- 1 -

รายงานสรปประเดนทางเทคนคแนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครอง

โดย นายทว หนทอง ทปรกษาดานการจดการพนทคมครอง โครงการ CATSPA

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- นโยบายของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ก าหนดใหมคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองส าหรบอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาทกแหง โดยใหมอ านาจหนาท 1. มสวนรวมในกระบวนการวางแผน

1.1 ใหค าปรกษา แนะน า และสนบสนนในการบรหารจดการพนทคมครอง 1.2 ใหค าปรกษา แนะน า และสนบสนนในการจดท าหรอทบทวนแผนการจดการพนท

คมครองใหสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต 1.3 ใหค าปรกษา แนะน า และสนบสนนโครงการทขอใชเงนกองทนสนบสนน

กจกรรมชมชน 2. การมสวนรวมในการด าเนนงาน

2.1 ใหค าปรกษา แนะน าและสนบสนนกจกรรมเพอการคมครองดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและกจกรรมการพฒนาความเปนอยของชมชนอยางมสวนรวม

2.2 ใหค าปรกษา แนะน าและสนบสนนการจดการแสดงความคดเหนภาครฐและเอกชนเกยวกบนโยบายและเกยวของกบการจดการพนทคมครอง

2.3 ใหค าปรกษา แนะน าและสนบสนนการจดต งองคกรชมชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมถงการสรางระบบเครอขาย

2.4 ใหค าปรกษา แนะน า และสนบสนนกจกรรมทเออตอการจดการพนทคมครองและการปฏบตงานของเจาหนาท

2.5 ใหค าปรกษา แนะน าและสนบสนนการประชาสมพนธดานการอนรกษกบการมสวนรวมใหแกสาธารณชน

2.6 ใหค าปรกษา แนะน า สนบสนนและพจารณาในการจดท าขอตกลง กฎ กตกาของชมชน

2.7 ใหค าปรกษา แนะน า สนบสนนและพจารณาในการด าเนนงานพฒนาชมชนในพนทคมครอง

2.8 เสนอความเหนเกยวกบปญหา อปสรรค และแนวทางในการแกไขปญหาใน การด าเนนงานของพนทคมครอง

- 2 -

3. การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล 3.1 ใหค าปรกษา แนะน า การตดตามและประเมนผลในการปฏบตงานของหนวยงาน

ตามทก าหนดในแผนงานหรอโครงการใดๆ 3.2 อ านวยความสะดวกในการด าเนนงานตดตามและประเมนผล

4. แตงตงคณะท างานเพอชวยปฏบตงานตามทคณะกรรมการทปรกษามอบหมาย โดยใหพนกงานเจาหนาทผซงไดรบค าสงจากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ใหปฏบตงานในหนาทหวหนาพนทคมครองเปนประธานคณะท างาน

กลไกของคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองในการมสวนรวมในการจดการพนท

คมครองทสามารถจะมบทบาทและหนาทใหค าแนะน า ค าปรกษาหรอสนบสนนใหมการด าเนนงานได สามารถทจะสรปไดดงน 1. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการจดการความขดแยง (Conflict Resolution) ความขดแยงทเกดขนในพนทคมครองหลายๆ พนทมหลายประการ เชน เรองกรรมสทธใน

ทดนหรอการใชประโยชนทดน หรอการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในพนทคมครอง ความขดแยงเปนปฏสมพนธเชงลบทเกดขนระหวางบคคลหรอกลมคนหรอบคคลทเกดจาก

แนวความคด คานยม และวถชวตทไมสอดคลองกน โดยมการแสดงออกในเชงลบมการเผชญหนา กดดนเพอชยชนะเหนออกฝายหนง รปแบบทเกดขน เชน การโตเถยง การตอสความเปนศตร การเปนปฏปกษหรอการไมมความรวมมอ

พฤตกรรมการแขงขน การหลบเลยงและการยอมท าตาม มกจะมแนวโนมท าใหเกดความขดแยงขยายตวมากขนและท าใหทางออกของความขดแยงนน มทางเลอกนอยลงอาจจะน าไปสการใช ความรนแรง

การจดการความขดแยงเปนวธการยตความขดแยงทมเปาหมายใหผมสวนไดสวนเสยทกฝายยอมรวมอกนอยางแทจรงคอนขางยาก ตองใชเวลาและความอดทน ตลอดจนทกษะและบคลากรเฉพาะ ดงนน ผลลพธสวนใหญอาจจะมลงเอยทมการประณประนอม การจดการความขดแยง โดยทวไปมกจะผานกระบวนการวนจฉยสาเหตและทางเลอก และการเขาแทรกแซงผานรปแบบวธการ ไดแก การเจรจา การไกลเกลย การอ านวยการกลม เพอมงหาการตดสนใจโดยฉนทามต อนญาโตตลาการ การระงบขอพพาททางเลอก การมสวนรวมในการปองกนความขดแยง เปนตน

การวเคราะหความขดแยงเนองมาจากผลประโยชน ความสมพนธคานยมและการวเคราะห 1. ความขดแยงดานขอมล ขอเทจจรง ความเขาใจผด ขอมลไมเพยงพอ 2. ความขดแยงดานความสมพนธและพฤตกรรมทแตกตางกน ทศนคตทผดกน

- 3 -

3. ความขดแยงดานคานยม เปนระบบความเชอ ความแตกตางของคานยม ความคาดหวง ประเพณ แนวคด และพฤตกรรม

4. ความขดแยงดานผลประโยชน การแขงขนในสงทไมเพยงพอ การแยงชงผลประโยชนจากทรพยากร เงนทองและทรพยสน

5. ความขดแยงทางดานโครงสราง เปนการชงอ านาจ การใชอ านาจ การกระจายอ านาจ รวมถงกฎระเบยบ และบทบาท

แนวทางการว เคราะหผ มสวนไดสวนเสยเพอการแกไขความขดแยงตามขนตอน (1) การตดสนใจ (2) เศรษฐกจ (3) การใชประโยชน (4) ดานสงคม (5) คานยมหรอความเชอ และ (6) อ านาจทไดรบตามกฎหมาย สวนการวเคราะหจะตองตงค าถามใหเกดขนวา (1) ใครไดรบผลกระทบ (2) ใครเปนผแทนกลมทไดรบผลกระทบ (3) ไมมโอกาสพดคยเจรจา (4) ใครรบผดชอบ (5) ใครคดคาน (6) ใครสามารถแบงปนได และ (7) พฤตกรรมการตดสนใจ

การไกลเกลย เปนการพยายามสรางและเปลยนคกรณใหมการท างานรวมกนบนพนฐานของการไดรบผลประโยชนรวมกนทงสองฝาย เปนการประชมกลม แยกคกรณ การประชมรวมโดยคกรณ มการเจรจาพดคยกนหรอการเขยนขอตกลงรวมกน

2. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการใหค าแนะน าในการปรบปรงแกไขกฎหมาย (Law Enforcement) จากการตรวจสอบบทบญญตในพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และ

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2503 แกไข พ.ศ. 2535 พบวาเปนกฎหมายหามใชบงคบเสยสวนมาก บทบญญตทใหมการสวนรวมของประชาชนไมไดก าหนด หรอบทบญญตทสงเสรมใหมการใชประโยชนทถกตองตามกฎหมายมนอยมาก เหนวานาจะสนบสนนใหคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองมสวนใหค าแนะน าในการปรบปรงแกไขกฎหมาย โดยเฉพาะการมสวนรวม

กฎหมายอทยานแหงชาตและสตวปา ค.ศ. 1976 (พ.ศ. 2519) ของประเทศออสเตรเลย มาตรา 14(D) บญญตไววาอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาทกแหงทไดประกาศจดตงตามกฎหมายแลว ใหจดตงคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครอง เรยกวา Board of Management เพอใหมบทบาทและหนาท ประกอบดวย

1. การใหค าแนะน าในการจดท าแผนการจดการ 2. รวมท าแผนการจดการ 3. การใหค าแนะน า ขอเสนอแนะ การแกไขปญหาและการพฒนา เชน การจดการชนด

พนธตางถน การทองเทยว เปนตน 4. การตดตามและประเมนผล

- 4 -

ตวอยางองคประกอบของคณกรรมการทปรกษาอทยานแหงชาต Kakadu มจ านวน 15คน ดงน

1. ผแทนจากชมชนหรอชมชนพนเมองดงเดม 10 ต าแหนง 2. ผแทนรฐบาลกลาง 1 ต าแหนง 3. ผแทนรฐบาลทองถน 1 ต าแหนง 4. ผแทนจากภาคการทองเทยว 1 ต าแหนง 5. ผแทนจากภาคเอกชนหรอกลมอนรกษ 1 ต าแหนง 6. พนกงานเจาหนาทพนทคมครอง 1 ต าแหนง ส าหรบบทบาทและหนาทของคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครอง ตามทกรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช ไดแตงตงประจ าอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา ก าหนดใหบทบาททใหค าปรกษา แนะน า สนบสนนการจดการ การแสดงความคดเหนทงของภาครฐและเอกชนทเกยวของกบนโยบายและสวนทเกยวของกบการจดการพนทคมครอง โดยการเสนอใหมการปรบปรงแกไขกฎหมาย ทเปนการเสนอความเหน ปรบปรงแกไขพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ใหทนสมยยงขน โดยมมาตราทก าหนดใหอทยานแหงชาตทไดประกาศจดตงตามกฎหมายแลว(ก าหนดเปนพระราชกฤษฎกา) ใหแตงตงคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองนนๆ ในระดบพนทโดยเฉพาะใน:

หมวด 3 วาดวยการคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต โดยก าหนดเปนมาตรา 16 ทว ระบใหอทยานแหงชาตทไดประกาศจดตงเปนพระราชกฤษฎกาแลว ใหแตงตง “คณะกรรมการทปรกษาพนทอทยานแหงชาต..............” ประกอบดวยผทมสวนไดสวนเสยจากภาคสวนตางๆ ในทองถนไมเกน 15 คน ซงอธบดมอ านาจในการแตงตง โดยใหคณะกรรมการใหค าปรกษาตออธบดในเรองการวางแผน การด าเนนงาน และการตดตามประเมนผลเพอการคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต และใหมอ านาจในการแตงตงคณะอนกรรมการเพอพจารณาหรอปฏบตการอยางใดอยางหนงตามท คณะกรรมการฯมอบหมายกได (เชน คณะอนกรรมการบรหารกองทน) คณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองทไดรบการแตงตงอยในต าแหนงคราวละสองป

ในการปรบปรงแกไขกฎหมายนควรจะไดมการประชมรวมกนของหลายๆ ฝายหรอหลายภาคสวนทเกยวของ เชน นกกฎหมายหรอนตกร หรอตามขอเสนอของคณะกรรมการ

สวนเขตรกษาพนธสตวปากใหด าเนนการในทางเดยวกน ควรจะไดมการปรปปรงแกไขในหมวด 6 บรเวณและสถานทหามลาสตวปาอาจจะเปนมาตรา 38 ทว ใหระบวา เขตรกษาพนธสตวปาทไดประกาศจดต งตามพระราชกฤษฎกาแลว ใหแตงต งคณะกรรมการทปรกษาระดบทองถน เรยกวา คณะกรรมการทปรกษาพนทเขตรกษาสตวปา........ทประกอบดวยผมสวนไดสวนเสยจากภาคสวนตางๆ ในระดบทองถนไมเกน 15 คน ซงอธบดมอ านาจในการแตงตง โดยใหคณะกรรมการใหค าปรกษาตออธบดในเรองการวางแผน การด าเนนงานและการตดตามประเมนผลและใหมอ านาจในการแตงตงคณะอนกรรมการเพอพจารณาหรอปฏบตการอยางใดอยางหนง ตามทคณะกรรมการทปรกษาคมครองมอบหมายใหกได (เชน

- 5 -

คณะอนกรรมการบรหารกองทน) และใหคณะกรรมการพนทคมครองทไดรบการแตงตงอยในต าแหนงคราวละสองป

ในการปรบปรงแกไขกฎหมายนควรจะไดมการประชมรวมกนของหลายๆ ฝายหรอหลายภาคสวนทเกยวของ เชน นกกฎหมายหรอนตกร หรอตามขอเสนอของคณะกรรมการ

เหตผลในการปรบปรงแกไขกฎหมาย เพอเปดใหมการจดการอยางมสวนรวมจากประชาชน ชมชนทองถน โดยการสรางความเขมแขงใหแกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองดงกลาวแลว

3. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการใหค าปรกษาพนทคมครองกบการ แนะน าและสนบสนนในการเพมลลดคาธรรมเนยมเขาใชบรการพนทคมครอง (Entrance Fees)

การก าหนดคาธรรมเนยมเขาใชบรการของพนทคมครอง (อทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา) กระท าโดยภาครฐและมระเบยบเกยวกบการบรหารเงนรายได ผมสวนไดสวนเสยในทองถนมไดมสวนรวมในการใหขอคดเหนสนบสนนหรอแนะน าหรอใหค าปรกษา

จากการศกษาบทบาทของคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองทงอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาหลายๆ แหง พบวาคณะกรรมการทปรกษามบทบาทในการก าหนดอตราคาธรรมเนยมเขาใชประโยชนในพนทคมครองเพอการพกผอนหยอนใจ เชน อทยานแหงชาตทางทะเลหมเกาะกาลาปากอส ประเทศเอกวาดอร ทวปอเมรกาใต ไดจดตงคณะกรรมการทปรกษาดานการมสวนรวม เรยกวา Participatory Management Board ประกอบดวยกรรมการเพยง 5 ทาน คอ ภาคการประมงทองถน ผแทนภาคการทองเทยว ผแทนชมชนการทองเทยวทองถน ผแทนสถาบนวจยชาลสดารวน และหวหนาอทยานแหงชาตทางทะเลหมเกาะกาลาปากอส โดยมบทบาทหนาท:

1. พจารณาก าหนดเขตการจดการ แหลงท าการประมง พนทเพอการสงวนชนดพนธและพนทเพอการทองเทยว

2. ก าหนดกฎเกณฑ/ขอตกลงตางๆ ตามอ านาจหนาท 3. การใหค าแนะน าและด าเนนการเสนอใหรฐบาลกลางออกระเบยบภายใตกฎหมาย เชน

เรองการเกบคาธรรมเนยมเขาพนทหรอ Entrance fee โดยก าหนดกฎเกณฑจากความสามารถของพนทในการรองรบนกทองเทยวเพอมใหพนทคมครองเกดเสอมโทรมจากนกทองเทยวทมากเกนไป

ส าหรบพนทอทยานแหงชาตของประเทศไทยหลายๆ แหงทมศกยภาพเปนแหลงทองเทยว มแหลงดงดดใจหรอเปนทนาสนใจของนกทองเทยว สามารถทจะเพมคา Entrance fees ได ซงถาจะใหไดผลส าเรจตามเปาหมายควรทจะใหคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองดงกลาวมสวนสนบสนนหรอใหค าแนะน าไปยงผรบผดชอบไดโดยมหลกการและเหตผลทเพยงพอ ทงน Entrance fees เปนรายไดทจะน ามาใชในการบรหารจดการพนทคมครองได

- 6 -

4. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบการจดการและบรหารกองทนอนรกษ (Conservation Trust Fund)

เรองกองทนอนรกษ (Conservation Trust Fund: CTF) ไดมการพฒนาและน ามาใชกนในหลายๆ ประเทศ เชน ประเทศแถบละตนอเมรกาและคารบเบยน เพอเปนกองทนสนบสนนการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพในพนทคมครอง ซงแหลงเงนทนอนรกษไดรบการสนบสนนจากรฐบาล องคกรนานาชาตหรอภาคเอกชน

ค าวา Trust เปนค าศพททางกฎหมายจากประเทศองกฤษ เปนการจดการกองทนใหมผลก าไรทมวตถประสงคในการใชโดยเฉพาะ Trust Fund เปนเงนกองทนทจดตงขนอยางถกตองตามกฎหมายจะตองมผด าเนนการและผทไดรบมอบหมายใหควบคมกองทน

รปแบบของกองทนอนรกษอาจจะก าหนดเปน Park Funds เปนการจดการกองทนเพอการอนรกษพนทคมครองและระบบนเวศ และมชอเรยกกองทนทแตกตางกนไป เชน Green Funds เปนกองทนทใชในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ Brown Funds เปนกองทนเพอใชในการจดการควบคมมลพษและของเสย Endowment Funds เปนกองทนหรอทรพยสนทไดจากการบรจาคและน าผลก าไรไปใชประโยชน Sinking Funds เปนกองทนทมการก าหนดระยะเวลาทยาวนานและถกใชเพอการนนจนหมด และ Revolving Funds เปนกองทนหมนเวยนทไดรบการสนบสนนจากแหลงตางๆ และน าไปลงทนเพอหวงผลก าไร

ถาหากวาจะมการจดตงกองทนอนรกษเพอการบรหารจดการพนทคมครองจะตองพจารณา : (1) การจดตงกองทนอนรกษเปนนโยบายของพนทคมครองใชหรอไม (2) กองทนอนรกษทจดตงขนเพอใชในการด าเนนงานของพนทคมครองใชหรอไม (3) มกฎหมายหรอกฎระเบยบทใชส าหรบพนทคมครองใชหรอไม (4) หากรฐบาลด าเนนการจะด าเนนการอยางไรจาก PES, Taxes, Entrance Fees (5) เงนกองทนอนรกษจะตองมการเสยภาษหรอไม และ (6) มการบรหารกองทนใหมความโปรงใสโดยเฉพาะมคณะกรรมการจากบคคลภายนอกหรอคณะอนกรรมการทปรกษาของพนทคมครอง

ขอเสนอของการบรหารกองทนอนรกษควรจะเปนหนวยงานอสระในการบรหารทโปรงใส พนกงานเจาหนาทควรมหลกการในการบรหารกองทนมหลกเกณฑทางวชาการในการขอรบการสนบสนนกองทน จะตองมขอหามรบผลประโยชนจากกองทนแกบคคล คณะกรรมการ พนกงานเจาหนาท สมาชก รบผลประโยชนจากกองทน

ฉะนน ในการจดตงกองทนอนรกษ (CTF) ตามรายละเอยดดงกลาวจะตองมการบรหารกองทนทมความโปรงใส ควรทจะใหมการจดตงคณะกรรมการบรหารกองทน โดยเฉพาะคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองควรจะไดรบมสวนรวมในการใหค าปรกษา แนะน า และสนบสนนการจดหากองทนและบรหารกองทนอนรกษ โดยอยภายใตกฎหมายกฎระเบยบทเกยวของ

- 7 -

5. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบการสนบสนนกจกรรมทเอออ านวยตอการจดการโดยเฉพาะการเงนงบประมาณ

บทบาทของคณะกรรมการในการพจารณาความย งยนของระบบการเงน เปนการน างบประมาณคาใชจายมาใชในการบรหารจดการพนทคมครอง โดยเฉพาะการบรหารจดการตามความจ าเปนดานการเงน องคประกอบทส าคญในการวางแผนดานการเงน คอ การคนหาคาใชจายในการดแลรกษาพนทคมครองมอะไรบาง ท าอยางไรทจะแบกรบคาใชจายทมอยได แผนงานทดจะท าใหผจดการพนทคมครองสามารถตดสนใจดานการเงนไดอยางถกตองเหมาะสม เชน การทบทวน การจดสรรเงนงบประมาณ เพอใหเหมาะสมกบล าดบความจ าเปนและหาวธการลดคาใชจายอยางเหมาะสม ตลอดจนการแกไขปญหาสภาพคลองทางการเงนในระหวางการด าเนนงาน

โดยทวไประบบการเงนและการบรหารจดการพนทคมครองมกจะมหลายๆ หนวยงานเขามาเกยวของและรบผดชอบรวมกน บทบาทแตละหนวยงานตองชดเจนและมเอกภาพ เพอประสทธภาพการวางแผนดานการเงนและการจดสรรงบประมาณ

แบบประเมนในการตรวจสอบความกาวหนาของการด าเนนงาน สวนใหญแลวจะเปนนโยบายระดบชาต คอ

กจกรรมหลายๆ อยาง จะตองด าเนนการในการระดบประเทศ เชน การปฏรปนโยบาย การจดการกองทนและคาธรรมเนนยมในการเขาใชบรการพนทคมครอง

กจกรรมหลายๆ อยางจะตองอาศยความรวมมอและการสนบสนนจากหลายๆ หนวยงานของรฐ โดยเฉพาะกระทรวงการคลง

กจกรรมหลายๆ อยางทพนทคมครองมลกษณะคลายคลงกน เชน การฝกอบรม การตดตามผล รายงานความกาวหนา เปนตน

การระดมกองทนคาแทนคณระบบนเวศ (Payments for Ecosystem Services : PES) การวางแผนระบบพนทคมครองใหมระบบในการบรหารทมประสทธภาพ ระบบคาธรรมเนยมทมกฎเกณฑในการแขงขนกนระหวางพนท ระบบการเงนของพนทคมครองจะตองพจารณา สถานภาพของพนฐานการเงนในการระบบ

ของพนทคมครอง หมายถง ขณะนมคาใชจายมากนอยเพยงใดและจะตองเพมคาใชจายอกเทาใด เพอใหการบรหารจดการทมประสทธภาพเพมขน เปนคาใชจายประจ าป คาใชจายในการบรหารจดการ ความตองการดานการลงทนทกอใหเกดรายได สามารถทจะสรปไดวามชองวางทางการเงนทใดบาง และรนแรงแคไหน ตลอดจนการวางเปาหมายทางการเงนเพอเพมงบประมาณและคาใชจาย หรอการลดคาใชจายในการบรหารจดการเพอใหเกดความสมดลทางบญชสถานภาพทางการเงน บางปอาจจะมคาใชจายสงมาก เนองจากการไดรบการสนบสนนจากกองทนหรอผบรจาค

- 8 -

6. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรมาใชวเคราะหการบรการของระบบนเวศ (Ecosystem Services)

บทบาทในการใหค าปรกษา แนะน า และสนบสนนการประชาสมพนธดานการอนรกษกบการมสวนรวมใหแกสาธารณชน คอ คณะกรรมการจะตองมความรความเขาใจถงเครองมอทางเศรษฐศาสตร หรอวธการทจะตองคนหาความเขาใจวาชมชนทองถนมความสมพนธกบการบรการของระบบนเวศ เพอการสนบสนนหรอการประชาสมพนธเพอการด ารงชวตของชมชนในทองถน คณะกรรมการสามารถวเคราะหวาโอกาสของชมชนทองถนมการใชประโยชนจากการบรการของระบบนเวศอยางไรบาง มหนา ทประชาสมพนธและสรางเครอขายการมสวนรวม

การสนบสนนใหผ ม สวนไดสวนเสยและผ เ กยวของมความแนใจแนวคดในกระบวนการมสวนรวมในโครงการและการน าไปสการจดตงกองทนอนรกษ

เพอสรางความตระหนกและเขาใจในการบรการของระบบนเวศทงในและนอกพนทคมครองทอ านวยผลประโยชนใหแกประชาชนและชมชนทองถน

เรยนรจากผมสวนไดสวนเสยในการวเคราะห “โอกาสการบรการของระบบนเวศ” เปนกลไกในการสรางค าถามในการประเมนมลคาทจะเกดขนวา (1) ชมชนทองถนมความเกยวของกบการบรการของระบบนเวศ (2) ความส าคญการบรการของระบบนเวศ (3) ประชาชนมสวนรบผลประโยชนหรอการท าลายระบบนเวศอยางไร และ (4) มกจกรรมอะไรบางทจะชวยในเรองการบรการของระบบนเวศ 7. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบบทบาทในการด าเนนงานดานการจดการแนวเชอมตอทางระบบนเวศ (Corridors) ในการจดการแนวเชอมตอทางระบบนเวศหรอแนวเชอมตอของถนทอาศยของสตวปาใน

พนทคมครองหรอพนทอนๆ มขอทจะตองด าเนนการหรอการสนบสนนจากชมชนทองถน คณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองควรจะมบทบาทในการชแจงใหชมชนทองถนรบทราบขอเทจจรง หรอคณะกรรมการทปรกษาจะตองมความรความเขาใจในเรองแนวเชอมตอทางระบบนเวศ กบกระบวนการด าเนนงาน เพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

การจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศหรอแนวเชอมตอถนทอาศยของสตวปา ตองไดรบการสนบสนนจากชมชนทองถนในการจดการและการพฒนาดานการอนรกษ ซงจะเปนหลกประกนความมนคงในการด าเนนงานโดยเฉพาะ

(1) เจาของทดนหรอผใชประโยชนในทดน การด าเนนงานจะตองไดรบการสนบสนนจากเจาของทดน ประชาชนหรอผรวมด าเนนงานในระดบทองถน จะตองมการรวมมอในเรองการใชประโยชนทดนรวมกบชมชนทองถน สวนใหญจะเปนชาวสวน ชาวนา หรอเกษตรกรอนๆ

- 9 -

(2) ความสามารถของเจาหนาทภาครฐและชมชนทองถนในการบรหารจดการตามกฎหมาย การปองกนการรบกวนแนวเชอมตอจากการเลยงปศสตว การลกลอบลาสตวปา การลกลอบตดไมหรอการขยายพนทการเกษตร

(3) การมสวนรวมทเกยวของกบชมชนใหมมาตรการจดการสรางความเขาใจในเรองแนวเชอมตอถนทอาศยของสตวปาใหแกชมชนทองถนทชวยกนในการดแล การปรบปรงถนทอาศยและลดผลกระทบทเกดขน

(4) ผ ใชประโยชนในพนทดนทต งอยในเขตแนวเชอมตอหรอใกลเคยงควรทจะไดสนบสนนโครงการดงกลาว

(5) การสนบสนนของชมชนทองถน อาจจะมขอตกลงในสญญาจดการแนวเชอมตอทางระบบนเวศ โดยจะตองพจารณาถงผทเขามาใชประโยชน

8. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของพนทคมครอง (Monitoring and Evaluation) บทบาทหนาทของคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองในขอ 3 ก าหนดใหมหนาทให

ค าปรกษา แนะน า การตดตาม และประเมนผลในการปฏบตงานของหนวยงานทก าหนดไวในแผนหรอโครงการ ตามทโครงการ CATSPA ไดน าเอาเครองมอประเมนประสทธภาพของพนทคมครอง (Management Effectiveness Tracking Tools: METT) มาใชประเมนพนทคมครอง การทจะใหคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองดงกลาวมบทบาทในการตดตามและการประเมนผล โดยใชเครองมอ METT ควรจะไดมการฝกอบรมวธการใชเครองมอ METT ใหแกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองเสยกอน

เครองมอประเมนประสทธภาพของการจดการพนทคมครอง (Management Effectiveness Tracking Tools) เปนเครองมอคนหาขอมลจากการปฏบตงานตามแผนงานของหนวยงาน เพอใหผบรหารหรอผก ากบนโยบายใชในการพจารณาสนบสนนการปฏบตงานใหเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงค หลกการกคลายๆ กนวธการของ SWOT Analysis คอการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และปจจยความเสยงในการด าเนนงาน

ในการด าเนนงานควรจะไดมการประชมเชงปฏบตการในพนทเพอใหคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครอง ชวยกรอกขอมลและใหคะแนนแตตองใหคณะกรรมการเรยนรเสยกอน ในการประเมนผลจะตองมขนตอนทคณะกรรมการตองเขาใจ คอ (1) ขอบเขตของการประเมนทมประสทธภาพ (2) ประเมนจากขอมลทเปนปจจบน (3) การก าหนดแบบทดสอบถามทใชในการประเมน (4) การวเคราะหขอมล และ (5) วเคราะหกจกรรมทจะด าเนนการตอไปพรอมกบขอคดเหนและขอเสนอแนะ

- 10 -

9. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบการบรหารจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศ (Ecosystem Management)

การจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศ เปนการด าเนนงานอนรกษและการใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพ เพอสนองตอบตอความตองการของสงคมมนษยและด ารงรกษาไวซงความหลากหลายทางชวภาพของระบบนเวศ เพอใหสามารถผลตผลและบรการแกชนรนตอๆ ไป เปนการใชประโยชนอยางย งยนและการแบงปนผลประโยชนอยางยตธรรมและบรรเทาความยากจนของประชาชน

การด าเนนงานการจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศตามหลกเกณฑเปนการด าเนนงานเพอสนบสนนกจกรรมในอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity) ทมวตถประสงคเพอด าเนนการอนรกษ การใชประโยชนอยางย งยนและการแบงปนผลประโยชนอยางยตธรรม หากจะหาค าตอบวาพนทคมครองมการอนรกษอะไร ใครเปนผด าเนนการ การใชประโยชนอยางย งยนด าเนนการอยางไร ใครเปนผใชประโยชน ใครเปนผใชประโยชนและมการแบงปนผลประโยชนกนอยางไร

การจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศ คณะกรรมการดานการจดการเชงระบบนเวศไดกลาวถงการจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศจะตองมผมสวนไดสวนเสยหรอผมสวนรวมในพนทคมครอง ฉะนน บทบาทของคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองจะตองมสวนเกยวของกบบทบาทหนาทในการบรหารจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศ

การว เคราะหระบบนเวศของพนทคมครอง ผ มสวนไดสวนเสยในพนทคมครอง ความสมพนธระหวางระบบนเวศกบผมสวนไดสวนเสย การวเคราะหผมสวนไดสวนเสยในพนทคมครอง จะพบไดจากการส ารวจคนหาขอมล พบวาในพนทคมครองมกลมคนอยหลายกลมรวมทงทอาศยอยใกลเคยงกบพนทคมครองทมองคประกอบความรวฒนธรรม ประสบการณและผลงาน มใครบางทสนใจในการจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศ ซงจะแบงออกไดเปน 2 กลม คอ ผทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตและมความตงใจท างาน และกลมทมสวนสนบสนนการท างานรวมกนหรอท างานรวมกบผทอาศยอยในพนทคมครอง

ความสมพนธระหวางระบบนเวศกบผมสวนไดสวนเสยหลกในพนท จะตองสรางความเขาใจวาใครเปนผมสวนไดสวนเสยหลกในพนท องคกรใดหรอใครเปนผมความตงใจในการจดการพนท สถาบนหรอหนวยงานใดมความสามารถในการดแลและการจดการระบบนเวศทถกรบกวนจากการใชประโยชนในพนทมากนอยตางกน การจดการตองแสดงใหเหนวา ระบบนเวศใดทตองการใหมการบรหารจดการพนทคมครองอาจจะเปนระดบกลมชมชนทองถน ระดบของกลมของเกษตรกร ระดบของกลมผบรหารระดบชาตหรอนานาชาต และผมสวนไดสวนเสยจะตองมความเขาใจในโครงสราง องคประกอบและความรของระบบนเวศ

- 11 -

ชมชนในทองถนทอาศยมความจ าเปนอยางยงทจะตองมการวเคราะหขอมลทางเศรษฐกจทมผลกระทบตอระบบนเวศ ผลจากการเปลยนแปลงราคาสนคาในทองตลาด จะท าใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจมกจะท าใหเกดผลกระทบกบระบบนเวศของพนทคมครอง ทงนเพอการอยดกนอยของมนษย

นอกจากนยงมการพจารณาถงผลกระทบระบบนเวศทเกดจากผทอาศยและประกอบอาชพอยในพนทใกลเคยงกบพนทคมครอง เชน พนทการเกษตรทมการใชสารเคม การขยายพนทการเกษตร การเลยงปศสตว เปนตน

10. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการสรางความรความเขาใจในการประชาสมพนธอนสญญานานาชาตทเกยวของกบพนทคมครอง (Conventions Concerning)

มอนสญญานานาชาตฉบบใดบางทประเทศไทยใหสตยาบนเปนภาคสมาชกทตองปฏบตตาม ซงคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองทจะตองมความรความเขาใจเพอความเชอมโยงกบการจดการพนทคมครอง กลาวคอ

1. อนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศซงชนดพนธสตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ (Convention of International of Trade of Endangered Species of Wild Flora and Fauna : CITES) เปนอนสญญานานาชาตทมเปาหมาย การอนรกษทรพยากรสตวปาและพชปาในโลกเพอประโยชนแหงมวลมนษยชาตโดยเนนทรพยากรสตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธหรอถกคกคามจนท าใหปรมาณลดลงจนอาจจะเปนเหตใหสญพนธ วธการอนรกษคอการสรางเครอขายทวโลกในการควบคมการคาระหวางประเทศทงสตวปาและพชปา รวมทงผลตภณฑทมระบบการควบคมโดยในอนญาตน าเขาสงออก น าผานและสงกลบออกไป ซงไดก าหนดชนดพนธสตวปาและพชปาทมการควบคมอยางเขมงวดระหวางประเทศ ทก าหนดใหประเทศภาคสมาชกควบคมออกเปนสามบญช ซงประเทศไทยกเปนภาคสมาชก

2. อนสญญาวาดวยการคมครองมรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาตของโลก (Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) เปนอนสญญาทค านงถงการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาตของโลก ในฐานะททงสองเปนองคประกอบของกนและกนและด ารงอยรวมกน สาระส าคญของอนสญญาก าหนดใหมการพจารณาในเรอง :

ใหความคมครอง สงวน รกษามรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาตใหคงอยแกคนรนตอๆ ไป รวมทงใหความรวมมอและชวยเหลอในการอนรกษมรดกโลกของประเทศภาคสมาชก

กระบวนการขนทะเบยนมรดกโลกทไดรบการพจารณาของคณะกรรมการมรดกโลก

การบรหารกองทนมรดกโลก คณะกรรมการมหนาทพจารณาจดสรรทนใหความชวยเหลอทางวชาการและการเงนแกประเทศภาคสมาชกทรองขอมา กองทนมรดกโลกไดรบการสนบสนน

- 12 -

จากประเทศภาคสมาชก รฐบาลของประเทศตางๆ ทเปนภาคสมาชก องคกรพฒนาเอกชน การจดกจกรรมหาทน การใชดอกเบยจากกองทนและการใชจายเงนทนจะตองไดรบการพจารณาจากคณะกรรมการมรดกโลก

ประเทศภาคสมาชกจะตองใหสตยาบนและยอมรบในกฎระเบยบของอนสญญาฯ วาดวย (1) เปนนโยบายของรฐทยอมรบวามรดกโลกเปนสวนหนงของสงคมชวตใหมการจดการอยางแทจรง (2) จดใหมพนกงานเจาหนาทของรฐดแลรกษามรดกโลก (3) ก าหนดใหมกฎหมายคมครองมรดกโลก (4) จดใหมการศกษาทางวทยาศาสตร ศลปะ เทคนคการวจยเพอการจดการพนทมรดกโลกทถกคกคาม และ (5) จดใหมการพฒนาพนทมรดกโลกใหอยในระดบนานาชาต ภมภาคหรอระดบชาต จดใหมการฝกอบรมพนกงานเจาหนาทดานการอนรกษ การปองกนและการวจยในพนทมรดกโลก

3. อนสญญาวาดวยการอนรกษพนทชมน า (Wetland Convention) หรออนสญญาแรมซาร

(Ramsar Convention) พนทชมน าเปนระบบนเวศทมบทบาท หนาท คณคาและความส าคญตอวถชวตของ

มนษย สตวและพช ระบบนเวศ เศรษฐกจ สงคมและการเมอง ทงในระดบทองถน ระดบชาต และระดบนานาชาต โดยเฉพาะประโยชนทไดรบ เชน

เปนแหลงน าทคน สตว และพชเขาไปใชประโยชนไดโดยตรง หรอน าเขามาใชในกจกรรมตางๆ เชน การอปโภคบรโภค การเกษตร การปศสตว การทองเทยว การเพาะเลยงสตวน า การคมนาคม และแหลงประวตศาสตร เปนตน

เปนแหลงเกบกกน าฝน น าทา ทไหลมาจากทสงตอนบน การปองกนมใหน าเคมบกรกเขามาในแผนดน ชวยปองกนรกษาชายฝงทะเลและลดการพงทลายของดนตามชายฝงแมน า ชวยชะลอการไหลของน าหรอดกจบตะกอน ชวยดกจบเกบธาตอาหารทถกพดพามากนน าและตะกอนไวไมวาจะเปนปยหมก

น าทงตางๆ ชวยดกจบกกเกบสารพษหลายชนดทยดเกาะอยกบอนภาคตของดน ทรพยากรธรรมชาตทมความส าคญตอชวตประจ าวน ความผาสกของชมชนรวมทง

มความส าคญทางเศรษฐกจและสงคม

4. อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity) เปนเรองทเกยวของกบสงมชวต และกระบวนการความสมพนธของสงมชวตทมความ

เกยวของกนอยางสลบซบซอน ประกอบดวย ความหลากหลายของชนดพนธ พนธกรรม และระบบนเวศ กจกรรมของมนษยหลายๆ อยาง ทมสวนท าลายทรพยากรธรรมชาต การพฒนาทางเทคโนโลยเพอเรงผลผลตสนคาและบรการเพอสนองตอบความตองการของมนษย อนสญญาวาดวยความหลากหลายทาง

- 13 -

ชวภาพมวตถประสงคในการอนรกษ การใชประโยชนและการแบงปนผลประโยชนอยางเทาเทยมกน อนสญญานมสาระทส าคญ เชน

การอนรกษในถนทอาศยตามธรรมชาตและการอนรกษนอกถนทอาศย กรณการอนรกษในถนทอาศย ภาคสมาชกจะตองจดตงระบบพนทคมครองและด าเนนการดวยมาตรการพเศษ เชน มกฎหมายใชบงคบ

การเรยกรองใหภาคสมาชกวางมาตรการ แผนการและโปรแกรมระดบชาตเพอการอนรกษและการใชประโยชนอยางย งยน

การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส านกใหแกสาธารณชน ก าหนดใหประเทศภาคสมาชก รบเอาวธการประเมนผลกระทบสงแวดลอม

ส าหรบโครงการทแนวโนมมผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพ อนๆ เกยวกบความรวมมอทางวชาการและชนดพนธตางถน

5. อนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Convention on Climate Change)

การเปลยนแปลงของอณหภมทเกดขนในโลก เกดจากกจกรรมการกระท าของมนษยตอระบบบรรยากาศของโลก การสะสมของกาซคารบอนไดออกไซดท าใหชนบรรยากาศและพนทผวโลกรอนขน อนจะเปนอนตรายตอมนษยและระบบนเวศธรรมชาต โดยเฉพาะระดบน าทะเลทสงขนจากการละลายของน าแขงแถบขวโลก การเกดภาวะโลกรอนจะท าใหชนดพนธของสตวปาและพชปาเกดสญพนธได การเกดโรคระบาด เปนอนตรายตอการปรบตวของธรรมชาตทมผลกระทบกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

11. แนวทางการสรางการมสวนรวมการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการจดการสตวปาในชนบทหรอในเขตเมอง (Urban Wildlife Management) มสตวปาหลายชนดปรากฎวาอาศยอยในบรเวณพนทในเมอง หมบาน ชนบท หรอ

อาศยอยใกลถนทอาศยของมนษยและมประโยชนตอมนษยในดานก าจดแมลงศตรพช ผสมเกสรดอกไมประดบความงามตามธรรมชาตหรอสรางความสมดลของระบบนเวศ

คณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองทไดรบการแตงตงมภมล าเนาอาศยอยในเขตชนบทหรอในเขตเมองมโอกาสพบเหนวาชนดพนธสตวปาหลายชนดอาศยอยและมประโยชน

รปแบบของการพฒนาบานเมองสามารถแบงแยกออกเปนสามเขต คอ 1. เขตกลางใจเมอง จะเปนศนยกลางยานธรกจมตกรามบานชองทสรางขนอยอยาง

หนาแนน มถนนหนทางและการจราจรทคบคง ทอยอาศยของสตวปาจะเปนการปลกขนเปนสวนใหญ จะเปนไมประดบ เชน อนทนล เสลา ประด ราชพฤกษ ล าดวน ตนเปด หกวาง ปาลม พรรณไมเหลานจะมแมลง

- 14 -

หรอตวหนอนอาศยอย จะมนกเลกๆ มาอาศยหากน ชนดสตวปาเหลานจงปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมไดเปนอยางด

2. เขตชานเมอง เปนเขตชนบททมสภาพความเปนเมองนอยกวากลางใจเมอง เปนทตงของชมชนและครวเรอนตางๆ นอกเขตเทศบาลหรอสขาภบาล เปนหมบาน โรงเรยน วด ศาสนสถาน สถานอนามย ชนดพนธสตวปาจะแพรกระจายและอาศยอยตามเรอกสวนไรนา บรเวณทตงของบานเรอน สนามหญา มการปลกตนไมใหรมเงาแกผสญจรไปมา เชน ราชพฤกษ อนทนล ประด ไทร เปนตน

3. เขตชนบท เปนพนทชนบททยงมระบบนเวศทดพอสมควรซงคงรกษาสภาพความเปนธรรมชาตบางสวนไว คอ มพนทปาไมใชสอยหรอปาชมชน บางสวนมการเปลยนแปลงเปนพนทเกษตรกรรม จะมตนไมตามธรรมชาตหลงเหลออย เชน กะบก เหยง พลวง ยางนา ประด เปนตน นอกจากนยงมไมผลทชาวบานปลกไวใชประโยชน หรอเปนสวนผลไม เชน สวนล าไย สวนลนจ สวนปาลม เปนตน กเปนแหลงทอยอาศยหากนของสตวปาหลายชนด สวนใหญจะเปนนกและสตวฟนแทะ

อนตรายทจะเกดขนกบชนดพนธสตวปาในเขตเมองหรอชนบท เชน (1) อบตเหตจากรถชนตายตามถนนหาทางตางๆ (2) การไดรบสารพษประเภทยาฆาแมลงหรอยาปราบวชพช (3) การลาของราษฎรในทองถน (4) การดกจบไปจ าหนาย และ (5) การถกสตวเลยงจบเปนอาหาร เชน แมว สนข

แนวทางทคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครอง จะมสวนชวยในการอนรกษและจดการสตวปาในเขตเมองนน เนองจากจะมสตวปาบางชนดทอาศยอยในพนทคมครองและออกไปหากนนอกเขตพนทคมครอง จงมแนวทางทกระท าไดดงน

1. การปรบปรงถนทอาศยของสตวปา โดยการคงไวหรอปลกพนธไมทเปนอาหารของสตวปาหรอเปนทอาศยในพนทกรรมสทธของตนเอง

2. การประชาสมพนธใหชมชนรวมถงประโยชนของชนดพนธสตวปาทมตอชมชนนนๆ 3. จดตงชมรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตในเขตเมอง 4. ทดนในกรรมสทธของผหนงผใดทมอาณาเขตกวางขวางพอ ควรมการปลกตนไมทเปน

อาหารของสตวปา หรอถนทอาศยของสตวปา 12. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการจดการดานการปลอยสตวปาคนสธรรมชาต (Reintroduction Management) ความรวมมอของการด าเนนงานการปลอยสตวปาชนดพนธทหาไดยากหรอใกลจะสญพนธ

คนสปาธรรมชาตหรอในพนทคมครอง คณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองควรจะมบทบาทในเรองของการประชาสมพนธ สนบสนนกจกรรมดงกลาว การปลอยสตวปาคนสปาธรรมชาตเปนการเพมประชากรสตวปาในถนทอาศยนนๆ แตในการปลอยสตวปาคนสปาธรรมชาตมใชงายนก มขอทจะตองพจารณาถงความเหมาะสมของสตวปาทจะปลอยและพนททจะรองรบวามความเหมาะสมหรอไมเพยงใด ซงจะมขอพจารณาอย 3 ประการ คอ

- 15 -

1. พนทถนทอาศยมความสามารถทจะรองรบชนดพนธสตวปาทจะน ามาปลอยไดมากนอยเพยงใด หรอมความเหมาะสมหรอไม เพอใหสตวปาไดอาศยอยอยางปลอดภย โดยพจารณาถงระบบนเวศ เชน สตวปาในทองถนครอบครองพนทเตมจ านวนแลวหรอไม

2. สตวปาทเพาะพนธไดมจ านวนมากพอและมลกษณะเหมาะสมทจะน าคนสปาธรรมชาตไดหรอไม

3. สตวปาแตละชนดทจะปลอยคนสธรรมชาตจะมชวตรอดอยไดหรอไม หลงจากทพนสภาพการเลยงอยในกรงหรอคอกกกขงไปสการหากนในธรรมชาตหรอการปรบตวของสตวปา

ขอพจารณาในการด าเนนงานทเกยวของ คอ การฝกสตวปาใหหาอาหารกนเองได การท ารงนอนหรอการวางไข การหลบซอนตวเอง ใหรจกหลบหลกศตรหรอการหลกเลยงจากสตวผลา ในระยะการทดลองควรปลอยในปรมาณนอยและเหมาะสมเพอศกษาวาสตวปาสามารถอยรอดไดหรอไม มการเกบขอมลตดตามผลการด าเนนงานโดยวธการทก าหนดไว

ประโยชนของการน าสตวปาปลอยคนสธรรมชาต คอ (1) สามารถเพมจ านวนสตวปาในทองถนทอาศยเดมของสตวปาใหมากขน (2) สามารถปรบปรงพนธทมอยไดมโอกาสรกษาเผาพนธตอไป (3) สามารถคงไวซงความหลากหลายทางชวภาพในถนทอาศยเดม (4) รกษาความสมดลของระบบนเวศในธรรมชาต (5) ใชเปนแหลงพกผอนหยอนใจหรอการทองเทยว และ (6) สามารถใชเปนแหลงทดลองศกษาวจยดานการจดการสตวปา

สงทส าคญจะตองพจารณาอกประการหนงทจะตองพจารณา คอ การปลอยชนดพนธสตวปาทเคยอาศยอยในถนทอาศยนนมากอนและถกคกคามจนหายไปจากพนท ไมควรน าชนดพนธสตวปาทไมเคยพบสตวปาในถนทอยอาศยนนมาปลอยเพราะวาจะกลายเปนสตวตางถน อาจจะมผลกระทบกบชนดพนธสตวปาในทองถนดงเดมและถนทอาศย

13. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการจดการชนดพนธตางถน (Exotic Species Management) การน าเขาซงชนดพนธตางถนเปนการน าชนดพนธใดๆ จากพนทหนงไปยงอกพนทหนงท

มใชถนทอาศยของชนดพนธนน ซงเหตการณเชนนเกดขนมานานแลวในเมอมนษยมการโยกยายถนฐานทอาศยกจะน าสตวไปเลยงเพอใชงานหรอใชเนอเปนอาหาร หรอเลยงเพอความสวยงาม รวมถงชนดพนธพชไปปลกเปนไมประดบ ปลกปาหรอใชประโยชนอยางอน จนชนดพนธดงกลาวแพรพนธไดดหรอขยายพนธแพรกระจายออกไปเปนจ านวนมากจนมการแกงแยงอาหารและถนทอาศยกบชนดพนธพนเมอง จนชนดพนธพนเมองถนเดมหาไดยากหรอใกลจะสญพนธ ประเทศไทยเองกไดมการน าเขาทงพชและสตวปาตางถนเขามาจากตางประเทศหลายชนดทงเปนชนดพนธทมความส าคญทางเศรษฐกจและเพอความสวยงาม เชน ยางพารา เลยน สนทะเล กะถน ผกตบชวา ผกากรอง สาบเสอ หญาขจรจบกอนๆ อกหลายชนด สวนชนดพนธสตวปาเทาทพบกมนกเอยงสารกา นกยง หอยเชอร เปนตน ซงชนดพนธเหลานสามารถอยรอดและ

- 16 -

ขยายพนธแพรพนธไดด บางชนดพนธไปท าลายพชพนธทางการเกษตร ท าลายพชไร ท าลายปาไม การแกงแยงกบชนดพนธประจ าถน ตลอดจนท าลายสวสดภาพของประชาชนหรอท าลายถนทอาศยหรอเปนพาหะน าเชอโรค

อนตรายทเกดขนจากชนดพนธตางถน ซงนกวชาการหลายๆ ทานไดมการคดคานการน าเขาซงชนดพนธตางถน เพราะจะท าใหเกดอนตรายได กลาวคอ (1) ท าใหเกดการแกงแยงถนทอาศย แหลงอาหาร น า ทคมกนภยระหวางชนดพนธตางถนกบชนดพนธประจ าถน (2) ชนดพนธตางถนจะเขามาแกงแยงพนทถนทอาศยจนเขาไปทดแทนทอาศยของสตวประจ าถน จนท าใหชนดพนธประจ าถนสญพนธได (3) ชนดพนธตางถนจะเปนสาหตทท าใหมการท าลายความสมดลของธรรมชาต (4) ไมสามารถควบคมไดหากวาชนดพนธตางถนมการแพรขยายพนธไดรวดเรวและท าลายความเปนอยของมนษย (5) การใชงบประมาณในการก าจดชนดพนธตางถนจะใชงบประมาณจ านวนมาก

หากวาจะมการน าเขาชนดพนธตางถนเขามาในประเทศจะตองพจารณาเหตผลความจ าเปนดงน (1) ถนทอาศยมจ ากดจะถกครอบครองหรอใชประโยชนของสตวประจ าถนอยางเตมทอยแลว (2) ขดความอดทนของชนดพนธสามารถอยรอดในพนทแหงใหมไดหรอไม เนองจากความแตกตางของถนทอาศย (3) ชนดพนธทจะน าเขามาสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมใหมไดหรอไม (4) ชนดพนธตางถนทจะน าเขามามผลกระทบกบการด ารงชวตของมนษยหรอไมอยางไร และ (6) หากน าชนดพนธตางถนเขามาและแพรพนธไดเรวในพนทแหงใหม จะมวธการก าจดและใชงบประมาณในการควบคมมากนอยเพยงใด

14. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการจดการสตวปาในพนทคมครอง Wildlife Management in Protected Areas) การจดตงพนทคมครองกเพอด าเนนการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ การปองกน

ชนดสตวปาทใกลจะสญพนธ การรกษาถนทอาศยของสตวปา การจดการถนทอาศยของสตวปา และประชากรของสตวปาใหมความสมดลกน การรกษาความงามตามธรรมชาต เปนตน พนทคมครองจะมความแตกตางกนในเรองของวตถประสงคของการจดการและผนแปรตามรปแบบของวฒนธรรม องคกรทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง เพอสนองตอแผนการพฒนาประเทศ ความส าคญของพนทคมครองจงถกก าหนดไวในนโยบายและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ความส าคญของทรพยากรในพนทคมครองจะมสวนส าคญในชวงววฒนาการของโลก กระบวนการทางธรณวทยา การววฒนาการทางชววทยาและความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม เปนพนททมลกษณะทางธรรมชาตทเปนเอกลกษณและหายาก โดยเฉพาะเปนถนทอยอาศยของพชและสตวทหาไดยากและใกลจะสญพนธของโลก

- 17 -

ปญหาในการบรหารจดการทรพยากรสตวปาในพนทคมครองเกดจากการใชประโยชน 1. การใชประโยชนทรพยากรสตวปาโดยตรงจากราษฎรในพนทใกลเคยงกบพนท

คมครองเพอการยงชพหรอการคา การลกลอบลาสตวปา ขาดจตส านกถงความส าคญและคณคาของสตวปา 2. การใชประโยชนพนทของหนวยงานอนๆ ของรฐในโครงการพฒนาดานเศรษฐกจและ

สงคม เพอการเจรญของประเทศชาตหลายๆ โครงการทมผลกระทบกบประชากรสตวปา การจดการสตวปาในพนทคมครองจะเปนการจดการถนทอาศย (การอนรกษระบบนเวศ

ถนทอาศย การเกบขอมลความสมพนธการใชประโยชนของสตวปา) การจดการประชากรสตวปา (การฟนฟประชากรสตวปา การเกบขอมลพนฐานตางๆ การทองเทยวดานสตวปา) และการปองกนภยอนตรายทจะเกดขนกบสตวปาในพนทคมครอง

15. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการบรการของระบบนเวศและคาแทนคณระบบนเวศ (Ecosystem Services and Payments for Ecosystem Services)

เพอสรางความเขาใจเกยวกบผลประโยชนทไดรบจากพนทคมครองหรอการบรการของระบบนเวศจากพนทดงกลาว สามารถจะวเคราะหไดจากผมสวนไดสวนเสยในพนททมการใชประโยชนไมวาจะเปนการน าน ามาใชในการเกษตรหรอการประปา การทองเทยว หรอการศกษา โดยเฉพาะการอ านวยผลประโยชนใหแกชมชนในทองถนตลอดจนมความส าคญในระดบชาต

ส าหรบผลประโยชนทไดรบจากการบรการของธรรมชาตหรอการบรการของระบบนเวศในพนทคมครอง สามารถทจะวเคราะหไดดงน

1. การบรการดานการเปนแหลงผลต เปนการใหบรการดานวตถดบหรอพลงงานจากระบบนเวศในการผลต เชน อาหาร น า แรธาต ทรพยากรปาไม พชพนธ และสตวปา

อาหาร ระบบนเวศธรรมชาต อ านวยสถานภาพในการเจรญเตบโตของแหลงอาหาร พชเพาะปลกหรอผลตภณฑอาหารภาคการเกษตรทอ านวยผลประโยชนใหแกมนษย อาหารจากปา เชน พชผก เหด ผลไม หนอไม ผกหวาน เปนตน

วตถดบ ระบบนเวศธรรมชาตในพนทจะอ านวยความหลากหลายของวตถตางๆ เพอการกอสรางหรอพลงงาน เครองใชทเกดจากพชปาหรอพชเกษตร เชน ไม เสนใย สงทอ เปนตน

เปนแหลงตนน าล าธารทอ านวยน าทสะอาดจากระบบนเวศธรรมชาต บทบาท วฎจกรของน า ท าใหน าไหลและสะอาดตลอดป ความอดมสมบรณของพนธพชและปาไมในพนทขนอยกบปรมาณของน าในทองถนหรอพนทใกลเคยง ท าใหประชาชนทเปนเกษตรกรไดน าจากพนทเพอการปลกพช หรอการอปโภคส าหรบประชาชนในทองถนและในเมองใหญๆ และแหลงอตสาหกรรม

- 18 -

ทรพยากรทางเภสชกรรม ระบบนเวศธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพของชนดพนธพชทน ามาใชท ายาหรออ านวยวตถดบส าหรบเภสชกรรม พนทปาเปนแหลงของยารกษาโรคหรอเภสชกรรมตางๆ

2. การบรการดานการควบคมกลไกของระบบ เปนการบรการของระบบนเวศทปรากฎหรอกระบวนการทางธรรมชาต เชน การควบคมสภาพอากาศ การปองกนการพงทลายของดน การปองกนน าทวม การกดเซาะรมตะลงและควบคมการแพระระบาดของเชอโรค

การควบคมสภาพภมอากาศ ตนไมในพนทคมครองใหรมเงา ชวยใหฝนตก ทสามารถอ านวยน าใหแกชมชนทองถนและภมภาค ตนไมหรอพชพนธอนๆ มบทบาทในการควบคมคณภาพของอากาศ การลดมลพษทางอากาศ

ชวยดดซบกาซคารบอนไดออกไซด ระบบนเวศธรรมชาตในพนทคมครองชวยควบคมอณหภมอากาศดานการปลอยกาซเรอนกระจกหรอละอองทลอยสชนบรรยากาศ หรอดดซบกาซเรอนกระจกหรอละอองจากชนบรรยากาศทมอทธพลตออณหภม ปรมาณน าฝนและปจจยทางภมอากาศ พชดดซบเอากาซคารบอนไดออกไซดเพอใชในการผลตอาหารของพนธพช ปลอยกาซออกซเจนออกมาทมนษยใชประโยชนทงในพนทและสวนอนๆของประเทศ

การควบคมภยธรรมชาต ชวยควบคมภยทเกดจากน าทวม การพงทลายของดน การบรรเทาความเสยหายจากภยธรรมชาตชวยควบคมความรนแรงของภยธรรมชาต

การกรองน าและการบ าบดน าเสย ชวยก าจดมลพษดวยการดกจบโลหะและอนทรยสาร

การควบคมการพงทลายของดนหรอการชะลางหนาดน การชะลางหนาดนเปนปจจยทส าคญทท าใหกระบวนการของดนเสอมคณภาพลง มผลกระทบกบการปลกพชเกษตร ท าใหผลผลตตกต า ตองใชปยอนทรยและอนนทรยเขามาเรงการเจรญเตบโตและความอดมสมบรณของพช การควบคมพชพนธรมตะลงจะเปนพวกหญาหรอตนไมทมรากยดล าตนสามารถชวยปองกนการถกกดเซาะได ตนไมตามภเขาสงชนชวยปองกนดนถลมได

การถายละอองเรณ แมลงในปา สตวปาและลมชวยในการถายละอองเรณพชและพนธไม เพอการผสมพนธของตนไมใหไดผลผลตเมลดพชทสมบรณ

การควบคมศตรพช พนทปาคมครองจะมอทธพลตอการแพรกระจายของแมลงศตรพช เชอโรคอนอาจจะเกดขนกบพชเกษตร ปศสตว มนษยและสตวผลาจากระบบนเวศ เชน คาวคาว คางคก ง ทชวยก าจดแมลงศตรพช

- 19 -

3. การบรการดานการเกอหนน เปนกระบวนการทางธรรมชาต การบรการของระบบนเวศทสนบสนนการด ารงอยของการบรการอนๆ เชน เปนแหลงแรธาตอาหารของระบบนเวศการผลตขนตนท าใหเกดวฎจกรทางอาหาร แรธาต เปนแหลงทอยอาศยของสตววยออนหรอแหลงอนบาลลกสตว

เปนถนอาศยของชนดพนธสตวปาทตองการด ารงชวต มความตองการน า อาหาร ทคมกนภย ระบบนเวศแตละพนทจะประกอบดวยชนดของถนทอาศย เปนทอยอาศยของชนดพนธอพยพ เชน นกอพยพชนดตางๆ สตวเลยงลกดวยน านม แมลงทอาศยอยในระบบนเวศทแตกตางกน

เปนแหลงอนรกษพนธกรรมของพนธพชและพนธสตว เปนแหลงพนธกรรมทกอใหเกดการขยายพนธแท หรอการปรบปรงตวเองทแตกตางกน เพอเพมความตานทานตอเชอโรคตางๆ ทจะเกดขนตอชนดพนธ

4. การบรหารดานวฒนธรรม คอ ประโยชนของธรรมชาตทด ารงคณคาทางสงคมและวฒนธรรม เชน ประเพณตางๆ การพกผอนหยอนใจ คณคาทางดานจตใจ ความเพลดเพลนจากแหลงความงดงามของธรรมชาต สนทรยภาพและนนทนาการ

คณคาทางจตใจและการพกผอนหยอนใจ เปนบทบาทของพนทคมครอง เปนพนทสเขยวทอ านวยผลประโยชนทางดานจตใจ เชน ท าใหจตใจสงบ การเดนปา การศกษาชนดพนธพช และพนธสตวปา เปนตน

การทองเทยว ระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพในพนทคมครอง ท าหนาทในบทบาทหนาทส าคญตอการจดการทองเทยวเพอใหเกดผลประโยชนทางเศรษฐกจ เชน แหลงน าตกตางๆ หรอแหลงวฒนธรรมตางๆ ท าใหเกดการทองเทยวเชงระบบนเวศ การทองเทยวดานสตวปา การศกษาธรรมชาต

คณธรรมและจรยธรรม เปนคณคาทางจตใจ ศาสนา ความงาม การคงอยหรอคณคาอยางอนทมนษยไดจากระบบนเวศธรรมชาต ภมประเทศและเผาพนธหรอชมชนพนเมองดงเดม

ส าหรบคาแทนคณระบบนเวศ (Payments for Ecosystem Services) จะพจารณาไดจากการบรการของระบบนเวศวา สามารถจะด าเนนการไดอยางไรหรอไม โดยเฉพาะผไดรบประโยชนจะตองเปนผ จายคาบรการหรอผซอ และผดแลหรอใหประโยชนจะเปนผรบบรการ (ผขาย) รายไดจากการซอขายจะน าไปกองทนอนรกษ (Conservation Trust Funds) เพอสนบสนนการบรการจดการพนทคมครอง

ในการด าเนนงานดงกลาวคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองจะตองมสวนรวมในการสนบสนน แนะน าตามขอเทจจรงใหผมสวนไดสวนเสยเขาใจและด าเนนงานพรอมกน

- 20 -

16. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบการจดการเขตกนชนพนทคมครอง (Buffer Zone Management)

เขตกนชนหรอ Buffer Zone เปนบรเวณพนททก าหนดขนเพอเปนการปองกนและลดผลกระทบจากการด าเนนกจกรรมทอยนอกพนทคมครอง ซงอาจจะมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต การสงเสรมใหประชาชนทอยในเขตกนชนเปนกลมเปาหมายทส าคญในการใหเปนแนวรวมในการอนรกษทงภายในและภายนอกพนทคมครอง ซงแบงออกได 2 ประเภท คอ

1. พนทปาในเขตกนชน (Forest Area in Buffer Zone) เปนพนทปาในเขตกนชนทก าหนดขนเพอรกษาสภาพปาทอยโดยรอบพนทคมครองทมอยในปจจบน เปนแนวปองกนและลดผลกระทบจากกจกรรมภายนอก รวมทงเปนพนททเอออ านวยตอการใชประโยชนของชมชนโดยรอบและเปนพนททสตวปาสามารถใชประโยชนได

การจดการ เพอเปนการปองกนผลกระทบตางๆ ทอาจจะเกดขนจากการใชประโยชนทดนนอกเขตพนทคมครอง เพอใหเกดความตอเนองของการด าเนนงานของระบบนเวศและชวยลดผลกระทบทมาจากภายนอกได แนวทางการจดการทส าคญ คอ การสงเสรมหรอประชาสมพนธใหประชาชนรอบพนทปาและพนทคมครอง การสรางความตระหนกถงความส าคญและใหความรวมมอในการปองกนทรพยากรธรรมชาต การใหค าแนะน าในการด าเนนงานหรอกจกรรมตางๆ ทจะไมกอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตของทกพนทโดยการประกาศใหเปนแนวเชอมตอของพนทหรอจดการเปนปาชมชนตามความเหมาะสม

2. เขตกนชน (Buffer Zone) พนทเขตกนชนมใชเปนพนทปาไมทก าหนดขนเพอปองกนและลดการใชประโยชนจากภายนอกทอาจสงผลกระทบทางลบกบพนทคมครอง

การจดการเขตกนชนไมจ าเปนตองเปนเขตพนทธรรมชาตอาจจะมการใชประโยชนในทดนในรปแบบตางๆ แตไมสงผลกระทบกบพนทคมครอง สวนใหญจะเปนแหลงทอยอาศยหรอพนทการเกษตรของประชาชน ตองสงเสรมหรอการประชาสมพนธใหประชาชนทอาศยอยรอบพนทคมครองใหมความตระหนกถงความส าคญและใหความรวมมอการปองกน การใหค าแนะน าในการด าเนนงานกจกรรมตางๆ ทไมกอใหเกดผลกระทบกบทรพยากรธรรมชาต

ฉะนนคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองควรจะมบทบาทดานการจดการหรอสนบสนนกจกรรมของการด าเนนงานพนทเขตกนชน เพอลดภยคกคามทจะเกดขนกบพนทคมครอง

- 21 -

17. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบการพจารณาภยคกคาม (Threat Analysis) เพอการวางแผนยทธศาสตรการจดการพนทคมครอง

ภยคกคามทเกดขนกบพนทคมครอง ประกอบดวยภยคกคามและสาเหตของการเกดภยคกคามทมผลกระทบตอพนทคมครอง ในการประเมนภยคกคามในพนทมมากนอยเพยงใดสามารถทจะแยกออกได

1. การประเมนภยคกคาม โดยใชเกณฑขนาดของพนททไดรบผลกระทบและระดบความรนแรง

2. การประเมนสาเหตของภยคกคาม โดยใชเกณฑสดสวนของผลกระทบและความสามารถของการฟนฟ

ภยคกคามทเกดขนจะท าลายหรอลดคณคาและท าใหพนทคมครองเสอมโทรมลง โดยสงผลกระทบถงลกษณะทางระบบนเวศในดานขนาด สภาพและพนทโดยรอบ ส าหรบระดบความรนแรง และขอบเขตของความเสยหายเปนการประเมนผลจะมองถงอนาคตวาจะเกดขนในอก 10 ปขางหนาวาเปนอยางไรบางภายใตสภาพการณในปจจบน ตวอยางเชน การเลยงปศสตวในพนทปาในระบบนเวศทงหญา ถาพบวาทงหญาถกปศสตวทเลยงกดกนจนหมด ระดบความรนแรงจะสงมาก เนองจากชนดพนธหญาตางๆ ไมสามารถจะเจรญตอไปได พนททเลยงปศสตวครอบคลมพนทมากนอยเพยงใด ถาพบวามกระจายอยทวพนทขอบเขตความเสยหายจะสงมาก ถามกระจายเฉพาะจดแมวาจะถกท าลายหรอถกกดกนจนหมด ขอบเขตความเสยหายจะต า ส าหรบภยคกคามทเกดขนจ าตองน ามาจดการ เชน การพฒนาการทองเทยวทไมเหมาะสม การท าการเกษตรทไมเหมาะสม การเกดไฟปาหรอการใชทรพยากรน าทไมเหมาะสม

การประเมนระดบความรนแรง ขอบเขตของความเสยหายและสดสวน จะมการเขาไปส ารวจพนทเพอสอบถามขอมลจากผทท างานในพนทจรง มการวเคราะหและตดสนใจรวมกนระหวางผปฏบตงานในพนทกบนกวางแผน แลวน าขอมลไปวเคราะห ประมวลผลและจดล าดบความส าคญของภยคกคาม

จากการวเคราะหถงภยคกคามและสาเหตของการเกดภยคกคามเพอน าไปสการวางแผนยทธศาสตรการจดการพนทคมครองทมประสทธภาพมเปาประสงคหลก 2 ประการ คอ (1) เพอการแกไขปญหาหรอลดภยคกคาม (2) เพอเสรมสรางประสทธภาพในการบรหารจดการใหดขน ซงแผนยทธศาสตรทดตองด าเนนการภายใตสภาพความเปนจรงทสมพนธกบขอจ ากดของทรพยากร งบประมาณ บคลากรและปจจยภายนอกอนๆ

ในการวางแผนยทธศาสตรจะตองมการวเคราะหจดออนจดแขงของการจดการพนทคมครอง การวเคราะห ขอบเขต ความรนแรงและการกระจายของภยคกคาม การวเคราะหเขตจดการตางๆ ของพนทคมครองทมความส าคญและคณคาของระบบนเวศ เศรษฐกจและสงคม การก าหนดระดบ

- 22 -

ความส าคญของแผนการจดการหรอความเรงดวนในการแกไขปญหาและเทคนคตางๆ ในการพฒนา ความส าคญของนโยบายและแผนการตดตามผลตามขนตอนเพอการจดการพนทคมครองทมประสทธภาพ

เปาหมายของการวางแผนยทธศาสตรเปนการระบถงความตองการทจะให มการปรบปรงประสทธภาพของการจดการหรออยากเหนสภาพของพนทคมครองใหอยในเกณฑดขน เปาหมายทดตองมคณลกษณะ (1) สอดคลองกบประเดนปญหา/ภยคกคาม (2) บงบอกถงความตองการ แรงบนดาลใจ การมองโลกในแงด ไมเปนขอความในแงลบ (3) มความกระชบไมเยนเยอ และ (4) มรายละเอยดเพยงพอทจะใหสามารถตรวจสอบได

ส าหรบการวางเปาหมายวตถประสงคของแผนยทธศาสตรจากผลการวเคราะหภยคกคามจะบอกไดวาใหตองการท าอะไรในระยะเวลาใดเพอแกไขปญหาเสรมสรางการจดการ การก าหนดเปาหมายวตถประสงคกดทสาเหตทท าใหเกดปญหา ซงการวางเปาหมายวตถประสงคทดตอง (1) ลดภยคกคามรวมทงสาเหตของการเกดภยคกคามทมตอพนทคมครอง (2 )สามารถตรวจวดไดในเชงปรมาณ เปนรอยละหรอสดสวนของพนท (3) มระยะเวลาการท างานทชดเจน มความชดเจนทบงบอกถงกจกรรม/ขนตอนในการด าเนนงาน และ (4) มสถานทด าเนนการ ทรพยากรและลกษณะทางนเวศทชดเจน มความเปนไปไดภายใตทรพยากรทมอย เหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

18. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบแนวทางการคดเลอกชนดพนธแหงผนปาเพอก าหนดเปนตวชวด (Landscape Species Selection for Indicators)

เปาหมายความตองการใหคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองมความรความเขาใจถงตวชวด (Indicators) ความมประสทธภาพของการจดการพนทคมครอง โดยการก าหนดชนดพนธทมในผนปานนๆ ฉะนน การคดเลอกชนดพนธแหงผนปาเพอก าหนดเปนตวชวดทมประสทธภาพของการจดการพนทคมครอง ความหลากหลายทางชวภาพของทรพยากรธรรมชาต ปญหาการจดการความหลากหลายทางชวภาพสวนใหญจะมความซบซอน การจดการจงตองมขนตอนและวธการเพอการอนรกษและการใชประโยชนทสงผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพ การจดการจงตองใชบคลากรทมความรความช านาญมทกษะทางวชาการและการจดการทหลากหลายในระดบตางๆ

การเปลยนแปลงของระบบนเวศทเกดขนไมสามารถคาดการณได บางสวนท าลายระบบนเวศดงเดมใหสญหายไป รวมถงองคประกอบของชนดพนธ ความชกชมของประชากรและลกษณะทางกายภาพ ระบบการตดตามตรวจสอบและประเมนผลจงถกก าหนดใหเปนกฎเกณฑและน ามาใช รวมถงการตดตามตรวจสอบระบบนเวศ เศรษฐกจและสงคมทมมาตรการสามารถตรวจวดได การตรวจสอบผลส าเรจของการจดการพนทคมครอง การวดผลการปฏบตงานตามแผนยทธศาสตรใหพจารณาถงความหลากหลายทางชวภาพและภยคกคาม คอ (1) การประเมนความอดมสมบรณของความหลากหลายทางชวภาพ (2)

- 23 -

สถานภาพและการลดลงของภยคกคามทเกดขนกบพนทคมครองและการฟนตวดขนอยางไรเมอภยคกคามลดลง

สตวปาและพชปาบางชนดสามารถอาศยอยไดในสภาพธรรมชาตถนทอาศยทถกรบกวน แตมบางชนดหรอหลายชนดไมสามารถท าใหเกดการสญพนธได สตวปาทอาศยอยในพนทขนาดใหญและถนทอาศยทมความเปราะบางเสยงตอการสญเสย โอกาสการสญพนธหรอสญหายอาจจะเกดขนไดงาย ถาหากชนดพนธเกดการสญหายไปจะท าใหเกดการเปลยนแปลงทางโครงสรางและกระบวนการทางระบบนเวศ ชนดพนธแหงผนปาจงตองก าหนดใหเปนตวทดสอบ เพราะบางชนดจะใหรมเงาหรอเปน Umbrella Species แกชนดพนธทส าคญอนๆ จงตองมวธการวดทมประสทธภาพของการจดการ

ลกษณะทส าคญของชนดพนธแหงผนปา จะตองมหลกเกณฑการพจารณาคอ ชนดพนธทใชพนททมความกวางขวาง มความหลากหลาย มความส าคญทางโครงสรางและองคประกอบของระบบนเวศ การใชประโยชนของมนษย ฉะนนแนวทางการคดเลอกชนดพนธแหงผนปา (Candidate Species) ใหเปนตวชวด จะมหลกเกณฑ คอ (1) พจารณาถงการใชพนทของชนดพนธ การใชพนทถนทอาศยจากขอบเขตพนทคมครอง การแพรกระจาย ความอยรอดและสดสวนในการใชพนท (2) ความหลากหลายของถนทอาศย การใชพนทถนทอาศยทหลากหลายเพอกจกรรมตางๆ (3) ความเสยงตอการถกคกคามหรอมภยคกคามหรอความเปราะบางทเกดจากการใชประโยชนในพนทดนแตละประเภท (4) บทบาททางนเวศวทยา ทอยอาศยในธรรมชาต หมายถง บทบาททส าคญตอโครงสรางและการท างานของระบบนเวศ และ (5) ชนดพนธทมความส าคญทางเศรษฐกจและสงคม

19. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนท

คมครองกบการสงเสรมอาชพชมชน คณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองหลายๆ ทาน มความสมพนธอยางใกลชดกบชมชน

ทองถน โดยเฉพาะในดานการพฒนาเชงเศรษฐกจของบานเมอง ในการมสวนรวมกระท าไดโดยการสนบสนนใหมการฝกอบรมใหชมชนมความเขาใจถงการประกอบอาชพอยางเศรษฐกจพอเพยง การจดการผลตภณฑชมชนทไมท าลายสงแวดลอม เพอใหผเขารวมโครงการเกดทกษะและสามารถน าบทเรยนมาประยกตใชในการสงเสรมอาชพ การขายสนคาเพอเพมรายไดใหแกชมชน การพฒนาผลตภณฑชมชนทไมท าลายสงแวดลอม

คณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองตองมทกษะในการสรางจตส านกใหผประชาชนไดตระหนกถงการจดการพนทคมครอง หลกการในการใชทรพยากรเพอเพมมลคาผลตภณฑ การหาตลาดเพอจ าหนายผลตภณฑ การบรรจภณฑ การก าหนดราคาสนคาและบรการ การพฒนาชองทางการขาย ซงเปนกระบวนการสงเสรมอาชพชมชน

- 24 -

20. แนวทางการสรางการมสวนรวมในการจดการพนทคมครองผานกลไกคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองกบทบาทของการศกษาวจยในพนทคมครอง (Research in Protected Areas)

บทบาทของการศกษาวจยในพนทคมครองเปนนวตกรรมทท าใหเกดความรใหมๆ หรอการน าความรทไดรบไปใชในการสนบสนนการจดการพนทคมครอง การศกษาวจยมกจะไดความรใหมๆ หรอความเขาใจใหมๆ ในสงทเกยวกบธรรมชาต มนษยวทยา วฒนธรรมและสงคม ท าใหเกดแนวคดและก าหนดนโยบาย ในการจดการพนทคมครอง ควรทจะน าเอาผลการศกษาวจยไปใชในการวางแผนดานการจดการ

การศกษาวจยควรทจะไดมการพจารณาในรายละเอยดทเกยวกบสงแวดลอมและเศรษฐกจทเกดจากการเปลยนแปลงของภมอากาศ การเปดโอกาสใหเปนนโยบายดานการศกษาวจยในพนทคมครอง การมสวนรวมจากองคกรหรอหนวยงานภายนอก ผลการด าเนนงานทมประสทธภาพจะไดน าไปสการพฒนาในดานก าหนดนโยบายกจกรรม การจดสรรเงนงบประมาณ การทองเทยว การใชประโยชนทดน รายได แหลงทน ความสามารถของพนทในการรองรบนกทองเทยว การสรางความรวมมอกบชมชมรอบๆ พนทคมครอง เพอใหเกดการบรหารจการสระดบนานาชาต

การศกษาวจยเกยวกบความสมพนธระหวางสตวปากบมนษย เชน ชางปาหรอเสอโครงกบคน ชางกบพชผลทางการเกษตร การลกลอบลาสตวปา การลกลอบตดไม ซงเปนขอมลพนฐานในการจดการเพอความปลอดภย การสญหายไปของพชในถนทอาศย งานศกษาวจยทางเศรษฐศาสตรกจะเกยวของกบชมชนทมการสรางความรวมมอใหเกดขน

ขอมลจากการศกษาวจยในพนทคมครองน ผลการด าเนนการศกษาวจยจะตองน าสคณะกรรมการทปรกษาพนทคมครองเพอทราบและพจารณา เพอเปนขอมลใชประโยชนในการพจารณาดานการจดท าแผนการจดการ การบรหารจดการพนทคมครองหรอการประชาสมพนธหรอการจดท าขอตกลง กฎ กตกาของชมชนหรอการพฒนาชมชน รวมทงการแกไขปญหาอปสรรคในการจดการพนทคมครองได

--------------------------------------------------------------