จั�งหวั�ดพั�งงา

ตราสั�ญลั�กษณ์�ประจำ�าจำ�งหวั�ดตราสั�ญลั�กษณ์�ประจำ�าจำ�งหวั�ดพั�งงาพั�งงา

สั�ญลั�กษณ์�ประจำ�าจำ�งหวั�ดดอกไม้ ประจั�าจั�งหวั�ด : ดอก

จั�าป�น(Anaxagorea javanica)

ต้ นไม้ ประจั�าจั�งหวั�ด : เทพัทาโร (Cinnamomum porrectum)

คำ�าขวั�ญประจั�าจั�งหวั�ด : แร�หม้��นล้ าน บ้ านกล้างน�"า ถ้ำ�"างาม้ต้า ภู�ผาแปล้ก แม้กไม้ จั�าป�น บ้ร&บ้�รณ์(ด วัยทร�พัยากร

ประวั�ต�จำ�งหวั�ดพั�งงา• จำ�งหวั�ดพั�งงามี�เนื้��อที่��ประมีาณ์ 4 , 171

ตารางก�โลัเมีตร แลัะมี�พั��นื้ที่��ที่��เป"นื้ป#าชายเลันื้แลัะป#าดงด�บคิ�ดเป"นื้ร(อยลัะ 57 ของพั��นื้ที่��ที่��งหมีด โดยที่างด(านื้ที่�ศเหนื้�อมี�พั��นื้ที่��ต�ดก�บจำ�งหวั�ดระนื้อง ที่างด(านื้ที่�ศใต(มี�พั��นื้ที่��ต�ดก�บจำ�งหวั�ดภู-เก.ตแลัะที่ะเลัอ�นื้ดามี�นื้ ที่างด(านื้ที่�ศตะวั�นื้ออกมี�พั��นื้ที่��ต�ดต/อก�บจำ�งหวั�ดสั0ราษฎร�ธานื้�แลัะจำ�งหวั�ดกระบ�� สั/วันื้ที่างด(านื้ที่�ศตะวั�นื้ตกจำะมี�พั��นื้ที่��ต�ดต/อก�บมีหาสัมี0ที่รอ�นื้เด�ย

ขนื้าดแลัะที่��ต��ง พั�งงาต��งอย-/ในื้ภูาคิใต(ชายฝั่4� ง

ที่ะเลัด(านื้ตะวั�นื้ตก อย-/ระหวั/างเสั(นื้ลัะต�จำ-ดที่�� 8 องศา 27 ลั�บดา 52.3 ฟิ6ลั�บดาเหนื้�อก�บเสั(นื้ลัองต�จำ-ด ที่�� 98 องศา 32ลั�บดาตะวั�นื้ออก ห/างจำากกร0งเที่พัฯ ประมีาณ์ 788 ก�โลัเมีตร มี�พั��นื้ที่��ที่��งหมีด ประมีาณ์ 4,170.885 ตารางก�โลัเมีตร (2,606,803.125 ไร/) พั��นื้ที่��เกษตร 1,425.931 ตารางก�โลัเมีตร (891,206.875 ไร/ ) พั��นื้ที่��ป#าไมี( 1,142.50 ตารางก�โลัเมีตร (714,062.25 ไร/) เนื้��อที่��อ��นื้ ๆ 1,602.454 ตารางก�โลัเมีตร (1,001,534 ไร/)

สัภูาพัที่างภู-มี�ศาสัตร� จั�งหวั�ดพั�งงาม้*เน�"อท*�ประม้าณ์

4 , 171 ต้ารางก&โล้เม้ต้ร แล้ะม้*พั�"นท*�ท*�เป+นป,าชายเล้นแล้ะป,าดงด&บ้คำ&ดเป+นร อยล้ะ 57

ของพั�"นท*�ท� "งหม้ด โดยทางด านท&ศเหน�อม้*พั�"นท*�ต้&ดก�บ้จั�งหวั�ดระนองทางด านท&ศใต้ ม้*พั�"นท*�ต้&ดก�บ้จั�งหวั�ดภู�เก0ต้แล้ะทะเล้อ�นดาม้�น ทางด านท&ศต้ะวั�นออกม้*พั�"นท*�ต้&ดต้�อก�บ้จั�งหวั�ดสุ2ราษฎร(ธาน*แล้ะจั�งหวั�ดกระบ้*�สุ�วันทางด านท&ศต้ะวั�นต้กจัะม้*พั�"นท*�ต้&ดต้�อก�บ้ม้หาสุม้2ทรอ&นเด*ย

ภู-มี�ประเที่ศ

หนื้/วัยการปกคิรอง การปกคำรองแบ้�งออกเป+น

8 อ�าเภูอ 48 314 หมี-/บ(านื้

อ�าเภูอเม้�องพั�งงาอ�าเภูอเกาะยาวั

อ�าเภูอปะกงอ�าเภูออ�าเภูอ

อ�าเภูออ�าเภูอท�บ้ก2ด อ�าเภูอท ายเม้�อง

คิวัามีหมีายแลัะที่��มีาของช��อจำ�งหวั�ดพั�งงา จั�งหวั�ดพั�งงาน�"น เด&ม้น�าเร*ยกก�นวั�า "เม้�องภู�งา"

ต้าม้ช��อเขางาหร�อเขาพั�งงา ซึ่7�งต้�"งอย��ในต้�วัจั�งหวั�ดป8จัจั2บ้�น ในสุม้�ยก�อนเม้�องภู�งาข7"นอย��ก�บ้เม้�องนคำรศร*ธรรม้ราช ใน

สุม้�ยร�ชกาล้ท*� 2 ช��อ "เม้�องภู�งา" ได ปรากฏอย��ในท�าเน*ยบ้ข าราชการเม้�องนคำรศร*ธรรม้ราช ซึ่7�งน�าจัะเป+นเม้�องข7"นฝ่,ายกรม้พัระสุ2ร�สุวัด*ฝ่,ายซึ่ าย เม้�องภู�งาน*"อาจัจัะต้�"งช��อให คำล้ องจัองก�บ้เม้�องภู�เก0ต้ แล้ะเหต้2ท*�เม้�องภู�งากล้ายเป+นเม้�องพั�งงาน�"น สุ�นน&ษฐานก�นวั�าน�าจัะเน��องม้าจัากเม้�องภู�งาเป+นเม้�องท*�ม้*แร�อ2ดม้สุม้บ้�รณ์( ม้*ฝ่ร��งม้าต้&ดต้�อซึ่�"อขายแร�ด*บ้2กก�นม้าก แล้ะฝ่ร��งเหล้�าน*"คำงจัะออกเสุ*ยงเม้�องภู�งาเป+นเม้�อง "พั�งงา" ไป เพัราะแต้�เด&ม้ฝ่ร��งเข*ยนช��อเม้�องภู�งาวั�า PHUNGA หร�อ PUNGA ซึ่7�งอาจัอ�านวั�า ภู�งา หร�อพั�งงา หร�อพั�งกาก0ได

ต�านื้านื้ที่(องถิ่��นื้

เขาช(าง

ตายมีด;งผู้-(ร/อนื้เร/พัเนื้จำร ได(ไปอาศ�ยอย-/ก�บตาโจำงโดงผู้-(มี�ลั-กสัายสัวัยตายมีด;งเป"นื้คินื้ขย�นื้งานื้บ(านื้ที่0กอย/าง ต/อมีาตาโจำงโดงจำ;งยกลั-กสัาวั ช��อนื้างที่องต;งให(เป"นื้ภูรรยา สัองสัามี�ภูรรยาจำ;งออกมีาต��งคิรอบคิร�วั สัร(างเนื้��อสัร(างต�วัโดยที่�าสัวันื้ที่�าไร/ แต/ขณ์ะที่��ไร/นื้าออกผู้ลังอกงามี ใกลั(เก.บเก��ยวักลั�บมี�ช(างป#าโขลังหนื้;�งมีาเหย�บย��าที่�าลัายหมีด ตายมีด;งเสั�ยใจำแลัะโกรธมีาก จำ;งถิ่�อหอกตามีช(างโขลังนื้��นื้ แต/กลั�บไปเจำอช(างของตาง0 (มี ตายมีด;งจำ;งเข(าใจำวั/าเป"นื้ช(างป#า จำ;งฆ่/าช(างเช�อกนื้��นื้ตาย

เขาช(าง เป"นื้ภู-เขาห�นื้ที่��โดดเด/นื้ของจำ�งหวั�ดพั�งงา แลัะเป"นื้สั�ญลั�กษณ์�อย/างหนื้;�งของจำ�งหวั�ดพั�งงา ตามีต�านื้านื้เลั/าวั/า

โดยที่ะลัวังแที่งที่��ที่(อง ลัากต�บไตไสั(พั0งออก มีาที่�าอาหารก�นื้แลั(วัต�ดงาออกด(วัย ช(างที่��

ไร(คิวัามีผู้�ดนื้��นื้ตายแลั(วักลัายเป"นื้ "เขาช(าง" สั/วันื้ตาง0 (มีเจำ(าของช(างเห.นื้ช(างที่��ไร(

คิวัามีผู้�ดต(องตายลังก.เสั�ยใจำ นื้��งร(องให( จำนื้กลัายเป"นื้ "เขาตาง0 (มี" ใกลั( ๆ ก�บเขา

ช(างนื้��นื้เอง ป4จำจำ0บ�นื้มี�ที่างหลัวังแผู้/นื้ด�นื้ คิ�อถิ่นื้นื้เพัชรเกษมีต�ดผู้/านื้ต�วัเมี�องพั�งงา

เขาตาง0 (มีจำ;งอย-/คินื้ลัะฟิากถิ่นื้นื้ก�บเขาช(าง แลัะถิ่��าพั0งช(าง

เขานื้างหงสั�เขานื้างหงสั� นางหงสุ(เป+นสุาวัสุวัยท*�เล้&ศล้�"าในท องถ้ำ&�นพั�งงา นางหงสุ(เป+นสุาวัสุวัยท*�เล้&ศล้�"าในท องถ้ำ&�นพั�งงา

นางใฝ่,ฝ่8นท*�จัะม้*คำ��คำรองซึ่7�งงาม้ล้�"าเล้&ศปานก�น นางใฝ่,ฝ่8นท*�จัะม้*คำ��คำรองซึ่7�งงาม้ล้�"าเล้&ศปานก�น จั7งปฏ&เสุธร�กของเหล้�าชายท*�ร2ม้เร าหม้ายปองจั7งปฏ&เสุธร�กของเหล้�าชายท*�ร2ม้เร าหม้ายปองอย��รอบ้ข าง ล้*"หล้บ้แม้ แต้�เจั าบ้�าวัท*�พั�อจั�ดหาให ก0อย��รอบ้ข าง ล้*"หล้บ้แม้ แต้�เจั าบ้�าวัท*�พั�อจั�ดหาให ก0ไม้�ยอม้พับ้หน า ต้�อม้าคำร�"นได พับ้แล้ะร� วั�าเจั าไม้�ยอม้พับ้หน า ต้�อม้าคำร�"นได พับ้แล้ะร� วั�าเจั าบ้�าวัน�"น คำ�อชายท*�เธอใฝ่,ฝ่8น จั7งด�"นด นไปขอโทษบ้�าวัน�"น คำ�อชายท*�เธอใฝ่,ฝ่8น จั7งด�"นด นไปขอโทษขอขม้าเขาถ้ำ7งบ้ าน แต้�ชายท*�ถ้ำ�กหยาม้หย�นน�"นขอขม้าเขาถ้ำ7งบ้ าน แต้�ชายท*�ถ้ำ�กหยาม้หย�นน�"นหร�อจัะให อภู�ย ห�วัในนางหงสุ(จั7งแต้กแหล้กหร�อจัะให อภู�ย ห�วัในนางหงสุ(จั7งแต้กแหล้กสุล้ายสุ2ดท*�จัะทานทน กระเสุ�อกกระสุนม้าล้ ม้สุล้ายสุ2ดท*�จัะทานทน กระเสุ�อกกระสุนม้าล้ ม้ต้ายอย��ท*�กล้างป,า นอกต้ะแคำงเป+นภู�ผาฉายต้ายอย��ท*�กล้างป,า นอกต้ะแคำงเป+นภู�ผาฉายา า ""เขานางหงสุ(เขานางหงสุ(

แยกตามีย0คิสัมี�ย

สัมี�ยก/อนื้ประวั�ต�ศาสัตร� จั�งหวั�ดพั�งงา เป+นจั�งหวั�ดท*�เก�าแก�จั�งหวั�ดหน7�ง

ในประเทศไทย จัากการข2ดคำ นของน�ก โบ้ราณ์คำด* พับ้เคำร��องม้�อแล้ะภูาพัเข*ยนสุ*แบ้บ้

ต้�าง ๆ ต้าม้ถ้ำ�"าในล้ะแวักอ�าวัพั�งงา ซึ่7�งอย��ใน เขต้ อ. เม้�อง แล้ะ อ. ท�บ้ป2ด แล้ะย�งพับ้เคำร��อง

ม้�อขวัานห&นข�ด อาวั2ธท*�ท�าด วัยกระด�กสุ�ต้วั( แล้ะ ภูาชนะท*�ท�าจัากด&นเผาท*�บ้ร&เวัณ์ อ. ต้ะก��วัป,า

ท�าให เช��อวั�าบ้ร&เวัณ์ด�งกล้�าวั เคำยเป+นท*�อย��อาศ�ย ของม้น2ษย(โบ้ราณ์เม้��อราวั ๆ หล้ายพั�นป>ม้าแล้ วั

สัมี�ยประวั�ต�ศาสัตร� ได(มี�การข0ดคิ(นื้พับเที่วัร-ปพัระวั�ษณ์0 หร�อพัระนื้ารายณ์� แลัะช��นื้

สั/วันื้เที่วั ร-ปบนื้เขาเวั�ยง ที่��บร�เวัณ์ อ.กะปง ที่�าให(เช��อวั/ามี�บรรดานื้�ก

เด�นื้เร�อ พั/อคิ(า พัราหมีณ์� แลัะช/างฝั่>มี�อจำากอ�นื้เด�ย ซึ่;�งอย-/ในื้เขตการปกคิรองของราชวังศ�ป4ลัลัวัะ ซึ่;�งนื้�บถิ่�อศาสันื้าฮิ�นื้ด- ได(มีาข;�นื้บก ณ์ ช0มีชนื้โบราณ์ในื้เขตเมี�องตะก��วัป#าแห/งนื้�� นื้อกจำากนื้��ในื้ต�านื้านื้เมี�องนื้คิรศร�ธรรมีราชได(กลั/าวัถิ่;งเมี�อง "ตะก��วัถิ่ลัาง" ซึ่;�งเป"นื้ช0มีชนื้ที่��มี�การข0ดแร/ด�บ0ก ชาวัพั��นื้เมี�องสัมี�ยนื้��นื้เร�ยกด�บ0กวั/า "ตะก��วัด�า" ด�งนื้��นื้เมี�องตะก��วัถิ่ลัางจำ;งนื้/าจำะหมีายถิ่;งบร�เวัณ์ อ.ตะก��วัป#า แลัะ อ.ตะก��วัที่0/งในื้เขต จำ.พั�งงา แลัะ อ.ถิ่ลัางในื้เขต จำ.ภู-เก.ต

สัมี�ยกร0งศร�อย0ธยาสัมี�ยกร0งศร�อย0ธยาในสุม้�ยกร2งศร*อย2ธยา ต้ะก��วัป,าม้*ฐานะเป+นห�วัเม้�องในสุม้�ยกร2งศร*อย2ธยา ต้ะก��วัป,าม้*ฐานะเป+นห�วัเม้�อง

ทางใต้ สุ�วันเม้�องพั�งงาเป+นเม้�องแขวัง ข7"นอย��ก�บ้ทางใต้ สุ�วันเม้�องพั�งงาเป+นเม้�องแขวัง ข7"นอย��ก�บ้เม้�องต้ะก��วัป,า สุม้�ยน�"น เม้�องนคำรศร*ธรรม้ราชเม้�องต้ะก��วัป,า สุม้�ยน�"น เม้�องนคำรศร*ธรรม้ราชเป+นห�วัเม้�องเอก แล้ะม้*ห�วัเม้�องต้�าง ๆ ข7"นก�บ้เป+นห�วัเม้�องเอก แล้ะม้*ห�วัเม้�องต้�าง ๆ ข7"นก�บ้เม้�องนคำรศร*ธรรม้ราชหล้ายเม้�อง รวัม้ถ้ำ7งเม้�องเม้�องนคำรศร*ธรรม้ราชหล้ายเม้�อง รวัม้ถ้ำ7งเม้�องต้ะก��วัป,า ต้ะก��วัท2�ง แล้ะเม้�องถ้ำล้างด วัย ต้ะก��วัป,าม้าต้ะก��วัป,า ต้ะก��วัท2�ง แล้ะเม้�องถ้ำล้างด วัย ต้ะก��วัป,าม้าปรากฏช��ออ*กคำร�"งเม้��อเก&ดสุงคำราม้เก าท�พั ในช�วังปรากฏช��ออ*กคำร�"งเม้��อเก&ดสุงคำราม้เก าท�พั ในช�วังป> พัป> พั..ศศ . 2352 . 2352

สัมี�ยกร0งร�ตนื้โกสั�นื้ที่ร�สัมี�ยกร0งร�ตนื้โกสั�นื้ที่ร�--ป4จำจำ0บ�นื้ป4จำจำ0บ�นื้ ในสุม้�ยต้ นร�ต้นโกสุ&นทร( เม้��อ พัในสุม้�ยต้ นร�ต้นโกสุ&นทร( เม้��อ พั..ศศ . 2328 . 2328 คำร�"งน�"นคำร�"งน�"น

กองท�พัพัม้�าปล้ นสุะดม้ทร�พัย(สุ&นไปม้ากม้าย ในช�วังป> กองท�พัพัม้�าปล้ นสุะดม้ทร�พัย(สุ&นไปม้ากม้าย ในช�วังป> พัพั..ศศ . 2352 . 2352 เม้��อพัระบ้าทสุม้เด0จัพัระพั2ทธยอดฟ้@าจั2ฬาเม้��อพัระบ้าทสุม้เด0จัพัระพั2ทธยอดฟ้@าจั2ฬาโล้ก ร�ชกาล้ท*� โล้ก ร�ชกาล้ท*� 1 1 เสุด0จัสุ��สุวัรรคำต้ ม้*การเปล้*�ยนร�ชกาล้เสุด0จัสุ��สุวัรรคำต้ ม้*การเปล้*�ยนร�ชกาล้ใหม้� พัม้�าได ท*จั7งเข าม้าต้*เม้�องต้ะก��วัป,า ต้ะก��วัท2�ง แล้ะใหม้� พัม้�าได ท*จั7งเข าม้าต้*เม้�องต้ะก��วัป,า ต้ะก��วัท2�ง แล้ะเม้�องถ้ำล้าง จันแต้ก พัระบ้าทสุม้เด0จัพัระพั2ทธเล้&ศหล้ าเม้�องถ้ำล้าง จันแต้ก พัระบ้าทสุม้เด0จัพัระพั2ทธเล้&ศหล้ านภูาล้�ย ร�ชกาล้ท*� นภูาล้�ย ร�ชกาล้ท*� 2 2 โปรดฯ ให ยกท�พัไปช�วัยแต้�ไม้�ท�นโปรดฯ ให ยกท�พัไปช�วัยแต้�ไม้�ท�นการณ์( ทรงเห0นวั�าก�าล้�งท*�จัะร�กษาเม้�องอ�อนแอล้ง จั7งการณ์( ทรงเห0นวั�าก�าล้�งท*�จัะร�กษาเม้�องอ�อนแอล้ง จั7งโปรดให รวับ้รวัม้พั�งงาท*� โปรดให รวับ้รวัม้พั�งงาท*� ""กราภู�งากราภู�งา " ( " (ภูาษาม้ล้าย� แปล้วั�า ภูาษาม้ล้าย� แปล้วั�า ป,าน�"าภู�งาป,าน�"าภู�งา ) )

ซึ่;�งต��งอย-/ปากแมี/นื้��าพั�งงา แขวังเมี�องตะก��วัที่0/ง แลัะจำ�ดการปกคิรองข;�นื้เป"นื้เมี�อง ต/อมีาพัระบาที่สัมีเด.จำพัระนื้��งเกลั(าเจำ(าอย-/ห�วั ร�ชกาลัที่�� 3 โปรดฯ ให(พัระยาบร�ร�กษ� ภู-ธร (แสัง ณ์ นื้คิร) เป"นื้เจำ(าเมี�องพั�งงาคินื้แรก ย0บเมี�องตะก��วัที่0/งมีาข;�นื้ก�บเมี�องพั�งงา แลัะให(ข;�นื้ตรงต/อกร0งเที่พัฯ

ต��งแต/นื้��นื้มีา เมี�องพั�งงา เมี�องตะก��วัป#า เมี�องถิ่ลัาง แลัะเมี�องระนื้อง ก.เร��มีร0/งเร�องข;�นื้มีาด(วัยการคิ(าแร/ด�บ0ก ต/อมีาในื้ พั.ศ. 2437 ได(มี�การเปลั��ยนื้แปลังการปกคิรองเป"นื้มีณ์ฑลัเมี�องพั�งงา แลัะเมี�องตะก��วัป#า ข;�นื้อย-/ก�บมีณ์ฑลัภู-เก.ต จำนื้ถิ่;งสัมี�ยร�ชกาลัที่�� 7 เก�ดภูาวัะเศรษฐก�จำตกต��าที่��วัประเที่ศ จำ;งย0บเมี�องตะก��วัป#ามีาข;�นื้ก�บเมี�องพั�งงา ต��งแต/ป> พั.ศ. 2471 เป"นื้ต(นื้มีา

จัากน�"นเม้�องพั�งงาก0ด�ารงคำวัาม้เป+นเม้�องท�าแล้ะ เม้�องแห�งเหม้�องแร�ด*บ้2ก คำวับ้คำ��ไปก�บ้จั�งหวั�ด

ภู�เก0ต้ แล้ะจั�งหวั�ดระนอง เร��อยม้า จันกระท��ง ประม้าณ์ป> พั.ศ. 2524 ราคำาแร�ด*บ้2กในต้ล้าด

โล้กต้กต้��าล้ง ภู�เก0ต้เร&�ม้เปล้*�ยนเป+นเม้�องท�อง เท*�ยวั ธ2รก&จัการท�องเท*�ยวัได ขยายต้�วัไปย�ง

จั�งหวั�ดใกล้ เคำ*ยวั ท�"ง จั�งหวั�ดต้ร�ง กระบ้*� รวัม้ถ้ำ7ง พั�งงาด วัย สุ�งผล้ให การท�องเท*�ยวัแล้ะสุภูาพั

เศรษฐก&จัของพั�งงาด*ข7"น ป8จัจั2บ้�นน�กท�องเท*�ยวั เร&�ม้เด&นทางม้าท�องเท*�ยวัท*�จั�งหวั�ดพั�งงาโดยต้รง

แล้ะเพั&�ม้จั�านวันม้ากข7"นในท2ก ๆ ป>

ประวั�ต�ศาสัตร�จำ�งหวั�ดพั�งงา

จัากพังศาวัดารปรากฏวั�า ก�อนสุม้�ยกร2งร�ต้นโกสุ&นทร(น�"นเม้�องพั�งงาเป+นเม้�องแขวังข7"นก�บ้เม้�องต้ะก��วัป,า จันกระท��งถ้ำ7งสุม้�ยร�ชกาล้ท*� 1 แห�งกร2งร�ต้นโกสุ&นทร( จั7งได ยกฐานะข7"นเป+นเม้�องเท*ยบ้เท�าเม้�องต้ะก��วัป,า เม้�องต้ะก��วัท2�ง แล้ะโอนเม้�องจัากฝ่,ายกรม้ท�าม้าข7"นเป+น ฝ่,ายกล้าโหม้ต้�"งแต้�น�"นม้า โดยจัาก ประวั�ต้&ศาสุต้ร(ท*�บ้�นท7กไวั แล้ะสุ�บ้คำ นได แน�ช�ด ปรากฏวั�าเม้�องพั�งงาได ร�บ้การจั�ดต้�"งเป+นทางการในสุม้�ยร�ชกาล้ท*� 2 แห�งกร2งร�ต้นโกสุ&นทร( เม้��อ พั.ศ.2352

ซึ่7�งในป>น�"นเจั าปะด2ง กษ�ต้ร&ย(พัม้�าได ม้อบ้หม้ายให อะเต้&งหวั2 �น เป+นแม้�ท�พั น�ากองท�พัเร�อของพัม้�าได เข าต้*เม้�องต้ะก��วัป,า ต้ะก��วัท2�ง เม้�องถ้ำล้าง แล้ะได กวัาดต้ อนผ� คำนไปรวัม้ไวั ท*�คำ�าย ของต้น แล้ะเผาเม้�องถ้ำล้างเสุ*ย ในการน*" พัระบ้าทสุม้เด0จัพัระพั2ทธเล้&ศหล้ านภูาล้�ย ได โปรดเกล้ าฯ ให สุม้เด0จัพัระเจั าน องยาเธอ เจั าฟ้@ากรม้หล้วังเสุนาน2ร�กษ(กรม้พัระราชวั�งบ้วัร ยกท�พัหล้วังจัากกร2งเทพัฯ ม้าช�วัย แล้ะได ม้าท�นข�บ้ไล้�ทหารพัม้�าหล้บ้หน*

ระหวั�างศ7กได ม้*ราษฎรบ้างสุ�วันอพัยพัไปหล้บ้ภู�ยอย��ท*� “กราภู�งา” (ภูาษาม้ล้าย� แปล้วั�า ป,าน�"าภู�งา) ท*�ม้*ภู�เขาล้ อม้รอบ้ คำร�"งเสุร0จัศ7กแล้ วักรม้พัระราชวั�งบ้วัรม้หาเสุนาน2ร�กษ(ทรงพัระราชด�าร&วั�า พัม้�าได เผาเม้�องถ้ำล้าง ท�าให บ้ านเม้�องอ�อนแอล้งยากท*�จัะสุร างข7"นใหม้� จั7งโปรดให รวับ้รวัม้พัล้เม้�องจัากถ้ำล้างข าม้ฝ่ากม้าต้�"งภู�ม้&ล้�าเนาอย�� “กราภู�งา” แล้ะจั�ดการปกคำรองเป+นเม้�องข7"นก�บ้เม้�องนคำรศร*ธรรม้ราช ด�งปรากฏวั�าม้*หม้��บ้ านช��อ “ถ้ำล้าง” ซึ่7�งเป+นผ� คำนท*�อพัยพัจัากอ�าเภูอถ้ำล้าง ม้าอย��ในเขต้ท องท*�อ�าเภูอต้ะก��วัท2�งในป8จัจั2บ้�น

ต้�อม้าสุม้�ยร�ชกาล้ท*� 3 ทรงพัระราชด�าร&ท*�จัะปร�บ้ปร2งบ้�รณ์ะห�วัเม้�องชายฝ่8� งต้ะวั�นต้กท*�ถ้ำ�กพัม้�าต้*ให เข ม้แข0ง จั7งได แต้�งต้�"งข าราชการม้าเป+นเจั าเม้�องด�งกล้�าวั โดยให ข7"นต้รงต้�อกร2งเทพัฯ แล้ะได ทรงแต้�งต้�"งให พัระยาบ้ร&ร�กษ(ภู�ธร(แสุง ณ์ นคำร) เป+นเจั าเม้�องพั�งงาคำนแรกในป> พั.ศ.2383 รวัม้ท�"งได ย2บ้เม้�องต้ะก��วัท2�ง เป+นอ�าเภูอข7"นก�บ้เม้�องพั�งงา คำร�"นถ้ำ7งสุม้�ยร�ชกาล้ท*� 7 เก&ดภูาวัะเศรษฐก&จัต้กต้��า ท*�ประช2ม้เทศาภู&บ้าล้ม้ณ์ฑล้ภู�เก0ต้จั7งม้*ม้ต้&ให ย2บ้เม้�องต้ะก��วัป,าให ข7"นก�บ้จั�งหวั�ดพั�งงา ต้�"งแต้� พั.ศ.2474 เป+นต้ นม้า แรกเร&�ม้ท*�ต้�"งเป+นเม้�องน�"นท*�ท�าการของร�ฐบ้าล้ อย��ท*�บ้ านชายคำ�าย ต้�อม้า พั.ศ. 2473 จั7งได ม้าสุร างศาล้ากล้างจั�งหวั�ดข7"นท*�บ้ านท ายช าง คำร�"น พั.ศ.2515 จั7งได สุร างศาล้ากล้างหล้�งใหม้�ข7"นบ้ร&เวัณ์ถ้ำ�"าพั2งช างจันถ้ำ7งป8จัจั2บ้�น

พั�งงาคำ�อจั�งหวั�ดท*�เต้0ม้ไปด วัยแหล้�งท�องเท*�ยวัม้ากม้าย ท�"งบ้นบ้กแล้ะใต้ น�"า โดยเฉพัาะกล้2�ม้เกาะสุวัยงาม้ท*�วัางต้�วัเร*ยงรายอย��ในทะเล้อ�นดาม้�น จันพั�งงาได ร�บ้สุม้ญานาม้วั�าเป+นด&นแดนแห�งป,าเกาะ รวัม้ท�"งย�งม้*ผ�นป,าชายเล้นหนาแน�นแล้ะอ2ดม้สุม้บ้�รณ์(ท*�สุ2ดในประเทศไทย

พั�งงาเต้0ม้ไปด วัยวั&ถ้ำ*ช*วั&ต้ท*�น�าสุนใจั โดยเฉพัาะเร��องราวัของผ� คำนหล้ากเช�"อชาต้& ท�"งไทย จั*น ม้2สุล้&ม้ แล้ะชาวัไทยใหม้� (ชาวัเล้) ท*�อาศ�ยอย��ในช2ม้ชนเก�าแก�ท*�น�าสุนใจั เช�น เกาะป8นหย* เกาะยาวั หม้��บ้ านชาวัม้อแกนในบ้ร&เวัณ์หม้��เกาะสุ2ร&นทร( ช2ม้ชนชาวัเหม้�องแร�ท*�ต้ะก��วัป,า ฯล้ฯ

นอกจัากน�"น พั�งงาย�งเต้0ม้ไปด วัยแหล้�งธรรม้ชาต้&ท*�ม้*เอกล้�กษณ์( เป+นท*�ร� จั�กไปท��วัโล้ก เช�น โล้กใต้ น�"าของหม้��เกาะสุ&ม้&ล้�น ดงปะการ�งหล้ากหล้ายแล้ะฝ่�งปล้าน อยใหญ�ใต้ ทะเล้หม้��เกาะสุ2ร&นทร( เขาต้าป� เขาพั&งก�น เกาะพัระทอง ฯล้ฯ

ท�"งหม้ดน*"ล้ วันเป+นทร�พัยากรล้�"าคำ�า ท*�ท�าให พั�งงาเป+นหน7�งในจั2ดหม้ายปล้ายทางของน�กท�องเท*�ยวัเสุม้อม้า

ต้�อม้าเม้��อแร�ด*บ้2กม้*ปร&ม้าณ์ล้ดล้งประกอบ้ก�บ้ราคำาต้��า ท�าให ชาวัพั�งงาเปล้*�ยนไปท�าการเกษต้ร การเพัาะเล้*"ยง

สุ�ต้วั(น�"าชายฝ่8� ง ภู�ม้&ป8ญญาชาวับ้ านแล้ะเทคำโนโล้ย*ท อง ถ้ำ&�นในเร��องการท�าม้าหาก&นแยกออกเป+นด านต้�างๆ ด�งน*"

การท�าอ2ต้สุาหกรรม้ แร�ด*บ้2กเป+นทร�พัยากรธรรม้ชาต้&ท*� สุ�าคำ�ญของจั�งหวั�ดพั�งงาในอด*ต้ ซึ่7�งต้าม้ล้�กษณ์ะ

ภู�ม้&ประเทศแล้ วัจัะพับ้แร�ด*บ้2กอย��ใต้ ด&นแล้ะใต้ ทะเล้ของ พั�งงา เก�อบ้ท2กอ�าเภูอยกเวั นอ�าเภูอท�บ้ป2ด จั7งเป+นเหต้2

ให ในสุม้�ยหน7�ง แร�ด*บ้2กได ก�อให เก&ดอาช*พัการท�าเหม้�อง แร� ซึ่7�งท�ารายได ให แก�จั�งหวั�ดอย�างม้หาศาล้ อ*กท�"งย�ง

เป+นท*�ม้าของคำ�าขวั�ญ แร�หม้��นล้ าน ของจั�งหวั�ดพั�งงาใน ป8จัจั2บ้�น

การลัะเลั/นื้ของเด.ก • เด0กชาวัพั�งงาน&ยม้เล้�นการล้ะเล้�นแบ้บ้พั�"น

บ้ านหล้ายอย�าง ได แก�• กระโดดเช�อก เป+นการล้ะเล้�นท*�ห�ดให ผ�

เล้�นใช ก�าล้�งแขน ก�าล้�งขาเป+นคำนต้าไวั แล้ะคำล้�องแคำล้�วั เคำร��องใช ในการเล้�น

คำ�อเช�อกเสุ นหน7�งขนาดโต้เท�าปล้ายน&"วั ก อย ยาวัศอก ถ้ำ ากระโดดม้ากคำนด วัยก�น

ต้ องยาวัประม้าณ์ 4-5 วัา• ม้อญซึ่�อนผ า ผ� เล้�น ไม้�จั�าก�ดจั�านวัน ย&�ง

ม้ากเท�าใดก0ย&�งเพั&�ม้คำวัาม้คำร7กคำร�"นเล้�นได ท�"งหญ&งแล้ะชายอ2ปกรณ์( หาผ าเช0ดหน า

ขนาดใหญ�หน7�งผ�น ไม้�ต้ องขม้วัดหร�อพั�นให เป+นเกล้*ยวัเพัราะถ้ำ าฟ้าดถ้ำ�กผ� ใดเข าแล้ วัจัะเจั0บ้

• ช�กเย�อ ต้ องเต้ร*ยม้เช�อกเสุ นใหญ� 1 เสุ น สุ�าหร�บ้จั�บ้ด7งก�นจั�ดคำนเล้�นออกเป+น

2 พัวัก ให ม้*ก�าล้�งพัอ ๆ ก�น

การล้ะเล้�นของผ� ใหญ�• การล้ะเล้�นพั�"นบ้ านของชาวัพั�งงาท*�สุ�บ้ทอดม้าถ้ำ7งป8จัจั2บ้�น

ได แก�• เพัล้งพั�"นบ้ าน • เพัล้ง หม้ายถ้ำ7งสุ�าเน*ยงข�บ้ร อง ท�านองดนต้ร* กระบ้วันวั&ธ*

การร�า เช�น ร�าดาบ้ ร�าทวัน เป+นต้ น • พั�"นบ้ าน หม้ายถ้ำ7ง เฉพัาะถ้ำ&�น ม้�กใช คำ��ก�บ้คำ�าวั�าพั�"นเม้�อง โดย

เฉพัาะคำ�าวั�าพั�"นบ้ านนอก นอกจัากจัะม้*คำวัาม้หม้ายต้าม้พัจันาน2กรม้แล้ วั ย�งม้*ล้�กษณ์ะเฉพัาะอ*กหล้ายประการ เช�น หม้ายถ้ำ7งสุ&�งท*�ชาวับ้ านม้*แล้ะใช หร�อปฏ&บ้�ต้&อย��เป+นสุาม้�ญ หร�อหม้ายถ้ำ7งคำวัาม้เป+นชนบ้ทเป+นพั�"นเพัด�"งเด&ม้ เป+นท องไร�ท องนา

• เพัล้งพั�"นบ้ านท*�เล้�นก�นอย��ท*�จั�งหวั�ดพั�งงา คำ�อเพัล้งร0องเง0ง เป+นเพัล้งพั�"นบ้ านท*�เล้�นก�นในหม้��ชาวัไทยม้2สุล้&ม้ ในจั�งหวั�ดภูาคำใต้ เด&ม้ท*ร องเป+นภูาษาม้าล้าย�ซึ่7�งเป+นภูาษาพั�"นเม้�อง ต้�อม้าได ม้*การแต้�งเน�"อร องเป+นภูาษาไทยแถ้ำบ้จั�งหวั�ดพั�งงา ภู�เก0ต้ เร*ยกวั�าเพัล้งต้�นหยง หร�อต้�นโย ง เพัล้งท*�น&ยม้เล้�นในจั�งหวั�ดพั�งงาได แก�เพัล้ง บ้2หงา ต้�นหยง ซึ่*นาโดง ฯล้ฯ

• ล้&เกป,า เป+นศ&ล้ปะการแสุดงท*�แพัร�หล้ายในภูาคำใต้ ฝ่8� งต้ะวั�นต้กของประเทศไทย แถ้ำบ้จั�งหวั�ดต้ร�ง พั�งงาแล้ะกระบ้*� ล้�กษณ์ะการเล้�นคำล้ าย-ก�บ้ล้&เกฮู�ล้�ของไทยม้2สุล้&ม้ในจั�งหวั�ดชายแดนภูาคำใต้ ต้�างก�นท*�ล้&เกป,า ม้*ผ� เล้�นประม้าณ์ 10 คำน เคำร��องดนต้ร*ท*�ใช ได แก� ร�าม้ะนา กล้อง โหม้�ง ป> หร�อซึ่อแล้ะฉ&�ง

หน�งต้ะล้2งฝ่8� งต้ะวั�นต้ก เป+นภู�ม้&ป8ญญาไทยแล้ะวั�ฒนธรรม้พั�"นบ้ านไทยท*�สุ�าคำ�ญอย�างหน7�งของกล้2�ม้ชนแถ้ำบ้ฝ่8� งทะเล้

อ�นดาม้�น หน�งต้ะล้2งในจั�งหวั�ด พั�งงาแล้ะภู�เก0ต้ ม้*เอกล้�กษณ์(

เฉพัาะต้�วัท*�แต้กต้�างจัากหน�ง ต้ะล้2งฝ่8� งต้ะวั�นออก ท�"งในด าน

การข�บ้ร องบ้ท การเจัรจัา ร�ป หน�งแล้ะธรรม้เน*ยม้การเล้�น จัน

ม้*ศ�พัท(เร*ยนหน�งจัะต้2งในภูาคำใต้ ฝ่8� งต้ะวั�นต้กวั�า หน�งปล้ะต้ก

นาฏศ&ล้ปF เป+นศ&ล้ปะแห�งการล้ะคำรหร�อการฟ้@อนร�าท*�เป+นแบ้บ้แผน

แสุดงเอกล้�กษณ์( ของท องถ้ำ&�น โดยการน�าเอาวั&ถ้ำ*ช*วั&ต้ สุ�งคำม้

วั�ฒนธรรม้ แล้ะสุภูาพัแวัดล้ อม้ น�าม้าประด&ษฐ(เป+นท�าร�าต้�าง ๆ

เช�น

ระบ้�าร�อนแร� เป+นการแสุดงนาฏล้*ล้าท*�ถ้ำ�ายทอดวั&ถ้ำ*ช*วั&ต้คำวัาม้เป+นอย��

ของประชาชนในท องถ้ำ&�น ถ้ำ�ายทอดการท�าม้าหาก&นท*�แต้กต้�างจัาก

ภู�ม้&ภูาคำอ��น คำ�อการร�อนแร�ด*บ้2ก ซึ่7�ง เป+นอาช*พัด�"งเด&ม้ แล้ะสุร างรายได

ให แก�จั�งหวั�ดอย�างม้หาศาล้ในอด*ต้การแต้�งกายในการแสุดงใช ช2ด

ย�าหยา ซึ่7�งเป+นช2ดพั�"นเม้�องของท องถ้ำ&�น

ระบ้�าร*ดยาง เก&ดจัากากรประย2กต้(ท�าทางเพั��อแสุดงถ้ำ7งการประกอบ้อาช*พัการท�าสุวันยางซึ่7�งเป+นอาช*พัหล้�กของชาวัพั�งงา

ระบ้�ากะล้า เป+นนาฏล้*ล้าท*�ประย2กต้(เยาวั�สุด2เหล้�อใช จัากการประกอบ้

อาช*พัการท�าสุวันม้ะพัร าวั ม้าด�ดแปล้งท�าทางเพั��อถ้ำ�ายทอดถ้ำ7งข�"นต้อนของการประกอบ้อาช*พั

ภู-มี�ป4ญญาชาวับ(านื้แลัะเที่คิโนื้โลัย�ที่(องถิ่��นื้• ภู�ม้&ป8ญญาชาวับ้ านน�บ้เป+นองคำ(คำวัาม้ร� คำวัาม้

สุาม้ารถ้ำของชาวับ้ าน ท*�สุ� �งสุม้สุ�บ้ทอดก�นม้าเป+นแบ้บ้แผนการด�าเน&นช*วั&ต้ท*�ปฏ&บ้�ต้&ก�นม้าโดยม้*การพั�ฒนาให เหม้าะสุม้ก�บ้กาล้สุม้�ย

สุ�วันเทคำโนโล้ย*ท องถ้ำ&�น เป+นการประด&ษฐ( คำ&ดคำ น ด�ดแปล้ง ปร�บ้ปร2ง ประย2กต้(ใช เป+น

เคำร��องม้�อในการประกอบ้อาช*พั หร�อการ ด�ารงช*พัท*�สุ�บ้ทอดก�นม้า ต้าม้คำวัาม้เหม้าะ

สุม้ของสุภูาพัแวัดล้ อม้แล้ะคำวัาม้เป+นอย��• ภู�ม้&ป8ญญาชาวับ้ านแล้ะเทคำโนโล้ย*ท องถ้ำ&�น

จั7งเป+นการน�าคำวัาม้ร� คำวัาม้สุาม้ารถ้ำม้า ประด&ษฐ( คำ&ดคำ น ด�ดแปล้ง ปร�บ้ปร2ง ประย2กต้( เพั��อใช ในการแก ป8ญหา การ

จั�ดการ การเร*ยนร� การปร�บ้ต้�วั โดยม้*การสุ�บ้ทอดก�นม้าจันถ้ำ7งป8จัจั2บ้�น

ภู�ม้&ป8ญญาชาวับ้ านแล้ะเทคำโนโล้ย* ท องถ้ำ&�น ข7"นอย��ก�บ้เช�"อชาต้& ศาสุนา

วั�ฒนธรรม้ แล้ะคำวัาม้เช��อต้�างๆ ท*�เป+นแบ้บ้แผนการด�าเน&นช*วั&ต้ท*�ปฏ&บ้�ต้&สุ�บ้ทอดก�นม้าซึ่7�งม้*คำวัาม้

แต้กต้�างในแต้�ล้ะท องถ้ำ&�น สุ�าหร�บ้ จั�งหวั�ดพั�งงา ชาวัพั�งงาม้*วั&ถ้ำ*ช*วั&ต้ท*�

เร*ยบ้ง�าย ม้*ประเพัณ์*แล้ะวั�ฒนธรรม้แบ้บ้คำนไทยในภูาคำใต้

ต้อนกล้างโดยท��วัไป แล้ะเน��องจัากม้*ชาวัจั*นแล้ะชาวัม้ล้าย�อพัยพัเข า

ม้าท�าม้าหาก&นในจั�งหวั�ดพั�งงาม้าก ท�าให ม้*ภูาษา วั�ฒนธรรม้ แล้ะวั&ถ้ำ*

ช*วั&ต้ท�"งแบ้บ้ชาวัจั*นแล้ะม้2สุล้&ม้ปะปนก�น

1. ภู-มี�ป4ญญาด(านื้การที่�ามีาหาก�นื้แลัะการ

ด�ารงช�พั

ท*�ใดม้*ต้ นไม้ เข*ยวัชอ2�ม้ หม้ายถ้ำ7ง ด&นอ2ดม้สุม้บ้�รณ์( ป8ก หล้�กต้�"งบ้ านเร�อนย�อม้จัะไม้�อดต้าย เป+นคำ�ากล้�าวัของ

ชาวัจั*นท*�อพัยพัม้าต้�"งถ้ำ&�นฐานในจั�งหวั�ดพั�งงา นอกจัากด&นอ2ดม้สุม้บ้�รณ์(แล้ วั ใต้ ด&นแล้ะใต้ ทะเล้ย�ง

เต้0ม้ไปด วัยแร�ด*บ้2กอ*กด วัย จันเก&ดเป+นคำ�าขวั�ญ จั�งหวั�ดวั�า แร�หม้��นล้ าน บ้ านกล้างน�"า ถ้ำ�"างาม้ต้า ภู�ผา

แปล้ก แม้กไม้ จั�าป�น บ้ร&บ้�รณ์(ด วัยทร�พัยากร ในอด*ต้ น�"นแผ�นด&นของจั�งหวั�ดพั�งงา เต้0ม้ไปด วัยแร�ด*บ้2ก

ยกเวั นอ�าเภูอท�บ้ป2ด จั7งม้*การท�าเหม้�องแร�ด*บ้2กม้ากผล้ผล้&ต้จัากแร�ด*บ้2กท�ารายได ให จั�งหวั�ดพั�งงาม้ากท*�สุ2ด

• การน�าแร�ด*บ้2กไปใช ประโยชน(น�"น ต้าม้หล้�กฐานท*� ปรากฏ คำ�อ ในสุม้�ยก�อนจัะน�าไปผสุม้ก�บ้ทองแดง

กล้ายเป+นสุ�าร&ด สุ�าหร�บ้ใช ท�าเป+นเคำร��องม้�อเคำร��อง ใช หร�อผล้&ต้งานประต้&ม้ากรรม้ทางศาสุนา ต้�อม้าม้*

การน�าไปใช เป+นสุ�วันผสุม้ในการท�าอาวั2ธสุงคำราม้ ต้ล้อดจันใช อาบ้สุ�งกะสุ*ม้2งหล้�งคำา หร�อท�าเง&นต้รา

การท�าเหม้�องแร�ด*บ้2กในประเทศไทย แบ้�งออกเป+น10 วั&ธ* คำ�อ

1. เหม้�องคำรา 2. เหม้�องปล้�องหร�อเหม้�องร�

3. เหม้�องหาบ้ 4. เหม้�องแล้�น5. เหม้�องสุ�บ้ 6. เหม้�องฉ*ด7. เหม้�องเจัาะง�น 8. เหม้�องเร�อข2ด9. เหม้�องเร�อสุ�บ้ 10. เหม้�องอ2โม้งคำ(

การที่�าเกษตรกรรมี การท�าสุวันยางพัารา อาช*พัการ

ท�าสุวันยางของชาวัจั�งหวั�ด พั�งงา ท�าคำวับ้คำ��ก�นม้าก�บ้อาช*พั

การท�าเหม้�องแร� แต้�ในอด*ต้ไม้� เป+นท*�แพัร�หล้ายน�ก เพัราะราย

ได จัากการท�าเหม้�องแร�ด*กวั�าแต้�เม้��อแร�ล้ดน อยล้งประกอบ้ก�บ้ราคำาต้กต้��าจั7งท�าให ชาวัพั�งงาห�นม้าประกอบ้อาช*พัท�า

สุวันยางพัารา ด วัยคำวัาม้สุม้บ้�รณ์(ของด&นท�าให ม้*การ

ปล้�กยางพัาราก�นท2กอ�าเภูอ

การเพัาะเลั��ยงสั�ตวั�นื้��า

การเล้*"ยงก2 งก2ล้าด�า• อาช*พัการเล้*"ยงก2 งก2ล้าด�าเป+นอาช*พัเพัาะเล้*"ยงสุ�ต้วั(น�"า

ชายฝ่8� งทะเล้สุ�วันใหญ� น&ยม้เล้*"ยงก�นแถ้ำบ้ชายฝ่8� งทะเล้ของ อ�าเภูอท�บ้ป2ด อ�าเภูอเม้�องพั�งงา อ�าเภูอต้ะก��วัท2�ง อ�าเภูอ

ท ายเหม้�อง อ�าเภูอต้ะก��วัป,า แล้ะอ�าเภูอคำ2ระบ้2ร* การเล้*"ยงก2 ง ก2ล้าด�าในจั�งหวั�ดพั�งงาน&ยม้เล้*"ยงก�นในบ้�อขนาด 2-5 ไร�

โดยสุ�บ้น�"าทะเล้เข าม้า แล้ะเม้��อจัะจั�บ้ก2 งก0ปล้�อยน�"าทะเล้ ออก ไป ต้ องใช ต้ นท2นในการเล้*"ยงท*�สุ�งม้ากต้ องน�าเคำร��องจั�กร

เคำร��องกล้ แล้ะเทคำโนโล้ย*สุม้�ยใหม้�ม้าใช อย�างไรก0ต้าม้การเล้*"ยงก2 งก2ล้าด�าในป8จัจั2บ้�นม้*ผล้กระทบ้ก�บ้สุภูาวัะในอนาคำต้

อาช*พัน*"อาจัจัะหม้ดไปหร�อพั�ฒนาไปในร�ปแบ้บ้อ��น การเล้*"ยงหอยนางรม้หอยนางรม้เป+นสุ�ต้วั(น�"าต้าม้ธรรม้ชาต้&ท*�ม้*ม้าก

ในอ�าวัพั�งงา

• ป8จัจั2บ้�นม้*การเล้*"ยงหอยนางรม้ ก�นม้ากแถ้ำบ้ชายฝ่8� ง ทะเล้อ�าเภูอท�บ้ป2ด อ�าเภูอเม้�องพั�งงา อ�าเภูอต้ะก��วัท2�ง

ชาวัประม้งจัะใช ยางรถ้ำจั�กรยานยนต้(ท*�ใช ไม้�ได แล้ วัน�า ม้าผ�าซึ่*กแล้ วัน�าไปแขวันไวั บ้ร&เวัณ์ชายฝ่8� งทะเล้ ล้�กหอย

นางรม้ซึ่7�งม้*ปะปนอย��ในน�"าทะเล้ก0จัะม้าเกาะเม้��อล้�กหอย ต้�วัโต้ขนาดเสุ นผ�าศ�นย(กล้าง 1 น&"วั ก0จัะแกะออกแล้ วั

น�าไปต้&ดก�บ้เช�อกโดยใช ป�นซึ่*เม้นต้(เป+นต้�วัเช��อม้ให ต้&ด ก�บ้เช�อก น�าไปผ�กโยงไวั ก�บ้ไม้ ท*�ผ�กเป+นท2�นห อยไวั ในน�"า

เล้*"ยงโดยวั&ธ*ธรรม้ชาต้&โดยให หอยจั�บ้อาหารเอง ประม้าณ์ 6 เด�อนก0น�าไปขายได ป8จัจั2บ้�นการเล้*"ยง

หอยนางรม้เป+นท*�แพัร�หล้ายแล้ะไม้�ม้*ผล้กระทบ้ก�บ้สุภูาพัแวัดล้ อม้ชายฝ่8� งทะเล้ม้ากน�ก

การเล้*"ยงปล้าในกระช�ง• การเล้*"ยงปล้าในกระช�งเป+นอาช*พัการเพัาะเล้*"ยงสุ�ต้วั(น�"า

ชายฝ่8� งทะเล้อ*กอาช*พัหน7�ง จัะเล้*"ยงแถ้ำบ้ชายฝ่8� งทะเล้อ�าเภูอ ท�บ้ป2ด อ�าเภูอต้ะก��วัท2�ง อ�าเภูอต้ะก��วัป,า อ�าเม้�องพั�งงาแล้ะ

อ�าเภูอคำ2ระบ้2ร* ชาวัประม้งจัะผ�กแพับ้นท2�นให ล้อยอย��บ้นผ&วัน�"า แล้ะผ�กกระช�งซึ่7�งท�าด วัยต้าข�ายเป+นห องๆ กระช�งท2กล้�กจัะถ้ำ�ก

ผ�กไวั ก�บ้หล้�กเพั��อป@องก�นไม้�ให ล้อยไปก�บ้น�"าเวัล้าท*�น�"าข7"น น�"าล้ง ชาวัประม้งจัะเล้�อกท�าเล้ในการล้*"ยงปล้าในกระช�ง โดย

หาสุถ้ำานท*�ท*�เป+นล้�าคำล้องหร�อปากอ�าวัท*�สุาม้ารถ้ำป@องก�นล้ม้ได แล้ะเวัล้าน�"าล้งต้��าสุ2ดน�"าจัะต้ องไม้�แห ง อาหารสุ�าหร�บ้เล้*"ยงปล้า

ในกระช�งใช ปล้าป,นบ้ดรวัม้ก�บ้อาหารสุ�าเร0จัร�ป ปล้าท*�เล้*"ยง สุ�วันใหญ� ได แก� ปล้ากะพัง ปล้าเกGา

การท�าห�ต้กรรม้ การท�าห�ต้กรรม้ของชาวัพั�งงาสุ�วันใหญ�เป+น

งานจั�กสุาน ชาวัพั�งงาน�าวั�สุด2ในท องถ้ำ&�นม้าท�าเป+น สุ&�งของเคำร��องใช ต้�างๆ สุ�าหร�บ้ใช ในช*วั&ต้ประจั�าวั�น

แล้ะเพั��อจั�าหน�าย

เคิร��องใช(ในื้คิร�วัเร�อนื้ เคำร��องใช ในคำร�วัเร�อน ชาวัพั�งงา

ประด&ษฐ(เคำร��องใช ในคำร�วัเร�อน หล้ายชน&ดจัากวั�สุด2ธรรม้ชาต้&ต้�างๆ

ท*�หาได ในท องถ้ำ&�น เพั��อใช ในคำร�วั เร�อนแล้ะจั�าหน�าย เช�น ไม้ ไผ� หวัาย

ใบ้ม้ะพัร าวั ใบ้จัาก ใบ้สุาคำ� ก าน ม้ะพัร าวั ดอกอ อ ต้�วัย�างเช�น ดอกอ อ เป+นพั�ชท*�ม้*อย��ท� �วัไปใน

จั�งหวั�ดพั�งงา อย��ในต้ระก�ล้เด*ยวัก�บ้ ดอกยง ดอกเล้า จัะออกดอกป>ล้ะ

1 คำร�"ง ชาวับ้ านจัะน�าดอกอ อม้าผ7�งแดดให แห งแล้ วัท2บ้ให เกสุรออก

เหล้�อเฉพัาะเร*ยวัเล้0ก น�าม้าผ�กเป+น แผ�นบ้างๆ ท�าด าม้ถ้ำ�อเป+นไม้ กวัาด

พั�"น ท�าม้ากในอ�าเภูอท�บ้ป2ด อ�าเภูอ กะปง แล้ะอ�าเภูอท ายเหม้�อง

ดอกไมี(ประด�ษฐ� นอกจัากชาวัพั�งงาจัะประด&ษฐ(เคำร��องใช ในคำร�วั

เร�อนไวั ใช เอง แล้ะจั�าหน�ายแล้ วั ชาวัพั�งงาย�ง ประด&ษฐ(ดอกไม้ จัากเกล้0ดปล้า ซึ่�งข าวัโพัดแล้ะใบ้

ยางพัารา จั�าหน�ายเป+นสุ&นคำ าอ*กด วัย ท*�ท�าก�นม้าก คำ�อ ดอกไม้ จัากใบ้ยางพัารา

เคิร��องมี�อด�กสั�ตวั� การท�าเคำร��องม้�อด�กสุ�ต้วั( เป+นเคำร��องม้�อ

ย�งช*พัในสุม้�ยโบ้ราณ์ สุ�วันใหญ�จัะท�าด วัยไม้ ท*�ม้*ช��อแต้กต้�างก�นไปแล้ วัแต้�ท องถ้ำ&�น เคำร��องม้�อด�กสุ�ต้วั(ท*�ชาวัพั�งงาน&ยม้ใช ได แก� คำรอบ้ จั��น หยองป� นางคำ�น เร�อเคำร*ยด หล้2ม้พัราง คำร�น ฯล้ฯ

การแปรร-ปสั�ตวั�นื้��าเป"นื้สั�นื้คิ(า• เน��องจัาก พั�"นท*�สุาม้ในสุ*�สุ�วันอย��ต้&ดก�บ้ชายฝ่8� งทะเล้

ท�าให วั&ถ้ำ*ช*วั&ต้ของชาวัพั�งงาสุ�วันหน7�งด�ารงช*พัอย��ก�บ้การจั�บ้สุ�ต้วั(ซึ่7�งม้*อย��ช2กช2ม้ ก2 ง หอย ป� ปล้า สุ�วันท*�เหล้�อจัากการจั�าหน�ายสุด ม้าแปรร�ปเก0บ้ไวั จั�าหน�ายแล้ะบ้ร&โภูคำในยาม้ท*�ขาดแคำล้น การแปรร�ปสุ�ต้วั(น�"าท*�สุ�าคำ�ญ ได แก� ก2 งแห ง กะปH ก2 งเสุ*ยบ้ หอยเปร*"ยวั หอยกะพังแห ง ปล้าหม้7กแห ง ปล้าเคำ0ม้ ไต้ปล้า ปล้าย�าง ปล้าจั&"งจั าง ฯล้ฯ

2.ภู�ม้&ป8ญญาด านการร�กษาโรคำ

1. การแพัทย(แผนโบ้ราณ์

การแพัทย(แผนโบ้ราณ์ การใช ยาสุม้2นไพัรพั�"นบ้ านในการร�กษาโรคำภู�ย ไข เจั0บ้ย�งคำงเป+นเร��องปกต้&ของสุ�งคำม้ไทย ท*�ปฏ&บ้�ต้&ต้กทอดก�นม้า

ต้�"งแต้�ด�"งเด&ม้ซึ่7�งม้*ผล้ม้าจัากคำวัาม้เช��อแล้ะการทดล้องน�าเอาวั�สุด2 ในท องถ้ำ&�นท*�พัอจัะหาได ม้าใช ประโยชน(ในการบ้�าร2งร�กษาโรคำภู�ยไข

เจั0บ้ต้�างๆ ต้าม้วั&ถ้ำ*ช*วั&ต้พั�"นบ้ านซึ่7�งในป8จัจั2บ้�นแม้ วั�าคำวัาม้เจัร&ญทาง ด าน วั&ทยาศาสุต้ร( แล้ะเทคำโนโล้ย* ม้*คำวัาม้ก าวัหน าขนาดไหนก0ต้าม้

แต้�ประชาชนก0ย�งอาศ�ยยาสุม้2นไพัรพั�"นบ้ านเป+นยาร�กษาโรคำภู�ยไข เจั0บ้อย�� สุม้2นไพัรท*�น&ยม้น�าม้าใช ร�กษาโรคำภู�ยไข เจั0บ้สุ�วันหน7�งเป+นพั�ช

ท*�น�าม้าประกอบ้อาหาร อ*กสุ�วันหน7�งน�าม้าใช ในการบ้�าร2งร�กษาโรคำโดยต้รง

2.สั0ขวั�ที่ยาพั��นื้บ(านื้ • การน�าเอาสุม้2นไพัรม้าใช เพั��อบ้�าร2งสุ2ขภูาพั หร�อร�กษาโรคำ

ของชาวัพั�งงาม้*กรรม้วั&ธ*หล้ายร�ปแบ้บ้ เช�น การน�าม้าเป+นสุ�วันผสุม้ของอาหาร เช�น สุ�วันผสุม้ของน�"าพัร&ก หร�อน�าม้าร�บ้ประทานโดยต้รง หร�อน�าไปผ�านกรรม้วั&ธ*ต้�างๆ ก�อนน�าม้าใช เช�น บ้ดเป+นผงดองก�บ้สุ2ราขาวั ต้ ม้คำ�"นเอาน�"าด��ม้ ชโล้ม้ต้าม้ร�างกาย หร�อต้�าล้ะเอ*ยดแล้ วัน�าม้าพัอก ต้�วัอย�างเช�น

• ยาแก ไข ท�บ้ฤด� ต้�วัยาประกอบ้ด วัย ไม้ ยายหม้�อง หญ าย�านนาง รากหม้าก รากพัร าวั หม้ากแห ง รากจั&"งจัก แล้ะดอกคำ�าฝ่อย

• วั&ธ*ปร2ง น�าสุ�วันประสุม้ปร&ม้าณ์เท�าๆก�นใสุ�ในหม้ อ หาวั�สุด2กดให ต้�วัยาจัม้น�"า ต้ ม้ให เด�อดแล้ วัน�าม้าก&น

3.ของแสัลังแลัะอาหารสั�าหร�บคินื้ไข( • ของแสุล้งแล้ะอาหารสุ�าหร�บ้คำนไข หร�อภูาษาถ้ำ&�น

เร*ยกวั�าห าม้ก&นของแหล้ง หร�อ• ของแสุล้ง หม้ายถ้ำ7ง อาหารท*�ร �บ้ประทานเข าไปแล้ วั

จัะม้*ผล้ต้�อโรคำ เช�น เป+นพั&ษ ให โทษ หร�อไม้�ถ้ำ�กก�บ้ โรคำท�าให อาการของโรคำน�"นก�าเร&บ้ย&�งข7"น หร�อ

ภูาษาถ้ำ&�นเร*ยกวั�าจัะต้ อง ก�า (ห าม้ร�บ้ประทาน) ของ แสุล้งท*�ชาวัพั�งงาก�า เม้��อม้*อาการของโรคำต้�าง ๆ

ภู-มี�ป4ญญาด(านื้การอย-/ก�นื้

• 1.การถ้ำนอม้อาหาร เน��องจัากจั�งหวั�ดพั�งงาม้*คำวัาม้อ2ดม้สุม้บ้�รณ์(ท�"งอาหารทะเล้ ผ�กแล้ะผล้ไม้ การถ้ำนอม้อาหารท*�ข7"นช��อแล้ะเป+นท*�ร� จั�กก�นแพัร�หล้าย ได แก� ก2 งเสุ*ยบ้ กะปH ปล้าเคำ0ม้ ปล้าจั&"งจั างแห ง ไต้ปล้า ฯ

• 2.การประด&ษฐ(เคำร��องม้�อเคำร��องใช ในช*วั&ต้ประจั�าวั�น เป+นงานช�างฝ่>ม้�อภู�ม้&ป8ญญาท องถ้ำ&�นท*�ใช วั�สุด2จัากธรรม้ชาต้&ท*�ม้*อย��ในท องถ้ำ&�นน�"นๆ เช�น หวัาย ไม้ ไผ� น�าม้าสุานข�ดเพั��อการน�าม้าใช ในการด�ารงช*วั&ต้

• เคำร��องจั�กรสุานท*�ชาวัพั�งงาประด&ษฐ(ข7"นแบ้�งต้าม้ ประเภูท แล้ะประโยชน(ขอการใช งาน

• ได แก�• เคำร��องใช ในคำร�วัเร�อนแล้ะงานเกษต้รกรรม้ ท�าจัาก

ไม้ ไม้ ไผ� หวัาย ใบ้เต้ย ใบ้ล้าน ใบ้ไผ� จัาก สุาคำ� เพั��อใช เป+นภูาชนะในการการบ้รรจั2สุ&�งของหร�อก�นแดด

ก�นฝ่น เช�น เข�ง กระชอน บ้2 งก*J ไม้ กวัาดดอกอ อ เสุ��อใบ้เต้ย กระด งฝ่8ดข าวั ชะล้อม้ ต้ะแกรง จัาก ม้2งหล้�งคำา กระสุอบ้

• เคำร��องม้�อในการเล้*"ยงไก�พั�"นเม้�อง สุานด วัยไม้�ไผ� หวัาย หร�อเถ้ำาวั�ล้ย( เช�น คำ อม้ข�งไก� ร�งไก�

• เคำร��องม้�อในการจั�บ้ปล้า สุานด วัยไม้ ไผ� หวัาย หร�อเถ้ำาวั�ล้ย( บ้างประเภูทน�าเอาวั�สุด2ในท องต้ล้าด เช�น ล้วัด ต้าข�าย อวัน ด าย หร�อเช�อกในล้�อน เช�น ไซึ่ ล้อบ้ สุ2�ม้ แห หยองป� คำรอบ้ด�งนก คำร�น

• 3. การอย��อาศ�ยแล้ะการพั�ฒนาคำ2ณ์ภูาพัช*วั&ต้ ภู�ม้&ป8ญญาในการอย��อาศ�ย จั�งหวั�ดพั�งงา เป+น

จั�งหวั�ดท*�อย��แถ้ำบ้ชายฝ่8� งทะเล้อ�นดาม้�น ม้*เกาะเล้0กเกาะใหญ�จั�านวันม้ากชาวัพั�งงาอาศ�ยอย��ต้าม้ชนบ้ทแล้ะต้าม้เกาะต้�างบ้ านเร�อนท*�อย��อาศ�ยสุ�วันม้ากเป+นบ้ านช�"นเด*ยวัแบ้บ้บ้ านต้7กผสุม้ไม้ แล้ะบ้ านท*�เก&ดจัาก

การพั�ฒนาปร�บ้ปร2งให เข าก�บ้สุภูาพัแวัดล้ อม้ คำ�อ บ้ านต้าม้เกาะเล้0กๆ ในทะเล้ เช�น บ้ านกล้างน�"าของ

ชาวัม้2สุล้&ม้ท*�เกาะป8นหย* เป+นต้ น

4. ภู-มี�ป4ญญาด(านื้ศ�ลัปกรรมี

2. ด านประต้&ม้ากรรม้ งานป8" น งานเกะสุล้�ก งานหล้�อ ของท องถ้ำ&�น เป+นศ&ล้ปะท*�

สุ�บ้ทอดล้�กษณ์ะเฉพัาะซึ่7�งผสุม้ผสุานก�บ้ศ&ล้ปะฝ่>ม้�อสุก2ล้ช�างโบ้ราณ์ท*�สุ�บ้ทอดม้าถ้ำ7งป8จัจั2บ้�น ได แก� พัระพั2ทธร�ปป�นป8" นแล้ะโล้หะหล้�อปางต้�างๆเช�น ปางปาเล้ไล้ยก( ปางม้ารวั&ช�ยแบ้บ้สุ2โขท�ย พัระเช*ยงแสุนสุ&งห(หน7�ง แล้ะรอยพัระพั2ทธบ้าทจั�าล้องสุ�าร&ดท*�วั�ดประช2ม้โยธ* ถ้ำนนเพัชรเกษม้ ต้�าบ้ล้ท ายช าง อ�าเภูอเม้�องพั�งงาพัระพั2ทธร�ปประต้&ม้ากรรม้อ��น เช�น พัระพั2ทธไสุยาสุน( พัระพั2ทธร�ปก�ออ&ฐถ้ำ�อป�นปางสุะด2 งม้าร พัระพั2ทธร�ปย�นก�ออ&ฐถ้ำ�อป�น ปางร�าพั7ง ถ้ำวัายเนต้ร พัระพั2ทธบ้าทจั�าล้องล้งร�กปHดทองท*�วั�ดสุ2วัรรณ์คำ�หาหร�อวั�ดถ้ำ�"าหม้��ท*� 2 ต้�าบ้ล้กระโสุม้ อ�าเภูอต้ะก��วัท2�ง

1.ด านจั&ต้กรรม้• สุ�วันใหญ�เป+นศ&ล้ปกรรม้วัาดร�ประบ้ายสุ*ในล้�กษณ์ะของ

จั&ต้รกรรม้ฝ่าผน�งต้าม้ศาล้นาสุถ้ำาน เป+นเร��องราวัท*�เก*�ยวัข องก�บ้ศาสุนา คำวัาม้เช��อ ท*�สุ�บ้ทอดม้าถ้ำ7งป8จัจั2บ้�น เช�นจั&ต้รกรรม้ฝ่าผน�งในพัระอ2โบ้สุถ้ำวั�ดประช2ม้โยธ* ถ้ำนนเพัชรเกษม้ ต้�าบ้ล้ ท ายช างอ�าเภูอเม้�องพั�งงา จั&ต้รกรรม้ฝ่าผน�งศาล้เจั าม้�าจั อโป@ ถ้ำนนบ้ร&ร�กษ(บ้�าร2ง ต้�าบ้ล้ท ายช าง อ�าเภูอเม้�องพั�งงา จั&ต้รกรรม้สุ2สุานต้ระก�ล้วัาน&ช ถ้ำนนเพัชรเกษม้ ต้�าบ้ล้ต้ากแดด อ�าเภูอเม้�องพั�งงา จั&ต้รกรรม้ศาล้เจั าเล้�งสุ�"นเก ง หร�อ ต้�องสุ�"นเก ง ต้ล้าดท ายเหม้�อง ต้�าบ้ล้ท ายเหม้�อง อ�าเภูอท ายเหม้�อง

3.ด านนาฏด2ร&ยางคำศ&ล้ปF • งานด านนาฏด2ร&ยางคำศ&ล้ปFเป+นศ&ล้ปFแห�งการล้ะคำร

หร�อ การฟ้@อนร�าท*�เป+นแบ้บ้แผนแสุดงเอกล้�กษณ์(ของท องถ้ำ&�นโดยการน�าเอาวั&ถ้ำ*ช*วั&ต้ สุ�งคำม้ วั�ฒนธรรม้แล้ะสุภูาพัแวัดล้ อม้น�าม้าประด&ษฐ(ท�าร�าต้�างๆ เช�น ระบ้�าร�อนแร� ระบ้�ากะล้า ระบ้�ากร*ดยาง ล้&เกป,า ร0องเง0ง หน�งต้ะล้2ง

เอกสัารอ(างอ�ง• ที่�วัร�ไที่ย ดอที่คิอมี จำ�งหวั�ดพั�งงา จำ�งหวั�ดพั�งงา ข(อมี-ลัที่��วัไป“ ”

<http://www.tourthai.com/province/phangnga/><http://www.moohin.com/066/>

• จั�งหวั�ดพั�งงา^ ศ�นย(สุารสุนเทศเพั��อการบ้ร&หารแล้ะงานปกคำรอง . กรม้การปกคำรอง . กระทรวังม้หาดไทย . "ข อม้�ล้การปกคำรอง .".<http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm > 18 เม้ษายน 2553.

• กรม้การปกคำรอง . กระทรวังม้หาดไทย . "ประกาศสุ�าน�กทะเบ้*ยนกล้าง กรม้การปกคำรอง เร��อง จั�านวันราษฎรท��วัราชอาณ์าจั�กร แยกเป+นกร2งเทพัม้หานคำรแล้ะจั�งหวั�ดต้�าง ๆ ต้าม้หล้�กฐานการทะเบ้*ยนราษฎร ณ์ วั�นท*� 31 ธ�นวัาคำม้ 2

552." <http://www.dopa.go.th/stat/y_stat.html> 30

ม้*นาคำม้ 2553.<http://travel.sanook.com/south/pangngra/>

• <http://www.andamanguide.com/info/phangnga.html>• ข(อมี-ลัที่��วัไป ประวั�ต� อาหารอร/อย สัถิ่านื้ที่��ที่/องเที่��ยวั เที่ศกาลั แลัะ งานื้

ประเพัณ์�• <http://www.andamanguide.com/info/phangnga.html>

ผ� จั�ดท�า

นื้างสัาวัอมีร สั0ขฉกรรณ์� มี 53. / เลัขที่�� 38