FINAL DRAFT

1

เรอง

เศรษฐกจไทยภายใตกระแสโลกาภวตน : การปฏรปเชงสถาบน

FINAL DRAFT

การเปลยนแปลงโครงสรางอานาจในการจดสรรทนในระบบเศรษฐกจไทย ภายใตกระแสโลกาภวตน

โดย

สฤณ อาชวานนทกล

นกวชาการอสระ

และ

กตตชย แซล

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

การสมมนาวชาการประจาป 2550

FINAL DRAFT

2

บทสรปสาหรบผบรหาร

นโยบายเปดเสรทางการเงน ซงรฐบาลไทยไดดาเนนการอยางตอเนองนบตงแตชวง “เศรษฐกจฟองสบ” ป พ.ศ. 2536 เปนตนมา ไดกอใหเกดประโยชนอยางมากตอระบบเศรษฐกจโดยรวมของประเทศไทย โดยเฉพาะในการทาใหบรษทเอกชนจานวนมากมโอกาสเขาถงแหลงทน ลดระดบการพงพาระบบธนาคารพาณชย และเปดโอกาสใหประชาชนทวไปมทางเลอกในการแสวงหาผลตอบแทนจากการลงทนนอกเหนอจากเงนฝากในระบบธนาคาร ในชวงเลวรายทสดของวกฤตเศรษฐกจ ตงแตป พ.ศ. 2540 จนถงประมาณป 2544 ตลาดทนไดพสจนใหเหนวา สามารถทาหนาทจดสรรทนแทนธนาคารพาณชยทกาลงประสบปญหาทางการเงนไดอยางมประสทธภาพ อยางนอยกสาหรบบรษทขนาดใหญซงมขนาด ฐานะทางการเงน และระดบความนาเชอถอสงเพยงพอทจะดงดดนกลงทนทงไทยและเทศ

อยางไรกตาม กระแสโลกาภวตนและความกาวหนาของเทคโนโลยดานการเงนทเชอมตลาดเงนตลาดทนแทบทกประเทศทดาเนนนโยบายเปดเสรทางการเงนเขาดวยกนอยางเปรยบเสมอนเปนตลาดเดยวกน กาลงกอใหเกดความตงเครยด (tensions) และความทาทายใหมๆ ตอตลาดทนของประเทศกาลงพฒนาอยางประเทศไทย ทมระดบการพงพงเงนตราจากตางประเทศสงมาก ทงในดานการสงออก การลงทนระยะยาว และการลงทนในตลาดทน ในภาวะปจจบนทระบบการเงนโลกยงมสภาพคลองสวนเกน (excess liquidity) คอนขางสง และสกลเงนดอลลารสหรฐยงมแนวโนมทจะออนคาลงตอเนอง ตลาดทนโดยเฉพาะตลาดหนของประเทศกาลงพฒนาอยางประเทศไทยกนาจะยงคงเปนทสนใจของนกลงทนตางชาตมากขนเรอยๆ สงผลใหตลาดหนไทยซงยงมขนาดเลกมากเมอเทยบกบเมดเงนลงทนของตางชาต และมสดสวนผถอหนรายยอย (free float) ตา ถก ‘ชนา’ โดยพฤตกรรมการลงทนของนกลงทนตางชาตไดงาย โดยเฉพาะนกลงทนประเภทเกงกาไรระยะสนทพรอมจะโยกยายเงนลงทนไปยงตลาดตางๆ ตลอดเวลา ตามแตสถานการณในแตละประเทศจะเอออานวย

อทธพลของนกลงทนตางชาตดงกลาวขางตนเปนแรงกดดนใหนกลงทนสถาบนในประเทศซงยงมไมมาก และนกลงทนรายยอยจานวนไมนอยพยายาม ‘เลนตาม’ (herd mentality) นกลงทนตางชาต เพอไมใหเสยโอกาสในการทากาไร ปญหาการกระจกตวดานอปสงคดงกลาวสงผลใหตลาดหนไทยม “ความตน” และราคาหนมความผนผวนสงมากเมอเทยบกบตลาดหนอนๆ ในภมภาค นอกจากน ตลาดหนไทยยงประสบปญหาดานอปทาน กลาวคอ หนทมมลคาตลาดสงสด 20 อนดบแรกมมลคาตลาดรวมกนกวารอยละ 60.5 ของมลคาตลาดทงหมด และมมลคาการซอขายกวารอยละ 48.2 ของมลคาการซอขายของหนทงตลาด การทหนขนาดใหญ 8 บรษทเปนหนในเครอ ปตท. ซงมรฐบาลเปนผถอหนรายใหญ ยงสงผลใหสภาพคลองโดยรวมของตลาดหนอยในระดบตา และทาใหดชนตลาดหนไมสามารถใชเปนเครองสะทอนระดบความเจรญทางเศรษฐกจ หรอภาวะทางเศรษฐกจไดอกตอไป เพราะปจจยทสงผลในแงบวกตอการดาเนนงานของ ปตท. เชน ราคานามนในตลาดโลก ซงดงดดใหนกลงทนสนใจซอหน ปตท. มากขน และสงผลใหดชนตลาดหนปรบตวสงขนเนองจากขนาดของ ปตท. อาจเปนปจจยทสงผลในแงลบตอภาคเศรษฐกจอนๆ ของประเทศ (เชน ราคานามนสงขนทาใหบรษทเอกชนทวไปตองเผชญกบตนทนทแพงขน)

FINAL DRAFT

3

นอกจากตลาดหนไทยจะประสบภาวะการกระจกตวในดานอปทานและอปสงคแลว กยงตองประสบกบภาวะการกระจกตวดานการกากบดแล กลาวคอ การบรหารจดการตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย (“ตลท.”) อยภายใตการครอบงาของบรษทสมาชก ซงหมายถงบรษทหลกทรพยตางๆ การครอบงา ตลท. ของบรษทหลกทรพยสงผลใหตลาดหนไทยมพฒนาการชากวาประเทศเพอนบาน และดาเนนนโยบายบางประการทเออประโยชนตอบรษทหลกทรพยเพยงฝายเดยว แตไมเปนผลดตอนกลงทน เชน การตรงอตราคาธรรมเนยมซอขายหลกทรพยขนตา (คานายหนา) ไวทรอยละ 0.25 ของมลคาการซอขาย ทาใหนกลงทนในตลาดหนไทยมตนทนทางตรงจากคานายหนาในระดบสง ในขณะทปญหาสภาพคลองในตลาดอยในระดบตากทาใหตนทนทางออม (ซงสะทอนในสวนตางของราคาเสนอซอและราคาเสนอขาย หรอ bid-ask spread) สงตามไปดวย นอกจากน มาตรการคมครองนกลงทนรายยอยและการปราบปรามผทจรตรายใหญๆ ในตลาดหน กยงไมมความชดเจนวาจะบงคบใชไดจรง แตอยางไรกตาม การแกไข พ.ร.บ. หลกทรพยและตลาดหลกทรพย (“พ.ร.บ. หลกทรพย”) ซงจะมการระบบทบญญตเรองธรรมาภบาลของบรษทจดทะเบยนไวในกฎหมายเปนครงแรก ตลอดจนรางกฎหมายอนๆ ทนาจะชวยอานวยความสะดวกใหกบนกลงทนรายยอยในการฟองผบรหารหรอผถอหนบรษททฉอฉล เชน รางกฎหมายวาดวยการดาเนนคดแบบกลม (class action law) นาจะชวยปกปองผลประโยชนของนกลงทนไดดกวาเดม

ในภาพรวมของระบบการเงน บทเรยนของวกฤตการณทางการเงนในอดตจนกระทงถงชวงของ

การแกปญหาระบบสถาบนการเงนชวา ผลพวงของการเปดเสรการเงนอยางรบเรงโดยไมมโครงสรางทางเศรษฐกจและการกากบตรวจสอบภาคการเงนทครอบคลม ทาใหประโยชนในระยะสนทไดจากการเปดเสรตองแลกมาดวยตนทนมหาศาล และมความซบซอนซงเกยวพนกบผมสวนไดสวนเสยของสงคมเปนจานวนมากในการแกไขวกฤตการณทางการเงนทตามมา ทาใหนบแตนนเปนตนมา หนวยงานภาครฐไดหนมาใหความใสใจในการปฎรปภาคเศรษฐกจและระบบการเงนเพอใหมการกากบดแลทเหมาะสม และมโครงสรางทเออตอการเปนระบบซงมหนาทอานวยความสะดวกในการแบงปนความเสยงระหวางภาคสวนตางๆ

แนวทางสากลทใชเพอการออกแบบระบบการกากบดแลตาม Basel II และการปฎรปเชงโครงสรางของระบบสถาบนการเงนในเชงบรณาการทกาลงดาเนนอยในปจจบน ถอเปนความพยายามอยางจรงจงและถอเปนจดเรมตนของการทดสอบทคาดหวงและตงไววา ระบบสถาบนการเงนไทยจะมเสถยรภาพในระยะยาวและใหประโยชนตามทตงไวหรอไม ถงแมวาองคประกอบในสวนของการประกนความมเสถยรภาพทครบถวนของระบบการเงน อนประกอบดวยสถาบนประกนเงนฝาก และเกณฑในการสงปดสถาบนการเงนในลกษณะ Prompt Corrective Action ยงเปนแผนทตองรอการอนมต แตโดยหลกการทถกตองและการกากบทรดกมภายใตการอาศยดลยพนจทรอบคอบ หากสามารถสอสารใหสาธารณชนไดทราบถงผลดของนโยบายทงสองประการ คงทาใหการยอมรบจากสงคมไมใชเรองยาก ในขณะเดยวกน การดาเนนนโยบายพฒนาระบบสถาบนการเงนอยางตอเนองในประเดนวาดวยการแขงขนของธรกจเองกมความจาเปนไมแพกน เพราะจะทาใหสงคมสามารถเชอไดวา ระบบการแขงขนจะนาไปสประโยชนโดยรวมของสงคมในระยะยาว และปญหาเรองเสถยรภาพระบบการเงนยงคงสามารถจดการไดหากการกากบดแลของภาครฐมความรอบคอบและรดกมจรงๆ

FINAL DRAFT

4

สารบญ

1. การจดสรรทนในประเทศไทย ในบรบทของโลกาภวตนภาคการเงน ....................................................8 1.1 โครงสรางระบบการเงนในประเทศไทย ........................................................................................8 1.2 โครงสรางการจดสรรทนในบรบทของเศรษฐกจไทยโดยรวม .......................................................14 1.3 บทบาทของนกลงทนตางดาวในระบบการเงนไทย......................................................................16

2. บทบาทและการเปลยนแปลงของการจดสรรทนในตลาดเงนและตลาดทน ..........................................20 2.1 ตลาดทนไทยในบรบทของกระแสโลกาภวตนดานการเงน...........................................................21 2.2 โครงสรางตลาดหนและผลกระทบตอการจดสรรทน ....................................................................24

2.2.1. ลกษณะการกระจกตวของอานาจการกากบดแลตลาดหลกทรพย .......................................25 2.2.2. ลกษณะการกระจกตวดานอปทาน.....................................................................................31 2.2.3. ลกษณะการกระจกตวดานอปสงค .....................................................................................39

2.3 บทสรป .....................................................................................................................................48 3. ระบบธนาคารพาณชยไทยและบรบทการจดสรรทนภายใตยคโลกาภวฒน .........................................50

3.1 การสารวจพฒนาการของระบบธนาคารพาณชยไทย: บทเรยนเชงขอเทจจรง..............................50 3.1.1 ระบบธนาคารพาณชยในชวงกอนวกฤตการณทางการเงนไทย............................................51 3.1.2 ระบบธนาคารพาณชยและการแกปญหาในชวงวกฤตการณทางการเงน...............................59 3.1.3 พฒนาการเปลยนแปลงระบบธนาคารพาณชยนบตงแตป 2544 เปนตนมา ..........................63

3.2 การปฎรประบบสถาบนการเงนไทยหลงวกฤตการณ: ทศทางการกากบดแลและแผนพฒนาระบบสถาบนการเงนเชงโครงสราง ...........................................................................................................71

3.2.1 ทศทางการกากบดแลระบบธนาคารพาณชยไทย: การสรางองคประกอบและมาตรฐานตามแนวทางสากล .............................................................................................................................71 3.2.2 แผนพฒนาระบบสถาบนการเงน Financial Sector Master Plan ........................................74

3.3 ประเดนความทาทายและคาถามทงทายสาหรบการพฒนาระบบสถาบนการเงนไทย ...................77 3.3.1 โครงสรางการแขงขนของสถาบนการเงน (Competition Landscape)..................................77 3.3.2 บทบาทของสถาบนการเงนเฉพาะกจและกจการ Non-Bank และ โครงสรางการกากบดแล (Regulatory Architecture)..........................................................................................................80

3.4 บทสรป .....................................................................................................................................84

FINAL DRAFT

5

สารบญตาราง

ตารางท 1: สดสวนการจดสรรเงนทนของตลาดตราสารทนและตลาดตราสารหนเปรยบเทยบกบ GDP ราย ภาคธรกจของไทย ระหวางป 2531 - 2543 และ 2544 - 31 พฤษภาคม 2550 ......................14 ตารางท 2: บรษทจดทะเบยนทใหญทสดใน ตลท. 20 อนดบแรก พ.ศ. 2539 เปรยบเทยบกบ 2550 ......32 ตารางท 3 แสดงโครงสรางธรกรรม BIBF จาแนกตามประเภทผใหบรการ .............................................54 ตารางท 4 Loan Portfolio ของสถาบนการเงนกอนและหลงการเปดเสรทางการเงน...............................55 ตารางท 5 มลคาหนคงคางในรปสกลเงนตราตางประเทศของไทย .........................................................58 ตารางท 6 โครงสรางความเปนเจาของและ ผถอหนหลกของสถาบนการเงนไทยหลงมาตรการ 14 สงหาคม ...........................................62 ตารางท 7 พฒนาเชงโครงสรางและอานาจการจดสรรทน ในระบบสถาบนการเงนไทยชวงหนงทศวรรษทผานมาก ......................................................76 ตารางท 8 การกระจกตวของระบบธนาคารพาณชยในแตละประเทศอดตและปจจบน.............................78 ตารางท 9 การเขาถงบรการทางการเงนโดย Non-Bank .......................................................................83

สารบญภาพประกอบ

แผนภาพท 1: ยอดคงคางสนเชอในระบบธนาคาร ตราสารหน และตราสารทนตอ GDP ..........................8 แผนภาพท 2: มลคาเงนทภาคเอกชนระดมผานตลาดตราสารหน ตลาดตราสารทน และสนเชอ .............10 แผนภาพท 3: มลคาเงนทภาคเอกชนระดมผานตลาดตราสารหน ตลาดตราสารทน และสนเชอ คดเปน % ของ Gross Fixed Capital Formation .................................................................................11 แผนภาพท 4: การเปลยนแปลงของหนทน หนระยะยาวสทธ และยอดเงนกสทธของบรษทจดทะเบยน แยกตามขนาดบรษท 2542-2545 ........................................................................................12 แผนภาพท 5: การเปลยนแปลงของหนทน หนระยะยาวสทธ และยอดเงนกสทธของบรษทจดทะเบยน แยกตามขนาดบรษท 2546-2548 ........................................................................................13 แผนภาพท 6: อตราสวนความสามารถในการชาระดอกเบย และอตราสวนหนสนตอสวนทนของบรษทจด ทะเบยนทไมใชสภาบนการเงน 2540-ไตรมาสแรก 2550......................................................13 แผนภาพท 7: เงนทนเคลอนยายสทธภาคเอกชน 2535 – ไตรมาสแรก 2550........................................17 แผนภาพท 8: เงนทนโดยตรงจากตางประเทศสทธ แยกตามประเภทธรกจ และสวนแบงเงนลงทนโดยตรง จากตางประเทศของไทย ในเมดเงนลงทนสทธในประเทศกาลงพฒนาทวโลก........................18 แผนภาพท 9: มลคาการระดมทนจากตลาดแรก แบงตามขนาดของการระดมทนและประเภทนกลงทน ตงแตป 2544 – 30 มถนายน 2550 .....................................................................................19

FINAL DRAFT

6

แผนภาพท 10: มลคาตลาดและมลคาการซอขายในตลาดหนไทยเทยบกบตลาดหนอนๆ ในเอเชย (ไมรวม ญปน) และอตราสวนราคาตอกาไรสทธเฉลย 2535 – 6 เดอน 2550 .....................................22 แผนภาพท 11: มลคาการลงทนสทธรายปของกองทนรวมทเนนลงทนในตลาดเกดใหม (emerging markets) แยกตามประเภทตลาด 2544-2549......................................................................23 แผนภาพท 12: โครงสรางอานาจในการกากบดแลตลาดหลกทรพย.......................................................27 แผนภาพท 13: อตราสวนคาใชจายในการดาเนนงานตอรายไดรวม ประจาป 2549 ...............................29 แผนภาพท 14: ความสามารถในการทากาไร และประสทธภาพในการดาเนนงานของ ตลท. (SET) คาเฉลย 3 ป (2547-2549) เทยบกบตลาดหลกทรพยหลกในภมภาคเดยวกน .......................30 แผนภาพท 15: ตนทนทางตรงและตนทนทางออมของนกลงทนในตลาดหลกทรพยตวอยาง (basis point หรอ 1/100 ของ 1 เปอรเซนต) ............................................................................................31 แผนภาพท 16: จานวนบรษทจดทะเบยน และมลคาตลาด แบงตามหมวดอตสาหกรรม .........................31 แผนภาพท 17: สดสวนหนทถอโดยผถอหนรายยอย (Free Float) และสดสวนหนทถอโดยรฐและองคกร กงรฐ ในบรษทจดทะเบยนใหญทสด 20 อนดบแรก ..............................................................34 แผนภาพท 16: การปรบตวของราคาหนกลม ปตท. เทยบกบหนกลมอนๆ และดชนตลาดโดยรวม 2545 – 27 กรกฎาคม 2550 (โดยใชฐาน 1 มกราคม 2545 = 100)...................................................36 แผนภาพท 16: มลคาการซอขายตอวนในตลาดทน 2541 – 6 เดอนแรก 2550 .....................................39 แผนภาพท 17: มลคาการถอหนและมลคาการซอขายใน ตลท. 7 เดอนแรก 2550 .................................40 แผนภาพท 18: คาเฉลยความผนผวนของผลตอบแทน 1 วนในตลาดหน 2545-2549 ............................41 แผนภาพท 19: มลคาซอสทธของนกลงทนตางชาต (net foreign buy) และดชนตลาดหลกทรพย 2538 – 30 ม.ย. 2550 .....................................................................................................................42 แผนภาพท 20: นาหนกการลงทนในแตละประเทศ ในดชน MSCI Far East Ex-Japan .........................44 แผนภาพท 21: อตราสวนระหวางบรษททถกเพกถอนออกจากตลาดตอจานวนบรษทจดทะเบยน ในตลาด หลกทรพยทวโลก 2548 และ 2549 .....................................................................................45 แผนภาพท 22: มลคาเงนลงทนในตลาดทนไทยของนกลงทนตางชาต เปรยบเทยบกบดชน JP Morgan Asia Currency มกราคม-ธนวาคม 2549 .............................................................................46 แผนภาพท 23: กระแสเงนทนไหลเขาสประเทศไทยภายหลง Financial Deregulation และ Capital Mobilization .......................................................................................................................53 แผนภาพท 24: โครงสรางการไหลเขาของเงนทนสไทย ......................................................................532 แผนภาพท 25: โครงสรางหนสนของระบบการเงนไทย .........................................................................53 แผนภาพท 26: การขยายตวของสนเชอในระบบสถาบนการเงนไทย .....................................................53 แผนภาพท 27: NPLs ของระบบสถาบนการเงนหลงวกฤตการณทางการเงน ........................................60 แผนภาพท 28: สดสวนของ NPLs ทงหมด ..........................................................................................63 แผนภาพท 29: การขยายตวของสนเชอและเงนฝากในระบบธนาคารพาณชย........................................64 แผนภาพท 30: การขยายตวของสนเชอประเภทหลก............................................................................64

FINAL DRAFT

7

แผนภาพท 31: สดสวนสนเชอตอฐานเงนฝาก ......................................................................................64 แผนภาพท 32: เปรยบเทยบสดสวนการปลอยสนเชอของธนาคารพาณชยสภาคเศรษฐกจตางๆ ............65 แผนภาพท 33: โครงสรางรายไดของธนาคารพาณชย...........................................................................66 แผนภาพท 33.1: การเปลยนแปลงอตราดอกเบย* ...............................................................66 แผนภาพท 33.2: ชวงหางอตราดอกเบยในไทย ...................................................................66 แผนภาพท 34: สภาพคลองสวนเกนในระบบธนาคารพาณชยไทย ........................................................67 แผนภาพท 35: ดชนภาคเศรษฐกจจรง .................................................................................................68 แผนภาพท 35.1: สมประสทธการใชเครองจกเพอการผลต ...................................................65 แผนภาพท 35.2: ดชนผลผลตสนคาอตสาหกรรม ................................................................68 แผนภาพท 36: โครงสรางผลประกอบการและการดาเนนธรกจของระบบธนาคารพาณชย .....................69 แผนภาพท 37: แสดงระดบเงนกองทนตอสนทรพยเสยง (เฉลยของธนาคารพาณชยไทยทงหมด) ..........72 แผนภาพท 38: โครงสรางสถาบนการเงนหลงปรบใชแผนพฒนาระบบการเงนรปแบบใหม ....................75 แผนภาพท 39: โครงสรางผลการดาเนนงานของธนาคารพาณชยเกาหล ...............................................79 แผนภาพท 40: สดสวนการปลอยสนเชอของธนาคารพาณชยในประเทศเกาหล.....................................79 แผนภาพท 41: การขยายตวของสนเชอธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนรฐ .....................................81 แผนภาพท 42: สวนแบงทางการตลาดของการใหสนเชอจาแนกตามประเภทผใหบรการ .......................81 แผนภาพท 43: สดสวนสนเชอของ Non-Bank จาแนกตามขนของรายได ..............................................83

FINAL DRAFT

8

1. การจดสรรทนในประเทศไทย ในบรบทของโลกาภวตนภาคการเงน 1.1 โครงสรางระบบการเงนในประเทศไทย

ในระบบการเงนไทย ธนาคารพาณชยยงคงเปนแหลงทนหลกสาหรบการลงทนและการใชจายในประเทศอยางสมาเสมอตลอดมา ถงแมวาอตราสวนยอดสนเชอคงคางตอ GDP จะลดลงในชวงวกฤตเศรษฐกจระหวางป 2540 ถง 2544 ซงเปนชวงเวลาทธนาคารพาณชยทมเทเวลาใหกบการบรหารจดการหนเสย ปรบโครงสรางหนของลกหน และเพมทนธนาคาร (recapitalization) มากกวาการปลอยสนเชอใหม อตราสวนดงกลาวกยงสงถงรอยละ 80.8 ณ สนป 2545 แมวาจะลดลงอยางตอเนองนบจากนนเปนตนมา จนปจจบนยอดสนเชอคงคาง ณ สนเดอนพฤษภาคม 2550 อยทประมาณรอยละ 67.9 ของ GDP1 สงกวามลคาตลาดหนตอ GDP ซงอยทรอยละ 67.2 เพยงเลกนอย แตถงแมวามลคาตลาดหนจะปรบตวขนกวาสองเทานบตงแตป 2545 เปนตนมา ตวเลขดงกลาวกยงอยตากวาจดสงสดทรอยละ 103.3 ในป 2536 ซงอาจนบเปนจดสงสดของเศรษฐกจยคฟองสบ โดยอตราสวนราคาตอกาไรสทธ (P/E ratio) เฉลยทงตลาดในปนนมคาสงถง 26.09 เทา ซงเปนระดบ P/E ratio ทสงทสดในประวตศาสตรตลาดหนไทย (คา P/E ratio เฉลยทงตลาด ณ วนท 25 กรกฎาคม 2550 อยทประมาณ 12.6 เทา)

แผนภาพท 1: ยอดคงคางสนเชอในระบบธนาคาร ตราสารหน และตราสารทนตอ GDP

72.2%

80.1%

91.0%

97.7%101.7%

121.1%

114.6%

108.1%

85.6%

73.5%

80.8%76.4% 75.7%

71.6%67.9%

16.1%22.1% 23.2%

26.4%

32.8% 32.2% 33.6%38.4% 40.0% 41.6%

51.6%

82.5%

53.6%

46.8%

79.5%

7.4% 7.0% 6.9% 7.3% 7.6%

67.2%65.3%

72.2%70.5%

82.4%

37.1%31.7%26.2%

26.9%23.2%

87.8%

103.3%

10.8%11.1%8.1%

5.9%6.4%5.1%4.9%4.3%3.9%

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

120.0%

140.0%

2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 พ.ค.2550

% ของ

GD

P

สนเชอธนาคาร ตราสารหนภาครฐ ตราสารทน ตราสารหนภาคเอกชน

ทมา: ธปท., สมาคมตลาดตราสารหนไทย

1 ปรบ GDP ไตรมาส 1 ป 2550 ใหเปนประมาณการทงป (annualized)

FINAL DRAFT

9

ตลาดตราสารหนภาคเอกชนยงมขนาดคอนขางเลกในประเทศไทย โดยมมลคาเพยงรอยละ 10.2 ของ GDP ณ สนเดอนพฤษภาคม 2550 โดยสาเหตทบรษทเอกชนยงไมนยมออกตราสารหนเทาทควร นอกจากความคนเคยกบการกเงนจากธนาคารพาณชย และความ ‘ใหม’ ตลาดตราสารหนซงยงมขนาดเลกและสภาพคลองตา สวนหนงอาจมาจากการถกเบยดบงเมดเงนดานอปสงค (crowding out) จากหนวยงานภาครฐ ซงมการออกพนธบตรของรฐบาล ตวเงนคลง พนธบตรกองทนฟนฟสถาบนการเงน พนธบตรองคการบรหารสนเชออสงหารมทรพย และพนธบตรรฐวสาหกจตางๆ อยางสมาเสมอ โดยตราสารหนภาครฐเหลานมมลคารวมกนถงรอยละ 41.6 ของ GDP หรอเกอบ 4 เทาของตราสารหนภาคเอกชน ณ สนเดอนพฤษภาคม 2550

หลงเกดวกฤตเศรษฐกจ บรษทขนาดใหญทไมใชสถาบนการเงนเรมใหความสนใจตอการระดมทนในตางประเทศผานตราสารหนสกลเงนดอลลารสหรฐ โดยระหวางป 2540-2549 บรษทเหลานมการออกตราสารหนสกลเงนตางประเทศ 22 ครง คดเปนมลคากวา 5.5 พนลานเหรยญสหรฐ คดเปนกวารอยละ 10 ของมลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารหนทงหมด

เมอพจารณามลคาการระดมทนใหมของภาคเอกชนผานชองทางตางๆ ขางตน พบวาธนาคารพาณชยยงเปนแหลงเงนทนทสาคญทสดในระบบการเงนไทย ยกเวนในชวงวกฤตเศรษฐกจระหวางป 2541 ถง 2544 ซงตวเลขมลคาเงนและสดสวนของมลคานนตอ Gross Fixed Capital Formation (GFCF) รวมของประเทศ (กรณาดแผนภาพท 2 และ 3 ในหนาถดไป) สะทอนใหเหนวา บรษทเอกชนสามารถใชตลาดตราสารหนและตลาดตราสารทนเปนแหลงระดมทนแทนสนเชอจากธนาคารพาณชย ซงมมลคาเพมปตอปเปนตวเลขตดลบตลอดชวง 4 ปดงกลาวทระบบธนาคารประสบปญหาทางการเงน โดยมลคาเงนทภาคเอกชนระดมจากการออกตราสารทนคดเปนรอยละ 50 ของ GFCF ในป 2541 และมลคาเงนทระดมจากการออกตราสารหนคดเปนรอยละ 30 ของ GFCF ในป 2542 หลงจากทฐานะทางการเงนของธนาคารพาณชยเรมดขนในป 2545 ยอดสนเชอกเพมขนเปนครงแรกในปนนนบตงแตเกดวกฤตเศรษฐกจ โดยมมลคาถงรอยละ 50.7 ของ GFCF ในปเดยวกน

ตงแตตนป 2546 เปนตนมา บรษทเอกชนเรมใหความสนใจกบการระดมทนผานตลาดตราสารหนมากขน โดยเฉพาะตราสารหนระยะสนอายไมเกน 1-5 ป ดงสะทอนใหเหนจากสดสวนมลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารหนตอ GFCF เพมขนจากรอยละ 6.0 ในป 2545 เปน 14.1 ในชวง 5 เดอนแรกของป 2550 สงผลใหสดสวนสนเชอสวนเพมของธนาคารพาณชยตอ GFCF ลดลงจากรอยละ 50.7 เหลอเพยงรอยละ 11.4 ระหวางชวงเวลาเดยวกน ซงสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสดสวนสนเชอคงคางตอ GDP ซงลดลงจากรอยละ 79.5 เปน 67.9 ระหวางชวงเวลาเดยวกน

มลคาการระดมทนผานตลาดตราสารหนของสถาบนการเงนทแสดงในแผนภาพท 2 และ 3 เพมขนอยางมนยสาคญจาก 60,278 ลานบาท ในป 2548 (รอยละ 2.9 ของ GFCF) เปน 702,219 ลานบาทในป 2549 (รอยละ 31.5 ของ GFCF) สวนหนงเนองจากป 2549 เปนปแรกทธปท. เกบตวเลขมลคาของตราสารหนระยะสน เชน หนก, commercial paper, ตวแลกเงน และตวสญญาใชเงน ดงนนอตราการเพมขนของตวเลขดงกลาวจงไมมนยยะทแทจรง แตอยางไรกตาม มลคารวมของตราสารหนทออกโดย

FINAL DRAFT

10

สถาบนการเงน ซงมอตราสวนสงถงรอยละ 53.5 ของ GFCF ใน 5 เดอนแรกของป 2550 สะทอนใหเหนความนยมของตราสารหนระยะสนในภาวะดอกเบยขาลง และอาจชใหเหนดวยวา ตราสารหนระยะสนทออกและซอขายกนในตลาดเงน นาจะถกใชเปนเครองมอของนกลงทนตางชาตในการเกงกาไรคาเงนบาทและเกงกาไรหนในตลาดหลกทรพยไทยตงแตครงปหลงของป 2549 อกดวย เนองจากสถาบนการเงนสามารถออกและเสนอขายตวแลกเงน (bills of exchange หรอ B/E) และ commercial paper ทมอายไมเกน 210 วน ใหกบนกลงทนสถาบนไดโดยตรง โดยไมตองขออนญาต ก.ล.ต. กอน

แผนภาพท 2: มลคาเงนทภาคเอกชนระดมผานตลาดตราสารหน ตลาดตราสารทน และสนเชอ

59 52 54 8126 98 83 75 125 102 132 182

7876 95 96

49

518 244

64 108 72170

78120

136

768 785

599

1,041

(430)

(285)

(803)

(437)

630

301

253

404236164

53

71

702

295

63

-1,000

-500

0

500

1,000

1,500

2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 5 เดอน2550

พนลานบาท

มลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารหนของสถาบนการเงน

สนเชอธนาคารพาณชย

มลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารทน

มลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารหนของบรษททไมใชสถาบนการเงน

ทมา: ธปท., สมาคมตลาดตราสารหนไทย

FINAL DRAFT

11

แผนภาพท 3: มลคาเงนทภาคเอกชนระดมผานตลาดตราสารหน ตลาดตราสารทน และสนเชอ คดเปน % ของ Gross Fixed Capital Formation

2.8%

52.9%

65.1%

-29.5%

50.7%

15.1%

2.9%

31.5%

14.1%

9.1%3.1%5.2%

50.0%

31.7%

-37.0%

-74.2%

-41.5%

53.5%

16.9%

-100.0%

-80.0%

-60.0%

-40.0%

-20.0%

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 5 เดอน2550

% ของ

Gro

ss F

ixed

Cap

ital F

orm

atio

n

มลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารหนของบรษททไมใชสถาบนการเงนมลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารทน

สนเชอธนาคารพาณชย

มลคาเงนทระดมผานตลาดตราสารหนของสถาบนการเงน

ทมา: ธปท., สมาคมตลาดตราสารหนไทย

สาหรบตวอยางอนดทชใหเหนประโยชนของตลาดทนในฐานะแหลงทนทสามารถจดสรรทนแทนระบบ

ธนาคารไดอยางคอนขางมประสทธภาพในชวงวกฤตเศรษฐกจ อยางนอยกสาหรบบรษททมศกยภาพพอทจะสามารถระดมทนจากตลาดทนได ดร. เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และ อมรรตน กรตโสภณ (2549) ไดนาเสนอผลการวเคราะหการเปลยนแปลงโครงสรางทนของบรษทจดทะเบยนในตลาดหน ระหวางป 2542 ถง 2548 วา บรษทจดทะเบยนทกขนาดสามารถระดมทนในตลาดทนในชวงป 2542-2545 เพอปรบโครงสรางทางการเงนใหลดภาระหนลง โดยบรษทจดทะเบยนสามารถลดอตราสวนหนสนตอสวนทน (debt-to-equity ratio) จาก 5 เทา ลงเหลอ 2 เทาระหวางชวงเวลาดงกลาว ดงแสดงในแผนภาพท 4 ดงตอไปน

FINAL DRAFT

12

แผนภาพท 4: การเปลยนแปลงของหนทน หนระยะยาวสทธ และยอดเงนกสทธของบรษทจดทะเบยน แยกตามขนาดบรษท 2542-2545

ทมา: ความเปลยนแปลงในภาคการเงนและในการอภบาลบรษท, ดร. เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และ อมรรตน กรตโสภณ, 2549

หลงจากบรษทจดทะเบยนหลายแหงไดปรบโครงสรางทางการเงนเปนผลสาเรจดวยการระดมทน

ผานตลาดหนไปลดภาระหนสน ในชวงเวลาตอมาคอ 2546-2548 ซงเปนชวงทธนาคารพาณชยเรมมฐานะทางการเงนดขน บรษทจดทะเบยนกเรมกยมเงนจากระบบธนาคารพาณชยอกครงหนง ยกเวนกลมบรษทจดทะเบยนขนาดใหญ (มสนทรพยรวมมากกวา 50,000 ลานบาท) ทยงมการคนหนและระดมทนผานตลาดหนอยางตอเนอง ทาใหตลอดระยะเวลา 7 ป ตงแต 2542-2548 บรษทจดทะเบยนขนาดใหญชาระหนสทธเปนมลคารวมกวา 180,000 ลานบาท (แผนภาพท 5)

ความสาเรจของบรษทจดทะเบยนโดยเฉลยในการปรบโครงสรางหนและปรบโครงสรางทางการเงนใหใชหนนอยลงในการดาเนนธรกจ ตลอดจนฐานะทางการเงนทดขน สะทอนใหเหนอตราสวนความสามารถในการชาระดอกเบยทเพมขนอยางคอนขางตอเนองนบตงแตป 2545 เปนตนมา จาก 1.7 เทา เปน 7.7 เทาในไตรมาสแรกของป 2550 ในขณะทอตราสวนหนสนตอสวนทนกลดลงจาก 2.1 เทา เหลอเพยง 1.1 เทา ระหวางชวงเวลาเดยวกน (แผนภาพท 6)

อยางไรกด ในบรบทของเศรษฐกจไทยโดยรวม ปจจบนตลาดหนยงมความสาคญไมมากนกเมอเทยบกบธนาคารพาณชย โดยมบรษทจดทะเบยนในตลาดหนจานวน 521 แหง คดเปนสดสวนเพยงรอยละ 16 ของบรษททงประเทศทมทนจดทะเบยนไมตากวา 200 ลานบาท ซงคณสมบตขนตาของ ตลท. ในการเขาเปนหลกทรพยจดทะเบยน 2 และคดเปนสดสวนทตามากเมอเทยบกบบรษทจากดซงมจานวนกวา 2 ลานแหงทวประเทศ

2 อางองจากตวเลขของกรมทะเบยนการคา กระทรวงพาณชย ณ สนป 2542 ในตารางท 10 เอกสารการวจยสวนบคคล วทยาลยปองกนราชอาณาจกร เรอง ความจาเปนและแนวทางในการพฒนาตลาดทนไทย โดย ดร. ประสาร ไตรรตนวรกล, 2545

หนทน หนระยะยาวสทธ ยอดเงนกสทธ

2,157 2,770 380

77,160

1,915

97,140

43,233

296,760

191,317

-122,480

-15,705 -11,111 -1,093 -1,667

2542 - 2545 หนวย: ลานบาท

<500 500-1,000 1,000-10,000 10,000-50,000 >50,000

สนทรพยรวม (ลานบาท)

FINAL DRAFT

13

แผนภาพท 5: การเปลยนแปลงของหนทน หนระยะยาวสทธ และยอดเงนกสทธของบรษทจดทะเบยน แยกตามขนาดบรษท 2546-2548

ทมา: ความเปลยนแปลงในภาคการเงนและในการอภบาลบรษท, ดร. เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และ อมรรตน กรตโสภณ, 2549

แผนภาพท 6: อตราสวนความสามารถในการชาระดอกเบย และอตราสวนหนสนตอสวนทนของ

บรษทจดทะเบยนทไมใชสภาบนการเงน 2540-ไตรมาสแรก 2550

ทมา: ภาพรวมผลการดาเนนงานของบรษทจดทะเบยน ปรบปรงขอมลลาสด ไตรมาส 1 2550, ตลท.

17,050 17, 878 82,740 64,14

3

388,037

-43,961 -57,438

68,144

24,712

77,072

-12,024 -728

4,717

-3,870

1,882

2546 - 2548

<500 500-1,000 1,000-10,000 10,000-50,000 >50,000

สนทรพยรวม (ลานบาท)

หนวย: ลานบาท

หนทน หนระยะยาวสทธ ยอดเงนกสทธ

7.17.6

2.2

1.7

1.11.3

2.0 2.1

-2

0

2

4

6

8

10

2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 -2

-1

0

1

2

3

4

5

6

อตราสวนหนสนตอทน (RHS)

อตราสวนความสามารถในการชาระดอกเบย

FINAL DRAFT

14

1.2 โครงสรางการจดสรรทนในบรบทของเศรษฐกจไทยโดยรวม

ในบรบทของภาคเศรษฐกจโดยรวม เมอพจารณามลคาการระดมทนจากตลาดเงนและตลาดทน แยกตามภาคธรกจทระดมทนตามตารางท 1 พบวา โครงสรางการระดมทนในตลาดทนไทยยงไมสอดคลองกบขนาดของภาคธรกจตางๆ ในระบบเศรษฐกจ หากวดจากขนาดของธรกจเมอเทยบกบ GDP ยกตวอยางเชน ภาคสถาบนการเงน กอสราง และอสงหารมทรพยมสวนแบงเพยงรอยละ 12.1 เทานนใน GDP ระหวางป 2531-2543 แตกลบมสดสวนการระดมทนถงรอยละ 67.3 ของมลคาเงนทนทงหมดทระดมในตลาดตราสารทนระหวางชวงเวลาเดยวกน แมวาสดสวนดงกลาวจะลดลงเหลอรอยละ 40 ระหวางป 2544 ถงปลายเดอนพฤษภาคม 2550 (สาเหตสวนหนงนาจะมาจากความนยมในการออกตราสารหนระยะสนของสถาบนการเงน ดงสะทอนจากมลคาการระดมทนของภาคน ซงเมอรวมกบภาคกอสรางและอสงหารมทรพยแลว มสดสวนสงถงรอยละ 72.4 ของมลคาตราสารหนทเสนอขายทงหมดระหวางชวงเวลาดงกลาว) ตวเลขนกยงนบวาเปนสดสวนทสงมากเมอเทยบกบสวนแบงของภาคธรกจดงกลาวใน GDP ทอยในระดบเพยงรอยละ 9.3 ของ GDP ระหวางชวงเวลาเดยวกน

ตารางท 1: สดสวนการจดสรรเงนทนของตลาดตราสารทนและตลาดตราสารหนเปรยบเทยบกบ

GDP รายภาคธรกจของไทย ระหวางป 2531 - 2543 และ 2544 - 31 พฤษภาคม 2550 หนวย: รอยละของมลคารวม

2531 – 2543 2544 - 31 พฤษภาคม 2550 ภาคธรกจ GDP ตราสารทน สนเชอ GDP ตราสารหน ตราสารทน สนเชอ

อตสาหกรรม การสงออก และการนาเขา 31.6 16.9 36.7 34.6 3.9 21.4 27.6 การบรการ อปโภคบรโภคของประชาชน และสาธารณปโภค 20.0 10.4 22.4 22.8 16.7 38.0 29.7 การคาสงและคาปลก 16.5 2.0 16.7 15.1 7.1 0.4 16.2 สถาบนการเงน กอสราง และอสงหารมทรพย 12.1 67.3 21.1 9.3 72.4 40.0 24.1 เกษตรกรรม 10.2 - 2.5 10.1 - - 2.1 เหมองแร 4.1 3.5 0.6 2.8 - 0.1 0.4 การบรหารและปองกนประเทศ 3.0 - - 4.5 - - -

สถานทอยอาศย 2.5 - - 0.8 - - - รวมทงหมด 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 ทมา: ตวเลขป 2531-2543 อางองจากตารางท 9 ในเอกสารการวจยสวนบคคล วทยาลยปองกนราชอาณาจกร เรอง ความจาเปนและแนวทางในการพฒนา

ตลาดทนไทย โดย ดร. ประสาร ไตรรตนวรกล, 2545; ตวเลขตงแตป 2544 ประมวลจาก ธปท., ก.ล.ต. และสมาคมตลาดตราสารหนไทยโดยผเขยน

ในทางกลบกน โครงสรางสนเชอธนาคารพาณชยสะทอนโครงสรางของเศรษฐกจไทยไดดกวา

โครงสรางตลาดทน เชน ภาคอตสาหกรรม สงออก และนาเขาซงรวมกนมสวนแบงรอยละ 34.6 ของ GDP มสวนแบงสนเชอรอยละ 27.6 ของสนเชอธนาคารทงระบบระหวางป 2544 ถงปลายเดอนพฤษภาคม

FINAL DRAFT

15

2550 ในขณะทสดสวนการระดมทนของภาคธรกจดงกลาวในตลาดทนคดเปนรอยละ 3.9 ของตลาดตราสารหน และรอยละ 21.4 ของตลาดตราสารทนเทานน อยางไรกด โครงสรางสนเชอในชวงป 2544 ถงปลายเดอนพฤษภาคม 2550 สะทอนโครงสรางเศรษฐกจไทยไดไม ‘ด’ เทากบชวงกอนหนาคอป 2531-2543 โดยสนเชอทปลอยใหกบภาคสถาบนการเงน กอสราง และอสงหารมทรพย มสดสวนเพมขนจากรอยละ 21.1 เปนรอยละ 24.1 สวนทางกบสวนแบงของภาคธรกจดงกลาวใน GDP ซงลดลงจากรอยละ 12.1 เปนรอยละ 9.3 ในขณะทสนเชอทปลอยใหกบภาคอตสาหกรรม การสงออก และการนาเขากลดลงจากรอยละ 36.7 ของสนเชอทงหมด เปนรอยละ 27.6 สวนทางกบสวนแบงของภาคธรกจดงกลาวใน GDP ซงเพมขนจากรอยละ 31.6 เปนรอยละ 34.6

ขอมลเชงเปรยบเทยบขางตนอาจสะทอนขอเทจจรงทวา ธรกจสวนใหญในประเทศไทย โดยเฉพาะธรกจคาปลก และธรกจการเกษตรทไมใชบรษทผสงออกขนาดใหญ ยงมลกษณะเปน ‘ธรกจครอบครว’ ทมขนาดเลกเกนกวาจะสามารถระดมทนจากตลาดเงนหรอตลาดทนได โดยเอกสาร “สรปขอมลเบองตนสามะโนอตสาหกรรม 2550” ของสานกงานสถตแหงชาตระบวา ปจจบนมสถานประกอบการทงหมดจานวน 1.13 ลานแหงในประเทศไทย ในจานวนน 1.1 ลานแหง (รอยละ 97.9) เปนสถานประกอบการขนาดเลกทมลกจางไมถง 15 คน ทเหลอประมาณ 11,300 แหง (รอยละ 1.0) มลกจางระหวาง 16-30 คน, 10,200 แหง (รอยละ 0.9) มลกจางระหวาง 31-200 คน และมสถานประกอบการเพยงประมาณ 2,260 แหง (รอยละ 0.2) เทานนทมลกจางมากกวา 200 คน

นอกจากน บรษททมศกยภาพและขนาดใหญพอทจะระดมทนจากตลาดทน อาจยงไมตองการเปดเผยฐานะทางการเงนและขอมลเกยวกบการดาเนนธรกจใหนกลงทนจานวนมากรบทราบ จงเลอกทจะใชสนเชอจากธนาคารเปนแหลงเงนทนหลกในการดาเนนธรกจ ซงธนาคารสวนใหญกไดเรม ‘เจาะตลาด’ ผประกอบการขนาดกลางและยอม (SME) แลวตงแตประมาณป 2546

ทายทสด นวตกรรมใหมๆ ในแวดวงการเงนทจะชวยเออตอการเขาถงตลาดเงนและตลาดทนของบรษทขนาดกลางและเลก อาทเชน บรษทจดการเงนรวมลงทน (venture capital) และตลาดตราสารหนความเสยงสง (high-yield debt) กยงเพงอยในระยะเรมแรกเทานนในประเทศไทย โดยปจจบนมบรษทสญชาตไทยเพยง 2 แหงเทานนทไดรบใบอนญาตใหทาธรกจ venture capital จาก ก.ล.ต. และขอมลของสมาคมตลาดตราสารหนไทยกระบวา ปจจบนมตราสารหนเพยงรอยละ 6 เทานนในตลาดตราสารหนทไดรบการจดอนดบความนาเชอถอทระดบ “B” (ซงถอวาเปน high-yield เพราะเปนชนทตากวา investment grade) และบรษทเหลานนกลวนเปนบรษทขนาดใหญซงเปนทรจกในวงกวางอยแลว ในขณะทบรษทผออกตราสารหนกวารอยละ 93 เปนบรษทใหญทมฐานะทางการเงนแขงแกรงจนไดรบการจดอนดบความนาเชอถอระดบ “A” (ตราสารหนทเหลอรอยละ 1 ไมมการจดอนดบ)

FINAL DRAFT

16

1.3 บทบาทของนกลงทนตางดาวในระบบการเงนไทย

เปนทรบรกนโดยทวไปวา นโยบายเปดเสรทางการเงนนนเปนการเปดใหเงนทนเคลอนยายขามพรมแดนโดยเสร ในยคโลกาภวตนทเชอมตลาดเงนและตลาดทนทวโลกเขาดวยกน นกลงทนตางดาว โดยเฉพาะนกลงทนประเภทกองทนเกงกาไรระยะสน (hedge fund) มกจะมองตลาดทนของประเทศกาลงพฒนาทยงมขนาดเลกวาเปน ‘บรษท’ หนงบรษทในพอรตการลงทนของตวเองทลงทนทวโลก ยงโลกาภวตนของตลาดเงนตลาดทนแพรขยายและหยงรากลกลงเทาไร ระดบการพฒนาของประเทศทเปดเสรทางการเงนกจะยงขนอยกบปจจยภายนอกหลายประการทควบคมไมได อาทเชน คาเงนของประเทศเพอนบาน อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศเพอนบาน มาตรการสนบสนนการลงทนของรฐบาลประเทศเพอนบาน ตลอดจนระดบราคา ‘ถก’ หรอ ‘แพง’ ของตลาดหนเมอเทยบกบตลาดหนของประเทศอนๆ ในภมภาคเดยวกน ในแงน การเปดเสรทางการเงนจงสงผลใหประเทศตองสญเสยความเปนอสระในการดาเนนนโยบายระดบหนง

อยางไรกตาม หากเงนทนทไหลเขาจากตางชาตเปนเงนลงทนระยะยาว (direct foreign investment) มากกวาเงนเกงกาไรระยะสน การเปดเสรทางการเงนกนาจะสงผลดตอระดบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะยาว ในทางท ‘คมคา’ กบความเสยงจากความผนผวนของตลาดทนและอตราแลกเปลยนในระยะสน แตทงน รฐควรตองวางกฎเกณฑในการกากบดแลการลงทนดงกลาวและดาเนนนโยบายในหลากหลายมตควบคไปพรอมกน เพอใหมนใจไดวาผลประโยชนของเงนลงทนระยะยาวจากตางชาตจะตกมาถงมอประชาชนคนไทย เชน กาหนดใหบรษทตางชาตตองมการถายทอดเทคโนโลยและความรใหกบพนกงานไทย และกาหนดอตราเงนกาไรขนตาทตองนาไปใชลงทนตอยอดในกจการ (reinvested earnings) แทนทจะโอนออกไปใหบรษทแมในตางประเทศทงหมด เปนตน

เมอพจารณาองคประกอบของเงนทนเคลอนยายสทธภาคเอกชน (แผนภาพท 7) ตงแตป 2535 จวบจนสนไตรมาส 1 ของป 2550 พบวาเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (Foreign Direct Investment) ซงเปนเงนลงทนระยะยาว มมลคาสงกวาเงนลงทนของนกลงทนตางชาตในตราสารหนและตราสารทน (Portfolio Investment) ตลอดชวงระยะเวลาทผานมา แมกระทงระหวางป 2548 ถงสนไตรมาส 1 ของป 2550 (ซงเปนชวงเวลาทเมดเงนลงทนของตางชาตในตลาดหนไทยเพมขนอยางมสาระสาคญ) โดยเมดเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศในแตละประหวางชวงเวลาดงกลาวมขนาดถง 2.45-2.81 เทาของเมดเงนลงทนในตราสารหนและตราสารทนรวมกน

ขนาดคอนขางใหญดงกลาวของเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศซงมความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจระยะยาวของประเทศจงหมายความวา รฐควรใชความพยายามและความระมดระวงอยางมากในการออกมาตรการใดๆ กตามทมเปาหมายอยทการรกษาเสถยรภาพของคาเงนบาท ในทางทชวยบรรเทาความรอนแรงของการเกงกาไรระยะสนของนกลงทนตางชาตเพยงอยางเดยว โดยควบคมใหมาตรการนนๆ สงผลกระทบตอเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศใหนอยทสดเทาทจะทาได ยกตวอยางเชน รฐอาจพจารณาเกบภาษจากเงนนกลงทนตางชาต ‘ขาออก’ จากประเทศ จากบญชผฝากเงนตางดาว (non-

FINAL DRAFT

17

resident account) ทไมใชเงนปนผลหรอเงนกาไรทไดรบจากการประกอบกจการในไทย แทนทจะเกบภาษหรอหกสารองจากเงนลงทน ‘ขาเขา’ เพราะมาตรการเกบภาษหรอหกสารองเงน ‘ขาเขา’ อาจลดแรงจงใจของนกลงทนตางชาตทตงใจเขามาลงทนระยะยาวในไทย ไปพรอมๆ กบลดแรงจงใจของนกเกงกาไรระยะสน ซงอาจทาใหมาตรการน ‘ไดไมคมเสย’ ในขณะทการเกบภาษเงน ‘ขาออก’ นนนาจะสามารถแยกแยะระหวางนกเกงกาไร กบนกลงทนระยะยาวไดงายกวา และดงนนจงนาจะมประสทธภาพดกวา

แผนภาพท 7: เงนทนเคลอนยายสทธภาคเอกชน 2535 – ไตรมาสแรก 2550

-1,000,000

-800,000

-600,000

-400,000

-200,000

0

200,000

400,000

600,000

800,000

2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 ไตรมาส1 2550ลานบาท

สนทรพยสทธของธนาคารพาณชย เงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศ เงนลงทนโดยตรงในตางประเทศเงนลงทนในตราสารทนสทธ เงนลงทนในตราสารหนสทธ เงนกตางประเทศ และอนๆ

ทมา: ธปท.

เมอพจารณาเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศตงแตป 2535 จนถงไตรมาสแรกของป 2550

(แผนภาพท 8) พบวา เงนลงทนกวารอยละ 39 เขามาลงทนในกจการทตองใชวตถดบหรอเครองจกรนาเขาจากตางประเทศ (import content) สง กลาวคอ โลหะและอโลหะ เคมภณฑ และผลตภณฑนามน (รอยละ 12.7 ของเมดเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศทงหมด), เครองใชและอปกรณไฟฟา (รอยละ 11.4) และเครองจกรและอปกรณขนสง (รอยละ 15) ดงนนจงไมประสบผลกระทบรนแรงมากนกจากความผนผวนของคาเงนบาท ตางจากธรกจสงออกสญชาตไทยทใชวตถดบภายในประเทศ (local content) เปนหลก เชน สนคาเกษตรและอาหาร

ธรกจทมอตราการเตบโตของเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศสทธคอนขางสงระหวางป 2548 และ 2549 ไดแก โทรคมนาคม โดยการเขาครอบงากจการกลมชนคอรปของกองทนเทมาเสกมสวนทาใหเงนลงทนในธรกจนเพมขนกวา 77,000 ลานบาท หรอเพมขนรอยละ 1,024 จากป 2548, การคา โดยเฉพาะธรกจคาปลกขนาดใหญทเรยกวา hypermarket (อตราการเตบโตรอยละ 169 ตอป),

FINAL DRAFT

18

อสงหารมทรพย (เตบโตรอยละ 44.7) และโลหะและอโลหะ (เตบโตรอยละ 42.7) เปนทนาสงเกตดวยวาบรษทเอกชนไทย ยกเวนธรกจเหมองแรและอสงหารมทรพย ยงไปลงทนในตางประเทศนอยมากเมอเทยบกบนกลงทนตางชาตทมาลงทนในไทย

เมอเทยบกบเมดเงนลงทนโดยตรงในประเทศกาลงพฒนาทวโลกตงแตป 2535 เปนตนมา ประเทศไทยมสวนแบงเมดเงนลงทนลดลงมากนบจากยคเศรษฐกจฟองสบ โดยเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศของไทยในป 2548 คดเปนรอยละ 1.1 ของเมดเงนลงทนในประเทศกาลงพฒนาทวโลกเทานน ลดลงจากรอยละ 4.0 ในป 2535 แผนภาพท 8: เงนทนโดยตรงจากตางประเทศสทธ แยกตามประเภทธรกจ และสวนแบงเงนลงทน

โดยตรงจากตางประเทศของไทย ในเมดเงนลงทนสทธในประเทศกาลงพฒนาทวโลก

-50,000

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

450,000

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

ไตรมาสแรก 2

550

ลานบาท

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

4.0%

4.5%

% ของเงนลงทนสทธทวโลก

อน ๆ โลหะและอโลหะ เคมภณฑ และผลตภณฑนามน

เครองใชและอปกรณไฟฟา สถาบนการเงน

การคา เครองจกรและอปกรณขนสง

เหมองแรและยอยหน บรการ

อสงหารมทรพย เงนลงทนสทธในไทย/เงนลงทนในประเทศกาลงพฒนา (SHS)

ทมา: ธปท. และ United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)

นอกจากจะมบทบาทโดยตรงในความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศผานการลงทนระยะ

ยาวแลว นกลงทนตางชาตยงมบทบาทสาคญในการระดมทนของบรษทไทยในตลาดหน (“ตลาดแรก” หรอ primary market) โดยใชเงนลงทนในตลาดแรกทงหมดตงแตป 2544 ถง 30 มถนายน 2550 เปนเงนกวา 162,000 ลานบาท เทากบรอยละ 36.3 ของเมดเงนระดมทนจากตลาดแรกทงหมด (แผนภาพท 9) โดยเมดเงนลงทนของนกลงทนตางชาตคดเปนสดสวนรอยละ 37.4 ของมลคาการระดมทนขนาดใหญ (มลคาการเสนอขายระหวาง 1,000-5,000 ลานบาท) และคดเปนรอยละ 42.2 ของมลคาการระดมทนขนาดยกษ (มลคาการเสนอขายสงกวา 5,000 ลานบาท) ซงเปนเรองธรรมดาเมอคานงวา ‘เงนลงทนขนตา’ ในนโยบายการลงทนของนกลงทนตางชาตสวนใหญอยในระดบสงเมอเทยบกบขนาดของตลาดทนไทย และ

FINAL DRAFT

19

ดงนนจงนาจะซอไดแตหนทมขนาดใหญ แตสงทนาสนใจยงกวาคอ มนกลงทนตางชาตใหความสนใจกบการเสนอขายหนขนาดกลาง (มลคาเสนอขายระหวาง 500-1,000 ลานบาท) และเลก (มลคาเสนอขายตากวา 500 ลานบาท) จานวนไมนอย โดยนกลงทนตางชาตลงทนคดเปนสดสวนรอยละ 18.5 ในการเสนอขายหนขนาดกลาง และรอยละ 17.1 ในการเสนอขายหนขนาดเลก อยางไรกด นกลงทนตางชาตบางรายในจานวนนอาจเปนนกลงทนระยะยาวทตองการซอหนเกนรอยละ 10 ของบรษท (ซงในกรณนนจะนบเปน “เงนลงทนโดยตรง” หรอ Foreign Direct Investment) แตเขามาซอหนผานสถาบนการเงน ซงทาหนาทเปนตวแทน (นอมน) หรอนายหนาซอขาย (โบรกเกอร) ใหกบนกลงทน ดงนนตวเลขการลงทนดงกลาวจงอาจมความซาซอนกบตวเลขเงนลงทนโดยตรงทกลาวถงไปแลวกอนหนาน แผนภาพท 9: มลคาการระดมทนจากตลาดแรก แบงตามขนาดของการระดมทนและประเภทนก

ลงทน ตงแตป 2544 – 30 มถนายน 2550

105,478

41,888

6,058 8,960

144,723

70,047

26,652

43,319

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

>5,000 ลานบาท 1,000-5,000 ลานบาท 500-1000 ลานบาท <500 ลานบาท

ขนาดของการระดมทน

ลานบาท นกลงทนตางชาต

นกลงทนไทย

หมายเหต: รวม IPO, PO, PP ทมา: ก.ล.ต.

FINAL DRAFT

20

2. บทบาทและการเปลยนแปลงของการจดสรรทนในตลาดเงนและตลาดทน

บทบาทของตลาดทนในการพฒนาระบบการเงนและระบบเศรษฐกจของประเทศ เปนประเดนสาคญทผกาหนดนโยบายภาครฐไมสามารถละเลยหรอมองขามไปได โดยเฉพาะในโลกยคโลกาภวตนดานการเงนทเชอมตลาดเงนตลาดทนทวโลกแทบทกแหงเปนหนงเดยวกน เปนทรบรกนทวไปวาระบบธนาคารไทยไดมการพฒนาไปมากในหลายมต โดยเฉพาะการปรบเปลยนวธการดาเนนธรกจ จากเดมทปลอยกโดยคานงถงมลคาของหลกประกนและความสมพนธระหวางลกคาและธนาคาร (collateral- and relationship-based lending) เปนหลก มาเปนการปลอยกโดยคานงถงศกยภาพในการชาระหนทตงอยบนประมาณการกระแสเงนสดของลกหน (cashflow-based lending) เปนหลก ตลอดจนมการเรมใชระบบบรหารและปองกนความเสยงอยางกวางขวางหลงเกดวกฤตเศรษฐกจป 2540

อยางไรกตาม ระบบสนเชอในฐานะแหลงทนทสาคญมขอจากดมากมายทสบเนองมาจากลกษณะพนฐาน (fundamental characteristics) ของระบบธนาคาร โดยเฉพาะความเสยงทเกดจากความไมสอดคลองกนระหวางการไดมาและใชไปของเงนทน (maturity mismatch) เนองจากแหลงเงนทนสวนใหญ (มากกวารอยละ 80) ของธนาคารพาณชยอยในรปเงนฝากระยะสน แลวนาเงนดงกลาวไปปลอยกตอในระยะยาว จงอาจเกดปญหาขาดสภาพคลองหากผฝากเงนขาดความเชอมนและมาถอนเงนเปนจานวนมาก (bank run) ซงจะกดดนใหธนาคารพาณชยงดปลอยกหรอเรยกคนเงนกเดมกอนกาหนด อนจะสงผลกระทบตอเนองเปนลกโซไปยงภาคธรกจ ภาวะการลงทน และเศรษฐกจทงระบบ (ดรายละเอยดปญหาทเกยวกบระบบธนาคารพาณชย มาตรการแกไข และแนวโนมของระบบธนาคารในอนาคตไดในสวนท 3 ของรายงานฉบบน)

ตงแตป 2544 เปนตนมา รฐบาลพรรคไทยรกไทยไดออกมาตรการมากมายซงมเปาหมายอยทการเพมมลคาของตลาดหลกทรพย เชน การลดอตราภาษเงนไดนตบคคลสาหรบบรษททเขาจดทะเบยนใน ตลท. จากรอยละ 30 เปนรอยละ 25 การแปรรปรฐวสาหกจและนาองคกรเขาจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย ตลอดจนออกมาตรการดงเงนออมมาเพมเมดเงนลงทนในตลาดหลกทรพย เชน การเพมสดสวนการลงทนในหนของกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ และกองทนประกนสงคม, การออกกองทนรวมหนระยะยาว (Long Term Equity Fund หรอ LTF), กองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Fund หรอ RMF), และการเสนอขายกองทนวายภกษใหกบประชาชนทวไป มาตรการเหลาน ประกอบกบภาวะเศรษฐกจทเรมฟนตวอยางตอเนอง มสวนชวยใหมลคาตลาดทนเตบโตขนมากในชวง 5 ปทผานมา และทาใหจานวนผมสวนไดเสยในตลาดทน ทงทางตรงและทางออม อาจมจานวนถง 12.7 ลานคน3 ซงในจานวนนรวมผประกนตนทกองทนประกนสงคมคมครองจานวน 7.8 ลานคน, ขาราชการทเปนสมาชกกองทนบาเหนจบานาญขาราชการจานวน 1.2 ลานคน และสมาชกกองทนสารองเลยงชพอก 1.5 ลานคน ถงแมวาจานวนนกลงทนรายยอยทซอขายหลกทรพยอยางตอเนอง (active account กลาวคอ สงคาสงซอ

3 อาจมการนบซา เนองจากสมาชกกองทนบาเหนจบานาญอาจเปนนกลงทนรายยอย หรอผถอหนวยลงทนในกองทนรวม ฯลฯ ดวย

FINAL DRAFT

21

ขายอยางนอย 1 ครงทกๆ 3 เดอน) จะมจานวนเพยง 272,000 คน หรอคดเปนรอยละ 0.5 ของประชากรทงประเทศเทานนกตาม

2.1 ตลาดทนไทยในบรบทของกระแสโลกาภวตนดานการเงน

แมวาภาวะตลาดหนไทยจะฟนจากภาวะซบเซาอนเปนผลพวงของวกฤตเศรษฐกจป 2540 ไดนบตงแตประมาณป 2544 เปนตนมา ปจจบนตลาดหนไทยกยงเปนตลาดท ‘เลก’ มากเมอเทยบกบตลาดอนๆ ในภมภาคเอเชย โดยมมลคาตลาดคดเปนรอยละ 2 และมลคาการซอขายเพยงรอยละ 0.7 ของตลาดหนทงหมดในทวปเอเชยไมรวมญปน ซงเปนสดสวนทตามาก โดยเฉพาะเมอเทยบกบชวง “เศรษฐกจฟองสบ” ทราคาหนในตลาดพงสงขนมากโดยไรปจจยพนฐานรองรบ จนอตราสวนราคาตอกาไรสทธ (P/E ratio) เฉลยของตลาดพงสงถง 26.1 เทา สงผลใหมลคาตลาดหนไทยมสดสวนสงสดถงรอยละ 12.8 ของมลคาตลาดหนทงหมดในทวปเอเชยไมรวมญปน ในป พ.ศ. 2535 และหลงจากนนมลคาการซอขายหนในตลาดหนไทยกเพมสงขนจนถงระดบสงสดทรอยละ 10.4 ของมลคาการซอขายในตลาดหนทงหมดในทวปเอเชยไมรวมญปน ในป พ.ศ. 2538 กอนทจะลดลงอยางฮวบฮาบเมอเกดปญหาฟองสบแตกและวกฤตเศรษฐกจในปตอมา ปจจบนมลคาตลาดของตลาดหนไทยมขนาดเปนอนดบท 36 ในโลก เลกกวาตลาด NYSE ของสหรฐอเมรกา 102 เทา เลกกวาตลาด HKEx ของฮองกง 12 เทา และเลกกวาตลาด SGX ของสงคโปร 3 เทา ดงสะทอนในแผนภาพท 10 ดงตอไปน

FINAL DRAFT

22

แผนภาพท 10: มลคาตลาดและมลคาการซอขายในตลาดหนไทยเทยบกบตลาดหนอนๆ ในเอเชย (ไมรวมญปน) และอตราสวนราคาตอกาไรสทธเฉลย 2535 – 6 เดอน 2550

10.4%

2.2%

5.6%

2.0%

4.6%

2.0%

12.8%

0.7%1.0%1.1%

16.3x

26.1x

6.6x

14.7x

4.9x

13.7x

8.1x

11.1x

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 6 เดอน2550

% ของตลาดเอเชยไมรวมญปน

0x

5x

10x

15x

20x

25x

30x

เทา

มลคาตลาด (LHS) มลคาการซอขาย (LHS) อตราสวนราคาตอกาไรสทธ (P/E) (SHS)

ทมา: Bloomberg, ตลท.

ขนาดทเลกมากของตลาดหนไทยเทยบกบเมดเงนลงทนของตางชาต ทาใหนกลงทนตางชาตม

ขอจากดในการลงทนในตลาดหนไทย โดยเฉพาะกองทนรวมประเภทกองทนเกงกาไรระยะสนทลงทนในตลาดทนทวโลก (global hedge fund) และกองทนรวมทลงทนในตลาดเกดใหม (emerging markets fund) ซงมจานวนและขนาดโตขนทกป โดยลาสด รายงาน Global Financial Stability Report ประจาป 2550 ของกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) อางถงผลการสารวจของบรษท Hedge Fund Research วา จานวน global hedge fund เพมขนจากประมาณ 3,000 แหง ในป พ.ศ. 2538 เปนกวา 9,000 แหงในป พ.ศ. 2549 และขนาดสนทรพยภายใตการบรหารจดการ (net assets under management) ของกองทนเหลานกเตบโตขนจาก 100,000 ลานเหรยญสหรฐ เปน 1.42 ลานลานเหรยญสหรฐในชวงเวลาเดยวกน คดเปนอตราการเตบโตเฉลยกวารอยละ 27.3 ตอปตลอดชวงเวลา 11 ปดงกลาว ถาหาก global hedge fund เหลานตดสนใจซอหนทงหมดในบรษทจดทะเบยนทใหญทสด 20 อนดบแรกในตลาดหนไทย จะตองใชเงนเพยงรอยละ 8.4 ของสนทรพย 1.42 ลานลานเหรยญสหรฐทอยภายใตการบรหารจดการเทานน

การฟนตวของเศรษฐกจในกลมประเทศอาเซยนหลงเกดวกฤตเศรษฐกจ การเตบโตทางเศรษฐกจของจนและอนเดย ประเทศเกดใหมสองประเทศทใหญทสดในทวปเอเชย ตลอดจนภาวะ ‘สภาพคลองลน

FINAL DRAFT

23

เกน’ (excess liquidity) ในระบบการเงนโลก และแนวโนมทเงนเหรยญสหรฐจะออนคาลงอยางตอเนอง ลวนเปนแรงผลกดนใหกองทนรวมทวโลกหนมาใหความสนใจตอตลาดทนในทวปเอเชยมากขน โดยเฉพาะตงแตป 2547 เปนตนมา ในป 2549 กองทนรวมทเนนการลงทนในตลาดเกดใหม ทมลงทนสทธเปนเงนถง 16,790 ลานเหรยญสหรฐ ในตลาดตราสารทนของตลาดเกดใหมในเอเชย มากกวาเมดเงนลงทนสทธในตลาดตราสารหน และตลาดตราสารทนของตลาดเกดใหมในภมภาคอนๆ (อาท อเมรกาใต และตะวนออกกลาง) ถงเกอบ 4 เทา ดงแสดงในแผนภาพท 11 ดงตอไปน

แผนภาพท 11: มลคาการลงทนสทธรายปของกองทนรวมทเนนลงทนในตลาดเกดใหม (emerging markets) แยกตามประเภทตลาด 2544-2549

5,148

16,790

-5,348

-10,000

-5,000

0

5,000

10,000

15,000

20,000

2544 2545 2546 2547 2548 2549

ลานเหรยญสรอ

.

ตราสารหน

ตราสารทน - ทวโลก

ตราสารทน - เอเชย

ตราสารทน - อเมรกาใต

ตราสารทน - ยโรป/ตะวนออกกลาง/แอฟรกา

ทมา: Global Financial Stability Report 2007, International Monetary Fund.

FINAL DRAFT

24

2.2 โครงสรางตลาดหนและผลกระทบตอการจดสรรทน

โครงสรางตลาดหนไทยปจจบนมลกษณะกระจกตวสง ทงในดานการกากบดแล (โครงสรางการบรหารจดการตลาดทนถกครอบงาโดยบรษทหลกทรพย) ดานอปทาน (โครงสรางการถอหนในบรษทจดทะเบยนขนาดใหญกระจกตวในมอผถอหนรายใหญเพยงไมกราย) และดานอปสงค (พฤตกรรมการซอขายของนกลงทนตางชาตในตลาดรองสามารถ ‘ชนา’ ตลาดได และทาใหมลคาการซอขายหนกระจกตวอยในกลมบรษทจดทะเบยนขนาดใหญไมกบรษท) การกระจกตวในทง 3 มตดงกลาวเปนเครองฉดรงพฒนาการของตลาดทนไทยไมใหคบหนาเทาทควรเมอเทยบกบตลาดหนอนๆ ในภมภาค ดวยเหตผลหลกๆ ดงตอไปน: 1) การกระจกตวของอานาจการกากบดแลตลาดทนทถกครอบงาโดยสถาบนการเงนตวกลาง สงผลให

ทศทางนโยบายการพฒนาตลาดทน เปนไปในทางทมงรกษาผลประโยชนของสถาบนตวกลาง โดยเฉพาะบรษทหลกทรพยเปนหลก มากกวาจะมงคมครองผลประโยชนของนกลงทนรายยอยดงทควรจะเปน เชน การประวงนโยบายเปดเสรคานายหนาซอขายหลกทรพย (คาคอมมชชน) และแรงตอตานแนวทางการแปรรป ตลท. ใหเปนรปบรษท (demutualization) ทงๆ ทการแปรรปตลาดหลกทรพยให เปนบรษท แลวนาบรษทนนเขาจดทะเบยนในตลาดหน ได รบการพสจนจากประสบการณของตลาดหลกทรพยหลายสบแหงทวโลกแลววา สามารถชวยปรบปรงประสทธภาพในการดาเนนงานใหทดเทยมบรษทเอกชน เปดทางใหนกลงทนรายยอยมสวนรวมในการกาหนดนโยบายของตลาดหลกทรพยไดโดยตรงในฐานะ ‘เจาของ’ และสามารถดารงความเปนอสระในฐานะหนวยงานกากบดแลตนเอง (self-regulating organization) ได

2) การกระจกตวของผถอหนในบรษทจดทะเบยนขนาดใหญชวยตอกยาปญหาการขาดสภาพคลองในตลาดใหดารงอยตอไป และสงผลใหประโยชนจากการถอหน เชน เงนปนผล กระจกตวอยในมอผถอหนรายใหญเพยงไมกรายเทานน แทนทจะอยในมอนกลงทนในวงกวาง เพอสรางแรงจงใจใหประชาชนทวไปหนมาสนใจการลงทนในตลาดหนใหมากขนดงทควรจะเปน

3) การกระจกตวของอานาจการชนาตลาดในมอของนกลงทนสถาบนตางชาต มสวนหนเหความสนใจของนกลงทนในประเทศ ทงนกลงทนรายยอยและนกลงทนสถาบน ออกจากบรษทขนาดกลางและเลกทมพนฐานด ไป ‘แหเลนตาม’ (herd mentality) นกลงทนตางชาตทซอแตหนขนาดใหญเทานน เนองจากรวาพฤตกรรมการลงทนของนกลงทนตางชาตสามารถ ‘ขยบ’ ใหหนขนหรอลงไดอยางคอนขางแนนอน เทากบเปนการลดแรงจงใจของบรษทขนาดกลางและเลกในการระดมทนจากตลาดหลกทรพยโดยปรยาย

4) อทธพลของการกระจกตวดานอปสงคและอปทานประกอบกน ลดรอนประสทธภาพของตลาดทนในการเปน ‘ปรอท’ (proxy) ทสะทอนระดบความแขงแกรงของระบบเศรษฐกจโดยรวม เนองจากปจจยตางๆ ททาใหหนขนาดใหญมผลประกอบการดขน (ซงจะทาใหนกลงทนซอหนดงกลาว ทาใหราคาและดชนตลาดปรบตวสงตามไปดวย) อาจเปนปจจยทสงผลตรงกนขามตอบรษทเอกชนรายอนๆ อก

FINAL DRAFT

25

จานวนมาก กลาวคอ ทาใหบรษทเหลานนสวนใหญประสบความยากลาบากในการดาเนนธรกจ จนเศรษฐกจโดยรวมอาจเขาสภาวะถดถอยทงๆ ทดชนตลาดหนปรบตวขนอยางตอเนอง

นอกจากน อทธพลในหลายบทบาทและหลายมตของภาครฐและเจาหนาทรฐในตลาดหน ทงใน

ฐานะผกาหนดนโยบายพฒนาตลาดทน ผมอานาจแตงตงโยกยายหนวยงานกากบดแลตลาดทน ผมอานาจควบคมบรษทจดทะเบยนรายใหญ หรอกรรมการและผบรหารระดบสงในบรษทจดทะเบยนเหลานน ยงกอใหเกดปญหาผลประโยชนทบซอนในระดบทยากตอการคลคลาย

ลกษณะการกระจกตวของตลาดทนและปญหาทสรปไวดงกลาวขางตน สามารถแจกแจงในรายละเอยดไดดงตอไปน 2.2.1. ลกษณะการกระจกตวของอานาจการกากบดแลตลาดหลกทรพย

ถงแมวา พ.ร.บ. หลกทรพย จะกาหนดให ก.ล.ต. มอานาจเตมทตามกฎหมายในการกากบดแล ตลท. ปจจบน ตลท. มสถานะเปน “องคกรกากบดแลตนเอง” (self-regulatory organization หรอ SRO) ภายใตบนทกขอตกลงกบ ก.ล.ต. ซงใหอานาจ ตลท. ในการออกประกาศและขอบงคบตางๆ ทเกยวของกบการซอขายหลกทรพยในตลาดรอง โดยไมตองขออนมตจากคณะกรรมการ ก.ล.ต. กอน เชน กฎเกณฑเกยวกบการชาระราคาและสงมอบหลกทรพย บรการดานนายทะเบยนหลกทรพย รวมทงทาหนาทเปน “ดานแรก” ในการตดตามสภาพการซอขายในตลาดหลกทรพย เพอยบยงหรอรวบรวมหลกฐานเกยวกบการกระทาทจรต เชน การปนหนหรอการใชขอมลภายใน นอกจากบทบาทของ SRO ทไดรบมอบหมายจาก ก.ล.ต. แลว ตลท.ยงมอานาจในการกาหนดนโยบายและกากบดแลธรกจบางดานของบรษทสมาชก (ซงหมายถงบรษทหลกทรพย) เชน ระดบคาธรรมเนยมในการซอขายหลกทรพย และระบบการแขงขนในตลาด

ดงนน ถาหากบรษทหลกทรพยสามารถครอบงาคณะกรรมการ ตลท. ได กจะสามารถกดดนให ตลท. ดาเนนนโยบายและออกกฎเกณฑตางๆ ไปในทางทรกษาผลประโยชนของธรกจตนเองเอาไวได ซงเปนไปไดวานโยบายและกฎเกณฑเหลานนอาจขดตอผลประโยชนของนกลงทน เชน คณะกรรมการ ตลท. อาจตดสนใหคงคาธรรมเนยมในการซอขายหลกทรพยขนตาเอาไว แทนทจะยกเลกคาธรรมเนยมขนตาเพอใหนกลงทนไดรบประโยชนอยางเตมทจากการแขงขนระหวางบรษทหลกทรพยผใหบรการ

คณะกรรมการ ตลท. 11 คน ประกอบดวยผมคณสมบตตามท พ.ร.บ. หลกทรพย กาหนดดงตอไปน

1. บคคลซงคณะกรรมการ ก.ล.ต. แตงตง จานวนไมเกน 5 คน ซงตองเปน “ผมความรและประสบการณในกจการตลาดหลกทรพย ธรกจหลกทรพย หรอธรกจการเงนเปนอยางด” อยาง

FINAL DRAFT

26

นอย 1 คนในจานวนนตองเปนผบรหารระดบสงของบรษททมหลกทรพยจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย

2. บคคลซงสมาชกของตลาดหลกทรพย (หมายถงบรษทหลกทรพย) แตงตงจานวนไมเกน 5 คน 3. กรรมการตลาดหลกทรพยทงหมดลงมตแตงตงผจดการตลาดหลกทรพย ซงเปนกรรมการตลาด

หลกทรพยโดยตาแหนง กรรมการตลาดหลกทรพยทกคนจะตอง “ไมเปนขาราชการซงมตาแหนงหรอเงนเดอนประจา

ขาราชการการเมอง หรอพนกงานหรอลกจางของหนวยงานของรฐหรอรฐวสาหกจ หรอของราชการสวนทองถน สมาชกสภาทองถน หรอผบรหารทองถนซงไดรบเลอกตง”

แมวาคณะกรรมการตลาดหลกทรพยจะมอานาจในการกาหนดนโยบาย ระเบยบ ขอบงคบ และควบคมการดาเนนงานของตลท. กตาม การกาหนดหรอการเปลยนแปลงแกไขระเบยบตางๆ สวนใหญตองไดรบอนมตจากทประชมบรษทสมาชก และ/หรอไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการ ก.ล.ต. เสยกอนจงจะใชบงคบได

ปจจบนไดมการแกไขกฎระเบยบใหลดจานวนกรรมการในคณะกรรมการ ตลท. ทเปนตวแทนของบรษทสมาชกจาก 5 คน เหลอ 3 คน และเพมกรรมการทเปนตวแทนจากบรษทจดทะเบยนแทนทอก 2 คน โดยอางวาเพอเปดโอกาสใหบรษทจดทะเบยน ซงเปนผมสวนไดเสยในตลาดทนทไมใชบรษทสมาชก (บรษทหลกทรพย) เขามามสวนรวมในการบรหาร ตลท. มากขน แตในความเปนจรง บรษทหลกทรพยยงคงครอบงาคณะกรรมการ ตลท. อย โดยใชกลไกทงโครงสรางทางการ และการลอบบผานสภาธรกจตลาดทนไทยหรอ FetCo (ยอมาจาก Federation of Thai Capital Market Organizations) ซงขอมลจากเวบไซด FetCo4 ระบวา “จดตงขนโดยความรวมมอระหวางองคกรทเกยวของกบธรกจหลกทรพยในป 2547 โดยความรวมมอของ 6 องคกร ประกอบดวย สมาคมบรษทหลกทรพย สมาคมบรษทจดทะเบยน สมาคมนกวเคราะหหลกทรพย สมาคมบรษทจดการลงทน สมาคมสงเสรมผลงทนไทย และ ตลท.” เนองจากบรษทสวนใหญทเปนสมาชกของ 3 องคกรสมาชกของ FetCo ไดแก สมาคมบรษทหลกทรพย สมาคมนกวเคราะหหลกทรพย และสมาคมบรษทจดการลงทน เปนบรษทสมาชกหรอเปนบรษทในเครอบรษททเปนสมาชก ตลท. ดวย (เนองจากตลาดทนไทยยงแทบไมเคยมสถาบนการเงนตวกลาง (เชน สถาบนวเคราะหหลกทรพยอสระ) ทไมไดประกอบธรกจนายหนาซอขายหลกทรพยหรอเปนบรษทในเครอของธรกจนดวย) ดงนน บรษทหลกทรพยจงมอานาจครอบงาคณะกรรมการ ตลท. ผานกลมอทธพลทงสองกลม ดงแสดงในแผนภาพท 12 ดงตอไปน:

4 http://www.fetco.or.th/th/about.html

FINAL DRAFT

27

แผนภาพท 12: โครงสรางอานาจในการกากบดแลตลาดหลกทรพย

เมอพจารณาทมาของกรรมการในคณะกรรมการ ตลท. ชดปจจบนพบวา ประธานกรรมการเปนอดตผวาการธนาคารแหงประเทศไทย กรรมการ 2 คนเปนอาจารยมหาวทยาลยผเชยวชาญดานการเงน กรรมการ 4 คนเปนผบรหารระดบสงของบรษทหลกทรพย กรรมการ 2 คนเปนผบรหารระดบสงของบรษทจดทะเบยนขนาดใหญ และกรรมการอก 1 คนเปนผบรหารระดบสงของบรษทจดการลงทน ดงนนเนองจากกรรมการทกคน ยกเวนประธานกรรมการและอาจารยมหาวทยาลย 2 ทาน ลวนมาจากองคกรทเปนสมาชก FetCo กหมายความวา หากองคกรสมาชกใน FetCo มมตเหนชอบในเรองใดเรองหนงทตองการไปผลกดนในระดบคณะกรรมการ ตลท. แลว กเปนการยากทประธานกรรมการและผไมมสวนไดเสย 2 คน จะออกเสยงคดคานมตดงกลาว

ทงน เปนทนาสงเกตดวยวา ประเทศไทยไมเคยมตวแทนของนกลงทน ไมวาจะเปนนกลงทนสถาบนหรอนกลงทนรายยอย ในคณะกรรมการ ตลท. เลย นอกจากน สมาคมสงเสรมผลงทนไทย ซงเปนหนงในองคกรผรวมกอตง FetCo และประกาศวา “เปนแกนนาในการคมครองปกปองสทธของผลงทน” เปนหนงในวตถประสงคขององคกร กไดรบการสนบสนนทางดานเงนทนจาก ตลท. และบรษทหลกทรพยเพอธรกจหลกทรพย ทาใหไมสามารถดาเนนงานอยางเปนอสระจาก ตลท. ไดอยางแทจรง

ปญหาการกระจกตวของอานาจการบรหารจดการ ตลท. ทคณะกรรมการ ตลท. ถกครอบงาโดย

บรษทหลกทรพย เปนสาเหตหนงททาให ตลท. มผลการดาเนนการแยกวา และมพฒนาการชากวาตลาดทนของประเทศเพอนบานหลายประเทศ เชน ตลท. ยงไมมนโนบายทชดเจนเกยวกบกระบวนการแปรรปตลาดหลกทรพยเปนบรษทจากดหรอบรษทจดทะเบยนทมงแสวงหากาไร (demutualization) และกระจาย

FetCo*

คณะกรรมการ ตลท. 11 คน

กรรมการท ก.ล.ต. แตงตงไมเกน 5 คน ตองมาจากบจ. อยางนอย 1 คน

ผจดการ ตลท.

กรรมการทเปนตวแทนจากบรษทสมาชก 3 คน และบรษทจดทะเบยน 2 คน

สมาคม บล.

สมาคม บลจ.

สมาคมสงเสรมผลงทนไทย

สมาคมนกวเคราะห

สมาคม บจ.

กลมอทธพล 1: โครงสรางทางการ

*FetCo = Federation of Thai Capital Market Organizations คอชอภาษาองกฤษของสภาธรกจตลาดทนไทย

กลมอทธพล 2: สภาธรกจตลาดทนไทย

บรษทสมาชก เปนสมาชก

กากบดแล

เลอกตง เลอกตง

FINAL DRAFT

28

หนในบรษท ตลท. ใหกบนกลงทน ทงๆ ทการแปรรปดงกลาวเปนรปแบบการดาเนนงานทตลาดหนทวโลกนยมใชมากขนเรอยๆ โดย ณ สนป 2548 ตลาดหนทแปรรปไปแลวมจานวนคดเปนรอยละ 58 และมมลคาตลาดรวมกนคดเปนรอยละ 60 ของตลาดหน 48 แหงทวโลกทเปนสมาชกของ World Federation of Exchanges และมแนวโนมวาจะเพมจานวนขนเรอยๆ เนองจากการใชรปแบบบรษททแสวงหากาไรของตลาดหนไดรบการพสจนแลววา สามารถกระจายอานาจการบรหารจดการตลาดหนออกจากกลมบรษทหลกทรพยไปสผมสวนไดเสยฝายอนๆ ในตลาดทนโดยเฉพาะนกลงทน ทาใหตลาดหนมความยดหยน ประสทธภาพ และความคลองตวมากขนในการดาเนนงาน แตในขณะเดยวกนกสามารถรกษาจดสมดลระหวางหนาทในการกากบดแลตลาดในฐานะองคกรกากบดแลตนเอง (SRO) และหนาทแสวงหาผลกาไรในฐานะบรษทเอกชนเอาไวได ดวยการกาหนดเงอนไขในโครงสรางผถอหน และโครงสรางคณะกรรมการในทางทจากดอานาจครอบงาของบรษทหลกทรพย เชน หามไมใหผถอหนรายใดรายหนงถอหนในบรษทตลาดหนเกนรอยละ 5 และหามไมใหกรรมการสวนใหญเปนตวแทนของบรษทหลกทรพย ตลาดหน New York Stock Exchange (NYSE) ในอเมรกาถงกบกาหนดใหกรรมการทกคนในคณะกรรมการตองเปนกรรมการอสระทไมมสวนเกยวของกบบรษทสมาชก และแยกฝายกากบดแลทงหมดออกไปตงเปนบรษทลกทผบรหารสงสดสามารถรายงานตอคณะกรรมการไดโดยตรง โดยไมตองผานกรรมการผจดการตลาดหนซงเปนบรษทแมกอน

จากเหตผลดงกลาวขางตน ขออางของผบรหารบรษทหลกทรพยบางรายทวา การแปรรป ตลท. จะสงผลเสยตอนกลงทนเพราะกลายเปนองคกรแสวงหากาไรนน จงไมนาจะเปนจรง ในทางตรงกนขาม การออกแบบโครงสรางเชงสถาบนทด ดงทมตวอยางมากมายในตางประเทศ จะสามารถทาใหรปแบบองคกรแสวงหากาไรของ ตลท. สามารถประสานผลประโยชนระหวางผมสวนไดเสยฝายตางๆ ในตลาดทน อนไดแก บรษทจดทะเบยน นกลงทนรายยอย นกลงทนสถาบน และบรษทหลกทรพย ตลอดจนสงคมสวนรวม ไดอยางลงตวกวา และเปนประโยชนตอการพฒนาตลาดทนมากกวาโครงสรางปจจบนท ตลท. ถกครอบงาโดยบรษทหลกทรพย ทโดยธรรมชาตของธรกจนาจะตองการกดกนคแขงรายใหมไมใหเขามาแขงขนไดโดยงาย ไมตองการใหรฐเปดเสรคานายหนาซอขายหลกทรพย ตองการครอบงาการบรหารจดการ ตลท. ตอไป และตองการผลกภาระในการพฒนาตลาดทน เชน การอบรมใหความรตอนกลงทน ฯลฯ ใหเปนภาระของ ตลท. เทาทจะทาได

ประเดนปญหาการ “ผลกภาระ” ของบรษทหลกทรพยไปยง ตลท. สะทอนใหเหนในผลการดาเนนงานทผานมาของ ตลท. โดยจากรายงานประจาป 2549 พบวา อตราสวนคาใชจายในการดาเนนงานตอรายไดรวม (cost-income ratio) ของ ตลท. มมลคาสงถงรอยละ 94 ในขณะทคาเฉลยดงกลาวของตลาดหลกทรพย 25 แหงทวโลกในปเดยวกน อยทประมาณรอยละ 73 เทานน (แผนภาพท 13) สาเหตหลกททาให ตลท. มอตราสวนดงกลาวสงมากเมอเทยบกบตลาดหลกทรพยอนๆ คอการท ตลท. และบรษทในเครอตองรบภาระคาใชจายทางการตลาด และคาใชจายในการบรการและการผลตสอคอนขางสง กลาวคอ ในป 2549 คาใชจายทงสองรายการนมมลคารวม 497 ลานบาท คดเปนรอยละ 18 ของรายไดรวม ถงแมวาคาใชจายเหลานจะใชไปในการจดกจกรรมดานพฒนาความร และกจกรรมดานการตลาด เชน Thai Investors’ Day, Money Expo และการออกโรดโชวในตางประเทศ ซงลวนเปน

FINAL DRAFT

29

กจกรรมทสาคญตอการขยายฐานนกลงทนและเสรมสรางความรความเขาใจทถกตองเกยวกบตลาดทนกตาม ตลาดหลกทรพยในประเทศอนๆ โดยทวไปจะไมใชผรบภาระหลกของคาใชจายในดานน แตจะใหบรษทหลกทรพยจะเปนผรบภาระเองเปนหลก เนองจากบรษทหลกทรพยเปนผไดรบประโยชนโดยตรงจากกจกรรมเหลาน นอกจากน ตลท. ยงมจานวนพนกงานสงมากเมอเทยบกบตลาดหลกทรพยอนๆ ทมขนาดใหญกวาและมจานวนบรษทจดทะเบยนมากกวา กลาวคอมพนกงานกวา 900 คน ในขณะทตลาดหลกทรพยอนๆ ทเปนสมาชกของ World Federation of Exchanges มพนกงานโดยเฉลยเพยง 4-500 คนเทานน ซงพนกงานสวนหนงในจานวนนไดรบเงนเดอนประจาจาก ตลท. แตตองทางานใหกบสมาคมบางสมาคมใน FetCo ทควรดาเนนงานอยางเปนอสระดวยพนกงานของตวเองทไมมความเกยวของกบ ตลท. เชน สมาคมบรษทจดทะเบยน และสมาคมสงเสรมผลงทนไทย ซงขอเทจจรงดงกลาวเปนเครองชใหเหนอทธพลของ FetCo ทมตอ ตลท. ดงทไดกลาวไปแลวขางตน

แผนภาพท 13: อตราสวนคาใชจายในการดาเนนงานตอรายไดรวม ประจาป 2549

94

6257

49 4945 43

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

SET (ไทย) LSE (องกฤษ) TSE (ไตหวน) Bursa(มาเลเซย)

PSE (ฟลปปนส) SGX (สงคโปร) ASX(ออสเตรเลย)

เปอรเซนต

ทมา: รายงานประจาป 2549 ของตลาดหลกทรพยตางๆ; ขอมลของ LSE มาจากตวเลข 12 เดอนถงเดอนมนาคม 2549

ปญหาคาใชจายในการดาเนนงานทสงมาก ซงสวนหนงมาจากการ “ผลกภาระ” ในการทา

การตลาดและการอบรมนกลงทนดงกลาวขางตน เปนสาเหตหนงททาให ตลท. มผลการดาเนนการแยกวาและมพฒนาการชากวาตลาดทนของประเทศเพอนบานหลายประเทศ โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบกบมาเลเซย เกาหลใต สงคโปร และฮองกง ยกตวอยางเชน เมอเปรยบเทยบผลการดาเนนงานของ ตลท. กบตลาดหลกทรพยอนๆ ในภมภาคเฉลยในชวง 3 ปทผานมา (2547-2549) พบวา ตลท. มความสามารถในการทากาไร ดงสะทอนในอตราสวนกาไรกอนดอกเบยและภาษตอรายได (EBIT/Sales) และผลตอบแทนตอสวนทน (Return on Equity หรอ ROE) ตากวาตลาดหลกทรพยอนๆ คอนขางมาก โดยทงกาไรกอนดอกเบยและภาษ และกาไรสทธมคาตดลบ ดงแสดงในแผนภาพท 14 ดงตอไปน

คาเฉลยตลาดหลกทรพย 25 แหงทวโลก = 73

FINAL DRAFT

30

แผนภาพท 14: ความสามารถในการทากาไร และประสทธภาพในการดาเนนงานของ ตลท. (SET) คาเฉลย 3 ป (2547-2549) เทยบกบตลาดหลกทรพยหลกในภมภาคเดยวกน

ทมา: ฝายพฒนากลยทธ ตลท.

นอกจากจะทาใหประสทธภาพและความสามารถในการทากาไรของ ตลท. อยในระดบตาเมอ

เทยบกบตลาดหลกทรพยอนๆ แลว อานาจการครอบงา ตลท. ของบรษทหลกทรพย ยงสงผลใหตนทนของนกลงทนใน ตลท. ยงอยในระดบสง โดยเฉพาะเมอเทยบกบตลาดหนอนๆ ในภมภาคเอเชย ซงสวนใหญไดมการแปรรปเปนองคกรแสวงหากาไร และมคาธรรมเนยมการซอขายหลกทรพยขนตา (brokerage commission) ทตากวา ตลท. มาก โดยปจจบน ตลท. ยงกาหนดคาธรรมเนยมการซอขายหลกทรพยขนตาไวท 0.25 เปอรเซนตของมลคาการซอขาย (0.20 เปอรเซนตในกรณซอขายผานอนเทอรเนต) ซงเปนอตราทสงมากเมอเทยบกบคาธรรมเนยมเฉลยของตลาดหลกทรพยอนๆ ในภมภาค ซงอยทประมาณ 0.20 เปอรเซนต และตลาดหลกทรพยเหลานนสวนใหญไมมการกาหนดคาธรรมเนยมขนตาตามกฎหมายแลว เมอพจารณาประกอบกบตนทนทางออมของนกลงทนดงสะทอนผานสวนตางราคาเสนอซอและเสนอขายเฉลย (median bid-ask spread) ในตลาด ทยงอยในระดบสงมากเชนเดยวกน (เนองจากปญหาสภาพคลองตา) สงผลใหตนทนรวมของนกลงทนใน ตลท. อยในระดบสงกวาตลาดหนอนๆ ในภมภาค (แผนภาพท 15) อนเปนเหตผลหนงททาใหนกลงทนรายใหมๆ ยงไมกลาเขามาลงทนใน ตลท. นอกเหนอไปจากปญหาอนๆ เชน มาตรการคมครองนกลงทนรายยอยยงมไมเพยงพอ และปญหาในการปราบปรามผทจรตในตลาดหน

FINAL DRAFT

31

แผนภาพท 15: ตนทนทางตรงและตนทนทางออมของนกลงทนในตลาดหลกทรพยตวอยาง (basis point หรอ 1/100 ของ 1 เปอรเซนต)

ทมา: ฝายพฒนากลยทธ ตลท.

2.2.2. ลกษณะการกระจกตวดานอปทาน

เมอวเคราะหดานอปทานในตลาดหนไทยพบวา หนในหมวดบรการ (SERVICE) และอสงหารมทรพยและกอสราง (PROPCON) เปนอตสาหกรรมทนยมจดทะเบยนใน ตลท. มากทสด โดยมจานวน 85 บรษท (รอยละ 16.3) และ 87 บรษท (รอยละ 16.7) ตามลาดบ อยางไรกตาม ในแงมลคาตลาด หนกลมพลงงาน (RESOURC) และสถาบนการเงน (FINCIAL) มมลคาตลาดสงสด คอกวารอยละ 48 ของมลคาตลาดรวม

แผนภาพท 16: จานวนบรษทจดทะเบยน และมลคาตลาด แบงตามหมวดอตสาหกรรม

INDUS 7%

PROPCON 15%

FINCIAL 19%

Other Instrument

3%

RESOURC 29%

TECH 11%

NPG0%

mai0%

SERVICE 12%

CONSUMP 1%

AGRO 3%

มลคาตลาดรวม = 6,659 ลานบาทจานวนบรษทจดทะเบยน = 521

mai 44NPG20

TECH 37

SERVICE85

RESOURC24

INDUS69

PROPCON

87

AGRO 46

FINCIAL 66

CONSUMP43

mai 44NPG20

TECH 37

SERVICE85

RESOURC24

INDUS69

PROPCON

87

AGRO 46

FINCIAL 66

CONSUMP43

ทมา: SETSMART ณ วนท 27 กรกฎาคม 2550

HKEx

TSE

ASX

SGX

KRX

SET

18

10

26.8

30

31

35

16.2

25.4

68.2

13.1

61.2

27.3

HKEx

TSE

ASX

SGX

KRX

SET

18

10

26.8

30

31

35

16.2

25.4

68.2

13.1

61.2

27.3

TSE

ASX

SGX

KRX

SET

18

10

26.8

30

31

35

16.2

25.4

68.2

13.1

61.2

27.3

TSE

ASX

SGX

KRX

SET

18

10

26.8

30

31

35

16.2

25.4

68.2

13.1

61.2

27.3

อากรแสตมป

คาธรรมเนยมซอขาย

Median bid-ask spread

ตนทนทางตรง (คาธรรมเนยม+อากร) ตนทนทางออม (median bid-ask spread)

FINAL DRAFT

32

สาเหตหลกททาใหหนกลมพลงงานมสดสวนสงถงรอยละ 29 ของมลคาตลาดรวม ทงๆ ทมบรษทจดทะเบยนในกลมนเพยง 24 บรษท (รอยละ 4.6) คอ หนในกลมนหลายบรษทเปนบรษทขนาดใหญทเปนผลพวงจากนโยบายแปรรปรฐวสาหกจเปนบรษท และนาบรษทเขาจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย ซงรฐบาลไทยไดดาเนนนโยบายดงกลาวอยางตอเนองตงแตกอนเกดวกฤตเศรษฐกจป 2540 แตไดเรงรดดาเนนการตงแตป 2544 เปนตนมา ในสมย พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตร นอกจากนน หนวยงานตางๆ ของรฐ อาทเชน กระทรวงการคลง สานกงานประกนสงคม ตลอดจน “องคกรกงรฐ” เชน กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ และกองทนวายภกษ กไดเพมระดบการลงทนในตลาดหนมากขนเรอยๆ จนกลายเปนนกลงทนรายใหญ โดยเฉพาะในบรษทจดทะเบยนขนาดใหญทเคยเปนรฐวสาหกจมากอน สองปจจยดงกลาวทาใหปจจบนหนวยงานรฐ บรษททรฐมอานาจควบคม และองคกรกงรฐถอหนรวมกนกวารอยละ 35 ในบรษทจดทะเบยนทมมลคาตลาดสงสด 20 อนดบแรก ซงมมลคาตลาดรวมกนกวารอยละ 60.5 ของมลคาตลาดทงหมด และมมลคาการซอขายกวารอยละ 48.2 ของมลคาการซอขายของหนทงตลาด โดยรายละเอยดบรษทใหญทสด 20 แหงเปรยบเทยบกบป 2539 สามารถสรปในตารางท 2 ไดดงตอไปน: ตารางท 2: บรษทจดทะเบยนทใหญทสดใน ตลท. 20 อนดบแรก พ.ศ. 2539 เปรยบเทยบกบ 2550 20 บรษทจดทะเบยนใหญทสด 2539 20 บรษทจดทะเบยนใหญทสด 2550

ชอ ธรกจหลก ชอ ธรกจหลก % ถอหนของรฐ และองคกรกงรฐ

BBL ธนาคารพาณชย PTT พลงงาน 69.24% TRUE โทรคมนาคม PTTEP พลงงาน 67.75% PTTEP พลงงาน SCC วสดกอสราง 1.61% KBANK ธนาคารพาณชย ADVANC โทรคมนาคม 0.93% SCC วสดกอสราง SCB ธนาคารพาณชย 24.02% KTB ธนาคารพาณชย BBL ธนาคารพาณชย 5.82% SCB ธนาคารพาณชย KBANK ธนาคารพาณชย 1.01% BBC ธนาคารพาณชย PTTCH เคมภณฑ 50.03% THAI การบน TOP พลงงาน 50.34% ADVANC โทรคมนาคม BAY ธนาคารพาณชย 0.00% BEC โทรทศน IRPC (TPI) พลงงาน 60.10% SHIN โทรคมนาคม KTB ธนาคารพาณชย 63.74% TPI ปโตรเคม DTAC โทรคมนาคม 5.70% ITD รบเหมากอสราง SHIN โทรคมนาคม 0.00% UCOM โทรคมนาคม AOT ทาอากาศยาน 71.46% IFCT ธนาคารพาณชย THAI การบน 72.00% EGCOMP พลงงาน BANPU พลงงาน 36.70% BAY ธนาคารพาณชย ATC ปโตรเคม 51.03% LH พฒนาอสงหารมทรพย RRC พลงงาน 48.75% MAKRO คาสง RATCH พลงงาน 51.76% หมายเหต: ตวหนาและเอน คอธรกจทเปดใหเอกชนแขงขนโดยเสร, ตวแรเงาคอบรษทจดทะเบยนทหนวยงานรฐและองคกรกงรฐ (เชน สานกงานประกนสงคม กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ) มอทธพลตอการดาเนนธรกจของบรษทอยางมสาระสาคญ ทมา: SETSMART, ประมาณการของผเขยน

FINAL DRAFT

33

จากตารางท 2 มขอสงเกตหลกๆ เกยวกบบรษทขนาดใหญทสด 20 อนดบแรก ดงตอไปน 1. บรษทกวากงหนงคอ 11 บรษทเปนบรษททรฐหรอองคกรกงรฐมอานาจควบคมอยางมสาระสาคญ

ซงมทงบรษททเคยเปนรฐวสาหกจมากอน เชน บมจ. ปตท., บมจ. การบนไทย, องคกรทรฐมอานาจควบคม เชน ธนาคารกรงไทย, และบรษทในเครอของบรษทประเภทแรก เชน บมจ. ไทยออยล, บมจ. ไออารพซ

2. เปนบรษททเกยวกบทรพยากรธรรมชาตประเภทนามน กาซธรรมชาต ปโตรเคม และโรงไฟฟา (ซงในประเทศไทยใชกาซเปนวตถดบหลกในการผลต) ถง 8 บรษท โดยรฐบาลเปนผถอหนใหญใน 7 บรษท และในจานวนน 6 บรษทลวนเปนบรษทในเครอ บมจ. ปตท. ซงมมลคาตลาดรวมกนถงรอยละ 30 ของมลคาตลาดหนทงตลาด (จะกลาวถงประเดนนในรายละเอยดตอไป)

3. นอกจากบรษทพลงงาน รฐบาลยงเปนผถอหนใหญในธนาคารกรงไทย (KTB) ซงทผานมา เชน ในรฐบาลภายใตการนาของ พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร ถกเปนแหลงเงนทนนอกบญช (quasi-fiscal) ของรฐบาลสาหรบโครงการตางๆ ทรฐบาลไมประสงคจะใชเงนงบประมาณของประเทศ

4. ในชวง 11 ปทผานมา มบรษทจดทะเบยนเพยง 4 แหงเทานนในบรษทใหญทสด 20 แหงใน ตลท. ซงประกอบธรกจทแขงขนโดยเสร เชน ธรกจกอสราง และธรกจพฒนาอสงหารมทรพย ไมใชธรกจสมปทานหรอธรกจทมการกากบดแลและกดกนผเลนรายใหม (barriers to entry) ในระดบสง เชน ธรกจโทรคมนาคม และธรกจธนาคารพาณชย และปจจบนบรษทลกษณะนกเหลอเพยงบรษทเดยวในบรษทใหญทสด 20 แหงเทานน คอ บมจ. ปนซเมนตไทย (SCC)

5. บรษทจานวนกวาครงคอ 11 บรษทในจานวนนเคยตดอนดบ 20 บรษทใหญทสดในตลาดหนเมอ 11 ปทแลวดวย โดยบรษทอก 7 แหง อนไดแก TRUE, BBC, BEC, UCOM, IFCT, EGCOMP, และ MAKRO ทเคยตดอนดบในอดตแตไมตดอนดบในปจจบน ลวนเปนบรษทเอกชนซงถกแทนทโดยบรษททเคยเปนรฐวสาหกจมากอน

เมอเปรยบเทยบสดสวนการถอหนของผถอหนรายยอย (free float) ในบรษทจดทะเบยนใหญ

ทสด 20 บรษท กบสดสวนการถอหนในบรษทเดยวกนของหนวยงานรฐและองคกรกงรฐ (แผนภาพท 17) พบวาหนทรฐและองคกรกงรฐถอนนมกจะถอในสดสวนสงมาก จนดงใหสดสวนหน free float ของบรษทเหลานตาตามไปดวย การกระจกตวของผถอหนในบรษทซงมมลคาตลาดรวมกวารอยละ 60.5 ของตลาดสงผลใหตลาดหนไทยมสดสวนนกลงทนรายยอย (free float) เฉลยเพยงรอยละ 38 เทานน ซงสดสวน free float ทตามากนกสงผลใหสภาพคลองของตลาดหนไทยยงอยในระดบตา สงผลใหคามธยฐานของสวนตางระหวางราคาเสนอซอและราคาเสนอขาย (median bid-ask spread) อยในระดบสง เทากบเปนการเพมตนทนทางออมของนกลงทน ดงจะไดกลาวโดยละเอยดในสวนท 2.2.4 ของรายงานฉบบนตอไป

FINAL DRAFT

34

แผนภาพท 17: สดสวนหนทถอโดยผถอหนรายยอย (Free Float) และสดสวนหนทถอโดยรฐและองคกรกงรฐ ในบรษทจดทะเบยนใหญทสด 20 อนดบแรก

คาเฉลย - Top 20

RATCH

RRC

ATC

BANPU

THAI

AOT

SHIN

DTAC

KTB

IRPC (TPI)

BAY

TOP

PTTCH

KBANK

BBL

SCB

ADVANC

SCC

PTTEP

PTT

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

% หนทถอโดยรฐหรอองคกรกงรฐ

% F

ree

Floa

t

ทมา: SETSMART

จากแผนภาพท 17 จะเหนชดเจนวา หนในกลมบรษทจดทะเบยนขนาดใหญทสด 20 อนดบแรก

สวนใหญ เปนหนในธรกจพลงงาน (8 บรษท) และธรกจธนาคาร (5 บรษท) แตหนในกลมธนาคารขนาดใหญนนม สดสวนการถอหนของผถอหนรายยอยตากวาหนในกลมพลงงานมาก ซงสวนหนงเปนผลพวงจากการระดมทนและเพมทนของธนาคารพาณชยหลายแหงในชวงวกฤตเศรษฐกจทผานมา (อานรายละเอยดไดในสวนท 3 ของรายงานฉบบน)

การกระจกตวของหนในบรษทจดทะเบยนขนาดใหญทภาครฐเปนผถอหนใหญ ซงมสวนสาคญท

ทาใหสภาพคลองโดยรวมในตลาดหนไทยอยในระดบตา แสดงใหเหนวาหนวยงานรฐ โดยเฉพาะกระทรวงการคลง นาจะพจารณาขายหนในบรษททประกอบธรกจซงแขงขนกบเอกชนไดอยางเสร และไมมเหตผลอนใด เชน กจการ ““ผกขาดธรรมชาต” ทรฐจะตองดารงอานาจควบคม (ถอหนเกนรอยละ 50) เอาไว ตวอยางของหนประเภทน เชน ธนาคารกรงไทย (KTB) การขายหนทรฐเปนเจาของออกมาจะเปนการเพมสภาพคลองใหกบตลาด เปดชองใหประชาชนรวมเปนเจาของบรษทและไดรบผลตอบแทนจากการลงทน ตลอดจนลดผลประโยชนทบซอนของภาครฐเองในกจการทควรเปดใหเอกชนแขงขนโดยเสร

= พลงงาน

= อนๆ = ธนาคาร

FINAL DRAFT

35

กรณการกระจกตวของหน บมจ. ปตท. และบรษทในเครอ

บรษทจดทะเบยนทงหมดในเครอ ปตท. (“กลม ปตท.” หมายถง ปตท. และบรษทท ปตท. ถอหนมากกวารอยละ 25 ซงถอวาเปนระดบทมนยยะสาคญ) ไดแกบรษทดงตอไปน:

1. บมจ. ปตท. (PTT) 2. บมจ. ปตท. สารวจและผลตปโตรเลยม (PTTEP) ปตท. ถอหนรอยละ 66.5 3. บมจ. ไออารพซ (IRPC) ปตท. ถอหนรอยละ 31.5 4. บมจ. ไทยออยล (TOP) ปตท. ถอหนรอยละ 49.5 5. บมจ. ปตท.เคมคอล (PTTCH) ปตท. ถอหนรอยละ 55.2 6. บมจ. โรงกลนนามนระยอง (RRC) ปตท. ถอหนรอยละ 48.7 7. บมจ. อะโรเมตกส (ประเทศไทย) (ATC) ปตท. ถอหนรอยละ 49.7 8. บมจ. บางจากปโตรเลยม (BCP) ปตท. ถอหนรอยละ 25.1

บรษทดงกลาวขางตนมมลคาตลาดรวมกนรอยละ 30 ของมลคาตลาดรวมทงหมด และมมลคาการ

ซอขายรวมกนรอยละ 24 ของมลคาการซอขายทงตลาด (วดจาก 7 เดอนแรกของป 2550) หลงจากท บมจ. ปตท. ไดดาเนนการแปรรปจากรฐวสาหกจเปนบรษท ดาเนนการกระจายหนใหกบประชาชนทวไปและนกลงทนสถาบนทงไทยและตางประเทศ และจดทะเบยนใน ตลท. ไดสาเรจในป 2544 บมจ. ปตท. กไดทยอยนาหนของบรษทยอยและบรษทในเครอเขาจดทะเบยนใน ตลท. ในชวง 5 ปทผานมา ระหวางป 2545 ถง 27 กรกฎาคม 2550 ราคาหนของกลม ปตท. ปรบตวสงขนอยางตอเนองและสงกวาหนกลมอนๆ อยางมนยยะสาคญ สาเหตหลกมาจากผลการดาเนนงานทดขนเนองจากราคานามนโลกทปรบตวสงขนอยางตอเนอง กระตนใหนกลงทนใหความสนใจซอหนในกลม ปตท. อยางสมาเสมอ โดยเฉพาะนกลงทนตางชาตซงสามารถทากาไรอกตอหนงจากคาเงนบาททแขงขนดวย หากแบงหนทงหมดในตลาดออกเปนสองกลมใหญคอ หนในกลม ปตท. ทง 8 บรษทดงกลาวขางตน กบหนตวอนๆ และปรบฐานโดยใชสมมตฐานวาวนท 1 มกราคม 2545 ดชนหนทงสองกลมและดชนตลาดรวมมคาเทากนท 100 เพอเปรยบเทยบอตราการเพมขนของมลคาตลาดจวบจนปจจบน พบวาดชนเปรยบเทยบหนกลม ปตท. เพมสงขนกวารอยละ 1,036 จากตนป 2545 ซงเปนอตราการเตบโตทสงกวาหนบรษทอนๆ ทไมไดอยในเครอ ปตท. กวา 3 เทา และสงกวาดชนตลาดหนรวมกวา 2.47 เทา ดงแสดงในแผนภาพท 16 ดงตอไปน

FINAL DRAFT

36

แผนภาพท 16: การปรบตวของราคาหนกลม ปตท. เทยบกบหนกลมอนๆ และดชนตลาดโดยรวม 2545 – 27 กรกฎาคม 2550 (โดยใชฐาน 1 มกราคม 2545 = 100)

ทมา: SETSMART

อทธพลของหนกลม ปตท. ในตลาดหนไทย ทงในแงมลคาตลาดและมลคาการซอขาย ทาใหดชน

ตลาดหนไทยกลายเปนเครองสะทอนแนวโนมผลการดาเนนงานของบรษทในกลม ปตท. 8 บรษท ในสายตาของนกลงทน มากกวาจะเปนเครองสะทอนผลการดาเนนงานของบรษทจดทะเบยนทง 521 แหงในตลาดหน หรอแมแตสภาวะเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ อยางทควรจะเปนถาตลาดหลกทรพยทมทง “ความลก” ของตลาด และ “ความหลากหลาย” ของนกลงทน

นอกจากจะทาใหภาพของภาวะตลาดหนบดเบอนและไมสะทอนภาวะเศรษฐกจทแทจรงของประเทศแลว นาหนกและอทธพลของกลม ปตท. ในตลาดหนยงกอใหเกด “ความลกลน” ในระดบสงระหวางตลาดหนกบภาคเศรษฐกจจรง (real sector) เนองจากปจจยทสงผลบวกตอฐานะการดาเนนงานของกลม ปตท. สวนใหญเปนปจจยทสงผลในทางตรงกนขามกบบรษททไมไดทาธรกจพลงงาน ยกตวอยางเชน ภาวะราคานามนในตลาดโลกปรบตวสงขนเรอยๆ ซงทาใหตนทนของอตสาหกรรมแทบทกประเภทสงขน และอตราเงนเฟอสงขน เปนภาระตอประชาชนโดยรวม กลบเปนผลดตอการดาเนนงานของ ปตท. ดงนน ภาวะทนกลงทนสนใจซอหนในกลม ปตท. สงผลใหราคาหนในกลมปรบตวสงขน ซงกจะสงผลใหดชนตลาดหนปรบตวสงขนตามไปดวย เพราะหนในกลม ปตท. มมลคาตลาดรวมกนกวารอยละ 30 ของมลคาตลาดรวม และมมลคาการซอขายกวารอยละ 24 ของมลคาการซอขายหนทงตลาดดงทไดกลาวไปแลวขางตนนน จงอาจไมไดสะทอนภาวะเศรษฐกจทแทจรงของประเทศทบรษทและประชาชนสวนใหญกาลงประสบความเดอดรอน โดยเฉพาะในสถานการณทราคานามนในตลาดโลกยงปรบตวสงขน สงผลใหนกลงทนตางชาตตองการลงทนในหนกลม ปตท. ซงไดรบอานสงสจากสถานการณดงกลาวอยาง

0

200

400

600

800

1,000

1,200

5/15

/50

2/21

/50

12/4

/49

9/18

/49

7/3/

49

4/7/

49

1/20

/49

11/3

/48

8/19

/48

6/2/

48

3/10

/48

12/2

2/47

10/5

/47

7/20

/47

4/30

/47

2/10

/47

11/2

1/46

9/8/

46

6/20

/46

3/31

/46

1/14

/46

10/2

4/45

8/8/

45

5/22

/45

3/1/

45

ดชนเปรยบเทยบกลม ปตท.

ดชนเปรยบเทยบหนนอกกลม ปตท.

ดชนเปรยบเทยบ ตลท.

+1,036%

+413%

+329%

Rebased at 100

FINAL DRAFT

37

ตอเนอง เมดเงนลงทนจากตางชาตกจะสงผลใหคาเงนบาทยงแขงขนไปอก สงผลกระทบในแงลบตอภาคสงออกของประเทศ ดงทเปนปญหาในชวงครงปแรกของ 2550

ปจจบนมแนวโนมสงมากทนาหนกของกลม ปตท. ในตลาดหนไทยจะเพมขนอกในอนาคต เมอใดกตามทการควบรวมกจการระหวางบรษทลกของ ปตท. 2 บรษททอยใน ตลท. คอ บมจ. โรงกลนนามนระยอง (RRC) กบบมจ. อะโรเมตกส (ประเทศไทย) (ATC) เสรจสนลง และ ปตท. กมแผนทจะนาบรษทในเครออนๆ เขาจดทะเบยนใน ตลท. เชน บมจ. สตาร ปโตรเลยม รไฟนนง จากด (SPRC) ซง ปตท. ถอหนรอยละ 36 และประกาศวาจะนาหนเขาจดทะเบยนใน ตลท. ไดภายในไตรมาสแรกของป 2551 นอกจากนกยงมบรษทพลงงานขนาดใหญทมแผนการออกและเสนอขายหนใหกบประชาชนทวไปในอนาคต เชน บมจ. ESSO (Thailand) ซงมกระทรวงการคลงถอหนรอยละ 12.5

นอกจากการกระจกตวของหนกลม ปตท. จะสงผลใหตลาดหนไทยมความลกลนกบภาคเศรษฐกจจรงแลว ขอกงขาของสงคมไทยตอประเดนความไมโปรงใสในการกระจายหนของ ปตท. ในการเสนอขายตอประชาชนทวไปครงแรก (IPO) ซงปรากฏวาขายหนหมดภายในเวลาเพยง 85 วนาท และมเครอขายและเครอญาตของนกการเมองในซกรฐบาลพรรคไทยรกไทย ไดรบการจดสรรหน ปตท. จานวนมาก กยงไมเคยไดรบคาอธบายทชดเจนจาก ก.ล.ต. หรอ ปตท. เอง และทกวนนบคคลเหลานหลายรายกยงถอหนอย5 นอกจากน หน ปตท. ยงมกระแสขาวตลอดมาวามผถอหนสญชาตสงคโปรหลายรายทนาสงสยวาจะเปนผมอานาจในรฐบาลพรรคไทยรกไทย เปน “ฝรงหวดา” ทถอหน ปตท. ผานกองทนทจดทะเบยนในสงคโปรหรอไม นสพ. กรงเทพธรกจ ไดรายงานขอสงเกตดงกลาวเมอวนท 7 เมษายน 2549 วา:

“แหลงขาวในวงการตลาดหน เชอมนวาผถอหนสญชาตสงคโปรทง 68 ราย มหลายรายทเปนนกลงทนไทย แฝงตวเขาไปลงทนผานกองทนสญชาตสงคโปร และอกบางสวนลงทนผานกองทนทไปจดทะเบยนบน เกาะบรตช เวอรจน โดยเฉพาะกลมบคคลทใกลชดรฐบาล ทถอหนปตท.มาตงแตราคาไอพโอ 35 บาท (ปลายป 2544) ขนมาถง 250 บาท กยงไมขายเพราะรขอมลภายในเปนอยางด

เปนทนาสงเกตวา นบตงแตรฐบาลชดนเขามาบรหารประเทศ พบจานวนผถอหนสญชาตสงคโปร เขามาถอหน ปตท. เพมขนอยางผดสงเกต จากเมอตนป 2545 มจานวนเพยง 23 ราย ถอหนรวมกน

5 นสพ. กรงเทพธรกจ (http://www.bangkokbizweek.com/20060401/bschool/index.php?news=column_20329141.html) รายงานผลการจดสรรหน IPO ของ ปตท. ดงตอไปน : “สาหรบผลการจดสรรหนของบรษท ปตท. จากด (มหาชน) จานวน 800 ลานหน ราคาหนละ 35 บาท มลคารวม 28,000 ลานบาท ทรายงานตอสานกงาน ก.ล.ต. เมอวนท 10 มกราคม 2545 นน ปรากฏวา รายชอ 10 อนดบแรกทไดรบการจดสรรหนสงสดประกอบดวย นายทวฉตร จฬางกร ไดรบการจดสรรจานวน 2.20 ลานหน รวมมลคา 77 ลานบาท คดเปนสดสวน 0.24% ของจานวนหนทเสนอขายทงหมด นายประยทธ มหากจศร 2.06 ลานหน มลคา 72.10 ลานบาท สดสวน 0.22% นายวชย ชยสถาพร 2 ลานหน มลคา 70 ลานบาท สดสวน 0.22% นายดษฐพล ดารงรตน 1.71 ลานหน มลคา 59.99 ลานบาท สดสวน 0.19% นางสวมล มหากจศร 1.55 ลานหน มลคา 54.11 ลานบาท สดสวน 0.17% นายเฉลมชย มหากจศร 1.50 ลานหน มลคา 52.50 ลานบาท สดสวน 0.14% นายสาวณ สนธ 1.31 ลานหน มลคา 45.85 ลานบาท สดสวน 0.14% นางกญญารตน เบญจวง 1.09 ลานหน มลคา 38.04 ลานหน สดสวน 0.12% และนายสมศกด ปฐพาณชยโชต 1.01 ลานหน มลคา 35.42 ลานบาท สดสวน 0.11% สวนอนดบสบนางวรรณสมร วรรณเมธ จานวน 1 ลานหน มลคา 35 ลานบาท คดเปนสดสวน 0.11% ซงจาก 10 อนดบแรก พบวา มตระกลมหากจศร ไดรบการจดสรรรวม 3 คน จานวนหนรวม 5.11 ลานหน รวมมลคาทงสน 178.71 ลานบาท คดเปนสดสวน 0.53% ของจานวนหนทเสนอขายทงหมด”

FINAL DRAFT

38

43.10 ลานหน ตนป 2546 เพมขนเปน 32 ราย ถอหนรวมกน 89.37 ลานหน ถดมาตนป 2547 มจานวนผถอหนเพมเปน 47 ราย ถอหนปตท.รวมกน 106.58 ลานหน …สอดคลองกบในชวงทผานมา มกระแสขาวมาตลอดวา มนกการเมองใหญระดบรฐมนตรกระทรวงเกรดเอคนหนง ถอหน ปตท.มากถง 10 ลานหน ผานกองทนทไปจดทะเบยนอยในตางประเทศ”6

ในประเดนน ราง “พ.ร.บ. การกาหนดกจการ หลกเกณฑและขนตอนการแปรรปรฐวสาหกจ” ซงกาลงอยในขนการพจารณาของสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) (ณ 31 กรกฎาคม 2550) ซงกาหนดหลกเกณฑการกระจายหนของบรษททเคยเปนรฐวสาหกจอยางชดเจน เชน หามมการจดสรรหนใหกบ “ผมอปการคณ” และกาหนดใหใชกระบวนการสมเลอกในการกระจายหนใหกบนกลงทนรายยอยทกราย รวมทงลกคาปจจบนของบรษทหลกทรพย นาจะชวยใหการกระจายหนของบรษททเกดจากการแปรรปรฐวสาหกจมความโปรงใส เปนธรรม และเออประโยชนตอประชาชนทวไปทสนใจจะลงทนในตลาดหลกทรพย ไดดยงกวาเดมในอนาคต ถาหาก สนช. จะผานและประกาศใชกฎหมายฉบบนไดจรง ปญหาการกระจกตวของสนคาในตลาดทน

นอกจากจะประสบปญหาการกระจกตวดานอปทานในแงของความเปนเจาของบรษทจดทะเบยน และนาหนกของหนกลมพลงงานในตลาดแลว ตลาดหนไทยยงมลกษณะกระจกตวดานอปทานในแงของประเภทสนคาในตลาด โดยขาดความหลากหลายของผลตภณฑทางการเงน เชน ตราสารอนพนธ โดยเฉพาะเมอเทยบกบตลาดหลกทรพยอนๆ เชน ในป 2549 ตลาดหนทวโลกทเปนสมาชกของ World Federation of Exchanges มรายไดจากการซอขายตราสารอนพนธเฉลยคดเปนรอยละ 47 ของรายไดทงหมด เทยบกบรอยละ 2 เทานนในประเทศไทย การกระจกตวของสนคาในตลาดเปนเหตผลหนงททาใหบรษทหลกทรพยไทยมอตราการพงพงรายไดจากคาธรรมเนยมซอขายหลกทรพยในอตราทสงมาก คอสงกวารอยละ 80 ของรายไดรวม และทาใหมทาทตอตานนโยบายเปดเสรคาธรรมเนยมซอขายหลกทรพย และการแปรรป ตลท. ใหเปนองคกรแสวงหากาไรตลอดมา อยางไรกตามในอนาคตเมอตราสารอนพนธเปนทนยมมากขนตามระดบการพฒนาของตลาดทน กจะชวยเพมสภาพคลองใหกบหนในตลาดหนดวย เนองจากหนเปนหลกทรพยอางอง (Underlying securities) ทสาคญของตราสารอนพนธ นอกจากน การสงเสรมและพฒนาเครองมอบรหารสภาพคลองอนๆ เชน ธรกรรมดานการซอคน (repurchase agreement หรอ repo) และธรกรรมการยมและใหยมหลกทรพย (Securities Borrowing and Lending หรอ SBL) ซง ก.ล.ต. เพงอนญาตใหทาธรกรรมดงกลาวไดเมอป 2547 กจะชวยเพมสภาพคลองใหกบตลาดหนไดอกทางหนง

6 http://www.bangkokbizweek.com/20060401/road/index.php?news=column_20316505.html

FINAL DRAFT

39

2.2.3. ลกษณะการกระจกตวดานอปสงค

เมอเปรยบเทยบมลคาการซอขายในตลาดรองของตราสารหนและตราสารทนในชวงครงปแรกของป 2550 (แผนภาพท 16) พบวา มลคาการซอขายตราสารหนของภาครฐ โดยเฉพาะพนธบตรรฐบาล ยงมมลคาสงสดเมอเทยบกบตราสารหนภาคเอกชนและตราสารทน โดยมมลคาการซอขายสงถง 39,545 ลานบาทตอวน สงกวามลคาการซอขาย 13,415 ลานบาทตอวนในตลาดหลกทรพย (ตราสารทน) กวา 3 เทา สวนการซอขายตราสารหนภาคเอกชนนนยงมมลคาตามาก คอมมลคาเพยง 679 ลานบาทตอวนเทานน

แผนภาพท 16: มลคาการซอขายตอวนในตลาดทน 2541 – 6 เดอนแรก 2550

3,505

6,571

18,90820,508

28,162

39,545

365 453 679

16,281

13,415

16,454

3,740

6,4408,357

15,490

11,653

9,686

2601,626

5,197 6,101

8,388

4678673683712971340

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 ม.ค. - ม.ย.2550

ลานบาทตอวน

มลคาการซอขายตราสารทน มลคาการซอขายตราสารหนภาครฐ มลคาการซอขายตราสารหนภาคเอกชน

ทมา: ธปท., สมาคมตลาดตราสารหนไทย

เนองจากการซอขายตราสารหนในประเทศไทยยงเปนการซอขายระหวางสถาบนการเงน ในฐานะ

dealer กบลกคาสถาบน เชน กองทนรวม (รอยละ 41 ของมลคาการซอขาย), นกลงทนสถาบนตางชาต (รอยละ 18), กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ และสถาบนการเงนดวยกนเปนหลก การซอขายระหวาง dealer กบกองทนสวนบคคลและนกลงทนรายยอยยงมมลคาเพยงรอยละ 5 ของมลคาการซอขายทงหมดเทานน การวเคราะหในรายงานฉบบนจงจะเนนตลาดรองของตลาดหนเปนหลก เนองจากเปนตลาดทอยในความสนใจของประชาชนทวไป และมจานวนนกลงทนรายยอยทมสวนไดเสยทงทางตรง (ลงทนเอง) และทางออม (ลงทนผานกองทน เชน กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ และสานกงานประกนสงคม) เปนจานวนมากกวา 12 ลานคนดงทไดเกรนไปแลวกอนหนาน

FINAL DRAFT

40

แมวานกลงทนตางชาตจะเขามาลงทนใน ตลท. อยางตอเนอง โดยเฉพาะตงแตตนป 2548 เปนตนมา พฤตกรรมการเกงกาไรเปนหลกของนกลงทนรายยอยไทย สงผลใหนกลงทนกลมนยงมมลคาการซอขายสงทสดในตลาดหลกทรพยเมอเทยบกบนกลงทนตางชาตและนกลงทนสถาบนในประเทศ คอมมลคาการซอขายกวารอยละ 49 ของมลคาการซอขายรวมของทงตลาด ในชวง 7 เดอนแรกของป 2550 (แผนภาพท 17) ทงๆ ทนกลงทนรายยอยถอหนรวมกนเพยงรอยละ 23 ของมลคาตลาดรวมเทานน ในขณะเดยวกน นกลงทนสถาบนในประเทศ ซงไดแกกองทนรวมตางๆ และองคกรกงรฐเชน กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ และกองทนประกนสงคม กยงมบทบาทนอยมากในตลาดหลกทรพย โดยถอหนเปนมลคาเพยงรอยละ 10 ของมลคาตลาดทงหมด และซอขายคดเปนมลคาเพยงรอยละ 13 ของมลคาการซอขายทงหมด ซงเปนสดสวนทตากวาในตลาดหลกทรพยตางประเทศ ซงมกจะมนกลงทนสถาบนไมตากวารอยละ 20

แผนภาพท 17: มลคาการถอหนและมลคาการซอขายใน ตลท. 7 เดอนแรก 2550

ทมา: www.setsmart.com, การประเมนของผเขยน

พฤตกรรมการเกงกาไรของนกลงทนรายยอยสวนหนงเปนผลจากมาตรการสงเสรมสภาพคลอง

ของภาครฐตงแตเกดวกฤตเศรษฐกจป 2540 เชน อนญาตใหบรษทหลกทรพยสามารถหกกลบคาซอและคาขายหลกทรพยในวนเดยวกนของลกคาแตละรายได (net settlement) โดยไมตองคานงวาหลกทรพยดงกลาวเปนหลกทรพยตวเดยวกนหรอไม ทาใหนกลงทนเลนหนแบบ day trading ไดงายขน เนองจากไมตองใชเงนสดมาก และบรษทหลกทรพยเองกมแรงจงใจทจะโนมนาวใหลกคาเลนหนหลาย “รอบ” (churn) ในแตละวน เพราะไดคาธรรมเนยมทกรอบ

นกลงทนสถาบนในประเทศ

นกลงทนตางประเทศ

เจาของ/ผถอหนรายใหญ

6,659 พนลานบาท 3,596 พนลานบาท

นกลงทนรายยอย

มลคาตลาด มลคาการซอขาย

FINAL DRAFT

41

กลาวโดยสรป พฤตกรรมการเกงกาไรของนกลงทนรายยอยเปนสาเหตหลกทตลาดหนไทยมความผนผวนดานราคา (volatility) สงกวา Dow Jones ตลอดจนตลาดหนอนๆ ในภมภาคเดยวกนมาก โดยเฉพาะในป 2549 ดงแสดงในแผนภาพท 18 ดงตอไปน

แผนภาพท 18: คาเฉลยความผนผวนของผลตอบแทน 1 วนในตลาดหน 2545-2549

ทมา: ตลท.

นอกจากความผนผวนของตลาดหนไทยทมสงกวาตลาดหนอนๆ ในภมภาคจะมสาเหตหลกมา

จากพฤตกรรมเกงกาไรของนกลงทนรายยอยแลว ปจจบนยงมสาเหตสวนหนงมาจาก “ความตน” ดานอปสงคของตลาดจากอทธพลและพฤตกรรรมเกงกาไรระยะสนของนกลงทนตางชาต โดยเฉพาะนกลงทนประเภท global hedge fund ทมเมดเงนลงทนปรมาณมหาศาลและลงทนในตลาดทนทวโลก เนองจากตองการกระจายความเสยงในตลาดทนหลายประเทศ และถงแมจะ “เจยด” เมดเงนลงทนไปตามประเทศตางๆ แลวกตาม เมดเงนมหาศาลดงอธบายไปแลวในสวนท 2.1 ของรายงานฉบบน กแปลวานกลงทนตางชาตสามารถลงทนเฉพาะในหนทมมลคาตลาดสงๆ ในตลาดหนไทยเทานน เชน หนในกลม ปตท.

“แรงซอ” หรอ “แรงขาย” ของนกลงทนตางชาตในหนใหญๆ ไมกตวซงมมลคาตลาดและมลคาการซอขายสงมาก (เชน หนใหญทสด 20 อนดบแรกมมลคาตลาดรวมกนกวารอยละ 60.5 ของมลคาตลาดรวม และมมลคาการซอขายกวารอยละ 48.2 ดงทไดอธบายไปแลวในสวนท 2.2.2. ของรายงานฉบบน) ทาใหดชนตลาดหนสามารถปรบตวเพมหรอลงไดตามพฤตกรรมของนกลงทนตางชาต โดยเฉพาะหลงป 2548 ซงมลคาการลงทนของนกลงทนตางชาตเพมสงขนจากปกอนๆ มาก และสงกวาชวง “เศรษฐกจฟองสบ” ทดชนตลาดหลกทรพยทาสถตสงสดเปนประวตการณในป 2538 ถงกวาสองเทา ซงแสดงใหเหนอยาง

หมายเหต: Daily average return volatility (percent) = 100 1

2

1

11

1 ×∑= −

−⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ −−

n

t t

ttR

RRn

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

Perc

enta

ge (

%)

Dow Jones 1.6091 1.0448 0.6832 0.6492 0.6217

Hang Seng 1.2208 1.0679 1.0317 0.7234 0.9093

Straits Times 1.1378 1.1382 0.7790 0.6073 0.8571

KSE-composite 2.0368 1.6334 1.4798 1.0497 1.1485

Weighted Price 1.7667 1.3518 1.4858 0.8134 1.0271

KLSE-composite 0.8164 0.7306 0.7246 0.4882 0.5261

JSX-composite 1.5190 1.1963 1.3881 1.1411 1.3170

PSE-composite 1.1286 1.1524 1.1089 1.1226 1.2495

SET 1.2889 1.2347 1.5274 0.8928 1.5600

2002 2003 2004 2005 2006

ไทย

Dow Jones มาเลเซย

สงคโปร คาเฉลย เกาหลใต

อนโดนเซย ฟลปปนส

FINAL DRAFT

42

ชดเจนวาการตดสนใจของนกลงทนตางชาตนนสามารถ “ชนา” ดชนตลาดหลกทรพยปจจบนไดอยางงายดาย ดงแสดงในแผนภาพท 19 ดงตอไปน

แผนภาพท 19: มลคาซอสทธของนกลงทนตางชาต (net foreign buy) และดชนตลาดหลกทรพย

2538 – 30 ม.ย. 2550

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

Jan-38 Nov-38 Sep-39 Jul-40 May-41 Mar-42 Jan-43 Nov-43 Sep-44 Jul-45 May-46 Mar-47 Jan-48 Nov-48 Sep-49

ดชน

( จด

)

(20,000)

(10,000)

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

ลานบาท

มลคาซอสทธของนกลงทนตางชาต (3-month moving average) ดชน SET ทมา: SETSMART

อทธพลของนกลงทนตางชาตในตลาดหนหมายความวานกลงทนตางชาตสามารถทากาไรได

โดยงาย เนองจากสามารถคาดเดาไดลวงหนาวาเมอใดตนขายหน หนตวนนกจะตก และเมอใดทซอหน หนตวนนกจะขน ทาใหสามารถวางแผนการซอและขายหนในทางทไดกาไรคอนขางแนนอน แนวโนมการทากาไรทคอนขางงายดงกลาวสงผลใหนกลงทนประเภทอนๆ เชน นกลงทนสถาบนในประเทศ พยายาม “เลนตาม” นกลงทนตางชาตไปดวย (herd mentality) จะไดมโอกาสทากาไรอยางงายๆ เชนเดยวกน ผลทเกดขนคอ หนขนาดรองลงมาทไมใหญพอทนกลงทนตางชาตจะใหความสนใจ แตมผลการดาเนนงานโดดเดนและมแนวโนมด กลบกลายเปนหนทถกละเลยโดยนกลงทนจานวนมาก ทาใหมการซอขายตา และมระดบราคาตากวาทควรจะเปนเมอเทยบกบมลคาพนฐาน (undervalued) ซงทงหมดนสงผลใหบรษทจดทะเบยนขนาดกลางและเลกทมแนวโนมดขาดแรงจงใจทจะดารงอยในตลาดตอไป และบรษทขนาดเดยวกนทยงไมไดอยในตลาดกขาดแรงจงใจทจะระดมทนจากตลาดหน เพราะปญหา undervaluation สงผลใหตนทนในการระดมทนสงกวาทควรจะเปน และมลคาของกจการในกรณทผถอหนตองการขายกจการไปใหนกลงทนรายใหม ตากวาทควรจะเปน ในขณะทบรษทยงตองมคาใชจายและภาระในการปฏบตตามกฎระเบยบตางๆ ของ ตลท. และ ก.ล.ต. เปนมลคาคอนขางสงในแตละปเมอเทยบกบฐานะของ

FINAL DRAFT

43

บรษท ซงคาใชจายเหลานมแนวโนมวาจะสงขนอกมากหลงจากรฐประกาศใช ราง พ.ร.บ. หลกทรพยฉบบใหม ซงจะเปนฉบบแรกทหลกเกณฑตางๆ ทเกยวกบธรรมาภบาลของบรษทจดทะเบยน ถกระบอยในตวบทกฎหมาย โดยทกฎหมายยงไมไดแยกแยะระหวางขนาดของบรษทจดทะเบยน ใหบรษทจดทะเบยนขนาดเลกมภาระและคาใชจายในการรายงานและปฏบตตามกฎหมาย ตากวาบรษทจดทะเบยนขนาดใหญทมฐานะทางการเงนดกวามาก

ลกษณะการกระจกตวดานอปสงคในตลาดหนไทย ทนกลงทนตางชาตสามารถ “ชนา” ราคาหนและดชนตลาดหนไดนน สงผลใหเกดความลกลนระหวางตลาดหนกบภาคเศรษฐกจจรงอกทางหนง กลาวคอ เนองจากดงทไดกลาวแลววานกลงทนตางชาตรายใหญๆ มเมดเงนลงทนปรมาณมหาศาลในตลาดเงนตลาดทนทวโลก ปจจยหลกๆ ทมผลตอการลงทนของนกลงทนตางชาตจงไมใชภาวะเศรษฐกจของประเทศไทย หรอแมแตผลการดาเนนงานหรอแนวโนมผลกาไรของบรษทจดทะเบยนในตลาดหนไทย หากเปนปจจยเชงเปรยบเทยบ (relative factors) ตางๆ เชน แนวโนมเศรษฐกจของประเทศไทยเปรยบเทยบกบแนวโนมเศรษฐกจของประเทศอนๆ ในภมภาคเอเชย หรอแนวโนมผลกาไรของบรษทใหญๆ ในตลาดหนไทยเปรยบเทยบกบแนวโนมผลกาไรของบรษทจดทะเบยนในตลาดหนอนๆ ทดาเนนธรกจเดยวกน

ปจจยทสาคญอกประการหนงทสงผลอยางมากตอพฤตกรรมลงทนของนกลงทนตางชาต ไดแก นาหนกการลงทนของแตละประเทศในดชนการลงทนระหวางประเทศหลกๆ ทนกลงทนตางชาตนยมใช เชน MSCI Far East Ex-Japan Index ซงเปนดชนการลงทนทสรางขนและวดผลอยางตอเนองโดยบรษท Morgan Stanley Capital International ของอเมรกา โดยดชนดงกลาวคานวณจากมลคาตลาดรวมของตลาดหนในแตละประเทศ ถวงนาหนกดวยปจจยตางๆ เชน สดสวนผถอหนรายยอย (free float) เพดานการถอหนของนกลงทนตางชาต ฯลฯ ปจจบนตลาดหนไทยมนาหนกประมาณรอยละ 2.3 ในดชนดงกลาว ดงแสดงในแผนภาพท 20 ดงตอไปน

FINAL DRAFT

44

แผนภาพท 20: นาหนกการลงทนในแตละประเทศ ในดชน MSCI Far East Ex-Japan

ทมา: ตลท.

เนองจากดชน MSCI และดชนการลงทนอนๆ ใหนาหนกมลคาตลาดและสภาพคลองเปนหลก

การเพมนาหนกของตลาดหนประเทศใดประเทศหนงใน MSCI Far East Ex-Japan Index จงทาไดสองวธหลกคอ 1) เพมมลคาตลาดอยางมนยสาคญดวยการนาบรษทขนาดใหญเขาจดทะเบยน และ 2) เพมสดสวน free float ในตลาดหน

เมอคานงวาประเทศไทยแทบไมมบรษทขนาดใหญมาก (เชน ปตท. หรอปนซเมนตไทย) ทยงไมไดเปนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยเหลออยแลว การเพมสดสวน free float ในตลาดหน เชน ดวยการใหภาครฐขายหนในบรษทจดทะเบยนทแขงขนกบเอกชนโดยเสรไดออกมาอก ดงทไดกลาวไปแลวกอนหนาน หรอบงคบใหบรษทจดทะเบยนทมสภาพคลองตามากกระจายหนออกมาขายใหกบนกลงทนมากขน กนาจะเปนวธเพมนาหนกของตลาดหนไทยในดชน MSCI Far East Ex-Japan Index หรอดชนตวอนๆ ทใกลเคยงกน ทเปนไปไดมากทสด แตแนวทางดาเนนการของ ตลท. ในปจจบนกลบไมสอดคลองกบเปาหมายดงกลาว ยกตวอยางเชน ถงแมวา ตลท. จะกาหนดใหบรษทจดทะเบยนตองมนกลงทนรายยอยไมตากวา 150 ราย และมอตราสวนนกลงทนรายยอย (free float) ไมตากวารอยละ 15 เพอดารงสถานะเปนบรษทจดทะเบยน ตลท. กลบไมมกฎเกณฑใดๆ ทจะบงคบใหบรษทจดทะเบยนทม free float ตากวารอยละ 15 หรอมจานวนนกลงทนรายยอยไมถง 150 ราย กระจายหนออกมาอกเพอเพม free float ของบรษท โดยตาม “แนวทางดาเนนการกรณบรษทจดทะเบยนทมการกระจายรายยอยไมครบถวน” (บจ/ร 01-11) ปรบปรงลาสดเมอวนท 18 มถนายน 2550 ตลท. เพยงแตกาหนดวาบรษทจดทะเบยนทขาดคณสมบตดงกลาวจะตองจายคาธรรมเนยมสวนเพมเทานน หมายความวาบรษทจดทะเบยนทมสภาพคลองตามากๆ เชน บมจ. ชน คอรปอเรชน (SHIN) ซงมสดสวนนกลงทนรายยอยเหลอเพยงรอยละ 3.7 เทานน ภายหลงการทาคาเสนอซอหนทงหมดของกองทนเทมาเสก จะสามารถดารงสถานะเปนบรษทจด

25

20.9

19.1

16.1

8.6

4.5

2.5

2.3

0.9

Korea

Taiwan

Hong Kong

China

Singapore

Malaysia

Indonesia

Thailand

Philippines

26.6

23.6

17.9

12.2

8.6

5.2

2.9

2.3

0.7

Korea

Taiwan

Hong Kong

China

Singapore

Malaysia

Thailand

Indonesia

Philippines

ณ สนป 2548 ณ วนท 12 มกราคม 2550

FINAL DRAFT

45

ทะเบยนใน ตลท. ไดตอไป ทงๆ ทมจานวนและสดสวนผถอหนรายยอยเหลออยนอยมาก จนไมสามารถจะกลาวอางไดวาเปน “บรษทมหาชน” อยางแทจรง และไมตรงกบเจตนารมณของตลาดหลกทรพย ในฐานะตลาดตองการสงเสรมให “ความเปนเจาของ” บรษทไดกระจายไปอยในมอนกลงทนทหลากหลายและมโอกาสในการลงทนอยางเทาเทยมกน

เมอเปรยบเทยบอตราสวนระหวางบรษททถกเพกถอนออกจากตลาด กบจานวนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยทวโลก พบวาอตราสวนของประเทศไทยในป 2549 อยในระดบตามาก กลาวคอ มบรษทจดทะเบยนถกเพกถอนออกจากตลาดเพยง 4 บรษทเทานน คดเปนรอยละ 0.77 ของจานวนบรษทจดทะเบยนทงหมด ตากวาคาเฉลยของตลาดหลกทรพยในภมภาคเอเชยแปซฟค คอรอยละ 1.58 ถงสองเทา (แผนภาพท 21) ทงๆ ทมบรษทจดทะเบยนอยางนอย 10 แหง ณ สนเดอนกรกฎาคม 2550 ทมสดสวนผถอหนรายยอยตากวาขอกาหนดขนตาของ ตลท. คอตากวารอยละ 157 ขอมลเปรยบเทยบนสะทอนใหเหนวา กฎเกณฑทเกยวกบการเพกถอนหลกทรพย (delisting) ของไทยยงคอนขาง “ออน” มากเมอเทยบกบตลาดหลกทรพยในภมภาคน ซงมอตราสวนตาทสดแลวเมอเทยบกบภมภาคอนๆ และกฎเกณฑทออนมากเชนนกเปนสาเหตหนงททาใหสดสวน free float ของประเทศไทยอยในระดบตา ซงไมเอออานวยตอการลงทน โดยเฉพาะของนกลงทนรายยอย และเปนการผดเจตนารมณของตลาดหลกทรพยทวไป

แผนภาพท 21: อตราสวนระหวางบรษททถกเพกถอนออกจากตลาดตอจานวนบรษทจดทะเบยน ในตลาดหลกทรพยทวโลก 2548 และ 2549

อเมรกาเหนอและใต

เอเชยแปซฟค

ยโรป แอฟรกา ตะวนออกกลาง

ไทย0%

2%

4%

6%

8%

10%

2548 2549

ทมา: World Federation of Exchanges

นอกเหนอจากดชนการลงทนและปจจยอนๆ ทกลาวถงไปแลวขางตน ปจจยสาคญอกประการ

หนงซงมผลอยางมากตอการตดสนใจลงทนและพฤตกรรมการลงทนของนกลงทนตางชาต คอคาเงนบาท โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบกบดอลลารสหรฐ ซงออนคาลงอยางตอเนองตงแตปลายป 2548 เปนตนมา

7 หนทมสดสวน free float ตากวารอยละ 15 ณ สนเดอนกรกฎาคม 2550 ไดแก SHIN, TAF, BATA, TBANK, PPC, ROH, SCNYL, SHANG, NSI, และ UFM

FINAL DRAFT

46

และมแนวโนมทจะยงออนคาลงตอไป สงผลใหเงนบาทแขงคาขน และทาใหตลาดหนไทยยงดเปนตลาดท “นาลงทน” มากกวาเดมในสายตาของนกลงทนตางชาต เพราะสามารถทากาไรได “สองตอ” คอจากคาเงนบาท และจากกาไรสวนตางราคาหน (ซงไดอธบายไปแลวกอนหนานวาสามารถทากาไรไดงาย เพราะเมดเงนลงทนอนมหาศาลของนกลงทนตางชาตมอทธพลทจะชนาตลาดได) ดงนน จงไมนาแปลกใจททศทางการลงทนของนกลงทนตางชาตจะสะทอนทศทางอตราแลกเปลยนอยางมนยยะสาคญ ดงแสดงในแผนภาพท 22 ซงประเทศไทยไมไดเปนประเทศเดยวทประสบภาวะเชนน ถาเปรยบเทยบทศทางการลงทนของนกลงทนตางชาตในตลาดหนอนๆ เชน อนเดย อนโดนเซย และไตหวน กจะไดภาพทไมแตกตางกนมากนก

แนวโนมการไดกาไร “สองตอ” ทคอนขางแนนอนแบบนสรางแรงจงใจใหนกลงทนตางชาตจานวนมาก แมกระทงกองทนทโดยนโยบายปกตแลวจะถอหนระยะยาว หนมาเลนหนแบบเกงกาไรระยะสนกนมากขน สงผลใหตลาดหนไทยยงมความผนผวนและความลกลนกบภาคเศรษฐกจจรงมากขนไปอก แผนภาพท 22: มลคาเงนลงทนในตลาดทนไทยของนกลงทนตางชาต เปรยบเทยบกบดชน JP

Morgan Asia Currency มกราคม-ธนวาคม 2549

ทมา: มาตรการ 18 ธนวาคม, Capital Controls และเศรษฐกจไทย, ดร. เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ, 2550

ลกษณะการกระจกตวดานอปสงคทเกดจากอทธพลของนกลงทนตางชาตทลงทนดวยปจจยเชง

เปรยบเทยบเปนหลก ซงเปนเรองยากตอการทาความเขาใจของนกลงทนรายยอย และทาใหตลาดหนมความลกลนคอนขางสงกบภาคเศรษฐกจจรง ประกอบกบความผนผวนดานราคาของตลาดหน และขอเทจจรงทวาประสทธภาพของรฐการจบกมและปราบปรามการทจรตในตลาด เชน การสรางราคาหน (“ปนหน”) และการซอขายหนโดยใชขอมลภายใน ยงไมดเทาทควร และกลไกคมครองนกลงทนรายยอยท

Thailand

2,135

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

Jan-06

Feb-06

Mar-06

Apr-06

May-06

Jun-06

Jul-0

6

Aug-06

Aug-06

Sep-06

Oct-06

Nov-06

Dec-06

(Index)

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500(Mln. USD)

JP Morgan Asia Currency Index

Thailand (RHS)

FINAL DRAFT

47

ยงตองแกไขปรบปรงอกมาก (เชน ประเทศไทยเปนประเทศเดยวในบรรดาประเทศทมระดบพฒนาการของตลาดทนใกลเคยงกน ทยงไมมกฎหมายวาดวยการดาเนนคดแบบกลม หรอทเรยกวา class action law แมวาปจจบนรางกฎหมายดงกลาวจะอยในขนตอนพจารณาของสานกงานกฤษฎกา) แปลวาเปนเรองยากทนกลงทนรายยอยโดยทวไป ผไมมความรความเขาใจในกลไกตลาดและปจจยพนฐานดเทากบนกลงทนสถาบน จะไดกาไรจากการเลนหนในตลาดหนไทย และความยากนเองกผลกดนใหนกลงทนรายยอยจานวนมากมพฤตกรรมเกงกาไรมากกวาเดม โดยหนไปใหความสนใจกบหนขนาดกลางและเลกทนกลงทนตางชาตไมสนใจหรอเลกเกนกวาทจะสนใจ ทมลกษณะเปนหนเกงกาไร ทนกลงทนรายยอยเชอวาตวเองจะสามารถทากาไรไดกอนท “เจามอ” จะ “ทง”

ปญหาคอหนเกงกาไรหลายตวมลกษณะเปน “หนปน” อยางคอนขางชดเจนและเปนทรกนอยางกวางขวางในตลาด แต ตลท. และ ก.ล.ต. กไมสามารถรวบรวมหลกฐานเพยงพอทจะจบ “เจามอ” รายใหญมาลงโทษได สาเหตหนงเนองจากความไรประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมไทยในการปราบปรามและลงโทษความผดทางเศรษฐกจ ซงตองใชพยานหลกฐานแนนหนาไมตางจากคดอาญา ในขณะทการ “ปนหน” ในตลาดนนหลายกรณมเพยงพยานหลกฐานแวดลอมเทานน เนองจากไมมทางทเจาหนาทรฐจะสามารถมองเหนหรอหาหลกฐานเกยวกบเสนทางเงน ตวตนของตวแทนถอหน (นอมน) ทกราย และหลกฐานยนยนความสมพนธระหวางนอมนกบ “เจามอ” ทอยเบองหลง ไดอยางครบถวนสมบรณพอทจะนาไปสคาพพากษาปรบและจาคกในศาล

ความไรประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมในการวนจฉยคดเหลาน เปนสาเหตหลกททาใหนกลงทนรายยอยจานวนมากไมสามารถแยกแยะระหวาง “หนปน” (ผดกฎหมาย) กบ “หนเกงกาไร” (ถกกฎหมาย) ได และสงผลใหประชาชนทวไปจานวนมากทยงไมเคยลงทนในตลาดหน และไมชอบความเสยงสง ยงขาดแรงจงใจทจะเขามาลงทน เพราะมองวาตลาดหนเปนเพยง “บอน” ทม “หนปน” จานวนมาก มความเสยงสง และมแตนกลงทนตางชาตและนกลงทนรายใหญผมเสนสายกบ “เจามอ” เทานนจงจะสามารถทากาไรได

ปญหาทงหมดทกลาวไปแลวขางตนแปลวาภาครฐ โดยเฉพาะ ตลท. ควรใหความสาคญตอกลไก

การกากบดแลตลาดหนใหมความเปนธรรมและคมครองนกลงทนรายยอยไดจรง เสรมสรางสภาพคลอง และสงเสรม “คณภาพ” ของสนคาในตลาด แทนทจะเนนเปาหมายเชง “ปรมาณ” เชน การเพมมลคาตลาด หรอการเพมจานวนบรษทจดทะเบยน เปนเปาหมายหลกในการดาเนนการดงเชนทผานมา ซงการบรรลเปาหมายดานกลไกกากบดแล เสรมสรางสภาพคลอง และสงเสรมคณภาพของสนคาสามารถทาไดดวยวธการมากมายท ตลท. ยงไมใหความสาคญเทาทควร อาทเชน การบงคบเพกถอนบรษทสภาพคลองตาออกจากตลาด และลงโทษทปรกษาทางการเงนทนาลกคาเขาจดทะเบยนใน ตลท. (IPO) แลวปรากฏภายหลงวาผบรหารของลกคารายนนหลอกลวงหรอฉอโกงนกลงทน (ทผานมา ยงไมมบรษททปรกษาทางการเงนรายใดถก ก.ล.ต. ลงโทษในกรณดงกลาว ทงๆ ทเปนผรวมลงนามรบรองความถกตองของขอมลกบบรษทลกคาดวย ในการยนแบบแสดงรายการและคาขออนญาตทา IPO ตอ ก.ล.ต.)

FINAL DRAFT

48

2.3 บทสรป

แผนกลยทธ 3 ปลาสด (2550-2552) ของ ก.ล.ต.8 ไดสรปสภาพเหตการณทมผลตอตลาดทนทงทเปนปจจยภายนอก และปจจยภายในไวอยางรวบรดและครอบคลมดงน: “[ปจจยภายนอกทมผลตอตลาดทน] เชน การไหลเวยนของเงนลงทนจากตางประเทศ ความผนผวนของอตราแลกเปลยน ราคานามน และอตราดอกเบย การลงทนขนาดใหญของภาครฐ (mega project) การยกเลกประกนเงนฝากแบบเตมจานวน การเปดเสรการคาและการเงน และการมประชากรทเปนผสงอายเพมขน สวนปจจยภายใน ไดแก ตลาดหนยงมขนาดเลกและ free float ตา ผลงทนสถาบนมสดสวนนอย ผลงทนรายยอยเนนเกงกาไรระยะสน บรษทหลกทรพยพงพงรายไดคานายหนาอยางมาก ปญหาเรองการปฏบตตามมาตรฐานสากลและ ดานการกากบดแลกจการทยงตองผลกดนอยางตอเนอง รวมทงตลาดตราสารหนทยงมขนาดเลกและสภาพคลองตา สภาพแวดลอมขางตนกอใหเกดความเสยงตอตลาดทนไทย คอ ประชาชนอาจขาดความเชอถอในสนคาและระบบตลาด ผระดมทนไมสามารถระดมทนไดตามทตองการ และบรษทหลกทรพยไมสามารถแขงขนไดในระยะยาว”

ในบรบทของกระแสโลกาภวตนในภาคการเงน ตนทนในการทาธรกรรมในตลาดทนทตาลงเรอยๆ จากความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สงผลใหเกดตลาดรปแบบใหมๆ ตนทนตาทไรสถาบนการเงนตวกลาง เชน Electronic Communication Network (ECN) เปนคแขงขนรายสาคญของตลาดหลกทรพยแบบดงเดมทวโลกทยงใชบรษทสมาชก คอบรษทหลกทรพย เปนตวกลางในการสงคาสงซอขายใหกบนกลงทน นอกจากน การเตบโตของเมดเงนลงทนของนกลงทนสถาบนระดบโลก โดยเฉพาะนกลงทนประเภท global hedge fund และ global private equity fund กเปนแรงกดดนอกประการหนงทผลกดนใหเกดกระแสการควบรวมกจการระหวางตลาดหลกทรพยทวโลก เพออานวยความสะดวกใหกบนกลงทนขนาดใหญเหลาน ในสถานการณเชนน ตลาดหลกทรพยเลกๆ ทอยโดดเดยว (stand alone) อยาง ตลท. ทนบวนจะมขนาดเลกลงเรอยๆ เมอเปรยบเทยบกบตลาดหลกทรพยระดบภมภาค ยงตองมการปรบตวและปรบโครงสรางองคกรขนานใหญเพอความอยรอด เนองจากเมดเงนลงทนปรมาณมหาศาลทาใหไมมตลาดหลกทรพยใดในโลกสามารถละเลยนกลงทนประเภทน ซงเปนกลมนกลงทนทสาคญตอการเจรญเตบโตของตลาดทนในประเทศกาลงพฒนาทกแหง นนหมายความวา ตลท. ควรเรงประสานงานกบตลาดหลกทรพยอนๆ ในภมภาค เพออานวยความสะดวกใหกบนกลงทน และการจะรวมมอกบตลาดหลกทรพยอนๆ ใหไดผลนนกหมายความวา ตลท. ควรพจารณาแปรรปองคกรใหเปนองคกรแสวงหากาไร (demutualization) แลวนาบรษททเกดขนเขาจดทะเบยนใน ตลท. เพอกาจดอานาจครอบงาของบรษทหลกทรพย กระจายอานาจการบรหารจดการ ตลท. ไปสมอนกลงทนทหลากหลาย และปรบปรงประสทธภาพองคกรใหทดเทยมกบนานาประเทศ

อยางไรกด ความสาคญของนกลงทนตางชาตในตลาดทนยอมมไดหมายความวา ภาครฐควรพงเปาไปทการดงดดเมดเงนลงทนจากตางชาตเพยงอยางเดยว เพราะดงทไดอธบายกอนหนานแลววา

8 http://www.sec.or.th/th/misc/sec/achieve/secplan50.doc

FINAL DRAFT

49

อทธพลมหาศาลของนกลงทนตางชาตทสามารถ “ชนา” ตลาดได และขอเทจจรงทวานกลงทนประเภทนลงทนโดยอาศยปจจยเชงเปรยบเทยบตางๆ (relative factors) ไมไดมองปจจยพนฐานของประเทศไทยเพยงอยางเดยวเหมอนกบนกลงทนในประเทศ (absolute factors) และสนใจลงทนในหนขนาดใหญทอยในดชนระหวางประเทศตางๆ เทานน ซงในประเทศไทยกหมายถงหนในกลม ปตท. เปนหลก ซงประกอบธรกจซงมผลการดาเนนงานในทศทางตรงกนขามกบภาคเศรษฐกจอนๆ ของประเทศ ทาใหตลาดหนไทยมลกษณะกระจกตวทงดานอปทานและดานอปสงค ดชนตลาดหนมความลกลนกบภาคเศรษฐกจจรงอยางมนยสาคญจนไมสามารถใชเปนเครองสะทอนภาวะเศรษฐกจของประเทศได และสงผลใหราคาหนในตลาดมความผนผวนสงกวาตลาดหนในประเทศเพอนบาน มสภาพคลองตากวา และขาดเสถยรภาพในระยะยาวเนองจากขนอยกบพฤตกรรมของนกลงทนตางชาตทมกจะเคลอนยายเงนลงทนไปลงทนในตลาดตางๆ เพอเกงกาไรระยะสน และพฤตกรรมเกงกาไรเหลานกมชองทางจานวนมากทไดกาไรคอนขางแนนอนในปจจบน เนองจากปญหาความลกลนของระบบการเงน เชน พฤตกรรมการทา carry trade สกลเงนเยน (กเงนสกลเยนดอกเบยตาในญปน แลวนามาซอหนในตลาดเกดใหมทวโลก) สงผลใหนกลงทนตางชาตมลกษณะการลงทนใกลเคยงกนมากขน ไมมการกระจายความเสยง (risk diversification) เทาทควรในภาพรวม และทาใหภาคการเงนโลกมความเสยงทจะเกดวกฤตในอนาคต ซงกจะสงผลกระทบตอตลาดหนไทยอยางหลกเลยงไมได

ในภาวะเชนน จาเปนอยางยงทภาครฐจะดาเนนนโยบายเสรมสรางสภาพคลองในตลาด เชน ดวยการกระจายหนทรฐถออยในบรษททไมใชธรกจผกขาดโดยธรรมชาต ปรบปรงเงอนไขการเพกถอนบรษทจดทะเบยนออกจากตลาดหลกทรพย และดงดดนกลงทนรายใหมๆ ใหเขามาลงทนในตลาดเพอสรางแรงทดทานอทธพลของนกลงทนตางชาต โดยเฉพาะนกลงทนสถาบนในประเทศซงปจจบนยงมสดสวนตามากเมอเทยบกบตางประเทศ เชน ดวยการสนบสนนระบบการออมทงโดยสมครใจ (ใหผมเงนออมลงทนผานกองทนรวม) รวมถงระบบการออมภาคบงคบทใหผออมมสทธในการกาหนดทางเลอกตางๆ ในการลงทน ทงการเลอกผบรหารการลงทน และประเภทตราสาร โดยภาครฐอาจพจารณาสงเสรมกองทนทมมลคาหนวยลงทนตา (เชน 100 บาท) ในลกษณะคลายกบกองทนของประเทศมาเลเซย เพอใหผมรายไดนอยไดมโอกาสไดรบผลตอบแทนจากการลงทนทดกวาเงนฝาก ซงมาตรการดงดดนกลงทนในประเทศเหลานจะตองดาเนนควบคไปกบการเสรมสรางและปรบปรงกลไกกากบดแลตลาดทนทเขมงวดและเครงครด สามารถจบกมและเอาตวผทจรตในตลาดหนมาลงโทษในกระบวนการยตธรรมไดจรง เพอเปนการคมครองนกลงทนรายยอยทมกจะตกเปนเหยอของผทจรต และเพม “ตนทนในการทจรต” ของผบรหารบรษทจดทะเบยนและผมสวนไดเสยรายอนๆ ตลอดจนปรบปรงมาตรฐานธรรมาภบาลของบรษทจดทะเบยน และออกกฎหมายตางๆ เพอคมครองสทธนกลงทนรายยอยและเอออานวยใหสามารถดาเนนคดกบผทจรตไดงายขน เชน กฎหมายดาเนนคดแบบรวมกลม (class action law) และกฎหมายผดแลรกษาทรพยสน (trust law)

FINAL DRAFT

50

3. ระบบธนาคารพาณชยไทยและบรบทการจดสรรทนภายใตยคโลกาภวฒน ระบบธนาคารพาณชยผกพนกบระบบเศรษฐกจไทยโดยตรงมาอยางยาวนานในฐานะการเปน

สถาบนการเงนซงทาหนาทเกบรกษาสะสมความมงคงของครวเรอน และชดเชยความตองการแหลงเงนทนภายนอกของหนวยเศรษฐกจตางๆ ผานความเชยวชาญพเศษในการจดการปญหาอสมมาตรทางขอมลทมการประหยดตอขนาด หนาทดงกลาวนทาใหธนาคารพาณชยสามารถชวยเตมเตมความตองการของหนวยเศรษฐกจในหลายประการ อาทเชน การปรบกระแสการใชจายทเหมาะสมซงจะยกระดบสวสดการของหนวยเศรษฐกจทจะไดรบ และ ทาใหธรกจสามารถเขาถงแหลงเงนทนเพอการผลตซงเปนการสงเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการพฒนาประเทศ

ดวยความสาคญเหลาน ทาใหธนาคารพาณชยเปนโครงสรางพนฐานทางการเงน (Financial Infrastructure) ทถกบญญตใหเปนธรกจทตองไดรบการกากบดแล ตามพระราชบญญตธนาคารพาณชย พ.ศ. 2505 โดยมธนาคารแหงประเทศไทยเปนผรบผดชอบในหนาทดงกลาว การเปนธรกจทไดรบการกากบดแลทาใหตองมกตกาในการประกอบธรกจและถกตรวจสอบวาไดปฎบตตามเงอนไขขอบงคบทกาหนดไวหรอไม ดวยเหตน การออกแบบและการกาหนดกตกาของธรกจจงถอเปนกลไกและเครองมอสาคญของรฐในการออกแบบรปลกษณะของอตสาหกรรมธนาคารพาณชยเพอใหบรรลวตถประสงคสาคญทตองการ

ดวยตระหนกดถงประโยชนของเครองมอดงกลาว ภาครฐไดพยายามอยางยงในการพฒนาระบบการเงนและธรกจธนาคารพาณชยใหเหมาะสมเพอใหระบบการเงนสามารถสรางประโยชนในระยะยาวตอระบบเศรษฐกจไทย ในสวนนเรามงประเดนหลกเพออภปรายถงบทบาทของภาครฐในการสรางสภาพแวดลอมทางการเงนแกธรกจธนาคารพาณชยตลอดระยะเวลากวาหนงทศวรรษทผานมาและประเมนถงบทบาทในภาพรวม รวมทงแนวทางทกาลงเปนไปและกาลงจะไดรบการปฏรปอยในปจจบนหรออยในระหวางการดาเนนการ

ในสวนแรก ผเขยนเรมดวยการอภปรายถงบทเรยนของการพฒนาระบบสถาบนการเงนไทย โดยลาดบนโยบายทสาคญในชวงตงแตกอนวกฤตการณทางการเงนจนกระทงถงยครฐบาลทกษณ และตงขอสงเกตในประเดนทสาคญเกยวกบบทเรยนดงกลาว ในสวนทสอง ผเขยนรวบรวมแนวคดโดยคราวเกยวกบบทบาทของภาครฐทเหมาะสมในการออกแบบระบบการเงนทเหมาะสม สวนทสาม ผเขยนพจารณาการเปลยนแปลงในบทบาทภาครฐตอระบบธนาคารพาณชยกอนและหลงวกฤตการณทางการเงนและตงขอสงเกตไวเพอเปนประเดนสาหรบการหาคาตอบ และในสวนสดทายเปนบทสรป 3.1 การสารวจพฒนาการของระบบธนาคารพาณชยไทย: บทเรยนเชงขอเทจจรง

เราเรมตนในสวนนดวยดวยการทบทวนถงบทบาทของภาครฐในชวงกวาหนงทศวรรษทผานมา

โดยลาดบลกษณะของ Rule of The Game และสภาพแวดลอมทรายรอบเปนกรอบสาหรบการตดสนใจของระบบธนาคารพาณชย โดยการแบงลาดบของแนวทางการนาเสนอออกเปนสามชวง ตามชวงเวลาท

FINAL DRAFT

51

สาคญในอดต ไดแก 1) กอนเกดวกฤตการณทางการเงน, 2) ระหวางและหลงเกดวกฤตการณทางการเงน และ 3) ชวงภายหลงรฐบาลทกษณเขามาบรหารบานเมอง

3.1.1) ระบบธนาคารพาณชยในชวงกอนวกฤตการณทางการเงนไทย

กอนเรมยคการผอนปรนและเปดเสรทางการเงนในชวงราวปพ.ศ. 2532 โครงสรางการระดมทนของภาคเอกชนพงพงระบบสถาบนการเงนเปนสวนใหญ ซงในขณะนนประกอบดวยกจการสถาบนการเงนสองประเภทหลก ไดแก ธนาคารพาณชย (ธพ.) และ บรรษทเงนทน (บง.) โดยหากพจารณาจากโครงสรางและสภาพแวดลอมในขณะเวลาดงกลาวเพมเตม จะพบขอสงเกตสามประการหลกทนาสนใจ ไดแก ประการแรก ปรชญาการกากบระบบสถาบนการเงนของผกากบดแล (Regulator) ในขณะนนคอนขางขาดความระมดระวง (prudential) และเปนแบบตงรบ (passive) มากเกนไป การขาดความเขมงวดทเหมาะสมทาใหเปนชองโหวทไมเออใหสถาบนการเงนมโครงสรางองคกรทแขงแกรงและโปรงใส เพราะ Regulator ไมไดเนนการวางโครงสรางภายในองคกรในทางทเออตอการเกดธรรมรฐในการบรหารจดการองคกร (Incentive Governance) ตงแตแรก ในขณะทการกากบดแลระบบสถาบนการเงนเปนไปในลกษณะของการตรวจสอบทมชวงทงเวลาพอสมควร อาทเชน เกณฑการรบรรายไดและการสารองหนเสย ของ NPL ทใชเวลานานถง 1 หรอ 2 ปตามลกษณะของประเภทสนเชอ นอกจากน ดวยขอกาหนดเชงนโยบายสาหรบขอบขายการทาธรกจทจาแนกตามความคดดานประเภทความเสยงของธรกรรมทไดรบอนญาต และความกงวลในเรองเสถยรภาพของระบบสถาบนการเงน ทาใหมความพยายามแยกประเภทของธรกจออกเปน “ธนาคารพาณชย” (ซงมการกระจกตวคอนขางมากในกลม 4 ธนาคารใหญ) และ “บรษทเงนทน” (ทมจานวนมากและคอนขางมการแขงขนกนสง) ซงทาใหธนาคารพาณชยทมความไดเปรยบในการเขาหาแหลงเงนทนในรปเงนฝากทมตนทนตากวามาก พยายามกาวเขามาสธรกจดงกลาว (Risk-taking ทางออม) ในลกษณะของบรษทในเครอ (Affiliated Company) ผานโครงสรางการถอครองหนของกลมผถอหนหลกในธนาคารทมลกษณะกระจกตวกบบรษทเงนทนเหลานน9 ประการทสอง ในยคกอนการผอนปรนและเปดเสรทางการเงนของไทย ภาครฐอาศยธนาคารพาณชยเปนเครองมอในการดาเนนนโยบายสาคญๆ ดวยการออกกฎระเบยบและมาตรการแทรกแซงระบบสถาบนการเงนโดยตรงเปนจานวนมาก (Direct Intervention) อาทเชน การใหกาหนดเพดานอตราดอกเบยในธรกรรมรบฝากเงนและปลอยสนเชอ การกาหนดสดสวนหรอยกเวนการคดเงนกองทนสาหรบการปลอยสนเชอในอตสาหกรรมทไดรบการสงเสรมตามนโยบายสนบสนนของรฐ เปนตน มาตรการแทรกแซงภาคการเงนโดยตรงในลกษณะดงกลาวน อาจมองในแงหนงเพอสรางเสถยรภาพของภาคการเงนและอาศยอานาจรฐเพอกากบภาคการเงนใหทาหนาทเชงนโยบายทางเศรษฐกจทสาคญตามลาดบ แตระบบดงกลาวถอไดวาเปนการบดเบอนกลไกการทางานตลาดรปแบบหนง และดวยระบบทนนยมใน

9 ลกษณะดงกลาวอาจจดเปน Regulatory Arbitrage อกทางหนง เพราะความเปนเจาของธนาคารพาณชยในอดตมลกษณะกระจกตวและผถอหนใหญมกเปนผบรหารโดยตรง ทาใหสามารถมสวนไดสวนเสยในการชวยเหลอหรอสนบสนนบรษทลก ซงแมจะเปนธรกจทภาครฐถอวาเสยงกวา แตกตกากาหนดใหมการดารงเงนกองทนตากวาของธนาคารพาณชย ดงนน โครงสรางดงกลาวจงจดไดวาเปนการ “สงผานความเสยง” ไปสธนาคารพาณชยเองไดเชนกน

FINAL DRAFT

52

ไทยทมเศรษฐกจแบบโครงสรางอาณาจกรทางธรกจหรอกลมทนในระบบเครอญาตเชงอปถมภนยม (Cronyism) ทาใหโครงสรางอาณาจกรดงกลาวจะอาศยสถาบนการเงนทครอบครวเปนเจาของเปนเครองมอ (Concentrated Ownership) ในการเขาหาแหลงเงนทนและผองถายเงนทนเหลานนเพอสนบสนนกจการของตนเอง ทงทไดรบและไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐ

ประการทสาม จากขอสงเกตของงานศกษาในอดตพบวา หลกการประเมนความเหมาะสมของการใหสนเชอธนาคารพาณชยในอดตเนนเรองการประเมนหลกทรพยคาประกนเปนหลก ในขณะทการพจารณาตามหลกการสมยใหมอาจเปนเรองรอง ทาใหความเสยงของธนาคารพาณชยองกบวฎจกรธรกจคอนขางมาก (Highly Procyclical) และมความเปราะบางกบผลกระทบภายนอกคอนขางมาก (vulnerable to shocks) ดวยเหตนจงสงเกตไดวา ภาคธรกจอสงหารมทรพยและสนเชอทผกโยงกนกบอสงหารมทรพยจงไดรบประโยชนเปนอยางมากในชวงเวลาดงกลาว เพราะ ราคาอสงหารมทรพยไดปรบตวสงขนอยางตอเนอง สงผลใหสถาบนการเงนปลอยสนเชอแกภาคดงกลาวในสดสวนคอนขางมาก (โดยกระจกตวในสวนของบรษทเงนทนและธนาคารขนาดเลกเปนหลก)10

ในขณะทระบบธนาคารตกอยภายใตสภาพแวดลอมทางโครงสรางทงสามประการขางตน ภาครฐไดดาเนนมาตรการสนบสนนภาคการเงนในลกษณะกาวกระโดดอยางรวดเรว ดวยเชอวาจะเปนการสงเสรมระบบสถาบนการเงนและประเทศโดยรวม ดวยการพยายามนาภาคการเงนกาวเขาสขนแรกของการพฒนาไปสการเปดเสรทางการเงน (Financial Liberalization) โดยในป พ.ศ. 2532 ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ไดเรมยกเลกระดบเพดานและชวงหางอตราดอกเบย (interest rate ceiling and spread) ในธรกรรมรบฝากและสนเชอ รวมทงยงยกเลกขอกาหนดในแงเงนกองทนเพอการคาประกนสาขาของธนาคารพาณชยทขยายออกไปใหม ซงมาตรการผอนปรนทางการเงนเหลานเปนการเตรยมการเบองตนเพอรองรบกบการนาพาภาคการเงนของไทยใหเขาส “กระแสการผกรวมของทนนยมการเงนโลก” (Global Financial Integration) โดยหลงจากนนไมนานหนวยงานของรฐไดแสดงความจานงอยางชดเจนตอการเปดเสรภาคการเงนของไทย ดวยการการตอบรบพนธกรณขอ 8 (IMF Article No.8) ซงผลจากการตอบรบดงกลาวมสวนทาใหเงนทนตางประเทศไหลเขาอยางมหาศาล เพราะเปนการอนญาตใหการแลกเปลยนเงนตราตางประเทศทาไดงายขน ทาใหเงนทนตางประเทศทไหลเขามาสามารถเคลอนยายไดสะดวกขน (ภาพท 23)

เงนทนสวนใหญไหลไปสระบบสถาบนการเงนในรปแบบของเงนกระยะสน (ภาพท 24) ซงสงผลใหโครงสรางหนสนตางประเทศสทธกบการขยายตวของเครดตของระบบสถาบนการเงนเตบโตอยางตอเนอง (ภาพท 25 และ 26) สะทอนใหเหนวาในชวงเวลาดงกลาว บทบาทสถาบนการเงนคอการเปลยน

10 จรงอยแมวาหลกประกน (Collateral) สามารถใชเปนเครองรองรบความเสยหายไดจรง แตหากเกดภาวะตกตาทางเศรษฐกจอยางทนทและรวดเรว มลคาของหลกทรพยทใชเปนหลกประกนนนเองจะหายไปในทนทและสงผลใหขาดสภาพคลองเปนอยางมาก ซงแปลวา วตรปฎบตทสถาบนการเงนทาในลกษณะนจงยงเปนการ “ผก” ใหธนาคารพาณชยมความเสยงกบวฎจกรธรกจคอนขางมาก ความจรง เหตปจจยอกประการหนงทมผลใหสนเชอในภาคนเรงกระจกตว คอผลจาก Regulation เองทใหนาหนกความเสยงสาหรบสนเชอประเภทดงกลาวคอนขางตาและรองรบผลขาดทนตามมลคาทางบญช (Book Value) ไดทนท ซงถอเปนการรบรผลขาดทน (Realize Loss) ทชามาก

FINAL DRAFT

53

แหลงเงนทนตางประเทศใหแปลงเปนสนเชอแกภาคเศรษฐกจตางๆ ซงเปนลกษณะของ Loan Intermediation ในตาม Traditional banking เปนอยางด

แผนภาพท 23 กระแสเงนทนไหลเขาสประเทศไทยภายหลง

Financial Deregulation และ Capital Mobilization

แผนภาพท 24 โครงสรางการไหลเขาของเงนทนสไทย

FINAL DRAFT

54

แผนภาพท 25 และ แผนภาพท 26 โครงสรางหนสนของระบบการเงนไทยและการขยายตวของสนเชอสถาบนการเงน

หลงจากนนไมนาน ภาครฐใหการสนบสนนและสงเสรมการเปดเสรทางการเงนเพมเตมในป พ.ศ.

2536 ซงธนาคารแหงประเทศไทยอนญาตใหสถาบนการเงนสามารถขอจดตงนตบคคลเพอดาเนนธรกจวเทศธนกจ (BIBF และ PBIBF) เพออานวยความสะดวกในการรบฝาก จดหาแหลงเงนก และปลอยสนเชอในรปสกลเงนตราตางประเทศ ซงเปนกจกรรมตามลกษณะของ Off-Shore Banking System โดยธปท. ใหการสนบสนนกจการดงกลาวดวยแรงจงใจในรปของสวนลดภาษนตบคคล นโยบายทธปท. ยนยอมใหมการจดตง BIBF นน มงหวงทจะพฒนาใหไทยเปนศนยกลางทางการเงนในภมภาค ในขณะเดยวกน ยงเปนการสงเสรมความแขงแกรงของภาคธรกจดวยการเขาหาแหลงเงนทนทมตนทนทางการเงนทตาลง นโยบายดงกลาวไดรบการตอบสนองจากภาคสถาบนการเงนและภาคธรกจเปนวงกวาง ดงเหนไดจาก จานวนการขอใบอนญาตโดยสถาบนการเงนตางๆ ซงในจานวนนเปนประเภทธนาคารพาณชยไทย สาขาธนาคารพาณชยตางประเทศ และ Stand Alone BIBF

ตารางท 5 แสดงโครงสรางธรกรรม BIBF จาแนกตามประเภทผใหบรการ

FINAL DRAFT

55

ดวยปจจยดานสวนตางอตราดอกเบยของเงนบาทกบเงนสกลตางประเทศ แรงจงใจดานภาษของผประกอบการ และนโยบายอตราแลกเปลยนแบบคงท ทาใหกลไกของอปสงคและอปทานในเงนลงทนผาน BIBF เพมขนอยางตอเนองในแตละป ซงสงเกตไดจากการสงเสรมใหธนาคารพาณชยไทยจานวนมากหนมาขยายสนเชอแกภาคธรกจตางๆ ผาน BIBF ในอตรากาวกระโดด โดยเนนหนกในธรกรรมลกษณะ Out-In และเนนไปทภาคอตสาหกรรมเปนหลก11 ในขณะเดยวกน ธรกรรมแบบ Out-Out ยงมไมมากนกโดยเปรยบเทยบ ซงอาจเปนเครองชวา เปาหมายของภาครฐทจะพฒนาใหไทยเปนแหลงกระจายเงนทนในภมภาคยงไมประสบความสาเรจเทาไรนก (ซงทงนอาจเปนดวยเพราะเกดวกฤตการณทางการเงนเสยกอน)

แมในภาพรวมธนาคารพาณชยจานวนมากหนไปใหบรการ BIBF กบลกคารายใหญ แต Domestic Credit ทสรางโดยระบบสถาบนการเงนไทยหลงจากมการเปดเสรทางการเงนกยงคงเตบโตอยางตอเนอง (จากภาพท 26) โดยภาพรวมของธนาคารพาณชยคอนขางจะกระจายการลงทนในสนเชอหลายประเภท แตในทางกลบกน บรษทเงนทนหลกทรพยกลบเนนหนกในสนเชอประเภทอสงหารมทรพยและสนเชอเพอการบรโภคซงถอเปน Non-tradable Sector ทม Procyclicality สงมาก อกทงลกษณะการประเมนใหสนเชอมลกษณะทองกบมลคาหลกประกน (Collateral-based) เปนหลก มากกวาจะเปนผลจากการประเมนกระแสเงนสดของลกหน ซงยงเปนการเพม Procyclicality เขาไปอก

ตารางท 6 Loan Portfolio ของสถาบนการเงนกอนและหลงการเปดเสรทางการเงน

11 ใหตงขอสงเกตวา จากขอมลทเกบรวบรวมโดยธนาคารแหงประเทศไทยพบวา เงนกทผาน BIBF โดยสถาบนการเงน มกจะเนนหนกไปในสวนของธรกจการผลตเปนหลก (ราวรอยละ 50) ซงเปน Tradable Sector ทาใหนาคดวา การปลอยสนเชอผาน BIBF มการบรหารจดการความเสยงดกวาการปลอยผานสถาบนการเงนในรปเงนบาทหรอไม เพราะ เนนภาคเศรษฐกจทอาจมแหลงรายไดเปนเงนตราตางประเทศ ซงอาจลดความเสยงดานเครดตของผกทผกโยงกนกบความเสยงดานอตราแลกเปลยนไดบาง (หรออาจเปนเพราะธนาคารพาณชยและเจาหนตางชาตของ BIBF มความกงวลเรองความเปราะบางในประเดนดงกลาวอยแลว)

1989 1996 ประเภทชนดของสนเชอ

ธพ. บง. ธพ. บง. เกษตรกรรม ประมง เหมองแร 7.10% 1.30% 3.90% 0.90% อตสาหกรรม 25.80% 21.80% 26.80% 15.30% กอสราง 4.30% 3.50% 4.60% 3.70% อสงหารมทรพย 6.30% 14.80% 9.10% 24.30% นาเขา 5.30% 2.80% 3.20% 1.70% สงออก 8.30% 1.30% 4.20% 0.80% คาปลกและคาสง 18.90% 12.70% 17.80% 7.80% บรการสาธารณะ 7.30% 7.30% 10.60% 7.60% ธนาคารและการเงน 6.30% 9.10% 7.50% 11.00% สนเชอสวนบคคล* 10.30% 25.50% 12.30% 27.00%

รวมทงหมด 100.00% 100.00% 100.00% 100.00%

FINAL DRAFT

56

Source: ธนาคารแหงประเทศไทย

* ไดแก สนเชอเพอทอยอาศย และ เพอการบรโภคจาพวกยานพาหนะ

หากพจารณาอยางคราวๆ ในเชงปรมาณ อาจถอไดวาการเปดเสรทางการเงนและอนญาตใหเปดกจการ BIBF ถอไดวาเปนจดเปลยนทสาคญของโครงสรางระบบการเงนไทย เพราะเปนการเปดโอกาสใหภาคธรกจจานวนมากสามารถสรางหนในรปเงนตราตางประเทศไดโดยตรงอยางรวดเรวในวงกวาง ผานบรการ Off-Shore Banking ของสถาบนการเงน ซงแมมาตรการดงกลาวจะเปนความประสงคดของภาครฐ แตกตกาภายใตมาตรการดงกลาวอาจไมเหมาะสมเพราะสรางภาวะ Capital Ease ขนมา และทาใหหนตางประเทศสงขนอยางมหาศาล (ตาราง 7) นอกจากนน มาตรการดงกลาวยงไดซอนปญหาเชงโครงสรางทคกคามเสถยรภาพของระบบเศรษฐกจทงในระดบมหภาคและจลภาคไว กลาวคอ ในระดบมหภาค การทธนาคารแหงประเทศไทยดารงอตราแลกเปลยนคงทกบเงนดอลลาร เปนการไมเอออานวยใหภาคธรกจเรยนรวธการตดสนใจในโลกทมการเปลยนแปลงอยเสมอ นโยบายดงกลาวทาใหเกดปญหา Moral Hazard ขนในภาคการเงนและภาคธรกจ เนองจากภาคธรกจเองไมไดรบ “สญญาณ” ทถกตอง จงทาใหประเมนความเสยงจากการกยมไวในเฉพาะในรปความแตกตางของอตราดอกเบยเทานน โดยมไดพจารณาความเสยงดานอตราแลกเปลยนประกอบดวย อกทงยงไมสามารถปรบตวไดทนกบการเปลยนแปลงโครงสรางการแขงขนทางการคาในตลาดโลก ดวยเหตน ตนทนทผประกอบการใชและตดสนใจเลอกจงไมไดสะทอนตนทนทแทจรง อนเปนปญหาทยอมนาไปสปญหาความ

FINAL DRAFT

57

ลมเหลวของตลาด และทาใหการจดสรรทรพยากรไมเกดประสทธภาพเพราะขาดการพฒนาอยางตอเนอง12 ในอกดานหนง ลกษณะปญหาโครงสรางความสมพนธทางธรกจทโยงใยระหวางกนคอนขางมาก โดยเฉพาะอยางยงในสวนของ บง. และ ธนาคารพาณชยขนาดกลางและเลก เมอรวมเขากบกตกาเพอการตรวจสอบและบงคบใชเพอการกากบดแลสถาบนการเงนทหละหลวมของภาครฐ ซงเปนปญหาทเกดจากโครงสรางเชงสถาบนทออนแอ (Weak Institution) ทาใหสถาบนการเงนจานวนมากมการบรหารงานไมรดกม (และในบางกรณถงกบฉอฉล) อาศยประโยชนจากภาวะ Capital Ease ซอนความไรประสทธภาพเหลานนไว ดงเชนในกรณของธนาคารกรงเทพพาณชยการทมปญหาหนเสยอยางตอเนองตงแตกลางป 2538 เปนตนมา ซงเปนตวอยางใหเหนชดเจนวา เกณฑการรบร (และสารอง) ความเสยหายและรายไดทภาครฐกาหนดเองนนคอนขางหยอนเกนไป ขดกบปรชญา Prudential Supervision กอปรกบการตรวจสอบขาด Compliance ทชดเจนจนกลายเหตใหเกดความลาชาไมทนทวงท ซงทาใหพบปญหาเมอรนแรงแลวและการแกไขจะเปนประเดนสงคมมาก ทาใหตองเลอกการประวงเวลา (Regulatory Forbearance) และแกไขดวยวธการไมเหมาะสมซงมไดเปนการชวยแกปญหา ซารายกลบเปนการสรางปญหาดานความนาเชอถอของภาครฐเอง

12 โครงสรางทางเศรษฐกจในขณะนนไดรบแรงกดดนจากความเปราะบางตอผลกระทบจากภายนอกคอนขางมาก (Vulnerable to External Shocks) เพราะเมอเกด Real Exchange Rate Appreciation ซงเปนปจจยภายนอก ทาใหเกดภาวะตนตระหนกตอตลาดทงหมดวาเศรษฐกจเรมเกดปญหาเชงโครงสรางทรนแรงกวาเพยงแคปญหาในระยะชวคราว (Temporary)

FINAL DRAFT

58

ตารางท 7 มลคาหนคงคางในรปสกลเงนตราตางประเทศของไทย (ลานดอลลาร สรอ.)

ภาคสวน 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

1. ภาครฐ 11,514 12,810 13,068 14,171 15,714 16,402 16,805 17,166 20,290 ระยะยาว 11,257 12,105 12,518 14,171 15,534 16,317 16,751 17,146 20,140 ระยะสน 257 705 550 0 180 85 54 20 150 2. ภาคเอกชน 17,793 25,068 30,553 37,936 49,152 66,166 73,731 69,093 54,666 ระยะยาว 7,633 10,382 12,189 15,302 20,153 25,155 36,172 34,277 31,293 ระยะสน 10,160 14,686 18,364 22,634 28,999 41,011 37,559 34,816 23,373 2.1) ธนาคารพาณชย 4,233 4,477 6,263 5,279 9,865 14,436 10,682 9,488 7,074 ระยะยาว 286 338 731 1,263 3,451 4,443 2,314 3,824 3,753 ระยะสน 3,947 4,139 5,532 4,016 6,414 9,993 8,368 5,664 3,321 2.2) BIBF 0 0 0 7,740 18,111 27,503 31,187 30,079 21,892 ระยะยาว 0 0 0 1,385 2,969 3,799 10,697 10,317 6,946 ระยะสน 0 0 0 6,355 15,142 23,704 20,490 19,762 14,946 (ตอ) 2.3) Non-Bank 13,560 20,591 24,290 24,917 21,176 24,227 31,862 29,526 25,700 ระยะยาว 7,347 10,044 11,458 12,654 13,733 16,913 23,161 20,136 20,594 ระยะสน 6,213 10,547 12,832 12,263 7,443 7,314 8,701 9,390 5,106 3. Monetary Authorities 1 0 0 0 0 0 0 7,157 11,204 4. Use of IMF credit 3,239 5. Others 7,965 ยอดรวม 29,308 37,878 43,621 52,107 64,866 82,568 90,536 93,416 86,160 ระยะยาว 18,891 22,487 24,707 29,473 35,687 41,472 52,923 58,580 62,637

ระยะสน 10,417 15,391 18,914 22,634 29,179 41,096 37,613 34,836 23,523

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

ดงนนจะเหนไดวา ในชวงระหวางการเปดเสรทางการเงนเปนตนมา ภาครฐละเลยทจะใหความสนใจตอการปฎรปโครงสรางทจาเปนของภาคเศรษฐกจและภาคการเงนใหพรอมตอการเปดเสรจรงๆ ดงนน ภายใต Rule of the Game หรอสภาพแวดลอมทภาครฐไดวางกตกาหรอสงสญญานไว อาจทาใหไมสามารถโทษภาคเอกชนไดทงหมดวาเปน “ผราย” แมวาความฉอฉลในระบบสถาบนการเงนจะเกดขนและเปนสงทผดโดยธรรมชาต เพราะในทางกลบกน หากภาครฐเพมความเขมงวดในการกากบเศรษฐกจและภาคการเงนในขณะทเศรษฐกจกาลงอยในขาขนนาจะเปนผลดในระยะยาวมากกวา ดวยตนทนทตากวา อยางไรกด ภาครฐเลอกทจะใหเศรษฐกจไดประโยชนจากการเปดเสรทางการเงนมากขน ในขณะทมโครงสรางเชงสถาบนทออนแอทงในภาคธรกจ สถาบนการเงน และภาครฐในฐานะผกากบดแลเอง ในระยะสน เพราะทายทสดแลว บทบาทของสถาบนการเงนไทยคงเปนการฉวยโอกาสจากกฎและกตกาทไมรดกมของรฐทสรางขนมาเปนหลก และแขงขนกนบนพนฐานของกตกาดงกลาวเพอความอยรอดของตนเองและประโยชนของตนเปนทตง จนกลายเปนมลเหตททาใหเกดวกฤตการณทางการเงนขนมา13

13 ตวอยางอกประการทสาคญคอ แมวานกลงทนตางชาตอาจจะเขาดกวาวาความเสยงของสถาบนการเงนมมาก แตอาจเปนเพราะความเชอวาจะมการคาประกนในอตราเตมจานวนทาใหไมมการสอบทานการทางานของสถาบนการเงนทดพอเชนเดยวกน ผนวกกบการไดแรงหนนจาก Regulatory Regime ของ BIS ทกาหนดให Risk Weight ของธรกจธนาคารพาณชยมนาหนกตากวาการลงทนในพนธบตรเอกชนของประเทศทพฒนาแลว

FINAL DRAFT

59

3.1.2) ระบบธนาคารพาณชยและการแกปญหาในชวงวกฤตการณทางการเงน

จากกระแสการเกงกาไรในคาเงนบาททเกดขนอยางตอเนอง ซงถกกระตนโดยความกงวลจากปญหาเชงโครงสรางพนฐานภายในประเทศ โดยเฉพาะการขาดดลบญชเดนสะพดอยางนาตกใจ จนทาใหทนสารองเงนตราตางประเทศเฉพาะสวนทหกภาระลวงหนาเหลอเพยงไมมากนก ธนาคารแหงประเทศไทยไดทาการแกไขปญหาอยางจายอมดวยการยกเลกการตรงคาเงนบาทและหนไปสระบบคาเงนในรปแบบ Managed Float การเปลยนแปลงดงกลาวไดสรางผลกระทบในวงกวางตอเศรษฐกจของประเทศ ซงผลในทางตรงทเรมตนคอ ทาใหคาเงนบาทของไทยออนคาลงอยางรวดเรวตามการไหลออกของเงนทนของนกลงทนตางประเทศ (Sudden Stop and Capital Flight) และดงใหอตราดอกเบยระยะสนปรบตวสงขนตามสภาพคลองของตลาดเงนบาททลดลง

บรษทเงนทนและหลกทรพย ธนาคารพาณชยขนาดกลางและเลกเรมไดรบผลกระทบตามมาจากการเรยกคนเงนกจากตางประเทศททาใหฐานะทางการเงนของสถาบนการเงนเรมมปญหา ในขณะเดยวกน ดวยภาระหนในรปเงนตราตางประเทศทมคอนขางสงทาใหฐานะทางการเงนเรมปรบตวแยลง กอปรกบความกงวลของผฝากเงนและเจาหนในสถาบนการเงนเหลานนทาใหประชาชนแหกนไปถอนเงนฝากและแลกเปลยนตวเงน จนเกดปญหาขาดสภาพคลองอยางตอเนอง แมกองทนฟนฟจะเขาใหการแทรกแซงเพอเพมสภาพคลองแลว สถาบนการเงนเหลานนกยงคงประสบปญหาอย จนในทายทสด บรษทเงนทนหลกทรพยจานวน 56 แหงและธนาคารพาณชยอก 6 ธนาคาร (ตามหลงธนาคารกรงเทพพาณชยการ) จงถกระงบกจการและถกยดเปนเจาของโดยกองทนฟนฟฯ ซงทาหนาทจายคนภาระผกพนของสถาบนการเงนทถกยดทงหมดเตมจานวนเพอปองกนปญหา Systemic Risk ของการ Run ในธนาคารแหงทเหลอ

ปญหาทเปนลกโซนไดสรางผลกระทบตอเนองไปสภาคธรกจ กลาวคอ สถาบนการเงนเรมไมตอเงนกจนทาใหขาดสภาพคลองในการดาเนนกจการและเรมปดกจการลง ในขณะเดยวกน สถาบนการเงนทถกปดตวลงยงไมสามารถดาเนนการไดและยงไมมวธแกปญหาทชดเจน ผลทตามมาคอ ภาคธรกจเรมขาดสภาพคลองและปดกจการลง ทาใหเศรษฐกจเขาสภาวะการถดถอย และทาใหหนทไมกอใหเกดรายได (NPLs) เพมสงขน14 จนกระทบตอฐานะทางการเงนและเงนกองทนของสถาบนการเงนทเหลอทงหลาย และยงชะลอการปลอยสนเชอเพมขนไปอก (แผนภาพท 27) ผลพวงประการสาคญนอาจเปนปจจยทเกดจากการดาเนนนโยบายการคลงแบบหดตว ตามขอเสนอท IMF ไดกาหนดไวในหนงสอขอความชวยเหลออกดวย

14 กอนวกฤตการณทางการเงน มาตรฐานทางการบญชอนญาตใหสถาบนการเงนยงสามารถรบรรายไดทางการเงนไดหากลกหนคางชาระดอกเบยเปนเวลาตดตอกน 12 จนเรมเกณฑดงกลาวปรบลดลงเหลอเพยง 6 เมอป พ.ศ. 2538 และภายหลงเมอเกดวกฤตการณทางการเงนหลงลดคาเงนบาทไดไมนานไดปรบใหเหลอเพยง 3 เดอนตามมาตรฐานสากล เพอสรางความเชอมนตอระบบเศรษฐกจและตางชาต

FINAL DRAFT

60

แผนภาพท 27 NPLs ของระบบสถาบนการเงนหลงวกฤตการณทางการเงน

ทมา: นามาจาก Supervision Report (2546)

จากขอมลในป 2541 เพยงหนงปหลงจากการปลอยคาเงนบาทลอยตว โครงสรางของ NPLs ทง

ประเทศสงถงราวรอยละ 45 ของสนเชอทงหมด ซงหากไมจดการแกไขใหเรยบรอย ระบบสถาบนการเงนจะไมสามารถดาเนนการตอได และอาจสงผลใหลกหนทดและยงมศกยภาพกลายเปนหนเสยในทสด ดงนน เพอเปนการจดการปญหาใหภาคการเงนสามารถดาเนนงานไดอยางตอเนอง ธนาคารแหงประเทศไทยและกระทรวงการคลงไดหารอในหลกการและกาหนดมาตรการเพอปฎรปสถาบนการเงนในองครวม ภายใต Comprehensive Plan เพอจดการและกาหนดกรอบการแทรกแซงระบบสถาบนการเงนทมปญหาและทประสงคเขาขอรบความชวยเหลอในเวลาขางหนา รวมทงวางกรอบในการแกไขปญหาโครงสรางหนภาคธรกจ (Corporate Debt Restructuring) ทาใหเปนทมาของมาตรการดงกลาวเปนทรจกกนดภายใตชอ “มาตรการ 14 สงหาคม 2541” และกฎหมายสองฉบบทสาคญไดแก กฎหมายลมละลาย และกฎหมายฟนฟกจการ15

มาตรการ 14 สงหาคม 2541 สาระสาคญของมาตรการดงกลาวเนนหนกในเรอง (1) การจดการและบรหารสนทรพยของสถาบนการเงนและธนาคารพาณชยทถกแทรกแซงและถกระงบกจการ และ (2) แนวทางเพอจดการปญหาหนเสยในระบบสถาบนการเงน ตลอดจนกรอบในการใหความชวยเหลอสถาบนการเงนทประสงคความชวยเหลอจากรฐในภายหนา โดยรปแบบและวธการบรหารจดการสถาบนการเงนทกองทนฟนฟฯ เปนเจาของทงสองประเภท (กลมธนาคารพาณชย และกลมบรรษทเงนทนหลกทรพย) นน มลกษณะแตกตางกนไป และเปนไปตามความเหมาะสมทตอบสนองตอวตถประสงคหลกสองประการ ไดแก (1) สนทรพยทรฐเขาบรหารตองสรางผลตอบแทนกลบคนและชดเชยตนทนของการแทรกแซงโดย

15 จะสงเกตไดตอไปในการอภปรายวา การแกปญหาระบบสถาบนการเงนของไทย พยายามสรางปญหา Moral Hazard ใหนอยทสด โดยไมตองการโอนหนเอกชนมาเปนหนสาธารณเพมขนไปจากเดมทเขาทาการแทรกแซงผานกองทนฟนฟไปกอนหนา ซงแตกตางจากแนวทางทหลายประเทศ อาทเชน เกาหลเลอกใชในการแกปญหาของประเทศตนเองโดยตรงดวยการจดตงบรษทบรหารสนทรพยแหงชาต หรอ ในกรณของประเทศญปนทรฐบาลเขาทาการซอหนเสยออกจากระบบและกาหนดใหเปนภาระทางการคลงของประเทศ ทงนเหตผลอนเบองหลงการออกมาตรการลกษณะดงกลาวอาจเปนเพราะเงอนไขเกยวกบภาระทางการคลงทตกลงไวกบ IMF ทบงคบใหตองดาเนนนโยบายการคลงแบบเกนดลกเปนได

FINAL DRAFT

61

กองทนฟนฟฯ ได และ (2) กระบวนการเพอการบรหารจดการตองมตนทนคอนขางตาและเปนประโยชนตอโครงสรางระบบสถาบนการเงนไทยในระยะยาว

กองทนฟนฟฯ ยดแนวปฎบตและกระบวนการเพอจดการสนทรพยของกลมธนาคารพาณชยทตกเปนของกองทนฟนฟฯ ในชวงระหวางวกฤตการณทางการเงนดวย โดยดาเนนการปรบโครงสรางสนทรพยของธนาคารพาณชยเหลานนเพอทาการควบรวมกจการเขาดวยกนกบธนาคารพาณชยหรอผประกอบการเอกชนรายอนๆ ทประสงคจะเปน “แมขาย” ในการควบรวมกจการดงกลาว โดยธนาคารกรงเทพพาณชยการและธนาคารมหานครถอเปนธนาคารพาณชยรายแรกทถกจดการและบรหารภายใตแผนฟนฟตามมาตรการ 14 สงหาคม ดวยการควบรวมกจการเขากนกบธนาคารกรงไทย ซงในขณะนนเปนธนาคารในกากบของกระทรวงการคลง โดยในการจดการโครงสรางสนทรพยทถกควบรวมของธนาคารพาณชยทงสามสวนนน กองทนฟนฟฯ ไดจดตงบรรษทบรหารสนทรพย (Asset Management Company) เพอแยกสวนของสนทรพยทไมกอใหเกดรายไดออกมาบรหารเปนการเฉพาะ และควบรวมเฉพาะในสวนของสนทรพยดเขากบธนาคารกรงไทย เพอมใหปญหาสนทรพยเสยสรางผลกระทบทางการเงนตอธนาคารกรงไทยเอง

ถดจากนนไมนาน ธนาคารนครธนและธนาคารรตนสน เปนอกสองธนาคารในภายหลงทไดเขาสแผนฟนฟตามมาตรการ 14 สงหาคม โดยกองทนฟนฟฯ ทไดเขาเพมทนใหกบธนาคารทงสองภายหลงจากมคาสงใหลดทน ไดเสนอขายธนาคารทงสองแหงใหแกธนาคารพาณชยตางประเทศทประสงคจะเปน “แมขาย” ในการรบชวงการบรหารกจการ ซงไดแก Standard Chartered Bank และ United Overseas Bank โดยลกษณะการควบรวมกจการของธนาคารนครธนกบ Standard Chartered Bank นน แตกตางจากกรณของธนาคารรตนสนกบ United Overseas Bank เพราะกรณแรกมไดมการแยกโครงสรางสนทรพยดและสนทรพยเสยออกจากกนกอน ซงทาใหเกดเงอนไขในการขายกจการ เชน มขอตกลงในเรอง Yield Maintenance และ Profit-Loss Sharing ซงเปนกลไกการแบงรบความเสยงทสอดคลองกบจดมงหมายของทงสองฝาย ในขณะทการควบรวมในกรณหลงนน มลกษณะคลายกนกบกรณการควบรวมธนาคารกรงเทพพาณชยการและธนาคารมหานครเขากบธนาคารกรงไทย ดวยมการจดตง “บรรษทบรหารสนทรพยรตนสน” ทมโครงสราง Gain-Loss Sharing จากการบรหารภายใตขอตกลงในระยะเวลา 5 ป

ในทางกลบกน การบรหารจดการสนทรพยในสวนของบรษทเงนทนหลกทรพย (“บงล.”) มโครงสรางทอาจแตกตางในรายละเอยดจากสวนของธนาคารพาณชย กลาวคอ ในสวนของธนาคารพาณชยจะไมอาศยวธประมลขายสนทรพยหรอหลกทรพยคาประกนของสถาบนการเงนเหลานนโดยตรง แตอาศยวธควบรวมกจการเพอทาใหระบบธนาคารพาณชยยงสามารถดาเนนงานตอไปไดอยางตอเนอง ในขณะทในสวนของการบรหารสนทรพยในสวนของ บงล. จะพบวาองคกรเพอการปฏรประบบสถาบนการเงน (“ปรส.”) ซงเปนองคกรเฉพาะกจทรฐจดตงขนเพอการบรหารสนทรพยในสวนดงกลาว ไดใชวธการทงสนสองรปแบบ ไดแก การควบรวมกจการของ บงล. เพอ “ผก” กจการนนเขากบกจการของธนาคารพาณชยบางแหง และการประมลขายสนทรพยโดยตรง โดยทงสองวธทเลอกใชขนอยกบเงอนไขความพรอมของสถานภาพของบรษททควบรวมและคณภาพสนทรพยของสถาบนการเงนทถกยดมา การประมลขายสนทรพยโดยตรงในระบบเศรษฐกจผานการดาเนนงานของ ปรส. นน ไดกาหนดรปแบบของสนทรพยท

FINAL DRAFT

62

ขายเปนกลมกอนขนาดใหญ จงทาใหผประมลรายเลกๆ ไมมโอกาสเขาประมลสนทรพยเหลานนได อกทงวงเงนทกาหนดไวเพอการคาประกนกไมสอดคลองกบขนาดของกลมสนทรพยท ปรส. นาออกมาประมลซงมจานวนมาก ผลทตามมาคอ สนทรพยสามารถเรยกมลคากลบคนไดประมาณรอยละ 25 - 30 ของตนทนจรงของสนทรพยขณะทรฐเขาทาการแทรกแซง

จะสงเกตไดวา การควบรวมกจการทาใหกองทนฟนฟฯ มภาระและความเสยงในการดาเนนการ เพราะโดยสาระหลกของสญญาในการควบรวมกจการมกมเงอนไขดาน Profit-Loss Sharing และ Yield Maintenance ในสวนของสนทรพยทรบโอนกจการมา ดงนน หากพจารณาในแงหลกจดการอยางงาย อาจพบวาวธการดงกลาวเปนการเพมตนทนในการบรหารงาน อกทงเสมอนเปนการเลอนการรบรความเสยหายไปในอนาคต (Realized Loss) อยางไรกด หากกองทนฟนฟฯ เลอกทจะขายสนทรพยโดยตรงจะทาใหโครงสรางของระบบธนาคารพาณชยเปลยนแปลงไป เพราะ Information ทธนาคารพาณชยทงหลายเหลานนไดสะสมมาจะถกขจดออกไป อกทงระบบการชาระเงนในประเทศผาน Branch Networking ทธนาคารพาณชยไดสรางประโยชนภายนอกไวอาจตองสญเสยไปดวย ดวยเหตน การเลอกดาเนนการขายสนทรพยโดยตรงอาจไมใชทางเลอกทสมเหตสมผลเทาทควร การเลอกขายเพอหาพนธมตรรวมในการควบรวมกจการนาจะเปนทางเลอกทดกวา เพราะยงสามารถเพมความแขงแกรงและการแขงขนของระบบธนาคารพาณชยไดจากการเพมจานวนผเลนในอตสาหกรรมทมศกยภาพไมแตกตางกนมากนก (Level Playing Field)

นอกจากนยยะทางตรงทมตอโครงสรางระบบสถาบนการเงน จากมาตรการ 14 สงหาคม 2541 และกฎหมายสาคญสองฉบบ ตลอดจนการวางโครงสรางการอดฉดเงนทนสนบสนนสาหรบสถาบนการเงนทสามารถกนสารองหนไดตามเกณฑเพอใหเปนไปตามเกณฑ BIS Ratio แลว ภาครฐยงไดออกกฎระเบยบผอนคลายการถอครองความเปนเจาของสถาบนการเงนโดยตางชาตชวคราว กลาวคอ ในกรณทธนาคารตางชาตรบเปนผควบรวมกจการทประมลขายโดยกองทนฟนฟฯ ใหธนาคารตางชาตสามารถถอครองหนไดทงหมดภายในระยะเวลา 10 ป ซงตองลดสดสวนลงใหเหลอเพยงไมเกนรอยละ 49 ในภายหลง ทาใหโครงสรางของระบบสถาบนการเงนไทยเปลยนแปลงไป ดงแสดงในตารางท 8

ตารางท 8 โครงสรางความเปนเจาของและผถอหนหลกของ

สถาบนการเงนไทยหลงมาตรการ 14 สงหาคม เอกชน

ถอหนหลกโดย ชาวไทย *

ถอหนหลกโดย ตางชาต *

ถอหนหลกโดย โดยรฐบาล *

รวมทงหมด ประเภทสถาบนการเงน

จานวน สดสวน ทน **

จานวน สดสวน ทน **

จานวน สดสวน ทน **

จานวน สดสวน ทน **

สดสวนเทยบกบทง ระบบสถาบนการเงน

ธนาคารพาณชย 5 29.74 4 16.4 4 53.86 13 100 86.71 บรษทเงนทนหลกทรพย 14 79.83 6 4.2 1 15.97 21 100 13.05

เครดตฟองซเอร 10 100 - - - - 10 100 0.24

รวม 29 36.44 10 14.77 5 48.79 43 100 100

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย (กระทงปลายป 2543), * นบจากการถอหนเกนกวารอยละ 50 , ** สดสวนเทยบกบทนรวมในสถาบนการเงนประเภทนนๆ

FINAL DRAFT

63

จะสงเกตเหนวา ภายหลงมาตรการ 14 สงหาคมไดประกาศใชจรงแลวและผานพนไปสกพกหนง สดสวนของการเขามาลงทนโดยผถอหนตางชาตไดเพมขนและกระจกตวอยในกลมธนาคารขนาดเลกทถกขายกจการทอดตลาดโดยกองทนฟนฟฯ ในขณะเดยวกน รฐเองกเขามาถอหนหลกในธนาคารพาณชยทมปญหาจานวนมากทตองการเพมทน นอกเหนอจากธนาคารกรงไทยทเปนของกระทรวงการคลงแตเดม นอกจากน จะสงเกตเหนไดจากภาพในสวนท 2 กอนหนาวา สดสวนผถอหนรายยอยหรอ Free-Float ของธนาคารพาณชยทอยในตลาดหลกทรพยมมลคาคอนขางสง อกทงโครงสรางการถอหนกมลกษณะกระจดกระจายมากกวากอนวกฤตการณทางการเงนเปนอยางมาก

3.1.3) พฒนาการเปลยนแปลงระบบธนาคารพาณชยนบตงแตป 2544 เปนตนมา ระบบธนาคารพาณชยไดปรบโครงสรางหนของสถาบนการเงนอยางตอเนองตามกรอบการ

แกปญหาทเนนกลไกตลาดและกฎหมายประนอมหนทรฐบาลผลกดนใหดาเนนการ อยางไรกด หลงจากนนเมอเขาสยครฐบาลทกษณ ไดมการจดตง “บรษทบรหารสนทรพยแหงชาต” หรอ Thailand Asset Management Corporation มาทาการรบโอนหนเสยออกจากธนาคารพาณชยมาบรหารจดการเอง สงผลใหสดสวน NPLs ในระบบธนาคารพาณชยไทยปรบตวลดลงอยางตอเนอง (ภาพท 27 ในสวนกอนหนา และ ภาพท 28 ดานลาง)

แผนภาพท 28 สดสวนของ NPLs ทงหมด

NPLs

05

101520

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1

2546 2547 2548 2549 2550ป

รอยละ NPLs

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1

2547 2548 2549 2007

ป

รอยละ

เกษตร ประมง และ ปาไม เหมองแร อตสาหกรรกอสราง การคา การเงนและอสงรมทรพย สาธารณปโภค บรการสวนบคคล

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

FINAL DRAFT

64

แผนภาพท 29 การขยายตวของสนเชอและเงนฝากในระบบธนาคารพาณชย

การขยายตวสนเชอและเงนฝากของธนาคารพาณชย

-15-10

-505

101520253035

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

ป

รอยละ

สนเชอ เงนฝาก

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

แผนภาพท 30 การขยายตวของสนเชอประเภทหลก

การขยายตวของสนเชอประเภทหลก

-20-15-10

-505

10152025

2544 2545 2546 2547 2548

ป

รอยละ

สนเชอสวนบคคล สนเชอภาคธรกจ รวมโดยเฉลย

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

แผนภาพท 31 สดสวนสนเชอตอฐานเงนฝาก

สนเชอตอฐานเงนฝาก

00.20.40.60.8

11.21.41.61.8

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

ป

รอยละ

สนเชอตอฐานเงนฝาก

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

FINAL DRAFT

65

จะสงเกตเหนไดวา ธนาคารพาณชยสวนใหญทาการขยายสนเชอในระดบตอเนอง (ภาพท 29) แตกยงไมมากนกเมอเทยบกบชวงกอนวกฤตการณทางการเงน โดยสนเชอเพอการบรโภคมการเตบโตอยางตอเนองและรวดเรว (ภาพท 30) ในขณะทการกระจายการลงทนของสนเชอในดานตางๆ ในภาพรวมคอนขางด เหนไดจากการใหนาหนกการลงทนในหลายๆ สวนสาคญทนาหนกไมแตกตางกนมากนก ถงแมจะเนนการปลอยกในภาคอตสาหกรรมซงถอไดวาเปนแหลงรายไดหลกของประเทศ (ภาพท 32)ในขณะเดยวกน อตราการทากาไรในสวนของสนทรพยและทนของธนาคารพาณชยสวนใหญกอยในเกณฑทนาพอใจ นอกจากน คาดชน HHI ทคานวณโดยธนาคารแหงประเทศไทยเรอยมาจนถงในป 2548 ชใหเหนวา ธนาคารพาณชยเรมมแนวโนมการกระจกตวลดลง เพราะคา HHI มแนวโนมตาลง (ภาพท 36)

แผนภาพท 32 เปรยบเทยบสดสวนการปลอยสนเชอของธนาคารพาณชยสภาคเศรษฐกจตางๆ

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

การกระจกตวลดลงของธนาคารพาณชยโดยทวไปนาจะสงผลในทางบวกตออตสาหกรรม เพราะนาจะเปน

เครองชวา จากจานวนผเลนทมอยสาหรบการแขงขนในอตสาหกรรมดงกลาว ผเลนแตละรายเรมมบทบาทในระดบทใกลเคยงกนในตลาด ซงลกษณะดงกลาวนนาจะเปนเครองชไดวา ระดบการแขงขนในอตสาหกรรมธนาคารพาณชยควรจะเพมมากขน และ การเพมขนนนตองมาพรอมกบประสทธภาพของการดาเนนงานทสงขน แตอยางไรกด หากสงเกตจากภาพท 33 ซงแสดงถงองคประกอบของประเภทรายรบ ตนทนทางการเงน และกาไรทธนาคารไดรบ จะเหนขอสงเกตสาคญหลายประการคอ ธนาคารพาณชยเรมเนนการขยายธรกจไปหารายไดจากธรกรรมทไมไดเปนกจกรรมดานสนเชอ อาทเชน บรการทใหผลตอบแทนในรปคาธรรมเนยม บรการบตรเครดต และการเปนทปรกษาทางการเงน เปนตน ซงจากการคานวณคาสมประสทธทางเทคนคทวดประสทธภาพของธนาคารพาณชยเมอพจารณาวา ธรกจเสรมทมใชการปลอยสนเชอนนกถอเปนหนาทและบรการทสรางผลผลตแกองคกรดวย จะพบวาประสทธภาพของธนาคารแตละแหงดกวาในกรณทพจารณาวาผลผลตของธนาคารพาณชยควรมาจากการปลอยสนเชอเทานน (เตมศร: 2549)

FINAL DRAFT

66

แผนภาพท 33 โครงสรางรายไดของธนาคารพาณชย

0%20%40%60%80%

100%

รอยละ

2540 2542 2544 2546 2548 ป

แหลงทมาของรายไดสาหรบธนาคารพาณชย

รายไดอนๆ รายไดมใชดอกเบยและเงนลงทน รายไดจากดอกเบยสนเชอ

แหลงทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

แผนภาพท 33.1 การเปลยนแปลงอตราดอกเบย*

02468

1012

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2542 2543 2544 2545 2456 2547 2548 2549

ชวงเวลา

รอยละ

อตราดอกเบยเงนฝากถวเฉลย MRR RP 14 วน MLR

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย * อตราดอกเบยเงนฝากถวงนาหนก คานวณจาก คาเฉลยของอตราดอกเบยเงนฝากแตละประเภทถวงนาหนกดวยสดสวนของเงนฝากในแตละประเภทนนตอเงนฝากทงหมด (ธนาคารแหงประเทศไทยเปนผคานวณ)

แผนภาพท 33.2 ชวงหางอตราดอกเบยในไทย

ชวงหางของอตราดอกเบย

3.54

4.55

5.5

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2542 2543 2544 2545 2456 2547 2548 2549ชวงเวลา

รอยละ

ชวงหางของอตราดอกเบย

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย; ผเขยนคานวณโดยใชสวนตางของขอมลตามภาพท 31.1

FINAL DRAFT

67

แผนภาพท 34 สภาพคลองสวนเกนในระบบธนาคารพาณชยไทย

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

1,400,000

198119

82198

3198

4198

519

86198

719

8819

8919

90199

119

92199

319

94199

519

96199

719

98199

920

00200

120

02200

320

04200

520

06

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

Eligible securities (LHS) Deposits (LHS) Cash in hand (LHS) Excess liquid assets (RHS)

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

แมนประสทธภาพของธนาคารพาณชยจะดขน แตขอสงเกตดงกลาวนทาใหเกดประเดนโตแยงขนมาไดวา “ประสทธภาพ” ของธนาคารพาณชย สามารถใชเปนเครองวดประโยชนหรอสวสดการทสงคมโดยรวมไดรบจรงหรอไม เพราะ ในชวงหลงทผานมาน สภาพคลองในระบบเศรษฐกจลนตลาดเปนอยางมาก (ภาพท 34) และธนาคารกหารายไดจากการปลอยสนเชอไดจากด ดงเหนไดจากสดสวนของสนเชอตอเงนฝากทมระดบตากวาเมอเทยบกบกอนวกฤตการณทางการเงน (ภาพท 31) ซงเมอเปนเชนนธนาคารพาณชยจงเลอกทจะเพมสวนตางของอตราดอกเบยเงนฝากและเงนก เมอแนวโนมของอตราดอกเบยนโยบายเปลยนแปลงไป (ภาพท 33.1 และ 33.2) ดงนน เราอาจตงเปนขอควรพจารณาไดวา “Competitive Environment” ทเปนอยพอเพยงหรอไมสาหรบการโนมนาวใหธนาคารพาณชยทางานไดเตมทในระดบทใกลเคยงกบภาวะตลาดแขงขนสมบรณ หรอภาวะทางเศรษฐกจทยงไมเตบโตเตมททาใหธนาคารพาณชยทางานไดเหมาะสมแลว16 เพราะหากพจารณาจากภาพท 35 ซงแสดงดชนภาคเศรษฐกจจรงของไทยจะพบวา ระดบของอตราการใชกาลงการผลตของภาคเศรษฐกจตางๆ ยงอยในระดบทไมสงมากนกเมอเทยบกบกอนวกฤตการณทางการเงน แมวาการขยายตวของผลผลตภาคอตสาหกรรมซงสามารถวดโดยดชนการผลตของสนคาอตสาหกรรมจะมแนวโนมปรบตวสงขนอยางตอเนองหลงจากเกดวกฤตการณทางการเงนกตาม17

16 ขอมลเกยวกบโครงสรางการประกอบการของธนาคารพาณชยแสดงรวมไวในภาพท 10 ซงรวบรวมมาจาก Supervision Report ในป 2548 17 ผเขยนไดทาการวเคราะหเพมเตมเกยวกบลกษณะความสมพนธระหวางอตราดอกเบยเงนฝากถวเฉลย อตราดอกเบยเงนก และ อตราดอกเบยนโยบาย ดวยวธการ Granger Causality และ เทคนค Recursive-based VAR ทนยมใชทวไปสาหรบสาหรบวเคราะหขอมลในลกษณะอนกรมเวลา พบความสมพนธวา ในชวงตงแตหลงป 1999 เปนตนมา อตราดอกเบยของทงระบบเศรษฐกจปรบตวตามระดบอตราเงนเฟอทเกดขนในระบบเศรษฐกจ (Granger Caused by Inflation) และพบขอสงเกตวาการปรบตวของอตราดอกเบยธนาคารพาณชยมไดเปลยนแปลงตามอตราดอกเบยนโยบาย (Not Granger Caused by policy rate) ซงแสดงใหเหนวา ระดบสภาพคลองในระบบการเงนมผลอยางยงตอแนวโนมของอตราดอกเบยภายในประเทศ ในขณะทเมอปรากฎ Inflation Shock การปรบเปลยนของ Interest Rate Spread จะเพมขนและคอยปรบลดลง

FINAL DRAFT

68

แผนภาพท 35 ดชนภาคเศรษฐกจจรง ภาพท 35.1 สมประสมธการใชเครองจกรเพอการผลต*

50

55

60

65

70

75

80

85

90

97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07

Capacity Untilization Trend ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย * Trend คานวณโดยการสกด Cyclical Component ออก และ ใช HP-Filter

แผนภาพท 35.2 สมประสมธการใชเครองจกรเพอการผลต*

0

40

80

120

160

200

88 90 92 94 96 98 00 02 04 06

TREND01 MPI

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย * Trend คานวณโดยการสกด Cyclical Component ออก และ ใช HP-Filter

FINAL DRAFT

69

แผนภาพท 36 โครงสรางผลประกอบการและการดาเนนธรกจของระบบธนาคารพาณชย

FINAL DRAFT

70

ทมา: รายงานการกากบดแลของของธนาคารแหงประเทศไทยป 2548

FINAL DRAFT

71 / 85

3.2) การปฎรประบบสถาบนการเงนไทยหลงวกฤตการณ: ทศทางการกากบดแลและแผนพฒนาระบบสถาบนการเงนเชงโครงสราง

หลงจากการเปลยนแปลงเขาสวกฤตการณ ภาครฐไดเสยเวลาและทรพยากรจานวนมากเพอจดการแกไขปญหาระบบสถาบนการเงนไทยใหกลบมาอยในสภาพทเรมทางานได (ดงไดลาดบเหตการณไวในสวนท 1 ขางตน) ซงชวยใหระบบธนาคารพาณชยกลบมาดาเนนหนาทไดตอเนองและปลอยสนเชอเพอกระตนเศรษฐกจ แมนจะยงคงมสวนปญหาหนเสยซงมสวนสาคญในการชะลอบทบาทหนาทของธนาคารพาณชยเอง ในขณะเดยวกน ธนาคารแหงประเทศไทยไดเรมกลบมาพจารณาทบทวนการพฒนาระบบธนาคารพาณชยทเนนการปฏรปในหลายลกษณะ ซงมประเดนทนาสนใจในหลายเรอง อาทเชน กตกาและขอผอนปรนในการประกอบธรกจของธนาคารพาณชยและการวางกรอบโครงสรางของอตสาหกรรม รวมไปถงประเดนสาคญทเกยวของกบการกากบดแลระบบธนาคารพาณชย ในสวนนเราจะอภปรายเนนหนกในประเดนเหลาน โดยเรมดวยการอธบายแนวคดถงความเชอมโยงระหวางกนของการออกแบบระบบสถาบนการเงน และนโยบายการพฒนาระบบธนาคารพาณชย และนาเขาสประเดนทธนาคารแหงประเทศไทยไดดาเนนการอยในปจจบน เพอตงขอสงเกตสาคญในบางประการทอาจจาเปนตองพจารณาอยางรอบคอบเพอการปรบปรงระบบธนาคารพาณชยตอไปในอนาคต

3.2.1) ทศทางการกากบดแลระบบธนาคารพาณชยไทย: การสรางองคประกอบและ

มาตรฐานตามแนวทางสากล ในขณะทกรอบการดาเนนนโยบายการเงนไดวงไปสทศทางทประเทศสวนใหญนยมใชกน

กลาวคอการกาหนดเงนเฟอเปาหมายแบบยดหยน และไดถกปรบใชเปนแกนในการดาเนนนโยบายของธนาคารแหงประเทศไทยแทนระบบการตรงอตราแลกเปลยนทถกวจารณอยางกวางขวางวามสวนสาคญในการเสรมใหเกดวกฤตการณทางการเงนในชวงป 2541 ระบบการกากบและตรวจสอบสถาบนการเงนใหมทธนาคารแหงประเทศไทยนามาปรบใชกเปนในแนวทางสากลทเสนอแนะโดย BIS เชนเดยวกน โดยเปนทรจกกนดภายใตหลกการชอ Basel II ซงเปนแนวทางการกากบดแลทไดพฒนาหลกการเดมคอ Basel I ขนมาใหมใหมความรดกมและครอบคลมมากยงขน

แนวทางของ Basel II มหลกการสาคญในสองระดบคอ ในระดบปจจยภายในและระดบปจจยภายนอก กลาวคอ การกากบยงคงเปนลกษณะของการกากบและตรวจสอบทองอยบนพนฐานของความระแวดระวงเปนหลก (prudential regulation) โดยแนวคดการออกแบบกตกาจะเนนวาสามารถสะทอนและรองรบกบลกษณะการเปลยนแปลงทางการเงนทเกดขนอยางตอเนอง (Self-Evolving) ซงหมายความวา Regulator จะสงเสรมใหธรกจธนาคารพาณชยในระดบองคกรตองมการจดโครงสรางการดาเนนงานทเหมาะสมและมงเนนการบรหารความเสยงแบบบรณาการ (Risk Management) ดวยการม Internal Control System เพอตรวจสอบการดาเนนงานภายในวาเปนไปตาม Compliance ทกาหนดไวมากนอยเพยงใด หรอมอปสรรคปญหาใดบางทอาจตองปรบปรงเพอลดโอกาสหรอระดบความเสยหายตอธรกจ

ในสวนปจจยภายนอก (External Environment) นน Regulator มหนาทวางกรอบเพอรกษาผลประโยชนระหวางธนาคารพาณชยและผมสวนไดสวนเสยรายอนในสงคม กลาวคอ เนองจากธนาคาร

FINAL DRAFT

72 / 85

พาณชยสามารถระดมเงนฝากไดโดยไมจากดและสรางสนทรพยทคลายเงนซงกอใหเกดระบบการชาระเงน ดงนน หากใหธนาคารพาณชยดาเนนกจกรรมไปตามปกต อาจเกดพฤตกรรมในการเขาหาธรกจทมความเสยงมากเกนไปและเปนผลเสยตอผฝากเงนรายยอยทไมสามารถตรวจสอบการดาเนนงานของธนาคารพาณชยไดเอง จนในทายทสดอาจสงผลเสยตอเสถยรภาพโดยรวมของระบบการเงนหากธนาคารพาณชยประสบปญหาและลมละลายจนกระทบตอสงคมโดยรวม ดงนน หลกการท BIS ไดวางแนวทางไวจงอาศยกรอบทเนนองคประกอบสามดาน (Three Pillars Approach) อนประกอบดวย:

การดารงเงนกองทนขนตา (Minimal Capital Requirement) ถอเปนขนตอนแรกทจาเปนของธนาคารพาณชย โดยหลกการนไดพฒนาจากแนวทางท Basel I เดมไดวางกรอบไว แตเพมความรดกมใหเงนกองทนสามารถสะทอนความเสยง (Risk-sensitive) และพอเพยงสาหรบการรองรบความเสยหายทธนาคารพาณชยอาจตองเผชญในสวนทเกนกวาทคาดการณไวดวยความเชอมนระดบสงได (Capital Buffer for “Unexpected Loss”) การกาหนดลกษณะนจะสงผลใหโอกาสการลมละลายของธนาคารพาณชยมนอยลง ซงเปนการบรรเทาความเสยงลงได

สาหรบในกรณของประเทศไทย ธนาคารแหงประเทศไทยไดประกาศใหสถาบนการเงนเตรยมความพรอม โดยใหธนาคารพาณชยเรมคานวณและดารงเงนกองทนขนตาทจาเปนสาหรบสนทรพยเสยงซงมแหลงทมาของความเสยงแตกตางกนไปตามทประกาศใหครบถวน เพอรองรบกบการใชมาตรฐานดงกลาวจรงภายในปลายปพ.ศ. 2551 โดยในขนแรกเรม ธนาคารแหงประเทศไทยกาหนดใหใชเกณฑตามวธมาตรฐานเปนการประเมนกอน (Standardized Approach) โดยหากธนาคารพาณชยใดในภายหลงมความพรอม กสามารถปรบไปสรปแบบ “วธภายใน” (Internal Approach) ได (ภาพท 37 แสดงระดบเงนกองทนของระบบธนาคารพาณชยไทยเมอคานวณตาม Standardized Approach)

แผนภาพท 37 แสดงระดบเงนกองทนตอสนทรพยเสยง (เฉลยของธนาคารพาณชยไทยทงหมด)

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

FINAL DRAFT

73 / 85

การอาศยดลยพนจของผกากบดแล (Supervisory Power) และการเปดเผยขอมลและการกากบโดยตลาด (Information Disclosure and Market Discipline): องคประกอบอกสองประการทหลกการของ Basel II เสนอแนะ ไดพยายามชใหเหนความจาเปนทจะตองมการตรวจสอบสถาบนการเงนอยางชดเจนและคานงถงหลกโปรงใส ในขณะเดยวกน การเปดเผยและเผยแพรขอมลใหสาธารณะไดรบทราบจะเปนเครองกากบวนยในการดาเนนธรกจของสถาบนการเงนไดเปนอยางดอกดวย

นอกเหนอไปจากการใชมาตรฐาน Basel II แลว ธนาคารแหงประเทศไทยยงพยายามดาเนนนโยบายการกากบสถาบนการเงนใหเปนไปตามมาตรฐานสากลทสาคญอกสองประการ อนไดแก

มาตรฐานทางการเงนและการบญชใหสอดคลองกบนานาชาตและตรงตามหลกการของ Prudential Supervision: ธนาคารแหงประเทศไทยไดเรมเพมขดความเขมงวดและความระมดระวงของมาตรฐานการบญชในสวนของการดแลธนาคารพาณชยนบตงแตหลงเกดวกฤตการณเปนตนมา โดยใหมการกาหนดใหรบรความเสยหายทางการเงนของสนทรพยทธนาคารพาณชยถอครองอยเรวขน เชน การแบงชนของหนออกเปน 5 ชนทเลอนเกณฑการเปน NPLs ลงเหลอเพยง 3 เดอนและบงคบใหธนาคารพาณชยตองตงวงเงนสารองไวตามทกาหนดในแตละชนของสนทรพยประเภทหน อยางไรกด ธนาคารแหงประเทศไทยไดเรมวางกรอบและกาหนดเกณฑการจดชนและสารองหนของธนาคารพาณชยในรปแบบใหมใหเปนไปตามแนวทาง IAS 39 เพอใหขอมลทางบญชและการบนทกความเสยหายสามารถสะทอนมลคาและสถานะของธนาคารพาณชยไดอยางชดเจน รวมทงยงสอดคลองกบหลกการ Prudential Supervision ทเปนอย กลาวคอ สาหรบสนเชอตากวามาตรฐานซงมการเรมคางชาระดอกเบยตงแต 3 เดอนขนไป ธนาคารพาณชยตองกนสารองสวนเพมตามมลคาปจจบนของความเสยหายสทธทอาจเกดขนเมอหกลบดวยหลกทรพยคาประกนเรยบรอยแลว ดงนน มลคาของทนทแสดงในสวนของเงนกองทนตามชอ BIS ratio จะสะทอนใหเหนถงเงนทนทพรอมสาหรบการรองรบความเสยหายของสนเชอทวไปในกรณทเกดเหตการณไมคาดคด (Unexpected Loss)

ระบบควบคมความปลอดภยและเสถยรภาพของระบบการเงน (Financial Safety Net Program): มาตรฐานเงนกองทนและการกากบตามแนวทางของ Basel II เปนเพยงสวนหนงเทานนทชวยกากบวนยในการดาเนนกจกรรมของธนาคารพาณชย แตองคประกอบของการปองกนความไรเสถยรภาพของระบบการเงนในภาพรวมยงจาเปนตองมระบบอกสองสวนคอ ระบบประกนเงนฝาก (Depository Insurance) และเกณฑในการสงปดสถาบนการเงนโดยอาศยเงนกองทนเปนเครองชวด (Prompt Corrective Action)

การมระบบสถาบนประกนเงนฝากและหลกเกณฑการปดสถาบนการเงนทชดเจนเปนขอเสนอทนกวชาการจานวนมากไดแนะนานบตงแตเกดวกฤตการณทางการเงนขน เพราะบทเรยนของการปราศจากสวนประกอบทงสองนนทาใหธนาคารแหงประเทศไทยตองเขาชวยเหลอและรบผดชอบดวยการคาประกนเจาหนและผฝากเงนของสถาบนการเงนเหลานนทงหมด เปนผลใหรฐตองแบกภาระตนทนดงกลาวในรปภาษอากรของประเทศ และอาจสงผลใหผมสวนไดสวนเสยกบระบบธนาคารพาณชยเกดความประมาทเลนเลอดวย เพราะทราบแนนอนวารฐตองเขาชวยเหลอแมตนจะไมไดใสใจในการดาเนนการของธนาคารพาณชยอยางจรงจง อกทงระบบดงกลาวยงมประโยชนในการ “ตดไฟตงแตตนลม” ได และกน

FINAL DRAFT

74 / 85

ไมใหปญหาลกลามและแผขยายออกไปในวงกวางเพราะความวตกจากผฝากเงนทมตอระบบธนาคารพาณชยทงหมด

ธนาคารแหงประเทศไทยไดเรมพยายามผลกดนรางพระราชบญญตประกนเงนฝากและเกณฑการปดสถาบนการเงนอยในขณะน แตในขณะปจจบนยงไมเรยบรอย โดยในขนแรกของการบงคบใชทวางไวสาหรบการประกนเงนฝาก จะกาหนดอตราคดเบยประกนกบธนาคารพาณชยในแตละแหงดวยอตราเดยวกนแบบเชงบงคบ (Flat Rate) และจะพฒนาระบบการคาเบยประกนใหสอดคลองกบแนวทางสากลมากขนทเนนลกษณะตามความเสยงของสถาบนการเงนทเปนผรบเอาประกน (Risk-based)18

3.2.2 แผนพฒนาระบบสถาบนการเงน Financial Sector Master Plan แมนการปรบเปลยนตามแนวทางของ Basel II จะเพมความรดกมมากยงขน แตทวาบทบาทของ

Regulator ในการกากบระบบสถาบนการเงนไทยเองอาจยงไมสามารถหยดยงเพยงแคนน เพราะยงคงตองพจารณาถงลกษณะของโครงสรางและรปแบบในอนาคตของธนาคารพาณชยทควรจะเปนไป รวมทงการกากบดแลโครงสรางธรกจในแบบทวางไวดงกลาวใหม Prudential Regulation อยางตอเนอง

แนวคดและหลกการของแผนพฒนาระบบสถาบนการเงนไดรบแรงจงใจจากขอเทจจรงทปรากฎจากแนวโนมอตสาหกรรมการเงนโลก ทมการรวมตวของผใหบรการภายในอตสาหกรรมมากขน ผานกระบวนการควบรวมกจการและสราง Synergy เพอใหเกดประโยชนในการใหบรการทางการเงนในลกษณะ One-Stop-Service ททาใหสถาบนการเงนสามารถสรางนวตกรรมทางการเงนทครบถวนและตรงตอความตองการของผใชบรการไดมากทสด โดยมการประหยดตอขนาดในการดาเนนงานและยงเปนประโยชนในการกระจายความเสยงจากรายไดทางการเงนของกลมผใหบรการทางการเงน (Financial Conglomerate) ดงกลาวดวย (IMF: 2001)19

การเปลยนแปลงในทศทางดงกลาวน ทาใหธนาคารแหงประเทศไทยเรมหนมาพจารณาโครงสรางของระบบการเงนไทยในสองลกษณะ อนประกอบดวย:

Business Model สาหรบระบบธนาคารพาณชยไทยและการกากบภายใต Consolidated Supervision: ธนาคารแหงประเทศไทยไดเรมผอนคลายกฎระเบยบเพอเออใหระบบธนาคารพาณชยสามารถเปลยนไปสการเปน Restricted Universal Bank ดวยการอนญาตใหธนาคารพาณชยสามารถใหบรการทางการเงนทไดรบอนญาตอยางเตมท ผานทงรปแบบ Affiliate และ Subsidiary ทธนาคารพาณชยบรษทแมมอานาจในการบรหารจดการ

18 การมระบบ Limit Insurance เพอแบงรบความเสยงระหวางกนและไมสรางใหเกดปญหา Moral Hazard ทอาจเกดขนจากการรบประกนเงนฝากเตมจานวน อยางไรกด อาจมขอสงเกตวาไมเปนธรรมกบผฝากเงนรายใหญ แตทงนตองพจารณาวา ระบบดงกลาวออกแบบมาเพอใหเกดการผลกตนทนของแตละฝายอยางเหมาะสมซงทาใหผฝากเงนรายใหญตองทาหนาทกากบวนยของธนาคารพาณชยไปในตวดวย เพราะประโยชนทตนเองไดรบจะสงกวาในกรณทไมกากบวนยธนาคารพาณชยโดยพงพงเฉพาะรฐหรอสถาบนประกนเงนฝาก 19 IMF (2001) “Financial Sector Consolidation in Emerging markets”

FINAL DRAFT

75 / 85

ความเสยงทการอนญาตดงกลาวอาจทาใหธนาคารพาณชยมลกษณะซบซอนมากขนและเพมความเสยงทเปนระบบ (systemic risk) ของธนาคารพาณชย ทาใหธนาคารแหงประเทศไทยตองเสรมแนวทางการกากบดแลธนาคารพาณชย ในลกษณะ Consolidated Supervision ของ Banking Group ทจาเปนตองเขาไปพจารณาการดาเนนงานของบรษทลกเหลานนดวย ในกรณทธนาคารพาณชยถอหนในสดสวนเกนกวารอยละ 10 รวมทงตองเฝาระวงเปนพเศษสาหรบธรกรรมทเกดขนระหวางกลมผใหบรการทางการเงนดงกลาว ในขณะเดยวกน ธนาคารแหงประเทศไทยยงไดอาศยนโยบาย One Presence เพอบงคบใหกลมการเงนของธนาคารพาณชยแหงหนงสามารถมสถาบนรบเงนฝากไดเพยงแหงเดยว ซงจะเปนการปองกนความเสยหายทเปนระบบทอาจมมากขนหากธนาคารพาณชยมากกวาหนงแหงเกดปญหา

นโยบายการใหบรการททวถงและแนวโนมการเปดเสรภาคการเงน: นอกเหนอจากการเตรยมพรอมและปรบให Business Model ของธนาคารพาณชยมโอกาสเปน Universal Banking ได แผนพฒนาระบบการเงนยงใหความสาคญตอการมระบบการเงนทสามารถใหบรการไดทวถง (Accessibility) ดวยการออกมาตรการสงเสรมใหสถาบนการเงนทพรอมสามารถขอยกฐานะเปน “ธนาคารพาณชยเตมรปแบบ” และ “ธนาคารพาณชยเพอรายยอย” (Retail Bank) รวมทงเปดโอกาสใหเกดการควบรวมกจการได เพอใหเปนไปตามแนวนโยบาย One Presence ซงจะทาใหธรกจสามารถประหยดตอขนาดจากความทบซอนกนของการดาเนนงาน นอกจากน มาตรการทสาคญอกประการหนงทธนาคารแหงประเทศไทยยงไดเรมพจารณาคอ การเตรยมความพรอมและกาหนดแนวทางของการเปดเสร โดยรปแบบของแนวทางการเปดเสรทเปนไปไดและถกเสนอแนะคอ การอนญาตใหธนาคารพาณชยตางชาตสามารถจดตงธนาคารพาณชยในไทยในรปแบบ Subsidiary ทมสาขาจานวนจากด และเพมชองทางใหกลมการเงนจากตางประเทศสามารถเขาถอครองหนในระบบธนาคารพาณชยไทยไดไมเกนรอยละ 25 ของสดสวนทน (กอปรศกด และคณะ 2547)

ภาพท 38 โครงสรางสถาบนการเงนหลงปรบใชแผนพฒนาระบบการเงนรปแบบใหม

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

FINAL DRAFT

76 / 85

ตารางท 7 พฒนาเชงโครงสรางและอานาจการจดสรรทนในระบบสถาบนการเงนไทยชวงหนงทศวรรษทผานมาก

ชวงเวลา Regulator ธนาคารกลาง และ ภาครฐ สถาบนการเงน

ชวงกอนและหลงเปดเสรทางการเงนของไทย

• อาศยนโยบายกากบสถาบนการเงนเพอวตถประสงคนโยบายเศรษฐกจดานอนๆ

• Prudential Regulation และ Compliance ในการกากบและตรวจสอบม Time Lag ในการตรวจสอบมาก และไมเขมงวดในขณะทม Upward Trend Business Cycle จนทาใหเกด Regulatory Forbearance เมอเรมพบปญหาเรมสงสญญาน

• ใหเงนทนไหลเขาออกเสรเพมขน และ สนบสนนการตง BIBF ดวยมาตรการภาษ ในขณะทสราง Moral Hazard จากนโยบายอตราแลกเปลยน

• Concentrated Ownership และเปน Family Business ทาใหไมเกด Market Discipline

• โครงสรางภายในขาดความโปรงใสและไมเออตอการคานอานาจในการตรวจสอบ

• เรงปญหาโครงสรางภายขาดธรรมาภบาล ดวยภาวะ Capital Ease ภายใต Rule of Game ทเปนอย

ชวงวกฤตการณทางการเงน

• ตอง Bail Out สถาบนการเงนทงหมด จาก Self-Fulfilling ของภาคเอกชนเและนกลงทนตางชาตเกยวกบ Implicit Blanket Guarantee ทตองเกดขน

• มาตรการ 14 สงหาคม และ กฎหมายสองฉบบสาคญ แกปญหา NPL ดวยการเนนกลไกตลาดเปนหลกในการสนบสนนการปรบโครงสรางหน

• ปญหา NPLs มากทาใหธนาคารพาณชยมบทบาทคอนขางนอยมากในการแกปญหาทางเศรษฐกจ

• โครงสรางความเปนเจาของเปลยนแปลงและสถาบนการเงนตางชาตเรมเขามามบทบาทในการถอครองสถาบนการเงนไทย เรมมการถอหนโดยกระจดกระจายมากขน

หลงวกฤตการณทางการเงน

ธนาคารแหงประเทศไทย

• วางกฎระเบยบใหมดาน Prudential Supervision เพอ Sounding and Safety Financial Institution มากยงขน

• เนนเรอง Risk Management และ Incentive-based Regulation ทงภายในและภายนอกองคกร

• เรมทบทวนประเดนการออกแบบสถาปตยกรรมของระบบสถาบนการเงนไทยทเนนการเขาถงบรการ ดานการแขงขน และ สทธผบรโภคมากขน

• เปดกวางในการเขาใจธรรมชาตในการทาธรกจของภาคเอกชน ตาม Financial Sector Master Plan และ ภายใตกรอบ Consolidated Supervision

• ผลกดนเรอง Prompt Corrective Action และ สถาบนประกนเงนฝาก รฐบาล

• จดตง TAMC เพอรบซอหนเสยเขามาบรหาร

• กระตนบทบาทของ State Bank และ SFIs ในการเปนเครองมอสงเสรมนโยบายกงการคลง และ นโยบายประชานยม สงผลการแขงขนของธรกรรมทางการเงนบางประเภท

• พยายามเสนอแนะวธการสราง Single Regulator ภายนอกเพอดงอานาจออกจากการกากบของธนาคารแหงประเทศไทย

ธนาคารพาณชย

• ธนาคารพาณชยเปนผเลนหลกในระบบสถาบนการเงน บทบาทของ บง. เรมหายไปหรอตองควบรวม และ ขยายขอบเขตการทาธรกรรมใหครบวงจรมากขน ตาม ทศทางของ One-Stop-Service คงจะพฒนาไปในทางดงกลาว

• เปน Restricted Universal Banking ทสามารถถอครอง Subsidiary ทเปนนบเปน Legal Entity แยกตางหากไดมากขน

• เรมพฒนาระบบ Internet Banking มากขนตาม Internet Penetration ทเรวและมากขนตามลาดบ สถาบนการเงนเฉพาะกจ

• Non-Bank และ การขยายตวของหนภาคประชาชน

• สถาบนการเงนเฉพาะกจเพมบทบาทมากขน และ ควรสนองตอวตถประสงคใดบาง

• ในระยะยาวอาจตองกงวลเรองการแขงขน และ อาจตองพจารณาประเดนการกากบดแลสถาบนการเงนเหลานไวเปนอกกรณทนาสนใจ วา Prudential Supervision ควรรวมถง Stability ดวยหรอไม

FINAL DRAFT

77 / 85

3.3) ประเดนความทาทายและคาถามทงทายสาหรบการพฒนาระบบสถาบนการเงนไทย ในสวนนผเขยนทงทายไวดวยประเดนทสาคญเกยวกบความทาทายของการพฒนาระบบสถาบน

การเงนในอนาคต ซงสวนใหญเปนคาถามปลายเปดทยงอาจยงไมมคาตอบทชดเจนนกและทาไดเพยงอยางมากคอเปรยบเทยบประสบการณจากตางประเทศทไดมการพฒนาระบบไปกอนหนาแลว

3.3.1) โครงสรางการแขงขนของสถาบนการเงน (Competition Landscape) ในขณะทการปองกนความไรเสถยรภาพของระบบการเงนเปนเปาหมายทสาคญประการหนงของ

การกากบดแลระบบสถาบนการเงน แตการมงเนนใหระบบการเงนมประสทธภาพกเปนประเดนทสาคญไมแพกน ซงภายใตโลกและเทคโนโลยทางการเงนททาใหสามารถพฒนานวตกรรมทางการเงนทเอออานวยใหสถาบนการเงนสามารถบรหารและแบกรบความเสยงระหวางกนไดดขน ยอมเปนโอกาสอยางยงในการจะสงเสรมการเขาถงบรการทางการเงนอยางมประสทธภาพและเปนธรรมใหมากขน ซงนนจาเปนตองทาควบคไปกบการแขงขนทเหมาะสมและสภาพแวดลอมทางการเงนในดานกฎกตกาทพรอมเปดใหมการแขงขน

ประเดนหนงทผเขยนหยบยกขนมาเปนขอสงเกตในรายงานฉบบน เปนประเดนคาถามเกยวกบลกษณะการแขงขนของธนาคารพาณชยไทยวาเหมาะสมดแลวหรอไมอยางไร และนาไปสขอถกเถยงวาการเปดใหผประกอบการรายใหมเขาสอตสาหกรรมในลกษณะทมการกาหนดเปาหมายทชดเจนของธรกจนนๆ ในระบบธนาคารพาณชย เปนธรรมและเออตอการแขงขนหรอไม (ดงเชนกรณของธนาคารพาณชยรายยอย)

จะสงเกตเหนไดวา แบบจาลองการพฒนาระบบการเงนของธนาคารแหงประเทศไทยมลกษณะคอนขาง “Conservative” ตามธรรมชาตของการเปนผดาเนนนโยบาย เพราะธนาคารแหงประเทศไทยเปดโอกาสใหธนาคารพาณชยรายยอยสามารถขยายธรกจไปเปนธนาคารพาณชยเตมรปแบบได แตตองตอบสนองวตถประสงคการเปนธนาคารเพอกลมคนหรอผประกอบการรายยอยและรายกลางเปนหลกกอน ดงนน หากธรกจในระดบบนทธนาคารพาณชยดาเนนการอยมการแขงขนอยางเตมทแลว การเขาสตลาดลางลงไปเพอพฒนาความสมพนธในระยะยาวของธนาคารพาณชยเตมรปแบบกคงตองเกดขนแน และดวยเงนทนทมากกวาและความสามารถทสงกวาในการกระจายสนทรพยของธนาคารพาณชยเตมรปแบบ รวมไปถงความสามารถในการใชนวตกรรมทางการเงนในการแปลงสนทรพยใหเปนหลกทรพยไดงายกวา สงทชวนใหสงสยคอ ธนาคารพาณชยรายยอยเหลานจะอยไดอยางไร หรอจะตองกลายเปนธนาคารทรอวนถกธนาคารพาณชยรายใหญเขาครอบครองเทานน

FINAL DRAFT

78 / 85

ตารางท 8 การกระจกตวของระบบธนาคารพาณชยในแตละประเทศ ในอดตและปจจบน

สดสวนของเงนฝาก

สดสวนของเงนฝาก

ประเทศ

จานวนธนาคาร พ.ศ. 2537

3 แหงแรก 10 แหงแรก

HH index

จานวนธนาคาร ป 2543

3 แหงแรก 10 แหงแรก

HH index

เอเชย เกาหลใต 30 52.8 86.9 1263.6 13 43.5 77.7 899.7 มาเลเซย 25 44.7 78.3 918.9 10 43.4 82.2 1005.1 ฟลปนส 41 39 80.3 819.7 27 39.6 73.3 789.9 ไทย 15 47.5 83.5 1031.7 13 41.7 79.4 854.4 ละตนอเมรกา อาเจนตนา 206 39.1 73.1 756.9 113 39.8 80.7 865.7 บราซล 245 49.9 78.8 1220.9 193 55.2 85.6 1278.6 ชล 37 39.5 79.1 830.4 29 39.5 82 857.9 เมกซโก 36 48.3 80.8 1005.4 23 56.3 94.5 1360.5 เวเนซเอลา 43 43.9 78.6 979.2 42 46.7 75.7 923.1 ยโรปกลาง สาธารณรฐเชค 55 72 97 2101.5 42 69.7 90.3 1757.8 ฮงการ 40 57.9 84.7 1578.8 39 51.5 80.7 1241.2 โปแลนด 82 52.8 86.9 1263.6 77 43.5 77.7 899.7 ตรก 72 40.7 79.1 957.2 79 35.9 72 710.2

ทมา: Gelos และ Rodos (2004) นาขอมลมาจากการคานวณของ IMF

ขอเทจจรงทสาคญประการหนงจากตารางท 8 ขางตนชวา การมจานวนธนาคารพาณชยมากมไดเปนเครองรบประกนวาการกระจกตวของระบบธนาคารพาณชยจะลดลงและนามาซงการแขงขนเสมอไป ในทางกลบกน การกระจกตวทลดลงอาจมไดหมายถงการแขงขนทเพมขน เพราะธนาคารพาณชยแตละแหงอาจมความเชยวชาญเฉพาะดานในการทาธรกจแตละประเภท ทาใหมลกษณะตลาดเฉพาะเปนของตนเอง ซงทาใหกลายเปนวา ระดบการกระจกตวทลดลงนนเกดการแบงแยกตลาดไปโดยปรยาย ดงเชน Allen และ Gale (2003 และ 2004) ไดใหเหตผลในลกษณะเดยวกนวา การกระจกตวทลดลงอาจมไดหมายถงการแขงขนทเพมขนกเปนได Beck, Demirgüç-Kunt และ Levine (2005) รวมทงShacek และ คณะ (2006) ไดศกษาในประเดนดงกลาวและพบวา การแขงขนจะนาไปสโอกาสของการเกดวกฤตการณทางการเงนทลดลง ในขณะทการกระจกตวกบการแขงขนอาจมลกษณะทเดนตามไปดวยกน

ประสบการณในตางประเทศทอาจเหนไดชดเจนคอ ในกรณของเกาหลใตทภายหลงเกดวกฤตการณทางการเงนไดพยายามควบรวมกจการธนาคารพาณชยของประเทศเขาดวยกนใหเหลอธนาคารพาณชยจานวนไมมากนก ซงรวมถงเปดโอกาสใหธนาคารพาณชยทตองการควบรวมกจการ ดาเนนการควบรวมไดงายขน ผลปรากฏวา ทาใหธนาคารพาณชยของเกาหลใตมการใหบรการและสวนตางอตราดอกเบย (Interest rate Spread) และ Net Interest Rate margin ทปรบลดลงอยางตอเนองควบคไปกบระดบ NPLs ของธนาคารพาณชยทลดตาลงจนอยในระดบใกลเคยงกบธนาคารพาณชยในประเทศพฒนาแลว (ภาพท 39)

FINAL DRAFT

79 / 85

แผนภาพท 39 โครงสรางผลการดาเนนงานของธนาคารพาณชยเกาหลใต

ทมา: Financial Stability Report (2550)

แผนภาพท 40 สดสวนการปลอยสนเชอของธนาคารพาณชยในประเทศเกาหลใต

ทมา: Financial Stability Report (2550)

ภาพท 40 เปนเครองชอกประการหนงวา การแขงขนในระดบทรนแรงของธรกจจะเปนผลใหธรกจในสวนของ Large Enterprise มลกษณะเปนแบบ Cherry Picking ซงจะสงผลให Margin มแนวโนมตาลง และสงผลใหธรกจธนาคารพาณชยเกาหลใตเรมหนไปหาลกคาประเภท SME มากยงขน ซงแมนธนาคารพาณชยจะมการเขาหาธรกจทมความเสยงมากยงขน แตในทางกลบกน กรอบการกากบดแลตาม Basel II จะเปนมาตรวดเพอคอยสรางความระแวดระวงใหธนาคารพาณชยตองมเงนกองทนทพอเพยงสาหรบความเสยงทตองเผชญเชนเดยวกน20

20 มการตงขอสงเกตวาการกาหนดใช Basel II จะเปนการลดโอกาสในการเขาถงแหลงเงนทนของกลม SME เพราะตองมคาใชจายเพมขนสาหรบการดาเนนการประเมนและจดลาดบ Rating ของผก SME รายดงกลาวซงอาจไมคม อยางไรกด ควรตงขอสงเกตวาในอดต สมยทยงใชระบบ Basel I ลกษณะของเงนกองทนในสวนของบรษททไมวาประเภทใดจะถกกาหนดใหมนาหนกความเสยงเทากนกบลกคาทไมไดรบการจด Rating ตาม Standardized Approach ของ Basel II ซงหมายความวา ธนาคารพาณชยอาจเลอกหรอไมเลอกจด Rating และอาจไมปลอยสนเชอแกธรกจ SME จรง แตทงน แรงจงใจดงกลาวจะเปนเพราะธนาคารมทางเลอกอนในการทาธรกจทดกวา (Cherry Picking) ดงนน การใชระบบ Basel II ไมนาจะเปนเหตผลโดยตรงททาให SME เขาถงแหลงเงนทนลาบากขน เพราะความจรงนาจะเปนทโครงสรางตลาดและการแขงขนมากกวาททาใหธนาคารพาณชยใหความสนใจกบลกคาประเภทอนมากกวา

FINAL DRAFT

80 / 85

แมในทางความเปนจรงอาจเทยบเคยงไดลาบากวาโมเดลทประยกตใชกบประเทศเกาหลใตจะเหมาะสมสาหรบประเทศไทยหรอไม21 เพราะลกษณะโครงสรางการผลตของสองประเทศนมความแตกตางกน อกทง Financial Infrastructure สวนอนๆ กแตกตางกนเพราะตลาดทนของเกาหลมระดบ “ความลก” ทคอนขางมากกวาของเรา ซงเปนการเออใหเกดการแขงขนระหวางสถาบนการเงนและตลาดการเงนอยางมาก (Disintermediation) ในขณะเดยวกน นยามของ SME กอาจแตกตางจากของเราในระดบหนง แตสงททางการควรใสใจคอ ไมปดโอกาสทางเลอกของแนวนโยบายดงกลาวน เพราะในระยะยาว การทสถาบนการเงนไทยจาเปนตองแขงขนกบตางประเทศทมแนวโนมเขาสระบบการเงนมากขนเรอยๆ ตามแนวโนมการเปดเสรตาม WTO จาเปนตองมผเลนทมความสามารถทดเทยมกน ยงไปกวานน หากการกระจกตวเกดขนจนทาใหเกดอานาจผกขาดขนในระบบ และจาเปนตองมการแกไขในภายหลงเมอมการเปดเสรทางการเงนเรยบรอยแลว การแกปญหาอาจกระทาไดลาบากและเปนเรองละเอยดออนอยางมากตอระบบการเงนไทยเพราะมปจจยจากตางประเทศเขามาเกยวของดวย

3.3.2) บทบาทของสถาบนการเงนเฉพาะกจและกจการ Non-Bank และโครงสรางการ

กากบดแล (Regulatory Architecture) ภายหลงจากรฐบาลชวนไดพนจากอานาจการบรหารประเทศและเปลยนผานไปสยครฐบาล

ทกษณ รฐบาลใหมไดดาเนนนโยบายเศรษฐกจในหลายรปแบบทเปนเชงรก ทงในสวนของนโยบายทเกยวของโดยตรงตอระบบสถาบนการเงน และนโยบายเศรษฐกจดานอนๆ ทสงผลยอนกลบมาทาใหเกดการเปลยนแปลงบางประการในระบบสถาบนการเงน จนเปนผลใหเกดกระแสวจารณทางสงคมเปนวงกวางในหลายแงมม

การดาเนนนโยบายประชานยมไดสรางใหเกดการเปลยนแปลงเชงโครงสรางแกระบบการเงนในสองลกษณะหลกซงอาจจาเปนตองมการพจารณาใหรอบคอบในระยะยาว กลาวคอ งบประมาณสาหรบการใชนโยบายประชานยม อาทเชน กองทนหมบาน, บานเอออาทร, การแปลงสนทรพยใหเปนทน, การพกชาระหนเกษตรกร และการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและยอม ไดรบการกาหนดเปนนโยบายโดยผานการสนบสนนและอาศยสถาบนการเงนเฉพาะกจของรฐเปนเครองมอ22 ซงจะสงเกตเหนไดวา ในชวงทระบบธนาคารพาณชยไทยไมสามารถทาการปลอยกไดอยางเตมท สถาบนการเงนเฉพาะกจของรฐเหลานไดรบทาหนาทโดยเพมสวนแบงทางการตลาดสนเชอพรอมกบการขยายตวของการปลอยสนเชอตอภาคเศรษฐกจอยางตอเนอง (ภาพ 41 และ ภาพ 42)

21 หากพจารณาจากระดบจานวนธนาคารพาณชยในเกาหลใตจะพบวาจานวนมเทากนกบในไทย แตหากเทยบเคยงขนาดเศรษฐกจจะเหนจานวนธนาคารพาณชยทใหบรการจรงๆ แลวนอยกวา ซงสอดคลองกนกบคาของ Concentration Ratio ทสงกวาของไทยตามตารางท 8 อยางไรกด การท Net Interest Margin ตากวายงเปนการสะทอนวา การม Concentration ไมไดหมายความจะมการผกขาดเสมอไป แคเปนการยกระดบขนาดของการแขงขนใหอยในระดบทใกลเคยงกนและพรอมตอการแขงขนไดจรง (Level Playing Field) 22 สถาบนการเงนเฉพาะกจจดตงขนเพอวตถประสงคสาคญหลายประการเชน เพอการสงเสรมการออม (ธนาคารออมสน) เพอการเขาถงทอยอาศยของประชาชน (ธอส.) เพอสนบสนนเกษตรกร (ธกส.) และ เพอชวยเหลอเงนทนแกธรกจขนาดกลางและยอม (ธพว.) และ สงเสรมธรกจการนาเขาและสงออก (ธสน.) เปนตน

FINAL DRAFT

81 / 85

แผนภาพท 41 การขยายตวของสนเชอธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนรฐ

-20

0

20

40

60

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

ธนาคารพาณชย สถาบนการเงนเฉพาะกจ

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

แผนภาพท 42 สวนแบงทางการตลาดของการใหสนเชอจาแนกตามประเภทผใหบรการ

0%

20%

40%

60%

80%

100%

รอยละ

2527 2531 2535 2539 2543 2547

ป

สวนแบงทางการตลาดของการใหสนเชอ

อนๆ

สถาบนการเงนเฉพาะกจ

ธนาคารพาณชย ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

แมนโยบายกงการคลง (Quasi-Fiscal Policy) ในลกษณะสวนดงกลาวสวนหนง อาทเชนกองทน

หมบาน จะถกกาหนดใหเปนเงนในภาระงบประมาณแผนดนโดยตรง แตกจกรรมบางประเภทเปนลกษณะทกาหนดมาในเชงนโยบายของทางการซงยอมมผลผกผนตอระบบเศรษฐกจในลกษณะภาระหนสนผกพน (Contingent Liability) ทอาจเกดขนหากสถาบนการเงนเหลานนประสบปญหา เพราะสถาบนการเงนเหลานนลวนเปนของรฐทงหมด ในแงหนง การใชเครองมอของสถาบนการเงนเฉพาะกจเปนเครองมอในการชวยเหลอปญหาทางเศรษฐกจอาจถอเปนหลกการทด เพราะสามารถชวยใหแกปญหาทางเศรษฐกจในระยะสนได และถอวาเปนวธจดการกบ Procyclicality ของระบบการเงนไดในอกรปแบบหนง รวมทงอาจมวนยมากกวาการดาเนนนโยบายผานนโยบายการคลงโดยตรงดวย23 อยางไรกด ในทางกลบกน หากรฐ

23 Procyclicality เปนประเดนหนงทไดรบความสนใจและเปนขอกงวลของการปรบใชมาตรฐาน Basel II สาหรบระบบสถาบนการเงน เพราะ Basel II ไดกาหนดใหการประเมนเงนกองทนเปนไปตามหลกการ Rating-based ซงในกรณทภาวะเศรษฐกจขยายตว Rating-based ยอมจะปรบตวดขน แตในทางกลบกน หากภาวะเศรษฐกจตกตา Rating-based ยอมจะปรบตวแยลง ทาใหลกษณะการปลอยสนเชอจะมความออนไหวตอภาวะทางเศรษฐกมากยงขน ซงทาให Amplification ของ Business Cycle ยงมากขนตามไปดวย เปนผลใหการบรหารเสถยรภาพเศรษฐกจมหภาคอาจมความยากยงขน ตวอยางทเหนไดชดเจนคอ กรณในชวงวกฤตการณทางการเงนของไทยทธนาคารพาณชยเลอกไมปลอยเงนกเพราะพจารณาวา Credit Risk คอนขางสง โดยทานสามารถดกรณตวอยางเพมเตมทเปน International Evidence สาหรบปญหาและการจดการในเรองดงกลาวไดจาก Sergeviano และ Lowe (2002), Amato และ Furfine (2003), และ Gordy และ Howells (2004)

FINAL DRAFT

82 / 85

ขาดวนยทางการคลงอาจเปนผลใหภาครฐใชจายเกนตวและสรางความเสยงตอการบรหารเสถยรภาพทางเศรษฐกจไปในตว เพราะสถาบนการเงนเฉพาะกจของรฐเหลานบางสวนใหบรการรบฝากเงนจากประชาชน ยงไปกวานน ดวยลกษณะของการกากบดแลระบบสถาบนการเงนเฉพาะกจเหลานทมไดเปนไปตามขอกาหนดของธนาคารแหงประเทศไทยโดยตรง อาจทาใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางกนระหวางธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนเฉพาะกจบางแหงทสามารถประกอบธรกจทใกลเคยงกนกบธรกจทธนาคารพาณชยสามารถทาไดโดยตรง24

ในขณะเดยวกบทเศรษฐกจของประเทศขยายตว นโยบายประชานยมทาใหประชาชนในระดบรากหญาใชจายเงนมากขนอยางตอเนอง สงทเปลยนแปลงและสรางแรงกระทบตอธรกจทางการเงนในระดบดงกลาวคอ การอบตขนของธรกจการใหสนเชอในรปแบบทเรยกกนวา Non-Bank ซงมการใหบรการทงในสวนของสนเชอสวนบคคลและบรการบตรเครดต ซงในอดต ธรกจเหลานใหบรการเฉพาะในกลมลกคาทมรายไดสงเพอวตถประสงคเพยงอานวยความสะดวกในการไมตองพกพาเงนสดเพอซอสนคาและบรการ แตการขยายตวของธรกจดงกลาวนเตบโตอยางรวดเรว ดงจะเหนไดจากการขยายตวของสนเชอในธรกจดงกลาวทเรมมมากอยางตอเนองนบตงแตป 2544 เปนตนมา อกทงการขยายตวของสนเชอยงไดรกเขาไปสการใหสนเชอและบรการบตรเครดตแกกลมบคคลทมรายไดตากวา 10,000 บาทอกดวย ซงเปนการแขงขนกนในระดบตลาดลาง (ภายหลงธนาคารแหงประเทศไทยไดอนญาตใหเกณฑรายไดขนตาสาหรบการใชบรการบตรเครดตอยทรายไดตากวา 10,000 บาท) โดยทการทาธรกจในลกษณะดงกลาวมไดถกควบคมโดยธนาคารแหงประเทศไทย เพราะ ธรกจ Non-Bank เปนธรกจทอาศยเพยงเงอนไขขอกาหนดทเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชยเทานน

ในแงหนง ธรกจ Non-Bank มบทบาทสาคญในการชวยใหประชาชนผมรายไดนอยสามารถเขาถงและปรบกระแสการใชจายใหเหมาะสม (ตารางท 9 แสดงบทบาทของ Non-Bank ในการเขาถงบรการของประชาชนผมรายไดนอย) อยางไรกด การขยายตวของการใหสนเชออยางรนแรงอาจสงผลตอเสถยรภาพในระบบเศรษฐกจมหภาค เพราะเมอภาระหนของภาคครวเรอนไดกอตวสงขนในภาวะอตราดอกเบยเปลยนทศทางเปนขาขน จะสงผลใหครวเรอนดงกลาวมโอกาสมากขนทจะผดนดชาระหน ซงจะสงผลตอฐานะของผใหบรการทางการเงนเหลานน ทาใหอาจมการระดมเงนทนจากสถาบนการเงนซงในทายทสดอาจสงผลตอเสถยรภาพของระบบการเงนในองครวม (ภาพท 43 แสดงสดสวนของมลคาสนเชอทปลอยโดย Non-Bank ไปสกลมผมรายไดแตละระดบ)

การกากบดแลธรกจ Non-Bank อาจไมจาเปนตองมมาตรฐานทใกลเคยงกนกบระดบการกากบดแลธนาคารพาณชยทตองเนนยาเรอง Prudential Supervision มากนก เพราะผมสวนไดสวนเสยมจานวนคอนขางจากด และผลกระทบอาจจากดอยในวงแคบเนองจากแหลงเงนทนมาจากสวนทนของผถอหนซงพรอมจะแบกรบความเสยหายหากเกดปญหา และเงนกทผใหกเองซงมจานวนไมมานาจะมการกากบวนยของธรกจเหลานนไปในตว ดงนนประเดนการดแลธรกจเหลานจงนาจะเปนเรองของ Consumer

24 คาถามทอาจเกดตามในลาดบถดไป เกดจากขอสงเกตทวา ธนาคารของรฐเหลานเรมขยายกจการไปสลกษณะการใหสนเชอประเภททอยอาศยเปนหลก ซงการทรฐเปนเจาของและกฎกตการในการกากบดแลของสถาบนการเงนเฉพาะเหลานแมจะไดรบการประเมนโดยธนาคารแหงประเทศไทยแตอานาจในการกากบดแลมไดเปนของธนาคารแหงประเทศไทยทจะทาการสงใหดาเนนตาม Compliance และ Regulation ทเขมงวดซงใชเพอการปฎบตในสถาบนการเงนอนได ดงนน หากพจารณาในแงการแขงขนซงหากมไดมการกาหนดใหชดเจนถงขอบเขตของสถาบนการเงนเฉพาะกจเหลาน อาจทาใหเกดความเหลอมลากนระหวางผเลนสวนตางในอตสาหกรรม ถงแมวาในระยะสนธนาคารพาณชยจะเชอวาพรอมตอการแขงขนจากสถาบนการเงนเฉพาะกจเหลานกตาม

FINAL DRAFT

83 / 85

Protection เปนสาคญ เพราะสวนมากสญญาในการใชบรการมกไดรบการกลาวขานวามความซบซอนและมเงอนไขทกากวม

ตารางท 9 การเขาถงบรการทางการเงนโดย Non-Bank

กลมรายได รอยละของประชากร

สนเชอสวนบคคล

จานวนของลกคา สนเชอสวนบคคล

(%) มลคา

(พนลานบาท)

สดสวนโดย NBFI

จานวน (พนคน)

สดสวนโดย NBFI

NPL rate

<7500 บาท 75 10.4 40 840 49 6.8 7500–10,000 15 12.7 46 837 59 6 10,000–15,000 17.3 43 720 50 5 15,000–30,000 8 26.8 33 706 45 3.4 >30,000 บาท 2 108.8 9 632 38 4

รวม 100 176 21 3734 49 5.2

ทมา: โชตชย (2549) สานกงานเศรษฐกจการคลง

แผนภาพท 43 สดสวนสนเชอของ Non-Bank จาแนกตามขนของรายได

< 15,0006%

20,000 - 25,00012%25,0001-30,000

9%

30,001-50,00019%

15,000-20,00024%

>50,00030%

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย; * ประมาณการโดยอาศยยอดการใชบรการของบตรเครดตในสวนทใหบรการโดย Non-Bank

ในอกดานหนง ลกษณะความลกลนในแงดงกลาวขางตนไดกลายเปนทมาของแนวคดในการจดตงองคกรเพอการกากบดแลระบบการเงนในองครวมแบบรวมศนยไวทแหงเดยว ซงเปนแนวทางทบางประเทศนามาใช โดยอานาจการจดการและดาเนนกจกรรมขององคกรดงกลาวครอบคลมการดแลอตสาหกรรมการเงนทงระบบ ซงอานาจในการจดการองคกรดงกลาวของแตละประเทศไดรบการดแลโดยหนวยงานของรฐทแตกตางกนออกไป โดยบางใหเปนหนาทของธนาคารกลาง ในขณะทจานวนไมนอยไดกาหนดใหเปนหนาทขององคกรอสระจากภายนอก ดงเชนในกรณตวอยางของ Financial Supervisory Agency ของประเทศองกฤษทเปนองคกรจดตงและดงอานาจออกจากธนาคารกลางแหงประเทศองกฤษ ผนวกรวมอานาจจากสวนอนเขาดวยกน และแยกการกากบออกมาเปนอสระตงแตป ค.ศ. 1997 เปนตนมา การกากบดแลในลกษณะดงกลาวทพยายามแยกองคกรออกมาใหเปนอสระจากธนาคารกลาง มกอางองโดยผกโยงกนกบเรองของ (1) Conflict of interest ของธนาคารกลางและหนาทในการกากบสถาบนการเงนทมกขดแยงกน กลาวคอ ธนาคารกลางเปน Lender of Last Resort ใหแกธนาคารพาณชยทตนเองกากบ ซงทาใหมแนวโนมจะเออใหสถาบนการเงนนนดาเนนกจการตอไปไดดวยการประวงเวลาซงเปนผลเสยตอเนองในดานตนทนทางการเงนทจะเกดขน หากในทายทสดแลวจะตองปดกจการธนาคาร

FINAL DRAFT

84 / 85

พาณชยนนจรง และ (2) เพอตองการเพมประสทธภาพในการกากบดแลและผลกดนโครงสรางของอตสาหกรรมการเงนทออกแบบแลวคดวาเหมาะสมไปไดอยางรวดเรวดวยการม One-Stop-Service ทการตดสนใจสามารถทาไดรวดเรวเพราะขอมลการกากบอยในองคกรเดยวกนหมด ซงผลดงกลาวนจะชวยในสงเสรมการ M&A ซงอาจถอเปน Financial Architecture ทอาจจะตองเปนไปในอนาคต แตอยางไรกด ประโยชนประการสาคญของการมองคกรกากบระบบสถาบนการเงนในธนาคารกลางจะมสวนชวยอยางยงใหธนาคารกลางสามารถรกษาสมดลของเสถยรภาพทางเศรษฐกจมหภาคไดดยงขนดวยการอาศยเครองมอเพมเตมทกากบระบบสถาบนการเงน ดงเชนในกรณทชวงป 2545 ธนาคารแหงประเทศไทยมความกงวลเรองเสถยรภาพทางเศรษฐกจโดยรวมทเกดจากการใชจายผานบตรเงนสดเหลานเปนอยางมากวาจะนาไปสหนครวเรอนทสง จงไดเขาแกปญหาดานเสถยรภาพดงกลาวดวยการกาหนดวาผใชบตรเครดตจะตองมรายไดไมนอยกวา 15,000 บาทตอเดอน เพอเปนการชะลอการขยายตวของธรกจ ซงเปนการอาศย Macro-Prudential Policy เพอการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจโดยรวม ในทางกลบกน หากการไหลเวยนของแหลงเงนทนไมสามารถตรวจสอบและทราบไดลวงหนา ในขณะเดยวกนกบทองคกรกากบดแลภายนอกอาจใหนาหนกและกงวลมากเกนไปถงความเสยงของเสถยรภาพทางเศรษฐกจทอาจมไมสงมากนก จะสงผลใหการบรหารเศรษฐกจขาดความยดหยนและไมสามารถประสานกนไดอยางเตมท นอกจากน การปรบเปลยนไปสโมเดล Single Regulator ยงจาเปนอยางยงทจะตองมการใหอานาจการตรวจสอบอยางเหมาะสม เพราะในกรณของหลายประเทศทมการปรบใช Independent Single Regulator ไปกอนหนานแลว ธนาคารกลางยงคงสามารถทาหนาท On-site Inspection เกยวกบธรกรรมของสถาบนการเงนในสวนของการใหสนเชอและธรกรรมอตราแลกเปลยน ซงทงสองธรกจเกยวพนกนกบการดาเนนนโยบายการเงนของธนาคารกลางเอง แตกระนน คาถามสาคญของการม Single Regulator นาจะเรมจากศกยภาพและความจาเปนของระบบการเงนไทยทวา ควรหรอไมทจะตองมองคกรทมอานาจมหาศาลในการดแลระบบการเงนแบบองครวม เพราะการใหอานาจและเปดใหมการทางานประสานกนระหวางองคกรกากบดแลท งหลายทควรสรางมาตรฐานการกากบท ใกล เคยงกน (Regulatory Convergence) เองกสามารถชวยใหพฒนาระบบการเงนในภาพรวมได ในทางกลบกน ขณะทมกมผตงคาถามถงความจาเปนของการมองคกรกากบตรวจสอบภายนอก แตยงมเคยไดมการพจารณาเลยวาองคกรทมอานาจมหาศาลดงกลาวนนควรมอานาจและไดรบการตรวจสอบจากใคร 3.4 บทสรป บทเรยนของวกฤตการณทางการเงนในอดตจนกระทงถงชวงของการแกปญหาระบบสถาบนการเงนไดชใหเหนวา ผลพวงของการเปดเสรการเงนอยางรบเรงโดยไมมโครงสรางทางเศรษฐกจและการกากบตรวจสอบภาคการเงนทครอบคลมนน ทาใหประโยชนในระยะสนทไดจากการเปดเสรตองแลกมาดวยตนทนมหาศาลและความสลบซบซอนซงเกยวพนกบผมสวนไดสวนเสยของสงคมเปนจานวนมาก สาหรบการแกไขวกฤตการณทางการเงนทตามมา ทาใหนบตงแตนนมา หนวยงานภาครฐไดหนเขามาใหความใสใจในการปฎรปภาคเศรษฐกจและระบบการเงนเพอใหมการกากบดแลทเหมาะสมและมโครงสรางทเออตอการเปนระบบซงมหนาทอานวยความสะดวกในการแบงปนความเสยงระหวางกน

แนวทางสากลทใชเพอการออกแบบระบบการกากบดแลตาม Basel II และการปฎรปเชงโครงสรางของระบบสถาบนการเงนในเชงบรณาการทดาเนนอยนน ถอเปนความพยายามอยางจรงจงและ

FINAL DRAFT

85 / 85

ถอเปนจดเรมตนของการทดสอบผลทคาดหวงและตงไววา ระบบสถาบนการเงนไทยจะมเสถยรภาพในระยะยาวและใหประโยชนตามทตงไวหรอไม แมนองคประกอบในสวนของการประกนความมเสถยรภาพทครบถวนของระบบการเงนทประกอบดวยสถาบนประกนเงนฝากและเกณฑในการสงปดสถาบนการเงนในลกษณะ Prompt Corrective Action ยงเปนแผนทตองรอการอนมต แตโดยหลกการทถกตองและการกากบทรดกมภายใตการอาศยดลยพนจทรอบคอบ หากสามารถสอสารใหสาธารณะชนไดทราบถงผลดของการมมาตรการทงสอง คงทาใหการยอมรบจากสงคมไมใชเรองยาก ในขณะเดยวกน การดาเนนนโยบายพฒนาระบบสถาบนการเงนอยางตอเนองในประเดนวาดวยการแขงขนของธรกจเองกมความจาเปนไมแพกน เพราะจะทาใหสงคมสามารถเชอไดวา ระบบการแขงขนจะนาไปสประโยชนโดยรวมของสงคมในระยะยาว และปญหาเรองเสถยรภาพระบบการเงนยงคงสามารถจดการไดหากการกากบดแลมความรอบคอบและรดกมจรงๆ