7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 1/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 2/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 3/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 4/440

 นอมนมสการ กตญ  ม ทตา คารวะเน องในโอกาสเจรอาย วฒนมงคลครบ ๔๗ ป  Õ

ธรรมบรรณาการ

¾ÃÐ͸ԡÒÃÊÁÈÑ¡´Ô ì  âÊÃâ·เจาอาวาสวดภททนตะอาสภาราม บ านหนองปรอ ต าบลหนองไผแก ว

อ าเภอบ านบ ง จ งหวดชลบ ร 

วนศกรท  ๒๙ ตลาคม พทธศกราช ๒๕๕๓

Dhammaintrend รวมเผยแพรและแบงนเปนธรรมทาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 5/440

บรพาอาจรยสกการ

ปาเจราจรยา โหนต  คณตตรานสาสกา

คร บาอาจารยเป นผ มคณย  ง เป นผ  พร  าสอนศลปว ทยา

ปญาวฑฒกเรเต เต ทน โนวาเท นมามห

 ข าพเจ าขอนอบนอมคร บาอาจารยผ  ให โอวาทเหล าน  น

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 6/440

ดร.พระอาจารยภัททันตะอาสภมหาเถระ  อั คคมหากั มมัฏฐานาจรยะ

อาจารย ใหฝ ายว ปัสสนาธ ระ ผ  ประส ทธ  ประสาทถ ายทอดเทคนคการสอนว ปัสสนากรรมฐาน แก พระอธการสมศกด  โสรโท

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 7/440

มทตาสกการะ

ÂÕ è ÊÔ º à ¡Œ Ò µØ Å Ò Á Ò º à à ¨ º

เปนวันครบคลายวันเกดประเสรฐศร

พระอธ การสมศักด  ส  ส บ เ จ ดป

พรรษาท  ย สบเจดเสรจบรบรณ

ขอท านเจร ญกาวหนาในธรรมา

อร หันตาพลาสมา บัต เพ   ม พ น

ข อ ท า น ส ข อ น า มัย ส ม บ ร ณ

 ไดอย เก อกลแกศษยตลอดกาลนาน

Á.âªÂØ

ประพนธถวาย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 8/440

 ¾ÃÐ͸ԡÒÃÊÁÈÑ¡´Ô ì  âÊÃâ·ครบรอบอาย ๔๗ ป พรรษา ๒๗

๒๙ ตลาคม ๒๕๕๓

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 9/440

คาปรารภ

  คมอ จารกบ จารกธรรม ณ แดนพทธภม เลมน  จดพมพเปนธรรมบรรณาการเพ อนอมนมสการ กตญมทตาคารวะ และเปนท ระลกเน องในโอกาสเจรอายวฒนมงคลครบ ๔๗ ป  พระอธการสมศกด   โสรโท เจาอาวาสวดภททนตะอาสภาราม บานหนองปรอตาบลหนองไผแกว อาเภอบานบง จงหวดชลบร  ซ งในปน ตรงกบวน

ศกรท  ๒๙ ตลาคม พทธศกราช ๒๕๕๓เน อหาสาระในภาคแรกของหนงสอเลมน   เปนเร องของแดน

พทธภม  ซ งกคอ ประเทศอนเดยและเนปาลในปจัจบน อนเปนสถานท เก ยวเน องและสาคย งในพทธศาสนา โดยแบงตามเมองตางๆในสมยพทธกาล ไมวาจะเปนเมองอนเปนสงเวชนยสถานท งส   คอ

ลมพ น ว น สถานท ประสต  พ ทธคยา สถานท ตรสร   พาราณส สถานท แสดงปฐมเทศนาและกส นารา สถานท เสดจดบขนธปรนพพานแหงองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา รวมท งเมองอ นอก ๙ เมอง คอ ราชคฤห นาลนทา สาวตถ สงกสสะ โกสมพ สาเกต กร ปาฏลบตรและเวสาล 

ขาพเจาไดรวบรวมพทธประวตท เก ยวของกบเมองน นๆ พรอม

กบความสาคท มมาแตคร งพทธกาลจนถงปัจจบน รปแบบการนาเสนอของหนงสอเลมน เปนไปในลกษณะของหนงสอภาพท มเน อหาประกอบคาอธบายเร องราวพอสงเขป นอกจากน ยงไดรวบรวมความเปนมาของการจารกบ จารกธรรมยงสงเวชนยสถานของชาวพทธ และทศนคตพรอมท งคาแนะนาในการจารกบ จารกธรรม ณ แดนพทธ

ภม ของพระอาจารยสมศกด   โสรโท ไว ในหนงสอเลมน ดวย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 10/440

  ในภาค ๒ ของหนงสอเลมน  ไดรวบรวมบทสวดมนตท พระอาจารยนยมสวดในขณะจารกบ จารกธรรม ณ แดนพทธภม พรอมกนน  ไดรวมคาบชาพทธสถานตางๆ ในแดนพทธภม ไวดวย และเพ อเปนการคงพระบาล ในบทสวดมนต ไว ม ใหพทธพจนผดเพ ยน จงยงคงสลกษณปกกา (   ) ไว ในบทสวดมนต  และไดอธบายวธการอานสลกษณดงกลาวไว ในภาค ๓ ซ งเปนภาคผนวกของหนงสอ  ขออนโมทนาคณะผ มสวนชวยเหลอในการจดทาทกภาคสวน

ขอขอบพระคณและอนโมทนาบในกศลศรทธาของผ รวมบรจาคในการจดพมพ  หากมภาพถายหรอขอความตอนใดในหนงสอเลมน ผดพลาดบกพรอง ขาพเจากราบขออภยและขอนอมรบไว หวงเปนอยางย งวาหนงสอเลมน จะเปนส อนอมนาจตใจของสาธชนท งหลาย ให ไดระลกถงพระพทธ พระธรรมและพระสงฆ  อนเปนเหต ใหบกศลท ยงไมเกด

 ไดเกดข น และยงบกศลท เกดข นแลวใหเจรย งข น เพ อเปนปัจจยใหถงความหลดพนจากทกข ในวฏสงสาร และบรรลถงมรรคผลนพพาน ในอนาคตกาลอนใกล  บกศลท งหลายท งปวงท เกดจากการจดทาหนงสอเลมน  ขอนอมถวายเปนเคร องบชา มทตาสกการะแดพระอธการสมศกด   โสรโท ดวยความกตญและระลกในพระคณอยางสงสด ขอ

คณพระศรรตนตรยและกศลจรยวตรปฏบตท พระอาจารยไดบาเพมาจงเปนพลวปัจจยอานวยพรใหพระอาจารย เจรงอกงามไพบลยสถตสถาพรในบวรพระพทธศาสนา และเพยบพรอมดวยจตรพธพรชย คออาย วรรณะ สขะ พละ ปฏภาณธรรมสารสมบต ตลอดกาลนานเทอ 

นพ.ชยพทธ  ชยพงค 

บรรณาธการ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 11/440

คาอน โมทนา

  มพทธศาสนสภาษตวา

กตญญโน ห สปปรสา กตเวทโนคนดยอมเปนผ กตัญและกตเวท 

(วนย ๔/๙๒)สปปรสภม ยทท กตญญตา กตเวทตา  การร คณและตอบแทนคณ เปนคณธรรมพ นฐานของคนด 

(เอกนบาต ๒๐/๗๐)  ยสม กตญญตา นตถ นรตถา ตสส เสวนา

ความกตัญไมมในคนใด การคบกับคนนั นกไรประโยชน (ชวสกณชาดก ๒๗/๑๓๐)

อน โมทนาเจตนาอนเปนบของ นายแพทยชยพทธ  ชยพงค รวมท งคณะผ เก ยวของท  ไดชวยกนขวนขวายแสวงหา คนควารวบรวม

ขอมลเพ มเตมจากเน อหาท มอย เดมซ งไดจากพระไตรปฎก มาจดทาเปนหนงสอ “คมอจารกบ จารกธรรม ณ แดนพทธภม” ใหมความสมบรณย งข น เพ อนอมถวายเปนอาจรยบชาแกขาพเจา เน อง

 ในงานทาบอายวฒนมงคลครบ ๔๗ ป ๒๗ พรรษา ๒๙ ตลาคมพทธศกราช ๒๕๕๓

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 12/440

  การท ทานท งหลายไดมเจตนาท ดเทากบเปนการประกาศยกยอง ตอบแทนครบาอาจารยตามสมควรแกเหตแหงความเปนคนด  ซ งบางคร งความดคนท วไปมองไมเหน นอกเสยจากวาคนดจรงๆ จงจะตระหนกเหนได  หนงสอเลมน จดพมพ  เพ อแจกเปน

ธรรมบรรณาการแกผ รวมเดนทางไปยงสงเวชนยสถาน ๔ แหงและพทธสถานท เก ยวของอ นๆ ณ ประเทศอนเดยและประเทศเนปาล กบคณะวดภททนตะอาสภาราม

  ขออน โมทนาบแกคณะศษยานศษย และผ รวมเปนเจาภาพ

 ในการจดพมพหนงสอเลมน  ดวยอานภาพแหงคณพระศรรตนตรยคณความดอนเกดจากบกศลท งหลาย จงปกแผค มครองปองกนมอานาจในการกาจดทกข โศกโรคภยอนตรายท งมวล ขอใหมความสขสมบรณดวย มนษยสมบต  สวรรคสมบต  และพระนพพานสมบต เทอ

พระอธการสมศกด   โสรโทเจาอาวาสวดภททนตะอาสภาราม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 13/440

สารบ

 บ รพาอาจรยสกการ ๔ ม ทตาสกการะ öค าปรารภ  øค าอน โมทนา  ๑๐

• ความเป นมาของการจารกบ จารกธรรม  ย งส งเวชนยสถานของชาวพ ทธ ๑๙ • ท าไมข าพเจ าจ งไปอ นเดย  ๒๔ 

• ค าแนะน าในการจารกบ จารกธรรม ณ แดนพ ทธภม  ๒๘• การจารกบ จารกธรรม ณ แดนพ ทธภม  ลมพนวน : ประสต  ๓๐

 พทธคยา : ตรสร   ๖๒

 พาราณส  : ปฐมเทศนา ๑๐๔  ราชคฤห  : โอวาทปาฏ โมกข  ๑๒๘ นาลนทา : มาตภมของอครสาวก ๑๖๔  สาวตถ  : ยมกปาฏหารย  ๑๗๔  สงกสสะ : ดาวดงส  ๒๐๔ 

 โกสมพ  : สามคคธรรม ๒๑๔ 

 ภาค ๑ จารกบ จารกธรรม ณ แดนพ ทธภม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 14/440

สาเกต : กฐนทาน ๒๒๘กร  : มหาสตปัฏฐานสตร ๒๓๒ปาฏลบตร : โคตมตตถะ ๒๓๘เวสาล  : บวชภกษณ  ๒๔๖กสนารา : ปรนพพาน ๒๖๒

 

ค าบ ชาพระรตนตรย  ๒๙๙ ป พพะภาคะนะมะการะ ๓๐๑ค าท าวตรเช า

 พทธาภถต  ๓๐๕

ธมมาภถต  ๓๐๗สงฆาภถต  ๓๐๘ระตะนตตะยปปะณามะคาถา ๓๑๐สงเวคะปะรกตตะนะปาฐะ ๓๑๑

 ปตัตทานะคาถา ๓๑๗

 สพพะปัตตทานะคาถา ๓๒๐ค าท าวตรเย น พทธานสสะต  ๓๒๕  พทธาภคต  ๓๒๖ ธมมานสสะต  ๓๒๙

ธมมาภคต  ๓๓๐

 ภาค ๒ รวมบทสวดมนต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 15/440

 สงฆานสสะต  ๓๓๒ สงฆาภคต  ๓๓๔  อททสสะนาธฏฐานะคาถา ๓๓๖

 บทสวดมนต พเศษ  นมสการพระอรหนต ๘ ทศ ๓๔๓คาถาบชาพระพทธสหงค  ๓๔๔ 

 อะภณหะปัจจะเวกขะณะปาฐะ ๓๔๕

 โอวาทะปาฏ โมกขะคาถา ๓๔๘ปะฐะมะพทธะภาสตะคาถา ๓๔๙

 ปจัฉมะพทโธวาทะปาฐะ ๓๕๐ คาถาโพธบาท ๓๕๑ คาถามงคลจกรวาลแปดทศ ๓๕๕

บารม  ๓๐ ทศ ๓๕๖ พ ทธมนต พระสตรกะระณยะเมตตะสตตง ๓๖๓

 ขนธะปะรตตง ๓๖๕  โพชฌงคะปะรตตง ๓๖๖

 ถวายพรพระ ๓๖๗ ชะยะปะรตตง ๓๗๐ ธมมะจกกปปะวตตะนะสตตง ๓๗๑

ค าบ ชาพ ทธสถานต างๆ คาบชาสถานท ประสต  ๓๙๑

 คาบชาสถานท ตรสร   ๓๙๓

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 16/440

 คาบชาพระพทธเมตตา ๓๙๕  คาบชาพระศรมหาโพธ ตรสร   ๓๙๗ คาบชาสถานท แสดงปฐมเทศนา ๓๙๙ คาบชาสถานท พระยสะพบพระพทธองค  ๔๐๑ คาบชาเวฬวนมหาวหาร ๔๐๓ คาบชามลคนธกฎ บนยอดเขาคชฌกฏ ๔๐๕  คาบชาถ าสกรขาตา ๔๐๗

 คาบชาเจดยนาลนทา ๔๐๙ คาบชามลคนธกฎ เชตวนมหาวหาร ๔๑๑ คาบชาสถปยมกปาฏหารย  ๔๑๓ คาบชาสถปสงกสสะนคร ๔๑๕  คาบชาสถานท แสดงมหาสตปัฏฐานสตร ๔๑๗

 คาบชาพระบรมสารรกธาตเจดย เวสาล  ๔๑๙ คาบชาสถปปรนพพาน ๔๒๑ คาบชาพระพทธปรนพพาน ๔๒๓ คาบชาสถานท ถวายพระเพลง ๔๒๕  คาบชาโทณพราหมณเจดย  ๔๒๗

   ภาค ๓ ภาคผนวก

 วธการอ านสลกษณ ปกกาในบทสวดมนต  ๔๓๐ บรรณานกรม ๔๓๑เอกสารอ างอ ง ๔๓๓

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 17/440

ภ า  ค  ๑

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 18/440

¨ÒÃÔ¡ºØ Þ ¨ÒÃÖ¡¸ÃÃÁณ แดนพทธภ ม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 19/440

  การจารกบ จารกธรรมของชาวพทธในดนแดนพทธภม คอ การเดนทางของพทธศาสนกชนผ มศรทธา เพ อไปสกการะสถานท สาคในพระพทธประวตหรอสถปเจดยท มความสาคเก ยวของกบพระพทธเจาพระบรมศาสดาแหงพระพทธศาสนา ในดนแดนท เรยกวา ชมพทวปในสมยพทธกาล (คอดนแดนท เปนสวนหน งของอนเดยและเนปาลในปัจจบน) โดยสถานท สาคท ถอไดวาเปนจด

หมายหลกของชาวพทธคอ สงเวชนยสถาน ๔ ตาบล คอ ลมพนวน สถานท ประสต พทธคยา สถานท ตรสร  สารนาถ สถานท แสดงปฐมเทศนา และกสนารา สถานท เสดจดบขนธปรนพพานแหงองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ซ งนอกจากสงเวชนยสถานแลว ยงมสถานท สาคอ น ๆ อกมาก ท มความเก ยวของกบพระพทธเจา

และประวตศาสตรพทธศาสนา ท งท เปนมหาสงฆารามในอดต หรอเมองสาคในสมยพทธกาลท มความเก ยวของปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา ซ งบางแหงไดรบการยกยองใหเปนมรดกโลก เชนพทธคยา ถ าอชนตา-แอลโลรา เปนตน  เดมน นการเดนทางไปสกการะยงสถานท ตาง ๆ ในดนแดน

พทธภมเปนไปดวยความยากลาบาก ตองมความศรทธาต งม นอยางมากจงจะสามารถไปนมสการไดครบทกแหง ปัจจบนการเดนทางสะดวกสบายข น มวดพทธนานาชาตอย  ในจดสาค ๆ ของพทธสถานตาง ๆ ทาใหชาวพทธจากท วโลกนยมไปนมสการพทธสถาน

 ในดนแดนพทธภมเปนจานวนมากข น

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 20/440

19

ความเปนมาของการจารกบ จารกธรรมยงสงเวชนยสถานของชาวพทธ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 21/440

  ในวนเพ เดอน ๖ ณ กาลน น พระพทธเจาทรงมพระชนมาย ๘๐ พรรษา พระบรมศาสดาทรงตรสแกพระอานนทวา 

"อานนทในยามทสดแหงราตรวนน แหละ ตถาคตจะ ปรนพพาน ณ ระหวางไมสาละท งค  ในสาลวโนทยานแหงมลล กษตรย ใกลเมองกสนารา"  

คร นพระพทธเจาพรอมดวยพระภกษสงฆไดเสดจพระพทธดาเนนขามแมน าหรวด  ไปเมองกสนารา โปรดใหพระอานนทปลาดเตยงท บรรทม ณ ระหวางไมสาละท งค  และเสดจข นบรรทมสหไสยาสน  (เปนการนอนอยางราชสห คอ นอนตะแคงขวา ซอนเทาเหล อมเทา มอซายพาดไปตามลาตว มอขวาชอนศรษะไมพลก

กลบไปมา มสตสมปชะกาหนดใจถงการลกข นไว) แตพระบรมศาสดาม ไดมอฏฐานสามนสการ คอ ไมคดจะลกข นอกแลวเพราะเหตเปนไสยาอวสาน คอการนอนคร งสดทาย (หรอ อนฏฐาน

 ไสยา คอ นอนไมลก)  ณ พระแทนบรรทม หรอเตยงปรนพพานน นเอง พระพทธ

องค ไดทรงปรารภเร องราวตางๆ หลายเร องกบพระอานนทพทธอปัฏฐาก คร งน นพระอานนทเถรเจาไดกราบทลพระองควา

“ในกาลกอนภกษท งหลายทไดแยกยายกนไปจาพรรษา อยตามชนบทในทศตางๆ เมอส นไตรมาสครบ ๓ เดอนตามวนย นยมหรอออกพรรษาแลว ขาพระองคท งหลายกยอมจะเดนทาง 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 22/440

21

มาเฝาพระองคเปนอาจณวตร กเพอจะไดเหนจะไดเขาใกล  จะไดอปัฏฐากพระองค  อนจะทาใหเกดความเจรทางจต กมาบดน เมอ กาลแหงการลวงไปแหงพระองคแลว กแลวขาพระองคท งหลายกจะ ไมไดเหน จะไมไดนงใกล จะไมไดสนทนาธรรม เหมอนกบสมยทพระองคยงมพระชนมชพอกตอไป”  

เม อพระอานนทกราบทลดงน แลว พระพทธเจาตรสวา

  “อานนท สงเวชนยสถาน ๔ ตาบล น  คอ   ๑. สถานทพระตถาคตเจาบงเกดแลว คอทประสตจากพระ ครรภ  (คอ อทยานลมพน  กงกลางระหวางกรงกบลพสด และกรง เทวทหะ กรงกบลพสด เปนเมองหลวงของแควนสกกะ กรงเทวทหะ 

เปนเมองหลวงของแควนโกลยะ ปัจจบนอยในเขตประเทศเนปาล หางชายแดนภาคเหนอของประเทศอนเดย ๖ กโลเมตรครง บดน เรยกวา ลมมนเด)  ๒. สถานทพระตถาคตเจาตรสร อนตตรสมมาสมโพธาณ(คอใตรมไมศรมหาโพธ  ภายในปาสาละ ใกลแมน าเนรชรา ตาบล 

อรเวลาเสนานคม แควนมคธ ปัจจบนคอ ควงโพธ ทตาบลพทธคยาร ฐพหาร ประเทศอนเดย)  ๓. สถานทพระตถาคตเจาแสดงธรรมจกร (คอสถานทซง พระพทธเจาแสดงธรรมปฐมเทศนาโปรดปัจวคคย ณ ปาอสปตน มฤคทายวน ทางทศเหนอของเมองพาราณส แควนกาส  ปัจจบนน เรยกวา สารนาถ พาราณสบดน เรยกวา วาราณส )

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 23/440

  ๔. สถานทพระตถาคตเจาปรนพพาน (คอทสาลวโนทยานเมองกสนารา แควนมลละ ปัจจบนน เรยกเมองกาเซย จงหวดโครก ขประ)  สถานทท ง ๔ ตาบลน แล ควรทพทธบรษท คอ ภกษ ภกษณ  อบาสก อบาสกา มความเชอความเลอมใสในพระตถาคต เจา จะดจะเหนและควรจะใหเกดความสงเวชทวกน” 

  “อานนท  ชนท งหลายเหลาใดเหลาหนงไดเทยวไปยงเจดยสงเวชนยสถานเหลาน ดวยความเลอมใส ชนเหลาน น คร นทา กาลกรยาลงจกเขาถงสคตโลกสวรรค”

อน ง สงเวชนยสถาน มความหมายถง สถานอนเปนท ต งแหงความสงเวช แตคาวา“สงเวช”ในทางธรรมน น มความหมายลกซ งกวาความหมายของคาวาสงเวชท พบเหนกนท ว ๆ ไป กลาวคอ

 ในทางธรรมหมายถง ความร สกสลดใจท ทาใหคดได ทาใหจตใจหนมานกถงส งท ดงามเกดความไมประมาท เพยรพยายามทาส งท เปน

กศลตอไป จงจะเรยกวา “สงเวช” สมเดจพระผ มพระภาคเจาทรงแสดงความ ๔ ตาบลวาเปนท ควรเหน ควรด ควรใหเกดสงเวชของกลบตร กลธดา น เองเปนท มาของสงเวชนยสถาน ๔ แหงในดนแดนพทธภม  ท ชาวพทธท งหลายสมควรอยางย งท จะไปนมสการ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 24/440

23

สกการะสกคร งหน งในชวต  หล ง จ ากพระพ ทธ เ จ า เ สด จด บข นธปร น พพานพทธศาสนกชนผ ศรทธาท งหลายกไดนยมเดนทางมานมสการสถานท สาคเหลาน   ดงปรากฏหลกฐานของสมณทตจากประเทศจนเชน หลวงจนฟาเหยน พระถงซมจ ง เปนตน ท  ไดเดนทางมาจากประเทศจนเพ อสกการะสงเวชนยสถานและสถานท สาคในพทธ

ประวตอ น ๆ ซ งรวมถงเร องราวการเดนทางของชาวไทยท จารกไปพทธคยาดวย (ซ งผ จารกไดนารปแบบสถาปตัยกรรมของพระมหา

 โพธเจดยมาสรางเปนเจดย  วดเจดยเจดยอดในตวเมองเชยงใหม)แตหลงจากพระพทธศาสนาไดเส อมไปจากอนเดย สงเวชนยสถานและสถานท สาคอ น ๆ ก ไดถกท งรางไป ซ งในระยะน นกมชาว

พทธเขามาบรณะบางเปนคร งคราว แตสดทายก ไดถกปลอยท งรางอยางส นเชงในชวงพทธศตวรรษท  ๑๘ จนอนทวปอนเดย (ยกเวนศรลงกา) ถกองกฤษเขามาปกครองเปนอาณานคม จงไดเร มมการเขาไปบรณะขดคนทางโบราณคดยงสถานท สาคตาง ๆ ซ งถกท งรางเปนเนนดนจานวนมาก และมการบรณะเร อยมาโดยศรทธา

ทนทรพยของชาวพทธบาง ร ฐบาลอนเดยบาง จนในชวงหลงพ.ศ.๒๕๐๐ จงไดเร มมชาวพทธทกนกายจากท วโลกนยมมานมสการสงเวชนยสถานและสถานท สาคในพระพทธศาสนาดนแดนพทธภมมากข นจนถงปัจจบน 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 25/440

ทาไมขาพเจาจงไปอนเดย

 โสรโท ภกข

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 26/440

25 

  ๑. เพราะน บถอพระพ ทธศาสนาต  งแตย งไมลมตาด โลก  ในเม อบรรพบรษนบถอพระพทธศาสนา จงเปนเหตผลวาทาไมขาพเจาจงตองไปประเทศอนเดย ทานเหลาน นไดกลาวพรรณนาถง คณของพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆและครบาอาจารยท ทานปฏบตด  ปฏบตชอบตามหลกคาสอนของพระพทธองค  ทาใหขาพเจาไดยนไดฟังเร องราวท เก ยวของดงกลาวน นอย เสมอ จงเปรยบเสมอนแรงผลกท มกาลง ทาใหมความปรารถนาท 

จะไปส สถานท แหงน นสกคร งหน งในชวตของชาวพทธ  ๒. ไดศกษาค นหาความจร ง  ในเม อไปแลวส งท แฝงเรนอย  ในจตใจ คอ ความใฝร   หรอ

 ใฝฝันวาเร องท  ไดยนไดฟังมาน นเทจจรงอยางไร หรอเปนเพยงแคตานานหรอเร องเลา เพ อใหทกคนละเวนความช ว ทาความด  และ

ทาจตใจใหบรสทธ ผองใสเทาน น ศาสดาหามตวตนท ชดเจนไม  แตเม อไปแลวทาใหแนบแนนในศาสนาย งๆ ข นไปอก เพราะทกส งคอความจรงท  ไดรบการยนยนแลว  ๓. ได พส จน ในส  งท ตนเองน บถอ  ความร สกภายในใจท มมาตลอดกคอในเม อยอมรบนบถอ

แลว แตกอดไม ไดท ยงอยากจะพสจนวา ส งท นบถอน นเปนเชนน นจรงไหม เม อเปนเชนน จงตองพาใจไปพสจนกบซากปรกหกพง หรอซากอ ฐ หน ดน ทราย ท กองทบถมกนมายาวนาน วาเปนอยางท เขาเลาวาหรอเปลา บางคร งมตาราหรออาศยตาราบอกท ต งสถานท  หรอท มาท  ไปไดชดเจน แตอาจจะพาใจไปไมถง เพราะฉะน นจงตอง

พสจนดวยตนเอง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 27/440

  ๔. แสวงหาเพ อฝกปรอตามหลกธรรมค าสอน  เม อพสจนชดไมมขอตดขดในส งท  ไดนบถอ แตกยงด อปรารถนาจะร  ใหชดย งกวาท ร   จงนาไปส การแสวงหาเพ อฝกปรอตามแนวทางท ประเสร ฐ อนไมเปนไปเพ อชราและมรณะอก การ

 ไปอนเดยแตละคร งจงยดแนวทางของทานผ ไปแลวไมกลบมาอกอยางนอยกเปนกาลงใจวาตองเดนตามพระองค ไป เพราะส งท เหนเปนประจกษพยานอนชดเจนวา ถายงกลบมาอกกจะหนความเปน

เชนน  ไปไม ได  ๕. ได พบพระช นวรย งแหล งก าเนด  พระพทธเจาไดเสดจดบขนธปรนพพานไปแลวกจรง แตส งท ขาพเจาอยากพบ อาจจะเปนเพยงรองรอยหรอกล นไอแหงพระชนวร ซ งกเสมอนหน งไดพบในความหมายแหงภายในท  ไมมผ หน ง

ผ  ใดลวงร   นอกจากตวขาพเจาเองกบรองรอยแหงธรรมท  ไมเคยเลอนหายไปจากดวงใจของผ เขาถงเลย  ๖. ไดเปดโลกทศน ใหกว าง

ความเขาใจของคนท ยงทองเท ยวอย  ในโลก ความอยากท คอนขางจะมกาลง คอ อยากมความร   ความเหนท เปดกวางมาก

ข น เพราะการไปยงสถานท ดงกลาวน น ทาให ไดเรยนร วฒนธรรมประเพณ  โบราณคด  ประวตศาสตร  วถชวตของผ คนในสมยพทธกาลกบสมยน   ๗. ไดแนวทางหรอต วอย างในการสอน  ไดยนไดฟังจากผ ร หรอผ ชานาในดนแดนพทธภม  ท บอก

เลาผานสงเวชนยสถาน รวมถงสถานท สาคเก ยวของอ นๆ ทาง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 28/440

27

พระพทธศาสนา ปฏปทาของพระพทธองคและพระอรหนตสาวกท งหลาย ซ งไดตวอยางท ด ในการสอนพทธประวตและธรรมะ  ๘. ม โอกาสพบปะศาสนทายาทผ ถ ายทอดค าส  งสอน  ในบางคราวกไดพบกบเพ อนสหธรรมกซ งเปนผ ถายทอดคาส งสอนของพระพทธเจาซ งจากกนไปนาน โดยปกตถาอย ประเทศไทยอาจจะไมคอยไดพบกน แตพอไปอนเดยกลบม โอกาส

 ไดพบกน เสมอนหน งพวกเรากลบมาเย ยมบานเกดของพอแมครบา

อาจารย จงไดม โอกาสไดพบกน  ๙. ไมอยากหลงใหลได ปล มจนลมเจรสต ปั ฏฐานส   เปนโอกาสไดตระหนกร ถงความอย อยางมสต  เสมอนหน ง

 ไดตกเตอนตนเองใหหม นเจรหรอฝกฝนในสตปัฏฐานท งส   อย อยางสม าเสมอ โดยไดอาศยการมาแสวงบดวยการจารกบ

จารกธรรม จดจารจารกไว ในจตใจ ตามรอยบาทพระศาสดา เพ อเปนกาลงใจ จะได ไมหลงใหลไดปล มกบส งมายาท งหลาย ดวยการไมเผลอหรอมวเมาประมาท เหมอนหน งพระพทธองคทานไดตกเตอนวา “วย ธมมา สงขารา อปปมาเทน สมปาเทถ สงขารท งหลาย มความเส อมไปเปนธรรมดา เธอท งหลายจงยงความไม

ประมาทใหถงพรอมเถด”

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 29/440

คาแนะนาในการจารกบ จารกธรรม ณ แดนพทธภมของคณะศษยานศษย วดภททนตะอาสภาราม

 โสรโท ภกข

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 30/440

29

๑. แตงกายสภาพเรยบรอยสาหรบพระภกษสามเณรใหลดรมหมผาเฉวยงบา

๒. ถอดรองเทาเม อเขาไปภายในพทธสถาน๓. กราบบชาพทธสถาน ดวยเบจางคประดษฐ๔. กลาวคาบชา สวดมนต ไหวพระ

๕. ปฏบตวปัสสนากรรมฐาน๖. แผเมตตา อทศบกศลแกสรรพสตวท งปวง๗. กราบลาพทธสถาน ดวยเบจางคประดษฐ๘. ปฏบตตามระเบยบกฏเกณฑและขอแนะนาของสถานท น นๆ

๑. ไมสวมเส อคอเวา คอกวาง และไมน งกระโปรงส นเหนอเขา๒. ถาเปนไปได ไมควรจดเทยนธปบชา

เพ อชวยกนลดมลพษ และภาวะโลกรอน

๓. ไมควรปดทองคาเปลว เพ อใหทกคนไดเหนเน อแทของส งน น๔. ขณะถายรป ไมควรยนหนหลงบงพระพกตรของพระพทธรป๕. ไมพดคยเสยงดงจนเปนการรบกวนผ อ น๖. ไมยนหรอน งขวางทางเขาออก๗. งดเวนการสบบหร  

๘. พงรกษาความสะอาดดวยการไมท งขยะ บวนน าลายหรอน าหมาก

 ขอแนะน า

 ขอควรงดเว น

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 31/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 32/440

ประสต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 33/440

ประสตการพระโพธสตว

สตตสหชาตของพระโพธสตว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 34/440

  ประมาณ ๑๐๐ ปเศษ กอนพทธศกราช ประเทศอนเดยหรอท เรยกกนวา ชมพทวป มร ฐเลก ๆ ร ฐหน งอย ทางเหนอสดของอนเดย แถบเชงเขาหมาลย ช อวา กรงกบลพสด   อย  ในความปกครองของแควนโกศลมกษตรยราชวงศศากยะทรงพระนามวาพระเจาสทโธทนะ ไดอภเษกสมรสกบพระนางสรมหามายาเทว แหง

 โกลยวงศ  กรงเทวทหะ แควนโกลยะ ซ งท งสองแควนมพรมแดนตดตอกน

  ตามธรรมเนยมของคนอนเดยสมยน น ฝายหงจะตองเดนทางไปคลอดบตรท บานเกด ดงน นเม อพระนางสรมหามายาทรงมพระครรภแกเตมท จงไดเสดจไปยงกรงเทวทหะบานเกด ทวาเม อขบวนยาตราไปไดประมาณ ๒๒ ก โลเมตรจากกรงกบลพสด ถงสวนลมพน  ซ งเปนสวนท กษตรยท งสองเมองดแลรกษารวมกน

พระนางประชวรพระครรภจะประสต  โปรดใหหยดขบวนประทบ ใตรมตนไมสาละตนหน ง พระนางทรงประทบยน โดยพระหตถขวาจบเหน ยวก งตนไมสาละไว แลวประสตพระโอรส ณ ลมพนวนสถานแหงน น ในวนศกร ข น ๑๕ ค า เดอนวสาขะ แหงปกอนพทธศก ๘๐ เวลาสายใกลเท ยง

  พระโพธสตวประสตดวยพระวรกายท สะอาดหมดจดผดผองดจแกวมณ ไมแปดเป อนดวยส งปฏกลตาง ๆ ท งประกอบดวยลกษณะมหาบรษ ๓๒ ประการ พอประสต ไดคร หน งกประทบยนอยางม นคงดวยพระบาทท งสอง ทรงผนพระพกตร ไปทางทศเหนอแลวเสดจยางพระบาทไป ๗ กาว ทอดพระเนตรดทศตาง ๆ

แลวเปลงอาสภวาจาอยางองอาจวา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 35/440

ตดพระเมารอธษฐานเพศเปนนกบวช

เสดจมหาภเนษกรมณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 36/440

“อคโคหมสม โลกสส,เชฏโฐหมสม โลกสส,เสฏโฐหมสม โลกสส,อยมนตมา ชาต,

นตถทาน ปนพภโว”  (ท.มหา. ๑๐/๓๑)

“เราเปนผ เลศทสดในโลก เราเปนผ เจรทสดในโลก

เราเปนผ ประเสร ฐทสดในโลกชาตน เปนชาตสดทายบดน เราจกไมเกดอก” 

  พระโพธสตวประสต ได  ๕ วน พระเจาสทโธทนะเชพราหมณ ๑๐๘ มาขนานพระนามวา สทธตถราชกมาร และทานายลกษณะซ งม ๒ คต คอ อย ครองราชยหรอออกผนวช ม โกณฑ

พราหมณผ เดยวท ทานายคตเดยววา จะเสดจออกผนวชแนนอน เม อทรงประสต ไดเพยง ๗ วน พระมารดากสวรรคต พระเจาสทโธทนะพระราชบดาไดมอบพระราชกมารใหแกพระนางปชาบด โคตม  พระนานางเปนผ เล ยงดดจดงพระมารดาบงเกดเกลา พอพระชนมาย ๑๖พรรษา ไดอภเษกสมรสกบพระนางยโสธรา ตอมาไดพระโอรสนาม

วา ราหลกมาร และเสดจออกผนวชเม อพระชนมาย ๒๙ พรรษา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 37/440

 ล มพน วัน

ลมพนวน เปนช อสวนอนเปนท ประสตของสทธตถราชกมารเปนสงเวชนยสถานหน งในส แหง ปัจจบนเรยกวา ลมมนเด (Lum-minde) อย  ในเขตจงหวดรปันเดห  (Rupandehi) ประเทศเนปาล

หางจากดานโสเนาล  (Sonauli) ประเทศอนเดย ไปทางทศเหนอประมาณ ๒๖ ก โลเมตร

ลมพน ในปัจจบน

  เลขาธการองคการสหประชาชาต ทานอ ถ น ชาวพมาไดเดนทางมาลมพนเม อป  พ.ศ. ๒๕๑๐ เหนวาลมพนควรไดรบการสงเสรมใหเปนศนยกลางการแสวงบของชาวพทธนานาชาต  และไดเสนอตอองคการสหประชาชาต ในป  พ.ศ. ๒๕๑๓ ท ประชมท ง ๑๕ประเทศได ใหการสนบสนนโครงการน   โดยมศาสตราจารย  Kendo

Tange แหง ป นเปนผ ออกแบบมาสเตอรแพลนเพ อสรางลมพน และในป พ.ศ. ๒๕๒๑ ทานไดเสนอตอสหประชาชาต และไดรบการรบรอง พรอมกนน นกษตรย Birendra แหงเนปาลไดทรงโปรดใหจดต งมลนธเพ อพฒนาลมพนข น (Lumbini Development Trust)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 38/440

37

  ลมพน ม โครงการบรณะใหเปนพทธอทยานของชาวพทธท ว โลกโดยองคการสหประชาชาตเปนเจาของโครงการ ปัจจบนน แบงเปน ๓ เขต ไดแก

  ๑.เขตสวนลมพนวน (The Sacred Garden Zone) อาณาบรเวณโบราณสถานประกอบดวยมายาเทววหาร สระโบกขรณ  เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช และสวนท เปนเจดยกบสงฆาราม  ๒.เขตวดนานาชาต  (The Monastic Zone) มคลองค นกลางระหวาง สายเถรวาท (Tharavada East Monastic Zone)

มวดพมา วดศรลงกา วดไทย วดแมชเนปาล และสานกวปัสสนากบสายมหายาน (Mahayana West Monastic Zone) มวดเกาหล วดจน วดทเบต วดเวยดนาม วดชาวพทธฝร งเศส วด ป น และสานกวปัสสนาบณฑตราม ในบรเวณน สามารถเดนหรอน งรถเย ยมชมไดภายในวนเดยว

  ๓.เขตหม บานลมพน ใหม  (The New Lumbini Village)เปนสถานท พกบรเวณรอบนอก ม โรงแรม ท พก รานอาหาร ไว ใหบรการแกผ แสวงบ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 39/440

มหามายาเทววหาร

  “มหามายาเทววหาร” ถกสรางข นประมาณศตวรรษท  ๔ มศลาสลกภาพพทธประวตปางประสต คอ เปนรปพทธมารดา อย  ในพระอรยาบถยน ทรงเหน ยวก งไมสาละดวยพระหตถขวา มรปเจาชายสทธตถะโผลออกมาทางปัสสะขวาของพระพทธมารดา และมรปพระนางปชาบด โคตม พรอมขาราชบรวารอย ตดตอกน และทาว

มหาพรหมไดนอมรบพระราชกมาร พรอมสงมอบพระราชกมารแดพระนางสรมหามายาเทว

มหามายาเทววหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 40/440

39

หนแกะสลกพระโพธสตว

ปางประสต

รอยพระบาท

ของพระโพธสตว

ภายในมหามายาเทววหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 41/440

บรเวณรอบนอกของสวนลมพนวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 42/440

41

สระโบกขรณ 

“สระโบกขรณ”เปนท สรงสนานของพระนางสรมหามายาเทวกอนจะใหประสตกาลพระกมารและหลงการประสต  ท ขอบสระน า

ทาเปนข นบนไดโดยรอบลงไปถงน า มทอน าไหลลงส สระน าแหงน  ปัจจบนทางการเนปาลไดบรณะและรกษาไวเปนอยางด

สระโบกขรณ

  เม อป  พ.ศ. ๒๕๓๙ ไดพบแผนศลาภายในวหาร ท สนนษฐานวาเปนแผนหนท แสดงรอยพระบาทในคราวประสตของเจาชายสทธตถะ ปัจจบนถกเกบรกษาไวท เดม โดยการสรางครอบดวยกระจกกนกระสน เม อการกอสรางบรณะปฏสงขรณแลวเสรจกษตรยคเยนทรา บร  บราม ซาห  เดว แหงเนปาล ไดเสดจมาประกอบพธเปดวหารแหงน เม อวนท  ๒๖ พฤษภาคม ซ งตรงกบวนวสาขบชา ปพทธศกราช ๒๕๔๖

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 43/440

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

  ในป พ.ศ. ๒๕๒๙ พบหลกฐานท แนชดวาจดท เปน “ลมพนวน” ซ งเปนท ประสตของเจาชายสทธตถะน นคอบรเวณ “ศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช” ผ พบเสาศลาน คอ (Gen.Khadya Shum-sher Rana ผ ปกครองเมองปัลปะ Palpa) และนกโบราณคดผ มช อเสยงขององกฤษ คอ Dr. A Fuhrer เม อวนท  ๑ ธนวาคม

พ.ศ. ๒๔๓๘ ขณะท พบศลาจารกถกปนเกาถมทบอย หลายฟตตองขดอ ฐปนเหลาน นออก จงพบอกษรท เสา วดสวนสงของเสาได ๒๖ ฟต ๖ น ว ซ ง ๘ ฟต ๖ น วฝังอย  ในดน วดสวนกลมได ๗ฟต ๓ น ว กลาวกนวาเดมสงประมาณ ๗๐ ฟต คงเน องจากฟาผาลงมา เม อพระถงซมจ งไปถงลมพน ไดพบรปวคฑะซ งประดษฐาน

อย บนยอดเสาหลนบนอย พ นดน ทานกลาววา วคฑะเปนรปมา ซ งท ผานมา รปท พระเจาอโศกทรงสรางบนยอดเสาศลาจารกท วไปน นมกเปนรปสงห  ๔ ตวบาง สงหตวเดยวบาง และรปววบาง แตท ลมพนคงเปนกรณพเศษท สรางเปนรปมา ซ งหมายถงพาหนะค  ใจท พาเสดจออกบรรพชาก ได

  พระเจาอโศกทรงบชาใหต งศลาจารกข นเม อคราวเสดจลมพน หลงจากครองราชย ได ๒๐ ป หรอหลงพระพทธปรนพพาน ได ๒๓๖ ป เม อทาสงคายนาคร งท  ๓ ท อโศการาม เมองปาฏลบตรเสรจแลวกเสดจธรรมยาตรา จารกแสวงบสกการะพทธสถานตามหม สงฆ  มพระโมคคลลบตรตสสเถระหรอสายมหายานเรยก

วา พระอปคต ทรงมพระประสงคตองการสรางอนสรณ ไว ใหอย 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 44/440

43

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 45/440

ช วกาลนาน พระผ นาธรรมยาตราช  ใหพระเจาอโศกทอดพระเนตรสถานท สาค และทลวา ณ ท ตรงน คอท ประสตของพระบรมศาสดา พระเจาอโศกดพระทย ทอดพระองคลงราบกบพ น แลวลกข นประนมมอประทกษณขอบชาท พระพทธเจาประสต ในทวยาทานกลาววา พระเจาอโศกโปรดใหสรางเจดยเปนอนสรณ ไว ในท ประสต คาวา เจดย  คงหมายถง ศลาจารกหลกน น นเอง นอกจากน นพระเจาอโศกยงทรงไดบรจาคเงนเปนทานแกประชาชนผ เปนพระ

าตวงศของพระบรมศาสดาอก ๑๐๐,๐๐๐ กหาปณะ  แมกาลเวลาจะลวงเลยมาหลายพนป  แตท ยงปรากฏชดเจนอย ท เสาศลาน   คอ อกษรพรหม  (พรม-ม) ซ งทานเจาคณพระราชธรรมมน  (สกตต) ไดถายทอดคาจารกบนเสาอโศก จากอกษรพรหมเปนภาษาบาลและภาษาไทย ความวา

  “เทวาน ปเยน ปยทสนา ลาชนา วสตสาภสเตน อตนอาคาถ มหยเต หท พเธ ชาเต สกยมนต สลาวคฑภ จ กาลาปตสลาถเภจ อสปา ปเต หท ภคว ชาเตต ลมพน คาเม อภลเกกเฏอฐภาคเย จ แปลวา  พระเจาเทวานมปยทสส  (อโศก) ทรงเสวยราชย ได ๒๐ ป 

พระองค ไดเสดจมาดวยพระองคเอง ทรงกระทาสกการบชา ณ ท น   พระองคทรงใหทาศลาเปนรปวคฑะ เพ อเปนเคร องหมายวา“ศากยมน” ไดทรงอบตข น ณ ท น   และลมพนน เอง ท พระองค

 โปรดใหงดเกบภาษหรอสวยอากร และโปรดใหเกบเอาเพยงพชผล๑ ใน ๘ สวนเทาน น”

  ในป  พ.ศ. ๑๘๕๕ กษตรยรปมลละ แหงราชวงศกามาล 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 46/440

45 

 ไดสลกอกษรบรเวณดานบนเสาหน วา Om Mani Padme humPipu Malla Ciranjatu : โอม มะน ปทัเม หม ปป มลละ จรงชาต : ซ งเปนบทสวดมนตแบบชาวพทธทเบต

จารกอกษรพรหมบนเสาศลาพระเจาอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 47/440

วดนานาชาต

  ร ฐบาลเนปาลไดจดเน อท หกพนไรเศษ เปนอทยานลมพนพรอมท งจดสรรท ดนใหชาวพทธตางชาตเชา เพ อกอสรางวดตามสถาปัตยกรรมของประเทศน น ๆ มท งสายมหายานและเถรวาทท มากอสรางไวเปนจานวนมาก ไมควรพลาดท จะเย ยมชม

สถานท  ใกลเคยง

กรงกบลพสด  

“กรงกบลพสด ” แหงสกกชนบทปัจจบนเรยกวา ตเลารกอต(Tilaurakot หรอ Ancient Kapilavastu) อย หางจากลมพน ไปทางทศเหนอ ๒๒ ก โลเมตร เปนพระราชวงของพระเจาสทโธทนะพระราชบดา ท เจาชายสทธตถะทรงใชชวตครองเรอนจวบจนพระ

ชนมาย ได  ๒๙ พรรษา จงทรงตดสนพระทยเสดจออกผนวช มซากปรกหกพงของกรงกบลพสด  ใหเหนเปนหลกฐานอย จานวนมากบรเวณทศตะวนออกจะเปนทางเขาออกของหม มขอามาตยและขาราชบรพาร หางจากกาแพงไม ไกลนก จะมองเหนเนนดนอย กลางท งไมหางจากแมน าคณฑกคอ สถปกณฐกะ ตามบนทกของสมณะ

ฟาเหยนท เดนทางมากรงกบลพสด   พ.ศ. ๙๔๒ – ๙๕๗ กลาว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 48/440

47

วา สถปแหงน   คอ อนสรณของการเสดจออกผนวชในยามค าคนทางประตดานทศตะวนออก ขณะน ยงมกาแพงขนาดใหและชองประต ใหเหนเปนหลกฐานสาคอย   บรเวณทศตะวนตกเปนประตเสดจพระราชดาเนนในยามฉกเฉน ดานในมสระโบกขรณ ๓ แหงสนนษฐานวาคงเปนสระท พระเจาสทโธทนะสรางถวายพระราชกมารพรอมดวยปราสาท ๓ ฤด  และหางออกไปทางทศเหนอจะม ฐานสถปขนาดให น นคอ สถปพระพทธบดาและสถปพระพทธมารดา

กรงกบลพสด  ในปัจจบน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 49/440

ปราสาท ๓ ฤด ของเจาชายสทธตถะ

ปราสาทของพระเจาสทโธทนะ

ประตทศตะวนตก

ของกรงกบลพสด 

ประตทศตะวนออก

ของกรงกบลพสด 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 50/440

49

สถปกณฐกะ

สถปพระพทธบดาและสถปพระพทธมารดา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 51/440

แมน าอโนมานทสถานท เจาชายสทธตถะตดพระเมาถอเพศบรรพชต

วดน โครธาราม 

เปนวดท บรรดาพระประยราตของพระพทธองคสรางข นจากการบรณะปราสาทของเจาน โครธศากยะ เพ อถวายรบรองการ

เสดจนวตส กรงกบลพสด ของพระสมมาสมพทธเจา หลงจากตรสร  ได ๑ พรรษา นบเปนวดแหงแรกในกรงกบลพสด   และเปนสถานท  ใหการบรรพชาแกพระราหล เปนสามเณรรปแรกในพระพทธศาสนา ใหการอปสมบทแกพระนนทะ และทรงแสดงธรรมในพระสตรสาค ๆ จานวนมาก

ปัจจบนกองโบราณสถานประเทศเนปาลไดรกษาไว ใหเหนถง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 52/440

51

สภาพของมหาวหารท ปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนาอยางดย ง วดน โครธารามอย หางจากวงกบลพสด ประมาณ ๔ ก โลเมตรปัจจบนเรยกตามภาษาถ นวา กดาน มสถปขนาดใหต งอย ก งกลาง ฐานโดยรอบนบวายงสมบรณอย มากเม อเทยบกบสถปในบรเวณเดยวกนน  

วดน โครธาราม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 53/440

แมน าโรหณ 

เปนแมน าสาคท มสายกาเนดจากหมาลย อย หางจากลมพน ไปทางกรงเทวทหะ เลยเมอง Butwal ประมาณ ๖ ก โลเมตร เปนแมน าตานานแหงพระพทธรปปางหามาต  ท ทรงเสดจไปโปรดพระประยราตจากการทาสงครามแยงชงน ากน และเม อคราวทานพระอานนทมานพพานโดยอธษฐานจตเขาเตโชสมาบต เหาะส กลางอากาศ

นพพาน แลวอ ฐธาตแยกเปนสองสวน แบงตกสองฟากฝั งแหงแมน า โรหณ

แมน าโรหณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 54/440

53

กรงเทวทหะ

เมองหลวงแหงโกลยวงศเปนเมองของพทธมารดา ปัจจบนเปนเขตอาเภอ Nawalparais เสนทางหลวง Mahendra High-way จากเมอง Butwal-Kathmandu ยงมลกษณะคเมอง และมซากเมองโบราณท พงทลายจมอย  ใตดน พรอมเทวาลยท ชาวบานยงบชาพระแมเจาสรมหามายาเทวและพระนางปชาบด โคตม  เม อ

ถงวนนกขตฤกษชาวเนปาลทองถ นกจะประกอบพธบชามหาเทวท งสองเปนประจาทกป

กรงเทวทหะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 55/440

  เปนสถปท บรรจพระบรมสารรกธาต  ท  ไดรบสวนแบงจากเมองกสนารา หลงพทธปรนพพาน ต งอย  ในอาณาจกรโกลยะแหงสกกชนบท ซ งมนครหลวงช อเทวทหะ ปัจจบนต งอย  ใกลหม บานอชเชน  ในอาเภอ Nawalparasi ในเขตอนรกษทางโบราณคด  ม

น าลอมรอบเหมอนอย กลางท งนา และมบอส เหล ยมซ งเปนรองรอยการขดคนเพ อหาหลกฐาน การเดนทางส รามคามตองตดจากถนนMahendra Highway แยกเขาชมชน Parasi

ตามพทธประวตกลาววา เม อถวายเพลงพระพทธสรระณ เมองกสนารา แควนมลละแลว กษตรย  ๘ พระนครท วชมพ

ทวป นามวลชนเขาขอสวนแบงในพระบรมสารรกธาต  คร งน นโทณพราหมณ  นกการทตช นยอดแหงกสนารา ทาหนาท แบงใหเปน ๘สวนตามบชาของมลลกษตรย  คอ ราชคฤห  เวสาล  กบลพสด  อลลกปปะ รามคาม เวฏฐทปกะ ปาวา และกสนารา โกลยวงศเม อไดรบสวนแบงพระบรมสารรกธาตของพระพทธเจามาเปนมหา

สมบต กประดษฐานไว ณ สถปรามคาม ต งแตบดน นเปนตนมาพ.ศ. ๒๗๓ สมยพระเจาอโศกมหาราช ทรงมพระราชศรทธาตอพระพทธศาสนาอยางย ง เม อเสรจจากการทาสงคายนา กทาการปฏสงขรณศาสนาคร งย งให  ทรงต งพระทยท จะสบคนและบรณะ

รามคามสถป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 56/440

55 

ศาสนวตถท กาลงเส อมโทรมโดยเฉพาะสถป ๘ แหงท ประดษฐานพระบรมสารรกธาตท รบมอบจากกษตรยแหงกสนาราไปแลว โปรด

 ใหเท ยวคนหาตามเมองตาง ๆ วายงอย ครบสมบรณ หรอถกทอดท งไว ไมมผ สกการบชา  พ.ศ. ๒๙๕ พระเจาอโศกมหาราช เสดจมาถงรามคามดวยพระองคเอง พรอมกบจะเตรยมขดคนองคพระสถป เพ อจะนาพระบรมสารรกธาตกลบไปท เมองเวสาลดงท เคยปฏบตมาแลว

ท ง ๗ แหง สาหรบท แหงน เลาไว ในเชงปาฏหารยวา พอจะเร มการขดคนกมพานาคเกลดสขาวเหมอนเงนซ งเฝาสถปอย   ไดแปลงรางเปนพราหมณมาขอรองพระองควาอยาไดขดหรอทาลายสถปน เลย เพราะมพระบรมสารรกธาตของพระพทธเจาซ งเปนส งสาคท สดในชวตของนาค ทกวนพระหม บรวารนาคท งหลายไดนาเคร อง

หอมดอกไมมาสกการะอย เสมอ กบท งไดแสดงตนเปนผ อารกขาดแลพระบรมสารรกธาตแหงน ดวยด  พรอมกบขอใหพระเจาอโศกมหาราชไดอปถมภพระพทธศาสนาในแถบหมวนตประเทศน ใหร งเรองเชนท อ นๆ การทลขอของเหลานาคท งหลายทาใหพระเจาอโศกมหาราชทรงพอพระทยในรามคามสถปแหงน   ท ยงมผ ศรทธา

เล อมใสตอศาสนาของพระสมมาสมพทธเจา และยงไดมาสกการบชาพระบรมสารรกธาต โดยม ไดขาด ทรงมพระบรมราชโองการใหละเวนการขดคน ณ สถานท แหงน  พรอมกบบรณะสถปใหแขงแรงข น และม ไดแตะตองพระบรมสารรกธาต ณ รามคามสถปเลย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 57/440

รามคามสถป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 58/440

57

พทธสถานอ นในเนปาล

  “สถปโบฎนาถ”เปนศาสนสถานแหงหน งท มความสาค ต งอย หางเมองกาฐมณฑ ไปทางทศตะวนออกประมาณ ๘ ก โลเมตรเปนเจดย ใหท สดในเนปาล ภายในบรเวณวดเปนแหลงชมนมของ

ชาวพทธทเบตท อพยพเขามาในปพ.ศ. ๒๕๐๒ สถปน ชาวทเบตกบภฏานใหความสาคไมนอยกวาสงเวชนยสถาน ๔ ตาบลในอนเดยปหน ง ๆ จะมชาวพทธจากมองโกเลย ทเบตและ ภฏานจานวนมากเดนทางขามทะเลทรายและเทอกเขาหมาลยกนมาเปนกองคาราวานเพ อนมสการพระสถปน   นบวาเปนเกยรตอยางสง ท องคการยเนส

 โกไดข นทะเบยนไวเปนมรดกโลกในป  พ.ศ. ๒๕๒๒ (A WorldHeritage Monument Boddhanath Area) คาวา “โบฎนาถ” นาจะมาจากภาษาบาลวา พทธนาถ มความหมายวา พระพทธองคผ เปนนาถะของโลก

มหาสถปสขาวถกขนาบดวยรานคา ๔ ดาน มดวงตาท 

สถตรอบจตรทศเหมอนมพลงสองโลกใหสวางเหนทางสจธรรม โครงสรางของสถปจากฐานถงยอด ๓๖ เมตร ม ฐานลกษณะคร งวงกลมคอย ๆ ลาดลง นบได ๓ ระดบ คลายวาจะเปนท น งภาวนาหรอเดนประทกษณออมได โดยรอบ มสลกษณของ Mandalaหรอสลกษณของ นรก สวรรค  และโลกมนษย  ลอมรอบฐาน

สถปดวยพระพทธรป ๑๐๘ องค ซ มคหา ๑๔๗ คหา

สถปโบฎนาถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 59/440

สถปโบฎนาถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 60/440

59

สถปสวยมภนาถ 

“วดสวยมภนาถ” อย บนยอดเขา สงกวาระดบหบเขากาฐมณฑ ๗๗ เมตรข นไป ต งอย หางจากเมองกาฐมณฑ ไปทางทศตะวนตกเพยง ๓ ก โลเมตร สถปท วดน มอายเกาแกท สดในเนปาล “สวยมภนาถ” หมายถง เจดยท เกดข นเองแบบปาฏหารย ช อของวดสวยมภนาถ เรยกอกอยางหน งวา “วดลง” ถาเขยน

แบบบาลจะไดวา วดสยมภวนาถ หมายถง ท ประทบของพระพทธองคผ ทรงร แจง และผ ทรงพระเมตตานาพาหม สตว ใหพนทกขน นเอง ตามประวตสรางโดยพระเจาโกราเดส ไดรบการซอมแซมปรบปรงอย เสมอ ดงในป พ.ศ. ๒๑๘๒ มภกษรปหน งใชแผนทองมาปดท วท งสถปเหลองอรามไปท งองค  และสรางสวรรณฉตรไวบน

ยอดสถป ในป พ.ศ. ๒๒๙๔ มลามะทเบตช อ การมาปะ มาซอมสถป ภายใตพระราชปถมภของกษตรยเนปาล  สถปแหงน   สรางถวายพระอาทพทธเจา ตามตานานกลาวกนวามอายถง ๒,๐๐๐ ป  สรางข นในสมยพระเจามานะเทวะ ในป  พ.ศ. ๙๖๓ มส งท นาสนใจภายในวดกคอ ตรงฐานของสถปม 

ดวงตาเหนธรรม หรอ Wisdom eyes ของพระพทธเจาอย  โดยรอบท ง ๔ ดาน รวมมดวงตาท คอระฆงท งหมด ๘ ดวง เปนตาวเศษ ท ชาวเนปาลนยมเขยน หรอ สลกรปพทธเนตรไวตามปชนยสถานบางแหงเขยนไวคลายกบตาจรง ๆ ท จองมองอย ตลอดท งวน ตาน เรยกวา สมนตจกษ  ซ งหมายถง ตาท เหนได โดยรอบ ร แจงเหน

จรงไมตดขด ไมวาจะไปท  ใดในเนปาล หากมเจดยจะตองมตาท งส 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 61/440

ดาน รวมจกษ  ๘ ดวงทกแหงไป โดยมความเช อในพทธเนตรวาพระพทธเจาทรงคอยตรวจดสขทกขของสตว โลกอย เสมอ โดยแผพลงพระกรณาธคณตอปวงสตวทกชาตช น องคการยเนสโกจงข นทะเบยนไวเปนมรดกโลกในป พ.ศ. ๒๕๒๒ ไปแลว

สถปสวยมภนาถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 62/440

61

สถปสวยมภนาถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 63/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 64/440

 ตรสร 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 65/440

 ทรงรบขาวมธปายาสจากนางสชาดา

บาเพทกกรกรยาอยางอกฤษณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 66/440

  พระโพธสตวหลงเสดจออกผนวช ไดเสดจถงเมองราชคฤห  ทรงศกษาในสานกของอาฬารดาบสกาลามโคตร และอทกดาบสรามบตร บรรลสมาบต  ๘เหนวาไม ใชทางท จะถงความส นทกข  จงเสดจไปตาบลอรเวลาเสนานคม บาเพทกกรกรยาเปนเวลา ๖ ป เม อทรงเหนวายงไมใชทางจะบรรลสมมาสมโพธาณจงละวธบาเพน นหนมาเสวยพระกระยาหารตามปกต

ปัจวคคยท ออกบวชตาม เหนพระโพธสตวคลายความเพยร จงพากนหลกไปอย ท ปาอสปตนมฤคทายวน อนเปนราชอทยานของพระเจากาสราช เขตเมองพาราณส แควนกาส 

พระโพธสตวเสดจไปประทบอย ใตควงตน

อชปาลน โครธ ทรงรบขาวมธปายาสพรอมท งถาดทองคาจากนางสชาดาธดาของกฎมพชาวตาบลอรเวลาเสนานคม เสดจไปประทบเสวยขาวมธปายาสใตควงตน

 โพธ รมฝั งตะวนออกของแมน าเนรชรา ทรงอธษฐานการตรสร อนตตรสมมาสมโพธาณ แลวลอยถาด

ทองคาท ทาสปตฏฐตะ ทรงรบหากสะ ๘ กาจากโสตถยพราหมณ เสดจขามแมน าเนรชราส ฝั งตะวนตก ทรงปลาดหาเปนบลลงก ใตควงตนอสสตถพฤกษ(ตนโพธ )ประทบน งค บลลงกขดสมาธ  ผนพระพกตรทางทศตะวนออก ผนพระปฤษฎางคทางตนอสสตถพฤกษทรง

ต งสจจะไว ในพระทยอยางแนวแนวา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 67/440

 ทรงตรสร เปนพระอนตตรสมมาสมพทธเจา

 ทรงรบหากสะ ๘ กาจากโสตถยพราหมณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 68/440

  “กาม ตโจ จ นหาร จ อฏ ฐ จอวสสสต อปสสสต นสเส ส สรเรมสโลหต น เตววาห สมมาส มโพธ อปเปตวา อม ปลลงก ภนทสสาม. 

(อง.ทก. ๒๐/๕,ข.อป.อฏ ๔/๙๑)

  เลอดและเน อในสรระจะเหอดแหงไปเหลอแตหนง เอน และกระดกกตามท 

เมอยงไมบรรลสมมาสมโพธาณเราจกไมทาลายบลลงกน อยางเดดขาด” 

  ปฐมยาม ทรงบรรลปพเพนวาสานสสตาณ

หวนระลกถงอดตชาต ได  มชฌมยาม ทรงบรรลจตปปาตาณ ร จตและปฏสนธของสตวผ เปนไปตามกรรม ปัจฉมยาม ทรงบรรลอาสวกขยาณ ทาลายอาสวกเลสใหส นไปแลว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 69/440

  พทธคยา เปนสถานท ท เจาชายสทธตถะ แหงกรงกบลพสด  ไดตรสร อนตตรสมมาสมโพธาณเปนพระสมมาสมพทธเจา ในวนเพเดอนวสาขะภายใตตนพระศรมหาโพธ   ณ โพธบลลงกกวา๒,๕๐๐ ปลวงมาแลว ในสมยพทธกาล พทธคยาอย  ในดนแดนท เรยกวาชมพทวป ซ งต งอย  ในหม บานนคมช อวา อรเวลาเสนานคม

แควนมคธ เปนสถานท รมร นเหมาะแกการบาเพเพยรทางจตพระพทธองค ไดตรสร  ณ ท แหงน และไดประทบอย เพ อเสวยวมตตสข ซ งเปนความสขอนเกดจากความหลดพน ในสถานท  ๗ แหงๆละ ๑ สปดาห มเร องราวตางๆเกดข นมากมาย รวมถงเร องราวของพอคาสองพ นองคอ ตปสสะและภลลกะท เดนทางผานมาเหน

พระพทธองคมพระวรกายผองใส จงเขามาถวายขาวสตต(ขาวต)แลวแสดงตนเปนทววาจกอบาสก ผ ถงพระพทธและพระธรรมเปนสรณะค แรกของโลก และพระพทธองค ไดทรงประทานเสนพระเกศาแกพอคา ๘ เสน ซ งเสนพระเกศาท ง ๘ ไดบรรจ ไวท เจดยชเวดากอง ประเทศพมา

  พทธคยาในปัจจบนอย  ในเขตจงหวดคยา ร ฐพหารของอนเดย เปนหน งในส ของสงเวชนยสถานสาค และเปนศนยกลางการจารกแสวงบของชาวพทธผ ศรทธาท วโลก มช อเรยกอกอยางหน งวา วดมหาโพธ   อย  ในความดแลของคณะกรรมการรวมพทธ-ฮนด  องคการยเนสโกไดยกใหเปนมรดกโลก (World Heritage)

เม อ พ.ศ. ๒๕๔๕

พทธคยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 70/440

69

เจดยพทธคยา

เจดยพทธคยา หรอมหาเจดย โพธคยา หรอเจดยมหาโพธ  ประดษฐานอย ทางทศตะวนออกของตนพระศรมหาโพธ  โดยมแทนวชรอาสนอย ตรงกลาง สงตามรปทรงกรวยประมาณ ๑๗๐ ฟต วดรอบฐานไดประมาณ ๘๕ เมตรเศษ ต งอย บนอาคารรองรบสองช น

มเจดยบรวารท งส ดานรอบบรเวณมเสาหนทรายท สรางข นในสมยพระเจาอโศกมหาราชลอมไวอยางแขงแรง มรองรอยบรณปฏสงขรณกนตามยคสมย ราวป  พ.ศ. ๖๗๔ พระเจาหวชกะ กษตรยราชวงศกนยกะแควนมคธทรงสรางเสรมใหเปนศลปะตนแบบและทานบารงสบตอ

กนมาหลายสมย

  พทธคยาต งอย ดานตะวนตกของแมน าเนรชรา หางจากฝั งแมน าประมาณ ๓๕๐ เมตร (นบจากพระแทนวชรอาสน) มสลกษณท สาคคอ มหาเจดย โพธคยา ลอมรอบดวยโบราณวตถ  โบราณสถานสาค เชน ตนพระศรมหาโพธ   พระแทนวชรอาสนท ประทบตรสร   และอนมสเจดย  เปนตน ซ งนอกจาก

พทธสถานโบราณแลว บรเวณโดยรอบพทธคยายงเปนท ต งของวดพทธนานาชาต  รวมท งวดไทยพทธคยาอกดวย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 71/440

เจดยพทธคยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 72/440

71

เจดยพทธคยา ยามอาทตยอสดง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 73/440

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช บรเวณเจดยพทธคยา

เจดยพทธคยา ในอกมมมอง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 74/440

73

บรเวณโดยรอบเจดยพทธคยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 75/440

  ตนไมประเภทเดยวกบตนโพธ   ชาวอนเดยเรยกวา อศวตถ 

หรอ อสสตถ หรอ ปปปละ ซ งเปนไมพนธ หน ง เม อพระพทธเจาตรสร  ใตตนไมชนดน  จงไดช อวา ตนโพธ หรอโพธรกขะ  “ตนพระศรมหาโพธ ” สงเวชนยสถานท ตรสร ของพระสมมาสมพทธเจา ต งอย ตดกบพระเจดยพทธคยาดานทศตะวนตก หางจากแมน าเนรชราประมาณ ๒๐๐ เมตร ต งอย ดานหลงพระเจดย 

มพระแทนวชรอาสนค นอย ระหวางกลาง ตนปัจจบนเปนตนท ส ปลก

ตนพระศรมหาโพธ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 76/440

75 

เม อ พ.ศ.๒๔๒๓ อาย ๑๓๐ ป (ณ พ.ศ.๒๕๕๓) สบทอดจากตนแรกซ งเปนสหชาตท พทธองคทรงประทบน งในวนตรสร  ลาตนขนาด๓ คนโอบ สงประมาณ ๘๐ ฟต แผก งกานสาขา เปนรมโพธ ทองของชาวพทธ ทางร ฐบาลอนเดยคอยดแลและเอาใจใสเปนพเศษมกาแพงทองลอมรอบเปนสดสวน

ต นพระศรมหาโพธ   : ต นท  ๑

  ตามพทธประวตกลาววา ตนพระศรมหาโพธ เปนตนไมค บารมหรอเปนสหชาตของพระพทธเจา คอ เกดข นมาในวนเพเดอน ๖ กอนพทธศก ๘๐ ป  วนเดยวกบท พระพทธเจาประสตน นเอง ในวนน นมส งท เกดพรอมกน ๗ อยาง เรยกวา สหชาต คอ พระนางยโสธรา หรอ พมพา พระอานนท  อามาตยกาฬทาย 

นายฉนทะ มากณฐกะ ตนพระศรมหาโพธ  และขมทรพยท งส   ในกาลงคโพธชาดกกลาววา ไดมการนาเมลดโพธ จากตนน   ไปปลกท เชตวนมหาวหาร เมองสาวตถ  เปนการเร มตนขยายพนธ  โพธ ตรสร  ไปในท ตาง ๆ ของโลก ตอมาในคมภรมหาวงศกลาววาพระเจาอโศกมหาราชเสดจมาท น เปนนตย เปนผ ตอนก งโพธ ตนน สง

 ไปท เมองอนราธประในลงกา ก งโพธ ตนน นยงมชวตอย จนทกวนน  และพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยไดมอบหมายใหพระอาจารยสาย นาคณะไปขอเมลดโพธ เพ อนามาปลกท ประเทศไทยปรากฏวาขณะน นพราหมณครอบครองอย  ตนโพธ ถกลอมไวถง ๗ช น แตดวยมตรภาพท มตอกนจงไดมอบเมลดโพธ ถวายใหนากลบส 

ประเทศไทย โดยพระองคทรงเพาะเอง แลวนาไปปลกท วดสระเกศ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 77/440

ราชวรมหาวหาร ๑ ตน วดบวรนเวศวหารราชวรวหาร ๑ ตน และวดมหาธาตยวราชรงสฤษฏ  ๑ ตน  ในหนงสอมหาวงศกลาววา หลงพทธปรนพพาน พระเจาอโศกมหาราชทรงเสดจไปนมสการตนพระศรมหาโพธ อย เปนนตยจนมเหสองค ใหมช อ ดศราชเทว  หรอ พระนางตษยะรกษต หรอท เรยกกนวา มหสนทร กเกดมจตรษยาตนพระศรมหาโพธ  เหนไป

วาพระราชสวามรกตนพระศรมหาโพธ ย งกวานาง จงลอบใหคนไปทาลายตนพระศรมหาโพธ เสย โดยใหเอาเง ยงกระเบนอนมพษไปแทงท ลาตน ในทวยาวทานกลาววา พระนางตษยะรกษตใชอานาจมนตทาลาย ในจดหมายของหลวงจนฟาเหยนกลาววา พระนางตษ ยะรกษตน นเองใช ใหคนไปตด ปท ตนพระศรมหาโพธ ถกทาลายตรง

กบปท   ๓๗ แหงรชกาลพระเจาอโศกมหาราช นบอายตนโพธ  ได ๓๕๒ ป เม อพระเจาอโศกมหาราชทอดพระเนตรเหนตนพระ

ศรมหาโพธ ลม พระองคทรงตกพระทยจนถงแกวสภาพลมลงณ ท น น เหลาเสนาอามาตย ใชน าลบพระพกตรจนกระท งทรงฟ น

คนพระสต จากน นพระองค โปรดใหสรางกาแพงอ ฐลอมรอบรากตนพระศรมหาโพธ น นทนท และ โปรดให ใชน านมรดไม โพธ  ใหช มเพ อ ใหแตกหนอข นใหม  สวนพระองคเองกทอดพระองคลงกบพ นดนต งสตยวาจะไมเสดจลกข นจนกวาจะไดเหนหนอโพธ  โผลข นมา ไมชาตนพระศรมหาโพธ กแตกหนอข นท รากเดมอกในท สด

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 78/440

77

ต นพระศรมหาโพธ  : ต นท  ๒  ดวยสตยอธษฐานของพระเจาอโศกมหาราช ตนพระศรมหาโพธ กเจรเตบโตตอจากตนท   ๑ โดยลาดบ จนถง พ.ศ.๑๑๐๐ พระเจาศศางกา กษตรยฮนดจากแควนเบงกอล ไมพอใจท เหนพทธศาสนามาต งแขงขนกนท น  จงรบส งใหทาลายวดวาอารามและตนโพธ ตรสร 

  เหตการณน เกดกอนท พระถงซมจ งจะมาถงท น   ๓๐ กวาป แตทานไดบนทกไววา พระเจาศศางกาเกรงวาตนพระศรมหาโพธ จะแตกหนองอกงามข นมาอก จงใหฟันตนพระศรมหาโพธ ลงกอนแลวขดรากข นท ง เอาไฟเผา ราดดวยน าออย ดวยความหวงอนแนวแนท จะไม ใหเหลอพชพนธ สบตอไปในอนาคต แตเผอปลาย

รากแกวขดท งไมหมดยงเหลอตดดนอย   ตนพระศรมหาโพธ ตรสร จงไมสส นพนธ  ไป หลงจากทาลายตนพระศรมหาโพธ ตรสร  ได ไมนาน พระเจาศศางกากส นพระชนมอยางอนาถ รวมอายตนพระศรมหาโพธ  ได ๘๗๑ ป

ต นพระศรมหาโพธ  : ต นท  ๓  พระเจาปรณวรมน กษตรยองคสดทายในราชวงศของพระเจาอโศกมหาราชท ครองแควนมคธ ทรงโศกเศราพระทยอยางย งในการท พระเจาศศางกาทาลายตนพระศรมหาโพธ อนเปนม งขวของพทธบรษทท งหลาย จงรบจดการบารงรากโพธ ท เหลออย  โดยใช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 79/440

น านมจากแม โค ๑,๐๐๐ ตวแลวกล นใหขนเหลอเพยง 8 ตว รด ใหช มอย เสมอ ในไมชาหนอโพธ กแตกหนอมาจากรากเดมอก  พระเจาปรณวรมนพยายามประคบประคองอยางดท สด พอตนพระศรมหาโพธ สงข นไดสก ๑๐ ฟต พระองค โปรดใหสรางกาแพงลอมรอบตนพระศรมหาโพธ ดวยหนลวน เพ อปองกนม ให

 ใครลอบเขาไปทาลายได  กาแพงหนท สรางคร งน นสง ๒๔ ฟตพระถงซมจ งมาถงท น   ไดบนทกสดดพระเจาปรณวรมนวา เปนผ ท 

ทาคณประโยชนอยางสงใหแกพระพทธศาสนาในการท ไดก ชวตตนพระศรมหาโพธ กลบคนมาอกคร งหน ง และยงบนทกอกวา ใบโพธ มสเขยวเปนมน แม ในฤด ใบไมรวงโพธ ตนน ก ไมสลดใบ จะสลดใบกเฉพาะในวนปรนพพานเทาน น แลวกแตกใหมอก ตนโพธ ตรสร ตนท  ๓ หมดอายขยเองตามธรรมชาต รวมอาย ได ๑,๒๕๘ ปเศษ 

ต นพระศรมหาโพธ  : ต นท  ๔   พ.ศ. ๒๔๒๓ ร ฐบาลองกฤษซ งปกครองอนเดยอย  ในเวลาน น ไดมอบใหเซอร อเลกซานเดอร คนนงแฮมบรณะสถานท น  ในระหวางน นตนพระศรมหาโพธ ตรสร ตนท  ๓ ลมลงเองโดยธรรมชาต 

และมหนอโพธ  ๒ หนอ เกดข น สงประมาณ ๖ น ว และ ๔ น วทานเซอร อเลกซานเดอร เลอกเอาตนท สง ๖ น ว ปลกลงท ตนเดมและสวนตนท สง ๔ น ว แยกไปปลกไวทางดานเหนอ หางจากตนเดม ๒๕๐ ฟต ท งน เพ อใหชาวฮนด ได ไปนมสการพระวษณท ตนน น สวนชาวพทธมนสการท ตนเดม รวมอายตนพระศรมหาโพธ 

ถงวนน  ได ๑๓๐ ป 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 80/440

79

ตนพระศรมหาโพธ 

 ใบพระศรมหาโพธ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 81/440

พระแทนวชรอาสน

พระแทนวชรอาสน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 82/440

81

  “พระแทนวชรอาสน” มความหมายวา พระท น งแหงมหา

บรษใจเพชร สรางโดยพระเจาอโศกมหาราช แกะสลกดวยแผนหนทราย เปนรปส เหล ยมดานขนาน กวาง ๔ ฟต ๑๐ น ว ยาว๗ ฟต ๖ น ว ความหนา ๕ น วคร ง ประดษฐานไวทางทศตะวนออกใตตนพระศรมหาโพธ   เปนรตนบลลงกท พระพทธองคประทบตรสร   บนพ นผวดานหนาแกะสลกเปนรปหวแหวนเพชร มรศมพ ง

 ไปโดยรอบทศ และมเพชรซกประดบอย   เปนสลกษณของความเดดเด ยวและเขมแขงแหงน าพระทยของพระสมมาสมพทธเจาในการบาเพเพยรทางจต จนตรสร อนตตรสมมาสมโพธาณ โดยดานขางทศเหนอและทศใตแกะสลกเปนรปดอกบวและรปหานหรอพาหงส  ดานตนพระศรมหาโพธ แกะสลกเปนรปดอกมณฑารพ

ซ งเปนดอกไมสวรรคท รวงหลนในวนปรนพพานของพระพทธองค

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 83/440

สตตมหาสถาน 

“สตตมหาสถาน” คอ สถานท ทรงยบย งอย เพ อเสวยวมตตสข หลงจากตรสร แลว ๗ แหง รวม ๔๙ วน เพ อตรวจสอบพระโพธาณท ไดตรสร น นใหแนพระทยตามสถานท ตางๆคอ โพธบลลงก  อนมสเจดย  รตนจงกรมเจดย  รตนฆรเจดย ตนอชปาลน โครธ สระมจลนท ตนราชายตนะ สถานท ประทบท ง ๗

แหงน  ตอมาถอกนวาเปนท สาคทางพระพทธศาสนา เรยกวาสตตมหาสถาน นบเปนพทธเจดยดวยประการหน ง

 โพธ บลล งก

 โพธ บลล งก  สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๑

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 84/440

83

อนมสเจดย 

  เจดยสขาว ต งอย ทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของตนพระ

ศรมหาโพธ  ณ ขวามอบรเวณทางเขาส  โพธมณฑล อนมสเจดยเปนท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๒ หลงจากตรสร  โดยท พระพทธองคทรงประทบยน และ ทรงจองพระเนตรแลดบลลงกและตนโพธ  อนเปนสถานท บรรลผลแหงพระบารมท งหลาย ดวยดวงพระเนตรท  ไมกะพรบอย ตลอด ๗ วน พรอมกบการนอมราลกถงคณแหงพระ

ศรมหาโพธ ท ทรงไดอาศยบาเพธรรมจนไดบรรลธรรม  พระพทธองคออกจากสมาบตเปนวนท  ๘ นบแตตรสร  ทรงแสดงยมกปาฏหารยเพ อระงบความปรวตกของเทวดาท พระพทธองคประทบอย  ๗ วนน น เพราะยงไมทรงละความอาลยในบลลงก ทรงบนดาลทอน าทอไฟออกจากสวนของพระกายเปนค   เปนตน

พระศาสดาประทบยนทางดานทศเหนอตดกบทศตะวนออก

  “โพธบลลงก” ต งอย  ในปรมณฑลท ตรสร   ดานทศตะวนตกของเจดย  พระพทธองคประทบเสวยวมตตสขอย   ณ บรเวณตนพระศรมหาโพธ เปนสปดาหแรก ทรงใครครวปฏจจสมปบาทท งอน โลมและปฏ โลม ท งสายเกดและสายดบ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 85/440

อนมสเจดย สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๒

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 86/440

85 

 รตนจงกรมเจดย

  “รตนจงกรมเจดย” เปนท ทรงเสดจดาเนนจงกรมไปมาเสวยวมตตสขอย ตลอด ๗ วนในสปดาหท  ๓ อย ระหวางตนพระศรมหาโพธ กบอนมสเจดย ขางมหาเจดยทางทศเหนอ มหนทรายสลกเปนดอกบวบานรบแสงพระอาทตย จานวน ๑๙ ดอก มแทน

หนทรายแดงยาวประมาณ ๖ เมตร

บรเวณโดยรอบอนมสเจดย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 87/440

 รตนจงกรมเจดย สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๓

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 88/440

87

 รตนฆรเจดย

  เทวดาไดเนรมตเรอนแกวถวาย พระองค ไดทรงประทบเสวยวมตตสข พรอมกบการพจารณาพระอภธรรม ๗ คมภร และปัจจยาการ ๑๒ ขอ ตลอดสปดาหท   ๔ ในดานทศเหนอของมหาเจดย มวหารส เหล ยมไมมหลงคามง กวางประมาณ ๑๑ ฟตยาวประมาณ ๑๔ ฟต เช อกนวา คอ บรเวณ รตนฆรเจดย ท 

ทรงเปลงฉพพรรณรงสทรงมพระรศมแผซานออกจากพระวรกาย ไปไกลไมมขอบเขต ณ สถานท น อย  ๗ วน

 รตนฆรเจดย สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๔ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 89/440

ต นอชปาลน โครธ

  “ตนอชปาลน โครธ” ต งอย  ในทศตะวนออกของตนพระศรมหาโพธ   ระหวางแมน าโมหนกบแมน าเนรชรา หางประมาณ ๓๐๐ เมตรจากเนนดนบานนางสชาดา

มเทวาลยของชาวฮนด  มลกษณะยอดแหลมเชนเดยวกบสถปท วไป ในบรเวณน มตนไทรใบใหอายกวา ๑๐๐ ป อย  ๕-๖ ตน  พระพทธองคทรงประทบเสวยวมตตสขในสปดาหท  ๕ ณ ไทรอชปาลน โครธตลอด ๗ วน ทรงตรกตรองถง

บคคลท สมควรรบคาสอน เกดคาอปมาแหงบคคลเหมอนอบล ๔ เหลา และทาวสหมบดพรหมเปนผ อาราธนาเพ อแสดงธรรม สถานท แหงน เม อกอนจะตรสร  พระมหาบรษ 

 ไดทรงรบขาวมธปายาสจากนางสชาดา ธดากฎมพแหงอรเวลาเสนานคม และ ธดาพระยามาร คอ นาง

ตณหา อรต  และราคะ เคยดแคนแทนพอท พายแพตอพระพทธเจา ไดออกมาแสดงอาการย วยดวยกามรมณ แตทรงไมยนด ณ ภายใตควงไม ไทรแหงน เชนกน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 90/440

89

ต นอชปาลน โครธ สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๕ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 91/440

สระม จล นท 

สถานท ประทบเสวยวมตตสขแหงน   อย ทางดานตะวนออกเฉยงใตของตนพระศรมหาโพธ  ๒ ก โลเมตร หางจากแมน าเนรชราประมาณคร งก โลเมตร อย  ใกลกบหม บานมจลนท มสระน าท ชาวบานเรยกวา มจลนท โบกขรณ  มตนตาลให

ประมาณ ๗-๘ ตนลอมรอบอย   ตามพทธประวตเลาวา พระพทธองคเสดจมาเสวยวมตตสข ประทบท  โคนไมมจลนทเปนเวลา ๗ วน ในสปดาหท   ๖ ในชวงน นมพายพดเมฆฝนทาใหลมแรงมฝนตกพราตลอด ๗ วน พระยามจลนทนาคราชไดเขาถวายอารกขาดวย

การแผพงพานพรอมขนด ๗ รอบ เพ อปองกนความหนาวลม ฝน แดด เหลอบ ยง ม ใหเบยดเบยนพระองค เหมอนพระพทธองคประทบอย  ในพระคนธกฎอนมสร  เม อฝนหยดตกแลว มจลนทนาคราชจงคลายขนด แลวจาแลงรปของตนเปนมานพหน ม ถวายนมสการ ณ เบ องพระพกตร พระองค

จงเปลงอทานวา ความสงดเปนสขของบคคลผ สนโดษ ผ มธรรมปรากฏแลว ผ เหนอย ความไมเบยดเบยน คอความสารวมในสตวท งหลายเปนสขในโลก ปัจจบนสรางท จาลองไวภายในบรเวณมหาเจดย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 92/440

91

สระม จล นท สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๖

สระมจลนทจาลอง ใกลมหาสถปพทธคยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 93/440

ต นราชายตนะ

  “ตนราชายตนะ” ตนท พระพทธองคเคยประทบเสวยวมตตสขน น อย ทางทศใตของตนพระศรมหาโพธ   หางจากแมน าเนรชราไปทางทศตะวนตกประมาณ ๒ ก โลเมตรคร ง อย เลยสระ

มจลนท ไปเลกนอย เปนทางผานของขบวนกองเกวยนท พอคาวาณช ใชตดตอกนระหวางพาราณส ราชคฤห โกสมพ มาแต โบราณ  ในสปดาหท   ๗ หลงจากตรสร   พระพทธองคประทบเสวยวมตตสข ณ บรเวณควงไมราชายตนะ มพอคาสองพ นอง คอตปสสะและภลลกะ ชาวอตตราปถะนาเกวยนบรรทกสนคาจาก

อกกลชนบทเดนทางมาถงท ประทบ เกดความเล อมใสจงพากนเขาเฝาพรอมท งไดถวายขาวสตตท งชนดกอนและชนดผง  พระพทธองคทรงดารวา พระตถาคตท งหลายไมรบดวยมอ ทาวเทวราชท ง ๔ ทรงนาบาตรศลา ๔ ใบ แลวอธษฐานใหเปนบาตรเดยว รบขาวสตตกอนและสตตผง จากน นพอคาท งสอง

จงไดประกาศตนเปนอบาสก ขอถงพระพทธ พระธรรม เปนสรณะตลอดชวต นบวาพอคาสองคนน เปนเทววาจกอบาสก พระพทธองค ไดประทานพระเกศาธาตแกทานท งสองดวย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 94/440

93

ต นราชายตนะ สถานท เสวยวมตตสขในสปดาหท  ๗

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 95/440

พระพทธเมตตา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 96/440

95 

 

ภายในวหารพระเจดย  มพระพทธปฏมากรปางมารวชย ท ส อถงวนาทท พทธองคทรงเรยกแมพระธรณ ใหมาเปนสกขพยานตอ

การบาเพบารมของพระองคทกภพทกชาตกเพ อพระโพธาณ คน ไทยเรยกวา พระพทธเมตตา เพราะเม อเหนพระพกตรทานแลว จะสมผสไดถงความเป ยมลนแหงพระมหากรณาธคณ องคพระ สรางดวยหนแกรนตสดาในสมยปาละ มอายกวา ๑,๔๐๐ ป  ปดทองอราม มเคร องต งบชาตรงหนา มหนทรงกลมท มองเหนเฉพาะฐาน

เจาหนาท ทาไมเปนส เหล ยมมาครอบไว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 97/440

  พระถงซมจ งบนทกวา คราวเม อพระเจาศศางกา กษตรยจากเบงกอลไดเขาไปในวหารมหาโพธ   พบพระปฏมากรต งไวบชาองคหน งทแรกคดจะทาลายดวยมอตนเอง แตเม อเหนพระพกตรของพระปฏมากรอนเป ยมไปดวยความเมตตาปราณ  พระเจาศศางกากทาลายไมลง จงเสดจกลบพระนคร ในระหวางทางฉกคดข นวาถายงใหพระพทธรปองคน นต งอย  ในวหารตอไป พทธศาสนกชนกคงจะฟ นฟสถานท น ข นอก จงใหนายทหารผ หน งไปทาลายพระพทธ

รปน นเสย และใหประดษฐานรปพระอศวรข นแทนท   นายทหารผ น นมาถงหนาพระพทธรปกทาลายไมลงอก และราพงวาถาหากทาลายพระพทธรปน   คงจะตองตกนรกหมกไหม ไปหลายกปปเปนแน  ซ ายงจะหมดโอกาสเกดทนสมยพระศรอารยเมตไตรยอกดวย แตถาไมทาลายกษตรยกคงทาลายชวตเราและ

ครอบครวท งหมด ในท สดจงตดสนใจไมทาลายพระพทธรป แตจะตองซอนโดยสรางกาแพงข นตรงหนาพระพทธรปเพ อก นไวไมใหคนภายนอกร วาขางในเปนท ประดษฐานพระพทธรป เม อสรางเสรจแลว จงนารปพระอศวรต งไวหนากาแพง และกลบไปกราบทลพระเจาศศางกาใหทรงทราบ แทนท พระเจาศศางกาจะดพระทย กลบ

หวาดกลว เกรงวาจะเกดเหตรายข นแกตน นบแตน นมาเลยลมปวยมอาการเจบปวดท วสรรพางคกาย ในไมชากมอาการเน อหลดออกเปนช นๆ แลวส นพระชนมดวยความทรมาน เม อพระเจาศศางกาส นพระชนม ไปแลว นายทหารผ น นจงเดนทางมายงพทธคยาน   และทาลายกาแพงท ก นอย หนาพระพทธรปออก ปรากฏวาตะเกยงน ามน

ท นายทหารผ น นจดบชาพระพทธรปไวยงลกแดงอย เหมอนเดม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 98/440

97

บานนางสชาดา 

เนนดนท มองเหนแวดลอมดวยหม บานตาลตนโต กองฟางสง ๔-๕ กองน น เช อกนวาเปนบานของนางสชาดา ธดากฏมพแหงตาบลอรเวลาเสนานคม ผ ถวายขาวมธปายาสอนประณตแดมหาบรษกอนการตรสร   อย หางจากฝั งแมน าเนรชราประมาณ ๒๐๐เมตร

  บรเวณน เรยกกนวา สชาฎากฎ  ลกษณะเปนเนนดนสงประมาณ ๓ เมตร มองไกล ๆ คลายสถปโบราณท ปรากฏท วไปหากข นถงฐานบนจะเหนเปนลานกวาง มรอยการขดคนหาวตถ

 โบราณ และมเศษอ ฐหกพงถมพ นดนอย  โดยท ว

ส ชาฎาก ฎ เนนสถปบานนางสชาดา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 99/440

ควงต นโพธ   ท  พระโพธสตว ประท บเสวยข าวมธ ปายาส

แมน าเนรชรา

เปนสายน าท ทรงอธษฐานจตลอยถาดทองคาท นางสชาดาถวายพรอมขาวมธปายาสกอนวนท จะตรสร หน งวน อย ดานทศตะวนออกของตนพระศรมหาโพธ   ปจัจบนจะมน าไหลหลากเฉพาะ

 ในชวงฤดฝน คอ ระหวางพรรษากาลจนถงทอดกฐน นอกน นน าจะแหงขอดมแตทราย บรเวณพ นท น   จงเรยกกนวา อรเวลา

เสนานคม หมายความวา หม บานท สรางเขตก นดวยทราย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 100/440

99

แม น  าเนรชรา ในชวงฤดฝน

แม น  าเนรชรา ในชวงฤดแลง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 101/440

ทาสปต ฏฐตะ

  เช อกนวา เปนสถานท ท พระมหาบรษไดอธษฐานลอยถาดทองคารมฝั งแมน าเนรชราฝั งตะวนออก ปัจจบนต งอย ฝั งตรงขามกบมหาเจดยพทธคยา มเทวาลยซ งชาวบานยงคงนบถอ มการนาเคร องบชามากราบไหวอย เนอง ๆ

  ณ บรเวณใกลกนน น มบอน าโบราณอย บอหน ง มตนโพธ  ให ใหรมเงา และมรปป ันของโสตถยพราหมณ ผ ถวายหาคาแกพระพทธองคซ งในกาลตอมาใชปเปนอาสนะประทบตรสร 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 102/440

101

ภเขาดงคสร 

สามารถมองเหนไดจากรมฝั งแมน าเนรชรา เปนสถานท เช อกนวา พระมหาบรษไดอาศยบรเวณน บาเพทกกรกรยา

 โดยการทรมานพระองคอยางแสนสาหสตามแบบอตตกลมถาน โยค ทรงอดอาหารจนพระสรระซบซดเศราหมอง เหลอแตหนงห ม

กระดก เพ อเสาะแสวงหาโมกขธรรมเปนระยะเวลาถง ๖ ป โดยมปัจวคคยคอยเฝารบใชดแล แตท สดแลวกทรงเลกบาเพเพราะทรงพจารณาเหนดวยพระองคเองวา เปนทางสดโตง ไม ใชทางท จะบรรลธรรมได  เม อข นไปดานบนจะม โพรงต น ๆ ยาวประมาณ ๔เมตรเศษ กวางประมาณ ๓ เมตร และสงประมาณ ๓ เมตรเทาน น

ภายในมรปป ันพระมหาบรษปางบาเพทกกรกรยา ๑ องค

 ท าส ปต ฐฏตะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 103/440

 ภเขาดงคส ร สนเขาทกกรกรยาบรรพต

ถ าท พระโพธสตวอาศยบาเพทกกรกรยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 104/440

103

วดชาวพทธนานาชาต 

 ในบรเวณมณฑลพทธคยา มชาวพทธจากนานาประเทศมาสรางวดตามสถาปตัยกรรมแหงชาตของตนจานวนมาก เชน ฝายเถรวาท มวดไทยพทธคยา วดศรลงกา วดสงฆอนเดย วดพมา วด

 โพธ คา วดสงฆบงคลาเทศ ฝายมหายาน มวดจน และวด ป น ซ งมพระพทธรปองค ไดบสจาลองสรางดวยหนทรายแดง สง ๖๐ ฟต

งดงามมาก วดทเบต วดภฏาน วดเกาหล และวดเวยดนาม

พระโพธสตวปางบาเพทกกรกรยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 105/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 106/440

 ปฐมเทศนา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 107/440

  “พาราณส” เปนเมองท ต งอย ทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของเมองคยา ตวเมองอย ดานฝั งตะวนตกของแมน าคงคา เช อกนวาเกาแก โบราณนานกวา ๔,๐๐๐ ป  คาวา “พาราณส” เปนช อเมองท อมตะ ยงไมเคยเปล ยนเปนอยางอ นเลย เคยเปนเมองหลวง

ของแควนกาสมาต งแตกอนพทธกาล มพระราชาผ ครองนครนามวา พระเจาพรหมทตหรอพระเจากาสราช ปัจจบนคอ เมองบานารส ในเขตอาเภอบานารส ร ฐอตตรประเทศ เคยเจรร งเรองมาแตกอนพทธกาล มความชานาเชงการพาณชยและอตสาหกรรม มสนคาสงออกลอช อ คอ ผาไหมกาส เคร องสาอางกาสวเลปนะ และ

เคร องประดบดวยชางฝมอประณต มการตดตอโดยตรงกบเมองสาวตถ เมองเวสาล เมองราชคฤห และเมองสาคอ น ๆ อกมาก  ความเกาแก โบราณของเมองพาราณส  มปรากฏในชาดกมาเกนกวา ๔,๐๐๐ ป  ช อเมองจงถกกลาวไว ในตางยคสมยมากมายเชน สตโสมชาดก เรยก สทสสนโสณ ทณฑชาดก เรยก พรหม

วฑฒนะ ยวนชยชาดก เรยก รามนคร และอกหลายชาดก เรยกเมองพาราณสวา กาสนครกม กาสกระกม  ตามตานานทางพทธศาสนากลาววา พระพทธเจากอนจะทรงบรรลพระโพธาณ เคยเสวยชาตเปนพระโพธสตว  มพระเตมย  พระสวรรณสาม เปนตน และบาเพบารม ในยคสมย

พระเจาพรหมทต เปนผ ครองเมอง ในชาดก ๕๐๐ ชาต มประวต

พาราณส

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 108/440

ท เกดข น ณ เมองพาราณสเกนกวาคร ง จงกลาวไดวาพาราณสเสมอนวา เปนโรงเรยนเตรยมของเหลาโพธสตวท จะกาวลวงส 

 โพธาณหรอการตรสร  ในเบ องหนา  พระพทธศาสนาเคยร งเรองในพาราณสมานาน เม อพระเจาพลาทยคปต  สถาปนาเมองพาราณส ใหเปนราชธาน  ไดทรงยกยองศาสนาพราหมณข นเปนศาสนาประจาร ฐ สรางเทวาลยท วเมองพาราณส  แมแตกษตรยท ผลดกนข นครอง กนบถอศาสนา

พราหมณแทบท งหมด โดยเฉพาะเม อสงกราจารย  (ศตวรรษท  ๘) ไดปรบปรงหรอปฏรปศาสนาพราหมณเสยใหม นาเอาคาสอนอ นมาผสมผสานเขา พรอมท งยกใหพระพทธเจาเปนอวตารปางหน งของพระวษณ ศาสนาพทธกถกกลนหายไปในศาสนาของสงกราจารยซ งเรยกวา ศาสนาฮนด ในปัจจบน

  ปจัจบนเมองพาราณส  เปนท ชมนมทางศาสนา ศนยกลางการแสวงบของศาสนกหลายศาสนา ท กาหนดดวยศรทธาใหพาราณสเปนบสถาน เมองท  ใชประกอบพธกรรมการบวงสรวงกราบไหวบชา โดยเฉพาะพราหมณ  ผ เปนบณฑตทางศาสนาฮนด มเทวาลยโบราณจานวนหลายพนแหง เปนท ต งศวลงคมากท สด

 ในโลก มแมน าคงคาอนศกด สทธ  ให ใชอาบชาระบาป มทาน าใหลอยบาปได ทาน าบางทาแบงใหเปนสวรรค ทาน าบางทาแบงใหเปนปาชา ผ ท ตายแลวกมสทธ  ในการใชสอยไดเสมอกน เชน ทามณกรรณการฆาตเมรหลวงของชาวฮนด  เปนลานสงรางไรวาณของศพท ถกนามาเผา เลากนวา ๔,๐๐๐ ปกวามาแลว ไฟท  ใช ใน

การเผาศพไมเคยดบ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 109/440

แมน าคงคา และเมองหลวงเกาพาราณส

พธอาบน าลางบาป ณ แมน าคงคาอนศกด สทธ ของชาวฮนด

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 110/440

ทามณกรรณการฆาต

อาทตยอทย รมฝั งแมน าคงคา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 111/440

  “สารนาถ”ในสมยพทธกาล เรยกกนวา ปาอสปตนมฤคทายวน เปนเขตราชอทยานท พระเจากาสราชประกาศใหเปนเขตอภยทานแกฝงสตวตาง ๆ เชน กวางและละม ง เปนตน เปนสถานท สงบและเปนท ชมนมของเหลานกพรต ษท มาบาเพตบะและโยคะเพ อเขาถงพรหมน (ตามความเช อในคมภรอปนษทของ

พราหมณ) คาวา “สารนาถ” มาจากคาวา “สารงคนาถ” แปลวาปาซ งเปนท พ งของกวาง เน องมาจากอดตชาตของพระพทธองคคร งเปนพระโพธสตว ไดเปนท พ งของกวาง

สารนาถต งอย  ในบรเวณ ๙ ก โลเมตรเศษ ทางเหนอของเมองพาราณส  ร ฐอตตรประเทศ ประเทศอนเดยในปัจจบน หรอ

แควนมคธชมพทวปในสมยพทธกาล จดเปนพทธสงเวชนยสถาน๑ ใน ๔ แหงของชาวพทธ  หลงจากพระพทธเจาตรสร  ได  ๒ เดอน ไดเสดจเดนทางจากพทธคยาส ปาอสปตนมฤคทายวน มระยะทางตามคมภรวา ๑๘

 โยชน ใชเวลาเดนทาง ๑๑ วน ไดพบปัจวคคย ณ ท ซ งปัจจบน

คอ บรเวณเจาคนฑสถป ปัจวคคยเหนพระพทธเจาเสดจมาแต ไกลกตกลงกนวาจะไมตอนรบ แตพอเสดจมาถงกลมกตกากนหมดตางคนตางตอนรบ พระพทธองคจงตรสกบปัจวคคยวา “ทานท งหลาย บดน เราไดบรรลอมฤตธรรมแลว จะแสดงใหทานท งหลายฟัง เม อต งใจปฏบตตามท เราสอนกจกถงท สดแหงพรหมจรรย ได”

เม อทรงเหนวาปัจวคคย ไมเช อถอ จงตรสวา “ตลอด ๖ ปมาน  

สารนาถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 112/440

พวกทานเคยไดยนคาวา “ตรสร ” บางหรอไม” ทาใหปัจวคคยหนมาสนใจเช อถอและขอใหทรงแสดงธรรมโปรดพวกตน  เม อไดสถานท อนสมควร คอบรเวณธมเมกขสถปในปัจจบนพระพทธเจาจงทรงเร มแสดงปฐมเทศนาธมมจกกปปวตตนสตร

 โดยทรงแนะนาส งท ควรทาวา “ท สด ๒ อยาง อนบรรพชตไมควรเสพ คอ กามสขลลกาน โยค การเสวยสขในกามคณ และอตตกลมถาน โยค การบาเพตนใหลาบาก”

  ทรงแสดงอรยสจส  คอ ทกข สมทย น โรธ และมรรค อนร ดวยาณ ๓ คอ สจาณ ร ตามความเปนจรงวา น ทกข สมทยน โรธ และมรรค กจาณ ร กจอนควรทาวา ทกขควรกาหนดร  สมทยควรละ น โรธควรทาใหแจง และมรรคควรทาใหเจร และกตาณ ร วาทกขกาหนดร  ไดแลว สมทยละไดแลว น โรธทาใหแจง

แลว และมรรคทาใหเจรแลว รวมเปนธรรมจกร ๑๒ รอบ  ทานโกณฑพราหมณ  ไดดวงตาเหนธรรมวา “ทกส งทกอยางท มความเกดข นเปนธรรมดา ส งเหลาน นท งปวงมความดบไปเปนธรรมดา” แลวไดรบการอปสมบทเปนภกษดวยเอหภกขอปสมปทา เปนพระภกษรปแรกในพระพทธศาสนา ทาใหพระ

รตนตรยครบบรบรณ  คอม  พระพทธ พระธรรม พระสงฆ  การบรรลธรรมข นโสดาปตัตผลของทานอาโกณฑะน น ตรงกบวนเพเดอนอาสาฬหะ (ข น ๑๕ ค า เดอน ๘) ชาวพทธท วโลกจงกาหนดเปนวนอาสาฬหบชา คอวนบชาพระพทธเจา บชาพระธรรมเทศนากณฑแรกและพระอรยสงฆองคแรกของพระพทธศาสนาสบ

มาจนถงปัจจบน ทานวปปะ ทานภททยะ ทานมหานามะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 113/440

แสดงปฐมเทศนาธมมจกกปปวตตนสตร โปรดปัจวคคย

 โปรดยสะกลบตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 114/440

และทานอสสช ไดดวงตาเหนธรรมข นโสดาปตัตผล ในวนตอ ๆ มาและไดรบการอปสมบทเปนภกษดวยเอหภกขอปสมปทาเชนกน  จากน นพระพทธองคทรงแสดงอนตตลกขณสตร ใจความวา รป เวทนา สา สงขาร วาณ เปนอนตตา ตามกฎแหงสามลกษณะ โปรดภกษปัจวคคย ใหบรรลอรหตตผล ในบรเวณท หางออกมาเลกนอย ปัจจบนเรยกวา “ธรรมราชกสถป”

ยสกลบตร ยสกลบตรเปนบตรของเศรษฐ ในกรงพาราณส  เกดความ

เบ อหนายในฆราวาสวสย เขาไปเฝาพระพทธองคท ปาอสปตนมฤคทายวน พระผ มพระภาคเจาทรงแสดงอนปพพกถา คอ ทาน

กถา (พรรณนาทาน) สลกถา (พรรณนาศล) สคคกถา (พรรณนาสวรรค) กามาทนวกถา (พรรณนาโทษของกาม) เนกขมมานสงสกถา (พรรณนาอานสงสแหงการออกจากกาม) แลวทรงแสดงอรยสจส   คอ ทกข  เหต ใหเกดทกข  ความดบทกข  และทางแหงความดบทกข  อนไดแก  อรยมรรคมองค  ๘ ยสกลบตรไดบรรล

ธรรมเปนพระโสดาบน ณ ท น น  เศรษฐผ บดาออกตามหายสะ ไดพบพระผ มพระภาคเจา ไดฟังอนปพพกถาและอรยสจส   เศรษฐ ไดบรรล โสดาบน กราบทลขอเปนอบาสก ผ มอบชวตถงพระรตนตรยเปนสรณะ นบเปนอบาสกท กลาวอางพระรตนตรยเปนคนแรกในโลก ขณะท พระพทธองคทรง

แสดงธรรมแกบดา ยสกลบตรพจารณาเหนธรรมตามท ตนไดร แจง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 115/440

 ไดบรรลอรหตตผล วนร งข นมารดาและอดตภรรยาของพระยสะ ไดฟังอนปพพกถาและอรยสจส  ไดบรรล โสดาปัตตผล เปนอบาสกาค แรกในโลกผ ถงพระรตนตรยเปนท พ งตลอดชวต  จากน น พระยสะไดพาสหายคฤหสถจานวน ๕๔ คน เขาเฝาพระพทธองค  ไดฟังธรรมและไดบรรลอรหตตผลท งหมดกราบทลขอบรรพชาอปสมบท พระพทธองคประทานเอหภกขอปสมปทา เวลาน นจงมพระอรหนตเกดข นแลวในโลก ๖๑ รป

  เม อออกพรรษา พระพทธเจาไดสงพระอรหนตสาวก ๖๐ รป ไปประกาศพระศาสนา ซ งนบเปนพระธรรมทตชดแรก โดยรบส งวา“จรถ ภกขเว จารก  พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปายอตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน  (ว.มหาว. ๔/๓๒) ภกษท งหลาย พวกเธอจงจารกไปเพ อประโยชนสขแกชนจานวนมาก เพ อ

อนเคราะหชาวโลก เพ อประโยชนเก อกลและเพ อความสขแกเทวดาและมนษย  อยาไปทางเดยวกน ๒ รป จงแสดงธรรมท งามในเบ องตน ในทามกลาง และในท สด จงประกาศพรหมจรรย ใหครบบรบรณ โดยส นเชงเถด...”  ในสมยตอมา พ.ศ. ๒๙๕ พระเจาอโศกมหาราชไดเสดจมา

ท ปาอสปตนมฤคทายวน ไดเหนสารนาถเปนสงฆารามท  ให โตมากแหงหน ง และพระองค โปรดใหสรางสถปเจดยบรรจพระบรมสารรกธาตและศลาจารกไวใหเปนเคร องหมายแหงความเจรร งเรองในยคน น จนถงยคราชวงศคปตะ ทานหลวงจนฟาเหยนเดนทางมาจากประเทศจน ไดบนทกในจดหมายเหตวา บรเวณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 116/440

สารนาถมพระสงฆอย ประจาประมาณ ๑,๕๐๐ รปมสถปสงประมาณ๑๐๐ เมตร มศลาจารกของพระเจาอโศกมหาราชและถาวรวตถมากมาย  ตอมาปาอสปตนมฤคทายวนท เคยเปนศนยกลางพระพทธศาสนา ไดถกทอดท งใหกลายเปนปากอนอ ฐเปนเวลา ๗๐๐ ป ต งแตคร งมสลมเตอรกเขาทาลายลาง ถกเผาทาลายประมาณ พ.ศ.๑๗๓๗ สารนาถไดรบการขดคนหลายสมย ใน พ.ศ. ๒๓๕๗

 โดย พนเอกแมคเคนซย นายทหารองกฤษ ในพ.ศ. ๒๓๗๗ โดยเซอร  อเลกซานเดอร  คนนงแฮมร ฐบาลองกฤษใหนาซากอ ฐและดนไปสรางตก สะพานขามแมน าและสถานรถไฟ เดอนมกราคมพ.ศ. ๒๓๓๗ ราชาเชตสงห แหงเมองพาราณสส งใหชคตสงหผ เปนอามาตย ไปร อถอน ขนเอาอ ฐจากอาคารวหารไปสรางตกในตลาด

เมองพาราณส ปจัจบนเรยกวา ชคตคนช โดยทาลายสถปใหท กออ ฐสถปหน งในสารนาถม ฐานผานศนยกลางยาวถง ๑๑๐ ฟตใหพงทลายลง  ชคตสงห ไดพบผอบศลาแลงภายในบรรจผอบหนออน ในผอบหนออนน นบรรจพระบรมสารรกธาตของพระสมมาสมพทธเจา

จงนาไปลอยท งในแมน าคงคาตามความเช อของศาสนาฮนด  ทาใหชาวบานพากนไปยงปาสารนาถเพ อขดคนโบราณสถาน ร ฐบาลจงต งใหพนเอกแมคแคนซย  พ.ศ. ๒๓๕๘ กระท งถง เซอร  อเลกซานเดอร คนนงแฮม พ.ศ. ๒๓๗๗ ทาการขดคนดงกลาวจงสาเรจเรยบรอยเปนรปเปนรางดงท เหนในปจัจบน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 117/440

เจาคนทสถป

“เจาคนทสถป” สถปเกาท เปนอนสรณแกปัจวคคย  เพ อระลกวา คร งเม อปัจวคคยหลกหนพระพทธองคดวยสาคผดเพราะมมจฉาทฏฐอยางแรงกลาไดมาอาศยอย ท น   หลงจากทรงตรสร แลว พระพทธองคทรงมพระเมตตาเสดจมาจากพทธคยา

 โปรดปัจวคคย และไดพบกน ณ ท จดน   ไดทาความเขาใจกน

 ในเบ องตน จากน นจงนาไปส ปาอสปตนมฤคทายวน แลวตรสสอนธรรมอนเปนเคร องนาออกจากทกข ณ ท น น  เจาคนทสถปเคยถกเรยกวา “โลร  กา กดน” หรอ“การกระโดดของโลร” เดกเล ยงววช อโลร  ท ข นไปบนสถปแลวกระ

 โดดลงมาเสยชวต เดมทพระเจาอโศกมหาราชไดสรางไวประมาณ

พ.ศ. ๒๔๐ แลวไดบรณะในชวงของราชวงศคปตะ เดมเจดยแหงน สง ๓๐๐ ฟต ปัจจบนผพงไปตามกาลเวลา เหลออย เพยง ๗๐ ฟตและมลกษณะสวนบนเบ ยงเบนจากพทธศลป ไปมาก ดวยวาในคร งเม อราชวงศโมกลเรองอานาจไดเกดความว นวายแยงราชสมบตกนข น เปนเหต ใหหมายนกษตรยองคท  ๓ ตองไรบลลงกถง ๑๕ ป 

และล ภยมาอย ท สถปแหงน  เม อบานเมองสงบกลบส ปกต  อกบารมหาราชผ สบราชสนตตวงศ  ตอจากหมายนผ เปนราชบดา จงโปรด ใหสรางหอคอย ๘ เหล ยมน ข นในป พ.ศ. ๒๑๓๑ บนสถปทางพทธศาสนาท สงเสยดฟา เพ อเปนท ระลกในการท หมายนกษตรยมสลมบดาของอกบารมหาราชเสดจมาสารนาถ หมายถง การมาเพ อแสดง

อทธพลของศาสนาอสลามน นเอง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 118/440

117

เจาค นทสถ ป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 119/440

ธมเมกขสถป 

“ธมเมกขสถป” เปนสถปโบราณทรงบาตรคว า กอดวยหนทราย สรางอทศแดผ เหนธรรม (ธมเมกข = ธมมะ + อกขะ:อกขะ แปลวา เหน ธมมะ แปลวา ธรรม) หมายถง สถานท แสดงธรรมท นาพาใหถงความหลดพน มยอดทรงกรวย สงประมาณ ๘๐ ฟตวดโดยรอบไดประมาณ ๑๒๐ ฟต สรางข นในสมยพระเจาอโศก

มหาราช ในราวพทธศตวรรษท   ๓ สถปมลกษณะแหงศลปะยคเมารยน ตอมามการกอสรางเพ มเตมและมชอง ๘ ชองลอมรอบองคสถป สาหรบเปนท ประดษฐานพระพทธรปปางตาง ๆ พรอมแกะสลกหนเปนลวดลายประดบสวยงาม  ธมเมกขสถปเปนสถานท ท พระพทธเจาทรงแสดงปฐม

เทศนาธมมจกกปปวตตนสตรโปรดปัจวคคยทาใหโกณฑพราหมณ ไดดวงตาเหนธรรม และไดอปสมบทเปนภกษรปแรกในพระพทธศาสนา ในกาลตอมาพระพทธองคทรงใชเปนท ประชมพทธสาวก ๖๐ รป ท เปนพระธรรมทตชดแรกของโลกไปประกาศพระพทธศาสนา

  ธมเมกขสถปน  บางแหงเรยกวา ธรรมมขะ สรางข นในสมยราชวงศคปตะ เช อวาสรางข นเพ อถวายพระศรอารยเมตไตรย โดยเขาใจวา ณ สถานท น สมเดจพระสมมาสมพทธเจาไดทรงพยากรณแกพระศรอารยเมตไตรยวา จะไดเปนพระพทธเจาในอนาคตนอกจากน ตามความเหนของอนเดยยงเช อกนวา พระกสสปสมมา

สมพทธเจาประสต ณ ท น อกดวย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 120/440

119

ธมเมกขสถ ป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 121/440

 บรเวณอส ปตนมฤคทายว นว หาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 122/440

121

 บรเวณอส ปตนมฤคทายว นว หาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 123/440

ธรรมราชกสถป

“ธรรมราชกสถป” เปนสถปท พระเจาอโศกมหาราชสรางข นเม อ พ.ศ. ๒๙๕ เพ อเปนอนสรณการแสดง อนตตลกขณสตร ท ปัจวคคย ไดสาเรจเปนพระอรหนต  และเปนท บรรจพระบรมสารรกธาต  เปนสถปร นแรก ๆ ท สราง

ดวยอ ฐ ภายหลงใชศลาห ม เปนแบบสถปสาจ  แตเดมสถปมเสนผานศนยกลางเพยง ๑๓.๕ เมตร ไดรบการตอเตมบรณะหลายคร ง ตามประวตกลาววาใน พ.ศ. ๑๗๐๐เม อกองทพมสลมรกเขาส อนเดยผานแมน าคงคาและเมองพาราณส  ไดเขาทาลายวตถท เคารพของศาสนาพราหมณ

เสยหายเปนอนมาก แลวขามเลยไปถงอทยานมฤคทายวนทาลายสถานท เคารพบชาของพระพทธศาสนาดวย ตอมาเม อพ.ศ. ๒๓๓๗ ชคตสงห  แหงเมองพาราณส  ไดส งร อสถป นาแทงหน อ ฐ พรอมรปแกะสลกรวมถงพระพทธรปไปถมท สรางสะพานขามแมน าเขาส ตวเมองพาราณสและ

ทาน า ไดพบผอบบรรจพระบรมสารรกธาต พระองคจงส ง ใหบดละเอยดแลวนาไปโปรยลงในแมน าคงคาตามความเช อของศาสนาฮนด ปจัจบนคงเหลอเพยงสวนฐานของพระสถปเทาน น

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 124/440

123

มลคนธก ฎ 

“มลคนธกฎ” สถานท ท พระพทธเจาประทบจาพรรษาแรก

และพรรษาท  ๑๒ ลกษณะเปนอาคารปลกสรางแบบอนเดยโบราณมรปทรงทางสถาปัตยกรรมใหเหนเปนท สะดดตา ตามลกษณะเปนศลาทรายสลบดวยอ ฐกอปน บางแหงสลกลวดลายเสลา ดานตะวนออกคอท ต งเสาหน ดานทศใตมเจดยหนทรายบรรจส งของสาค

ธรรมราชกสถ ป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 125/440

พระมลคนธกฎ ท ประทบจาพรรษาแรกของพระพทธเจา

ดานทศตะวนออกมลกษณะเปนหองโถง เคยมพระภกษลงปาฏ โมกขกนท น ดวย ใกล ๆ กนยงปรากฏใหเหนเสาหนพระเจาอโศกมหาราช สง ๕๐ ฟต แมจะหกออกเปน ๔ ทอนกยงเกบไวเปนอยางด บนหวเสาหนมสงหอโศกท แผสหนาทไปท ว ๔ ทศ ปัจจบนเกบรกษาไว ในพพธภณฑท สารนาถ  นอกจากจะทรงแสดงธมมจกกปปวตตนสตรท น แลวพระพทธองคยงไดตรสพระสตรอ น ๆ ในตางวาระอกหลายพระ

สตร เชน ปัจสตร รถกาลสตร ปาสสตร ๒ สตร สมยสตร กฏวยสตร อนเปนพระสตรวาดวยเมตเตยยปัหา และธรรมทนนาสตร ท ทรงแสดงโปรดมหาอบาสกาธรรมทนนา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 126/440

125 

ยสเจตยสถาน 

สถานท แหงความไมขดของ ไมมความว นวาย เปนเจดยขนาดเลก มอาคารส เหล ยมมงไวเปนอยางด  สถานท น เช อกนวาพระพทธองคทรงแสดงอทธาภนหารโปรดยสกลบตร ผ เปนบตรเศรษฐแหงเมองพาราณสดวยอนปพพกถาและอรยสจส   เปนผล

 ใหยสกลบตรไดดวงตาเหนธรรม และนาใหบดาเปนปฐมอบาสก

มารดาและอดตภรรยาเปนปฐมอบาสกา ณ สถานท น อกดวย

ยสเจตยสถาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 127/440

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

พระเจาอโศกมหาราชไดทรงใหสรางเสาหนข นเพ อเปนเคร องหมายแสดงสถานท ท พระพทธเจาเคยประทบแสดงปฐมเทศนาและจดต งคณะสงฆชดแรก ๖๐ รปออกประกาศศาสนา เสาหนถกสรางประมาณ พ.ศ. ๒๕๐ มความสง ๑๕.๒๔ เมตร จารกอกษรพรหมซ งนายเจมส  พรนสเซฟ นกอกษรศาสตรชาวองกฤษใชเวลา

ถอดความอย ถงเจดป  (หลงจากท กอนหนาน มผ พยายามแปลอย ถงหาสบปแต ไมสาเรจ) ได ใจความวา “หากบคคลผ  ใด จะเปนพระภกษหรอภกษณกตาม ทาลายสงฆ ใหแตกแยกกน บคคลผ น นตองถกบงคบใหน งขาวหมขาวไปอาศยอย  ณ สถานท อ น”  ในคราวเกดวกฤตคร งให  ศลาน ถกทาลายตกลงมาหกเปน

๔ ทอน เจาหนาท กรมโบราณสถาน จงนามาเรยงต งไว ในท เดยวกนสวนหวซ งเปนรปสงโตส เศยรหนหลงชนกน ท ขอบแทนสลกเปนรปกงลอธรรมจกรและรปสตว ๔ ชนดสลบกน คอ ราชสห  ชางมา และโค ซ งมความหมายแหงอานาจ ความกลาหา ความม นใจ และพลงตามลาดบ สตวผ ทรงความย งใหท งส น  จะคอย

เฝาพทกษพระธรรมจกร (The Wheel of Dhamma) ดานลางของสงหมอกษรเทวนาครถอดความไดวา ความจรงเทาน นมชยชนะเหนอทกส ง ดวยความหมายท อดมเชนน  ร ฐบาลอนเดยจงได ใชรปสงหจตรทศอนสงางามท สรางข นในสมยพระเจาอโศกมหาราชน เปนตราแผนดน เชนเดยวกบตราครฑของไทย ปัจจบนสวนหวของ

เสาถกเกบไว ในพพธภณฑเมองสารนาถ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 128/440

127

เสาศลาจารกพระเจ าอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 129/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 130/440

 โอวาทปาฏ โมกข

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 131/440

 โปรดพระเจาพมพสารท สวนตาลหน ม

พระเจาพมพสารถวายเวฬวนเปนสงฆารามแหงแรก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 132/440

  “ราชคฤห” แม ไมจดวาเปนสงเวชนยสถาน ๔ ตาบลแตดวยความสาค จงนบเขาในอฏฐมหาสถานท สาคของพทธศาสนา เชนเดยวกบลมพน พทธคยา สารนาถ กสนาราสงกสสะ เวสาล สาวตถ ซ งลวนแตเปนสถานท ท พระพทธเจา

เสดจประทบ และมพระสตรสาคท แสดงในเมองน นๆมากมาย  ราชคฤหเปนมหานครแหงแควนมคธ จดวาเปนนคร

 ให  ๑ ใน ๖ นครของอนเดยโบราณ ต งอย ทางทศตะวนออกของชมพทวป เปนเมองท ลอมรอบดวยกาแพงธรรมชาต 

คอ เบจครนครหรอภเขา ๕ ลก ไดแก  เวภาระ เวปละคชฌกฏ อสคล และ ปณัฑวะ  ในสมยพทธกาล พระราชาผ ครองนครน คอ พระเจาพมพสารและชวงทายพทธกาลคอ พระเจาอชาตศตร  พระราชโอรสของพระเจาพมพสาร ราชคฤหเปนเมองท มความ

สาคตอพระพทธศานามาก อาท  พระเจาพมพสารไดทรงถวายพระเวฬวนราชอทยานสรางเปนวดแหงแรก พระพทธองคทรงประทานเอหภกขอปสมปทา และแตงต งมหาอครสาวกท งสอง เปนสถานท แสดงโอวาทปาต โมกขซ งเปนตนกาเนดวนมาฆบชา มถ าสตตบรรณคหาสถานท ทาปฐม

สงคายนา เปนตน

ราชคฤห

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 133/440

ทรงแตงต งพระอครสาวกค บรหารคณะสงฆ

ทรงไดพระอครสาวกค 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 134/440

  เม อออกพรรษาแรกแลว พระพทธเจาเสดจออกจากเมองพาราณสยอนกลบไปทางพทธคยา ตาบลอรเวลาเสนานคม ระหวางทางทรงแสดงธรรมเทศนาโปรดภททวคคย ๓๐ คน ใหบรรล โสดาปัตตผลบาง สกทาคามผลบาง และอนาคามผลบาง แลวใหบวชเปนภกษดวยเอหภกขอปสมปทา ทรงแสดงธรรมโปรดชฎล ๓ พ นองคอ อรเวลกสสปะ นทกสสปะ และ คยากสสปะ กบบรวาร ๑,๐๐๐

 โดยแสดงปาฏหารย ใหเล อมใส ใหบวชดวยเอหภกขอปสมปทา

แลวพาไปส หวเขาคยาสสะ ทรงแสดงอาทตตปรยายสตรใหชฎลท ง๑,๐๐๓ รป บรรลอรหตตผลแลวตามเสดจส ราชคฤห 

พระสารบตรบรรลโสดาปัตตผลเพราะฟังธรรมโดยยอจากทานพระอสสชวา

“เย ธมมา เหตปปภวา เตส เหต ตถาคโต (อาห)เตสญจ โย นโรโธ จ เอววาท มหาสมโณ.(ว.มหา. ๔/๖๐)

  ธรรมเหลาใดเกดแตเหต  พระตถาคตทรงแสดงเหตแหง ธรรมเหลาน น และความดบแหงธรรมเหลาน น พระมหาสมณะม

ปกตตรสอยางน ”   พระโมคคลลานะ ไดฟังธรรมน นจากสารบตรบรรล โสดาปัตตผลแลวชวนกนไปเขาเฝาพระพทธองคท พระเวฬวนวหาร ไดอปสมบทเปนภกษดวยเอหภกขอปสมปทา และไดฟังธรรมเทศนาบรรลอรหตตผล ไดรบแตงต งใหเปนพระอครสาวกและตอมาไดรบ

แตงต งไว ในตาแหนงเอตทคคะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 135/440

ปปผลปรพาชกขอบวชในพระพทธศาสนา

จาตรงคสนนบาต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 136/440

  วนมาฆบชา คอวนจาตรงคสนนบาต เปนวนเดยวกบท พระสารบตรบรรลอรหตตผล เวลาบายมการประชมสงฆท พระเวฬวนวหาร ประกอบดวยองคส  คอ

๑ เปนวนเพเดอนมาฆะ (ข น ๑๕ ค า เดอน ๓)  ๒ มภกษ ๑,๒๕๐ รป (ภกษปราณชฎล ๑,๐๐๐ รป ภกษบรวารของพระสารบตรและพระโมคคลลานะอก ๒๕๐ รป) มาประชมกนโดยม ไดนดหมาย

  ๓ ภกษทกรปลวนเปนพระอรหนตขณาสพผ  ไดอภา ๖  ๔ ภกษท งหลายลวนบวชดวยเอหภกขอปสมปทา

  พระพทธองคทรงแสดง โอวาทปาฏ โมกข  มเน อความโดยยอวา “ขนตเปนธรรมเคร องเผากเลสไดดย ง นพพานเปนธรรม

สงสด ผ ทารายผ อ นไมช อวาเปนบรรพชต ผ เบยดเบยนผ อ นไมช อวาเปนสมณะ การไมทาบาปท งปวง การทากศลใหครบถวน การทาจตใหผองใส การไมกลาวราย ไมทาราย สารวมในพระปาฏ โมกข การร ประมาณในการบร โภค น งนอนในท สงบ ประกอบความเพยร

 ในจตใหย ง น เปนคาสอนของพระพทธเจาท งหลาย”

  พระพทธองคทรงแสดงธรรมโปรดปปผลมาณพ กสสป โคตร (พระมหากสสปเถระ) บตรของกบลพราหมณ  และใหบวช โดยการใหรบโอวาทสาม  เจาชายอชาตศตรทาปตฆาต ชวงปท  ๙ แหงการตรสร ของ

พระพทธเจา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 137/440

วดเวฬวนวหาร

  “เวฬวนาราม” มหาสงฆกาวาส เปนวดแหงแรกในพระพทธศาสนาเดมเปนอทยานสวนไมไผและไมนานาชนดของพระเจาพมพสาร ซ งเปนท ประทานเหย อแกกระรอก กระแต ท เรยกวากลนทกนวาปะ อย ดานทศเหนอของแมน าสรสวด มตโปธารสายน ารอนค นอย 

  พระเจาพมพสาร เม อสดบพระธรรมเทศนา ณ ลฏฐวนแลวกราบทลอาราธนาพระพทธเจาพรอมดวยพระภกษเขารบบณฑบาตในพระนคร และทรงมพระราชดารวา สวนหลวงเวฬวนแหงน อย  ไม ไกลนกสะดวกดวยการคมนาคม กลางวนไมพลกพลานกลางคนเงยบสงบ เสยงไมกกกอง เปนสถานท ควรแกผ ตองการ

ความสงด และควรเปนท หลกเรนอย ตามสมณวสย พระองคจงถวายเวฬวนแกพระภกษอนมพระพทธเจาเปนประมข ทรงจบสวรรณกงคารหล งน าอบถวายแดพระพทธเจา ดวยเหตน  ในกาลตอมาพระพทธองคทรงมรบส งกบภกษท งหลาย ทรงอนาตใหมอารามได จงนบไดวา เวฬวนารามแหงน เปนวดแหงแรกในพระพทธ

ศาสนา พระพทธองคทรงประทบจาพรรษา ณ ท แหงน รวมแลว ๖พรรษา โดยทรงประทบอย นานในพรรษาท  ๒-๔นอกจากน   เ วฬ ว น า ร ามย ง เ ป นแห ง ส า คท  ส ดใน

ประวตศาสตร  แหงการพฒนาวรรณคดพระพทธศาสนาดวย และท น เองพระพทธองคทรงบตวนยหลายสกขาบท และทรงแสดง

พระธรรมเทศนาในพระสตรสาคๆ หลายพระสตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 138/440

137

วดเวฬวนวหารรมร นดวยสวนไผและรมไมนอยให

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 139/440

พระพทธรปปางแสดงโอวาทปาฏ โมกข

ประดษฐาน ณ วดเวฬวนวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 140/440

139

สถปอาโกณฑะ 

บรเวณโดยรอบของเวฬวนารามน น หนาประตทางดานทศเหนอ มซากสถปปรากฏอย   ๒ แหง คอสถปท สรางข นเพ อเปนท บรรจอฐธาตของพระโมคคลลานะและพระอาโกณฑะสองอครสาวกองคสาค  ตามประวตกลาววา พระโมคคลลานะ อครสาวกเบ องซาย

อปสมบทท เวฬวนารามแหงน   บาเพเพยรอย ท กลลวาลมตตคาม๗ วน จงไดสาเรจเปนพระอรหนต  ทานนพพานหลงจากพระสารบตร ๑๕ วน ท ถ ากาฬศลาขางภเขาอสคลแหงกรงราชคฤหน  สวนพระอาโกณฑะ ปฐมสาวกท ตดตามพระพทธองคมาจากเมองกบลพสด   อปสมบทท ปาอสปตนมฤคทายวน และไปนพพาน

ท  ใกลสระฉททนต ในภเขาหมาลย พระพทธองคทรงโปรดใหสรางสถปข นบรรจอฐธาตของสาวกผ ทาประโยชนไวท หนาประตเวฬวนารามแหงน 

ล ฏฐวน  อทยานหลวงท มตนตาลใหนอยข นท วบรเวณ อย หางจากกรงราชคฤหประมาณ ๖ ก โลเมตร เปนสถานท ท พระเจาพมพสารเสดจไปเฝาพระพทธเจา พรอมดวยพราหมณคหบดชาวมคธจานวน

๑๒ นหต (หน งแสนสองหม น)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 141/440

อชาตศตรสถป

  เปนสถปโบราณต งอย ทางทศตะวนออกของเวฬวนมหาวหาร ใกลกบถนนให  เปนลกษณะสถปหนท เรยงเปนช น ๆ ทรงกลมสงประมาณ ๒ เมตรเศษ เช อกนวาเปนสถปท ประดษฐานพระบรมสารรกธาตคราวเม อพระเจาอชาตศตรรบมอบจากมลลกษตรยแหงเมองกสนารา หลงพทธปรนพพานได ๗ วน

  ในสมยพระเจาอโศกมหาราช โปรดใหสรางวหารและสถปข นในเมองตาง ๆ ท วราชอาณาจกรรวม ๘๔,๐๐๐ แหง และโปรด

 ใหคนหาพระบรมสารรกธาต ในสถปแหงน   แลวนามาเฉล ยไปบรรจ ไว ในสถปท พระองคทรงสรางข นใหม โดยท วถงกน

อชาตศตรสถป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 142/440

141

ตโปทาราม

  ตโปทาราม หรอ ตโปทานท สมยพทธกาลเปนท ข นช อลอชา ไปท วชมพทวปวาเปนบอน าศกด สทธ   มสายน าอ นจากเขาเวภารบรรพต ซ งในพระบาลกลาววา น ารอนจากตโปทานทน  ได ไหลผานโลหกมภนรกมาแลว และสามารถรกษาโรคภยไขเจบได เพราะมแรกามะถน เหลก ทองแดง และเรเดยมในปรมาณมากอย  ใน

น า โดยเฉพาะในฤดหนาว พระภกษ ในยคน นจงสรงน ากนเพลนจนพระเจาพมพสารตองรอควใหพระภกษสรงเสรจกอน เปนเหต ใหกลบเขาเมองไม ไดเพราะประตพระนครปด พระองคจงตองเสดจไปพกแรมท เวฬวนาราม พระพทธองคจงทรงบตสกขาบทใหพระภกษสรงน าได ๑๕ วนตอคร ง ณ ท ตโปทานทน 

ตโปทาราม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 143/440

ถ าปปผลวน และ ถ าสตตบรรณคหา

  เหนอบอน ารอนตโปทารามจะมองเหนถ าปปผลวนคหา หรออสคล  หรอท ชาวพ นเมองเรยกวา ชรา สนคาวเภตค เปนถ ากวางประมาณ ๘๕ ฟต สงประมาณ ๘๑ ฟต เช อกนวาเปนถ าท พระมหากสสปเถระเคยพานกอย   ทานเปนพระสาวกท พระพทธเจาทรงยกยองวาเลศกวาภกษท งหลายดวยคณแหงการถอธดงค  ๑๓ ขอตลอดชวต

เลยข นไปตามทางส ยอดเขา เย องหนาผาจะมถ าอกแหงหน ง เรยกวาสตตบรรณคหา เปนสถานท ทาสงคายนาคร งแรกในพระพทธศาสนา

มลเหตท พระมหากสสปเถระ ดารจะกระทาการสงคายนาพระธรรมวนยเปนคร งแรกท ราชคฤห ดวยเหตผล ๒ ประการ คอ พระศาสดาทรงประดษฐานพระพทธศาสนา ณ แควนมคธเปนแหงแรก

และพระเจาอชาตศตรจกไดอปถมภในการปฏสงขรณพระมหาวหารรอบกรงราชคฤห ๑๘ แหง ท ชารดทรดโทรมใหกลบส สภาพดดงเดม  วนข น ๑๕ ค าเดอน ๙ (ตอนกลางคน) หลงพระศาสดาปรนพพาน ๓ เดอน พระอรหนต  ๕๐๐ รป มทานพระมหากสสปะเปนประธาน ไดประชมสงคายนา ณ ถ าสตตบรรณ ภเขาเวภาระ

เมองราชคฤห  โดยมพระเจาอชาตศตรทรงเปนองคอปถมภ  ทานพระมหากสสปะเปนผ ถามท งสวนท เปนพระวนยและพระธรรม ทานพระอบาลเปนผ วสชนาพระวนย ท งสวนท เปนภกษสงฆ  ภกษณสงฆ  และทานพระอานนทเปนผ วสชนาพระธรรม จากการรอยกรอง รวบรวมซกซอม ตรวจสอบและสวดพระธรรมวนยเปนหมวดหม อยางเปนระบบ

เรยบรอยแลว การสงคายนาไดส นสดลงในวนข น ๑๕ ค า เดอน ๔รวมเวลา ๗ เดอน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 144/440

143

ถ าปปผลวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 145/440

ถ าสตตบรรณคหา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 146/440

145 

เรอนคมขงบรเวณพระเจาพมพสาร

กาเนดตานานปตฆาตท อชาตศตรผ เปนพระราชโอรสของพระเจาพมพสารองคราชาแหงแควนมคธ

หลงเช อบาปมตรคอพระเทวทต ไดจบพระราชบดามากกบรเวณใหอดอาหาร และจากดท  ใหเลกลง (ขงเด ยว) พระเจาพมพสารหมดพระราชอานาจ หนเขาพ งพทธานภาพ

 โดยการยนทอดพระเนตรชายจวรของพระบรมศาสดาซ งประทบอย ท มลคนธกฎบนยอดเขาคชฌกฏจนส นพระชนม

 ในคกดวยพระชนมายเพยง ๖๗ พรรษา กอนพระพทธเจาปรนพพาน ๘ ปเทาน น  ปจัจบนทางการของร ฐพหาร ไดกอหนสงประมาณ๑ เมตร และบรเวณกวางประมาณ ๘-๑๐ เมตร โดยรอบมปาละเมาะลอมไว  มทางเดนจากถนนใหเขาไปได  ท 

ตรงกลางมหองส เหล ยมเลก ๆ ในซากกาแพงหนเรยงซอนหนาประมาณ ๖ ฟต จะมองเหนมลคนธกฎบนยอดเขาคชฌกฏไดอยางชดเจน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 147/440

เรอนคมขงบรเวณพระเจาพมพสาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 148/440

147

 “มนยารมฐ”ต งอย กลางเมองราชคฤหในสมยโบราณ

เปนเจดยของพวกเชน สงประมาณ ๒๐ ฟต มผ สนนษฐานวานาจะเปนสถปทางพระพทธศาสนาบรรจพระบรมสารรกธาตเม อขดลงไปพบรปสลกศลาเปนพระพทธรปปางสมาธ อกรปหน งเปนนาค ๗ หวกาลงแผพงพาน ตอมาภายหลงมรปหนสลกเปนศวลงค นาค และพระพฆเนศวร

  มนยารม ฐไดรบการซอมแซมตอเตมเปนลาดบ ผ มอานาจนบถอศาสนาไหน กเปล ยนสถานท  ใหเปนไปตามศาสนาน น ในท  ไมหางกน เพยงเดนทางตอเขาไปถงเชงเขาจะเหนถ าท ถกแบงออกเปนสองหอง มประตเขาและชองพอแสงจะลอดผานไดมผ สนนษฐานวา นาจะเปนโสณภณฑาร 

ท พระพทธเจาไดแสดงโอภาสนมตใหพระอานนทร   ณ ถ าสปป โสณฑกากอนเสดจปรนพพาน บางทานเลาวาท ตรงน เปนคลงมหาสมบตของพระเจาพมพสาร เพราะดานในยงมลายแทงตรงหนาปากถ า

มนยารมฐ และคลงสมบตของพระเจาพมพสาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 149/440

มนยารม ฐ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 150/440

149

คลงมหาสมบตของพระเจาพมพสาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 151/440

วดชวกมพวน

หมอชวกโกมารภจจ  เปนบตรของนางสาลวด  หงงามเมองท ถกนาไปวางท ง ตอมาพระเจาอภยราชกมาร ทรง

นาไปชบเล ยงไวเปนโอรส ขนานนามวา ชวก หลงจากสาเรจการศกษาวชาแพทยจากเมองตกศลา ไดกลายเปนนายแพทยประจาองคพระเจาพมพสาร ในกาลตอมาทานไดเกดความเล อมใสในพระบรมศาสดา จงขอปวารณาตวเองเปนนายแพทยประจาพระพทธองคพรอมดวยพระภกษสงฆท งหมดท 

อย  ในเวฬวนาราม  วดชวกมพวน เปนสถานท ท หมอชวกโกมารภจจ  นายแพทยประจาราชสานก ผ จบการศกษาจากเมองตกศลา มศรทธาถวายปามะมวงใหเปนพระอารามหลวงหรอเรยกวา ชวการาม เปนโรงพยาบาลสงฆแหงแรกในพระพทธศาสนา เปน

ท ซ งหมอชวกไดเคยถวายการรกษาพระพทธองค เม อคร งท ถกสะเกดหนท พระเทวทตลอบปลงพระชนม  วดชวกมพวน อย  ณ บรเวณกอนจะถงทางข นเขาคชฌกฏ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 152/440

151

วดชวกมพวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 153/440

 

“เขาคชฌกฏ” คอหน งในเบจคร  มลกษณะเหมอนนกแรง หรอเปนท เกาะอาศยของฝงแรง ท มาคอยกนซากศพโจรท ถกประหารดวยการท งลงเหว เปนเขาหนท ต งอย ตามธรรมชาตม โขดเขา ชะงอนผา บางแหงเปนชะโงกเง อม บางท ม โพรงลกเหมอนถ าท พระอรหนตท งหลายอาศยจาพรรษาเปนท สปปายะของเหลาอรย

สาวกในคร งพทธกาล เชน พระสารบตร พระอานนท  พระมหากสสปะ พระอนรทธะ พระปณณมนตานบตรและพระอบาล เปนตน

ยอดเขามรปทรงเหมอนหวนกแรงจงเรยกวา เขาคชฌกฏ

เขาค ชฌกฏ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 154/440

153

ทางข นเขาคชฌกฏ เปนถนนท พระเจาพมพสารสรางข น เพ อถวาย

พระพทธเจาใชเปนเสนทางเสดจข นไปบนเขาคชฌกฏ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 155/440

  “มททกจฉมฤคทายวน” (มททกจฉ  แปลวา ทบทอง) ต งอย เชงเขาคชฌกฏ เปนสถปเลก ๆ สรางไวเปนเคร องหมายวา สถานท แหงน เปนท อย อาศยของฝงกวางและสตวปาเหมอนอยาง

มฤคทายวน ท สงวนไวม ให ใครมาทาอนตรายตอสตว  มททกจฉมฤคทายวนแหงน เปนท พระนางโกศลเทว  มเหสของพระเจาพมพสารทรงพระครรภและทรงแพทอง อยากเสวย

 โลหตจากเขาเบ องขวาของพระเจาพมพสาร โหราจารยทานายวา กมารท เกดมาจะทาปตฆาต พระมเหสตกพระทย พยายามจะ

ทาลายชวตกมารเสยต งแตอย  ในพระครรภ  พระเจาพมพสารไมยอม พยายามปองกนและไดสะเดาะเคราะหดวยการสรางวดน ถวายพระพทธองค  ในพระบาลกลาววา พระพทธองคและบรรดาสาวกทรงเคยพก ณ ท น เปนคร งคราว เม อพระเทวทตผลกกอนหนทาราย

พระพทธองคบนเขาคชฌกฏบรรดาสาวกชวยกนพยงลงมาจากเขาและไดมาพกท วดมททกจฉน กอนเพ อรบการปฐมพยาบาล ตอจากน นถงเสดจไปประทบ ณ ชวกมพวนของนายแพทยชวกโกมารภจจ เพ อรบการพยาบาลในข นตอไป

มททกจฉมฤคทายวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 156/440

155 

มททกจฉมฤคทายวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 157/440

บรเวณท พระเจาพมพสารถอดเคร องทรง ปลดอาวธและพกพลไว 

เพ อเปนการถวายความเคารพในพระบรมศาสดา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 158/440

157

ถ าพระโมคคลลานะ

ถ าพระโมคคลลานะ

  ถ าอนเปนท พกเพ อสนองงานพระพทธองคขณะประทบท พทธวหารยอดเขาคชฌกฏ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 159/440

ถ าสกรขาตา

  กอนจะถงมลคนธกฎ  จะถงลานหนท สวนบนมหนกอน ใหชะโงกออกมา เปนโพรงลกเขาไปพอหลบลมรอนพกหลบฝนได  ท แหงน เรยกวา ถ าสกรขาตา หรอ สกรขาตเลนะ ซ งหมายถง เพงผามรปเหมอนคางหม หรอถ าหมขด  ในพทธกถาเลาวา พระสารบตรหลงจากอปสมบทแลวใน

วนท   ๑๕ ขณะท กาลงถวายงานพดอย เบ องพระปฤษฎางคของพระศาสดา ณ ถ าสกรขาตาบนภเขาคชฌกฏ ไดฟังทฆนขสตรท พระพทธองคทรงแสดงแก ทฆนขปรพาชก ผ หลานชาย วาดวยเร องทฏฐเปนเหต ใหเกดการววาท ใหพจารณากายโดยความเปนของไมเท ยง เปนทกข เปนความเจบไข เปนของทรดโทรม เปน

ของวางเปลา เปนของม ใชตน ใหละความพอใจในกาย ความเย อใยในกาย และ ทรงแสดงเวทนาสาม อนอาศยปัจจยปรงแตงเกดข น มความส นไป เส อมไป ดบไปเปนธรรมดา ไมควรยดม นดวยทฏฐ  พระสารบตรไดยนพระผ มพระภาคเจาตรสการใหละธรรมเหลาน น การสละคนธรรมเหลาน นดวยปัา

อนย ง ไดร ชดแจงตามธรรมน นจตของทานหลดพนจากอาสวะบรรลอรหตตผล แทงตลอดท สดแหงสาวก บารมาณและปัา ๑๖ ณ ท น น  อรรถกถากลาววา วนท ทานพระสารบตรบรรลอรหตตผลในเวลาบายมการประชมสงฆ ณ พระเวฬวนวหาร ท เรยกวา

จาตรงคสนนบาต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 160/440

159

ถ  าสกรขาตา ท พระสารบตรบรรลอรหตตผล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 161/440

ทางข นมลคนธกฎ

ก ฏ พระอานนท  บรเวณมมขวาของทางข นส มลคนธกฎ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 162/440

161

มลคนธก ฎ

  “มลคนธกฎ” แหงเขาคชฌกฏน  บางทานเรยกวา พทธวหารคชฌกฏ เปนสถานท สาคเพ อการระลกถงพระพทธองค ซ งเสดจ

มาประทบ ณ ยอดเขาน อย เสมอ บรเวณท ประทบของเดมเปนกฏแคบ ๆ เหมาะท จะน งมากกวานอน วดดดวยศอกไดกวาง ๓ ศอกคบ ยาว ๔ ศอกเทาน น กอนถงมลคนธกฎ  จะมซากอ ฐกอฐานส เหล ยมตดกบหนาผา เช อกนวาเปนท พกของพระอานนท  พทธอปัฏฐากผ เปนสหชาตกบพระพทธเจา และกอนจะถงบนไดข นมล

คนธกฎ  ม ฐานอ ฐส เหล ยม เช อกนวาเปนท ท พระเจาพมพสารปลดวางเคร องทรงของกษตรยออก กอนจะเขาเฝาพระพทธองค หรอนาจะเปนท รบรองอาคนตกะพเศษ เม อเขาเฝาพระพทธองค ณท เขาคชฌกฏแหงน   ณ ท แหงน   พระพทธเจาเคยประทบโปรดพระเจาพมพสาร

พรอมประชาชนชาวเมองราชคฤห  และเปนสถานท ทรงแสดงธรรมหลายพระสตร เชน มาฆสตร ธมมกสตร มหาสาโรปมสตร อาฏานาฏยสตร และอปรหานยธมมสตร เปนตน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 163/440

มลคนธกฎบนยอดเขาคชฌกฏ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 164/440

163

มลคนธกฎบนยอดเขาคชฌกฏ ในมมตางๆ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 165/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 166/440

 มาตภมของอครสาวก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 167/440

อปตสสะ โกลตะ

พระสารบตร พระโมคคลลานะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 168/440

  “นาลนทา” เดมช อ นาลนทคาม อย หางจากราชคฤห  ๑๖ก โลเมตร เปนแดนมาตภมของสองพระอรหนต  คอ พระสารบตร พระธรรมเสนาบด  ผ เรองโรจนดวยปัา อครสาวกเบ อง

ขวา กบพระโมคคลลานะ ผ เลศดวยฤทธ   อครสาวกเบ องซายของพระพทธเจา ผ เปนกาลงสาคอยางย งในงานเผยแผพระพทธศาสนา  พระสารบตรนพพานในเรอนอนเปนท กาเนด ณ ท นาลนทกะบานของนางสารพราหมณผ เปนมารดา ในเวลาร งสางของวนเพเดอน ๑๒ กตกมาส ประมาณเดอนตลาคมหรอพฤศจกายน เหตท 

พระสารบตรมานพพานท น   กดวยความระลกถงมารดาผ บงเกดเกลา ในขณะท พระธรรมเสนาบด  ผ เปนอครสาวกเบ องขวาของพระบรมศาสดา เท ยวจารกส งสอนคนเปนจานวนมากให ไดดวงตาเหนธรรมหลดพนวบากกรรม แตนางสารพราหมณผ เปนมารดายงม ไดรบอมฤตธรรม อนเปนเคร องนาออกจากทกข ไดเลย พระสารบตร

เลอกเอาท เกดเปนหองนพพาน พอตกกลางคนโรคกาเรบหนก โยมมารดาไดถวายการพยาบาลเปนอยางด พระสารบตรมกาลงฟ นข นมาบาง จงไดแสดงธรรมเทศนาโปรดโยมมารดาเปนคร งสดทาย เม อจบพระธรรมเทศนา นางสารพราหมณผ เปนมารดาพระสารบตรกบรรล

 โสดาปัตตผล สมเจตนาของพระอรหนตผ เลศดวยกตญ ในวนน น

นาลันทา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 169/440

  ในคร งพทธกาล นาลนทามหาวหารแหงน   เปนสวนมะมวงของทสสปาวารกเศรษฐ  ไดอทศถวายแกพระพทธเจา ในยคหลงท พระเจาหรรษวรรธนะ กษตรยอนเดย ราชวงศคปตะ (พ.ศ.๑๑๔๙ -๑๑๙๑) ทรงเขารบอปถมภ  ทาใหนาลนทาพฒนาข นเปนมหาวทยาลยสงฆแหงแรกของโลก เปนมหาวหารขมทรพยทางปัาท รวมไวซ งสงฆาราม วหาร คลงตารา ศาลาสาธยาย เวชศาลา และท พกพระภกษสงฆผ  ใฝศกษามากถง ๑๐,๐๐๐ รป ภาย

 ใตการดแลของอาจารย  ๓,๐๐๐ รป มพ นท นบรอยไร  รวมท งโรงครว ย งฉางเกบรกษาอาหาร บอน าขนาดให  หองสมด หอพกสถานท ลงโทษ หองประชม ท ประกอบพธทางศาสนา ท  โตวาทะ โรงฝกงาน ฯลฯ  ในป  พ.ศ. ๑๑๗๒ เม อชาวมสลมเขามารกรานแผนดน

อนเดยขยายพ นท ยดครองชมพทวปมาจนถงนาลนทาในป  พ.ศ.๑๗๖๖ แมทพใหช อ ภขตยาร ขลจ ใหลกชายช อ อคเทย ขลจ คมทหารมา ๒๐๐ เดนทพมาถงนาลนทา ชาวมสลมประกาศไลพระภกษ ใหออกจากสถานท  ใครไมออกกถกฆาตายอยางทารณ โดยใชวธเอาเช อไฟสมท ตรงประตทางเขา แลวเผากฏท งหลง พระภกษ

ตายคาผาเหลองไปหลายรอยรป จากน นกลงมอพงกฏ  สงฆารามสานกศกษา และท ประชมท งหมด เทวรป พทธรป และตาราหลายรอยหลายพนเลมถกขนออกมาเผา พรอมท งวางเพลงมหาวทยาลย

 ใหมอดไหมอย  ๖ เดอนจงส นซาก หวงแหงความผนผวนทางการเมอง มหาสงฆมณฑลแหงนาลนทาไดถกทาลายไป ปัจจบนคง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 170/440

เหลอแตซากปรกหกพงท สะทอนรองรอยของความย งใหในอดต ไวเปนอนสรณแกอนชนร นหลงเทาน น  มลแหงความเส อมของมหาวทยาลยนาลนทา เกดจากปราชพราหมณท เคยพายแพแกพระพทธศาสนามากอน เม อเปล ยนกษตรยผ อปถมภนาลนทา ราชาผ นบถอศาสนาพราหมณก ได โอกาสฟ นฟศาสนาของตน งดการสนบสนนมหาวทยาลยนาลนทา การศกษาพระพทธศาสนาจงเร มเส อม และเม ออานาจ

ทางการเมองของพวกพราหมณและฮนดออนลง มสลมเขารกรานอนเดย คร งแรกม งทาลายศาสนาพ นเมอง คอศาสนาฮนดกอนจากน นเปาหมายของการลมลางกคอ มหาวทยาลยนาลนทา  ในป  พ.ศ. ๒๔๐๓ กรมโบราณคดจงสง เซอร  อเลกซานเดอร  คนนงแฮม นกโบราณคดชาวองกฤษมาทาการขดคน พบ

บรเวณพ นท นาลนทามหาวหารท อย ในลกษณะซากกองอฐขนาด ให  เหมอนเปนเมองเกาอกเมองหน ง มร วประตเขาออกด งปอมปราการ มอาคารท สรางดวยอ ฐเรยงต งเปนช น ๆ เปนท ต งมหาวทยาลย ท อย ของนกศกษา ศาลาหอประชม สถป เจดยและอ นๆ ในเน อท  ๘๐ ไรเศษ บรเวณกลางมหาวทยาลย มสถปสง

เกอบ ๒๐๐ ฟต บางองคขดพบแผนโลหะทนไฟ มรอยถกไฟเผาและยงมรอยพระพทธสลกอย  ในแผนโลหะน   ในอาคารบางแหงพบรปพระพทธเจา พระโพธสตวเปนโลหะ เคร องป ัน และยงคนพบดนเผาในสงฆารามท  ๕ - ๖ ยงมเตาไฟกอดวยแผนอ ฐให คาดวาเปนเตาไฟสาหรบตมยอมสบงจวรของพระภกษ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 171/440

สถปนพพานพระสารบตร

  “สารบตรสถป” เปนสถปท สรางเพ อเปนอนสรณแกพระสารบตรอครสาวก เปนพระสถปให ใจกลางโบราณสถานนาลนทาท ลอมรอบดวยเจดยบรวารมปฏมากรรมสมยนาลนทาตามชอง นบวาสมบรณ มบนไดข นไปส สวนยอดได ๓ ทาง นยวาสรางกนถง ๓สมยคอ สมยพระเจาอโศกมหาราช คปตะ และปาละ นอกจาก

น ยงมสถปท ต งอย ทางดานทศเหนอหางจากสถปให  อนเปนท อธษฐานปรนพพานของพระสารบตร ลกษณะสถปคอนขางสมบรณ เปนท ฌาปนกจสรระของพระสารบตร

สถปนพพานพระสารบตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 172/440

171

มหาวทยาลยนาลนทาในปัจจบน

มหาวทยาลยนาลนทา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 173/440

หลวงพอองคดา

“หลวงพอองคดา”เปนพทธรปองคเดยวท สรางจากหนดาทางการไมสามารถยายเพ อนามาเกบรกษาในพพธภณฑ ได  เน องดวยองคทานใหมาก และทกคร งท มความพยายามโยกยาย กจะเกดเหตอาเพศเปนประจา หลวงพอองคดาประดษฐานอย ดานนอกกาแพงมหาวทยาลยนาลนทา ตองเดนออมไปทางดานหลงประมาณ

๑ ก โลเมตร

หลวงพอองคดา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 174/440

173

อ ปตสสคาม หม บานพระสารบตร ปัจจบนเรยกวา สารจกร

 โกลตคาม หม บานพระโมคคลลานะ ปัจจบนเรยกวา โมคคลลจกร

อปตสสคาม และ โกลตคาม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 175/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 176/440

 ยมกปาฏหารย 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 177/440

  “สาวตถ” เปนเมองหลวงของแควนโกศล ซ งเปน ๑ ใน ๖ของเมองมหาอานาจ มความร งเรองมากในมหาชนบท ๑๖ แควนของชมพทวป เจาผ ครองนครนามวาปเสนท โกศล มพระนางมลลกาเทวเปนอครมเหส  เมองน เคยเปนท อย ของสวตถษมากอนจงต งช อวา “สาวตถ”

  ในสมยพทธกาล แควนโกศลเปนแควนท ร งเรองและมอานาจมาก แควนกาส  แควนสกกะ แหงศากยวงศ  กอย ภาย

 ใตอานาจหรอความค มครองของแควนโกศล เพราะสาวตถเปนมหาอานาจทางการเมองและการทหารท มความพรอมดวยแสนยานภาพ ท งในแผนดนกอดมดวยพชพนธ ธาหาร กลาว

กนวา แควนโกศลมหม บานรวมท งส น ๘๐,๐๐๐ หม บาน แตมวด ในพระพทธศาสนานอยกวาแควนมคธพระพทธองคจงปักหลกประกาศพระพทธศาสนา และเสดจ

มาประทบในแควนโกศล ตอนปลายพระชนมชพถง ๒๕ พรรษา โดยเสดจประทบท เชตวนมหาวหาร ๑๙ พรรษา และท บพพาราม

๖ พรรษา ไดทรงแสดงพระสตร ณ เชตวนมหาวหารน  ๘๔๔ พระสตร ทรงแสดงท บพพาราม ๒๓ สตร และท อ น ๆ ในเมองสาวตถอก ๔ สตร รวม ๘๗๑ สตร อนไดแก สงยตตนกาย ๗๓๖ สตรมชฌมนกาย ๗๕ สตร องคตตรนกาย ๕๔ สตร ทฆนกาย ๖ สตรนอกจากน ยงทรงแสดงพระวนย และ ชาดกท สาค ๆ เชน เร อง

นางจจมาณวกา นนทมาณพ โจรองคลมาล นางปฏาจารา การ

สาวั ตถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 178/440

เกดข นแหงยกษณ  พระเทวทตถกแผนดนสบ มงคลสตรกรณยเมตตสตร เปนตน เม อเกดความลมสลายของกบลพสด และศากยวงศแลว จงไดเสดจออกจากสาวตถเพ อไปปรนพพานท กสนารา  สาวตถเคยเปนท ต งพระราชวงพระเจาปเสนท โกศล บานทานอนาถบณฑกเศรษฐ  บานป โรหตาจารย  (บดาขององคลมาล) พระเชตวนมหาวหารและเจดยสถานท แสดงยมกปาฏหารยของพระพทธองค ยงคงเหลอซากไว ใหเราไดปลงธรรมสงเวชเทาน น โดยเฉพาะวด

บพพาราม และโลหะปราสาทน นไมเหลอซากไว ใหเหน นยวาถกแมน าอจรวดพดพงไปหมดแลว  ในปจัจบนเหลอเพยง บรเวณซากกองอ ฐมลดนกอนหนเรยงต งในลกษณะเปนเมองเกาท ชาวบานเรยก สาเหตมาเหต หากมอง

 ในภาพรวม สาวตถกเหมอนเมองรางท วไป เพราะเหลอแตซากกาแพง

เมอง มตนไมข นปกคลม ลกษณะรปรางเกอบคลายพระจนทรคร งซกเสนผานศนยกลางยาวประมาณเกอบ ๒ ไมล  ดานตะวนออกเฉยงเหนอสรางขนานไปกบแมน าอจรวด  มปอมต งอย ส ทศ แตละปอมสง

 ให โต ปอมทางตะวนตกสงราว ๓๕ – ๔๐ ฟต รอบเมองสาวตถมคเมองขดไปทะลแมน าอจรวด  ต งอย  ในเขตจงหวดบาห ไรจ หางจาก

สถาน โคณฑา ๕๙ ก โลเมตร ทมขดคนสารวจซากโบราณสถานของเซอร อเลกซานเดอร คนนงแฮม ไดคนพบ มาเหต ไดแก  ตวเมองสาวตถ  สาเหต ไดแก  พระเชตวนมหาวหาร โดยอาศยศลาจารกท จารกวา พระพทธรปองคท คนพบ ณ ท ต งของเมองน  อย ทางดานใตหางจากกาแพงเมองประมาณ ๑ ก โลเมตร ทานเซอร อเลกซานเดอร 

คนนงแฮม เปนผ มาสารวจนครสาวตถ เม อป พ.ศ. ๒๔๐๕ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 179/440

สทตตเศรษฐเขาเฝาพระพทธเจาคร งแรก

อนาถบณฑกเศรษฐถวายเชตวนมหาวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 180/440

วดเชตวนมหาวหาร

หลงจากพรรษาท สอง ของพระบรมศาสดา ทานอนาถบณฑกะหรอ สทตตเศรษฐ  บตรของสมนเศรษฐ  ชาวเมองสาวตถ ได ไปยงเมองราชคฤห พรอมดวยกองคาราวานเกวยน ๕๐๐ เลม เพ อทาการคา ไดพกอย ท บานราชคฤหเศรษฐผ เปนสหาย ในวนน นทานราชคฤหเศรษฐกาลงเรงรบจดเตรยมสถานท   คนงาน และอาหารเพ อถวายพระพทธเจาพรอม

สงฆสาวกในวนร งข น การตอนรบปราศรยจากเศรษฐเมองราชคฤห ในวนน นจงไมเหมอนท ผานมา ทานอนาถบณฑกะจงถามและไดทราบความจรงจนเกดปตย ง เพยงไดยนวา “พทโธ โลเก อปปน โน พระพทธเจาอบตข นแลวในโลก” และจะเสดจมารบอาหารบณฑบาตในวนร งข น กย งทาใหทานอนาถบณฑกะอยากเขาเฝาพระพทธเจาในเด ยวน น คนน น ทานอนาถ

บณฑกะนอนไมคอยหลบ เพราะจตใจอยากเฝาพระพทธเจาเปนอยางมากคร นเม อใกลสวางจงไดเฝาพระพทธองค  พระองค ไดแสดงอนปพพกถาและอรยสจส แกทานเศรษฐ ทาใหทานอนาถบณฑกะไดบรรลเปนโสดาบนแสดงตนเปนอบาสกแลวไดอาราธนาพระบรมศาสดาใหเสดจไปโปรดชาวเมองสาวตถดวย

  หลงจากอนาถบณฑกเศรษฐ ไดกลบมาถงสาวตถแลว กหาสถานท เพ อจะสรางวดถวายพระพทธเจา เหนสวนเจาเชตกมารเหมาะสมกวาท อ น ทานจงไดเจรจาขอซ อสวนน   เขาเชตไดเสนอราคาท ดนโดยการใหนาทองคามาปเรยงจนเตมบรเวณท ตองการซ อท งหมด ทานเศรษฐจงใหคนนาเกวยนบรรทกแผนทองคามลคา ๑๘ โกฏกหาปณะมาเรยงจนเกอบ

เตมบรเวณน น เจาเชตเหนถงศรทธาท แนวแนของทานเศรษฐ  ประสงค

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 181/440

จะรวมทาบดวย จงมอบท ดนท เหลอน นให  เม อสรางวดเสรจแลวทานเศรษฐจงไดจารกช อเจาเชตไวท ซ มประต  อนเปนท มาของช อวดวา“เชตวนมหาวหาร” ทานอนาถบณฑกเศรษฐ  ไดสรางวหาร พรอมกบหองพก กฏ หองประชม โรงครว เวจกฎ หองน า บอน า เปนตน ส นเงนในการน  ๑๘ โกฏกหาปณะ  เม อสรางเชตวนมหาวหารสาเรจแลว ทานไดนมนตพระพทธเจามาเพ อรบการมอบถวายพระวหาร พรอมกบฉลองไปดวย หมดคาใช

จายอกจานวน ๑๘ โกฏกหาปณะ รวมเปนปัจจยท ทานไดบรจาคท งส น๕๔ โกฏกหาปณะ และใหสรางศาลาท พกรมทางจากเมองราชคฤหถงเมองสาวตถ ๔๕ โยชน ๔๕ หลง เม อเสรจเรยบรอยแลว จงกราบทลพระพทธเจาใหเสดจ ไดถวายวดพระเชตวนมหาวหารใหเปนอารามแหงแรกในเมองสาวตถ

  เน องดวยภายในบรเวณเชตวนมหาวหาร เปนสถานท กวางขวางเม อพระพทธองคประทบอย   พระสาวกองคสาคๆกจะมาพานกอย  ในบรเวณวดดวย จงมกฏท พกสาหรบพระภกษเปนจานวนมาก โดยมรปแบบการจดวางตาแหนง ดงน   การจดระบบประต  เชตวนมหาวหาร มประตทางเขา ๓ ประต 

แตละประตจะเปดตอนรบบคคลตางกนดงน   ประตท หน งอย ดานพระราชวงทางเขาเมอง ประตน จะเปดกตอเม อพระราชาหรอราชวงศเสดจเทาน น ประตท สองถดมาจากประตท หน งอย สวนกลางของวดประตน สาหรบพระภกษและภกษณสงฆผ อย จาพรรษา สวนประตท สามสาหรบประชาชน และอาคนตกะท วไป

  การจดผงอาคาร อาคารท พกรบรองอาคนตกะ และสานกงาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 182/440

ท เก ยวของกบมวลชนสมพนธ  เชน ท ตดสนคดความขดแยงจะอย สวนหนา ถดมากจะเปนท สกการบชา เชน ตนอานนทโพธ  และท พกของพระอครสาวก พระสารบตร พระโมคคลลานะ และพระเถระผ  ให อาท กฏทานมหากสสปะ ทานสวล ทานราหล ทานองคลมาล เพราะถาพระพทธองคเสดจไปยงสถานท อ น เม อประชาชนไม ได โอกาสพบพระพทธองคกมากราบสนทนาธรรมกบอครสาวกได  สาหรบเขตท ประทบจาพรรษาของพระพทธองคเปนเขตพทธาวาส มพระกฎท ประทบของพระพทธเจา ๔

หลง คอ คนธกฎ กเรรกฎ สลลกฎ และโกสมพกฎ มขนาดกวางขวางกวามลคนธกฎท ยอดเขาคชฌกฏ เมองราชคฤหประมาณ ๒ เทา ท น จงเรยกวา มหาคนธกฎ  กอนเขาไปกจะมกฏพระพทธอปัฏฐากทาหนาท จดวาระ กรองผ ขอเขาเฝาและขอพทธานาตนาาต โยมเขากราบนมสการสวนท เปนโรงธรรมสภา สงฆสภา กจะอย ถดมา มความสงบเปนเอกเทศ

เชตวนมหาวหารอนย งให ในคร งพทธกาล ถงวาระเส อมสลายเม อถกมสลมรกรานในป  พ.ศ. ๑๖๗๑ วดวาอารามถกทาลายหมดส น เชตวนมหาวหารจงจมดนทราย เหลอเพยงอ ฐหกซากปนไวเปนประวตศาสตรต งแตบดน น ปัจจบนเชตวนมหาวหารไดรบการบรณะใหพอเหนภาพของเดมอนย งให  กวางขวาง บรเวณหนามหาคนธกฎยง

เหลอซากแทนอ ฐให  ซ งเปนท ประทบของพระบรมศาสดาในเวลาแสดงธรรม เรยกวา อสรเทวดา หมายถง ท ประชมชนทกเหลาท มาฟังธรรมเทศนา ท  ใกลประตทางออกเชตวนมหาวหาร ซ งไมหางกนนกกบท จอดรถขางวดพมาในปัจจบน มบอน าแหงหน งท กลาวกนวา เปนท ซ งแผนดนสบพระเทวทต เม อบ นปลายชวตคราวมาเพ อจะเขาเฝาพระพทธองค

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 183/440

ความรมร นสงบเยนภายในพระเชตวนมหาวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 184/440

183

 พระค นธก ฎ ของพระพ ทธเจ า ในพระเชตวนมหาวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 185/440

 พระว หารหลวง ในพระเชตวนมหาวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 186/440

185 

ศาลาพจารณาอธกรณภกษชาวโกสมพ

ธรรมศาลา สถานท ฟังพระธรรมเทศนา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 187/440

กฏของพระสารบตรและพระโมคคลลานะ

กฏของพระมหาสาวก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 188/440

187

สระน าและกฏของภกษณสงฆ

เจดยอรหนตแปดทศ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 189/440

ตนอานนทโพธ  

แมวาพระเชตวนมหาวหาร จะเปนท ยงความสะดวกและ

ความสงบใหเกดไดย งกวาสถานท แหงใด อนเปนท ประทบของพระพทธเจาแตพระองคหาไดประทบพกตลอดป ไม  แตละปพระองคทรงประทบพกเพยง ๓ เดอนในพรรษาเทาน น สวนอก๙ เดอนของปนอกฤดฝนพระองคเสดจจารกไปแสดงธรรมในคามนคมชนบทและหวเมองอ น ชาวเมองสาวตถผ เล อมใสในพระธรรม

 ใครจะทลเฝาพระพทธเจาอย เปนนจ ไมปรารถนาใหพระองคเสดจ ไปประทบ ณ ท แหงใด จงเดอดรอนใจและปรกษากนวาจะทาไฉนหนอ จงจะทลเชพระองคประทบอย ตลอดป ได เม อพระองคตองเสดจไปกทาใหเกดความอางวางใจ จะหาส งใดใหปรากฏอย เปนเคร องระลกแทนองคพระพทธเจาได

  ความน นทราบถงพระอานนทเถระ พทธอปัฏฐากจงกราบทล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 190/440

 ใหทรงทราบ พระผ มพระภาคเจาผ ทรงพระมหากรณารบส งใหนาก งตนพระศรมหาโพธ ท พระองคอาศยเปนท ตรสร   ณ ตาบลพทธคยามาปลกไวท หนามหาวหารเชตวนเพ อเปนเคร องหมายแทนพระองคและถอเปนเจดย ไดเหมอนกนกบอเทสกเจดย  เพ อใหชาวสาวตถผ ศรทธาไดเปนท บชากราบไหว  พระมหาโมคคลลานะ อครสาวกฝายซายทราบความประสงคของพระพทธองค  จงทลอาสาแสดงฤทธ เหาะไปถงตาบลพทธคยานาเอาผลสกแหงโพธ กลบมายงมหา

วหารเชตวนได ในวนน น  คร นนาผลสกแหงตนโพธ มาแลว กปรกษากนวาผ  ใดจกสมควรเปนผ ปลก เบ องตนชาวเมองและภกษสงฆพรอมใจกนถวายแดพระเจาปเสนท โกศลใหเปนผ ทรงปลก แตทรงปฏเสธเพราะ ทรงดารวาความเปนพระราชาม ไดดารงอย ตลอดไป ควรท จะใหอนาถ

บณฑกเศรษฐปลกตนโพธ น   ตนโพธ จะอย ภายในมหาวหารเชตวนซ งเปนสถานท สาคอนเกดแตทานเศรษฐอยางหน ง และทานกมบรวาร ขาทาสหงชายมากมาย คงสบตระกลชวยกนดแลรกษาตน

 โพธ ตอกนไปไดอกอยางหน ง เม ออนาถบณฑกเศรษฐวางเมลดโพธ ลงในหลม กงอกเตบโตเปนตนไม ใหทนท  มก งกานสาขาแผออก

 ไปโดยรอบ พระราชาทรงรดโพธ น นดวยน าสคนธรส หลงจากน นพระอานนททลขอใหพระศาสดาประทบเขาสมาบต  ณ โคนโพธ น นตลอดราตรหน งเพ อประโยชนเก อกลแกมหาชน

ต งแตน นมา ชาวเมองสาวตถกพากนกราบไหวตนโพธ แทนพระพทธเจาท เรยกช อ อานนทโพธ  น นเพราะวา พระอานนทเปนผ 

จดการดแลเร องการปลกและรดน าจนตนโพธ เจรเตบโตน นเอง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 191/440

ต นอาน นทโพธ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 192/440

191

ต นอาน นทโพธ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 193/440

ท แผนดนสบ

  ในคมภรทางพระพทธศาสนา กลาวถงผ ท ตายดวยถกธรณสบม ๕ คนดวยกน ในจานวนน นเหตเกดท เมองสาวตถ ตายดวยธรณสบถง ๔ คน คอ พระเทวทต นางจณจมาณวกา พระเจาสปปพทธะ และนนทมานพ  ใกลประตทางออกพระเชตวนมหาวหาร ซ งไมหางกนนกกบ

ท จอดรถขางวดพมาในปจัจบน มบอน าแหงหน งท กลาวกนวาเปนท ซ งแผนดนสบพระเทวทตใหด งลงส อเวจนรก ในตอนบ นปลายชวตเม อเดนทางมาเพ อจะเขาเฝาพระพทธองคเพ อขอลแก โทษ ดานตะวนออกเฉยงใตจากวดศรลงกา มบอน าท มมาแต โบราณ กลาวกนวา น นคออนสรณของนางจณจมาณวกา ท ถกแผนดนสบในคร ง

ท สรางบาป กลาวต พระบรมศาสดาวา มความสมพนธฉนช สาวกบตนจนต งครรภ  แผนดนไมอาจรบไว ได  ตองแยกออกสงใหนางจณจมาณวกาไปส อเวจตามกาลงบาปท สรางไว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 194/440

สถานท พระเทวทตถกแผนดนสบ

สถานท นางจณจมาณวกาถกแผนดนสบ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 195/440

 นางวสาขาผ เปนลกสาวธนชยเศรษฐ  และนางสมนาเทว 

 ไดฟังพระธรรมเทศนาบรรลเปนพระโสดาบนต งแตอาย  ๗ ป  ตอมาไดยายตามมารดาบดาจากเมองภททยะ แควนมคธมาอย ท เมอง

สาเกต แควนโกศล ภายหลงไดแตงงานกบปณณมาณพบตรของมคารเศรษฐ จงยายเขามาอย  ในเมองสาวตถ นางนบถอพทธศาสนาจงไดชกชวนสกลของสามเขามานบถอพระพทธศาสนากนหมดมคารเศรษฐนบถอนางมาก และเรยกนางวสาขาเปนแม  นางจงไดช อใหมอกอยางหน งวา มคารมารดา (มารดาของมคารเศรษฐ)

  นางวสาขาไดอปถมภบารงพระภกษสงฆอยางมาก นางม

วสาขามหาอบาสกา

บพพาราม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 196/440

บตรหลานมากมาย ลวนมสขภาพดแทบท งน น แมนางจะมอายถง๑๒๐ ปกด ไมชรา และเปนบคคลท  ไดรบการนบถออยางกวางขวาง

 ในสงคม ไดรบยกยองจากพระศาสดาวา เปนเอตทคคะในบรรดาทายกาท งปวง  วนหน งนางไปฟังธรรมแลวนาเคร องประดบอนมคาย งช อมหาลดาปสาทธน  หรอ มรปลนทนาหลนหาย เม อกลบถงบานจงร ตวและใหนางทาสกลบไปหา พบเคร องประดบน นท ศาลาโรง

ธรรม ซ งสามเณรรปหน งเกบไดและนาไปมอบไวกบพระอานนท ทาใหนางคดทากศลให โดยการขายเคร องประดบน นในราคาแพงจนไมม ใครกลาซ อ นางซ อเองดวยราคา ๙ โกฏกหาปณะและใชเงนกอนน นสรางอารามข นทางทศตะวนออกของเมองสาวตถใหช อวาบพพาราม แปลวา อารามดานทศตะวนออกตามช อของปาน น

  การสรางอารามข นท บพพาราม กเพราะบรเวณน เปนท พระบรมศาสดาโปรดปรานเสดจไปประทบภายหลงจากไดมาเสวยท เรอนของอนาถบณฑกเศรษฐ  เม อสรางสาเรจแลวพระบรมศาสดาเสดจประทบท บพพารามนานถง ๖ พรรษา กลาวกนวา พระโมคคลลานะเปนผ กากบการกอสรางอารามแหงน   โดยสรางเปนโลหะ

ปราสาทสองช น ช นบนม  ๕๐๐ หอง ช นลางม  ๕๐๐ หอง บนหลงคาปราสาทสรางท เกบน าทาดวยทองคาแทง เกบน าได ๖๐ ถง ใชเวลาสราง ๙ เดอน เม อแลวเสรจ กฉลองดวยเงนอก ๙ โกฏ  โลหะปราสาทของนางวสาขาน เปนแบบใหมการสรางโลหะปราสาทข นในพทธศาสนาอก ๒ แหง คอ ท เมองอนราธประ

ประเทศศรลงกา และ ท วดราชนดดา ประเทศไทย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 197/440

  พระพทธองคทรงโปรดประทบท บพพารามในบางโอกาสคอถาประทบท เชตวนเวลากลางวน พระองคจะเสดจประทบท บพพารามในเวลากลางคน ณ บพพารามน   พระพทธองค ไดแสดงพระสตรตาง ๆ ไวหลายพระสตร อาท  อคคสตร ในทฆนกายอฏฐนสตร ในสตตนบาต อรยปรเยสณสตร คณกโมคคลลานสตร

 ในมชฌมนกาย ปาสาทกมปนสตร ในสงยตตนกาย เปนตน  บพพารามจงเปนมหาวหารแหงท สองของเมองสาวตถ  อย 

หางจากเชตวนมหาวหารประมาณ ๕ ก โลเมตร ตองลดเลาะตามท งนาเลยบฝั งแมน าอจรวด ไปประมาณ ๓ ก โลเมตร บางเอกสารอางวา นาจะเปนบรเวณเมองอโยธยาในปัจจบน เปนท นาเสยดายวาทางร ฐบาลไม ใหความสนใจดแลรกษา มการขดคนหาหลกฐานดานประวตศาสตร  ปลอยท งให ฐานอาคารเกาๆ โดยสวนมากพงทลาย

ลงไปในแมน า

 บ พพารามในปั จจ บ น

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 198/440

วดราชการาม 

หลงจากการสรางวดเชตวนมหาวหารสาเรจ ทาใหพทธศาสนาเผยแผ ในเมองสาวตถ ไดอยางรวดเรว ลาภสกการะอนเคยบรบรณแกเหลาเดยรถย ไดเส อมถอยลงเปนลาดบ เพราะมหาชนหนมานบถอพระพทธศาสนามากข น เปนเหต ใหพวกเดยรถยหาทางทาลายพระพทธศาสนาทกวถทาง พวกเดยรถยเหนวา สานก

ของพระสมณโคดมเปนทาเลท ด  การคมนาคมสะดวกแกเหลาชนท จะไปฟังธรรม ลาภสกการะจงเกดมากมาย เหลาเดยรถยจงคดสรางสานกของตนข น ณ หลงพระเชตวนมหาวหาร จงไดนาเคร องบรรณาการไปถวายแกพระเจาปเสนท โกศล แลวขอพระราชทานท ดนเพ อสรางสานกของตน ขณะดาเนนการกอสราง พระพทธ

องคทรงดารวา การน อาจเปนภยตอพระศาสนาในอนาคต จงใหพระอานนท  พระสารบตร และพระโมคคลลานะไปทลพระเจาปเสนท โกศล แตพระองคปฏเสธไมยอมใหเขาพบ พระศาสดาจงตองเสดจไปดวยพระองคเอง แลวทรงยกภรชาดกเปนอทาหรณวา

“ในอดตมนกบวชสองพวก พานกอย  ณ โคกตนไทร พวก

หน งอย ทางทศเหนอ อกพวกหน งอย ทางทศใตตอมาตนไทรทางทศ ใตเกดเห ยวแหงตายไป จงอพยพไปทางทศเหนอและเกดทะเลาะกบพวกท อย กอน เพราะแยงท พานก จงพากนไปใหพระราชาแหงเมองภรตดสน นกบวชฝายหน งไดถวายเรอสาหรบเปนราชพาหนะแกพระราชา จงตดสนใหฝายท มอบเรอเปนผ ชนะดวยความลาเอยง

ทาใหเทวดาท อย  ในเมองภร โกรธ เพราะเหตท พระราชาทาใหผ มศล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 199/440

ทะเลาะกนดวยอานาจแหงฉนทาคต  เทวดาจงบนดาลใหเมองภรจมลงไปใตทะเล ประสบความพนาศอยางใหหลวง ลมจมลงท งแวนแควน”  พระเจาปเสนท โกศลไดสดบดงน น จงมรบส งใหขบนกบวชเหลาน นออกไป แลวทรงสรางท น นใหเปนอารามสาหรบภกษณ พระราชทานนามวา “ราชการาม” เมองสาวตถจงมอารามเกดข นอกแหงใกลพระเชตวนมหาวหาร

ยมกปาฏหารย

ทรงกระทายมกปาฏหารย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 200/440

  ยมกปาฏหารย  คอ ธรรมท พระพทธเจาทรงแสดง ณชานเมองสาวตถ ในวนเพ เดอน ๘ ทรงกระทายมกปาฏหารยตอคาทาของพวกเดยรถยนครนถซ งเปนการแสดงคร งสาคและคร งสดทายของพระบรมศาสดา พวกเดยรถยนครนถร วาพระพทธองคจะแสดงยมกปาฏหารย ใกล ไมคณฑามพฤกษ  (ตนมะมวง)กเท ยวหาซ อและขดท งทาลายตนมะมวงใหหมดท งเมอง แตดวยพทธบารม  ทาใหนายอทยานของพระเจาปเสนท โกศล ช อ

คณฑกะ ไดเกบมะมวงหน งผลจากอทยานหลวงแลวนามาถวายพระพทธองคทรงเสวยเน อมะมวงแลวใหนายคณฑกะเพาะเมลดลงดน ทรงใชน าลางพระหตถรดเมลดมะมวงน น ทนใดกเกดตนมะมวงงามสง ๕ ศอก ออกลกตดตน พระพทธองคจงทรงกระทายมกปาฏหารยบรเวณสวนมะมวงของนายคณฑกะแหงน 

  ยมกปาฏหารยท ทรงแสดง คอ ปาฏหารยค   เชน ทาให ไฟพล งออกจากพระกายเบ องบน น าพล งออกจากพระกายเบ องลาง ไฟพล งออกจากพระกายเบ องหนา น าพล งออกจากพระกายเบ องหลง ไฟพล งออกจากพระหตถเบ องซาย น าพล งออกจากพระหตถเบ องขวา ไฟพล งออกจากพระเนตรเบ องขวา น าพล ง

ออกจากพระกรรณเบ องซาย เปนตน การแสดงยมกปาฏหารย ในคร งน น ทาใหประชาชนชาวสาวตถเกดความต นเตนในอภนหารของพระบรมศาสดา และทาใหลทธศาสนาอ น ๆ ในสาวตถเส อมลงไป หลงจากแสดงยมกปาฏหารย พระองคทรงเสดจไปประทบจาพรรษาท ดาวดงส  เม อออกพรรษาทรงเสดจลงจากสวรรค ในวน

เทโวโรหณะท สงกสสนคร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 201/440

  สถานท ทรงแสดงยมกปาฏหารย  ปจัจบนอย บนถนนจากเมองบะรามปร  ซายมอกอนถงสาวตถประมาณสองก โลเมตร มลกษณะเปนเนนดนสงประมาณ ๕๐ เมตร

สถานท ทรงแสดงยมกปาฏหารย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 202/440

201

บานป โรหตาจารย บดาขององคลมาล

บานปโรหตาจารยบดาขององคลมาลและบานอนาถบณฑกเศรษฐอย  ในบรเวณพระราชวงของพระเจาปเสนท โกศล เลยพระมหาวหารเชตวนไปประมาณ ๓ ก โลเมตร ปัจจบนยงมเขตเมองสาวตถใหเหนเปนกาแพงลอมรอบเมองและภายในเมองกจะมอาคาร

ส งปลกสรางในอดตท ถกฝังไว ใตดนเปนจานวนมาก ปัจจบนทางรฐบาลอนเดยไดข นทะเบยนไวเปนสมบตของทางการและกาลงขดคนเพ อหาหลกฐานทางประวตศาสตร

 

บานป โรหตาจารย บดาขององคลมาล

และ บานอนาถบณฑกเศรษฐ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 203/440

 บ านอนาถบณฑกเศรษฐ

  ทานอนาถบณฑกเศรษฐ  องคมนตรท ปรกษาสายเศรษฐกจของพระเจาปเสนท โกศล ผ สรางพระอารามเชตวนมหาวหารนอกจากจะเปนผ ถวายการอปถมภบารงพระภกษสงฆในพระพทธศาสนาอยางสม าเสมอแลว ทานยงไดสงเคราะหคนยากไรอนาถาอยางมากมายเปนประจา จงไดช อวา “อนาถบณฑกะ” ซ งแปลวา

ผ มกอนขาวเพ อคนอนาถา หรอ เศรษฐขวใจคนจน ทานไดรบยกยองเปนเอตทคคะในหม ทายกฝายอบาสก  บานของทานเศรษฐ ในปัจจบน เหลอเพยงรองรอยแหงอดตท ซกซอนไว ในประวตศาสตรอนยาวนาน กอนอ ฐท เรยงเปนช นปรกหกพงเหลาน เอง เปนอนสาวรยท เกบขอมลไว ใหเราผ เปนอนชนได

ศกษาถงบทบาทของนกธรกจตวอยางในคร งพทธกาล

บานป โรหตาจารย บดาขององคลมาล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 204/440

203

 บ านอนาถบณฑกเศรษฐ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 205/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 206/440

  ดาวดงส

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 207/440

 โปรดพทธมารดาบนภพดาวดงส

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 208/440

  หลงจากพระพทธองคทรงแสดงยมกปาฏหารยท เนนปามะมวงคณฑมพะ เขตกรงสาวตถแลว ไดเสดจข นไปประทบจาพรรษาบนสวรรคช นดาวดงสตามพทธประเพณ  เพ อแสดงพระอภธรรมโปรดพระพทธมารดา  ดาวดงส  เปนสวรรคช นท  ๒ ในเทวโลก พระพทธเจาเสดจไปประทบจาพรรษาท   ๗ เพ อแสดงพระอภธรรม ๗คมภร โปรดพระพทธมารดา ในระหวางท พระพทธองคอย บน

สวรรคช นดาวดงสน น ไดประทบบนพระแทนบณฑกมพลศลาอาสนของทาวสกกเทวราช ใตควงตนปารฉตตกะ เม อพระพทธมารดาเสดจลงจากสวรรคช นดสตมาประทบอย เบ องขวาของพระพทธองคแลว ทรงแสดงพระอภธรรมใหสดบ ๗ คมภร คอ ธมมสงคณ วภงค ธาตกถา ปคคลบต กถาวตถ ยมก

และปัฏฐาน  ในเวลาบณฑบาต พระพทธองคทรงเนรมตใหเหนเปนพระพทธเจาอกองคหน งแสดงธรรมรออย จนกวาพระองคจะกลบมา สวนพระองคจรงไดเสดจไปบณฑบาตท อตตรกรทวประหวางน นไดเสดจไปบอกเลาใหทานพระสารบตรเถระฟังวา

เวลาน พระองคแสดงอภธรรมคมภรน  ใหพระมารดาฟังอย   ใหพระสารบตรแสดงอภธรรมคมภรน นแกศษย  ๕๐๐ ของตนดวย พระบรมศาสดาทรงแสดงพระอภธรรมโดยทานองน นตลอดไตรมาสในกาลจบเทศนา การตรสร ธรรมไดมแกเทวดามากมาย พระพทธมารดาไดต งอย แลวในโสดาปัตตผล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 209/440

ทรงแสดงอทธปาฏหารย โลกรววรรณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 210/440

  เม อถงวนข น ๑๕ ค าเดอน ๑๑ ซ งเปนวนมหาปวารณา ในมชฌมยามพระพทธองค ไดเสดจลงจากสวรรคช นดาวดงส ทางบนไดแกวโดยมบนไดทองและบนไดเงนขนาบขางสาหรบทาวมหาพรหมและทวยเทพ พระพทธองคเสดจลงบรเวณ

 ใกลประตพระนครสงกสสะ ณ สถานท ท พระพทธองคเหยยบพระบาทลงกาวแรก เรยกวา อจลเจดย  โดยมพระสารบตรเถระ พระอบลวรรณาเถร  พรอมท งมหาชนบรวารหอมลอมเพ อรอรบเสดจ ชาวพทธเรยกวนท พระพทธเจาเสดจลงจากสวรรควา “วนเทโวโรหณะ” และถอเปนประเพณตกบาตร

เทโวโรหณะมาจนปจัจบน  ในสมยพระเจาอโศกมหาราช เลากนวา เม อพระพทธองคเสดจลงมาจากดาวดงสสวรรคยงพ นดน บนไดแกวทองและเงนกอนตรธาน เหลอโผล ใหเหนเพยงเจดข นเทาน นพระเจาอโศกมหาราช ทรงขดคลกลงไปถงบาดาลกยงไมส น

สด พระองคทรงมพระราชศรทธาย ง จงสรางอ โบสถคลมบนไดไว  พรอมกบโปรดใหสรางพระพทธรปสงสบหกฟตฝังเสาศลาจารกและประดษฐานสงโตไวบนยอดเสา 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 211/440

  สงกสสะในสมยพทธกาล เปนนครอย  ในแควนปัจาละ เมองหลวงของแควนเจต  อย หางจากเมองสาวตถ ๓๐ โยชน  เคยเปนเมองใหและเปนฐานท ม นแหงหน งของพระพทธศาสนาในอนเดย เม อถงคราวเส อมสเมองจงกลาย

เปนปาในท สด ย งเม อประมาณ พ.ศ. ๑๗๒๖ พวกพราหมณพากนยยงราชาไชยจนทร แหงเมองกาเนาชวาพระพทธศาสนาเปนภยตอฮนด หากปลอยไวบานเมองจะตองวปรต ราชาไชยจนทรจงกรฑาทพมาทาลายลาง สงกสสะจงกลายเปนท งโลง  เซอร  อเลกซานเดอร  คนนงแฮม ไดสารวจโบราณ

สถานสงกสสะ เม อป  พ.ศ. ๒๓๘๕ พบซากวหาร กาแพงพระพทธปฏมากร และเสาหนพระเจาอโศกมหาราช ซ งสวนบนเปนรปสงโตไดถกทาลายลงเหลอแตคอเทาน น  ปจัจบนสงกสสนคร เปนเพยงหม บานขนาดยอม เปน

 โบราณสถานท ร ฐบาลดแลรกษาอย   ต งอย  ในเขตปกครอง

ของอาเภอฟารรกขบาด ร ฐอตตรประเทศอย หางจากสาวตถประมาณ ๒๓๐ ก โลเมตรโดยต งอย ระหวางลคเนาวกบอคราหางจากเมองกานปร  ๑๒๐ ก โลเมตร มเนนดนเหมอนสถปเกากบเสาศลาจารกของพระเจาอโศกมหาราชอย ท น น

สังกัสสะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 212/440

211

อจลเจดย

อจลเจดย สถานท พระพทธเจาเสดจลงจากสวรรคช นดาวดงส

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 213/440

พระพทธรปปางเทโวโรหณะ

สถปบรเวณอจลเจดย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 214/440

213

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 215/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 216/440

  สามคคธรรม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 217/440

  ในคร งพทธกาล ชมพทวปอาณาจกรท กวางใหแบงเขตการปกครองเปน ๑๖ แควน ในจานวนน น แควนวงสะ ท ม โกสมพเปนเมองหลวงและยงเปน ๑ ใน ๔ ของเมองมหาอานาจ คอ วชช มหาอานาจทางการปกครอง โกศล มหาอานาจทางการทหาร มคธมหาอานาจทางการศกษา และ วงสะ มหาอานาจทางการคาพาณชย

 โกสมพ  ในสมยพทธกาล เรยกกนวา เกาสมพ  มพระเจาอเทน

เปนผ ครองนคร มพระมเหส  ๓ นาง คอ พระนางสามาวดอครมเหส  พระนางวาสลทตตามเหส  และพระนางมาคนทยามเหสเปนอาณาจกรอสระท ย งใหแหงหน งแตเม อส นสมยพระเจาอเทน

 โกสมพกลมสลาย ตกอย ภายใตราชอานาจของพระราชาผ ปกครองแควนมคธ

  โกสมพเคยร งเรองดวยศลปะวทยาการในสมยพทธกาลเปนศนยกลาง การคาขายระหวางเมองโกศล กาส  มคธ กสนารามลละ ดวยวามพ นท อดมสมบรณ  แมน ายมนาไหลตลอดป  ปลกขาวสาลและออยไดผลด  ภมประเทศทางทศใตตดกบแควนโกศลทางทศตะวนออกตดกบแควนกาส  และทางทศเหนอตดกบแควน

อวนต  มเสนทางท สะดวกตอการตดตอกบเมองตางๆ ไดด  เชนอชเชน  เวทสา สาเกต สาวตถ กสนารา ปาวา กบลพสด   เวสาล ราชคฤห เปนตน  พระพทธองค ไดเสดจเมองโกสมพหลายคร ง ไดทรงแสดงพระธรรมเทศนาหลายพระสตร เชน โกสมพยสตร สนทกสตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 218/440

ชาลยสตร เปนตน และไดบตพระวนยกหลายคราว เชน ในสงฆาทเสสสกขาบทท   ๑๒ เปนตน คร งน นมพทธบรษทจานวนมากท เคารพศรทธาในพระองคสรางวดถวายเปนอารามท พกสงฆเชน วดโฆสตาราม วดปาวารการาม วดกกฏาราม โดยเฉพาะวด

 โฆสตารามท  โฆสกเศรษฐสรางถวาย พระพทธองคเสดจมาประทบ ในพรรษาท  ๙

  ปจัจบนเมองโกสมพท ลอช อในอดตน น เหลอไวเพยงซากปรกหกพง มกองอ ฐหนจากการพงทลายของปราสาทราชมณเฑยรเหมอนเมองรางท งหลาย นครอนย งใหเหลอเพยงหม บานเลกๆช อ โกสม หรอหม บานหสมบาทตชนบท จงหวดอลลาฮาบาดร ฐอตตรประเทศของอนเดย ต งอย รมฝั งน ายมนานท  หางจาก

ตวจงหวดไปทางตะวนตกเฉยงใตประมาณ ๕๙ ก โลเมตร เมองน  ไดเร มตนทาการขดคนทางโบราณคด โดยศาสตราจารย  จ.อาร.ชารมา ในป  พ.ศ. ๒๔๙๒ และมการสารวจอกคร งในป  พ.ศ.๒๔๙๔ ถง ๒๔๙๙ ปัจจบนปรากฏหลกฐานท  ไดจากการสารวจขดคนเปนท แนนอนแลว โดยยงคงมซากกาแพงเมองปรากฏให

เหนอย   และไดคนพบวดโบราณท สนนษฐานวาเปนวดโฆสตารามมหาวหาร วดท สรางข นในสมยพทธกาล ซ งมการคนพบบาตรดน โบราณ พระพทธรป และโบราณวตถจานวนมากภายในแหลงขดคนเมองโกสมพแหงน   โบราณวตถสวนใหทางการอนเดยไดนา

 ไปเกบรกษาท พพธภณฑแหงเมองอลลาฮาบาด

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 219/440

 สมยพทธกาลมดาบส ๕๐๐ ซ งพานกอย   ณ ปา

หมวนต  เขามาภกขาจารในเมองโกสมพ  เศรษฐ โกสมพ  ๓ทาน คอ โฆสกะ ปาวารกะ และ กกกฏะ เหนดาบสเหลาน นแลวเกดความเล อมใส จงนมนต ใหรบภกษาหารยงเรอน

ของตนเปนประจา กอนถงฤดฝนคราวหน ง เหลาดาบสเดนทางจากปาหมวนตเพ อจะมายงนครโกสมพ  ระหวางทางพกท 

 โคนไทรใหตนหน ง เหนรกขเทวดาประดบดวยทพยอาภรณอนสวยงาม จงถามวาทานไดสมบตน มาดวยผลบใดรกขเทวดาเลาใหฟังวา เปนผลจากการไดอธษฐานองคอ โบสถ

คร งวน ในคร งท ตนถอกาเนดเปนบรวารของทานอนาถบณฑกเศรษฐ ผ มศรทธาแนนแฟนตอพระสมมาสมพทธเจา แลว ไดทากาละในเยนวนน น จงไดมาบงเกดเปนรกขเทวดาอย  ณท น   เหลาดาบสฟังคาวาพระสมมาสมพทธเจาแลวกบงเกด

ความเล อมใสต งใจจะเดนทางไปเฝาพระบรมศาสดา คร นถงเมองโกสมพกเขาไปแจงความประสงคแกเศรษฐท งสามเศรษฐกลาววา พวกขาพเจาท งหมดจะขอตามทานไปดวยดาบสจงเดนทางลวงหนาไปกอน เม อเขาเฝาพระบรมศาสดายงพระอารามเชตวนมหาวหาร รบฟังพระธรรมเทศนาแลว

เศรษฐ ผ สรางวัดท โกสั มพ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 220/440

ดาบสท ง ๕๐๐ ไดบรรลอรหตตผลพรอมดวยปฏสมภทาจงกราบทลขอบรรพชาอปสมบท พระบรมศาสดาประทานเอหภกขอปสมปทา  เศรษฐท งสามพรอมดวยขบวนเกวยนบรรทกเคร อง

 ไทยธรรมเปนจานวนมากตามมาถงภายหลง ต งท พานกอย  ใกลกบพระเชตวนมหาวหารไดถวายทานอย   ณ ท น นประมาณก งเดอน เม อรบฟังพระธรรมเทศนาแลวบรรล

 โสดาปัตตผล กราบทลอาราธนาพระพทธองค ใหเสดจไปประทบ ณ เมองโกสมพ

  เศรษฐท งสามกลบถงเมองโกสมพแลว ตางกสรางอารามคนละอาราม โฆสกเศรษฐ สรางโฆสตาราม ปาวารกเศรษฐ  สรางปาวารการาม กกกฏเศรษฐ  สรางกกกฏารามเม อพระบรมศาสดาเสดจมาถง เศรษฐจงนอมถวายวหารแกภกษสงฆท มาจากทศท งส อนมพระพทธเจาเปนประมข

พระองคทรงอนโมทนาและประทบอย ในอารามท งสามน นเศรษฐตางกผลดเปล ยนกนอปัฏฐากพระพทธเจาและภกษสงฆตามวาระของตน  เมองโกสมพยงมวดพทรการาม ซ งเปนวดใหอกวดหน งในสมยพทธกาล แต ไมปรากฏช อผ สราง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 221/440

สงฆเภท

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 222/440

  พระพทธองคเสดจมาประทบจาพรรษาท   ๙ อย ท เมอง โกสมพ  ในระหวางน นพระสงฆ ในโฆสตารามแตกความสามคค เน องจากพระวนยธร กบ พระธรรมกถก ถกเถยงกนดวยเร องเก ยวกบวนย เกดการทะเลาะววาทกนเร องการคว าขนน าในหองน า แตกแยกออกเปนสองพวก ไมรวมสงฆกรรมกน เม อ

พระพทธองคทรงทราบก ไดเสดจมาตกเตอน หามปรามเพ อ ใหสามคคปรองดองกน โดยไดตรสสาราณยธรรม คอ ธรรมท ทาใหระลกถงกน ๖ ประการ คอ รกกนไว  ใหความเคารพกน สงเคราะหกน ไมววาทกน พรอมเพรยงกน และเกาะกล มกนไว แลวตรสโทษแหงการแตกสามคคและอานสงสแหงความ

สามคค โดยทรงยกนทานชาดกมาเลาใหฟังหลายเร อง ถงอยางน นภกษ ๒ พวกกยงไมยอมคนดกน ท งไมเอ อเฟ อตอคาพร าสอนตกเตอน พระพทธองคทรงระอาตอเหตการณดงกลาว จง

 ไดเสดจหลกหนไปประทบจาพรรษาแตลาพงพระองคเดยวท ควงไมสาละให  ช อภททสาละ ในรกขตไพรสณฑเขตปา

ปาร ไลยกะ ไดชางปาร ไลยกะคอยเฝาคอยอปัฏฐากรบใชตลอดพรรษา ซ งเปนพรรษาท  ๑๐ ของพระพทธองค  ออกพรรษาแลวจงเสดจไปเมองสาวตถ  ภกษท ทะเลาะกนสานกผดและคนดกนได ในระหวางพรรษา เม อออกพรรษาภกษเหลาน นจงพรอมใจกนไปเฝาพระพทธองคท เชตวนมหาวหาร เมองสาวตถ

เพ อกราบทลขออภยโทษ 

สงฆ ว วาท

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 223/440

  ในระหวางท พระพทธเจาประทบอย ท  โกสมพน น นางขชชตตราทาสของพระนางสามาวดอครมเหสในพระเจาอเทน

 ไดฟังธรรมเทศนาบรรล โสดาปัตตผลแลว จงนาธรรมเทศนา

น นไปแสดงแกพระนางสามาวดพรอมดวยบรวาร ๕๐๐ ให ไดบรรล โสดาปัตตผลเชนเดยวกน แตดวยบพกรรมท เคยไดลวงเกนตอพระปัจเจกพทธเจา ทาใหพระนางสามาวดและบรวาร๕๐๐ ถกพระนางมาคนทยามเหสคนท   ๓ ของพระเจาอเทนปดประตขงไวภายในปราสาทและจดไฟเผา เม อตาหนกถกไฟ

พระนางสามาวดถวายผารตนกมพล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 224/440

 ไหม  พระนางสามาวด ได ให โอวาทแกหงบรวาร ๕๐๐ วาจงเปนผ  ไมประมาท มนสการซ งเวทนาปรคคหกมมฏฐาน (กาหนดเวทนาเปนอารมณ) กอนตายบางพวกไดบรรลสกทาคามผล บางพวกบรรล อนาคามผล

  พระนางมาคนทยามเหสคนท  ๓ ของพระเจาอเทน ไดผกจตอาฆาตในพระพทธเจาเพราะถกตาหนวารางกายเตมดวยคตและมตรและไมอยากแตะตองแมดวยปลายน วเทา และมความเคยดแคนวาพระสวามรกใครหวงใยพระนางสามาวดมากกวาตน จงไดจางคนปากกลาใหดาพระพทธเจาและหม ภกษดวยคาดา ๑๐ อยาง เชน เจา

 โจร เจาโง เจาบา เปนตน พระพทธองคตรสกบหม ภกษวา “มนษยผ ฝกอบรมตนแลวยอมประเสร ฐกวาสตวท  ไดฝกแลว เพราะสามารถอดทนตอคาลวงเกนได” จงไมม ใครหว นไหวตอคาดาเลยแมแตนอย

  นอกจากน   ยงมเร องราวมากมายท เกดข นในเมองโกสมพท 

ปรากฏในคมภรพระพทธศาสนา เชน เร องโฆสกเศรษฐ ซ งเปนเร องกฎแหงกรรมท นาสนใจ ในชวตต งแตแรกเกดถกพอเล ยงพยายามฆาถงเจดคร งเจดหน แตกรอดตายมาไดดวยอานาจบเกา เร องของพระพากลเถระ พระปณโฑลภารทวาชเถระ เร องพระเจาอเทนราชากบพระนางสามาวด พระนางมาคนทยา พระนางวาสลทตตา เปนตน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 225/440

 พระราชว งกร งโกสมพ   ตาหนกพระเจาอเทน

พระราชวงกรงโกสมพ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 226/440

225 

กาแพงพระราชวงกรงโกสมพ 

แม น  ายม นาบรเวณดานหนาพระราชวงกรงโกสมพ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 227/440

 รกขตไพรสณฑ เขตป าปาร ไลยกะ

สนนษฐานวาจะเปน ปาวารการาม หรอ กกก ฏาราม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 228/440

227

 โฆสตาราม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 229/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 230/440

 กฐนทาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 231/440

  “สาเกต” เมองสาคแหงท สองในแควนโกศล อย หางจากเมองสาวตถ  ๑๑๒ ก โลเมตร อย  ในเขตการปกครองของพระเจาปเสนท โกศล

  ธนชยเศรษฐ  นางสมนาเทวภรรยา และนางวสาขาธดาพรอมดวยบรวารอกจานวนมาก ไดยายจากภททยนคร แควนมคธมาอย แควนโกศลตามคาขอของพระเจาปเสนท โกศล เม อมาถงเมองแหงน ซ งมความอดมสมบรณ  ธนชยเศรษฐจงกราบทลใหพระเจาปเสนท โกศลทราบวา จะต งถ นฐานอย ท เมองแหงน พระราชาได

พระราชทานนามวา เมองสาเกต  คร งหน ง ภกษชาวเมองปาเฐยยะ ๓๐ รป เดนทางไกลจะไปเขาเฝาพระพทธเจาท พระเชตวนมหาวหาร เม อมาถงเมองสาเกตกถงวนเขาพรรษาพอด จงพากนจาพรรษาท น  เม อออกพรรษาจงรบเดนลยน าและโคลน จวรเปรอะเป อนไปเขาเฝาพระพทธเจา

จงเปนตนเหต ใหทรงอนาตการถวายและการรบผากฐน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 232/440

เมองสาเกต รมฝั  งแม น  าอจ รวด 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 233/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 234/440

มหาสตปั ฏฐานสตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 235/440

  แควนกร เปนเมองหน งในสมยพทธกาล ต งอย ทางทศเหนอเฉยงไปทางตะวนตกเลกนอยของมชฌมประเทศ มเมองหลวงช ออนทปัตถ  พระพทธองคเคยเสดจมาท กมมาสทมมะนคม ซ งเปน

ชนบทแหงหน งในแควนกร  และไดแสดงพระสตรท สาคๆ เชน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 236/440

มหาสตปัฏฐานสตร และมหานทานสตร เปนตน ปัจจบนเช อกนวา คอ บรเวณ Greater Kailas ซ งต งอย  ในเขตไกรลาศตะวนออก กรงนวเดล  อย หางจากตวเมองหลวงประมาณ ๓ ก โลเมตรตรงจดท พระพทธเจาแสดงมหาสตปัฏฐานสตร ปัจจบนเปนกองหน

สแดงขนาดยอม และมแผนหนกอนหน งบรเวณยอดกองหน ซ งม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 237/440

ขอความจารกดวยอกษรพรหม เช อกนวา พระเจาอโศกเปนผ จารก ไว  เพ อแสดงเปนหลกฐานใหทราบวา เปนสถานท ท พระพทธเจา ไดทรงแสดงพระสตรดงกลาว ซ งถอวาเปนพระสตรท สงสดในพระพทธศาสนาวาดวย การเจรกายานปัสสนา เวทนานปัสสนาจตตานปัสสนา และธมมานปัสสนาสตปัฏฐาน อนเปนการเจรภาวนาท นาไปส ความพนทกข ไดอยางถกทาง  ปัจจบนกมมาสทมมะนคมอย ในความดแลของกอง

 โบราณคด  กระทรวงวฒนธรรมอนเดย ซ งไดประกาศไวต งแตป พ.ศ. ๒๕๑๑ วา สถานท ดงกลาวเปนอนสรณสถานท มความสาค

 ในระดบชาต  และไดสรางร วเหลกลอมรอบกองหนไวเพ อเปนการอนรกษเปนอยางด 

กมมาสทมมะนคม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 238/440

237

จารกอกษรพรหม สมยพระเจาอโศกมหาราช

คาแปล...

“ณ สถานท  น   องค พระตถาคตไดแสดงมหาสตปัฏฐานสตรแกพทธบรษทท งบรรพชตและคฤหสถ  แห งนครอ นทปัตถ  แคว นก ร”

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 239/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 240/440

 โคตมตตถะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 241/440

  ปาฏลบตรอย หางจากพทธคยา ๑๐๔ ก โลเมตร ปัจจบนคอ ปัตนะ เปนเมองหลวงของร ฐพหาร จากราชคฤหระยะทาง ๙๐ก โลเมตร คร งพทธกาลคอหม บานปาฏลคาม พระพทธองคเสดจผานหลายคร ง เชนเม อคร งท เสดจไปโปรดประชาชนชาวเวสาลคราว

ท ประสบภยพบต  ทรงใหพระอานนทนาน าพระพทธมนตประพรม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 242/440

เปนเหต ใหภยท งหลายสงบระงบลงได  คร งสดทายเสดจมารบอาหารบณฑบาตจากวสสการพราหมณและสนธพราหมณ  อามาตยเอกของพระเจาอชาตศตร  กอนท จะเสดจขามแมน าคงคาไปจาพรรษาสดทายท เมองเวสาลและเสดจดบขนธปรนพพาน ณ กสนารา ปาฏลบตรเคย

เปนท ต งเมองหลวงในสมยพระเจาอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 243/440

วดอโศการาม

วดอโศการาม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 244/440

243

เสาทองพระโรงพระราชวงเกา

  ต งอย ภายในอโศการาม เปนหน งในจานวน ๒๒๖ ตน ท  ไดถกขดลกไป ๑๗ เมตรจนกลายเปนสระน า และม โผลออกมาจากน าอกประมาณ ๘๐ ตน เสาหนท งหมดน เปนเสาทองพระโรงของพระราชวงท มอบถวายวดอโศการาม

อโรคยาสถาน

เปนโรงพยาบาลท พระเจาอโศกมหาราชทรงใหสรางข น

ภายในวดอโศการาม

วดอโศการาม คนทองถ นเรยกวา “กมราหะ” พระเจาอโศกมหาราชทรงอปถมภ ใหมการสงคายนาคร งท   ๓ ชาระพระธรรมวนย และจดสงสมณทตประกาศพระศาสนา และทรงจดใหสรางโรงพยาบาลข น ณ อารามน เพ อรกษาพระสงฆและพสกนกรท วไป พรอมกบสรางอโรคยาสถานเพ อใหการรกษาแกสตวเล ยง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 245/440

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

เสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 246/440

245 

ทาน าโคตมตตถะ

  เปนทาน าท พระพทธองคเสดจขามแมน าคงคาไปเมองเวสาลเพ อโปรดชาวแควนวชช ในคราวเกดโรคระบาด และเสดจผานอกหลายคร ง ปัจจบนกยงเรยกวา พทธคาท เหมอนเดม

 ท าน  าโคตมตตถะ ฝั งแมน าคงคาดานเมองปาฏลบตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 247/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 248/440

  บวชภกษณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 249/440

พระนางมหาปชาบด โคตมขอบวชเปนภกษณ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 250/440

  เวสาล  เมองหลวงของอาณาจกรวชช  หน งใน ๑๖แควนของชมพทวป เรยกกนหลายช อวา ไวสาล  เวสาล  ไพสาล  มกษตรยลจฉวปกครองแบบคณะราษฎร  มความม นคงในหลกการปกครอง เพราะปกครองกนดวยหลกอปรหานยธรรม ในระบอบสามคคธรรม  พระพทธเจาเสดจเมองเวสาลคร งแรก หลงจากออก

พรรษาท   ๒ เพราะกรงเวสาลเกดภยพบต  ๓ อยางพรอมกน คอ ทพภกขภย อมนสสภย และพยาธภย กษตรยลจฉวมมตใหเจามหาลไปกราบทลนมนตพระพทธเจาใหเสดจเมองเวสาล  พระพทธองค ไดเสดจผานปาฎลคาม แลวลงแพขามแมน าคงคาท ทาน าพทธโคตมะ เม อเสดจถงเมองเวสาล 

ทรงอนาตใหทานพระอานนทนารตนสตรไปสาธยายพรอมกบประพรมน าพระพทธมนต โดยรอบพระนครตลอด ๗ วนแมพระพทธองคกตรสรตนสตรท สณฐาคารกลางเมองเวสาลทาใหมผ บรรลธรรมข นตาง ๆ มากมาย  ตอมา พระพทธเจาไดเสดจมาประทบจาพรรษาท   ๕

ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน เขตเมองเวสาล ระหวางน นพระนางมหาปชาบด โคตม  พรอมดวยนางสากยาน  ๕๐๐ ปลงเกศา ครองผากาสาวพสตรถอเพศเปนนกบวช มาเขาเฝาพระพทธเจา ทลขอบรรพชาและอปสมบท พระพทธองคทรงอนาตใหบวชตามคาออนวอนของพระอานนท  ตอมาได

เสดจเมองเวสาลอกหลายคร ง โดยประทบท กฏาคารศาลา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 251/440

พระยาวสสวดมารทลอาราธนาใหเสดจดบขนธปรนพพาน

ทรงทศนากรงเวสาลเปนคร งสดทาย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 252/440

  นางอมพปาลคณกาไดถวายสวนมะมวงใหเปนสงฆารามในพระพทธศาสนา พระนางยโสธราทรงผนวชในสานกพระมหาปชาบดเถร นางรปนนทา นองสาวของพระนนทเถระออกบวชในสานกพระมหาปชาบดเถรเชนเดยวกน

  เจามหาล  ไดฟังสกกปัหสตรแลวสงสยวาทาวสกกะมจรงหรอ เขาเฝากราบทลถามพระพทธเจา พระพทธองคตรสบอกวตตบท ๗ อนเปนขอปฏบต ไดเปนทาวสกกะวา“เปนผ เล ยงมารดาบดา นอบนอมตอผ  ให ในตระกล พดจาออนหวาน เวนคาสอเสยด กลาวคาสตย ไมตระหน  และขม

ความโกรธได”  พระพทธองคประทบจาพรรษาท   ๔๕ ซ งเปนพรรษาสดทายกอนเสดจดบขนธปรนพพาน ท หม บานเวฬวคาม หลงจากออกพรรษาแลว ชวงบายวนหน งพระพทธองคชวนพระ

อานนท ไปยงปาวาลเจดย ทรงเปลงนมตโอภาสถง ๓ คร งแตพระอานนท ไมเขาใจ ทรงปลงพระชนมายสงขารวา “นบจากน  ไปอก ๓ เดอนเราตถาคตจะปรนพพาน”

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 253/440

พระราชวงของเจาลจฉว 

ทาน าอกกเจละ

 ท าน  าอกกเจละ ฝั งแมน าคงคาดานเมองเวสาล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 254/440

253

 พระราชว งของเจ าล จฉว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 255/440

ก ฏาคารศาลา ปามหาวน 

อารามท กษตรยลจฉวสรางถวายพระสมมาสมพทธเจา ต งอย  ในปามหาวน ทางเหนอของอาณาจกรวชช ในปาหมาลย และพระพทธองคทรงประทบอย  ในพรรษาท  ๕ และแวะคราวเม อเสดจ

 ไปกสนารา มภกษเขาอย จาพรรษาในอารามน เปนประจา  กฏาคารศาลาเหลอไวเพยงซากโบราณสถาน ท ประกอบไป

ดวยสงฆาราม มหองพก หองประชม เจดยนอยใหท เดนสงางาม มสถปองค ใหซ งมลกษณะเปนรปทรงกลมคว า มเสาหนพระเจาอโศกท ยงมหวสงหประดษฐานอย ดานบน ต งตระหงานเดนสงางามมาก และหนหนาไปทางทศเหนอประหน งวาทอดอาลยตามพระพทธองคคร งเสดจผานเมองน เปนคร งสดทาย กอนจะเสดจไป

ปรนพพาน ณ เมองกสนารา

กฏาคารศาลา ปามหาวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 256/440

255 

บรเวณโดยรอบ กฏาคารศาลา ปามหาวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 257/440

บรเวณโดยรอบ กฏาคารศาลา ปามหาวน

หวสงหบนเสาศลาจารกพระเจาอโศกมหาราช

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 258/440

257

อมพปาลคณการาม

อมพปาลคณการาม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 259/440

เกสรยาสถป

เกสรยาสถ ป เสนทางท พระพทธเจาเสดจผานกอนปรนพพาน

ปาวาลเจดย 

สถปโบราณขนาดเสนผานศนยกลาง ๓ เมตร มสงกะสมงเปนทรงกลม ศาลาแปดเหล ยม ลอมรอบฐานเจดย โบราณ ซ งได

รบการขดคนจากฝายโบราณคดของร ฐบาลกลาง และนกโบราณคดยนยนวา น คอพระสถปท บรรจพระบรมสารรกธาตท  ไดแบงจากกสนาราและจากสถปอก ๗ แหง แลวอเชมาบรรจ ไว ในสมยเดยวกบเมองราชคฤหของพระเจาอชาตศตร  ราชาลจฉว  ราชามลละ ราชาโกลยะแหงรามคาม พราหมณแหงเวฏฐทปกนคร ราชา

 โมลนคร ราชาศากยะแหงกบลพสด 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 260/440

259

 ปาวาลเจดย

 

 ฐานของปาวาลเจดยท ยงเหลออย 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 261/440

วาลการาม 

“วาลการาม” เปนท ทาสงคายนาคร งท  ๒ เม อ พ.ศ. ๑๐๐ โดยมพระยสกากณฑกบตรเปนประธาน พระเรวตเถระเปนผ ถามพระสพพกามเถระเปนผ วสชนา พระเจากาลาโศกราช เปนผ ถวายศาสนปถมภ ใชระยะเวลา ๘ เดอน มพระอรหนต ๗๐๐ รป หลก

 ฐานทางบาลกลาววา เม อพระพทธเจาปรนพพานแลว ๑๐๐ ป ภกษ

วชชบางรปบตหลก ๑๐ ประการนอกพระวนยข น ซ งไมลงรอยกบพระปาฏ โมกข หลกฐานทางลงกากลาววา การลงมต ในคร งน นไมเปนเอกฉนท ภกษชาวเมองเวสาลบางพวกท  ไม ไดเขาประชม ก ไปจดประชมใหมเรยกวา มหาสงฆกะ หรอ มหาสงคต ฝายมหาสงฆกะ

 วาลการาม ทตยสงคายนา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 262/440

261

 วาลการามในปจัจบน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 263/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 264/440

 ปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 265/440

จนทะกมมารบตรถวายภตตาหารคร งสดทาย

พระอานนทถวายน าระหวางทางเสดจไปเมองกสนารา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 266/440

  หลงจากพระพทธองคทรงปลงพระชนมายสงขารท เวฬวคามเมองเวสาลแลว ไดเสดจผานไปทางภณฑคาม หตถคาม อมพคามชมพคาม โภคนคร แควนวชช ทรงแสดงมหาปเทส (หลกอางอง)๔ อยางวา

“พวกเธออยาพงเชอหรอคดคานเพราะไดฟังจากพระโอษฐของพระศาสดา เพราะไดฟังจากหมสงฆเพราะไดฟังจากพระ เถระผ เปนพหสตหลายรป หรอเพราะไดฟังจากพระเถระผ เปน 

พหสตบางรป ควรตรวจสอบเทยบเคยงกบพระสตรและพระวนย กอน”

เม อเสดจถงเมองปาวา แควนมลละ ไดประทบอย   ณอมพวน สวนมะมวงของนายจนทะกมมารบตร ทรงรบนมนตเสวยพระกระยาหารเชาช อสกรมททวะท เรอนของนายจนทะ แลว

รบส งใหฝังสวนท เหลอ ใหหม ภกษฉนภตตาหารชนดอ น หลงจากเสวยแลวเกดอาพาธอยางแรงดวยโรคโลหตปักขนทกาพาธ มเวทนากลาจวนจะปรนพพาน แตทรงมสตสมปชะอดกล นเวทนาไว ได  พระพทธองคเสดจตอไปทางเมองกสนารา ระหวางทางทรงแวะพกท ควงตนไมตนหน ง รบส งกบพระอานนทถงสามคร งวา

“กระหายน า” ทานพระอานนทจงนาบาตรไปตกน า แมจะดวาข นเพราะเกวยนเพ งผานไป แตกกลบใสสะอาดเปนท ประหลาดใจย งนก หลงจากน นทรงรบผาเน อทองสงคค หน งจากนายปกกสะมลลบตร พระอานนทนอมผาค น นเขาไปทาบพระวรกายของพระพทธองคทาใหพระฉววรรณงดงามผดผองเจดจา พระพทธ

องคตรสวา “พระวรกายของตถาคตยอมบรสทธ ผดผองสองคราว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 267/440

 โปรดสภททปรพาชกเปนปัจฉมสาวก

เสดจดบขนธปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 268/440

คอ คราวตรสร อนตตรสมมาสมโพธาณและคราวเสดจดบขนธปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพาน อานนท ในปจัฉมยามแหงราตรน  ตถาคตจกปรนพพาน ระหวางไมสาละค  ในสาลวโนทยานของมลลกษตรย เขตเมองกสนารา”  พระพทธองคเสดจผานแมน ากกธานท  ใหพระจนทกะปผาสงฆาฏเปนส ช น แลวเสดจสหไสยาสน โดยต งพระทยวาจะลกข นรบส งกบพระอานนทเร องอาหารท นางสชาดาถวายกอนตรสร และ

นายจนทะถวายกอนปรนพพานวามอานสงสเสมอกน แลวเสดจขามแมน าหรวด ไปส สาลวโนทยาน เมองกสนารา สาเรจอนฏ

 ฐานไสยา คอ นอนโดยจะไมลกข นอก ระหวางไมสาละค   โดยหนพระเศยรทางทศเหนอตรสปัจฉมวาจาวา

“หนททาน ภกขเว อามนตยาม  โว วยธมมา สงขารา อป

ปมาเทน สมปาเทถ. (ท.มหา. ๑๐/๑๘๕) ภกษท งหลาย เราขอเตอนเธอท งหลายวา สงขารท งหลาย มความเสอมไปเปนธรรมดา เธอท งหลายจงถงพรอมดวยความไมประมาทเถด”

จากน นกทรงเสดจปรนพพาน อนเปนเวลาพระจนทรเตม

ดวงของเดอนวสาขมาส (เมษายนถงพฤษภาคม)  อก ๖ วนตอมา ในระหวางท พระสรระของพระพทธองคทรงต งอย  ในราชอทยาน เหลามลลกษตรย ไดเตรยมการถวายพระเพลงพระพทธสรระ ภายใตการแนะนาของพระอนรทธเถระ ซ งเปนพระาตและพระสาวกตดตาม ในวนท เจดไดมการบชาพระพทธสรระ

ดวยการประพรมดวยเคร องหอม มาลยดอกไม  และการประโคม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 269/440

ถวายพระเพลงพทธสรระ

 โทณพราหมณแบงพระบรมสารรกธาต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 270/440

ดนตร จากน นไดอเชพระพทธสรระเขาไปในเมอง ผานประตทางทศเหนอ และทะลออกทางประตทศตะวนออกไปยง มกฏพนธนเจดย  อนเปนสถานท ศกด สทธ ของเหลามลลกษตรย  ณสถานท แหงน  ไดมการเตรยมจตกาธาน (เชงตะกอน) และอเชพระพทธสรระข นประดษฐานบนจตกาธานเพ อถวายพระเพลง  ในขณะน น ขาวไดทราบถงพระมหากสสปเถระ พระสาวกท พระพทธองคทรงสรรเสรมากท สดองคหน ง ซ งเดน

ทางมาพรอมกบพระภกษหม ใหถงกสนาราในเวลาท จะเร มการถวายพระเพลง หลงพธถวายพระเพลงลาดบสดทายซ งมพระมหากสสปเถระเปนประธาน เหลามลลกษตรย ไดเกบพระบรมสารรกธาตกลบเขาส เมองกสนารา เพ อจะนาไปบรรจ ไว ในสถปและเพ อสกการบชาตอไป

  ขาวการปรนพพานของพระพทธเจาไดแพรสะพดอยางรวดเรวและกวางไกล พระเจาอชาตศตรแหงราชคฤห  กษตรยลจฉวแหงเวสาล  ศากยกษตรยแหงกบลพสด   พลกษตรยแหงอลลกปปะ โกลยกษตรยแหงรามคาม มลลกษตรยแหงปาวารวมท งพราหมณผ ครองนครเวฏฐทปกะ ตางอางสทธ  ในพระบรม

สารรกธาตจากมลลกษตรยแหงกสนารา จนเกอบจะเกดสงครามแยงชงพระบรมสารรกธาต  ก ได โทณพราหมณเขามาจดการ โดยตกลงอยางสนต ใหมการแบงพระบรมสารรกธาตออกเปน ๘ สวนเทา ๆ กน ในจานวนน  สวนหน งเปนของมลลกษตรยแหงเมองกสนารา ซ งไดสรางพระสถปสาคข นมาแหงหน งในเมองของตน

พรอมกบจดใหมพธเฉลมฉลองอยางสมพระเกยรต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 271/440

 

พระพทธองคไดทรงเลาเร องเมองกสนาราตามท ปรากฏในมหาสทสสนสตรวา ในอดต เมองกสนารามพระเจามหาสทสสนะจกรพรรดราชเปนผ ครองเมอง มมหาสมทรท งส เปนขอบขณฑสมาทรงเปนผ ชนะปัจจามตรโดยธรรมไมไดใชอานาจอาาและศาตราวธแตอยางใด พระองคเปนท รกใครของพลเมองท งหลาย เมองกสนารา

น แตเดมมช อวา “กสาวดนคร” ทศตะวนออกถงตะวนตกระยะทาง๑๒ โยชน ทศเหนอถงใตระยะทาง ๗ โยชน มความสมบรณม งค งมพลเมองหนาแนน มเสยง ๑๐ เสยงกกกองท งกลางวนและกลางคน คอ เสยงชาง เสยงมา เสยงรถ เสยงกลอง เสยงตะโพน เสยงพณ เสยงขบรอง เสยงกงสดาล เสยงสงข และเสยงท ตางเรยกกนมา

ด มมาบร โภคอาหารทกมมเมอง  สมยพทธกาลน น กสนาราอย ภายใตการปกครองของแควนมลละ เมองหลวงคอปาวานคร เปนนครท พระพทธองคทรงเลอกเปนท เสดจปรนพพาน แมพระอานนทจะทลคดคาน เพราะถอวาเปนเมองเลกเปนแคก งเมองเทาน น แตพระองคทรงยนยนถงความ

สาควา ในอดตพระองคเคยเสดจสวรรคตท เมองน มาแลวถง ๖คร ง และคร งน จะเปนคร งสดทายแหงการท งรางของตถาคตเจา  หลงพทธกาล กสนาราเปนหน งในส สงเวชนยสถานท คงความสาคย ง มปชนยสถานศกด สทธ   มวหาร วด เจดยเปนจานวนมาก เม อป พ.ศ. ๓๑๐ พระเจาอโศกมหาราชไดเสดจมาจารกแสวง

บ พรอมกบทานพระโมคคลลบตรตสสเถระ ทรงบรจาคทรพย

กสนารา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 272/440

271

สรางสถปไวพรอมใหสลกเสาศลาเปนหลกฐานวา ณ ท น เปนท เสดจดบขนธปรนพพานของพระพทธเจา  พ.ศ. ๙๕๖ - ๙๙๗ ยคการปกครองของกมารคปตะพทธศาสนกชนท มศรทธาแกกลาคนหน งช อ หรบาละไดสรางพระพทธรปปางปรนพพานขนาดใหข นองคหน ง ประดษฐานในพระวหารปรนพพาน ซ งนบวาเปนการกอสรางกสนาราในยคของคปตะท มความเจรสงสด

  ในราวพทธศตวรรษท  ๑๕ - ๑๖ หวหนาเผาระดบทองถ นช อ กาลาจร  ไดกอสรางวดข นมาแหงหน ง อย ตดกบพระพทธรปปางประทบน งขนาดให  วดแหงน ช อ มาธา-กวร ซ งนบเปนการกอสรางพทธสถานท เกดข นในระยะสดทายในอนเดย เพราะในเวลาอกสองสามศตวรรษตอมาพระพทธศาสนากไดสหายแทบจะส นจาก

แผนดนพทธภม  นบต งแตพทธศตวรรษท   ๑๖ หรอประมาณหน งพนปท ผานมาสถานท ศกด สทธ ของมหาปรนพพานไดถกทอดท ง และถกบกรกโดยศาสนกอ น  ในป พ.ศ. ๒๔๑๙ เอ.ซ.แอล. คารลลเล ผ ชวยของคนนงแฮม

 ไดทาการขดคนพบวหารกบสถปกลาง และพระพทธรปปางปรนพพาน

ท ฝังอย  ใตส งปรกหกพงในหองส เหล ยม ท อย ขางหนาดานขวาของสถป  ในป พ.ศ. ๒๔๔๗ – ๒๔๕๐ นกโบราณคดชาวอนเดย ภาย ใตการอานวยการของ เจ.พ.โวเกล และในป พ.ศ. ๒๔๕๓ – ๒๔๕๕ โดย ฮรนอนดา ศาสตร  ไดขดคนพบอ ฐท กอสรางเปนจานวนมากรอบ ๆ อนสาวรยกลาง เปนซากของวดเกาจานวนมาก รวมท งสถป

และสถานท ต งของวหารจานวนหน ง การขดคนพบคร งน   เปนการ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 273/440

พสจนถงจดท ต งของเมองกสนารา นอกจากน ยงพบจารกจานวนมากรวมท งตราประทบ แผนทองแดงท ระบถงวดตางๆท ต งอย ตดกบอนสาวรยมหาปรนพพานวหารและท ต งอย ตดกบสถปหรออนสาวรยแหงมหาปรนพพานเจดย  จงทาใหเมองกสนาราไดฟ นคนชพกลบเปนเมองท มชวตชวาข นมาอกคร งหน ง  ปจัจบน เมองกสนาราเปนเมองขนาดเลกระดบตาบล ต งอย 

 ใกลกบเมองกาเซย (เสนร งท  ๒๒ องศา ๔๔ ลปดาเหนอ และเสน

แวงท   ๘๓ องศา ๕๕ ลปดาตะวนออก) อย หางจากเมองดวาเรย ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ๓๓ ก โลเมตร และหางจากเมอง โครกขปร ไปทางทศตะวนออก ๕๕ ก โลเมตร อย  ในเขตปกครองของร ฐอตตรประเทศ เดมมช อเมองเปนภาษาทองถ นวา มาธา-กวร-กา-

 โกต เปนท ต งอนสรณสถานท สาคของพทธศาสนา แบงออกเปน

๔ กล มท ชดเจนไดแก  ๑. สถานท สาคหลก ไดแก  สถปปรนพพานและวหารปรนพพาน ท งสองแหงน ต งอย บนพ นท ยกสง และลอมรอบดวยวดและวหารอกเปนจานวนมาก  ๒. วหารมาธา-กวร (The Matha-Kuar Shrine) อนเปน

ท ประดษฐานของพระพทธรปปางภมสมผส (Bhumisparsa Mudra)อายกวา ๑ พนป  ต งอย ทางทศตะวนตกเฉยงใต  ๓. มกฏพนธนเจดย  สถานท ถวายพระเพลง ต งอย ทางทศตะวนออก ระยะทางเกอบก โลเมตรคร ง  ๔. โทณพราหมณเจดย  สถานท แจกพระบรมสารรกธาต 

ต งอย ทางทศตะวนออก ระยะทางเกอบหน งก โลเมตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 274/440

273

พระสถปปรนพพาน 

“สถปมหาปรนพพาน” ต งอย ดานหลงของมหาวหาร ซ งเปนสถานท ดบขนธปรนพพานใตตนไมสาละท งค   สถปแหงน ถกคนพบและเปดเผยปรากฏรปรางออกมาอยางสมบรณ โดย คารลลเล ในป พ.ศ. ๒๔๑๙ ซ งในขณะน นมสภาพเปนเพยงกองอ ฐขนาดใหต งอย อยางงอนแงน เปนไปไดวาสถปแหงน คร งหน ง

อาจสงรวมถงปลายยอดประมาณ ๔๕.๗๒ เมตร ต งอย บนฐานยกสง ๒.๗๔ เมตร บนยอดปลายเปนท ต งของสถปทรงกลมซ งมความสง ๕.๔๙ เมตร ยอดปลายมการประดบประดาดวยเสาหนขนาดเลก ณ ยอดโดมท เปนคอคอดมความสงจากพ นดน๑๙.๘๑ เมตร อ ฐท พบจากการขดคนมขนาดตาง ๆ และมการ

เคลอบดวยวสดท แตกตางกน แสดงใหเหนวามการกอสรางทบท เดมมากกวาหน งคร ง  ในป  พ.ศ. ๒๔๕๓ มการศกษารายละเอยดเพ มเตมเก ยวกบอ ฐเหลาน  พบวาอ ฐท  ไดมาจากยอดสงสดของสถปมรอยประทบตราของ พระเจาไชยคปต  ต าลงมาจากยอดโดม ๔.๒๗

เมตร พบกล มกอนอ ฐทรงกลม มเสนผานศนยกลางและความลก ๐.๖๔ เมตร มภาชนะทองแดงบรรจอย ภายใน บรเวณปากภาชนะช นน มแผนทองแดงและฝังดวยเบ ยหวกลบ จารกอกษรบนแผนทองแดงประกอบดวยขอความในนทานสตร เปนภาษาสนสกฤต และมขอความวา แผนทองแดงไดถกฝังไว ในนพพาน

เจดย  (สถปหลก) ท สรางโดยฮารบาลา ซ งเปนบคคลท อาจ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 275/440

จะสรางเพ มหรอเปนคนสรางอนสรณสถานนพพานแหงน ดวยตนเอง ภาชนะท พบไดบรรจของไวหลายอยาง แตมของช นเลกๆช นหน งคอ เหรยเงนของกมารคปตะ จกรพรรดของราชวงศคปตะในพทธศตวรรษท  ๑๐  จากแนวลกด งลงตรงศนยกลางของสถปลงไป ๑๐.๓๖เมตร พบสถปขนาดเลกท อย  ในสภาพสมบรณ ความสง ๒.๘๒

เมตร และภายในบรรจพระพทธรปปางสมาธ  พบช นสวนของถานและดน สนนษฐานวาเปนเถาถานท  ไดมาจากพระธาตของพระพทธสาวกท สาคในพระพทธศาสนาองค ใดองคหน ง สถปองคเลกน  ไดรบการรกษาไวเปนอยางด  และอาจมการกอสรางกอนสถปให ไมนานนก พระพทธรปดงกลาวเปนศลปะและรป

แบบการกอสรางกลางศตวรรษท  ๖ และเม อขดคนลกลงไปในดนอก ๐.๘๔ เมตร พบทอนไมเกา มลกษณะท  ใชเปนกองฟอน  ในป  พ.ศ. ๒๔๗๐ มการซอมแซมโดยการบรจาคของทาน อ  โป กย  และทาน อ  โป เหลง เปนชาวพมาเม อวนท  ๑๘ มนาคม ๒๔๗๐ ไดประกอบพธปดสถป โดยมตวแทน

พระสงฆ  ๑๖ รป นาโดยพระอาจารยอ  จนทรามน  เจาอาวาสวดพมาเมองกสนาราในสมยน น มการนาเอาวตถท เปนทอง เงนทองแดง แผนจารก ฝังไวดานในพรอมคาอธบายขอเทจจรงและรายละเอยดของการขดคนดวย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 276/440

275 

 พระสถปปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 277/440

วหารปรนพพาน 

วหารแหงน ต งอย บนฐานเดยวกนกบสถป ดงท กลาวมาแลววาซากปรกหกพงของวหารและพระพทธไสยาสนภายใน ถกคนพบ

 โดยคารลลเลในป  ๒๔๑๙ โดยการท งลกด ง ณ จดศนยกลางของ

ซากปรกหกพงเหลาน น ภายหลงจากการทาความสะอาดรอบบรเวณซากปรกหกพงของอนสรณสถานแหงน   คารลลเลพบวหารท สรางครอบพระพทธปรนพพานไว  วหารมรปทรงส เหล ยม ความหนาของกาแพงแตละดาน ประมาณ ๓.๐๕ เมตร ภายในวดความยาวได ๙.๓๕ เมตร และความกวาง ๒.๖๖ เมตร มพ นรอบ ๆ ความกวาง

๐.๖๑ เมตร สามารถเดนรอบพระพทธวหารได กาแพงอย  ในสภาพท ผพงอยางมาก เพยงแตเหนรปรางวามทางเขาดานทศตะวนตก  ในระหวางการขดคนน   คารลลเลไดพบอ ฐจานวนมากท คอนขางเรยบและมผวหนาเปนทรงโคง ทาใหเช อวา วหารแหงน คร งหน งเคยมหลงคาท มมมโคงในปลายสด ซากปรกหกพงเหลาน  ทาใหระบ

เพ มเตมไดวาประตทางเขาเร มแรกจรง ๆ ต งอย ทางดานทศตะวนตก มหนาตางสองช นในดานทศเหนอและทศใตอยางละบาน จากขอสนนษฐานน  ทาใหการบรณะสาเรจอยางสมบรณ ในป พ.ศ. ๒๔๑๙

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 278/440

277

  ในเดอนพฤษภาคม ป พ.ศ. ๒๔๙๘ ร ฐบาลอนเดยไดต งคณะกรรมการข นมาชดหน งเพ อการบรณะซอมแซมสถานท ท เก ยวของกบพระพทธองค เพ อเปนการเฉลมฉลองพทธชยนต ๒๕ พทธศตวรรษคณะกรรมการมความเหนวาควรท จะตองขยายโครงสรางวหารท งหมด เพ อใหมท วางพอสาหรบผ แสวงบเขาไปนมสการพระพทธ

รป จงมการขยายขางในเพ มข นและเสนอใหมการสรางโครงสรางใหม ใหเหมาะสมกบความสาคของอนสรณสถานแหงน   ดวยเหตน วหารท ปรากฏอย  ในปัจจบนจงถกสรางข นใหม ในป พ.ศ. ๒๔๙๙

วหารปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 279/440

 พระสถปปรนพพาน และ วหารปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 280/440

279

 พระสถปปรนพพาน และ วหารปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 281/440

 บรเวณโดยรอบของพระสถปปรนพพานและวหารปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 282/440

281

 สถปประดษฐานพระพทธสรระพระพทธเจา เปนเวลา ๗ วนกอนอเชไปถวายพระเพลงพระบรมศพ

 ปั จฉมสกขสาวกสถ ป 

สถานท สภททปรพาชกบรรลธรรมเปนพระอรหนตองคสดทาย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 283/440

พระพทธปรนพพาน 

พระพทธปรนพพานท คารลลเลพบในคร งแรกน น อย  ในสภาพแตกหก อย บนพระแทนท แตกเชนกน สวนท แตกหกชารดจานวนมากไดหายไป มการซอมแซมและปะตดปะตอจนไดพระพทธรปท มลกษณะเกอบจะเหมอนเดมทกประการ ดงปรากฏใหเหนในปัจจบน

แมวาบางช นสวนจะยงคนหาไมพบอย กตาม  พระพทธปรนพพานมขนาดความยาว ๒๓ ฟต ๙ น ว กวาง ๕ฟต ๖ น ว สรางโดยการนาหนทรายแดงจากภเขาจนาท เรยกวา “จณศลา”หลาย ๆ กอนมาตอกนกอนสลกเปนพระพทธรป  พระพทธรปองคน  เปนพระพทธรปปางอนฏฐตสหไสยาสน คอ

ปางเสดจบรรทมคร งสดทาย พบท น แหงเดยวเทาน นในอนเดย สรางสมยคปตะ โดยนายชางช อทนนะ ชาวเมองมถรา มทานหรบาละเปนผ บรจาคทรพย ในการสรางองคพระพทธรป องคพระปฏมากรน งามด งองคเทพวษณสราง สามารถมองได ๓ มตแหงอารมณ ดงน   หากยน ณ ตรงดานพระพกตรแลวเพงมองท พระพกตรของ

องคพระ จะเหนพระพกตรอย  ในลกษณะอาการท ทรงแยม  หากยน ณ บรเวณตรงกลางดานหนาองคพระ เพงท พระพกตรกจะเหนวาพระพทธองคกาลงไดรบทกขเวทนาจากพระปักขนทกาพาธ  หากยนดานพระพทธบาท มองไปยงพระพกตรจะสมผสความ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 284/440

283

ร สกไดวา พระพทธองคทรงเสดจดบขนธปรนพพาน ปราศจากความทกขทรมานใด ๆ ท งส น ทรงเขาส ภาวะแหงความพนทกขอยางส นเชง  พระพทธปรนพพานเปนสลกษณของพระพทธองคท กาลงเสดจดบขนธปรนพพาน ประทบนอนตะแคงขวา โดยหนพระพกตร

 ไปทางดานทศตะวนตก พระพทธรปประดษฐานอย บนพระแทน

ท เปนกอนหนอ ฐขนาดให  โดยมเสาหนอย ท มมแตละมม เช อกนวานาจะมแผนหนลอมรอบองคพระมากอน องคพระหนพระพกตร ไปทางประตเขาซ งอย ดานทศตะวนตก มการแกะสลกรปมนษย ในลกษณะมมต นเจาะเขาไปในหนพระแทน พบปรากฏอย  ๓ ภาพ รปสลกขวาสดเหนชดเจนมาก อาจจะเปนตวแทนของ

คนท อย  ในภาวะท  โศกเศรา สงเกตเหนไดจากการเอาศรษะวางบนมอขวา ภาพคนท อย ตรงกลาง เปนภาพผ ชายกาลงน งสมาธหนหลง ใหกบผ ชม นบเปนการยากท จะอธบายถงบคลกลกษณะและช อของบคคลท งสาม บางกลาววาดานขวาเปนรปแทนพระอานนทท กาลงโศกเศรา ภาพท อย ตรงกลางเปนพระอนรทธะท กาลงเขาสมาธ 

ภาพดานซายเปนนางมลลกา หรอทานสภททปรพาชก ปัจฉมสาวกบรเวณดานขวาลางของฐานองคพระ เปนจารกท บอกวาอย  ในพทธศตวรรษท  ๑๐ และระบวา อนสรณสถานแหงน  เปนของขวทางพระพทธศาสนาท ล าคาของมหาวหารสวามน ฮารบาลา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 285/440

 พระพทธปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 286/440

285 

 พระพทธปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 287/440

 ภาพสลกตรงกลางพระอนรทธะเขาฌานตดตามการปรนพพาน

ของพระพทธองค

 ภาพสลกด านขวาพระอานนทกาลงโศกเศรา

 ภาพสลกด านซ าย

นางมลลกา หรอทานสภททปรพาชก ปัจฉมสาวก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 288/440

287

วหารมาธากวร 

อย หางไปทางทศตะวนตกเฉยงใตเกอบ ๑๐๐ เมตร จากสถปกลาง ภายในเปนท ประดษฐานของพระพทธรปขนาดใหมความสง ๓.๐๕ เมตร แกะสลกจากหนสน าเงนกอนเดยวท นามา

จากเขตพทธคยา เปนตวแทนของพระพทธเจาท ประทบน งอย  ใตตนพระศรมหาโพธ   เม อคร งพระองคเรยกพระแมธรณ ใหมาเปนพยานวา ไดเปนผ บรรลอนตตรสมมาสมโพธาณแลว ในปางท เรยกกนวา ภมสมผส หรอ ปางสมผสโลก บนฐานของพระพทธรป จารกวาสรางในชวงพทธศตวรรษท  ๑๕ - ๑๖ โดยพระเจาพมาตา

ท  ๒ ราชวงศกาลาจล  พระพทธรปองคน เม อพบคร งแรกแตกเปน๒ ช น ถกนามาซอมและบรณะใหอย  ในสภาพดงเดม วหารท ปรากฏอย  ในปัจจบนเปนการกอสรางในป พ.ศ. ๒๔๗๐ โดยผ มจตศรทธาคนหน ง  ในป พ.ศ. ๒๔๑๙ คารลลเลเปนผ คนพบวหารแหงน   และ

พบวาเปนสวนหน งของวดท มขนาดโดยรอบ ๓๔.๕๐ เมตร มหองโถงกลางขนาด ๑๓.๔๑ ตารางเมตร ลอมรอบดวยระเบยงความกวาง ๒.๕๙ เมตรท งส ดาน หนหนาไปทางทศตะวนออก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 289/440

พระพทธรปปางสมผสโลก

 วหารมาธากวร 

วหารมาธากวร ในปัจจบน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 290/440

289

มก ฏพนธนเจดย 

เม อพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพาน และการบชาณ สาลวโนทยานเสรจส น ๗ วนแลว ในวนท แปดไดเคล อนยายพระบรมศพไป ณ มกฏพนธนเจดยเพ อการถวายพระเพลง

มกฏพนธนเจดยต งอย ทางทศตะวนออกของตวเมอง หางจากวหารปรนพพาน ๑.๖๑ ก โลเมตร เม อมลลกษตรยอเชพระบรมศพจากสาลวโนทยานไปทางทศเหนอของตวเมองแลวขบวนกผานไปทางประตดานทศตะวนออกเลยไปถงมกฏพนธนเจดยท ปรากฏอย ทกวนน   เปนเจดยท สรางข นมาภายหลงการ

ถวายพระเพลง ชาวบานเรยกวา รามภาร มกฏพนธนเจดยถกคนพบโดยฮราดนดา ศาสตร  ในป พ.ศ. ๒๔๕๓ เปนสถปขนาดให  มรปทรงกลมเหมอนกลองมเสนผานศนยกลาง ๓๔.๑๔ เมตร ต งอย บนฐานทรงกลม มลานสองแหงหรอมากกวา ทาให ฐานของสถปมความยาววดได 

๔๗.๒๔ เมตร ขนาดของสถปแหงน  ใหเปนกวาสองเทาของสถปปรนพพาน มการคนพบแผนดนเผาท จารกขอความคาสอนทางพระพทธศาสนาดวยอกขระสมยกลาง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 291/440

มกฏพนธนเจดย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 292/440

291

 โทณพราหมณเจดย

  ภายหลงการถวายพระเพลงพทธสรระแลว โทณพราหมณนกปราช ใหแหงเมองกสนารา ขอรองกษตรยท จดกองทพมาเพ อขอสวนแบงพระบรมสารรกธาต ใหมความสามคคปรองดองกนดวยการแบงพระบรมสารรกธาต ออกเปน ๘ สวน นาไปบรรจสถป

 ในเมองตางๆเพ อใหแพรหลายไปท วทกทศ ดงน  ๑. กษตรยมคธ พระเจาอาชาตศตร สรางสถปไว ณ เมองราชคฤห

  ๒. กษตรยเวสาล เจาลจฉว  สรางสถปไว ณ เมองเวสาล  ๓. กษตรยศากยวงศ สรางสถปไว ณ เมองกบลพสด   ๔. กษตรยอลลกปปะแหงพล สรางสถปไว ณ อลลกปปนคร  ๕. กษตรย โกลยวงศ สรางสถปไว ณ รามคาม

  ๖. พราหมณเวฏฐทปกนคร สรางสถปไว ณ เวฏฐทปกนคร  ๗. กษตรยมลละ สรางสถปไว ณ เมองกสนารา  ๘. กษตรยมลละแหงปาวา สรางสถปไว ณ ปาวานคร

  โทณพราหมณไดนาทะนานทองท ใชในการตวงแบงพระบรมสารรกธาต ไปบรรจ ไว ในสถปแหงหน งเรยกวา ตมพสถป (ตมพะแปลวา ทะนาน) และโมรยกษตรยท มาทหลงไดนาพระองคาร ซ งเปนเถาถานท ไดจากการถวายพระเพลงไปบรรจไวในสถปท เมองปปผลวน

 โทณพราหมณเจดยเปนสถานท แบงพระบรมสารรกธาต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 293/440

สถปเมองปาวานคร

  หางออกไปดานทศตะวนออกของเมองกสนารา ๑๘ ก โลเมตรบนเสนทางไปเมองเวสาล สนนษฐานกนวา นาจะสรางข นเพ อระลกถง

นายจนทะผ ถวายสกรมททวะ

 โทณพราหมณเจดย

ต งอย ดานทศตะวนออก ระยะทางประมาณหน งก โลเมตรจากสถป ใหมหาปรนพพาน อย หางจากเสนทางกสนารา-เดวาเรยไปทางทศ ใตประมาณ ๓๐๐ เมตร ปัจจบนร ฐบาลอนเดยประกาศใหเจดยแหงน เปนโบราณสถาน ยงไมมการขดคน และยงเปนเนนดนท ถกถมไว

 ใตดน บรเวณใกล ๆ มตนโพธ ขนาด ๖ คนโอบอายหลายรอยป 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 294/440

293

สถปเมองปาวานคร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 295/440

แมน ากกธานท

  อย หางเมองกสนารา ๑๕ ก โลเมตรไปทางทศตะวนออกบนเสนทางไปเมองเวสาล  เปนสายน าท พทธองคทรงสรงสนานคร งสดทาย ทรงแสดงอานสงสแหงทานท ถวายในสองกาลมผลเทากนคอ ขาวมธปายาสท นางสชาดาถวายกอนกาลตรสร เปนพระสมมาสมพทธเจา และสกรมททวะท นายจนทะลกชายชางทองแหงปาวา

นครถวายกอนวนเสดจดบขนธปรนพพาน

แมน ากกธานท

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 296/440

295 

แมน าหรวด

  เปนแมน าสายสดทายท พทธองคเสดจขามกอนจะเสดจส สาลวโนทยาน อย บรเวณดานขางมกฏพนธนเจดยทางทศตะวนออกของสาลวโนทยาน ตามหลกฐานระบวา เมองกสนาราต งอย รมฝั งแมน าสายน  ชาวบานเรยกวา หรวะตนะด

แมน าหรวด

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 297/440

ภ า  ค  ๒

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 298/440

รวมบทสวดมนต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 299/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 300/440

299

คาบชาพระรตนตรย

 โย โส ภะคะวา อะระห ง สมมาสมพ ทโธพระผ มพระภาคเจาน นพระองค ใด, เปนพระอรหนต,ดบเพลงกเลสเพลงทกขส นเชง, ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง

ส วากขาโต เยนะ ภะคะวะตา ธมโมพระธรรมเปนธรรมท พระผ มพระภาคเจาพระองค ใด,ตรสไวดแลว

ส ปะฏ ปั นโน ยสสะ ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาพระองค ใด, ปฏบตดแลว

ตมมะย ง ภะคะว นต ง สะธมม ง สะส งฆ ง, อเมห สกกาเรห ยะถาระห ง อาโรปเตห อะภ ป ชะยามะขาพเจาท งหลาย,ขอบชาอยางย งซ งพระผ มพระภาคเจาพระองคน น, พรอมท งพระธรรมและพระสงฆ, ดวยเคร องสกการะท งหลายเหลาน , อนยกข นตามสมควรแลวอยางไร

สาธ โน ภ นเต ภะคะวา ส จ ระปะร น พพ โตปขาแตพระองคผ เจร, พระผ มพระภาคเจา แมปรนพพานนานแลว, ทรงสรางคณอนสาเรจประโยชน ไวแกขาพเจาท งหลาย

 ปั จฉมาชะนะตานกมปมานะสาทรงมพระทยอนเคราะหแกพวกขาพเจา, อนเปนชนร นหลง

อเม สกกาเร ทคคะตะ ปัณณาการะภเต ปะฏคคณหาต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 301/440

ขอพระผ มพระภาคเจา จงรบเคร องสกการะ อนเปนบรรณาการของคนยากท งหลายเหลาน 

อมหาก ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะเพ อประโยชนและความสขแกขาพเจาท งหลาย,ตลอดกาลนานเทอ

อะระห ง สมมาสมพ ทโธ ภะคะวาพระผ มพระภาคเจา, เปนพระอรหนต, ดบเพลงกเลสเพลงทกข

ส นเชง, ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง พ ทธ ง ภะคะว นต ง อะภ วาเทม

ขาพเจาอภวาทพระผ มพระภาคเจา, ผ ร  ผ ต น ผ เบกบาน(กราบ)

ส วากขาโต ภะคะวะตา ธมโมพระธรรมเปนธรรมท พระผ มพระภาคเจา, ตรสไวดแลวธมม ง นะมสสาม

ขาพเจานมสการพระธรรม(กราบ)

ส ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจา, ปฏบตดแลว

ส งฆ ง นะมามขาพเจานอบนอมพระสงฆ 

(กราบ)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 302/440

301

ปพพะภาคะนะมะการะ

(หนทะ มะยง พทธสสะ ภะคะวะโต ปพพะภาคะนะมะการง กะโรมะ เส)

 นะโม ตสสะ ภะคะวะโต

ขอนอบนอมแดพระผ มพระภาคเจา, พระองคน นอะระหะโต

ซ งเปนผ  ไกลจากกเลสสมมาสมพ ทธสสะ

ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง

(๓ คร ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 303/440

คาทาวตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 304/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 305/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 306/440

305 

พทธาภถต

(หนทะ มะยง พทธาภถตง กะโรมะ เส)

 โย โส ตะถาคะโต

พระตถาคตเจาน น, พระองค ใดอะระห ง

เปนผ  ไกลจากกเลสสมมาสมพ ทโธ

เปนผ ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง

 ว ชชาจะระณะสมปั นโนเปนผ ถงพรอมดวยวชชาและจรณะสคะโต

เปนผ เสดจไปแลวดวยด โลกะว ท

เปนผ ร  โลกอยางแจมแจงอะนตตะโร ป รสะทมมะสาระถ เปนผ สามารถฝกบรษท สมควรฝกได อยางไมม ใครย งกวา

สตถา เทวะมะนสสาน งเปนครผ สอนของเทวดาและมนษยท งหลาย

 พ ทโธ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 307/440

เปนผ ร  ผ ต น ผ เบกบานดวยธรรม ภะคะวา

เปนผ มความจาเรจาแนกธรรมส งสอนสตว โย อม ง โลก ง สะเทวะก ง สะมาระก ง สะพ ร หมะก ง, สสสะมะณะพ ราหมะณ ง ปะช ง สะเทวะมะนสส ง สะย ง อะภาส จฉกต วา ปะเวเทส

พระผ มพระภาคเจาพระองค ใด, ไดทรงทาความดบทกข ใหแจง

ดวยพระปัาอนย งเองแลว, ทรงสอนโลกน พรอมท งเทวดามาร พรหมและหม สตว  พรอมท งสมณพราหมณ  พรอมท งเทวดาและมนษย ใหร ตาม

 โย ธมม ง เทเสสพระผ มพระภาคเจาพระองค ใด, ทรงแสดงธรรมแลว

อาทกลยาณ ง ไพเราะในเบ องตนม ชเฌกลยาณ ง

 ไพเราะในทามกลาง ปะร โยสานะกลยาณ ง

 ไพเราะในท สดสาตถ ง สะพยชะน ง เกวะละปะร ปณณ ง ปะรส ทธ ง พ ร หมะ จะรย ง ปะกาเสส 

ทรงประกาศพรหมจรรย, คอแบบแหงการปฏบตอนประเสร ฐบรสทธ   บรบรณส นเชง, พรอมท งอรรถะ พรอมท งพยชนะ

ตะมะห ง ภะคะว นต ง อะภ ป ชะยาม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 308/440

307

ขาพเจาบชาอยางย ง เฉพาะพระผ มพระภาคเจาพระองคน นตะมะห ง ภะคะว นต ง ส ระสา นะมาม

ขาพเจานอบนอมพระผ มพระภาคเจา พระองคน น,ดวยเศยรเกลา

(กราบ)

ธมมาภถต

(หนทะ มะยง ธมมาภถตง กะโรมะ เส)

 โย โส ส วากขาโต ภะคะวะตา ธมโมพระธรรมน นใด, เปนธรรมท พระผ มพระภาคเจาตรสไวดแลวส นท ฏฐ โก

เปนธรรมท ผ ศกษาและปฏบตพงเหนไดดวยตนเองอะกาล โก

เปนธรรมท ปฏบต ไดและใหผลได ไมจากดกาลเอห ปัสส โกเปนธรรมท ควรกลาวกะผ อ นวา ทานจงมาดเถด

 โอปะนะย โกเปนธรรมท ควรนอมเขามาใสตว

 ป ัจจตต ง เวทต พโพ วญ ห

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 309/440

เปนธรรมท ผ ร กร  ไดเฉพาะตนตะมะห ง ธมม ง อะภ ป ชะยาม

ขาพเจาบชาอยางย งเฉพาะพระธรรมน นตะมะห ง ธมม ง ส ระสา นะมาม

ขาพเจานอบนอมพระธรรมน น ดวยเศยรเกลา(กราบ)

สงฆาภถต

(หนทะ มะยง สงฆาภถตง กะโรมะ เส)

 โย โส ส ปะฏ ป ันโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาน นหม  ใด, ปฏบตดแลว

อ ช ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด, ปฏบตตรงแลว

ายะปะฏ ป ันโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด,ปฏบตเพ อร ธรรมเปนเคร องออกจากทกขแลว

สาม จ ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด,

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 310/440

309

ปฏบตสมควรแลวยะท ท ง

 ไดแกบคคลเหลาน คอ จตตาร ป รสะยคาน อ ฏฐะ ป รสะปคคะลา

ค แหงบรษ ๔ ค , นบเรยงตวบรษได ๘ บรษ เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ

น นแหละสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจา

อาหเนยโยเปนสงฆควรแกสกการะท เขานามาบชา ปาหเนยโย

เปนสงฆควรแกสกการะท เขาจดไวตอนรบ ทกขเณยโย

เปนผ ควรรบทกษณาทานอชะลกะระณ โยเปนผ ท บคคลท วไปควรทาอชล

อะนตตะร ง ปกเขตต ง โลกสสะเปนเน อนาบของโลก, ไมมนาบอ นย งกวา

ตะมะห ง ส งฆ ง อะภ ป ชะยามขาพเจาบชาอยางย ง เฉพาะพระสงฆหม น นตะมะห ง ส งฆ ง ส ระสา นะมาม

ขาพเจานอบนอมพระสงฆหม น น, ดวยเศยรเกลา (กราบ)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 311/440

ระตะนตตะยปปะณามะคาถา

(หนทะ มะยง ระตะนตตะยปปะณามะคาถาโย เจวะสงเวคะปะรกตตะนะ ปาฐจะ ภะณามะ เส)

 พ ทโธ สส ทโธ กะรณามะหณณะโวพระพทธเจาผ บรสทธ มพระกรณาดจหวงมหรรณพ โยจจ นตะส ทธ พพะระาณะโลจะโน

พระองค ใดมตาคอาณอนประเสร ฐหมดจดถงท สด โลกสสะ ปาป ปะกเลสะฆาตะโก

เปนผ ฆาเสยซ งบาปและอปกเลสของโลก ว นทาม พ ทธ ง อะหะมาทะเรนะ ต งขาพเจาไหวพระพทธเจาพระองคน น โดยใจเคารพเอ อเฟ อ

ธมโม ปะท โป วยะ ตสสะ สตถ โนพระธรรมของพระศาสดาสวางร งเรองดจดวงประทป

 โย มคคะ ปากามะตะ เภทะภ นนะโกจาแนกประเภท คอ มรรค ผล นพพาน, สวนใด โลกตตะโร โย จะ ตะทตถะท ปะโน

ซ งเปนตวโลกตตระ, และสวนใดท ช แนวแหงโลกตตระน น ว นทาม ธมม ง อะหะมาทะเรนะ ต ง

ขาพเจาไหวพระธรรมน น, โดยใจเคารพเอ อเฟ อ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 312/440

311

ส งโฆ สเขตตาภยะตเขตตะส โตพระสงฆเปนนาบอนย งใหกวานาบอนดท งหลาย

 โย ท ฏฐะส นโต สคะตาน โพธะโกเปนผ เหนพระนพพาน, ตรสร ตาม พระสคต หม  ใด

 โลล ปปะห โน อะร โย สเมธะโสเปนผ ละกเลสเคร องโลเล เปนพระอรยเจามปัาด

 ว นทาม ส งฆ ง อะหะมาทะเรนะ ต งขาพเจาไหวพระสงฆหม น น โดยใจเคารพเอ อเฟ ออ จเจวะเมก นตะภ ป ชะเนยยะก ง, วตถตตะย ง ว นทะยะตาภส งขะต ง, ป ง มะยา ย ง มะมะ ส พพ ปั ททะวา, มา โหนต เว ตสสะ ปะภาวะส ทธยา

บใดท ขาพเจาผ  ไหวอย ซ งวตถสาม, คอพระรตนตรยอนควรบชาย งโดยสวนเดยว, ไดกระทาแลวเปนอยางย งเชนน น , ขออปัทวะท งหลาย, จงอยามแกขาพเจาเลย, ดวยอานาจความสาเรจอนเกดจากบน น

สงเวคะปะรกตตะนะปาฐะ

อธะ ตะถาคะโต โลเก อ ปป ันโน

พระตถาคตเจาเกดข นแลวในโลกน 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 313/440

อะระห ง สมมาสมพ ทโธเปนผ  ไกลจากกเลส, ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง

ธมโม จะ เทส โต นยยาน โกและพระธรรมท ทรงแสดง เปนธรรมเคร องออกจากทกข

อ ปะสะม โก ปะร น พพาน โกเปนเคร องสงบกเลส, เปนไปเพ อปรนพพาน

สมโพธะคาม สคะต ปปะเวท โต

เปนไปเพ อความร พรอม, เปนธรรมท พระสคตประกาศมะย นต ง ธมม ง สต วา เอว ง ชานามะ

พวกเราเม อไดฟังธรรมน นแลว, จงไดร อยางน วา ชาต ป ทกขา

แมความเกดกเปนทกข

 ชะราป ทกขาแมความแกกเปนทกขมะระณมป ทกข ง

แมความตายกเปนทกข โสกะปะรเทวะทกขะโทมะนสส ปายาสาป  ทกขา

แมความโศก ความร าไรราพน ความไมสบายกาย ความไมสบายใจ ความคบแคนใจ กเปนทกขอ ปปเยห สมปะโยโค ทกโข

ความประสบกบส งไมเปนท รก ท พอใจ กเปนทกข ปเยห ว ปปะโยโค ทกโข

ความพลดพรากจากส งเปนท รก ท พอใจ กเปนทกข

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 314/440

313

ยมป จฉ ง นะ ละภะต ตมป  ทกข งมความปรารถนาส งใด ไม ไดส งน น, น นกเปนทกข

ส งขตเตนะ ปัจ ปาทานกข นธา ทกขาวาโดยยอ อปาทานขนธท ง ๕ เปนตวทกข

เสยยะถ ท ง ไดแกส งเหลาน   คอ

 ร ป ปาทานกข นโธ

ขนธ อนเปนท ต งแหงความยดม น คอ รปเวทะน ปาทานกข นโธ

ขนธ อนเปนท ต งแหงความยดม น คอ เวทนาสญ ปาทานกข นโธ

ขนธ อนเปนท ต งแหงความยดม น คอ สา

ส งขาร ปาทานกข นโธขนธ อนเปนท ต งแหงความยดม น คอ สงขาร วาณ ปาทานกข นโธ

ขนธ อนเปนท ต งแหงความยดม น คอ วาณเยส ง ปะรายะ

เพ อใหสาวกกาหนดรอบร  อปาทานขนธเหลาน เองธะระมาโน โส ภะคะวาพระผ มพระภาคเจาน น, เม อยงทรงพระชนมอย 

เอว ง พะหล ง สาวะเก วเนตยอมทรงแนะนาสาวกท งหลาย เชนน เปนสวนมาก

เอว ง ภาคา จะ ปะนสสะ ภะคะวะโต, สาวะเกส 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 315/440

อะนสาสะน พะหลา ปะวตตะตอน ง คาส งสอนของพระผ มพระภาคเจาน น, ยอมเปนไปในสาวกท งหลาย สวนมาก, มสวนคอการจาแนกอยางน วา

 ร ป ัง อะน จจ งรปไมเท ยง

เวทะนา อะน จจาเวทนาไมเท ยง

สา อะน จจาสาไมเท ยงส งขารา อะน จจา

สงขารไมเท ยง วาณ ง อะน จจ ง

วาณไมเท ยง ร ป ัง อะนตตารปไม ใชตวตน

เวทะนา อะนตตาเวทนาไม ใชตวตน

สา อะนตตาสาไม ใชตวตนส งขารา อะนตตา

สงขารไม ใชตวตน วาณ ง อะนตตา

วาณไม ใชตวตน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 316/440

315 

เต (ชาย)ตา (ห ง)

ส พเพ ส งขารา อะน จจาสงขารท งหลายท งปวงไมเท ยง

ส พเพ ธมมา อะนตตาตธรรมท งหลายท งปวงไม ใชตวตน ดงน 

  มะย ง โอตณณาม หะพวกเราท งหลายเปนผ ถกครอบงาแลว

 ชาตยา โดยความเกด ชะรามะระเณนะ

 โดยความแกและความตาย โสเกห ปะรเทเวห ทกเขห, โทมะนสเสห อ ปายาเสห

 โดยความโศก ความร าไรราพน, ความไมสบายกายความไมสบายใจ, ความคบแคนใจท งหลาย ทกโขตณณา

เปนผ ถกความทกขหย งเอาแลว ทกขะปะเรตา

เปนผ มความทกขเปนเบ องหนาแลวอ ปเปวะนามมสสะ เกวะลสสะ ทกขกข นธสสะอ นตะก รยา ปัาเยถาต

ทาไฉนการทาท สดแหงกองทกขท งส นน  จะพงปรากฏชดแกเราได

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 317/440

สาหรบพระภกษ – สามเณร 

 จ ระปะร น พพตมป  ต ง ภะคะว นต ง อ ททสสะ อะระห นต งสมมาสมพ ทธ ง

เราท งหลายอทศเฉพาะพระผ มพระภาคเจา,ผ  ไกลจากกเลส, ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง,แมปรนพพานนานแลว พระองคน น

ส ทธา อะคารสมา อะนะคารย ง ป ัพพะชตา

เปนผ มศรทธาออกบวชจากเรอน, ไมเก ยวของดวยเรอนแลวตสม ง ภะคะวะต พ ร หมะจะรย ง จะรามะ

ประพฤตอย ซ งพรหมจรรย, ในพระผ มพระภาคเจาพระองคน น 

สกขาสาช วะสะมาปั นนา

ถงพรอมดวยสกขาและธรรมเปนเคร องเล ยงชวตของภกษสามเณร ท งหลายต ง โน พ ร หมะจะรย ง อมสสะ เกวะลสสะ ทกขกข นธสสะอ นตะก รยายะ ส งวตตะตต

ขอใหพรหมจรรยของเราท งหลายน น,

จงเปนไปเพ อการทาท สดแหงกองทกขท งส นน  เทอ

 ภกข น ง (พระภกษ)สามะเณราน ง (สามเณร)

สาหรบอบาสก – อบาสกาสวด 

 จ ระปะร น พพตมป ต ง ภะคะว นต ง สะระณ งเราท งหลายผ ถงแลว ซ งพระผ มพระภาคเจา, แมปรนพพาน

นานแลวพระองคน น เปนสรณะ

คะโต (ชาย)คะตา (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 318/440

317

ปัตตทานะคาถา

(หนทะ มะยง ปัตตทานะคาถาโย ภะณามะ เส)

ยา เทวะตา ส นต ว หาระวาส นเทพยดาเหลาใด, ท มปกตอย ประจาวหาร

ถเป ฆะเร โพธฆะเร ตะห ง ตะห งสงสถตอย ท เรอนพระสถป ท เรอนโพธ  ณ ท น นๆ

ตา ธมมะทาเนนะ ภะว นต ป ชตา

ธมมจะ ส งฆจะถงพระธรรมดวย ถงพระสงฆดวย

ตสสะ ภะคะวะโต สาสะน ง, ยะถาสะต ยะถาพะล ง, มะนะสกะโรมะ อะน ปะฏ ปั ชชามะ

จกทาในใจอย   ปฏบตตามอย   ซ งคาส งสอนของพระผ มพระภาคเจาน นตามสตกาลง

สา สา โน ปะฏ ปัตต

ขอใหการปฏบตน นๆ ของเราท งหลายอมสสะ เกวะลสสะ ทกขกข นธสสะ อ นตะก รยายะ ส งวตตะต

จงเปนไปเพ อการทาท สดแหงกองทกขท งส นน   เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 319/440

เทพยดาเหลาน น, เปนผ อนเราท งหลายบชาแลวดวยธรรมทาน โสตถ ง กะโรนเตธะ ว หาระมณฑะเล

จงชวยกระทาความสวสด ในบรเวณรอบวหารน เถรา จะ ม ชฌา นะวะกา จะ ภกขะโว

ขอภกษท งหลาย ท งช นเถระ, ช นมชฌมะ, และช นนวกะสารามกา ทานะปะต อ ปาสะกา

ขออบาสกอบาสกาท งหลาย, ผ เปนทานบดพรอมท งอารามกชน

คามา จะ เทสา นคะมา จะ อสสะราขอชนท งหลายท งท เปนชาวบาน, ชาวเมอง ชาวนคมและอสรชนส ปปาณะภตา ส ขตา ภะว นต  เต

ขอชนผ ยงมชวตท งหลายเหลาน น, จงเปนผ ถงซ งความสขเถด ชะลาพ ชา เยป จะ อณฑะสมภะวา

อน ง สตวท งหลายเหลาใด, ท เกดในครรภกด ท เกดในฟองไขกดส งเสทะชาตา อะถะ โวปะปาตกาท เกดในเถาไคลกด, ท เกดผดข นกด

 นยยานก ง ธมมะวะร ง ปะฏ จจะ เตสตวเหลาน นอาศยพระธรรมอนประเสร ฐ,

อนเปนเคร องนาออกจากทกขส พเพป  ทกขสสะ กะโรนต ส งขะย งแมสตวท งหลายท งปวง, จงกระทาซ งความส นไปแหงทกขเถด

 ฐาต จ ร ง สะต ง ธมโม ธมม ทธะรา จะ ปคคะลาขอธรรมของสตบรษท งหลาย, จงดารงอย ตลอดกาลนาน,

และขอบคคลผ ทรงธรรมท งหลาย กจงดารงอย ตลอดกาลนาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 320/440

319

ส งโฆ โหต สะมคโค วะ อตถายะ จะ หตายะ จะขอพระสงฆจงเปนผ มความสามคคพรอมเพรยงกนเถด,เพ อประโยชน และประโยชนเก อกล

อมเห รกขะต ส ทธมโม ส พเพป ธมมะจาร โนขอพระสทธรรม จงรกษาค มครองเราท งหลาย,ผ มปกตประพฤตธรรมทกๆ คนเถด

 ว ฑฒ ง สมปาปเณยยามะ ธมเม อะรย ปปะเวทเต

ขอเราท งหลายจงถงความเจรในพระธรรม,อนพระอรยเจาทรงประกาศไวดแลว

 ปะส นนา โหนต ส พเพป ปาณ โน พ ทธะสาสะเนขอสตวท งหลายแมท งปวง,จงเปนผ มความเล อมใสในพระพทธศาสนา

สมมา ธาร ง ปะเวจฉ นโต กาเล เทโว ปะวสสะตขอฝนจงยงทอธารให ไหลไปโดยชอบ ตกตองตามฤดกาล ว ฑฒ ภาวายะ สตตาน ง สะม ทธ ง เนต  เมทะน ง

จงนาไปซ งพ นเมทนดลใหสาเรจประโยชน,เพ อความเจรแกสตวท งหลาย

มาตา ปตา จะ อต ระช ง น จจ ง รกข นต  ปตตะก งมารดาและบดายอมถนอมรกษาบตรนอยผ เกดในตนเปนนจฉนใด

เอว ง ธมเมนะ ราชาโน, ปะช ง รกข นต  ส พพะทาขอพระราชาท งหลาย จงทรงรกษาประชาราษฎร โดยธรรม

 ในกาลทกเม อฉนน น เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 321/440

สพพะปัตตทานะคาถา

(หนทะ มะยง สพพะปัตตทานะคาถาโย ภะณามะ เส)

 ปสส ทาน กะตสสะ ยานาน  กะตาน เม, เตสจะ

 ภาค โน โหนต สตตาน นตาปปะมาณะกาสตวท งหลายไมมท สด ไมมประมาณ จงมสวนแหงบท ขาพเจาไดทาในบดน  และแหงบอ นท  ไดทาไวกอนแลว

เย ปยา คณะว นตา จะ มยห ง มาตาปตาทะโย, ท ฏฐา เม จา ปะยะท ฏฐา วา อเ ม ชฌตตะเวร โน

คอจะเปนสตวเหลาใด ซ งเปนท รกใครและมบคณเชนมารดาบดาของขาพเจาเปนตนกด ท ขาพเจาเหนแลวหรอไม ไดเหนกด สตวเหลาอ นท เปนกลางหรอเปนค เวรกนกด

สตตา ต ฏฐ นต  โลกสม ง เต ภมมา จะต โยนกา, ปัเจกะ จะต โวการา ส งสะร นตา ภะวาภะเว

สตวท งหลายต งอย  ในโลกอย  ในภมท งสาม อย  ในกาเนดท งส  มขนธหาขนธ  มขนธขนธเดยว มขนธส ขนธ กาลงทองเท ยวอย  ในภพนอยภพใหกด

าต ง เย ปัตต ทานมเม อะน โมท นต เต สะย ง, เย จม ง น ปปะชาน นต เทวาเตส ง นเวทะย ง

สตวเหลาใดร สวนบท ขาพเจาแผ ใหแลว สตวเหลาน นจง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 322/440

321

อน โมทนาเองเถด สวนสตวเหลาใดยงไมร สวนบน   ขอเทวดาท งหลายจงบอกสตวเหลาน นใหร 

มะยา ท นนานะ ปาน ง อะน โมทะนะเหต นา, ส พเพสตตา สะทา โหนต อะเวรา ส ขะช ว โน, เขม ปปะทจะ ปั ปโปนต เตสาสา ส ชฌะต ง ส ภา

เพราะเหตท  ไดอน โมทนาสวนบท ขาพเจาแผ ใหแลว สตวท งหลายท งปวง จงเปนผ  ไมมเวรอย เปนสขทกเม อ จงถงบทอน

เกษม กลาวคอ พระนพพาน ความปรารถนาท ดงามของสตวเหลาน น จงสาเรจเถด

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 323/440

คาทาวตร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 324/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 325/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 326/440

325 

พทธานสสะต

(หนทะ มะยง พทธานสสะตนะยง กะโรมะ เส)

ต ง โข ปะนะ ภะคะว นต ง เอว ง กลยาโณ

กตตส ทโท อ พภคคะโตกกตตศพทอนงามของพระผ มพระภาคเจาน น, ไดฟ งไปแลวอยางน วา

อต ป โส ภะคะวาเพราะเหตอยางน ๆ , พระผ มพระภาคเจาน น

อะระห งเปนผ  ไกลจากกเลสสมมาสมพ ทโธ

เปนผ ตรสร ชอบได โดยพระองคเอง ว ชชาจะระณะสมปั นโน

เปนผ ถงพรอมดวยวชชาและจรณะสคะโตเปนผ เสดจไปแลวดวยด

 โลกะว ทเปนผ ร  โลกอยางแจมแจง

อะนตตะโร ป รสะทมมะสาระถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 327/440

เปนผ สามารถฝกบรษท สมควรฝกไดอยางไมม ใครย งกวาสตถา เทวะมะนสสาน ง

เปนครผ สอน ของเทวดาและมนษยท งหลาย พ ทโธ

เปนผ ร  ผ ต น ผ เบกบานดวยธรรม ภะคะวาต

เปนผ มความจาเร จาแนกธรรมส งสอนสตว ดงน  

พทธาภคต

(หนทะ มะยง พทธาภคตง กะโรมะ เส)

 พ ทธวาระห นตะ วะระตาทคณาภยตโตพระพทธเจาประกอบดวยคณ,มความประเสร ฐแหงอรหนตคณ เปนตน

ส ทธาภาณะกะรณาห สะมาคะตตโตมพระองคอนประกอบดวยพระาณ,และพระกรณาอนบรสทธ 

 โพเธส โย ส ชะนะต ง กะมะล งวะ ส โรพระองค ใด ทรงกระทาชนท ด ใหเบกบาน,

ดจอาทตยทาบวใหบาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 328/440

327

 ว นทามะห ง ตะมะระณ ง ส ระสา ชเนนท งขาพเจาไหวพระชนสห, ผ  ไมมกเลสพระองคน น,ดวยเศยรเกลา

 พ ทโธ โย ส พพะปาณ น ง สะระณ ง เขมะมตตะม งพระพทธเจาพระองค ใด,เปนสรณะอนเกษมสงสดของสตวท งหลาย

 ปะฐะมานสสะต ฏฐาน ง ว นทาม ต ง สเรนะห ง

ขาพเจาไหวพระพทธเจาพระองคน น,อนเปนท ต งแหงความระลกองคท หน ง, ดวยเศยรเกลา

 พ ทธสสาหสม  พ ทโธ เม สามกสสะโรขาพเจาเปนทาสของพระพทธเจา,

พระพทธเจาเปนนาย มอสระเหนอขาพเจา พ ทโธ ทกขสสะ ฆาตา จะ วธาตา จะ หตสสะ เมพระพทธเจาเปนเคร องกาจดทกข,และทรงไวซ งประโยชนแกขาพเจา

 พ ทธสสาห ง นยยาเทม สะร รช วตจ ท ง

ขาพเจามอบกายถวายชวตน , แดพระพทธเจา 

 ว นท น จะรสสาม  พ ทธสเสวะ ส โพธต ง

ขาพเจาผ  ไหวอย จกประพฤตตาม,

ซ งความตรสร ดของพระพทธเจา

 ทาโส วะ (ชาย) ทาส วะ (ห ง)

 โตห ง (ชาย)ต ห ง (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 329/440

 นตถ เม สะระณ ง อ ง พ ทโธ เม สะระณ ง วะร งสรณะอ นของขาพเจาไมม,พระพทธเจาเปนสรณะอนประเสร ฐของขาพเจา

เอเตนะ ส จจะว ชเชนะ ว ฑเฒยย ง สตถ สาสะเนดวยการกลาวคาสจจน ,ขาพเจาพงเจรในพระศาสนาของพระศาสดา 

 พ ทธ ง เม ว นทะ ย ง ป ง ปะสต ง อธะขาพเจาผ  ไหวอย ซ งพระพทธเจา, ไดขวนขวายบใดในบดน ส พเพป อ นตะรายา เม มาเหส ง ตสสะ เตชะสา

อนตรายท งปวงอยาไดมแกขาพเจา, ดวยเดชแหงบน น

(กราบลงหมอบวา)

กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วาดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด

 พ ทเธ กกมม ง ปะกะต ง มะยา ย ง

กรรมนาตเตยนอนใด,ท ขาพเจากระทาแลวในพระพทธเจา พ ทโธ ปะฏคคณหะต อ จจะย นต งขอพระพทธเจา จงงดซ งโทษลวงเกนอนน น

กาล นตะเร ส งวะรต ง วะ พ ทเธเพ อการสารวมระวงในพระพทธเจา ในกาลตอไป

มาเนนะ (ชาย)มานายะ (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 330/440

329

ธมมานสสะต

(หนทะ มะยง ธมมานสสะตนะยง กะโรมะ เส)

ส วากขาโต ภะคะวะตา ธมโม

พระธรรมเปนธรรมท พระผ มพระภาคเจา, ตรสไวดแลวส นท ฏฐ โก

เปนธรรมท ผ ศกษาและปฏบตพงเหนไดดวยตนเองอะกาล โก

เปนธรรมท ปฏบต ไดและใหผลได ไมจากดกาล

เอห ปัสส โกเปนธรรมท ควรกลาวกะผ อ นวา, ทานจงมาดเถด โอปะนะย โก

เปนธรรมท ควรนอมเขามาใสตว ป ัจจตต ง เวทต พโพ วญ หต

เปนธรรมท ผ ร กร  ไดเฉพาะตน, ดงน 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 331/440

ธมมาภคต

(หนทะ มะยง ธมมาภคตง กะโรมะ เส)

ส วากขาตะตาท  คณะโยคะวะเสนะ เสยโย

พระธรรมเปนธรรมท ประเสร ฐ, เพราะประกอบดวยคณ,คอ ความท พระผ มพระภาคเจา, ตรสไวดแลว เปนตน

 โย มคคะปากะปะรยตต ว โมกขะเภโทเปนธรรมอนจาแนกเปนมรรค ผล ปรยตและนพพาน

ธมโม ก โลกะปะตะนา ตะทะธารธาร

เปนธรรมทรงไวซ งผ ทรงธรรม, จากการตกไปส  โลกท ช ว ว นทามะห ง ตะมะหะร ง วะระธมมะเมต งขาพเจาไหวพระธรรมอนประเสร ฐน น,อนเปนเคร องขจดเสยซ งความมด

ธมโม โย ส พพะปาณ น ง สะระณ ง เขมะมตตะม ง

พระธรรมใด, เปนสรณะอนเกษมสงสดของสตวท งหลาย ทตยานสสะต ฏฐาน ง ว นทาม ต ง สเรนะห งขาพเจาไหวพระธรรมน น,อนเปนท ต งแหงความระลกองคท สองดวยเศยรเกลา

ธมมสสาหสม  ธมโม เม สามกสสะโร ทาโส วะ (ชาย)

 ทาส วะ (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 332/440

331

ขาพเจาเปนทาสของพระธรรม,พระธรรมเปนนาย มอสระเหนอขาพเจา

ธมโม ทกขสสะ ฆาตา จะ วธาตา จะ หตสสะ เมพระธรรมเปนเคร องกาจดทกข,และทรงไวซ งประโยชนแกขาพเจา

ธมมสสาห ง นยยาเทม สะร รช วตจ ท งขาพเจามอบกายถวายชวตน แดพระธรรม

 ว นท น จะรสสาม ธมมสเสวะ สธมมะต ง

ขาพเจาผ  ไหวอย จกประพฤตตาม,ซ งความเปนธรรมดของพระธรรม

 นตถ เม สะระณ ง อ ง ธมโม เม สะระณ ง วะร งสรณะอ นของขาพเจาไมม,พระธรรมเปนสรณะอนประเสร ฐของขาพเจา

เอเตนะ ส จจะว ชเชนะ ว ฑเฒยย ง สตถสาสะเนดวยการกลาวคาสจจน ,

ขาพเจาพงเจรในพระศาสนาของพระศาสดาธมม ง เม ว นทะ ย ง ป ง ปะสต ง อธะ

ขาพเจาผ  ไหวอย ซ งพระธรรม, ไดขวนขวายบใดในบดน ส พเพป อ นตะรายา เม มาเหส ง ตสสะ เตชะสา

อนตรายท งปวงอยาไดมแกขาพเจา, ดวยเดชแหงบน น

 โตห ง (ชาย)ต ห ง (ห ง)

มาเนนะ (ชาย)มานายะ (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 333/440

(กราบหมอบลงวา)

กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วาดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด

ธมเม กกมม ง ปะกะต ง มะยา ย งกรรมนาตเตยนอนใด,ท ขาพเจากระทาแลวในพระธรรม

ธมโม ปะฏคคณหะต อ จจะย นต ง

ขอพระธรรม จงงดซ งโทษลวงเกนอนน นกาล นตะเร ส งวะรต ง วะ ธมเม

เพ อการสารวมระวงในพระธรรม ในกาลตอไป

สงฆานสสะต

(หนทะ มะยง สงฆานสสะตนะยง กะโรมะ เส)

ส ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด, ปฏบตดแลวอ ช ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ

พระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด, ปฏบตตรงแลวายะปะฏ ป ันโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 334/440

333

พระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด,ปฏบตเพ อร ธรรมเปนเคร องออกจากทกขแลว

สาม จ ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆพระสงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาหม  ใด,ปฏบตสมควรแลว

ยะท ท ง ไดแกบคคลเหลาน คอ

 จตตาร ป รสะยคาน อ ฏฐะ ป รสะปคคะลาค แหงบรษ ๔ ค , นบเรยงตวบรษได ๘ บรษ เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ

น นแหละ สงฆสาวกของพระผ มพระภาคเจาอาหเนยโย

เปนสงฆควรแกสกการะท เขานามาบชา ปาหเนยโยเปนสงฆควรแกสกการะท เขาจดไวตอนรบ

 ทกขเณยโยเปนผ ควรรบทกษณาทาน

อชะลกะระณ โยเปนผ ท บคคลท วไปควรทาอชลอะนตตะร ง ปกเขตต ง โลกสสาต

เปนเน อนาบของโลก, ไมมนาบอ นย งกวา, ดงน 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 335/440

สงฆาภคต

(หนทะ มะยง สงฆาภคตง กะโรมะ เส)

ส ทธมมะโช ส ปะฏ ปัตตคณาทยตโต

พระสงฆท เกดโดยพระสทธรรม,ประกอบดวยคณมความปฏบตดเปนตน

 โยฏฐ พพ โธ อะรยะปคคะละส งฆะเสฏโฐเปนหม แหงพระอรยบคคลอนประเสร ฐแปดจาพวก

สลาทธมมะ ปะวะราสะยะกายะจตโต

มกายและจตอนอาศยธรรมมศลเปนตน อนบวร ว นทามะห ง ตะมะรยานะคะณ ง สส ทธ งขาพเจาไหวหม แหงพระอรยเจาเหลาน น อนบรสทธ ดวยด

ส งโฆ โย ส พพะปาณ น ง สะระณ ง เขมะมตตะม งพระสงฆหม  ใด, เปนสรณะอนเกษมสงสดของสตวท งหลาย

ตะตยานสสะต ฏฐาน ง ว นทาม ต ง สเรนะห งขาพเจาไหวพระสงฆหม น น,อนเปนท ต งแหงความระลกองคท สามดวยเศยรเกลา

ส งฆสสาหสม  ส งโฆ เม สามกสสะโร

ขาพเจาเปนทาสของพระสงฆ,

 ทาโส วะ (ชาย) ทาส วะ (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 336/440

335 

พระสงฆเปนนาย มอสระเหนอขาพเจาส งโฆ ทกขสสะ ฆาตา จะ วธาตา จะ หตสสะ เม

พระสงฆเปนเคร องกาจดทกข,และทรงไวซ งประโยชนแกขาพเจา

ส งฆสสาห ง นยยาเทม สะร รช วตจ ท งขาพเจามอบกายถวายชวตน แดพระสงฆ

 ว นท น จะรสสาม ส งฆสโสปะฏ ปั นนะต งขาพเจาผ  ไหวอย จกประพฤตตาม,ซ งความปฏบตดของพระสงฆ

 นตถ เม สะระณ ง อ ง ส งโฆ เม สะระณ ง วะร งสรณะอ นของขาพเจาไมม,

พระสงฆเปนสรณะอนประเสร ฐของขาพเจาเอเตนะ ส จจะว ชเชนะ ว ฑเฒยย ง สตถ สาสะเนดวยการกลาวคาสจจน ,ขาพเจาพงเจรในพระศาสนาของพระศาสดา

ส งฆ ง เม ว นทะ ย ง ป ง ปะสต ง อธะขาพเจาผ  ไหวอย ซ งพระสงฆ,ไดขวนขวายบใด ในบดน ส พเพป อ นตะรายา เม มาเหส ง ตสสะ เตชะสา

อนตรายท งปวงอยาไดมแกขาพเจา, ดวยเดชแหงบน น

(กราบหมอบลงวา)

 โตห ง (ชาย)ต ห ง (ห ง)

มาเนนะ (ชาย)

มานายะ (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 337/440

กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วาดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด

ส งเฆ กกมม ง ปะกะต ง มะยา ย งกรรมนาตเตยนอนใด, ท ขาพเจากระทาแลวในพระสงฆ

ส งโฆ ปะฏคคณหะต อ จจะย นต งขอพระสงฆ จงงดซ งโทษลวงเกนอนน น

กาล นตะเร ส งวะรต ง วะ ส งเฆ

เพ อการสารวมระวงในพระสงฆ ในกาลตอไป

อททสสะนาธ ฏฐานะคาถา

(หนทะ มะยง อททสสะนาธฏฐานะ คาถาโย ภะณามะ เส)

อม นา ปะกมเมนะดวยบน  อทศให

อ ป ัชฌายา คณตตะราอปัชฌาย ผ เลศคณอาจะรย ปะการา จะ

และอาจารย ผ เก อหนนมาตาปตา จะ าตะกา

ท งพอแม แลปวงาต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 338/440

337

ส ร โย จ นทมา ราชาสรยจนทรแลราชา

คณะว นตา นะราป จะผ ทรงคณหรอสงชาต

 พ ร หมะมารา จะ อ นทา จะพรหมมารและอนทราช

 โลกะปาลา จะ เทวะตา

ท งทวยเทพและโลกบาลยะโม มตตา มะนสสา จะ

ยมราช มนษยมตรม ชฌตตา เวรกาป จะ

ผ เปนกลาง ผ จองผลา

ส พเพ สตตา ส ข โหนตขอใหเปนสขศานต ทกท วหนาอยาทกขทน ปาน ปะกะตาน เม

บผองท ขาทาจงชวยอานวยศภผลส ข ง จะ ต วธ ง เทนต

 ใหสขสามอยางลน ข ปป ัง ปาเปถะ โว มะต ง ใหลถงนพพานพลน

อม นา ปะกมเมนะดวยบน ท เราทา

อม นา อ ททเสนะ จะ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 339/440

แลอทศใหปวงสตว ข ปปาห ง สละเภ เจวะ

เราพลนไดซ งการตดตณห ปาทานะเฉทะน ง

ตวตณหา อปาทานเย ส นตาเน ห นา ธมมา

ส งช วในดวงใจ

ยาวะ น พพานะโต มะม งกวาเราจะถงนพพาน นสส นต ส พพะทา เยวะ

มลายส นจากสนดานยตถะ ชาโต ภะเว ภะเว

ทกๆ ภพท เราเกดอ ช จตต ง สะต ปัามจตตรงและสตท งปัาอนประเสร ฐ

สลเลโข ว รยมห นาพรอมท งความเพยรเลศเปนเคร องขดกเลสหาย

มารา ละภ นต โนกาส ง โอกาสอยาพงมแกหม มารส นท งหลายกาตจะ ว รเยส เม

เปนชองประทษราย, ทาลายลางความเพยรจม พ ทธาธ ปะวะโร นาโถ

พระพทธผ บวรนาถ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 340/440

339

ธมโม นาโถ วะรตตะโมพระธรรมท พ งอดม

 นาโถ ป ัจเจกะพ ทโธ จะพระปัจเจกะพทธสม-

ส งโฆ นาโถตตะโร มะม งทบพระสงฆท พ งท งผอง

เตโสตตะมาน ภาเวนะ

ดวยอานภาพน นมาโรกาส ง ละภ นต มา

ขอหม มารอยาไดชอง ทะสะปาน ภาเวนะ

ดวยเดชบท งสบปอง

มาโรกาส ง ละภ นต มาอยาเปดโอกาสแกมาร เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 341/440

บทสวดมนต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 342/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 343/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 344/440

343

นมสการพระอรหนต  ๘ ทศ

(หนทะ มะยง สะระภเนะ พทธะมงคะละ คาถาโย ภะณามะ เส)

สมพ ทโธ ท ปะท ง เสฏโฐ นส นโน เจวะ ม ชฌเม

 โกณฑโ ป พพะภาเค จะ อาคะเณยเย จะ กสสะโปสาร ปตโต จะ ทกขเณ หะระตเย อ ปาล  จะ ป ัจฉเมป จะ อาน นโท พาย พเพ จะ คะวมปะต โมคคลลาโน จะ อตตะเร อสาเณป  จะ ราห โลอเม โข ม งคะลา พ ทธา ส พเพ อธะ ปะต ฏฐตา

 ว นทตา เต จะ อมเหห  สกกาเรห  จะ ป ชตาเอเตส ง อาน ภาเวนะ ส พพะโสตถ ภะว นต โน

  อ จเจวะม จจ น ตะนะมสสะเนยย ง  นะมสสะมาโน ระตะนตตะย ง ย ง

  ปาภส นท ง ว ปล ง อะลตถ ง  ตสสาน ภาเวนะ หะต นตะราโย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 345/440

คาถาบชาพระพทธสหงค

(หนทะ มะยง พทธะปะสงสคาถาโย พทธะสหงโค นามะ ภะณามะ เส)

อต ปะวะระส ห งโค อตตะมะยะโสป เตโช

ยตถะ กตถะ จตโตโส สกกาโร อ ปาโทสะกาละพ ทธะสาสะน ง โชตะย นโตวะ ท โปส ระนะเรห มะห โต ธะระมาโนวะ พ ทโธต

พทธสหงคา

ประเสร ฐ ธ เกรกไกรเปนท เคารพนอมเปรยบเชนชวาลาเหมอนหน งพระสมพทธแดนใดพระดารง 

ดวยเดชสทธศกด  พระศาสนบมสขาฯ ขอเคารพนอมพทกษ ธ รกษาปวงขาฯ จะประกาศ

ขอพระอภบาล

อบตมา ณ แดนใด

 ดจกายพระศาสดา มนษยพรอมท งเทวา ศาสนาท ยนยง สวสทธ พระชนมคง พระศาสนคงกจาร

 ธ พทกษอนกล พระเพ มพนมหทธา วจคอมข นบชา พระศาสนมาตลอดกาล พทธศาสน ให ไพศาล

 ชนมารนรนดร เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 346/440

345 

อะภณหะปัจจะเวกขะณะปาฐะ

(หนทะ มะยง อะภณหะปัจจะเวก ขะณะปาฐง ภะณามะ เส)

 ชะราธมโมมห

เรามความแกเปนธรรมดา

 ชะร ง อะนะจะลวงพนความแก ไปไม ได

 พะยาธธมโมมห 

เรามความเจบไขเปนธรรมดา  พะยาธ ง อะนะ

จะลวงพนความเจบไข ไปไม ไดมะระณะธมโมมห

เรามความตายเปนธรรมดามะระณ ง อะนะ

จะลวงพนความตายไปไม ไดส พเพห เม ปเยห มะนาเปห นานาภาโว ว นาภาโว

เราจะเปนไปตางๆ คอจะพลดพรากจากของรกของเจรใจท งส นไป

ต โต (ชาย)ตตา (ห ง)

ต โต (ชาย)ตตา (ห ง)

ต โต (ชาย)ตตา (ห ง)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 347/440

กมมสสะโกมหเรามกรรมเปนของๆ ตน

กมมะทายาโทเราเปนทายาทผ รบผลแหงกรรม

กมมะโยน เราเปนผ เกดมาแตกรรม

กมมะพ นธ

เราเปนเผาพนธ แหงกรรมกมมะปะฏสะระโณ

เรามกรรมเปนท พ งอาศยย ง กมม ง กะรสสาม

เราทากรรมอนใดไว 

กลยาณ ง วา ปาปะก ง วาเปนบหรอเปนบาปตสสะ ทายาโท ภะวสสาม

เราจะไดรบผลของกรรมน นไปอตถยา วา

หงกด ป รเสนะ วาชายกด

คะห ฏเฐนะ วาคฤหสถกด

 ปั พพะชเตนะ วา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 348/440

347

บรรพชตกดเอว ง อมเหห อะภณห งป ัจจะเวกขต พพ ง

เราท งหลายพงพจารณาอยางน เนองๆ ทกวนคนแลอะน จจา วะตะ ส งขารา

สงขารท งหลายไมเท ยงหนออ ปปาทะวะยะธมม โน

เกดข นแลวยอมเส อมส นไปเปนธรรมดา

อ ปป ัชชต วา น ร ชฌ นตคร นเกดข นแลวยอมดบไปเตส ง ว ปะสะโม ส โข

ความเขาไปดบซ งสงขารท งหลายเหลาน น เปนสขส พเพ สตตา

สตวท งหลายท งปวงมะร นต จะยอมตายดวย

มะร งส จะตายแลวดวย

มะรสสะเรจกตายดวยตะเถวาห ง มะรสสาม

เราจกตายอยางน นดวย นตถ เม เอตถะ ส งสะโย

ความสงสยในเร องตายน น ไมมแกเราเลย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 349/440

 โอวาทะปาฏ โมกขะคาถา

(หนทะ มะยง โอวาทะปาฏ โมกขะ คาถาโย ภะณามะ เส)

ส พพะปาปัสสะ อะกะระณ ง

การไมทาบาปท งปวงกสะลสส ปะสมปะทา

การทากศลใหถงพรอมสะจตตะปะร โยทะปะน ง

การชาระจตของตนใหผองใส

เอต ง พ ทธานะสาสะน งธรรม ๓ อยางน , เปนคาส งสอน ของพระพทธเจาท งหลาย ข นต ปะระม ง ตะโป ตตกขา

ขนต คอความอดกล น, เปนธรรมเคร องเผากเลสอยางย ง น พพาน ง ปะระม ง วะท นต พ ทธา

ผ ร ท งหลายกลาวพระนพพานวา เปนธรรมอนย ง นะ ห ป ัพพะช โต ปะร ปะฆาตผ กาจดสตวอ นอย , ไมช อวาเปนบรรพชตเลย

สะมะโณ โหต ปะร ง วเหฐะย นโตผ ทาสตวอ นใหลาบากอย , ไมช อวาเปนสมณะเลย

อะน ปะวาโท อะน ปะฆาโต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 350/440

349

การไมพดราย, การไมทาราย ปาฏ โมกเข จะ ส งวะโร

การสารวมในปาฏ โมกขมตตญตา จะ ภตตสม ง

ความเปนผ ร จกประมาณในการบร โภค ป ันตจะ สะยะนาสะน ง

การนอน การน ง ในท อนสงด

อะธ จตเต จะ อาโยโคความหม นประกอบในการทาจตใหย งเอต ง พ ทธานะสาสะน ง

ธรรม ๖ อยางน , เปนคาส งสอนของพระพทธเจาท งหลาย

ปะฐะมะพทธะภาสตะคาถา

(หนทะ มะยง ปะฐะมะพทธะ ภาสตะคาถาโย ภะณามะ เส)

อะเนกะชาตส งสาร ง ส นธาวสส ง อะน พพส งเม อเรายงไมพบาณ,

 ไดแลนทองเท ยวไปในสงสารเปนอเนกชาตคะหะการ ง คะเวส นโต

แสวงหาอย ซ งนายชางปลกเรอน, คอ ตณหาผ สรางภพ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 351/440

 ทกขา ชาต ป น ปป น ง การเกดบอยๆ เปนทกขร าไป

คะหะการะกะ ท ฏโฐส  น แนะ นายชางปลกเรอน, เราร จกเจาเสยแลว ป นะ เคห ง นะ กาหะส

 เจาจะทาเรอนใหเราไม ไดอกตอไปส พพา เต ผาสกา ภคคา

 โครงเรอนท งหมดของเจา, เราหกเสยแลวคะหะก ฏ ง วส งขะต ง

 ยอดเรอนเรากร อเสยแลว วส งขาระคะต ง จตต ง  จตของเราถงแลวซ งสภาพ, ท อะไรปรงแตงไม ไดอกตอไป

ตณหาน ง ขะยะม ชฌะคามนไดถงแลวซ งความส นไปแหงตณหา (คอถงนพพาน)

ปัจฉมะพทโธวาทะปาฐะ

(หนทะ มะยง ปัจฉมะพทโธวาทะปาฐง ภะณามะ เส )

 ห นทะทาน ภกขะเว อาม นตะยาม โว

ดกอนภกษท งหลาย บดน  เราขอเตอนทานท งหลายวา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 352/440

351

 วะยะธมมา ส งขาราสงขารท งหลายมความเส อมไปเปนธรรมดา

อ ปปะมาเทนะ สมปาเทถะทานท งหลาย, จงยงความไมประมาทใหถงพรอมเถด

อะย ง ตะถาคะตสสะ ปั จฉมาวาจาน เปนพระวาจา ม ในคร งสดทายของพระตถาคตเจา

คาถาโพธบาท

 บ ระพารสม ง

 พระพ ทธะคณ ง บ ระพารสม ง พระธมมเมต ง บ ระพารสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง

 ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห 

เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  อาคะเนรสม ง พระพ ทธะคณ ง อาคะเนรสม ง พระธมมเมต ง อาคะเนรสม ง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 353/440

 พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  ทกษณรสม ง

 พระพ ทธะคณ ง ทกษณรสม ง พระธมมเมต ง ทกษณรสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง

 ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห 

เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  หรด รสม ง พระพ ทธะคณ ง หรด รสม ง

 พระธมมเมต ง หรด รสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 354/440

353

  ป ัจจมรสม ง พระพ ทธะคณ ง ปั จจมรสม ง พระธมมเมต ง ป ัจจมรสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง

 ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน ง

ส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  พาย พรสม ง พระพ ทธะคณ ง พาย พรสม ง พระธมมเมต ง พาย พรสม ง

 พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  อดรรสม ง พระพ ทธะคณ ง อดรรสม ง พระธมมเมต ง อดรรสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง

 ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 355/440

ส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  อสานรสม ง พระพ ทธะคณ ง อสานรสม ง พระธมมเมต ง อสานรสม ง

 พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  อากาศรสม ง พระพ ทธะคณ ง อากาศรสม ง พระธมมเมต ง อากาศรสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง

 ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

  ปฐว รสม ง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 356/440

355 

 พระพ ทธะคณ ง ปฐว รสม ง พระธมมเมต ง ปฐว รสม ง พระส งฆาน ง ทกขะโรคะภะย ง

 ว วชยเย ส พพะทกข  ส พพะโศกส พพะโรค ส พพะภย ส พพะเคราะห เสนยดจไร ว วชยเย ส พพะธะน งส พพะลาภ ง ภะว นตเม รกข นต ส รกข นต

คาถามงคลจกรวาลแปดทศ

อมสสะมงมงคลจกรวาลท งแปดทศ , ประสทธจงมาเปนกาแพงแกวท งเจดช น,มาปองก นหอมลอมรอบครอบท  วอะนตตา, ราชะเสมานาเขตเต, สะม นตา สะตะโย, ชะนะสะตะสะหสสาน  พ ทธะชาละ

 ปะรกเขตเต, รกข นต  ส รกข นตอ มสสะมงมงคลจกรวาลท งแปดทศ , ประสทธจงมาเปนกาแพงแกวท งเจดช น,มาปองก นหอมลอมรอบครอบท  วอะนตตา, ราชะเสมานาเขตเต, สะม นตา สะตะโย,

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 357/440

 ชะนะสะตะสะหสสาน  ธมมะชาละ ปะรกเขตเต, รกข นต  ส รกข นต

อ มสสะมงมงคลจกรวาลท งแปดทศ, ประสทธจงมาเปนกาแพงแกวท งเจดช น,มาปองก นหอมลอมรอบครอบท  วอะนตตา, ราชะเสมานาเขตเต, สะม นตา สะตะโย,

 ชะนะสะตะสะหสสาน  ปั จเจกะพ ทธะ ชาละปะรกเขตเต, รกข นต  ส รกข นต

อ มสสะมงมงคลจกรวาลท งแปดทศ, ประสทธจงมาเปนกาแพงแกวท งเจดช น,

มาปองก นหอมลอมรอบครอบท  วอะนตตา, ราชะเสมานาเขตเต, สะม นตา สะตะโย, ชะนะสะตะสะหสสาน  ส งฆะชาละ ปะรกเขตเต, รกข นต  ส รกข นต

บารม  ๓๐ ทศ

 ทานะ ปาระม สมปั นโน, ทานะ อ ปะปาระม สมปั นโน,

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 358/440

357

 ทานะ ปะระมตถะปาระม สมป ันโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,

อต ป โส ภะคะวา

สละ ปาระม สมปั นโน,สละ อ ปะปาระม สมปั นโน,

สละ ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,

เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,อต ป โส ภะคะวา

เนกขมมะ ปาระม สมป ันโน,เนกขมมะ อ ปะปาระม สมป ันโน,

เนกขมมะ ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,อต ป โส ภะคะวา

 ปัา ปาระม สมปั นโน,

 ปัา อ ปะปาระม สมปั นโน, ปัา ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,

อต ป โส ภะคะวา

 ว รยะ ปาระม สมปั นโน,

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 359/440

 ว รยะ อ ปะปาระม สมปั นโน, ว รยะ ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,

เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,อต ป โส ภะคะวา

 ข นต   ปาระม สมปั นโน, ข นต   อ ปะปาระม สมปั นโน,

 ข นต ปะระมตถะปาระม สมป ันโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,อต ป โส ภะคะวา

ส จจะ ปาระม สมปั นโน,

ส จจะ อ ปะปาระม สมปั นโน,ส จจะ ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,

อต ป โส ภะคะวา

อะธ ฏฐานะ ปาระม สมปั นโน,อะธ ฏฐานะ อ ปะปาระม สมปั นโน,อะธ ฏฐานะ ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,

เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,อต ป โส ภะคะวา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 360/440

359

เมตตา ปาระม สมปั นโน,เมตตา อ ปะปาระม สมปั นโน,

เมตตา ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,

อต ป โส ภะคะวา

อเปกขา ปาระม สมปั นโน,

อเปกขา อ ปะปาระม สมปั นโน,อเปกขา ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,

อต ป โส ภะคะวา

 ทะสะ ปาระม สมปั นโน, ทะสะ อ ปะปาระม สมปั นโน, ทะสะ ปะระมตถะปาระม สมปั นโน,

เมตตา ไมตร กรณา ม ทตา อเปกขา ปาระม สมปั นโน,อต ป โส ภะคะวา

 พ ทธ ง สะระณ ง ค จฉาม ธมม ง สะระณ ง ค จฉาม ส งฆ ง สะระณ ง ค จฉาม 

 นะมาม ห ง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 361/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 362/440

 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 363/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 364/440

363

กะระณยะเมตตะสตตง

  กะระณยะมตถะกสะเลนะย นต ง ส นต ง ปะท ง อะภสะเมจจะสกโก อ ช จะ ส ห ช จะ

ส วะโจ จสสะ ม ท อะนะตมานส นตสสะโก จะ ส ภะโร จะอ ปปะก จโจ จะ สลละหกะวตตส นต นท ร โย จะ น ปะโก จะอ ปปะค พโภ กเลส อะนะนค ทโธ

 นะ จะ ข ทท ง สะมาจะเร กจเยนะ วญ ปะเร อ ปะวะเทยย งส ข โน วา เขม โน โหนต ส พเพ สตตา ภะว นต ส ขตตตาเย เกจ ปาณะภตตถ 

ตะสา วา ถาวะรา วา อะนะวะเสสา ทฆา วา เย มะห นตา วาม ชฌมา รสสะกา อะณกะถลา ท ฏฐา วา เย จะ อะท ฏฐาเย จะ ทเร วะส นต อะว ทเร ภตา วา สมภะเวส วา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 365/440

ส พเพ สตตา ภะว นต ส ขตตตา นะ ปะโร ปะร ง นก พเพถะ นาตมเถะ กตถะจ น ง กจ พยาโรสะนา ปะฏฆะสา นาะมสสะ ทกขะม จเฉยยะมาตา ยะถา นย ง ปตต งอายสา เอกะปตตะมะน รกเข

เอวมป ส พพะภเตสมานะสมภาวะเย อะปะรมาณ งเมตตจะ ส พพะโลกสม ง

มานะสมภาวะเย อะปะรมาณ งอ ทธ ง อะโธ จะ ต รยจะ

อะสมพาธ ง อะเวร ง อะสะปัตต งต ฏฐจะร ง นส นโน วาสะยาโน วา ยาวะตสสะ วคะตะม ทโธเอต ง สะต ง อะธ ฏเฐยยะ พ ร หมะเมต ง ว หาร ง อธะมาห

 ท ฏฐจะ อะน ปะคมมะ สละวา ทสสะเนนะ สมปั นโนกาเมส วเนยยะ เคธ ง นะ ห ชาต ค พภะเสยย ง ป นะเรตต 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 366/440

365 

ขนธะปะรตตง

  ว ร ปักเขห เม เมตต ง เมตต ง เอราปะเถห เมฉ พยาปตเตห เม เมตต ง เมตต ง กณหาโคตะมะเกห จะอะปาทะเกห เม เมตต ง เมตต ง ท ปาทะเกห เม

 จะต ปปะเทห เม เมตต ง เมตต ง พะห ปปะเทห เมมา ม ง อะปาทะโก ห งส  มา ม ง ห งส ท ปาทะโกมา ม ง จะต ปปะโท ห งส  มา ม ง ห งส พะห ปปะโทส พเพ สตตา ส พเพ ปาณา ส พเพ ภตา จะ เกวะลาส พเพ ภ ท ราน ปัสส นต  มา กจ ปาปะมาคะมา

  อ ปปะมาโณ พ ทโธ อ ปปะมาโณ ธมโม อ ปปะมาโณส งโฆ ปะมาณะว นตาน ส ร งสะปาน อะห ว จฉกา สะตะปะท อณณานาภ สะระพ มสกา กะตา เม รกขา กะตา เม ปะรตตา ปะฏกกะม นต ภตาน โสห ง นะโม ภะคะวะโต นะโม สต

ต นน ง สมมาสมพ ทธาน ง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 367/440

 โพชฌงคะปะรตตง

  โพชฌ งโค สะตส งขาโต ธมมาน ง ว จะโย ตะถา ว รยมปต ปัสส ทธ- โพชฌ งคา จะ ตะถาปะเรสะมาธเปกขะโพชฌ งคา สตเต เต ส พพะทสส นา

ม น นา สมมะทกขาตา ภาวตา พะหลกะตาส งวตต นต อะภายะ น พพานายะ จะ โพธยาเอเตนะ ส จจะว ชเชนะ โสตถ เต โหต ส พพะทา

เอกสม ง สะมะเย นาโถ โมคคลลานจะ กสสะป ังคลาเน ทกขเต ทส วา โพชฌ งเค สตตะ เทสะย

เต จะ ต ง อะภ น นทต วา โรคา ม จจ งส ต งขะเณเอเตนะ ส จจะว ชเชนะ โสตถ เต โหต ส พพะทาเอกะทา ธมมะราชาป  เคลเนาภ ป  โต

 จ นทตเถเรนะ ตเวะ ภะณาเปต วานะ สาทะร งสมโมทต วา จะ อาพาธา ตม หา ว ฏฐาส ฐานะโส

เอเตนะ ส จจะว ชเชนะ โสตถ เต โหต ส พพะทา ปะห นา เต จะ อาพาธา ตณณ นนมป มะเหส น งมคคาหะตะกเลสา วะ ปัตตาน ปปัตตธมมะต งเอเตนะ ส จจะว ชเชนะ โสตถ เต โหต ส พพะทา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 368/440

367

ถวายพรพระ

 นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพ ทธสสะ (๓ คร  ง)

  อต ป  โส ภะคะวา อะระห ง สมมาสมพ ทโธ ว ชชา

 จะระณะสมปั นโน สคะโต โลกะว ท  อะนตตะโร ป รสะทมมะสาระถ  สตถา เทวะมะนสสาน ง พ ทโธ ภะคะวาต  ส วากขาโต ภะคะวะตา ธมโม ส นท ฏฐ โก อะกาล โกเอห ปัสส โก โอปะนะย โก ป ัจจตต ง เวทต พโพ วญ หต 

ส ปะฏ ปั นโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ อ ช ปะฏ ปั น

 โน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ ายะปะฏ ป ันโน ภะคะวะโตสาวะกะส งโฆ สาม จ ปะฏ ป ันโน ภะคะวะโต สาวะกะส งโฆยะท ท ง จตตาร ป รสะยคาน อ ฏฐะ ป รสะปคคะลา เอสะภะคะวะโต สาวะกะส งโฆ อาหเนยโย ปาหเนยโย ทกขเณยโยอชะลกะระณ โย อะนตตะร ง ปกเขตต ง โลกสสาต

  (หยด)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 369/440

 พาห ง สะหสสะมะภ นมมตะสาวธ นต งค รเมขะล ง อ ทตะโฆระสะเสนะมาร ง ทานาทธมมะวธ นา ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน

มาราตเรกะมะภย ชฌตะส พพะรตต ง โฆรมปะนาฬะวะกะมกขะมะถ ทธะยกข ง

 ข นตส ท นตะวธ นา ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน

 นาฬาค ร ง คะชะวะร ง อะตมตตะภต ง ทาวคค จกกะมะสะน วะ ส ทารณ นต ง

เมตตมพเสกะวธ นา ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน 

อกขตตะขคคะมะต หตถะส ทารณ นต งธาว นต โยชะนะปะถ ง คลมาละว นต ง

อ ทธ ภส งขะตะมะโน ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน 

กต วานะ ก ฏฐะม ทะร ง อ วะ ค พภ นยา จจายะ ท ฏฐะวะจะน ง ชะนะกายะม ชเฌ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 370/440

369

ส นเตนะ โสมะวธ นา ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน ส จจ ง ว หายะ มะตส จจะกะวาทะเกต ง วาทาภ โรปตะมะน ง อะตอ นธะภต ง ปัาปะท ปะชะล โต ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน 

 น นโทปะน นทะภ ชะค ง ว พธ ง มะห ทธ ง ปตเตนะ เถระภ ชะเคนะ ทะมาปะย นโตอ ทธ ปะเทสะวธ นา ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน

 ทคคาหะท ฏฐ ภ ชะเคนะ ส ท ฏฐะหตถ ง พ ร หม ง วส ทธ ชตม ทธ พะกาภธาน งาณาคะเทนะ วธ นา ชตะวา ม น นโทต นเตชะสา ภะวะต เต ชะยะม งคะลาน

เอตาป  พ ทธะชะยะม งคะละอ ฏฐะคาถา โย วาจะโน ท นะทเน สะระเต มะต นท หต วานะเนกะว วธาน จ ป ัททะวาน  โมกข งส ข งอะธคะเมยยะ นะโร สะปัโ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 371/440

ชะยะปะรตตง

  มะหาการณ โก นาโถ หตายะ ส พพะปาณ น ง ปเรต วา ปาระม ส พพา ปัตโต สมโพธมตตะม งเอเตนะ ส จจะว ชเชนะ โหต เต ชะยะม งคะล ง

 ชะย นโต โพธยา มเล สกยาน ง น นท ว ฑฒะโนเอว ง ต ว ง ว ชะโย โหห  ชะยสส ชะยะม งคะเลอะปะราชตะปัลล งเก สเส ปะฐะว โปกขะเรอะภเสเก ส พพะพ ทธาน ง อคค ปปัตโต ปะโมทะต 

ส นกขตต ง สม งคะล ง ส ปะภาต ง ส ห ฏฐต ง

ส ขะโณ สม หตโต จะ สย ฏฐ ง พ ร หมะจารส ปะทกขณ ง กายะกมม ง วาจากมม ง ปะทกขณ ง ปะทกขณ ง มะโนกมม ง ปะณธ เต ปะทกขณา ปะทกขณาน กต วานะ ละภ นตตเถ ปะทกขเณ

 ภะวะต ส พพะม งคะล ง รกข นต ส พพะเทวะตา

ส พพะพ ทธาน ภาเวนะ สะทา โสตถ ภะว นต เต  ภะวะต ส พพะม งคะล ง รกข นต ส พพะเทวะตาส พพะธมมาน ภาเวนะ สะทา โสตถ ภะว นต เต  ภะวะต ส พพะม งคะล ง รกข นต ส พพะเทวะตาส พพะส งฆาน ภาเวนะ สะทา โสตถ ภะว นต เต

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 372/440

371

ธมมะจกกปปะวตตะนะสตตง

เอวมเม สต งขาพเจา (คอพระอานนทเถระ) ไดฟังมาแลวอยางน 

เอก ง สะมะย ง ภะคะวา

สมยหน งพระผ มพระภาคเจา พาราณะสย ง ว หะระต  อส ปะตะเน มคะทาเย

เสรจประทบอย ท ปา, อสปตนมฤคทายวนใกลเมองพาราณส ตต ระโข ภะคะวา ปัจะวคคเย ภกข อาม นเตส

 ในกาลน นแลพระผ มพระภาคเจา,

ตรสเตอนพระภกษปัจวคคย, ใหต งใจฟงัภาษตน วาเท วเม ภกขะเว อ นตาดกอนภกษท งหลาย, ท สดสองอยางเหลาน  

 ป ัพพะชเตนะ นะ เสวต พพาอนบรรพชตไมควรเสพ

 โย จาย ง กาเมส กามะส ขลลกาน โยโคคอการประกอบตน ใหพวพนดวยกามในกามท งหลายน  ใด ห โน

เปนธรรมอนเลวคมโม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 373/440

เปนเหต ใหต งบานเรอน โปถ ชชะน โก

เปนของคนผ มกเลสหนาอะนะร โย

 ไม ใชของคนไปจากขาศก คอ กเลสอะนตถะสห โต

 ไมประกอบดวยประโยชนอยางหน ง

 โย จาย ง อตตะกละมะถาน โยโคคอ การประกอบความเหนดเหน อยแกตนเปลาน  ใด ทกโข

 ใหเกดทกขแกผ ประกอบอะนะร โย

 ไมนาผ ประกอบให ไปจากขาศก คอ กเลสอะนตถะสห โต ไมประกอบดวยประโยชนอยางหน ง

เอเต เต ภกขะเว อ โภ อ นเต อะน ปะคมมะ ม ชฌมา ปะฏ ปะทาดกอนภกษท งหลาย, ขอปฏบตอนเปนกลาง

 ไมเขาไปใกลท สดสองอยางน นน นตะถาคะเตนะ อภสมพ ทธาอนตถาคต ไดตรสร แลวดวยปัาอนย ง

 จกขกะระณ  าณะกะระณ กระทาดวงตา คอกระทาาณเคร องร  

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 374/440

373

อ ปะสะมายะ อะภายะ สมโพธายะ น พพานายะส งวตตะต

ยอมเปนไป เพ อความเขาไป สงบระงบ,เพ อความร ย ง เพ อความร ด เพ อความดบ

กะตะมา จะ สา ภกขะเว ม ชฌมา ปะฏ ปะทาดกอนภกษท งหลาย, กขอปฏบตซ งเปนกลางน นเหลาไหน

ตะถาคะเตนะ อะภสมพ ทธา

ท ตถาคต ไดตรสร แลว ดวยปัาอนย ง จกขกะระณ าณะกะระณ 

กระทาดวงตา คอ กระทาาณเคร องร  อ ปะสะมายะ อะภายะ สมโพธายะ น พพานายะ ส งวตตะต 

ยอมเปนไป เพ อความเขาไป สงบระงบ, เพ อความร ย ง เพ อ

ความร ด เพ อความดบอะยะเมวะ อะร โย อ ฏฐ งค โก มคโคทางมองคแปดเคร องไปจากขาศก คอ กเลสน เอง

เสยยะถ ท ง ไดแกส งเหลาน คอ

สมมาท ฏฐ ปัาอนเหนชอบสมมาส งก ปโป

ความดารชอบสมมาวาจา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 375/440

วาจาชอบÊÑÁÁÒ¡ÑÁÁÑ ¹âµ

การงานชอบสมมาอาช โว

ความเล ยงชวตชอบสมมาวายาโม

ความเพยรชอบ

สมมาสะต ความระลกชอบสมมาสะมาธ

ความต งจตชอบอะย ง โข สา ภกขะเว ม ชฌมา ปะฏ ปะทา

ดกอนภกษท งหลาย, อนน แลขอปฏบตอนเปนกลางตะถาคะเตนะ อะภสมพ ทธาท ตถาคต ไดตรสร แลว ดวยปัาอนย ง

 จกขกะระณ  าณะกะระณกระทาดวงตา คอ กระทาาณเคร องร 

อ ปะสะมายะ อะภายะ สมโพธายะ น พพานายะ ส งวตตะตยอมเปนไปเพ อความเขาไปสงบระงบ,เพ อความร ย ง เพ อความร ด เพ อความดบ

อ ท ง โข ปะนะ ภกขะเว ทกข ง อะรยะส จจ งดกอนภกษท งหลาย, กขอน แลของจรงแหงอรยบคคล คอ ทกข 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 376/440

375 

 ชาต ป ทกขาแมความเกดกเปนทกข

 ชะราป ทกขาแมความแกกเปนทกข

มะระณมป ทกข งแมความตายกเปนทกข

 โสกะปะรเทวะทกขะ โทมะนสส ปายาสาป ทกขา

แมความโศกความร าไรราพน, ความไมสบายกายความไมสบายใจ, ความคบแคนใจกเปนทกข 

อ ปปเยห สมปะโยโค ทกโขความประสบกบส งไมเปนท รกท พอใจกเปนทกข 

 ปเยห ว ปปะโยโค ทกโข

ความพลดพรากจากส งท เปนท รกท พอใจกเปนทกข ยมป จฉ ง นะ ละภะต ตมป ทกข งมความปรารถนาส งใด, ไม ไดส งน นน นกเปนทกข

ส งขตเตนะ ปัจ ปาทา นกข นธา ทกขาวาโดยยอ อปาทานขนธท งหาเปนตวทกข 

อ ท ง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขะสะม ทะโย อะรยะส จจ งดกอนภกษท งหลาย, กขอน แลของจรงแหงอรยบคคลคอ เหต ใหทกขเกดข น

ยาย ง ตณหาความทะยานอยากน  ใด

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 377/440

 โปโนพภะวกาทาความเกดอก

 น นท ราคะสะหะคะตาเปนไปกบความกาหนดดวยอานาจความเพลน

ตต ระ ตต รา ภ น นท นเพลนย งในอารมณน นๆ

เสยยะถ ท ง

 ไดแกส งเหลาน  กามะตณหา

ความทะยานอยากในอารมณท  ใคร  ภะวะตณหา

ความทะยานอยากในความมความเปน

 ว ภะวะตณหาความทะยานอยากในความไมม ไมเปนอ ท ง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขะน โรโธ อะรยะส จจ ง

ดกอนภกษท งหลาย, กขอน แลของจรงแหงอรยบคคลคอ ความดบทกข 

 โย ตสสาเยวะ ตณหายะ อะเสสะว ราคะน โรโธความดบโดยไมตด ยอมอย  ได โดยไมเหลอแหงตณหาน นน นแหละอนใด

 จาโคความสละตณหาน น

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 378/440

377

 ปะฏ นสสคโคความวางตณหาน น

มตต ความปลอยตณหาน น

อะนาละโยความไมพวพนแหงตณหาน น

อ ท ง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขะน โรธะคาม น ปะฏ ปะทา

อะรยะส จจ งดกอนภกษท งหลาย, กขอน แลของจรงแหงอรยบคคลคอ ขอปฏบต ใหถงความดบทกข 

อะยะเมวะ อะร โย อ ฏฐ งค โก มคโคทางมองคแปดเคร องไปจากขาศกคอ กเลสน เอง

เสยยะถ ท ง ไดแกส งเหลาน  คอสมมาท ฏฐ 

ปัาอนเหนชอบสมมาส งก ปโป

ความดารชอบสมมาวาจาวาจาชอบ

ÊÑÁÁÒ¡ÑÁÁÑ ¹âµ

การงานชอบ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 379/440

สมมาอาช โวความเล ยงชวตชอบ

สมมาวายาโมความเพยรชอบ

สมมาสะต ความระลกชอบ

สมมาสะมาธ 

ความต งจตชอบ

(หยด)

อ ท ง ทกข ง อะรยะส จจ นต เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสส

เตส ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะ ปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก อ ทะปาท ดกอนภกษท งหลาย, จกษ ไดเกดข นแลว าณไดเกดข นแลว,ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลวในกาล

กอนวา, น ทกขอรยสจต ง โข ปะน ท ง ทกข ง อะรยะส จจ ง, ปะรเยย นต  เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส  ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโกอ ทะปาท

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 380/440

379

ดกอนภกษท งหลาย, กทกขอรยสจน น นแล ควรกาหนดร ดวยปัา, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว,แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขอรยสจ

ต ง โข ปะน ท ง ทกข ง อะรยะส จจ ง, ปะราต นต  เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส  ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก

อ ทะปาทดกอนภกษท งหลาย, กทกขอรยสจน น นแล อนเราไดกาหนดร แลว,ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวาง

 ไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลว ในกาลกอนวา, น ทกขอรยสจ

อ ท ง ทกขะสะม ทะโย อะรยะส จจ นต  เม ภกขะเว, ป พเพอะนะนสสเตส  ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท  าณ ง อ ทะปาท  ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก อ ทะปาท

ดกอนภกษท งหลาย, จกษ ไดเกดข นแลว าณไดเกดข นแลว,ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกด

ข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขสมทยอรสจต ง โข ปะน ท ง ทกขะสะม ทะโย อะรยะส จจ ง, ปะหาต พพ นต เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส ธมเมส, จกข งอ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท  ปัา อ ทะปาท  ว ชชา อ ทะปาท 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 381/440

อาโลโก อ ทะปาทดกอนภกษท งหลาย, กทกขสมทยอรยสจน น นแล ควรละเสย, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขสมทยอรยสจ

ต ง โข ปะน ท ง ทกขะสะม ทะโย อะรยะส จจ ง, ปะห น นต เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส ธมเมส, จกข ง อ ทะ

 ปาท าณ ง อ ทะปาท  ปัา อ ทะปาท  ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก อ ทะปาทดกอนภกษท งหลาย, กทกขสมทยอรยสจน น นแล อนเราไดละเสยแลว, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคย

ฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขสมทยอรยสจอ ท ง ทกขะน โรโธ อะรยะส จจ นต เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะ นสสเตส ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัาอ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก อ ทะปาท 

ดกอนภกษท งหลาย, จกษ ไดเกดข นแลว าณไดเกดข น

แลว, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวาง ไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลว ในกาลกอนวา, น ทกขน โรธอรยสจ

ต ง โข ปะน ท ง ทกขะน โรโธ อะรยะส จจ ง, ส จฉกาต พพ นต เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 382/440

381

าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโกอ ทะปาท

ดกอนภกษท งหลาย, กทกขน โรธอรยสจน น นแล ควรทาใหแจง, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขน โรธอรยสจ

ต ง โข ปะน ท ง ทกขะน โรโธ อะรยะส จจ ง, ส จฉกะต นต เม

 ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโกอ ทะปาท

ดกอนภกษท งหลาย, กทกขน โรธอรยสจน น นแล อนเราไดกระทาใหแจงแลว, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข น

แลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เรา ไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขน โรธอรยสจอ ท ง ทกขะน โรธะคาม น  ปะฏ ปะทา อะรยะส จจ นต  เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก

อ ทะปาทดกอนภกษท งหลาย, จกษ ไดเกดข นแลว าณไดเกดข นแลว, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวาง

 ไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เราไม ไดเคยฟังแลว ในกาลกอนวา, น ทกขน โรธคามนอรยสจ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 383/440

ต ง โข ปะน ท ง ทกขะน โรธะคาม น ปะฏ ปะทา อะรยะส จจ ง, ภาเวต พพ นต  เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส  ธมเมส, จกข ง อ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท  ปัา อ ทะปาท ว ชชาอ ทะปาท อาโลโก อ ทะปาท

ดกอนภกษท งหลาย, กทกขน โรธคามนปฏปทา อรยสจน น นแล ควรใหเจรข น, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เรา

 ไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขน โรธคามนอรยสจต ง โข ปะน ท ง ทกขะน โรธะคาม น ปะฏ ปะทา อะรยะส จจ ง, ภาวต นต เม ภกขะเว, ป พเพ อะนะนสสเตส ธมเมส, จกข งอ ทะปาท าณ ง อ ทะปาท ปัา อ ทะปาท ว ชชา อ ทะปาท อาโลโก อ ทะปาท

ดกอนภกษท งหลาย, กทกขน โรธคามนปฏปทา อรยสจน น นแล อนเราไดเจรแลว, ปัาไดเกดข นแลว วทยาไดเกดข นแลว, แสงสวางไดเกดข นแลวแกเรา, ในธรรมท งหลายท เรา

 ไม ไดเคยฟังแลวในกาลกอนวา, น ทกขน โรธคามนอรยสจยาวะก วจะ เม ภกขะเว อเมส  จะตส  อะรยะส จเจส,

เอว นต ปะร ว ฏฏ ง ท วาทะสาการ ง ยะถาภต ง าณะทสสะน ง นะ ส วส ทธ ง อะโหส ดกอนภกษท งหลาย, ปัาอนร เหนตามเปนจรงแลวอยางไร,

 ในอรยสจส เหลาน ของเรา, ซ งมรอบสาม มอาการสบสองอยางน ยงไมหมดจดเพยงใดแลว

เนวะ ตาวาห ง ภกขะเว สะเทวะเก โลเก สะมาระเก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 384/440

383

สะพ ร หมะเก,สสสะมะณะ พ ราหมะณยา ปะชายะสะเทวะมะนสสายะ, อะนตตะร ง สมมาสมโพธ ง อะภสมพ ทโธ ปั จจาส ง

ดกอนภกษท งหลาย, เราจะยนยนตนวาเปนผ ตรสร พรอมเฉพาะซ งปัาเคร องตรสร ชอบ, ไมมความตรสร อ นจะย งกวาในโลก, เปน

 ไปกบดวยเทวดา มาร พรหม, ในหม สตวท งสมณะ พราหมณ เทวดา มนษย ไม ไดเพยงน น

ยะโต จะ โข เม ภกขะเว อเมส จะตส อะรยะส จเจส, เอว นต 

 ปะร ว ฏฏ ง ท วาทะสาการ ง ยะถาภต ง าณะทสสะน ง ส วส ทธ งอะโหส ดกอนภกษท งหลาย, กเม อใดแลปัาอนร เหนตามเปนจรงแลวอยางไร, ในอรยสจส เหลาน ของเรา, ซ งมรอบสาม มอาการสบสองอยางน หมดจดดแลว

อะถาห ง ภกขะเว สะเทวะเก โลเก สะมาระเก สะพ ร หมะเก,สสสะมะณะ พ ราหมะณยา ปะชายะสะเทวะมะนสสายะ,อะนตตะร ง สมมาสมโพธ ง อะภสมพ ทโธ ป ัจจาส ง

ดกอนภกษท งหลาย, เม อน นเรายนยนตนไดวา, เปนผ ตรสร  พรอมเฉพาะซ งปัาเคร องตรสร ชอบ, ไมมความตรสร อ นจะย งกวา

 ในโลก, เปนไปกบดวยเทวดา มาร พรหม, ในหม สตวท งสมณะพราหมณ เทวดา มนษย าณจะ ปะนะ เม ทสสะน ง อ ทะปาท 

กแลปัาอนร เหนไดเกดข นแลวแกเราอะก ปปา เม วมตต อะยะม นตมา ชาต นตถ ทาน ป น พภะโวต 

วาความพนวเศษของเราไมกลบกาเรบ,

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 385/440

ชาตน เปนท สดแลว บดน  ไมมความเกดอกอ ทะมะโวจะ ภะคะวา

พระผ มพระภาคเจาไดตรสธรรมปรยายอนน แลวอตตะมะนา ปัจะวคคยา ภกข ภะคะวะโต ภาสต ง อะภ น นท ง

พระภกษปัจวคคย,กม ใจยนดเพลนภาษตของพระผ มพระภาคเจา

อมสมจะ ปะนะ เวยยากะระณสม ง ภะมาเน

กแลเม อไวยากรณน  อนพระผ มพระภาคเจาตรสอย  อายสมะโต โกณฑสสะ, ว ระช ง วตะมะล ง ธมมะจกข งอ ทะปาท 

จกษ ในธรรมอนปราศจากธล ปราศจากมลทน, ไดเกดข นแลวแกพระผ มอาย โกณฑะ

ย งกจ สะม ทะยะธมม ง ส พพ นต ง น โรธะธมม นตวาส งใดส งหน ง มอนเกดข นเปนธรรมดา,ส งท งปวงน นมอนดบไปเปนธรรมดา

 ปะวตตเต จะ ภะคะวะตา ธมมะจกเกกคร นเม อธรรมจกรอนพระผ มพระภาคเจาใหเปนไปแลว

 ภมมา เทวา ส ททะ มะนสสาเวส งเหลาภมเทวดา กยงเสยงใหบนลอล นเอตมภะคะวะตา พาราณะสย ง อส ปะตะเน มคะทาเย, อะนตตะร ง ธมมะจกก ง ปะวตตต ง, อ ปปะฏ วตตย ง สะมะเณนะ วา พ ราหมะเณนะ วา เทเวนะ วา, มาเรนะ วา พ ร หม นา วา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 386/440

385 

เกนะจ วา โลกสม นต วาน นจกรคอธรรม ไมมจกรอ นส  ได, อนพระผ มพระภาคเจา

 ใหเปนไปแลว, ในปาอสปตนมฤคทายวนใกลเมองพาราณส,อนสมณะ พราหมณ เทวดา มาร พรหม, แลใคร ๆ ในโลกยงไม ใหเปนไปไดแลวดงน  

(หยด)

 ภมมาน ง เทวาน ง ส ทท งสต วา, จาตมมะหาราชกา เทวาส ททะมะนสสาเวส ง

เทพเจาเหลาช นจาตมมหาราช, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาภมเทวดา, แลวกยงเสยงใหบนลอล น

 จาตมมะหาราชกาน ง เทวาน ง ส ทท ง สต วา, ตาวะต งสาเทวา ส ททะมะนสสาเวส งเทพเจาเหลาช นดาวดงส, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาช นจาตมมหาราช, แลวกยงเสยงใหบนลอล น

ตาวะต งสาน ง เทวาน ง ส ทท ง สต วา, ยามา เทวา

ส ททะมะนสสาเวส งเทพเจาเหลาช นยามา, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาช นดาวดงส,แลวกยงเสยงใหบนลอล น

ยามาน ง เทวาน ง ส ทท ง สต วา, ตสตา เทวา ส ททะมะนสสาเวส ง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 387/440

เทพเจาเหลาช นดสต, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาช นยามา,แลวกยงเสยงใหบนลอล น

ตสตาน ง เทวาน ง ส ทท ง สต วา, นมมานะระต  เทวา ส ททะมะนสสาเวส ง

เทพเจาเหลาช นนมมานรด, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาช นดสต, แลวกยงเสยงใหบนลอล น

 นมมานะระต น ง เทวาน ง ส ทท ง สต วา, ปะระนมมตะวะสะวต

ต เทวา ส ททะมะนสสาเวส งเทพเจาเหลาช นปรนมมตวสวตด, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาช นนมมานรด, แลวกยงเสยงใหบนลอล น

 ปะระนมมตะวะสะวตต น ง เทวาน ง ส ทท ง สต วา, พ ร หมะกายกา เทวา ส ททะมะนสสาเวส ง

เทพเจาเหลาใดท เกดในหม พรหม, ไดฟังเสยงของเทพเจาเหลาช นปรนมมตวสวตด, แลวกยงเสยงใหบนลอล นเอตมภะคะวะตา พาราณะสย ง อส ปะตะเน มคะทาเย, อะนตตะร ง ธมมะจกก ง ปะวตตต ง, อ ปปะฏ วตตย ง สะมะเณนะ วา พ ราหมะเณนะ วา เทเวนะ วา, มาเรนะ วา พ ร หม นา วา

เกนะจ วา โลกสม นต วาน นจกรคอธรรม ไมมจกรอ นส  ได, อนพระผ มพระภาคเจาใหเปนไปแลว, ในปาอสปตนมฤคทายวนใกลเมองพาราณส, อนสมณะ พราหมณ เทวดา มาร พรหม, แลใครๆ ในโลกยงไม

 ใหเปนไปไดแลว ดงน  (หยด)

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 388/440

387

อต หะ เตนะ ขะเณนะ เตนะ ม หตเตนะ, ยาวะ พ ร หมะโลกาส ทโท อ พภคค จฉ 

 โดยขณะหน ง คร หน งน น,เสยงข นไปถงพรหมโลกดวยประการฉะน  

อะยจะ ทะสะสะหสส โลกะธาต ท งหม นโลกธาตน  

ส งกมป สมปะกมป สมปะเวธ

 ไดหว นไหวสะเทอนสะทานล นไปอ ปปะมาโณ จะ โอฬาโร โอภาโส โลเก ปาต ระโหส

ท งแสงสวางอนย งไมมประมาณ, ไดปรากฏแลวในโลกอะตกกมเมวะ เทวาน ง เทวาน ภาว ง

ลวงเทวานภาพของเทพยดาท งหลายเสยหมด

อะถะโข ภะคะวา อ ทาน ง อ ทาเนส ลาดบน นแล พระผ มพระภาคเจาไดทรงเปลงอทานอาส วะตะ โภ โกณฑโ

วาโกณฑะ ไดร แลวหนอ ผ เจรอาส วะตะ โภ โกณฑโต 

 โกณฑะ ไดร แลวหนอ ผ เจรอต ห ท ง อายสมะโต โกณฑสสะ, อาโกณฑโเต ววะ นาม ง อะโหสต 

เพราะเหตน น นามวาอาโกณฑะน น นเทยว, ไดมแลวแกพระผ มอาย โกณฑะ, ดวยประการฉะน แล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 389/440

คาบชา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 390/440

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 391/440

ลมพนวน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 392/440

391

คาบชาสถานท ประสต

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง ส งเวชะนย ง ฐาน ง,ยตถาคะโตมห, ส ทธสสะ กละปตตสสะ ทสสะนย ง, อธะลมพ น วะเน ตะถาคะเตนะ ม ชฌเมส  ชะนะปะเทส อะรยะ

เกส มะนสเสส อ ปป ันน ง ภาสตา จะ อาสะภ วาจา อคโค หะมสม  โลกสสะ เชฏโฐหะมสม  โลกสสะ, เสฏโฐหะมสม  โลกสสะ, อะยะม นตมา เม ชาต, นตถ ทาน ป น พภะโวต  สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อภ ป ชะยาม,ส วากขาตจะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดจารกตามรอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาทสงเวชนยสถานท กลบตรผ มศรทธาควรทสสนา (ควรเหน) อนเปนสถานท ท พระตถาคตเจา เสดจอบตข นแลว ในหม มนษยชาวอรยกะ ในมชฌมชนบท ณ สวนลมพนวนน  และไดตรสอาสภวาจาวา “เราเปนผ เลศ

ท สดในโลก เราเปนผ เจรท สดในโลก เราเปนผ ประเสร ฐท สดใน โลก การเกดของเราน เปนชาตสดทาย บดน จะไมมภพใหมอกแลว”  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจาขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง

 ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อ

ความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 393/440

พทธคยา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 394/440

393

คาบชาสถานท ตรสร 

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวะ อม ง โพธ รกขะเจตย ง,ส งเวชะนย ง ฐาน ง, ยตถาคะโตมห, ส ทธสสะ กละปตตสสะ ทสสะนย ง, อธะ คะยาสเส, ตะถาคะเตนะ สะเทวะเก โลเก

สะมาระเก สะพร หมะเก สสสะมะณะ พราหมะณยา ปะชายะสะเทวะมะนสสายะ อะนตตะร ง สมมาสมโพธ ง อะภสมพ ทธ ง  สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อภ ป ชะยาม,ส วากขาตจะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ได

จารกตามรอยบาทพระศาสดา มาถงแลว ขอถวายอภวาทตนพระศรมหาโพธ และพระเจดยน   อนเปนสงเวชนยสถานท กลบตรผ มศรทธา ควรทสสนา (ควรเหน) เปนสถานท ท พระตถาคตตรสร พรอมเฉพาะแลว ซ งอนตตรสมมาสมโพธาณในโลก พรอมท งเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหม สตว พรอมท งสมณะพราหมณ 

เทวดาและมนษย ณ ท ตาบลคยาสสะประเทศแหงน   ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจาขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง

 ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 395/440

พระพทธเมตตา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 396/440

395 

คาบชาพระพทธเมตตา

  ว นทาม  อม ง พ ทธะเมตตาปะฏม ง อมสม งคะยาสเส ป ชาระเห สกการะภเต เจตเย ส ปะต ฏฐต ง,อม นา ปะนะ ว นทะมาเนนะ มา เม ทะล ททย ง อะห  พะห ชะนาน ง ป โย โหม มะนาโป สาธ โนภ นเต อเมหสกกาเรห อภ ป ชะยาม

  ขาพเจาขอกราบไหว  พระพทธเมตตาปฏมาน   ซ งประดษฐานต งม นดแลวในองคพระเจดยท คยาสสะประเทศน  อนเปนสถานท  ควรแกเคร องบชาสกการะ ดวยการกราบ

 ไหวน   ขอความเปนผ ขดสนอยาไดมแกขาพเจาเลย ขอให

ขาพเจาเปนท รกเปนท พอใจ ของคนท วไป ขาแตพระองคผ เจร ขาพเจาขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน  

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 397/440

ตนพระศรมหาโพธ 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 398/440

397

คาบชาพระศรมหาโพธ ตรสร 

  โพธ ตสสะ ภะคะวะโต, อสสตโถต ปะว จจะต, โหต โย โคตะโม พ ทโธ, สะระณ ง ส พพะปาณ น ง, ฐะปะยต î วานะ ธมโมกก ง, ปั จฉมะ ชะนะโพธะน ง, โส รกโข โพธคะยาย ง, ฐ โตพ หาระคามะเก,มะหาโพธ พ ทธะคะยานาเม, ยตถะ ทยยสสะ ส นตะโก, อาวาโส

 ทยยะภกข น ง, สลเลขะ วตต  โยค น ง, ว นทเต โพธ รกขมห,สมพ ทโธ ป นะ ว นท โต, ส ทธมโม ว นท โต เยวะ, สส งโฆ โหต  ว นท โต, ว นทะนาชะนต ง ป ง, อตย ง ระตะนตตะเย,อ นตะรายา ว นสส นต, โหต โสตถ จะ เตชะสา, โลเก ร ฏฐ ง ส ข ง เสต,นมมะล งส พพะสาสะน ง, ทฆายกา ปะชา ส พเพ, อะนฆา น ร ปั ททะวาต

  ตนพระศรมหาโพธ  ซ งเปนท ตรสร ของพระผ มพระภาคเจา พระนามวาโคดมพทธเจา ผ เปนท ระลกถงของสรรพสตว เพราะทรงประดษฐานพระธรรมไว ใหชนภายหลงไดร  ตนพระศรมหาโพธ น นผ คนขนานนามวาอสสตถพฤกษ  ตนพระศรมหาโพธ น น ต งอย  ใกลวดไทยพทธคยามหาวหารซ งเปนวดของชาวไทย เปนสถานท ปฏบตธรรมเพ อขดเกลากเลสของพระสงฆ ไทย

ผ ประกอบความเพยร เม อเราท งหลายกราบไหวตนพระศรมหาโพธ   ช อวา ไดกราบไหวพระสมมาสมพทธเจา พระสทธรรมเจา พระสงฆเจาผ ปฏบตด บใดอนเกดแลวจากการกราบไหว พระรตนตรยดวยประการฉะน  ขอเดชแหงบน น บนดาลใหอนตรายท งหลายจงพนาศไป ความสวสดจงบงเกดม  ทกประเทศในโลกน อย เปนสข ทกศาสนาในโลกน จงปราศจากมลทน

ประชากรทกหม เหลาจงมอายยนยาวไมมทกข ปราศจากอปัทวะทกประการ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 399/440

ธมเมกขะสถป

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 400/440

399

คาบชาสถานท แสดงปฐมเทศนา

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวะ อม ง ธมเมกขะเจตย งส งเวชะนย ง ฐาน ง, ยตถาคะโตมห, ส ทธสสะ กละปตตสสะ ทสสะนย ง, อาสาฬะหะปณณะมย ง , อธะ พาราณะสย ง อส

 ปะตะเน มคะทาเย ตะถาคะเตนะ ปัจะวคคยาน ง ภกข น งอะนตตะร ง ธมมะจกก ง ปะฐะม ง ปะวตเตต วา จตตาร อะรยะส จจาน ปะกาสตาน  สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อภ ป ชะยาม,ส วากขาตจะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดจารกตามรอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาทธมเมกขะสถปน   อนเปนสงเวชนยสถาน ท กลบตรผ มศรทธา ควรทสสนา (ควรเหน) อนเปนสถานท ท พระตถาคตเจา ไดยงพระธรรมจกรอนยอดเย ยมใหเปนไป ทรงประกาศอรยสจส   เปนคร งแรก แกพระภกษ

ปัจวคคย ท ปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณสน  ในวนอาสาฬหปณณม  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง

 ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อ

ความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 401/440

ยสเจตยสถาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 402/440

401

 คาบชาสถานท พระยสะพบพระพทธองค

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง เจตย ง, ยตถะ อะน ป พพกะถ งเทเสต วา อ ปะทตเตนะ จะ อะปัสส ฏเฐนะ จะ อะภ ภต งยะส ง กละปตต ง โสตาปัตตผะเล ปะต ฏฐาเปส, ภะคะวา อ ทาน ง

อ ทาเนส อ ท ง โข ยะสะ อะน ป ัททต ง อ ท ง อะน ปัส ส ฏฐ ง เอห ยะสะ นส ทะ ธมม ง เต เทเสสสามต สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อะภ ป ชะยาม,

ส วากขาตจะนะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจาขอกราบ

 ไหวเจดยท พระพทธองค แสดงธรรมอนปพพกถา โปรดยสะมานพบตรชายเศรษฐเมองพาราณส ผ ถกความทกข ความว นวาย ความขดของ ย าย ใหเดอดรอน เปนเหต ใหออกจากคฤหาสน ในยามแหงราตร  ไดพบพระชนสห  ดวยพทธอทานวา ท น  ไมว นวาย ท น  ไมขดของ มาเถด เราจกแสดงธรรมใหเธอฟัง ยงยสะมานพใหสาเรจ

เปนพระอรยบคคลในคร งน น  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจาขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง

 ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน   จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข เพ อความไมว นวาย เพ อความไมขดของ แกขา

พระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 403/440

เวฬวนมหาวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 404/440

403

คาบชาเวฬวนมหาวหาร

  ว นทาม ภ นเต ภะคะวา อม ง เวฬ วะน ง กะล นทะกะน วาปั ง ท นน ง ราพมพสาเรนะ พ ทธะสาสะเน ปะฐะมะส งฆารามะภต ง,ยตถาคะโตมห, อธะ โข ปะนะ ภะคะวะตา เปตานะมะนกมปายะต โรก ฑฑะสตต ง กะถต ง อคคะสาวะกะยค ง ล ทธ ง มาฆะปณณะม

ยจะ อ ฑฒะเตระส นน ง ขณาสะวะสะหสสาน ง มะหาส นน ปาเตนะ โอวาทะปาฏ โมกข ง อ ทท ฏฐ ง

สาธ โน ภ นเต, อเมห สกกาเรห อะภ ป ชะยาม, ส î วากขาต จะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดเจรตามรอย

บาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาท เวฬวนารามสวนไม ไผแหงน  ซ งพระเจาพมพสาร ผ เปนจอมแหงชาวมคธ นอมถวายใหเปนปฐมสงฆาราม ในพระพทธศาสนา กแล ณ สถานท น  พระผ มพระภาคเจา ไดทรงแสดง โอวาทปาฏ โมกข  ในวนมาฆบชา จาตรงคสนนบาต ทามกลางหม แหงพระอรหนตสาวก ๑,๒๕๐ องค  ทรงประกาศหลกธรรมแกพทธบรษท ให ได

ดวงตาเหนธรรมโดยท ว และใหการบวชดวยวธเอหภกขอปสมปทาแกพระอครสาวก พรอมดวยแผสวนบแกเปตชนในกาลคร งน น  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย งดวยเคร องสกการะเหลาน  และขอนอมระลกถงพระธรรมท ทรงแสดงไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน   จงเปนไปเพ อประโยชน  เพ อความสข ในมนษยสมบต 

สวรรคสมบต และนพพานสมบต แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 405/440

มลคนธก ฎ บนยอดเขาคชฌก ฏ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 406/440

405 

คาบชามลคันธก ฎ บนยอดเขาคชฌก ฏ

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง ระมะนย ง ราชะคะเห ค ชฌะกเฏมละค นธะก ฏ ง, ยตถาคะโตมห, ย งอาคมมะ ราชา พมพสาโร มะระณาส นนะกาเล

 พ ทธารมมะน ง ปต ง ภาเวส, ยสสาว ทเร ป พเพ จะต โลกะ ปาลาท น ง ธมโม จะ ว นะโย จะ เทส โต ปัตโตสาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อะภ ป ชะยาม,

ส วากขาตจะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ  ขาแตพระผ มพระภาคผ เจร ขาพระพทธเจา ไดเจรตาม

รอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาท มลคนธกฎ  ยอดเขาคชฌกฏ ในมหานครราชคฤหแหงน   อนเปนรมณยสถานท เคยประทบของพระผ มพระภาคเจา แลบตพระวนย แสดงธรรมอนเปนเคร องนาออกจากทกขท งปวง มพระอรยสาวก ทาวจาต โลกบาล

 ไดแวดลอม ในกาลคร งกอน

  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข เพ อมรรคผลนพพานแกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนานเทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 407/440

ถ าสกรขาตา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 408/440

407

คาบชาถ าสกรขาตา

  ว นทาม ภ นเต ภะคะวา อม ง ค ชฌะก ฏะปั พพะตะ ปาเท สกะระขาตะค ห ง, ยตถาคะโตมห, อธะ โข ปะนะ ภะคะวา เวทะนา ปะรคคะหะสตต ง เทเสส ย ง สต วา สาร

 ปตโต อะระหตต ง ส จฉากาส  ภาคเนยโย จสสะ ปะร พพาชะโก โสตาปัตตผะเล ปะต ฏฐะห สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อะภ ป ชะยาม,

ส วากขาตจะนะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจาไดมาถง

แลว ขอถวายอภวาท ถ าสกรขาตา สถานท พระสมมาสมพทธเจา ไดทรงแสดงธรรม ช อเวทนาปรคหสตร เปนเหต ใหพระสารบตรผ เปนอครสาวกไดบรรลอรหตตผล และทฆนขปรพาชกไดบรรล

 โสดาบน  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจาขอบชาโดยย ง ดวย

เคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข เพ อความถงพรอมแหงปัาาณ ในชาตน และชาตหนา แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 409/440

เจดยนาลนทา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 410/440

409

คาบชาเจดยนาลนทา

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง นาล นทามะหาว หาร ง,ยตถา คะโตมห, ยะห ง สาร ปตโต ชาโต เจวะ ปะร น พพ โต จะ, โส ก ระ กะตญกะตะเวทตายะ สะม นนาคะตตตา น พพานะ

สะมะเย สชาตเทส ง ป ัจจาค นต วา มาตะร ง โสตาปัตตผะเล ปะต ฏฐาเปต วา อะรณคคะมะเนเยวะ ชาตะวะระเก น พพ โตสาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อะภ ป ชะยาม,

ส วากขาตจะนะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดเจรตามรอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาท นาลนทามหาวหาร ท พระพทธเจาทรงแสดงธรรม ท งเปนท เกดและนพพานของอครสาวกนามวา พระสารบตร ผ เลศดวยปัา และเป ยมดวยความกตญ คอโปรดมารดาใหบรรล โสดาปัตตผล ในเวลาร งอรณ

และเปนบสถานท ชมนมแหงสงฆ  ผ  ใครศกษาในพระธรรมวนยของพระสมมาสมพทธเจา  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย งดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรมท ทรงแสดงไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน   จงเปนไปเพ อประโยชน  เพ อ

ความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 411/440

มลคนธก ฎ เชตวนมหาวหาร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 412/440

411

คาบชามลคนธก ฎ เชตวนมหาวหาร

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง สาวตถย ง เชตะวะน งอะนาถะปณฑกสสะอาราม ง, ยตถาคะโตมห, อธะ โข ปะนะ ภะคะวา เอก นะวส งวสสาน ว หาส, ม งคะละสตต ง เทเสส, ฐ โต

อะห ง อ งคลมาละ ตวจะต ฏฐาต  อ งคลมาละโจร ง อะภ ช น, ปะฏละภะ สะต ง ภะค นต ปะฏาจารจะ สะต ว ระหต ง วเนส  สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อะภ ป ชะยาม,ส วากขาตจะนะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจาไดเจรตาม

รอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาท เชตวนมหาวหาร ท อนาถบณฑกเศรษฐสรางถวาย พระผ มพระภาคเจาทรงประทบอย แลวณ ท น นานถง ๑๙ พรรษา ทรงแสดงมงคลสตร แกปัหาของเทวดาและมนษย  และทรงแสดงธรรมอนเปนอบายเคร องนาออกจากทกขท งปวง ทรงชนะเหนอโจรองคลมาล และยงบคคลผ มสตวปลาสให

สมประด ณ สถานท แหงน  ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจาขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดงไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข และเพ อมรรคผลนพพาน แกขาพระพทธเจาตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 413/440

สถปยมกปาฏหารย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 414/440

413

คาบชาสถปยมกปาฏหารย

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง ยะมะกะ ปาฏ หารยะกะระณ ฏฐาน ง, ยตถาคะโตมห, อธะ โข ปะนะ ภะคะวาอะเนกะวธ ง ยะมะกะ ปาฏ หารย ง อะกาส ตตถเย ทะมต ง

ตะโต โส ภะคะวา เทวะโลก ง ค นต วา ตาวะต งสะภะวะเน ปัณฑกมพะละสลาสะเน เตมาส ง วสส ปะคะโต อะภธมมะ ป ฎะก ง เทเสนโตพ ทธะมาตะร ง สะปะร วาร ง โสตาปตัตผะเล ปะต ฏฐาเปส  สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห  อะภ ป ชะยาม,

ส วากขาตจะนะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดเจรตามรอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายอภวาท สถานท ซ ง พระผ มพระภาคเจา ไดทรงแสดงยมกปาฏหารย เพ อปราบเหลาเดยรถยผ เปนมจฉาทฏฐ  คร นแลวจงเสดจไปเทวโลก ทรงจาพรรษาและ

แสดงอภธรรมปฎก โปรดพระพทธมารดา พรอมเทพบรวาร ให ไดบรรล โสดาปัตตผล ณ บณฑกมพลศลาอาสน ในสวรรคช นดาวดงส ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจาขอบชาโดยย ง ดวย

เคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน  เพ อ

ความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 415/440

สถปสงกสสะนคร

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 416/440

415 

คาบชาสถปสงกสสะนคร

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง เทโวโรหะณะเจตย ฏฐาน ง,ยตถาคะโตมห, อธะ โข ปะนะ ภะคะวา เทวะโลกะโต โอโรหะส,ตะทา ภะคะวา โลกะว วะระณะปาฏ หารย ง อะกาส  ยะถา เทวะมะนสสา อะม ง ปัสส งส, อากาเส มะหาพ î ร หมา เจวะ

สกโก เทวะราชา จะ สะปะร วาโร ภะคะว นต ง อยโยเชส ง, ปะฐะวตะเล จะตสโส ปะรสา ภะคะวะโต ปั จจคคะมะน ง อะก งส 

สาธ โน ภ นเต, อเมห สกกาเรห อะภ ป ชะยาม, ส î วากขาต จะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดเจร

ตามรอยบาทพระศาสดามาถงแลว ขอถวายสกการะ พระเจดยนามวา สงกสสะสถป อนเปนสถานท ซ งพระผ มพระภาคเจา เสดจลงมาจากเทวโลก กลบส ภมแหงมนษย ณ สถานท น แล พระผ มพระภาคเจา ทรงทาปาฏหารยเปดโลกท งสาม ใหเทวดาและมนษยท งหลายเหนกนโดยท วในนภากาศ ทาวมหาพรหม ทาวสกกะเทวราช พรอม

ดวยเทพผ เปนบรวาร ตางเฝาสงเสดจพระพทธเจา สวนภาคพ นดนพทธบรษทท งส  เฝารบเสดจพระพทธเจา ณ สถานท น   ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง

 ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อ

ความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 417/440

กมมาสทมมะนคมสถาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 418/440

417

คาบชาสถานท แสดงมหาสตปั ฏฐานสตร

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา กมมาสะธมม ง นามะ ก ร น ง นคะม งอาคะโต, ยตถะ มะหาสะต ปั ฏฐานะสตต ง เทสต ง อธะ โข ปะนะ ภะคะวา มะหาสะต ปั ฏฐานะสตต นต ง เทเสส เอกายะโน

อะย ง ภกขะเว มคโค สตตาน ง วส ทธยา โสกะปะรเทวาน ง สะมะตกกะมายะ ทกขะโทมะนสสาน ง อตถ งคะมายะ ายสสะ อะธคะมายะ น พพานสสะ ส จฉก รยายะ ยะท ท ง จตตาโร สะต

 ปั ฏฐานาตเอวะมาท นา นะเยนะสาธ โน ภ นเต, อเมห สกกาเรห อะภ ป ชะยาม, ส î วากขาต

 จะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจาไดจารกมาถงแลว ณ กมมาสทมมะนคมสถาน ซ งพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดง มหาสตปัฏฐานสตร อนเปนทางสายเอก ท สงสรรพสตว ใหถงความบรสทธ  พนความโศกเศรา ความทกขกาย ทกข ใจ ทาพระ

นพพานใหแจง ทางสายน   คอสตปัฏฐานส   ขาแตพระองคผ เจรขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดงไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข เพ อความร แจง ในกายเวทนา จต ธรรม แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 419/440

พระบรมสารรกธาตเจดย เวสาล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 420/440

419

คาบชาพระบรมสารรกธาตเจดย เวสาล

  ว นทาม ภ นเต ภะคะวา, อม ง เวสาลย ง มะหาวะเน ก ฏาคาระสาล ง, ยตถาคะโตมห, อธะ โข ปะนะ ภะคะวา มะหาปะชาปะตยา โคตะมยา ปัจะสะตานจะ สากยาน น ง ภกข น ปะสมปะท ง อะน ชาน นโตเอตะทะโวจะ อะน ชานาม ภกขะเว ภกข ห ภกข น โย อ ปะสมปาเทต นต

  ว นทาม อม ง ปะระมะสาร รกะธาตเจตย ง ยตถะ อะโสเกนะ มะหา ราเชนะ สะกะละชมพ ทเป ภะคะวะโต ธาต โย อาหะราเปต î วา นธาปตา

สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห อะภ ป ชะยาม, ส î วากขาตจะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ  ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดจารกตามรอยบาท

พระศาสดามาถงแลว ณ ศาลาเรอนยอดปามหาวน เมองเวสาลแหงน  ณ ท น แลพระผ มพระภาคเจา เม อจะทรงอนาตใหพระมหาปชาบด  และเจาหงศากยะ๕๐๐ ให ไดบวชเปนภกษณ  จงไดตรสวา ภกษท งหลาย ตถาคตอนาตภกษบวชใหภกษณ ได 

ขาพระพทธเจาขอกราบไหว พระเจดยบรรจพระบรมสารรกธาตแหงน  ท 

พระเจาอโศกมหาราช ทรงมพระบรมราชโองการ ใหอเชพระบรมสารรกธาตจากท วชมพทวป มาบรรจ ไว ในพระเจดยแหงน   ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย งดวยเคร องสกการะเหลาน  และขอนอมระลกถง พระธรรมท ทรงแสดงไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน   จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข แกขาพระพทธเจาตลอด

กาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 421/440

สถปปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 422/440

421

คาบชาสถปปรนพพาน

  ว นทาม  อม ง ปะร น พพานะถ ปั ง, อมสม งกส นาราย ง, สาละวะโนทะเย พ ทธสสะ ภะคะวะโต ปะร น พพา น ฏฐาเน, อะย ง ว นทะนา อมหาก ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

  ขาพระพทธเจา ขอกราบไหวสถปเปนท ปรนพพานณ สาลวโนทยาน ท เมองกสนาราน  อนเปนสถานท เสดจดบขนธปรนพพาน ของพระสมมาสมพทธเจา ขอการกราบไหวน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข ความเจร แกขา

พระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 423/440

พระพทธปรนพพาน

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 424/440

423

คาบชาพระพทธปรนพพาน

  ว นทาม  อม ง พ ทธะปะฏม ง, อมสม ง กส นาราย ง,สาละวะโนทะเย พ ทธสสะ ภะคะวะโต ปะร น พพาน ฏฐาเน,อะย ง ว นทะนา อมหาก ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

  ขาพระพทธเจาขอกราบไหวพระพทธปฏมา ณ สาลวโนทยานท เมองกสนาราน   อนเปนสถานท เสดจดบขนธปรนพพาน ของพระสมมาสมพทธเจา ขอการกราบไหวน   จงเปนไปเพ อประโยชน  เพ อความสข ความเจร แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 425/440

มก ฏพนธนเจดย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 426/440

425 

คาบชาสถานท ถวายพระเพลง

  ว นทาม  อม ง เจตย ง, มะก ฏพ นธะนะสต ง ทสสะนย ง, ส งเวชะนย ง พ ทธสสะ ภะคะวะโต สะร รสสะฌาปะน ฏฐาน ง, อะย ง ว นทะนา อมหาก ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

ขาพเจาขอกราบไหว พระเจดยอนมช อวา มกฏพนธนเจดย เปนสถานท ถวายพระเพลงพทธสรระ ของพระผ มพระภาคเจา อนเปนสถานท ควรเหน ควรใหเกดความสงเวช ขอการกราบไหวน  จงเปนไปเพ อประโยชน  เพ อความสข ความเจร แกขาพระพทธเจา

ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 427/440

 โทณพราหมณเจดย

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 428/440

427

คาบชาโทณพราหมณเจดย

  ว นทาม  ภ นเต ภะคะวา อม ง โทณะพ ราหมะณะเจตย ง, ยตถาคะโตมห, ยตถะ พ ทธสสะ สาร รกะธาต 

 ว ภะชต ง พ ทธะธาต โทโณ จะ น ทธ โต, ย ง กส นาราย งอ นตะรา จะ ปะร น พพานะเจตย ง อ นตะรา จะ มะก ฏะ พ นธะนะเจตย ง ส ปะต ฏฐต ง  สาธ  โน ภ นเต, อเมห  สกกาเรห อะภ ป ชะยาม,ส วากขาตจะ นะมาม, มยห ง ทฆะรตต ง หตายะ ส ขายะ

ขาแตพระผ มพระภาคเจาผ เจร ขาพระพทธเจา ไดเจรตามรอยบาทพระศาสดา มาถงแลว ขอถวายอภวาทโทณพราหมณเจดย อนเปนท  โทณพราหมณแบงพระบรมสารรกธาต ใหพระราชา๘ พระนคร อยางพทธวธ 

ขาแตพระองคผ เจร ขาพระพทธเจา ขอบชาโดยย ง ดวยเคร องสกการะเหลาน   และขอนอมระลกถงพระธรรม ท ทรงแสดง ไวดแลว ขอการบชาสกการะในคร งน  จงเปนไปเพ อประโยชน เพ อความสข แกขาพระพทธเจา ตลอดกาลนาน เทอ

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 429/440

ภ า  ค  ๓

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 430/440

429

ภาคผนวก

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 431/440

วธการอานสลกษณปกกา

 ในบทสวดมนต 

คาใดท มสลกษณปกกา (   ) หมายความวา ใหอาน

ออกเสยงพยชนะตวท มสลกษณกากบเพยงก งมาตรา ใชแทนสลกษณพนท  (  ) คอ จดใตพยชนะในภาษาบาลเดม เชนยสมา ตสมา เปน ยสมา ตสมา เพ อใหร วาพยชนะน น เปนท งตวสะกด และ เปนตวควบกล า ในกรณน  ใหอานออกเสยงก งมาตรา เชน

ยสมา อานวา ยส-สะ-หมา(เสยง สะ หนา มา ออกเสยงก งมาตรา)  สตวา อานวา สด-ตะ-วา

(เสยง ตะ หนา วา ออกเสยงก งมาตรา)

หมายเหต: ๑ มาตรา เทากบ การกะพรบตาหน งคร ง การออกเสยงก งมาตราก เทากบ คร งหน งของการกะพรบตา

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 432/440

431

 ช อหน งสอ จารกบ จารกธรรม ณ แดนพทธภม 

 บรรณาธการ  นายแพทยชยพทธ ชยพงค ผ  ช วยบรรณาธการ  คณสนทนา ธตรงส 

คณศศมา วระประเสร ฐศกด  ตรวจพระบาล  พระมหายงยทธ กนตาโภ (เสรมจนทร)

 พส จนอกษร  คณก งกมล สขปต คณสรยพร เอ ยมวรเมธ

  คณชานนทน ภกดเศรษฐภรณ

ศลปกรรม  ช.ช._@_๙๙๓๙ISBN  111-111-111-111-1

 พมพคร  งท  ๑  ตลาคม ๒๕๕๓ จานวน ๒,๐๐๐ เลมเพ อแจกเปนธรรมทาน

 พมพ ท     บรษท เอส เอม เค พร นต ง จากดผ  จดพมพ  กองทนบนทกธรรม โสรโท ภกข 

สงวนลขสทธ  อนาตใหพมพแจกเปนธรรมทานเพ อเผยแผธรรมะ

 ไมอนาตใหพมพ หรอคดลอก หรอตดตอน เพ อจดจาหนายหารายได 

บรรณานกรม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 433/440

เอกสารอางอง

• พระไตรปฎกเลมท   ๒๑ พระสตตนตปฎกเลมท   ๑๓ องคตตรนกาย จตกกนบาต ตตยปัณณาสก เกสวรรค สงเวชนยสตร

• พระไตรปฎกเลมท   ๑๐ พระสตตนตปฎกเลมท   ๒ ทฆนกายมหาวรรค มหาปรนพพานสตร

• พระราชรตนรงษ (วรยทธ วรยท โธ). ส แดนพทธองค-ลมพนวน.พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : สานกพมพดเอมจ, ๒๕๕๓.

• พระราชรตนรงษ (วรยทธ วรยท โธ). ส แดนพทธองค-พทธคยา.พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : สานกพมพดเอมจ, ๒๕๕๓.

• พระราชรตนรงษ  (วรยทธ  วรยท โธ). ส แดนพทธองค-สารนาถ.

พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : สานกพมพดเอมจ, ๒๕๕๓.• พระราชรตนรงษ  (วรยทธ  วรยท โธ). ส แดนพทธองค-กสนารา.พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : สานกพมพดเอมจ, ๒๕๕๓.

• พระมหาสมปอง มท โต และ ทมงานชมรมนรตตศกษา.พระพทธเจา. พมพคร งท  ๒ กรงเทพฯ : ธนาเพรส, ๒๕๕๒.

• พระมหา ดร.คมสรณ คตตธม โม. ค มอ เสนทางบส สงเวชนยสถาน. พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : ดาวเหนอ, ๒๕๔๙.• พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยต โต). จารกบ-จารกธรรม. พมพ

คร งท  ๑๓ กรงเทพฯ : พมพสวย, ๒๕๕๑.

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 434/440

433

• เพลงดาบแมน ารอยสาย. เท ยว ๔ ตาบลดวยตนเอง ค มอทองเท ยวสงเวชนยสถานท ง ๔ ในประเทศอนเดยและเนปาล. พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : สานกพมพวงกลม, ๒๕๔๘.

• พระวเทศโพธคณ (วรยทธ  วรยท โธ). พระพทธมนต  ฉบบตาม

รอยบาทพระศาสดา. พมพคร งท  ๑๒ กรงเทพฯ : ไมปรากฏสถานท พมพ, ๒๕๔๗.

• พระครอรณธรรมรงษ  (เอ ยม สรวณ โณ). มนตพธ  สาหรบพระภกษสามเณร และพทธศาสนกชนท วไป. ไมปรากฏคร งท และสถานท พมพ.

• สวดมนตแปลทาวตรเชา–เยน. วดภททนตะอาสภาราม ต. หนองไผแกว อ. บานบง จ. ชลบร. ไมปรากฏคร งท และสถานท พมพ.• พทธทาสภกข  อ.ป.. พทธประวตจากพระโอษฐ. พมพคร งท   ๙ ไชยา : ธรรมทานมลนธ, ๒๕๒๓.

• เสถยร โพธนนทะ. ประวตศาสตรพระพทธศาสนาฉบบมขปาฐะ

เลม ๑. พมพคร งท ๑ กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๕.• พระมหาดาวสยาม วชรปัโ. ประวตศาสตรพระพทธศาสนาในอนเดย. พมพคร งท  ๑ กรงเทพฯ : บรษทพมพสวยจากด, ๒๕๔๖.

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 435/440

กราบขออภยหากนามผ มจตศรทธารวมบรจาคเปนเจาภาพ

 ในการจดพมพหนงสอเลมน ผดพลาดหรอขาดหายไป

รายนามผ มจตศรทธา

 ค  ม อ จารกบ ญ จารกธรรม 

รวมเปนเจาภาพในการจดพมพ

ณ แดนพทธภ ม

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 436/440

435 

รายนามละ ๑๐,๐๐๐ บาท

รายนามละ ๙,๓๐๐ บาท

รายนามละ ๗,๐๐๐ บาท

รายนามละ ๖,๕๐๐ บาท

รายนามละ ๕,๐๐๐ บาท

รายนามละ ๓,๐๐๐ บาท

รายนามละ ๒,๐๐๐ บาท

• คณพรชย คณลดดา คณณ ฐชยา คณอนวท ตนพฒนธนากร

• พระอธการสมศกด  โสรโท

• คณพรรมภา ธต โรจนะวฒน และครอบครว

• คณแมทว เตชะด

• คณประทม ชนาค• คณแมทธว คณชานธ แบรด  และครอบครว• คณนยมศร ศรคณ คณอนทรา แถมพยคฆ 

คณรวมพร มณ โรจน คณสมพร บรโชคววฒน • คณยงยทธ พงษสภาพ

• คณสมพร พงษสภาพ• คณอาพล คณชศร ภทรอครกล และครอบครว

• คณสธ คณเสรมสข เตชะธนะวฒน • คณสาโรช คณสมทรง คณสภทรดา คณกนกนภส ไชยรกษ • คณสมศกด  คณสมศร คณสรวฒน คณปณยวร เสง ยมรตน 

คณสวรงค  พนธ สขะ

• คณอนงคนช กมทอง

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 437/440

รายนามละ ๑,๕๐๐ บาท

รายนามละ ๑,๐๐๐ บาท• คณอสราพร เมตตาจตร

• คณเสฎฐวฒ ชนะศร โยธน คณชยาพร ม งค ง• คณประสบสข หอมหวน

• คณสภาลกษณ ศรทนยาพงศ• คณประนอม• คณแมชเลก เยนใจ• คณแมชนฎฐจรณ ประคองใจ• คณอาภรณ เหลามผล

• คณแมอ ไร คณวจน คณชนะจต คณปัทมา คณจตรจงจตร

รายนามละ ๘๕๐ บาท

• คณประไพ คณพวงพศ คณผจ ชนะมณ • คณแมชชฏชนก กจกล และครอบครววงคสกล• คณน าทพย กจกลา• คณกด คณจนทนา ด.ช.คณธรรม สงขสวรรณ

• คณพรสวรรค ต งเมตตาจตกล และครอบครว• คณกฤตพงศ คณสรยพร เอ ยมวรเมธ• คณสนทนา ธตรงส• คณชานนทน ภกดเศรษฐภรณ• คณวราลกษ รตนประสทธ  

• คณประเสร ฐ คณวณา วงศวรการ• คณทองเปลว ย งสขผล คณอารกษ สขปต และครอบครว

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 438/440

437

• คณวลย ธธรรมมารายนามละ ๗๐๐ บาท

• คณกานดา สขทนารกษรายนามละ ๖๐๐ บาท• คณสายนณ คณจนทรฉาย ศรขวรายนามละ ๕๐๐ บาท• คณเผยน คณเป ยน แกวยวน

• คณชนกวรรณ ต งเจรสทธชย• คณจรโรจน คณสภาลกษณ ศรธนยาพงศ • คณปรานอม การกศล• คณวมล ชลสรานนท • คณกมหลน หงศเลศโอฬาร

• คณธนกฤต ธนาวนทกร• คณพสทธ  เยนฤทยสร  คณละมอม บรรดาศกด  • คณถ น เจรวงศ • คณรชนก ต มใจตอง• คณอาไพ ปานจนทร 

• ผ  ไมสงคออกนาม• คณโฮม พมล และครอบครว• พระบรนทร ปยส โล• พระฉตรมงคล ฐตเมโธ• คณแตงราน แซฮอ และครอบครว

• คณสพชชา พชนกล

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 439/440

มาวมญเถ ปญสส น มตต อาคมสสต 

อทพนทนปาเตน อทกม โภป  ปรต 

อาปรต ธ โร ปญสส โถก โถกป อาจน 

7/18/2019 .. ..

http://slidepdf.com/reader/full/55cf862f550346484b9514ff 440/440

 ไมควรดหม นตอบญวาม ประมาณนอย จกไมมมาถง

 

แมหมอน ายอมเตมได ดวยหยาดน า ท  ตกลงมา ฉนใด

ผมปัญญาสงสมบญแมทละนอยๆ