6.0 hava kalİtesİ€¦ · 6.0 hava kalİtesİ ... bölüm 6.5 inaat aaması ve gelecekteki trafik...

AECOM Rapor Çevre

ÇSED, 02 Ağustos 2013, Final Rapor

6-1

6.0 HAVA KALİTESİ

6.1 Giriş

ÇSED çalışmasının bu bölümünde Projenin inşaat ve işletme dönemlerinde, inşaat faaliyetleri ile otoyol üzerindeki trafik akışlarının hava kalitesi üzerinde yaratacağı etkiler değerlendirilmektedir. Kuzey Marmara Otoyolu (3. Boğaz Köprüsü Dâhil) projesinin yapılması şehirdeki diğer anayollar ve bağlantı yollarındaki mevcut trafik akışlarında değişimlere neden olacak, bazı yollarda trafik yükünü azaltırken diğerlerinde artmasını sağlayacaktır. Söz konusu değişimler nedeniyle, bu yollardaki hava kirliliği oranlarında da artış ve düşüşler görülecektir.

Trafikten kaynaklanan birincil kirleticiler:

NOX – Azotdioksit (NO2) ve azotmonoksit (NO) dâhil azot oksitleri;

PM10 – Kurum / siyah karbon ve frenlerin, tekerlek kauçuklarının ve yol yüzeyinin aşınmasından kaynaklı parçacıklar dâhil partikül madde;

CO – Karbonmonoksit;

HC – Motor yanma süreçleri ve bilinen bir kanserojen olan benzen dâhil kaçak yakıt buharlaşması nedeniyle ortaya çıkan hidrokarbonlar;

CO2 – Karbondioksit.

Bunların ilk dördü yolların çevresindeki insanların sağlığı, ekinler ve doğal ekosistemler üzerinde olumsuz etkilere sahip olduklarından sorun teşkil etmektedir.

Karbon dioksit ise bir sera gazı olup atmosferdeki derişimlerinin artması iklim değişikliğine katkıda bulunabilmektedir.

Projenin yerel hava kalitesi üzerindeki etkileri, projede üretilecek SO2, CO ve yanmamış HCs seviyeleri kabul edilebilir değerlerde olacağından ve ayrıca diğer kirleticiler hava kalitesini etkilemediğinden, yalnızca NO2 ve PM10 üzerine odaklanılarak değerlendirilecektir. NO2 ve PM10 açısından önemli etki seviyeleri söz konusu olduğu noktalarda, bu kirleticiler için önerilecek azaltıcı önlemler aynı zamanda oluşmaları halinde diğer trafik emisyonları için de geçerli olacaktır.

Bu kirleticilerin ve CO2‘nin atmosfere yayılması; ayrıca şehir genelinde bölgesel hava kirliliğine ve iklim değişikliğine katkı sağlamaktadır. Geçmişte trafik emisyonlarının önemli bileşenleri olarak görülen kükürt dioksit (SO2) ve kurşun, günümüzde, modern trafik koşulları sonucunda çok düşük SO2 ve kurşun emisyonu yayıldığı için birer sorun olarak değerlendirilmemektedir. Bu nedenle bu çalışmaya dâhil edilmemişlerdir. Projenin işletme aşamasına trafiğin hava kalitesi üzerindeki etkilerine ek olarak, inşaat aşamasında ortaya çıkacak olan kısa vadeli etkiler de değerlendirmeye alınmıştır. Şantiyeye malzeme taşıyan inşaat araçlarından (örneğin buldozer, vs) yayılan emisyonlar, inşaat sahası ve inşaat ekipmanlarından kaynaklanan ya da bunlar üzerinde görülebilecek bozunmalar ile toz emisyonuna neden olabilecek faaliyetler (kazı işleri, tozuyabilen malzemelerin depolanması, tozlu yüzeylerden araç geçmesi, vs) de olumsuz etki yaratabilmektedir.

Toz, sağlığı etkilediği kadar, mülkler, bitkiler vb üzerinde de gözle görünmeyen ancak zararlı olabilecek etkilere sahip olabilmektedir.

Bu bölümün ilerleyen kısımları, aşağıdaki yapıyı takip edecektir:

Bölüm 6.2’de anahtar politika ve kılavuzlar özetlenmektedir;

AECOM Rapor Çevre


6-2

Bölüm 6.3’te ise, İstanbul’daki mevcut hava kalitesi tarif edilmektedir; Mevcut hava kirliği şartları, Türkiye Hava Kalitesi internet sitesinden, Hava Kirliliği Gözden Geçirme ve Değerlendirme raporlarından ve bu çalışmanın bir parçası olarak yürütülen ilave gözlem çalışmalarından alınan güncel verilere (gözlem verileri) dayandırılarak hazırlanmıştır.

Bölüm 6.4’te ise bu değerlendirme çalışmasında takip edilen yöntem açıklanmaktadır; çalışmada 2014 yılı için inşaat faaliyetlerinde Asgari Yapılması Gerekenler (kontrollü emisyonlar) ile Bir şeyler Yapılması Gerekenler (kontrolsüz emisyonlar) ele alınmaktadır. İşletme aşaması için modelleme amacıyla gelecek yıllara (2023) ilişkin trafik akış şeması kullanılmıştır.

Bölüm 6.5 inşaat aşaması ve gelecekteki trafik durumu için hava yayılım modellemesi çalışmasını sunmakta olup değerlendirme sonuçları Türk ortam hava kalitesi standartları ile UFK / DB kılavuzlarında verilen konsantrasyon değerlerine göre incelenmiştir. İnşaat çalışmalarına ilişkin kirleticiler olarak toz ve Azotoksitler ve partikül madde dâhil olmak üzere trafikten kaynaklı hava kirleticiler dâhil edilmiştir.

Bölüm 6.6’da ise tavsiye edilen azaltıcı önlemler tartışılmaktadır.

Bölüm 6.7 ile bu değerlendirme sonuçları verilmektedir.

Bu bölüme ilişkin ekler, ÇSED raporu, Ek – 6’da verilmektedir.

6.2 Politikanın İçeriği / Çerçevesi

6.2.1 Mevcut Hava Kalitesi Yasa ve Politikalarının Genel Görünümü

Hava kirliliği, Türkiye’de, hızlı nüfus artışı, sanayi ve evsel enerji tüketimi ve araç emisyonları nedeniyle önemli bir sorundur. En yüksek kirlenme konsantrasyon seviyeleri, önemli şehirlerde (İstanbul, Ankara) ve sanayinin gelişmekte olduğu kentlerde gözlemlenmektedir. Kırsal alanlarda ise hava kalitesi tipik olarak iyidir.

Türkiye’de hava yönetimi politikalarındaki iyileşmeler, Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) Entegre Çevre Stratejisini kabul etmesiyle önemli bir ivme kazanmıştır. Buna göre Türkiye’nin yasal mevzuatı, AB Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi (ve buna bağlı Direktifler), AB Yakıt Kalitesi Direktifi ve iklim değişikliğine ilişkin diğer Direktifler ile tam uyum sağlamış, yeni araçların yakıt ekonomisi ve karbondioksit (CO2) emisyonlarına ilişkin bilgiler, tüketicilerin bilgisine açılmıştır. Emisyonlar ve hava kalitesine ilişkin olarak Türkiye’de yürürlükte olan mevzuatlar aşağıda listelenmiştir:

06 Haziran 2008 tarih, 26898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi

Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği;

03 Temmuz 2009 tarih, 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı

Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY);

04 Nisan 2009 tarih, 27190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı

Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği;

13 Ocak 2005 tarih, 25699 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Isınmadan

Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği;

12 Kasım 2008 tarih, 27052 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını

İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik;

AECOM Rapor Çevre


6-3

6.2.2 Çalışmaya Dâhil Edilen Kirleticiler

6.2.2.1 Azot Oksitler (NOX)

Azot dioksit (NO2) ve azot monoksit (NO) maddeleri azot oksitler olup, ikisi birlikte NOX olarak anılır. Tüm yanma işlemleri, NOX emisyonları üretir. Bunlar en sık olarak NO biçiminde ortaya çıkıp daha sonra atmosfere, özellikle de ozonla (O3) reaksiyona girmesiyle NO2 olarak karışır. İnsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilere neden olan gaz NO2 gazıdır. Azot dioksit akciğerleri tahriş ederek grip gibi solunum yolları enfeksiyonlarına karşı direnci azaltmaktadır. Normalde ortam havasında bulunandan çok daha yüksek seviyelerdeki konsantrasyonlara sürekli ya da sık sık maruz kalınması halinde çocuklarda akut solunum yolları rahatsızlıklarının görülme oranları artabilmektedir.

Motor yakıtlarının yanmasıyla ortaya çıkan ana ürünler karbondioksit ve sudur. Ancak motor çalışmasında mevcut bulunan yetersizlikler ve yüksek sıcaklıklar çeşitli etkilere sahip birçok diğer kirleticinin de ortaya çıkmasına yol açabilmektedir. Araç emisyonları açısından, NOX yol güzergâhlarındaki hava kalitesine yönelik en önemli kirleticilerden biridir.

Son yirmi yılda ortaya çıkarılan bütün önemli ulusal ve uluslararası hava kalitesi standartlarının ve kılavuzlarının temel amacı insan sağlığını korumaktır. Bazı ülkeler bitki örtüsü ve sulak alanlar gibi hassas ekosistemleri korumak için ayrıca NOx için de kılavuz ve standartlar üretmiştir. Azot oksit ortam seviyeleri için Türkiye, AB, ABD Çevre Koruma Ajansı ve UFK / DB ile DSÖ tarafından uygulanan referans standartlar Tablo 6.1’de verilmektedir.

Tablo 6-1 Ortam NO2 Seviyeleri Kılavuz Değerleri (µg/m3)

Standart ya da Kılavuz Yıllık Ortalama 24 Saatlik Ortalama 1 Saatlik ortalama

Türkiye – SKHKKY 60 300 -

Türkiye – HKDYY 40 2001 200

1

AB Sınır Değerleri (2008) 40 - 2002

USEPA Standartları (1992) 100 - -

UFK/ DB Kılavuzları (2007) 40 - 200

Avrupa için DSÖ Kılavuzları (2000) 40 - 200

(1) 2024 yılı için Türkiye HKDYY sınır değerleri (2) Bir yılda 18 defadan fazla aşılamaz.

6.2.2.2 Kükürt dioksit (SO2)

SO2 emisyon hızı, yakıtın kükürt içeriği ile doğru orantılıdır. Dizel yakıtlı araçlar, benzinli araçlara nazaran daha fazla SO2 üretmektedir. SO2 gazı, NOX ile birlikte atmosferde asit oluşumuna katkı sağlar.

Son yirmi yılda ortaya çıkarılan bütün önemli ulusal ve uluslararası hava kalitesi standartlarının ve kılavuzlarının temel amacı insan sağlığını korumaktır. Erken dönem çalışmalarıyla, örneğin astım hastaları ve sigara kullanıcıları gibi en hassas gruplarda dahi sağlık üzerindeki etkilerin göz ardı edilebileceği seviyeleri yani eşik ya da “etkisizlik” seviyeleri belirlenmiştir. Daha sonra, bir güven payı bırakılması amacıyla, standartlarda bu seviyelerin altı göz önünde tutulmuştur. Tablo 6.2’de SO2 ortam seviyeleri için Türkiye, AB, ABD Çevre Koruma Ajansı ve UFK / DB ile DSÖ tarafından uygulanan referans standartlar verilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-4

Tablo 6-2 Ortam SO2 Seviyesi Kılavuz Değerleri (µg/m3)

Standart ya da Kılavuz Adı Yıllık Ortalama 24 Saatlik Ortalama 1 Saatlik Ortalama

Türkiye – SKHKKY 60 (Hedef değer)

250

(31.12.2013 tarihine kadar)

900

(31.12.2014 tarihine kadar)

Türkiye – HKDYY 20

(01.01.2014 itibariyle)

125 (yılda üçten fazla kez aşılmayacaktır,

01.01.2019 itibariyle)

350 (01.01.2019 - yılda 24 defadan fazla

aşılmayacaktır)

AB Sınır Değerleri (2008) - 125 (yılda üçten fazla kez aşılmayacaktır)

350 (yılda 24 defadan fazla aşılmayacaktır)

USEPA Standartları (1992) 80 367

197 (yılda 4 defadan fazla aşılmayacaktır)

1310 (ortalama 3 saat, yılda 1 defadan fazla aşılmayacaktır)

UFK / DB Kılavuzları (2007) - 125 500 (Ortalama süresi 10 dk.)

Avrupa için DSÖ Kılavuzları (2000) 50 125 500 (Ortalama süresi 10 dk.)

6.2.2.3 Partikül Madde (PM)

Havaya saçılan toz, kir, kurum, duman ve sıvı damlalarından oluşan partikül maddeler, havada asılı kalacak kadar küçüktür. Havadaki partiküller organik ve inorganik maddelerden oluşan bir karışım olabilir. Partikül maddeler, taşınma ve birikim özelliklerini etkileyen fiziksel nitelikleri ve sağlık üzerindeki etkilerini belirleyen kimyasal özellikleri ile belirlenmekte olup, bu nitelikleriyle tanımlanmaktadırlar. Kütle konsantrasyonu ve boyut dağılımı, havadaki partikül maddelerin fiziksel özelliklerindendir.

Kütle konsantrasyonlarının ortamdaki seviyesi metreküp başına mikrogram cinsinden (µg/m3) ölçülmektedir;

boyutlarına ilişkin nitelikleri ise genellikle aerodinamik çap olarak ölçülür. Aerodinamik çapı 2.5 mikrondan (µm) daha büyük olan partikül maddeler (PM) genellikle kaba partiküller olarak, 2.5 mikrondan daha küçük partiküller ise ince partiküller (PM2.5) olarak adlandırılır. Partiküller havadaki çeşitli maddelerle etkileşime geçerek organik ve inorganik kimyasal bileşikler oluştururlar.

İnce partiküllerin en sık rastlanan kombinasyonları sülfat bileşikleridir. Daha küçük partiküller ise ikincil olarak oluşan aerosoller, yanma parçacıkları ve yeniden-yoğunlaşmış organik buharlar ile metal buharlarıdır. İnce partiküllerin karbonlu bileşenleri ise tamamlanmamış yanma işlemi nedeniyle ortaya çıkmakta olup hem element karbonu (grafit ve kurum) hem de uçucu olmayan organik karbon (yakma esnasında yayılan hidrokarbonlar, eski-Havadaki Partikül Maddeler ve fotokimya sonucu ortaya çıkan ikincil organik bileşikler) içermektedir. Bu türler sülfatlardan sonra en sık görülen ince partiküller olabilir. Ayrıca, azot oksitlerin atmosferdeki reaksiyonları nitrik asit buharı (HNO3) üretmektedir. Bu buhar hem ince hem de kaba biçimde nitrat partikülleri biriktirebilmektedir. Kaba partiküllerin en sık rastlanan bileşimi silikon, alüminyum, kalsiyum ve demir oksitleri içermektedir.

6.2.2.4 İnşaat Tozu

75 µm çapa kadar olan bütün tozlar partikül madde olarak tanımlanmakta olup hem asılı hem de çökmüş tozlar bu kategoriye girmektedir. Ancak PM10 ,10 µm ya da daha küçük çap boyutuna sahip havadaki partiküllerin bir kütle kesridir. İnşaat sahalarından alınan numunelerde, toplam partikül maddelerin yaklaşık %35’inin PM10 kesri olduğu görülmüştür (Watson ve Chow, 2000). Tozun sağlık üzerindeki etkileri, göz, burun ve boğazı tahriş etmesidir. Ayrıca bu etkilere, araçlar, camlar ve diğer mülkler üzerinde biriken tozun neden olduğu rahatsızlık da eklenebilir. Toz ve PM10 emisyonları bir dizi kaynaktan yayılır. Bu nedenle hem inşaat faaliyetleri hem de inşaat sahasında kullanılacak araçlardan kaynaklanan emisyonların göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-5

Tablo 6.3’te PM10 ortam seviyeleri için Türkiye, AB, ABD Çevre Koruma Ajansı ve UFK / DB ile DSÖ tarafından uygulanan referans standartlar verilmektedir.

Tablo 6-3 Ortam PM10 Seviyesi Kılavuz Değerleri (µg/m3)

Standart ya da kılavuz Yıllık Ortalama 24 saatlik ortalama

Türkiye – SKHKKY 60

(31.12.2013 tarihine değin) 100

(31.12.2013 tarihine değin)

Türkiye – HKDYY 40

(01.01.2019 tarihi itibariyle) 50 (01.01.2019 tarihi itibariyle - yılda

35 defadan fazla aşılmayacaktır)

AB Sınır Değerleri (2008) 40 50 (yılda 35 defadan fazla

aşılmayacaktır)

USEPA Standartları (1992) - 150 (yılda 1 defadan fazla

aşılmayacaktır 3 yıl ortalaması)

UFK / DB Kılavuzları (2007) 20 50

Avrupa için DSÖ Kılavuzları (2000) - -

Toz birikimleri için bir sınır değer yalnızca Türkiye’deki SKHKKY’de tanımlanmıştır. Kısa vadeli (aylık) toplam birikim için sınır değer 390 mg/m

2’dir. Uzun vadeli sınır değer (yıllık sınır değer) ise günde 210 mg/m

2

seviyesinin altında olmalıdır.

6.3 Mevcut Hava Kalitesi

6.3.1 Mevcut Yerel Hava Kalitesi Emisyonları (Arka Plan)

Proje alanının büyük kısmı yüksek yoğunlukta yerleşim ve sanayi kirliliği kaynağı olmayan yerlerdir. LIFE Üçüncü Ülkeler Programı kapsamında 01 Şubat 2007 ile 31 Ocak 2009 tarihleri arasında yürütülen “İstanbul'da Şehir Hava Kalitesi Yönetimi Sistemi İçin GIS Tabanlı Karar Destek Sisteminin Geliştirilmesi Projesi” dahilinde yürütülen çalışmalarda proje alanındaki emisyon değerleri çok düşük çıkmıştır.

Bahsedilen çalışma kapsamında, bir dizi kirlilik kaynağı temel alınarak kapsamlı bir emisyon envanteri hazırlanmıştır. Ayrıca, hava kalitesi yayılım modelleri kullanılarak ortam hava kalitesi haritaları hazırlanmış olup Kuzey Marmara Otoyolu (3. Boğaz Köprüsü Dâhil) projesi için alanı da kapsayan İstanbul geneli hava kalitesinin iyileştirilmesi için gerçekleştirilecek olan düzeltici önlemler belirlenmiştir.

Çalışmaya üç farklı emisyon kaynağı dâhil edilmiştir: bunlar sanayi, araç ve konut kaynakları olup sırasıyla noktasal, lineer ve alan kaynakları olarak sınıflandırılmıştır. Çalışmada partikül madde (PM10), kükürt oksitler (SOX), azot oksitleri (NOX), karbon monoksit (CO) ve metan olmayan uçucu organik bileşikler (NMVOC) parametreleri incelenmiştir. Ancak mevcut çalışmada, doğal kaynakların, sanayi tesisleri kaçak emisyonlarının, yol üzeri kaçak ve yol dışı araç emisyonlarının katkıları incelemeye alınmamıştır.

Proje konusu olan Kuzey Marmara Otoyolu (3. Boğaz Köprüsü Dâhil) projesi LIFE Programının çalışma alanı içerisinde yer aldığından, söz konusu programın bulgu ve sonuçları kullanılarak Proje alanının emisyon değerleri ve hava kalitesi ana hatları belirlenebilmektedir.

Emisyon envanteri sonuçları Tablo 6.4’te verilmiştir. Tablodan görülebileceği gibi trafikten kaynaklı yıllık NOx, NMVOC ve CO emisyonları sırasıyla 138,000 ton, 38,500 ton ve 395,224 ton olarak tahmin edilmektedir. Trafik, NOX, NMVOC ve CO emisyonları açısından en çok kirliliğe neden olan kaynak olarak görülmektedir. Zira İstanbul’daki NOX emisyonlarının %90’ı araçlardan kaynaklanmaktadır. Bunun yanı sıra, NMVOC ve CO emisyonlarının yaklaşık %68’i de araç kaynaklı emisyonlardır. Bu nedenle, İstanbul içinde araçlardan kaynaklı emisyonlar oldukça önemli seviyelerdedir.

AECOM Rapor Çevre


6-6

Tablo 6-4 Çalışma Sahasındaki Toplam Emisyonlar

Emisyonlar (ton / yıl)

PM10 SO2 NOx NMVOC CO

Sanayi 7,630 58,468 9,394 117 1,714

Konut Isınması 13,631 10,983 7,014 18,351 123,510

Trafik 5,200 1,016 138,000 38,500 270,000

Toplam 26,461 70,467 154,408 56,968 395,224

Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi: (http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/emission.htm)

PM10 ve NOX emisyonu dağılımları Şekil 6-1 ve 6-2’de verilen haritalarda gösterilmektedir. En yüksek emisyon değerleri, İstanbul şehir merkezinde, trafik tıkanıklığının en yoğun yaşandığı yerlerde görülmektedir.

Projenin inşa edileceği yerlerde emisyonlar oldukça düşük değerlerdedir. Zaten söz konusu Proje alanında mevcut durumda çok az ya da hiç trafik bulunmadığından bu sonuç beklenmektedir. Aşağıdaki Tablo 6-5’te, Proje için alandaki yıllık emisyon değerleri verilmektedir.

Tablo 6-5 Proje Alanında Tahmin Edilen Araç Kaynaklı Emisyon Değerleri

Kirletici Emisyonlar (ton / yıl)

PM10 0-5

SO2 0-1

NOX 0-50

VOC 0-10

CO 0-50

Şekil 6-1 Trafik Kaynaklı Yıllık PM10 Emisyonları Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi (http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/emission.htm)

AECOM Rapor Çevre


6-7

Şekil 6-2 Trafik Kaynaklı Yıllık NOX Emisyonları Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi (http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/emission.htm)

6.3.2 Ortam Hava Kalitesi (Arka Plan)

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ortam hava kalitesi değerlerini kendisinin işlettiği hava kalitesi gözlem istasyonları vasıtasıyla düzenli olarak takip etmektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilmekte olan on adet hava kalitesi gözlem istasyonu mevcuttur. Proje sahasına en yakın noktalarda yer alan hava kalitesi gözlem istasyonları ve gözlemlenen kirleticiler Tablo 6-6’da gösterilmektedir. Araç emisyonlarından kaynaklanan önemli atmosfer kirleticiler NOX, VOC, CO ve PM10’dir. Ayrıca NOX ve VOC kirleticilerin güneş ışığı nedeniyle reaksiyona girmesi, atmosferde Ozon (O3) oluşmasına da neden olmaktadır. Bu nedenle Tablo 6-7’de, yalnızca gözlem istasyonlarından alınan NOX, PM10, CO ve O3 konsantrasyon değerleri ile yerel sınır değerler verilmektedir. Ortam VOC konsantrasyon değerleri bu istasyonlarda izlenmemektedir.

26 Kasım 2011 ile 26 Kasım 2012 tarihleri arasında kaydedilen 24 saatlik kirletici konsantrasyon değerleri kullanılarak yıllık ortalamalar hesaplanmış ve böylece İstanbul şehrinin ortam hava kalitesi belirlenmiştir.

Tablo 6-6 Proje Alanına En Yakın Ortam Hava Kalitesi Gözlem İstasyonları ile Gözlemlenen Parametreler

Gözlem İstasyonu Gözlemlenen Parametreler

Beşiktaş SO2, PM10, CO, NOx

Yenibosna SO2, PM10, CO

Esenler SO2, PM10, CO, NOx

Kadıköy SO2, PM10, CO, NOx, O3

Sarıyer SO2, PM10

Ümraniye SO2, PM10, NOx

Üsküdar SO2, PM10, CO, Tersinme

Kaynak: Hava Kalitesi Gözlem İstasyonları Resmi İnternet Sitesi (www.havaizleme.gov.tr),

http://www.havaizleme.gov.tr/

AECOM Rapor Çevre


6-8

Tablo 6-7 İstanbul Ortam Hava Kalitesi

Gözlem İstasyonu

Uzun Vadeli Ölçüm Sonucu (Yıllık) (µg/m

3)

Uzun Vadeli Sınır Değer (µg/m

3)(1)

CO NO2 PM10 O3 CO NO2 PM10 O3

Beşiktaş 655 90 53 -

10,000 68 78 120(2)

Esenler 775 77 76 -

Kadıköy 866 54 51 26

Sarıyer - - 38 -

Ümraniye - 45 51 -

Üsküdar 725 - 38 -

Yenibosna 802 - 53 -

(1) Türk Mevzuatına göre ortam kalitesi sınır değerleri 06 Haziran 2008 tarihinde yayınlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde tanımlanmaktadır. Bu yönetmelikte iki dönem için ortam hava kalitesi sınır değerleri tanımlanmaktadır. Bu dönemlerin ilki, 01 Ocak 2008 tarihinde başlayıp 31 Aralık 2013 tarihinde bitecek olan geçiş dönemi olup geçiş döneminden sonraki sınır değerler 01 Ocak 2014 tarihinden itibaren geçerlilik kazanacaktır. Her iki dönemde de söz konusu sınırlar kademeli olarak azaltılmaktadır. Tabloda 2012 yılı için verilen sınır değerler gösterilmektedir. (2) HKDY yönetmeliğine göre ozon için şu anda geçerli olan bir sınır bulunmamaktadır. Ozon için sınır değer 2022 yılından başlamak üzere 120 µg/m

3 olacaktır.

Kaynak: Hava Kalitesi Gözlem İstasyonları Resmi İnternet Sitesi (www.havaizleme.gov.tr),

Tablo 6-7’den görülebileceği gibi, PM10 ölçüm sonuçları tüm gözlem istasyonlarında hava kalitesi sınır değerlerine uygundur. Diğer taraftan, yukarıdaki yedi istasyonun üçünde, NO2 değerleri izlenmemektedir. Buna ek olarak, Beşiktaş ve Esenler gözlem istasyonlarının NO2 ölçüm sonuçları mevcut NO2 hava kalitesi sınır değerlerine uygun değildir.

Görüleceği gibi, O3 konsantrasyon değerleri yalnızca Kadıköy gözlem istasyonunda izlenmektedir. Bir yıllık gözlem verilerine göre, yıllık O3 konsantrasyon değeri 26 µg/m

3’tür. Ulusal mevzuatta O3 için şu an geçerli

herhangi bir sınır değer tanımlanmış değildir. Ancak 2022 yılı itibariyle sınır değer 120 µg/m3 olacaktır.

Proje sahasına en yakın gözlem istasyonları, Sarıyer ve Ümraniye gözlem istasyonlarıdır. Sarıyer istasyonu Proje sahasının nüfus yoğunluğunun daha düşük olan kısımlarını, Ümraniye istasyonu ise nüfus yoğunluğunun daha yüksek olduğu kısımlarını temsil edebilmektedir. Ortam hava kalitesi gözlem istasyonlarına göre, proje alanı 1. ve 4. Bölgeler civarlarında görece daha az nüfus yoğunluğuna sahip olup 2. ve 3. Bölgeler ise görece temizdir.

Ortam Hava Kalitesi (OHK) Modelleme Çalışması (Arka Plan)

Daha önceden bahsedilmiş olduğu gibi, LIFE Üçüncü Ülkeler Programı kapsamında bir hava kalitesi modelleme çalışması yapılmıştır. Bu çalışma kapsamında araçlardan kaynaklanan emisyonların yayılımları ve bunlar sonucunda görülen beş kirleticinin (PM10, SO2, NOX, NMVOC ve CO) ortam hava kalitesi konsantrasyon değerleri belirlenmiştir. Trafik yükünden kaynaklanan PM10, SO2 ve NOX kirleticilerinin dağılım haritaları Şekil 6 – 3 ve Şekil 6 – 5’te verilmektedir.

Modelleme çalışmasının sonuçlarına göre, Proje alanındaki ortam hava kalitesi PM10 için <1 ila 3 g/m3; SO2

için 6 ila 10 g/m3 ve NOx için <5 ila 10 g/m

3 değerleri arasındadır. Modelleme çalışmasından alınan bu

sonuçlar pasif numunealma tüpleri ile proje sahasından alınan ortam gözleme sonuçları ile tutarlıdır. Bu nedenle Proje sahasındaki hava kalitesi, PM10, SO2 ve NOx açısından mevcut durumda emisyon kaynakları bulunmadığından temiz olarak değerlendirilmektedir.

http://www.havaizleme.gov.tr/

AECOM Rapor Çevre


6-9

Şekil 6-3 Modelleme Çalışmasına Göre PM10 Konsantrasyonları Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi (http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/modeling.htm)

Şekil 6-4 Modelleme Çalışmasına Göre NOx Konsantrasyonları Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi (http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/modeling.htm)

http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/modeling.htm

AECOM Rapor Çevre


6-10

Şekil 6-5 Modelleme Çalışmasına Göre SO2 Konsantrasyonları Kaynak: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi (http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/modeling.htm)

6.3.3 Mevcut Hava Kalitesi İzleme Çalışması

Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) raporunun hazırlanması esnasında Proje sahasının etrafındaki mevcut ortam hava kirletici konsantrasyonlarını belirlemek üzere, PM10, SO2, NO2 ve çöken toz değerleri için gözlem çalışmaları yürütülmüştür. Otoyolun büyük kısmı konut alanlarından uzakta yer alacağından ve yine otoyol orman arazisi üzerine inşa edileceğinden otoyolun inşası aşamasında göz ardı edilebilir miktarlarda CO emisyonu üretilecek olup bu nedenle CO izlemesi yapılmamıştır.

SO2 ve NO2 numune alma tekniği gazların moleküler difüzyon özelliklerine dayanmaktadır (EN13528-1:2002). Gaz molekülleri emdirilmiş filtre ya da emici malzeme üzerinde niceliksel olarak toplanarak örnekleyici içine dağılır. Burada zamana entegre (ya da ortalama) konsantrasyon değerlerini kazanırlar. Elektrik, pompa ya da diğer destek ekipmanlarına gerek bulunmamaktadır.

İnorganik gazlar her bir kirletici için ayrı bir solüsyon emdirilmiş bir filtre üzerinde kimyasal reaksiyon yoluyla çekilirler. Analiz öncesi filtreden yıkanan reaksiyon ürünü söz konusu gaza özgüdür. Numuneler diğer kimyasallarla (örneğin organikler) yeterince hızlı biçimde reaksiyona girmediklerinde emici malzeme üzerinde yakalanırlar. Bu gazlar daha sonra analiz esnasında emici malzemeden ayrılır.

PM10 gözetimi için standart gravimetrik yöntem (TS EN 12341:2002) kullanılmıştır. Çöken toz da yine gravimetrik yöntem (TS 2341) baz alınarak gözlenmiştir.

Gözlem çalışmasında, mevcut SO2 ve NO2 konsantrasyonları altı noktada 24 Nisan 2013 - 03 Mayıs 2013 tarihleri arasında 10 gün ve 03 Mayıs 2013 - 13 Mayıs 2013 tarihleri arasında 10 gün olmak üzere toplam 20 gün boyunca pasif örnekleme yöntemi ile ölçülmüştür. PM10 konsantrasyon seviyeleri de 6 noktada ölçülmüştür. Pasif numune alma, toz birikim konumları ve ayrıca PM10 gözlem noktalarının koordinatları aşağıdaki Tablo 6-8’de verilmektedir. Ayrıca, bu pasif numune alma işlemlerinin, PM10 ve çöken toz gözlem konumlarını gösteren harita Şekil 6-6’da verilmektedir.

http://www.ibb.gov.tr/sites/airqualistanbul/Documents/modeling.htm

AECOM Rapor Çevre


6-11

Tablo 6-8 Pasif Numune Alma (SO2 ve NO2) ile Çöken Toz ve PM10 Gözlem Konumları

Parametreler Noktanın Adı Doğu Kuzey

SO2, NOX, Çöken Toz ve

PM10

S2S2 (Avrupa) 654816.52 m E 4567664.23 m N

S1S3 (Avrupa) 655016.59 m E 4557876.01 m N

S2S5 (Avrupa) 676896.87 m E 4566285.61 m N

S4S3 (Asya) 689462.91 m E 4555809.30 m N

S3S1 (Asya) 680484.01 m E 4565020.77 m N

S5S1 (Asya) 691569.88 m E 4546239.63 m N

Şekil 6-6 Pasif Numune Alma (SO2 ve NO2) ile Çöken Toz ve PM10 Gözlem Konumları

Pasif numunelerin değerlendirilmesi çalışmaları mevcut SO2 ve NO2 konsantrasyonları ve ayrıca gözlenen PM10 konsantrasyonları üzerinde yapılmış olup aşağıdaki bölümlerde verilmektedir. Gözlenen kirletici konsantrasyonlarının detaylı incelenmesine ek olarak, ilgili Türk mevzuatında ve UFK / DB Kılavuzlarında verilen değerlerle karşılaştırmaları yapılarak aşağıda verilmiştir.

Kükürt dioksit

Kükürt dioksit (SO2) ve kükürt trioksit (SO3) atmosferde yaygın biçimde görülen kükürt oksitlerindendir. SO2 genel olarak pistonlu motorların egzoz gazlarından, petrol ve kömür gibi fosil yakıtların yanmalarıyla oluşan baca gazları tarafından atmosfere salınmaktadır. SO2 atmosferde fotokimyasal ya da katalitik reaksiyona girerek kısmen SO3 ya da H2SO4 haline gelir.

24 Nisan 2013 ile 13 Mayıs 2013 tarihleri arasında yürütülen SO2 pasif numune alma çalışmalarının sonuçları Tablo 6-9’da verilmektedir. Tablodan da görülebileceği gibi S3S1 noktası (Anadolu Feneri yakınlarında) dışında SO2 konsantrasyonları oldukça düşüktür ve diğer gözlem noktaları arasında yüksek farklılıklar bulunmamaktadır.

AECOM Rapor Çevre


6-12

Pasif numune analizleri Gradko International Ltd tarafından yürütülmüş olup NOx ve SO2 laboratuar analizi raporu Ek 6-1’de verilmektedir.

Tablo 6-9 Pasif Numune Alma Sonucu – Ortalama SO2 Konsantrasyonları

Numune Adı

SO2 Konsantrasyonu (µg/m3)

24/04/2013 - 03/05/2013 Sonuçları

03/05/2013 - 13/05/2013 Sonuçları

Ortalama

S2S2 (Avrupa) 8.63 < TSA 4.31

S1S3 (Avrupa) 13.29 < TSA 6.65

S2S5 (Avrupa) 10.15 < TSA 5.08

S4S3 (Asya) -* < TSA < TSA

S3S1 (Asya) 47.24** < TSA 23.62**

S5S1 (Asya) <TSA*** < TSA < TSA *Analiz tüpünün hasar görmesi nedeniyle yapılamadı **En yüksek değerler ***Tespit sınırının altında

Ölçüm sonuçları bölgedeki mevcut SO2 konsantrasyon seviyesinin Türk HKDYY ile uyumlu olduğunu göstermektedir. Ayrıca mevcut bulunan SO2 konsantrasyon seviyeleri Türk HKDYY’de tanımlı sınır değerler ile hedef sınır değerlerin oldukça altındadır.

Partikül Madde (PM10)

İnsan sağlığına olası zararları açısından, PM en önemli kirleticilerden biridir. Çünkü solunum sisteminin hassas bölgelerine geçerek kalp – damar ve akciğer rahatsızlıklarına yol açabilmektedir. PM birçok kaynaktan salınabilmekte olup hem birincil hem de ikincil PM karışımlarını içerebilmektedir. Birincil PM doğrudan atmosfere salınan PM kesiti iken ikincil PM atmosferde bazı öncül gazların (özellikle SO2, NOX, NH3 ve bazı uçucu organik bileşenlerin (Volatile Organic Compounds – VOC) serbest kalmasıyla oluşmaktadır.

Mevcut PM10 konsantrasyon seviyeleri her bir istasyonda 25 Nisan 2013 ile 01 Mayıs 2013 tarihleri arasında yürütülen 24 saatlik gözetleme çalışmaları ile belirlenmiştir. Gözetleme çalışmasının sonuçları Tablo 6-10’da verilmektedir. PM10 konsantrasyonları numune alma dönemleri arasında önemli farklılıklar göstermemiştir. Mevcut durum gözetleme sonuçları, bölgedeki PM10 konsantrasyonunun sınır değerlerden düşük olduğu ve Türk HKDYY ile SKHKKY yönetmeliklerine uygun olduğu ancak ölçülen değerlerin UFK / DB kılavuzlarında verilen değerlerden yüksek olduğunu göstermektedir.

Çöken toz numune alma çalışmaları, 24 Mayıs 2013 – 03 Mayıs 2013 ve 03 Mayıs 2013 – 13 Mayıs 2013 tarihleri arasında numune alma noktalarında 10 günlük numune alma aralığı bırakılarak 2 gün üst üste yürütülmüştür. Gözlem sonuçları Tablo 6-10’da verilmektedir. Ölçülen toz birikim değerleri Türk SKHKKY yönetmeliğinde belirtilen kısa vadeli (aylık) ve uzun vadeli (yıllık) sınır değerlerin altındadır.

Tablo 6-10 PM10 ve Çöken Toz Gözlem Sonuçları

Numune Alma

Noktaları

PM10 Konsantrasyonu

(µg/m3)

Çöken toz (mg/m2/gün)

24/04/2013- 03/05/2013 03/05/2013- 13/05/2013

S2S2 (Avrupa) 33 45 59

S1S3 (Avrupa) 30 52 60

S2S5 (Avrupa) 25 57* 79.5

S4S3 (Asya) 35 48 83

S3S1 (Asya) 36* 50 89*

S5S1 (Asya) 34 53 68

*En yüksek değerler

AECOM Rapor Çevre


6-13

Azot Oksitler

Azot oksitler, enerji santralleri ya da diğer sanayi tesisleri gibi tesislerde yakıtların yanmalarından kaynaklanmaktadır. NOX su ve toprak asitleşmesine ve ötrofikasyonuna katkıda bulunmaktadır. Aynı zamanda partikül madde ve yer seviyesi ozon oluşumlarına da neden olabilmektedir. NOX ‘i oluşturan azot bileşikleri arasında NO2 insan sağlığına olumsuz etkilere sahiptir. Bu maddenin yüksek konsantrasyon seviyeleri soluk borusu iltihabına ve akciğer işlevinde azalmalara neden olabilmektedir.

24 Nisan 2013 ile 13 Mayıs 2013 tarihleri arasında yürütülen NO2 pasif numune alma çalışmalarının sonuçları Tablo 6-11’de verilmektedir. Tablodan da görülebileceği gibi, proje sahasındaki NO2 konsantrasyon değerleri oldukça düşüktür. Ortalama NO2 konsantrasyon değerleri 16 µg/m

3 civarında olup gözetleme noktaları

arasında önemli farklılıklar göstermemektedir.

Gerçekleştirilen pasif numune alma çalışmaları sonucunda belirlenen NO2 konsantrasyonları Türk HKDYY sınır değerlerinin altındadır.

Tablo 6-11 Pasif Numune AlmaSonuçları – Ortalama NO2 Gözetleme Sonuçları

Numune Adı

NO2 Konsantrasyonu (µg/m3)

24/04/2013 - 03/05/2013 Sonuçları

03/05/2013 - 13/05/2013 Sonuçları

Ortalama

S2S2 (Avrupa) 29.09 8.48 18.79

S1S3 (Avrupa) 33.69* 10.78 22.24

S2S5 (Avrupa) 20.61 10.67 15.64

S4S3 (Asya) -** 8.48 8.48

S3S1 (Asya) 8.42 5.78 7.10

S5S1 (Asya) 32.12 18.08* 25.10* * En yüksek değer ** Tüp hasar gördüğünden analiz yapılamamıştır.

6.4 Metodoloji

Bu bölümde, Projenin hava kalitesi üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesinde izlenen yöntemler açıklanmaktadır.

Projenin hem inşaat hem de işletme aşamalarında yolların çevresindeki yerel hava kalitesi üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesinde Bölüm 6.4.1 ila 6.4.5 arasındaki bölümlerde açıklanan adımlar atılmıştır. Bölgesel hava kalitesi üzerindeki etkilerin değerlendirilmesinde uygulanan yaklaşım Bölüm 6.5’te tarif edilmektedir.

6.4.1 Mevcut Durumun Belirlenmesi

İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının söz konusu proje sahasının hemen yakınında hava kalitesi gözlemi yapmamış olmaları nedeniyle, Proje güzergâhı yakınlarında bulunan noktalarda 24 Nisan 2013 ile 13 Mayıs 2013 tarihleri arasında ilave PM10, toz birikme ve SO2, NO2 difüzyon tüpü gözetim çalışmaları yürütülmüştür. Difüzyon tüpü noktalarının detayları Bölüm 6.3.3’te verilmekte olup konumları Şekil 6 – 6’daki çizimde verilmektedir.

Mevcut hava kalitesine ilişkin bilgiler İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilmekte olup proje sahasının yakınında bulunan hava gözlem istasyonlarından ve LIFE Üçüncü Ülkeler Programı kapsamında gerçekleştirilen hava kalitesi modelleme çalışması sonuçlarından derlenmiştir. Ek olarak, değerlendirmek üzere yeni ölçümler de yapılmıştır. Bütün bu veriler birlikte kullanılarak mevcut durum belirlenmiş ve projenin etkilerine ilişkin tahminler hazırlanmıştır.

AECOM Rapor Çevre


6-14

6.4.2 Emisyonların Hesaplanması

6.4.2.1 İnşaat Faaliyetleri Esnasında Üretilecek Hava Kirletici Emisyonlar

Projenin inşaat işlerinden kaynaklanacak olan hava emisyonlarının en önemli kaynakları;

Kazı, toprak hafriyatı ve hafriyat malzemesinin yüklenmesi, taşınması ve boşaltılmasından kaynaklanacak olan toz emisyonları; ve

İnşaat makineleri ve araçlarından kaynaklanacak egzoz emisyonlarıdır. İnşaat araçları genellikle dizel yakıtlıdır ve bu nedenle otoyol ve erişim yollarının inşası esnasında SO2, PM, NOX, VOC ve CO emisyonlarının ortaya çıkması beklenmektedir. Bu mobil kaynak emisyonlarına ek olarak ana ve ikincil kamp sahalarındaki ve ayrıca beton ve asfalt santrallerindeki faaliyetlerden kaynaklı sabit emisyonlar da olacaktır. Bu emisyonlar en çok ısınma ve dizel jeneratörlerden elektrik üretilmesinden kaynaklanacaktır. Isınma için kamplarda yüksek bir ihtimalle fuel-oil kullanılacaktır. Bu nedenle SO2, PM, NOX, VOC ve CO emisyonlarının kamp sahalarında görülmesi beklenmektedir. Asfalt santralleri ve beton sahalarında ise VOC, SO2 ve PM emisyonları olacaktır.

Kamp sahaları, inşaat tesisleri, beton ve asfalt santralleri ile kırma tesisinin konumları Şekil 6 – 7’de gösterilmektedir. Ayrıca, yüklenecek ve boşaltılacak olan malzemelerin miktarları, inşaat ekipman ve makinelerinin sayısı ve tipleri de Proje Eki 6-2’de, Tablo 6-2.1’de listelenmektedir.

Şekil 6-7 Kamp Sahaları, İnşaat Tesisleri, Beton ve Asfalt Santralleri İle Kırma Tesislerinin Konumları

İnşaat çalışmalarıgüzergah boyunca yukarıda bahsedildiği üzere, üç aşama halinde gerçekleşecektir. Her bir bölümdeki inşaat süresinin 30 ay olması beklenmektedir. Ancak toplam inşaat süresini kısaltmak için belirli

AECOM Rapor Çevre


6-15

kesitlerdeki çalışmalar paralel olarak sürdürülecektir. Otoyol, 3. Boğaz Köprüsü ve bağlantı yollarının inşaat aşamasında, proje sahalarında bitkisel toprak sıyrılması, tesviye işleri ve temel kazıları yapılacaktır. Saha tesviyesi işlerinden kaynaklanan hafriyat malzemesi miktarı 1. Bölge için 10.000.000,00 m

3, 2. Bölge için

15.000.000,00 m3, 3. Bölge için 14.000.000,00 m

3 ve 4. Bölge için 10.000.000,00 m

3 olacaktır. Böylece,

toplam hafriyat malzemesi miktarı yaklaşık 49.000.000,00 m3 olacaktır.

İnşaat esnasında üstteki bitkisel toprak alttaki topraktan ayrılarak alınacaktır. Bitkisel toprak eğimi %5’i geçmeyen bir alanda depolanacak olup bitkisel toprak kalitesi muhafaza edilecektir. Bitkisel topraklar inşaat işlerinin bitiminde çevre düzenlemesi işlerinde kullanılacaktır.

Toz Emisyonu

Toz emisyonları temel olarak kazılardan, yükleme, taşıma ve boşaltma işlemlerinden kaynaklanacaktır. Bu inşaat faaliyetlerinin toz emisyonlarının belirlenmesinde SKHKKY Ek – 1’de belirtilen kontrollü ve kontrolsüz toz emisyon faktörleri(Tablo 6-12’de verilmektedir) kullanılmıştır.

Tablo 6-12 Kontrollü ve Kontrolsüz Toz Emisyonu Faktörleri

Kaynaklar Toz Emisyonu Faktörleri (kg/ton)

Kontrolsüz Kontrollü

Kazı İşleri 0.025 0.0125

Yükleme 0.010 0.005

Nakliye (toplam mesafe) 0.7 0.35

Boşaltma 0.010 0.005 Kaynak: 03 Temmuz 2009 tarih 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, 30 Mart 2010 tarih 27537 sayılı Resmi Gazete ile değişik

Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

Hem saha tesviyesi hem de temel kazıları için hesaplanan toplam kazı işleri toz emisyonları Ek 6-3’te, kontrollü durum için Tablo 6-2.1’de, kontrolsüz durum için Tablo 6-2.2’de verilmektedir. Toz modellemesi çalışmalarında partikül maddelerin %35’inin PM10 kesitinde olacağı varsayılmış olup kalan partiküllerin ortalama çapının 30µm olacağı kabul edilmiştir.

Egzoz Emisyonları

İnşaat makineleri ve araçları genel olarak dizel motorlara sahiptir. Dizel motorlar azot oksitler ve partikül emisyonlarına neden olabilmektedir (bkz: Bölüm 6.1). Şantiye ekipmanlarının büyük kısmı (buldozerler, greyder, vs) orta ve ağır iş makineleri olarak değerlendirilebilmektedir.

Malzeme ve ekipmanların şantiyeye taşınmasında araçlar kullanılacaktır. Personel taşıması için de minibüs ve arabalar kullanılacaktır. Saha dışı nakliyesine balast, beton, yol agregası, asfalt ve prefabrike beton tünel kesitleri dâhildir.

Projenin inşaat aşaması 2 yıl süreceğinden ve farklı inşaat faaliyetlerini kapsayacağından bu faaliyetlerin hava kalitesi üzerindeki etkileri statik olmayacaktır. İnşaat safhalarının genel şartları birbirlerine benzer olsa da, bunların uygulama yerleri birbirini takip eder şekilde konumlanacaktır. Tüm bu nedenlerden dolayı, hava kalitesi modeli 4 inşaat kamp sahası (Odayeri, Üçüncü Köprü, Garipçe ve Hüseyinli Kamp Sahaları) dâhil proje güzergâhının tamamı için hesaplanmıştır.

İnşaat faaliyetlerinin hava kalitesi üzerindeki etkilerinin değerlendirilebilmesi için gerçekleştirilecek olan çeşitli faaliyetler ile kullanılacak olan ekipmanların belirlenmesi gerekmektedir. İnşaat programı ve iş ilerleme çizelgesi Tablo 6-13’te verilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-16

Tablo 6-13 İnşaat Programı ve İş İlerleme Çizelgesi

Aylar 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30

Toprak İşleri

Mühendislik İşleri (Tünel ve Viyadükler)

Üst Yapı İşleri

Farklı inşaat faaliyetleri için farklı noktalarda kullanılacak olan makine ve ekipman sayıları Tablo 6-14’te verilmektedir.

Tablo 6-14 Proje Bölümlerinde Farklı İnşaat Faaliyetleri İçin Kullanılacak Olan Makine ve Ekipmanların Sayıları

İnşaat Faaliyeti Makine ve Ekipmanlar

Toprak İşleri

Ekskavatör

Dozer

Yükleyici

Silindir

Greyder

Sulama Tankeri

Ağır Yük Römorku

Kamyon

Üst Yapı İşleri

Asfalt Santrali

Mekanik tesis

Yüzey Bitirici

Silindir

Silindir (Demir Bantlı)

Sarsak Silindir

Greyder

Sulama Tankeri

Jeneratör

Oluk Açma Makinesi

Kompresör

Motorlu Süpürücü

Dağıtıcı

Mühendislik İşleri

Yükleyici - CAT 950

Transmikser

Beton Pompası

Jeneratör

Su Pompası

Kızaklı Kiriş

Mobil Vinç

Tünel ve Viyadük İşleri

Ekskavatör

Jumbo

Yükleyici

Püskürtme Beton

JCB

Fan

Kamyon

Kompresör

İnşaat ekipmanları egzozları için emisyon faktörleri Güney Sahili Hava Kalitesi Yönetim Birimi (SCAQMD) Kaliforniya Çevre Kalitesi Yasası (CEQA) El Kitabından (1993) alınmıştır. Bu faktörler her bir ekipmanın motoru tarafından her bir fren – beygir gücü – saat başına üretilen kirletici emisyonlarının gram cinsinden birimi olarak verilmiştir. Bu emisyon faktörleri, ekipman motor gücü ve ekipman türüne göre motorun tipik olarak çalıştığı anma çıkış gücünün ortalama yüzdesi olan yük faktörü ile çarpılarak kg / saat birimine

http://tureng.com/search/cylinder

AECOM Rapor Çevre


6-17

çevrilmiştir. Projenin inşaatında kullanılması beklenen ekipman türlerinin beygir gücü değerleri ve yük faktörleri SCAQMD CEQA El Kitabından alınmış olup Ek 6 – 4’te 1. ve 2. Bölümler için Tablo 6-3.1’de ve 3. ve 4. Bölüm için Tablo 6-3.2’de hem gr / hp – saat hem kg/saat cinsinden emisyon faktörleri ile birlikte verilmektedir.

İnşaat faaliyetlerinin değişik aşamaları için hesaplanan saatlik inşaat ekipmanı emisyonları Tablo 6-15’te verilmiştir. SKHKKY’e (2009) göre, bölge kaynaklarından üretilecek olan emisyonların kütle debisinin ilgili parametre için verilen sınır değerlerin altında olduğu yerlerde, söz konusu kirleticiler için modelleme çalışması yapılmasına gerek yoktur. Ancak, inşaat faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkan emisyon miktarları Tablo 6-16’da verilen sınır değerleri geçtiğinden, projenin inşaat aşaması için PM modellemesi yapılmıştır.

Tablo 6-15 İnşaat Aşamasında Güzergahın Farklı Bölgelerinde Kullanılacak Araç ve Ekipmanlar Nedeniyle Ortaya Çıkacak Emisyon Miktarları

Tablo 6-16 Yol Güzergahının Farklı Bölümlerindeki İnşaat Faaliyetleri Nedeniyle Ortaya Çıkacak Emisyon Miktarları

Proje Bölümü

Kaynaklar

İnşaat Faaliyetleri Nedeniyle Ortaya Çıkacak Emisyon Miktarları (kg / saat)

Sınır Değer **

(kg / saat) Kontrolsüz Toplam Kontrollü Toplam

1. Bölüm

Kazı 25,52

183,33*

12,76

91,67*

1

Yükleme 10,21 5,10

Taşıma 137,40 68,70

Boşaltma 10,21 5,10

2. Bölüm

Kazı 39,04

140,25*

19,52

140,25* Yükleme 15,62 7,81

Taşıma 210,22 105,11


3. Bölüm

Kazı 34,74

249,59*

17,37

124,79* Yükleme 13,90 6,95

Taşıma 187,05 93,53


4. Bölüm

Kazı 25,98

186,69*

12,99

93,34* Yükleme 10,39 5,20

Taşıma 137,91 69,96

Boşaltma 10,39 5,20 * Modelleme çalışmaları için SKHKKY kütle debisi sınır değerleri göz önünde bulundurulacaktır (kg / saat) ** Kaynak: 03 Temmuz 2009 tarih 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, 30 Mart 2010 tarih 27537 sayılı Resmi Gazete ile değişik Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

6.4.2.2 İşletme Aşamasında Hava Kirletici Emisyonları

Trafik akışlarına ilişkin bilgiler Mott Macdonald (Aralık 2012) tarafından hazırlanan “Kuzey Marmara Otoyolu ve 3. Boğaz Geçişi Trafik ve Gelir Tahminleri” adlı rapordan alınmıştır. Trafik Raporu baz alınarak en yoğun

Parametreler

İnşaat aşamasında araç ve ekipmanlardan kaynaklanacak emisyonlar (kg / saat)

Toprak İşleri Üst Yapı İşleri Mühendislik İşleri Tünel Sınır

Değer* 1. Ve 2. Bölüm

3. ve 4. Bölüm

1. Ve 2. Bölüm

3. ve 4. Bölüm

1. ve 2. Bölüm

3. ve 4. Bölüm

1. Ve 2. Bölüm

3. ve 4. Bölüm

NOX 3.59 3.01 0.55 0.56 0.70 0.96 0.45 0.45 4

HC 1.70 1.43 0.26 0.27 0.33 0.46 0.21 0.21 3

CO 44.03 37.11 6.42 6.40 8.57 11.79 5.49 5.49 50

SO2 1.70 1.43 0.34 0.34 0.33 0.46 0.21 0.21 6 * Kaynak: 03 Temmuz 2009 tarih 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, 30 Mart 2010 tarih 27537 sayılı Resmi Gazete ile değişik Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

AECOM Rapor Çevre


6-18

saatlerde (08:00 – 09:00 ile 17:00 – 18:00 arası) trafik akışları ve 2023 yıllık saatlik ortalama yol trafik yükü tahminleri kullanılarak 2023 yılında trafik akışından kaynaklı emisyonlar belirlenmiştir.

Geleceğe ilişkin tahminlerde, örneğin Marmaray Metro Tüneli ve köprülerin özelleştirilmesi gibi İstanbul’un taşımacılık sisteminde halen yapılmakta olan ya da taahhüt edilmiş bulunan diğer değişikliklerin etkileri ve zaman içerisinde yakıt ve motor teknolojisindeki gelişmeler yoluyla araç filosunun emisyon karakterinde görülecek olan iyileşmeler de göz önünde bulundurulmuştur. Bu hesaplamalara ilişkin diğer ayrıntılar aşağıda verilmektedir.

Araçların kirletici emisyonlarının miktarı motor türü ve gücü, yapım tarihi, yakıt tipi ve içeriği, yanma verimliliği (araç yaşı, yıpranma oranı), emisyon kontrol ekipmanı (yani katalizör) olup olmadığı, aracın fiili sürati, trafik akışı (saat ya da günlük araç sayısı), araç türleri kompozisyonu (örn: kamyon ağırlıklı olması, ortalama motor yaşı ve fiili performansı), belirli yol kesitlerindeki trafik akış karakteristikleri (ortalama hız, serbest ya da tıkanmış trafik) ve nihayet yol özellikleri (örneğin eğimi) gibi farklı faktörlere bağlıdır. Bu ÇSED çalışmasında göz önünde bulundurulmuş olan faktörler aşağıdaki gibidir:

2023 yılı için genel trafik verileri (Günlük ve saatlik ortalama araç sayısı ve en yoğun saatlerle bu saatler dışındaki akışlar) Mott MacDonald tarafından gerçekleştirilen trafik tahmin çalışmasından alınmıştır

Mott MacDonald’ın hazırladığı trafik tahmin raporuna göre, söz konusu yollar üzerindeki araç filosunun 1. ve 2. bölgelerde %16, 3. ve 4. Bölgelerde %26’sının ağır araçlar (3,5 ton ve üzeri) olacağı tahmin edilmektedir.

Bugün ve 2023 tarihinde geçerli olacak olan araç ve km başına gram cinsinden hava emisyonları Avrupa Çevre Ajansı tarafından yayımlanan, EMEP / EEA Hava Kirleticiler Emisyon Envanteri Kılavuzu (1), Kısım B: Sektörel Rehberlik, Bölüm 1.A.3.b Karayolu Nakliyesi (EMEP/EEA 2009) adlı çalışmadan alınmıştır. Bu kaynak gelecek yıllarda yakıt ve motor teknolojisindeki değişikliklerin emisyon seviyeleri üzerinde sahip olacakları etkileri de dikkate almaktadır. İstanbul’daki araçların yaş kompozisyonlarının belirlenmesinde araçların Batı Avrupa ülkelerindeki araçlardan 5 yıl daha yaşlı oldukları varsayılmıştır.

Binek arabaları ve kamyonlar için ana yollarda seyir sürati 90 km/saat ile sınırlandırılacaktır (bu limit kamyonlar için yalnızca koruyucu bir önlem olarak belirlenmiştir. Tahmin edilebileceği üzere kamyonlar bazı kesimlerde 10-20 km/saat daha düşük hızlarda seyredecektir).

%2’ye kadar eğimli olan yollarda eğim dikkate alınmamıştır. Zira bu eğim emisyon oranlarında çok küçük bir fark yaratacaktır (yalnızca tünel için önemli sayılır).

Bu varsayımlar yapılırken, trafikten kaynaklı emisyonların gerçekte ortaya çıkacaklarından daha yüksek seviyelerde olacakları düşünülmüştür. Bu nedenle Proje etkileri ihtiyat payı bırakılarak değerlendirilmiş sayılmaktadır.

İşletme safhasında toplam saatlik trafik emisyonlarının hesaplarının yer aldığı Tablo 6.4.1 ile birlikte ilgili veri ve hesaplama çizelgeleri Ek 6 – 5’te verilmektedir. SKHKK yönetmeliğine (2009) göre belirli bir bölgedeki kaynaklardan yayılan emisyonların kütle debilerinin verili sınır değerlerin altında kalması halinde söz konusu kirleticiler için modelleme çalışması yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Tablo 6-17’den görülebileceği gibi yalnızca hesaplanan PM10 ve NO2 değerleri sınır değerleri aşmaktadır. Bu nedenle projenin inşaat aşaması için yalnızca PM10 ve NO2 değerleri için modelleme yapılmıştır.

AECOM Rapor Çevre


6-19

Tablo 6-17 İşletme Aşamasında Güzergâhın Farklı Kesimlerinde Trafik Faaliyetlerinden Kaynaklanacak Emisyonlar

Parametre Emisyonlar (kg / saat)

Sınır Değer* (kg / saat)

1. Bölüm 2. Bölüm 3. Bölüm 4. Bölüm

NOX 32.42 42.37 45.37 30.52 4

PM10 1.83 1.83 1.96 1.68 1

HC 2.89 2.68 2.75 2.88 3 * Kaynak: 03 Temmuz 2009 tarih 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, 30 Mart 2010 tarih 27537 sayılı Resmi Gazete ile değişik Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

6.4.3 Projenin Hava Kalitesi Üzerindeki Etkilerinin Modellenmesi

İnşaat faaliyetleri ve geliştirme trafiğinden etkilenmesi muhtemel olan mevcut yolların çevresindeki hassas alıcı noktalarda kirletici konsantrasyonlarını belirlemek üzere bir atmosfer yayılım modeli kullanılmıştır. Modelleme çalışmasında EPA tarafından yayınlanan en son AERMOD dispersiyon modeli (versiyon 12345) kullanılmıştır. AERMOD yasal düzenleyici moda çalıştırılmış ve birikim yalnızca nihai PM10 modeli ortam hava etkileri için değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulmuştur. Başka herhangi bir kirletici için birikme değerlendirilmemiştir. Yollar ve kamp yerleşkeleri dâhil, modelleme çalışmasının düzenlenmesinde BREEZE (Trinity Consultants, versiyon7.7) grafik modelleme arayüzü kullanılmıştır.

AERMOD modeli Gauss bulut dağılımına göre geliştirilmiştir. Konsantrasyon tahminleri kararlı durum kirlilik yaklaşımına dayanmakta olup, genellikle kullanılan düzenleyici dispersiyon modellerine göre oldukça büyük iyileştirmelere sahiptir. Yatay bir bulut durumu ile araziye bağlı durum birleştirilerek karmaşık arazi etkileri elde edilebilmektedir. Yayılım algoritmaları konvektif ve durağan şartlara, kentsel ve kırsal bölgelere ve bina ve diğer yapıların etkilerine göre belirlenebilmektedir. Konvektif şartlarda (tipik olarak sakin, yaz döneminde görülür) gelişi güzel dikey yönlü hava yükselme ve alçalma akış hızlarının etkileri ikili-Gauss olasılık yoğunluğu fonksiyonu ile simüle edilmektedir. Hem konvektif hem durağan koşullarda ortalama dikey rüzgar hızının sıfıra eşit olduğu varsayılmaktadır.

AERMOD modelleme sistemi kullanılarak 400 belirli alıcı noktada NO2 ve PM10 değerlerinin detaylı bir modellemesi yapılmıştır. Bu 400 Kartezyan grid alıcılarına ek olarak popülasyona sahip alanlarda, konut, ticari alanlar, orman ve sanayi alanları vb hava kalitesinden özellikle etkilendiği düşünülen arazi kullanımı türlerine sahip alanlarda yer alan 40 hassas alıcı nokta daha tanımlanmıştır.

Modelleme Çalışması Meteorolojik Parametreleri

EPA AERMET bilgisayar programı (AERMOD Meteorolojik Ön İşlemci (AERMET) Kullanım Kılavuzu, ABD Çevre Koruma Ajansı, Hava Kalitesi Planlama ve Standartları Ofisi. Emisyon Gözetim ve Analiz Dairesi, Research Triangle Park, Kuzey Carolina, EPA-454/B-03-002, Kasım 2004) kullanılarak en uygun yıl olan 2009 yılına ait Kumköy istasyonundan alınan yüzey meteoroloji verileri ile Kireçburnu istasyonundan alınan üst katmanlar hava verileri AERMOD hazır yüzey ve üst hava giriş dosyalarıyla birleştirilmiştir. AERMET programı AERMOD için meteorolojik ön-işlemci olarak kullanılmaktadır. AERMET, sahada yapılan ölçümlerden ve Ulusal Meteoroloji Hizmetleri Biriminden alınan yüzey ve atmosferik hava verilerini AERMOD programında kullanılmak üzere birleştirmek için tasarlanmıştır. Örneğin yüzey düzensizlik çarpanı, Bowen oranı ve aklık derecesi (albedo) gibi sahaya özgü parametreler bu aşamada tanımlanmıştır. 01/01/2009 ve 31/12/2009 tarihleri arasında sahada gerçekleştirilen yüzey ve atmosferik aero meteorolojik ölçümlerden elde edilen rüzgâr gülü Şekil 6-8’de verilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-20

Şekil 6-8 İstanbul - Kumköy İstasyonu 01/01/2009 - 31/12/2009 Dönemi Rüzgâr Gülü

Modelleme Sonuçlarının Tahmini Hassasiyeti

Modelleme çalışmasının hassasiyeti yıllık ortalama konsantrasyon seviyelerinin %20 - %25’i olup yılın 1 saatlik maksimum değeri için %50 - %60’a kadardır. Bu değerler, 2008/50/EC sayılı AB Hava Kalitesi Direktifine uygundur. Kuzey Marmara Otoyolu dört bölüme ayrılmış olup bu bölümler aşağıda (batıdan doğuya) verilmektedir.

1. Bölüm: ISTOC OSB-Odayeri;

2. Bölüm: Odayeri-Garipçe;

3. Bölüm: Poyraz-Reşadiye;

4. Bölüm: Paşamandıra-Paşaköy+Reşadiye-Çamlık

Modelleme çalışmaları iki kısımda gerçekleştirilmiştir: Birinci kısım Avrupa tarafında 1. ve 2. Bölümleri, ikinci kısım ise Asya tarafında 3. ve 4. Bölümleri kapsamaktadır. Tablo 6-18’de verilen Hava Kalitesi Modellemesi çalışma alanına bu bölümde de başvurulacaktır (Şekil 6-9).

Tablo 6-18 Hava Kalitesi Modelleme Kısımları

Kuzey Marmara Otoyolu (3. Boğaz Köprüsü Dâhil)

Projesi Güzergâhı Konumu

Hava Kalitesi Modelleme Çalışması

1. Bölüm ISTOC OSB-Odayeri 1. Kısım

2. Bölüm Odayeri-Garipçe

3. Bölüm Poyraz-Reşadiye 2. Kısım

4. Bölüm Reşadiye – (Ümraniye-solda) & Paşaköy (Sancaktepe-sağda)

AECOM Rapor Çevre


6-21

Şekil 6-9 Hassas Noktalar Dâhil Hava Kalitesi Çalışma Alanı

AECOM Rapor Çevre


6-22

Üç senaryo için modelleme çalışması yapılmış olup sonuçları Bölüm 6.5.1 ve 6.5.2’de verilmektedir:

- İnşaat aşaması kontrolsüz emisyonlar

- İnşaat aşaması kontrollü emisyonlar

- Projenin uygulanması ile 2023 yılı senaryosu

Hava Kalitesi Hassas Alıcı Noktaları

Hava kirliliğine karşı hassas alıcılar Tablo 6-10’da belirtilen kriterlere göre belirlenmiştir:

Tablo 6-19 Hassasiyet Kriterleri

Hassasiyet Tanımı Alıcı Nokta Örnekleri

Yüksek İnsanların ve çalışmaların hava kirliliğine karşı özellikle hassas olduğu alıcı noktalar

Eğitim, kültür ve sağlık kuruluşları, yazlık konutlar, dinlenme ve kamp alanları

Orta Hava kirliliğine karşı orta derecede hassas olan ve hava kirliliğinin rahatsızlığa neden olabileceği noktalar

Ticari Alanlar Tarım Alanları Ormanlar Ofisler Restoranlar

Düşük Hava kirliliğinden kaynaklı rahatsızlığın en az seviyede olduğu alıcı noktalar

Hali hazırda yüksek derecede hava kirliliğinin bulunduğu sanayi bölgeleri. Madenler / eski taş ocakları

Kullanım türleri aşağıdaki şekilde kategorilere ayrılmıştır:

- Sanayi Bölgesi, maden bölgeleri (IA)

- Orman alanları, tarımsal alan (F)

- İşyerlerinin daha yoğun olduğu ticari bölgeler (CRA)

- Konutların daha yoğun olduğu ticari bölgeler (RCA)

- Eğitim, kültür ve sağlık kuruluşları ya da yazlık konutlar, dinlence ve kamp bölgeleri (RA)

Güzergâh üzerinde, kırk noktada kirletici konsantrasyon seviyeleri tahmin edilmiştir. Seçilen hassas alıcı noktalar Proje sonucunda hava kalitesinde en büyük değişikliklerin yaşanacağının beklendiği yollara en yakın hassas alıcı noktalar olup Şekil 6-9’da gösterilmektedir. Bu alıcı noktalar inşaat işlerinden kaynaklanacak toz ve trafikten kaynaklanacak azotdioksit emisyonlarından kendilerinden daha uzak alıcı noktalara ya da daha az hassas noktalara göre daha büyük oranlarda etkilenmesi beklenen noktalar olup bu haliyle en fazla maruz kalma durumu örneklerini teşkil etmektedir. Hassas noktalar tanımlanırken konutlar ile birlikte okullar ve hastaneler ya da sanayi tesisleri gibi diğer olası hassas mülkler de göz önünde bulundurulmuştur. Seçilen hassas noktalar, bölgedeki konutlar ve hava kirliliğine karşı hassasiyet gösteren diğer hassas kullanımları temsil etmekte olup bu noktalara ait alıcı nokta kodu ve koordinatlar Tablo 6-20’de verilmektedir.

Tablo 6-20 Seçilen Hassas Alıcı Noktaların Koordinatları ve Alan Özellikleri

Konumun Adı Seçilen Alıcı Nokta Kodu Koordinatları

Doğu Kuzey

Loc 1_E IA 651367.76 m E 4549601.38 m N

Loc 2_E RCA 651666.00 m E 4553107.00 m N

Loc 3_E IA 652502.23 m E 4555784.25 m N

Loc 4_E F 651157.21 m E 4557957.60 m N

Loc 5_S1S3_E F 655016.59 m E 4557876.01 m N

Loc 6_E F 653368.65 m E 4561087.82 m N

AECOM Rapor Çevre


6-23

Konumun Adı Seçilen Alıcı Nokta Kodu Koordinatları

Doğu Kuzey

Loc 7_E F 652338.21 m E 4564093.04 m N

Loc 8_E F 653241.77 m E 4564751.03 m N

Loc 9_Kamp Odayeri_E F 653942.58 m E 4565854.85 m N

Loc 10_S2S2_E IA 654816.52 m E 4567664.23 m N

Loc 11_E RCA 655665.16 m E 4566517.44 m N

Loc 12_E F 658357.82 m E 4566837.31 m N

Loc 13_E CRA 666032.07 m E 4566711.18 m N

Loc 14_E RCA 667859.35 m E 4565931.79 m N

Loc 15_E F 670561.41 m E 4566234.50 m N

Loc 16_E RCA 672367.81 m E 4566507.80 m N

Loc 17_E F 674618.00 m E 4565880.00 m N

Loc 18_E F 675742.36 m E 4564510.38 m N

Loc 19_S2S5_E RCA 676896.87 m E 4566285.61 m N

Loc 20_E RCA 676896.25 m E 4564565.48 m N

Loc 1_A F 677999.77 m E 4563081.92 m N

Loc 2_S3S1_A RCA 680484.01 m E 4565020.77 m N

Loc 3_A F 679705.48 m E 4563247.59 m N

Loc 4_A RCA 681945.40 m E 4563235.35 m N

Loc 5_A F 685439.51 m E 4562656.21 m N

Loc 6_A RCA 687342.77 m E 4561889.72 m N

Loc 7_A RCA 690470.30 m E 4558765.82 m N

Loc 8_S4S3_A RCA 689462.91 m E 4555809.30 m N

Loc 9_A RA 691404.86 m E 4555470.15 m N

Loc 10_Camp Huseyinli_A IA 691357.86 m E 4554248.93 m N

Loc 11_A F 692796.44 m E 4553044.61 m N

Loc 12_A CRA 691604.58 m E 4551938.25 m N

Loc 13_A RCA 691067.23 m E 4546429.27 m N

Loc 14_S5S1_A RCA 691569.88 m E 4546239.63 m N

Loc 15_A RCA 690839.96 m E 4542224.49 m N

Loc 16_A F 693789.65 m E 4539765.25 m N

Loc 17_A CRA 694257.00 m E 4536506.00 m N

Loc 18_A RCA 688216.14 m E 4546577.35 m N

Loc 19_A RCA 683688.46 m E 4546780.18 m N

Loc 20_A RCA 680798.00 m E 4546123.00 m N

6.4.4 Tahmin Edilen Etkilerin Şiddetinin Değerlendirilmesi

Ön Görülen Etkilerin şiddeti yukarıda tartışılan eşik değerlerin aşıldığı konumların belirlenmesi:

Projenin, Projenin yapılması ve yapılmaması halleri için gerçekleştirilen modelleme çalışması sonuçlarına göre, NO2 veya PM10 açısından ilgili uzun vadeli standart değerinin %10’undan fazla yük artışına neden olduğu yerler

Projenin yapılması durumda trafik yükünün, kısa vadeli standart değerinden arkaplan konsantrasyon değerinin çıkarılmasıyla elde edilen miktarı aştığı yerler.

Ve daha sonra alıcı noktaların hassasiyetlerinin belirlenmesi ile değerlendirilmiştir. Değerleme matrisi Tablo 6-21’de verilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-24

Tablo 6-21 Hassasiyet Değerleme Matrisi

Büyüklük: Projenin yapılması ve yapılmaması durumlarında trafik akışının ortam konsantrasyonlarına yapacağı etki farkına göre belirlenmiştir.

Hassasiyet

Uzun Vadeli Standart NO2 &

PM10

Kısa Vadeli Standart Düşük Orta Yüksek

NO2(1)

PM10(2)

Bü

yüklü

k

Düşük

10-25% 150 30 Önemsiz Küçük Orta

Orta

25-50% 175 40 Küçük Orta Büyük

Büyük

>50% 200 50 Orta Büyük Kritik

(1) 1 saatte 18 defa aşma (2) 24 saatte ortalama 35 defa aşma

6.4.5 Etki Değerlendirme Kriterleri

Etkinin şiddeti model sonuçları kullanılarak, 2023 yılında Projenin olduğu ve olmadığı hallerde güzergâh üzerindeki farklı noktalardaki NO2 ve PM10 konsantrasyonlarındaki farklılıkların hesaplanması ile belirlenmiştir. İstanbul’da, yollardan uzak noktalardaki hava kalitesinin gelecekte ne yöne doğru değişim göstereceğine ilişkin herhangi bir veri mevcut bulunmadığından, mevcut konsantrasyon seviyelerinin gelecekte de bugünkü şekliyle kalacağı varsayılmıştır. Bu nedenle, Projenin yapılması veya yapılmaması halindeki konsantrasyonlardaki farklar, modelleme çalışmasından elde edilen ortam hava kalitesine trafik katkısı farklılıklar kullanılarak hesaplanabilmektedir (ortam hava kalitesi = mevcut konsantrasyon değerleri + yerel trafiğin katkısı).

Hava kalitesinde öngörülen bu değişimlerin şiddeti, Projenin hava kalitesinin (Tablo 6-9’da verilen) Türk ve Uluslararası hava kalitesi standart değerlerini aşmasına ne derece katkı sağlayacağı ve bu değerlerin aşılması halinde etkilenebilecek olan hassas alıcı noktaların hassasiyetleri gözönünde bulundurularak değerlendirilmiştir.

Hava Kalitesi Standartları

İlgili hava kalitesi standartları Türk yasaları ile çeşitli uluslararası standart ve kılavuzlarla belirlenmiştir. Türkiye bir AB üyeliği adayı olduğundan, ortam hava kalitesi hakkında 2008/50/EC sayılı AB Konseyi Direktifi en kullanışlı ve ilintili mevzuat olarak değerlendirilmektedir. Bu mevzuat hava kalitesi için genellikle UFK ve DSÖ hedeflerine ve Projenin işletme aşamasının hemen ilk yıllarında yürürlüğe girecek olan Türkiye Cumhuriyeti yasal standartlarına eşdeğer olan standartlar getirmektedir.

Tablo 6-9’da verilmiş olduğu gibi, AB, NO2 ve PM10 değerleri için 1 saatlikten 1 yıllığa kadar çeşitli zaman aralıkları için hava kalitesi standartları getirmiştir. Yıllık ortalama konsantrasyon değerleri için getirilen standartlar, insanların düşük seviyeli hava kirliliğine uzun süreli maruz kalmaları halinde görülebilecek kümülatif etkilerden korunmasını amaçlamakta, günlük ve saatlik ortalama değerleri için getirilen standartlar ise insanları yüksek seviyeli kirliliğe kısa sürede maruz kalındığında ortaya çıkabilecek akut etkilerden korumaktadır.

6.5 Sonuçlar

6.5.1 İnşaat Aşamasının Değerlendirmesi

İnşaat faaliyetleri esnasında hava kalitesi üzerinde oluşturulabilecek olası etkilerin değerlendirilmesi için hesaplanan günlük ve yıllık PM10 konsantrasyonları ile çöken toz miktarları Türkiye’de yürürlükte olan SKHKKY ve HKDYY ile UFK / DB Kılavuzlarında verilen sınır değerler karşılaştırılmıştır (Tablo 6-23).

AECOM Rapor Çevre


6-25

Tablo 6-22 İnşaat Aşaması için PM Modellemesi Sonuçları ve Sınır Değerler

Taraf

Koordinatlar En Yüksek PM10 Kirleticisi Sonuçları

Doğu Kuzey

Aylık Toplam

Birikme (mg/m

2/gün)

En yüksek 24 Saatlik

Ortalama konsantrasyon Değerleri (18

Değer) (µg/m3)

Yıllık Toplam Birikme

(mg/m2/gün)

Yıllık En Yüksek Konsantrasyon

(µg/m3)

KONTROLSÜZ DURUM

Avrupa 667625.00 4564765.90 238 48.45 100.11 12.2

Asya 689359.90 4558856.30 250.0 44.90 159.7 19.54

KONTROLLÜ DURUM

Avrupa 668625.00 4564765.90 196 44.9 83.6 10.3

Asya 689359.90 455856.30 220.0 40.35 136.2 16.6

SKHKKY Sınır Değeri1 390 100 210 60

HKDYY Sınır Değeri 2 - 50 - 40

UFK / DB Kılavuzu Sınır Değeri - 50 - 20 1 2013 Yılı için SKHKKY Sınır Değerleri

2 2019 Yılı için HKDYY Sınır Değeri

AERMOD Modelleme çalışması sonuçlara göre 24 saatlik ortalama döneme göre maksimum yüzde 95’lik PM10 konsantrasyonu, kontrollü durum için 43.41 µg/m

3 olarak hesaplanmıştır. Bu değer UFK / DB

Kılavuzunda verilen 50 µg/m3 değerinden ve SKHKKY’de 2013 yılı için geçerli olan 100 µg/m

3 ile HKDYY’de

2019 yılı için geçerli olan 50 µg/m3 değerinden düşüktür. Proje güzergâhı üzerindeki 24 saatlik PM10

konsantrasyonu eğrileri Şekil 6-10’da verilmektedir. Şekil 6-10’dan da görülebileceği gibi en yüksek konsantrasyon değerlerinin hesaplandığı alıcı noktalar güzergâh üzerinde kırma tesislerinin yapılacağı noktaların etrafında konumlanmaktadır. Önerilen kırma tesisi yerlerinden 500 metre mesafeden itibaren 24 saatlik PM10 konsantrasyonları 15 µg/m

3 değerinin altına düşmektedir. Kontrolsüz durum için hesaplanan

modelleme çalışması sonuçları ise kontrollü durum emisyon değerlerinden neredeyse %10 daha yüksektir.

Şekil 6-10 İnşaat Aşamasında En yüksek 24 Saatlik PM10 Ortalama Konsantrasyon Değeri (18. Değer) Hatları

AECOM Rapor Çevre


6-26

Tablo 6-23’te de görüldüğü gibi yıllık en yüksek PM10 konsantrasyon değeri 16.63 µg/m3 olarak

hesaplanmıştır. Bu değer 2013 yılı için verilen SKHKKY’de verilen 60 µg/m3 değerinden ve 2019 yılı için

HKDYY’de verilen 40 µg/m3 değerinden oldukça düşüktür. Ayrıca bu sonuçlar UFK / DB Kılavuzunda verilen

20 µg/m3 sınır değerinin de altındadır. Yıllık PM10 konsantrasyon hatları haritası Şekil 6-11’de verilmektedir.

Şekil 6-11 İnşaat Aşamasında Yıllık PM10 Konsantrasyon Hatları

Aylık çöken toz hatları ise aşağıdaki Şekil 6-12’de verilmektedir. Aylık çöken toz, önerilen kırma tesisi sahasından 500 metre mesafeden itibaren 0,1 mg/m

2-gün değerindedir. Yıllık çöken tozhatları ise aşağıdaki

Şekil 6-13’te gösterilmektedir. Yıllık çöken toz konsantrasyonu, önerilen kırma tesisi sahasından 500 metre mesafeden itibaren 60 mg/m

2-gün değerindedir.

AECOM Rapor Çevre


6-27

Şekil 6-12 İnşaat Aşamasında Aylık En Yüksek Çöken Toz Hatları

Şekil 6-13 İnşaat Aşamasında Yıllık En Yüksek Çöken Toz Hatları

AERMOD modelleme çalışması sonuçlarına göre belirlenen inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan PM10 konsantrasyonları ve çöken toz miktarı SKHKKY ve HKDYY ile UFK / DB Kılavuzlarında belirtilen hem uzun hem de kısa vadeli sınır değerlere uygundur. Kontrolsüz durum emisyonları, kontrollü durum emisyonlarından neredeyse %10 daha yüksek olup emisyonların büyük çoğunluğu her iki tarafta bulunan kırma tesislerinden

AECOM Rapor Çevre


6-28

kaynaklanacaktır. Diğer faaliyetlerin (örn. kazı, dolgu işleri, vs) etkilerinin asgari seviyelerde olacağı görülmektedir.

Alıcı Noktalara İlişkin Tahminler

Önceden belirlenen yolun çevresindeki hassas noktalardaki kısa ve uzun vadeli PM10 ve çöken toz konsantrasyonlarına ilişkin tahminler Tablo 6-24 ve Tablo 6-25’te verilmektedir. Konutlara ilişkin tahminler yol güzergâhına en yakın konumda bulunan binalar için verilmiş olup, konut bölgelerinin daha içte kalan kısımlarında bu değerler daha düşük olacaktır.

Önemli etkiler için belirtilen sınır değerlerin aşıldığı yerler vurgulanmıştır. İnşaat aşamasında yalnızca Avrupa tarafında, Arıköy yakınındaki LOC 14_E numaralı alıcı noktada orta şiddette etki beklenmektedir. Bu durum, söz konusu noktanın topografik özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Avrupa tarafının kırma tesisi bu noktada yer almaktadır. Diğer hassas bölgelerde uzun ve kısa vadeli eşik değerler asla aşılmamaktadır.

Tablo 6-23 ve Tablo 6-24’te maksimum değerler kalın harflerle vurgulanmıştır. Alıcı noktaların bölgesi Şekil 6-9’da gösterilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-29

Tablo 6-23 Hassas Bölgelerde İnşaat Faaliyetlerinin Etkileri (PM10)

Konum Numarası

Seçilen Alıcı

Nokta Kodu

Hassasiyet Projesiz Projeli

(Kontrollü)

UZUN VADELİ KISA VADELİ

Yıllık Ortalama PM (Sınır değer: 40 µg/m

3)

Sınır Değer: 50 µg/m3

Projenin yapılması halinde

trafiğin ortam konsantrasyon

seviyelerine 2023 yılındaki

katkısı

Projenin Yapılması ve Yapılmaması

Durumları Arasındaki Fark (10%

eşik 4 µg/m3)

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti

En Yüksek 24 Saatlik Ortalama

PM10 Konsantrasyonu

Değerleri (18 Değer) (µg/m

3)

Projesiz + Model –

50

Alcı Noktaları

Hassasiyeti

Loc 1_E RCA Y 30 31.99 6 1.99 Önemsiz 4.78 -15.22 Önemsiz



Loc 4_E IA D 30 31.78 6 1.78 Önemsiz 3.90 -16.10 Önemsiz

Loc 5_S1S3_E F O 30 30.27 1 0.27 Önemsiz 0.65 -19.35 Önemsiz

Loc 6_E F O 30 30.92 3 0.92 Önemsiz 2.33 -17.67 Önemsiz



Loc 9_Kamp Odayeri_E F O 33 35.87 8 2.87 Önemsiz 6.37 -10.63 Önemsiz

Loc 10_S2S2_E IA D 33 35.58 7 2.58 Önemsiz 6.46 -10.54 Önemsiz



Loc 13_E CRA O 25 26.28 5 1.28 Önemsiz 3.08 -21.92 Önemsiz

Loc 14_E RCA Y 25 30.29 17 5.29 Orta 15.13 -9.87 Önemsiz





Loc 19_S2S5_E RCA Y 25 25.19 1 0.19 Önemsiz 0.47 -24.53 Önemsiz


Loc 1_A RCA Y 36 38.17 6 2.17 Önemsiz 5.97 -8.03 Önemsiz

Loc 2_S3S1_A RCA Y 36 36.38 1 0.38 Önemsiz 1.03 -12.97 Önemsiz

Loc 3_A F O 36 37.71 5 1.71 Önemsiz 4.33 -9.67 Önemsiz






Loc 9_A CRA O 35 38.35 9 3.35 Önemsiz 7.37 -7.63 Önemsiz

Loc 10_Camp Huseyinli_A F O 35 37.21 6 2.21 Önemsiz 4.71 -10.29 Önemsiz



AECOM Rapor Çevre


6-30

Konum Numarası

Seçilen Alıcı

Nokta Kodu

Hassasiyet Projesiz Projeli

(Kontrollü)


Yıllık Ortalama PM (Sınır değer: 40 µg/m

3)

Sınır Değer: 50 µg/m3


trafiğin ortam konsantrasyon

seviyelerine 2023 yılındaki

katkısı

Projenin Yapılması ve Yapılmaması

Durumları Arasındaki Fark (10%

eşik 4 µg/m3)

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti


PM10 Konsantrasyonu


3)

Projesiz + Model –

50

Alcı Noktaları

Hassasiyeti









Tablo 6-24 İnşaat faaliyetlerinin hassas bölgelerdeki etkileri (Çöken Toz)

Konum Numarası

Seçilen Alıcı

Nokta Kodu

Hassasiyet

Projesiz Projeli

(Kontrollü)

Uzun Vadeli Kısa Vadeli

(Sınır Değer: 210 mg/m2/ay) (Sınır Değer: 390 mg/m

2/ay)


trafiğin ortam konsantrasyon seviyelerine 2023 yılındaki

katkısı

Projenin Yapılması

ve Yapılmaması Durumları Arasındaki fark (10% eşik 21

mg/m2/gün)

Alıcıların Hassasiyeti

Aylık ortalama

Çöken Toz konsantrasyo

nu (mg/m2/gün)

Projesiz + Model -390

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti









AECOM Rapor Çevre


6-31

Konum Numarası

Seçilen Alıcı

Nokta Kodu

Hassasiyet

Projesiz Projeli

(Kontrollü)

Uzun Vadeli Kısa Vadeli

(Sınır Değer: 210 mg/m2/ay) (Sınır Değer: 390 mg/m

2/ay)


trafiğin ortam konsantrasyon seviyelerine 2023 yılındaki

katkısı

Projenin Yapılması

ve Yapılmaması Durumları Arasındaki fark (10% eşik 21

mg/m2/gün)


Aylık ortalama

Çöken Toz konsantrasyo

nu (mg/m2/gün)

Projesiz + Model -390

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti

Loc 9_Camp Odayeri_E F O 52 66.34 22 14.34 Önemsiz 19.25 -318.76 Önemsiz

Loc 10_S2S2_E IA D 52 63.71 18 11.71 Önemsiz 18.09 -319.91 Önemsiz

Loc 11_E RCA O 52 61.23 15 9.23 Önemsiz 12.68 -325.32 Önemsiz



Loc 14_E RCA Y 68 90.96 25 22.96 Orta 43.61 -278.39 Önemsiz
















Loc 10_Kamp Huseyinli_A F O 66 79.19 17 13.19 Önemsiz 22.04 -301.96 Önemsiz











AECOM Rapor Çevre


6-32

6.5.2 İşletme Aşaması Değerlendirmesi

Trafik emisyonlarının güzergâhın hava kalitesi üzerindeki etkileri, yukarıdaki Bölüm 6.4.3’te belirtildiği biçimde modellenmiştir. Günlük en yüksek araç akışları için dağılım modeli çalışması yapılmış ve sonuçları 2023 yılı ve Projenin yapılmaması durumu ile karşılaştırılmıştır. Tahmin yılı olarak 2023 alınmıştır çünkü trafik tahminlerine göre yolun maksimum kapasitesine bu tarihte ulaşılacaktır.

Emisyon kaynakları otoyol (2. ve 3. Bölümler) ile ana bağlantı yolları (1. ve 4. Bölümler) üzerinde hareket eden araçları içermektedir. Bölüm 6.4.2.2’de tartışılmış olduğu üzere, İstanbul’daki araçların emisyon özellikleri, yakıt ve motor teknolojisinin gelişmesiyle iyileşecektir. Bu gelişimin AB araç filosuna oranla 5 yıl daha geriden gerçekleşeceği düşünülmektedir. İstanbul’un ulaşım sisteminde 2023 yılına kadar yapılması planlanan diğer değişiklikler ve bunların etkileri hazırlanan senaryolarda (projenin yapılması ve yapılmaması senaryoları) dikkate alınmamıştır.

Ayrıntılı emisyon hesaplamaları Ek 6-5’te verilmekte olup modelleme çalışması sonuçları Ek 6-6’da özetlenmektedir. Hem inşaat hem de işletme dönemleri için her bir kirleticinin modelleme çıktılarının elektronik kopyaları ise Ek 6-7’de CD halinde verilmektedir. Bu bölümde modelleme çalışması sonuçlarının ve açıklayıcı bulguların özetleri sunulmakta ve tartışılmaktadır.

Aşağıdaki Tablo 6-26’da NOx ve PM10 parametrelerinin projenin işletme aşaması için modelleme sonuçları sunulmaktadır. Projenin yapıldığı ve yapılmadığı durumlarda trafiğin yıllık ortalama konsantrasyon değerlerine katkılarını göstermenin yanı sıra bu değerler arasındaki farklar da, önemli etkiler için %10’luk eşik değerle karşılaştırılmak üzere sunulmaktadır.

Önemli etkiler için tanımlı eşik değerleri aşan tahmini değerler kalın harflerle vurgulanmıştır.

Tablo 6-25 İşletme Aşaması için Modelleme Çalışması Sonuçları Ve 2023 Yılı İçin Sınır Değerler

Taraf

Koordinatlar En Yüksek Kirletici Sonuçları

Doğu Kuzey

NO2 PM10

En Yüksek

Saatlik Konsantrasyon

Değeri (18 değer) (µg/m

3)

En Yüksek 24 Saatlik

Ortalama Konsantrasyon


3)

Yıllık En Yüksek

Konsantrasyon Değeri (µg/m

3)

En Yüksek 24 Saatlik

Ortalama Konsantrasyon


3)

Yıllık En Yüksek

Konsantrasyon Değeri (µg/m

3)

Avrupa 654702.0 4566716.3 108.5 22.3 10.4 1.0 0.5

Asya 691404.9 4555470.1 62.0 9.9 4.0 0.4 0.2

SKHKKY Sınır Değeri 2 - 300 60 100 60

HKDYY Sınır Değeri3 200

3 200

4 40

3 50

4 40

4

UFK / DB Kılavuzu Sınır Değeri1 200 - 40 50 20

1 UFK / DB kılavuzlarına göre Proje mevcut ise yerel standartlara uygun olması gerekmektedir. Dolayısı ile mevcut Proje yalnızca Türk

standartlarındaki sınır değerlerine uygun olmak durumundadır. UFK / DB Kılavuz sınır değerleri yalnızca karşılaştırma amacıyla verilmiştir. 2 2013 Yılı için SKHKKY Sınır Değerleri.

3 2024 Yılı için HKDYY Sınır Değerleri.

4 2019 Yılı için HKDYY Sınır Değeri.

AERMOD Modelleme çalışması sonuçlara göre 24 saatlik ortalama döneme göre maksimum yüzde 95’lik PM10 konsantrasyonu, kontrollü durum için 1.0 µg/m

3 olarak hesaplanmıştır. Bu değer UFK / DB Kılavuzunda

verilen 50 µg/m3 değerinden ve SKHKKY’de 2013 yılı için geçerli olan 100 µg/m

3 ile HKDYY’de 2019 yılı için

geçerli olan 50 µg/m3 değerinden düşüktür. Proje güzergâhı üzerindeki 24 saatlik PM10 konsantrasyonu hatları

Şekil 6-14’de verilmektedir. Şekil 6-14’den da görülebileceği gibi en yüksek konsantrasyon değerlerinin hesaplandığı alıcı nokta Odayeri Kamp Sahası’dır. Proje güzergâhından 500 metre mesafeden itibaren 24 saatlik PM10 konsantrasyonları 12 µg/m

3 değerinin altına düşmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-33

Şekil 6-14 2023 Yılı için İşletme Aşamasında 24 Saatlik PM10 Konsantrasyon Hatları

Tablo 6-26’da görüldüğü gibi yıllık en yüksek PM10 konsantrasyon değeri 0.5 µg/m3 olarak hesaplanmıştır. Bu

değer 2013 yılı için verilen SKHKKY’de verilen 60 µg/m3 değerinden ve 2019 yılı için HKDYY’de verilen 40

µg/m3 değerinden oldukça düşüktür. Ayrıca bu sonuçlar UFK / DB Kılavuzunda verilen 20 µg/m

3 sınır

değerinin de altındadır.

AERMOD modelleme çalışmasının NOx (NO2’ye dönüşmüş haliyle) sonuçları 1 saatlik, 24 saatlik ve yıllık ortalama dönemler için tahmini konsantrasyon seviyeleri olarak Tablo 6-26’da verilmektedir. Otoyolun en yüksek yıllık ortalama NO2 etkisi 10.4 µg/m

3 o olacaktır. Bu konsantrasyon seviyesinin Işıklar – Odayeri

sahasında yol yüzeyinde görülmesi tahmin edilmektedir. Gözlem çalışmasından elde edilen ortalama mevcut NO2 konsantrasyonu ise 16.2 µg/m

3 değerindedir. Bu nedenle kümülatif konsantrasyon değeri (NO2 etkisi

değeri ile mevcut NO2 değerinin toplamı) 26.6 µg/m3

olarak hesaplanmıştır. Bu konsantrasyon değeri SKHKKY’de 2013 yılı için tanımlanan 60 µg/m

3 hedef değerinden düşüktür. Ek olarak, SKHKKY’de 2024 yılı

için NO2 hedef değeri 40 µg/m3 olarak belirtilmiştir. Bu nedenle Otoyolun üzerindeki trafiğin ortam hava kalitesi

üzerindeki uzun vadeli tahmini etkileri göz ardı edilebilir seviyelerdedir.

Şekil 6-15’te yıllık ortalama süresi için tahmini NO2 etkilerinin dağılımı gösterilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-34

Şekil 6-15 Ortalama Yıllık Maksimum Tahmini NO2 Etkisi

Maksimum 24 saatlik ortalama 22.3 µg/m3 değerindedir. Bu konsantrasyon değerlerinin yol üzerinde

görüleceği tahmin edilmektedir. En yakın numune alma noktasında ölçülen mevcut NO2 konsantrasyon değeri ise 18.7 µg/m

3’tür. Bu nedenle kümülatif konsantrasyon değeri 41 µg/m

3 olarak hesaplanmıştır.

Bu konsantrasyon değeri SKHKKY’de 2013 yılı için belirtilen 300 µg/m3 değerinin çok daha altındadır.

HKDDY ve UFK / DB Kılavuzlarında 24 saatlik ortalama NO2 emisyonu için bir değer verilmemiştir. Araç ulaşımının mevcut hava kalitesi üzerindeki günlük tahmini NO2 etkisi ise neredeyse göz ardı edilebilir seviyededir.

Şekil 6-16’da beklenen en yüksek 24 saatlik NO2 etkilerinin dağılımı gösterilmektedir.

AECOM Rapor Çevre


6-35

Şekil 6-16 24 Saatlik En Yüksek NO2 Etkisi Tahminleri

Otoyolun saatlik maksimum etkisi 108.5 µg/m3‘tür. Bu değerin yol yüzeyinde ortaya çıkması beklenmektedir.

Bu konsantrasyon seviyeleri UFK / DB Kılavuzu sınır değerlerinin altındadır. Şekil 6-17’de beklenen en yüksek saatlik NO2 etkilerinin dağılımı gösterilmektedir.

Şekil 6-17 Beklenen En Yüksek Saatlik NO2 Etkisi

AECOM Rapor Çevre


6-36

Özetle, Projenin tahmin edilen hem uzun hem de kısa vadeli NO2 etkileri ile gözlenen mevcut NO2 konsantrasyon değerlerinin toplamından hesaplanan kümülatif konsantrasyon değerleri hem Türk Yasaları hem de UFK / DB Kılavuzlarında belirtilen sınır değerlerinin altındadır.

Alıcı Noktalara ilişkin Tahminler

Proje güzergâhına yakın yerlerde yaşayan insanların bulunduğu belirli noktalardaki uzun ve kısa vadeli NO2 ve PM10 konsantrasyonlarına ilişkin tahminler Tablo 6-26 ve 6-27’de verilmektedir. Burada aynı zamanda hastane ve okul gibi diğer hassas alıcı noktalarda görülecek olan konsantrasyon değerlerine ilişkin tahminler de verilmektedir. Konut alanlarına ilişkin tahminler yola en yakın binalar için verilmiş olup daha içeri bölgelerde kalan evlerde görülecek olan değerler muhtemelen daha düşük olacaktır.

Önemli etkiler için belirtilen eşik değerlerin aşıldığı noktalar vurgulanmıştır. Hassas bölgelerde %10’luk eşik değerin aşıldığı noktalar bulunmaktadır. Bazı konut alanları ve ormanlarda ise kısa vadeli eşik değerler “düşük miktarlarda” aşılmaktadır.

Etkilenen konumlar Tablo 6-17’de tanımlanmaktadır. Her koşulda, yola 0 ila en çok 75 metre arasında mesafelere kadar dar bir şeritte konumlanmış olan konutlar etkilenecektir.

Tablo 6-26 ve Tablo 6-27’de maksimum seviyeler kalın harflerle vurgulanmıştır. Alıcı noktalar ise Şekil 6-9’da verilmiştir.

AECOM Rapor Çevre


6-37

Tablo 6-26 İşletme Döneminde Hassas Bölgeler Üzerindeki Etkiler (NO2)

Konumun Adı

Seçilen Alıcı

Nokta Kodu

Hassasiyet

Projesiz Projeli (Kontrollü)


Yıllık Ortalama NO2 ( Sınır Değeri: 40 µg/m3)

Sınır Değeri: 150 µg/m3

Projeli 2023 yılında

trafiğin ortam konsantrasyon değerlerine

katkısı

Projeli ile projesiz durum

arasındaki fark (10%

eşik 4 µg/m3)

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti

En Yüksek Saatlik Ortalama

NOX Konsantrasyon


3)

Projesiz Durum +

Model -150


Loc 1_E RCA Y 22.24 25 12 3.1 Önemsiz 30.96 -96.8 Önemsiz

Loc 2_E RCA Y 22.24 25.85 14 3.6 Önemsiz 24.15 -103.6 Önemsiz


Loc 4_E IA D 22.24 26.24 15 4.0 Önemsiz 45.99 -81.8 Önemsiz

Loc 5_S1S3_E F O 22.24 22.99 3 0.8 Önemsiz 7.32 -120.4 Önemsiz

Loc 6_E F O 22.24 24.1 8 1.9 Önemsiz 19.66 -108.1 Önemsiz



Loc 9_Kamp Odayeri_E

F O 18.79 24.43 23

5.6 Küçük

48.96 -82.3

Önemsiz

Loc 10_S2S2_E IA L 18.79 22.79 18 4.0 Önemsiz 84.12 -47.1 Önemsiz

Loc 11_E RCA Y 18.79 23.02 18 4.2 Orta 45.85 -85.4 Önemsiz

Loc 12_E F O 18.79 24.76 24 6.0 Küçük 51.52 -79.7 Önemsiz

Loc 13_E CRA O 15.64 17.72 12 2.1 Önemsiz 15.96 -118.4 Önemsiz






Loc 19_S2S5_E RCA Y 15.64 16.1 3 0.5 Önemsiz 7.71 -126.7 Önemsiz


Loc 1_A RCA Y 7.1 7.81 9 0.7 Önemsiz 5.62 -137.3 Önemsiz

Loc 2_S3S1_A RCA Y 7.1 7.66 7 0.6 Önemsiz 12.15 -130.8 Önemsiz

Loc 3_A F O 7.1 7.53 6 0.4 Önemsiz 4.94 -138.0 Önemsiz






Loc 9_A CRA O 8.48 12.53 32 4.1 Orta 48.04 -93.5 Önemsiz

Loc 10_Kamp Huseyinli_A

F O 8.48 9.59 12

1.1 Önemsiz

11.47 -130.1

Önemsiz


Loc 12_A CRA O 8.48 9.59 12 1.1 Önemsiz 9.02 -132.5 Önemsiz

AECOM Rapor Çevre


6-38

Konumun Adı

Seçilen Alıcı

Nokta Kodu

Hassasiyet



Yıllık Ortalama NO2 ( Sınır Değeri: 40 µg/m3)

Sınır Değeri: 150 µg/m3



katkısı


arasındaki fark (10%

eşik 4 µg/m3)

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti

En Yüksek Saatlik Ortalama

NOX Konsantrasyon


3)

Projesiz Durum +

Model -150




Loc 15_A RCA Y 25.1 25.57 2 0.5 Önemsiz 4 -120.9 Önemsiz


Loc 17_A CRA O 25.1 25.16 0 0.1 Önemsiz 1.86 -123.0 Önemsiz




Tablo 6-27 İşletme Döneminde Hassas Bölgeler Üzerindeki Etkiler (PM10)

Konumun Adı Seçilen

Alıcı Nokta Kodu

Hassasiyet



Yıllık Ortalama PM (Sınır değeri: 40 µg/m

3)

Sınır değeri: 50 µg/m3



katkısı


arasındaki fark (10% eşik

4 µg/m3)

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti


PM10 Konsantrasyon


3)

Projesiz Durum + Model -50

Alıcı Noktaların Hassasiyeti









Loc 9_Kamp Odayeri_E

F O 33 33.29 1 0.29 Önemsiz 0.57 -16.43 Önemsiz

Loc 10_S2S2_E IA L 33 33.21 1 0.21 Önemsiz 0.44 -16.56 Önemsiz





AECOM Rapor Çevre


6-39

Konumun Adı Seçilen

Alıcı Nokta Kodu

Hassasiyet



Yıllık Ortalama PM (Sınır değeri: 40 µg/m

3)

Sınır değeri: 50 µg/m3



katkısı


arasındaki fark (10% eşik

4 µg/m3)

Alıcı Noktaların

Hassasiyeti


PM10 Konsantrasyon


3)

Projesiz Durum + Model -50

Alıcı Noktaların Hassasiyeti
















Loc 10_Camp Huseyinli_A

F O 35 35.05 0 0.05 Önemsiz 0.09 -14.91 Önemsiz











AECOM Rapor Çevre


6-40

6.6 Etki Azaltıcı Önlemler ve Kalıcı Etkiler

6.6.1 İnşaat Aşaması

Türkiye’de yürürlükte olan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Artıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre kazı işlerinden kaynaklanacak toz emisyonlarını en aza indirgemek için önlem alınması zorunludur. Yüklenici inşaatlardan kaynaklanabilecek toz ve diğer emisyonların atmosfere salınmasını kontrol etmek üzere aşağıdaki önlemleri alacaktır:

Toz oluşan bölgeler özellikle kuru iklim koşullarında su püskürtülmesi yoluyla kontrol altında tutulacaktır.

Yığınlar toz oluşumunu en aza indirgeyecek biçimde, hakim rüzgâr yönleri ve hassas alıcı noktaların konumları dikkate alınarak planlanacak ve konumlandırılacaktır. Yığınlar, rüzgâr tozumasına karşı korunacaktır (örn: rüzgâr siperleri ve kuru dönemlerde su püskürtülmesiyle).

Toz oluşturması muhtemel olan malzemelerin boşaltım yükseklikleri mümkün olduğunca düşük tutulacaktır.

Mümkün olan yerlerde yığınlar hassas alıcı noktalardan uzakta konumlandırılacaktır.

İnşaat malzemelerinin kırılmasının gerektiği hallerde kırıcı ekipmanlar hassas alıcılardan uzakta konumlandırılacaktır.

Toprak yollarda kamyonlar için şantiye içi hız limitleri konulacaktır (20 km/saat);

Toprak ve diğer tozlu malzemeleri şantiye dışına taşıyan kamyonların üzerleri şantiyeden çıkmalarından önce kapatılacaktır.

İnşaat araçlarının şantiyeye girmeyi beklerken ya da şantiye içerisinde beklemeleri esnasında motorlarını kapatmaları sağlanacaktır.

Şantiye dışına çıkan kamyonların civardaki yollara toz taşımasını engellemek üzere tekerlek yıkama sistemi sağlanacaktır.

Şantiye trafiği tarafından kullanılan kamu yolları, kirliliğin birikmesini engellemek amacıyla düzenli olarak süpürülecektir.

İnşaat makinelerinin molalarda çalışır vaziyette bırakılmalarına izin verilmeyecek ya da en düşük devirde çalışmaları sağlanacaktır.

Malzeme ve ekipmanları en iyi durumda muhafaza ederek performans düşüklüğü nedeniyle egzoz emisyonu oluşması en aza indirgenecektir.

Ekipman operatörleri ve kamyon şoförlerine sorumlu oldukları faaliyetlerin hava kirliliği olasılıklarına ilişkin olarak eğitimler verilerek yukarıda sayılan önlemlerin başarılı biçimde uygulanması desteklenecektir.

İnşaat sahalarındaki toz seviyeleri, çöken toz ölçüm cihazları kullanılarak takip edilecektir. Yüklenici Türkiye’de yürürlükte olan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nde öngörülen toz rahatsızlıklarından kaçınmak üzere metrekare başına aylık 0,39 gramlık sınır değeri gözetecektir. İnşaat sahalarının yakınındaki hassas alanlarda bu seviyenin aşılması halinde, Yüklenici, inşaat faaliyetlerinin ileriki dönemlerinde tekrar oluşmaması için ilave toz kontrol önlemleri alacaktır.

AECOM Rapor Çevre


6-41

(Azaltıcı Önlemlerden Sonra) Kalıcı Etkilerin Önemi

İnşaat aşaması faaliyetlerinden kaynaklanacak toz emisyonunun değerlendirilmesinde sahada (yukarıda açıklanan) standart toz kontrol önlemlerinin alınmasıyla inşaat faaliyetleri esnasında olası toz emisyonlarının gereken seviyede engelleneceği varsayılmıştır. Projenin inşaatı nedeniyle ortaya çıkabilecek toz emisyonlarının civardaki hassas alıcı noktalarda herhangi bir önemli etki yapabilmesi muhtemel görünmemektedir.

6.6.2 İşletme Aşaması

Projede belediyenin trafik makamıyla (İstanbul Trafik Kontrol Merkezi (İBB)) birlikte çalışarak ve ayrıca farklı inisiyatifler kullanarak sürücülerin emisyonları en aza indirmeye (örn. düzenli araç muayenesi yaptırmaya, uygun sürücülük davranışları sergilemeye) teşvik edecektir.

Elektronik trafik işaretleri kullanılarak (örn. hız uyarıları, ilerideki trafik durumu ve araç emisyonlarını düşürmek için genel tavsiyeler) sürücülerin sorunsuz trafik akışı sağlamaları kolaylaştırılacak ve emisyonlar böylelikle azaltılacaktır.

Tünellerden kaynaklı emisyonların etkileri, havalandırma kanallarının konumu, biçimi ve çalışma prensibi dâhil olmak üzere dikkatlice tasarlanması ile azaltılabilmektedir. Trafikten kaynaklı emisyonların azaltılabilmesi daha zor olup, bu noktada en önemli husus trafik akışlarının yaklaşım yolları ve daha geniş yol ağı üzerinde diğer noktalarda hava kalitesi standartlarını aşmamalarının sağlanmasıdır. Araçların optimum yakıt tüketimine olanak sağlayan hızlarda sürülmesi ve iyi trafik yönetimi ile tıkanıklıkların önlenmesi son derece önemlidir. Yüksek hızlardan kaynaklı emisyonların önlenmesi adına, hız limiti 80 km/saat olarak belirlenecektir.

Proje sonucunda genel olarak trafik artışı görüleceğinden nakliye sektöründen kaynaklı olarak bölgesel sera gazı emisyonlarında bir artış görülmesi ve bunun iklim değişikliğine yol açacak sonuçlarının olması ihtimal dâhilindedir.

Kalıcı Etkilerin Önemi (Azaltıcı Önlemlerden Sonra)

Projenin işletme aşaması için herhangi bir ilave azaltıcı önlem tavsiye edilmemektedir. Bu nedenle etkilerin büyüklüğü ve önemi Bölüm 6.5’te detaylı olarak anlatıldığı biçimde kalacaktır.

6.7 Sonuçlar ve Özet

6.7.1 İnşaat Aşaması Toz Değerlendirmesi

Genel olarak, inşaat faaliyetlerinin yıkım, inşaat, toprak işleri ya da malzeme taşınması nedeniyle kaçak toz emisyonu üretme potansiyeli bulunmaktadır. Proje için bu faaliyetler tarafından oluşturulacak olan havada partikül madde emisyonları şantiye içi yönetim uygulamaları kullanılarak projenin en yakın hassas alıcılar üzerindeki etkileri orta ile önemsiz derecelerde sınırlandırılacak biçimde kontrol altında tutulacaktır. Tavsiye edilen azaltıcı önlemler sayesinde bu alıcı noktalar üzerindeki kaçak PM10 etkileri göz ardı edilebilir seviyelerde olacaktır. Projeden kaynaklanacak kaçak partikül madde emisyonlarının (toz ve PM) genel etkilerinin insan sağlığı ve rahatlığı açısından önemsiz seviyelerde olacağı değerlendirilmektedir.

Proje, bölgesel ölçekte göz ardı edilebilir seviyelerde kirletici emisyonuna neden olacaktır. Buna göre, hem işletmeye girdiği yılda hem de açılıştan 15 yıl sonra, tüm kirleticilerde %0.1’den daha düşük bir artış görülecektir.

6.7.2 İşletme Aşaması Yerel Hava Kalitesi Değerlendirmesi

Projenin işletilmesi sonucunda trafik akışları ve yaklaşım yolları ile daha geniş yol ağı üzerinde buna bağlı hava emisyonlarında değişiklik görülecektir. Aynı zamanda, tünel portallarından kaynaklı olarak noktasal kaynak emisyonları görülecektir. Bu emisyonlar insan sağlığı ve refahı, fauna ve flora ile etkilenen yolların etrafındaki malzemeler üzerinde etkiye sahip olacak ve yerel hava kalitesini değiştirecektir. Ayrıca, bölgesel hava kalitesinde daha büyük değişiklikler yaşanması da olasıdır. Proje sonucunda bazı bölgelerde trafik azalıp

AECOM Rapor Çevre


6-42

diğerlerinde artmasına rağmen genel olarak bir trafik artışı olması muhtemeldir. Modelleme çalışmasının sonuçlarına göre İstanbul Şehrinin kuzey bölgelerinde oluşacak olan bu yeni trafik kirletici (PM, NOx, VOC ve CO) emisyon seviyelerini arttıracaktır. Ancak Proje güzergâhı boyunca, Bölgenin kuzey kısımlarında görülecek olan etkilerin göz ardı edilebilir seviyelerde olması beklenmektedir.

Diğer taraftan, mevcut köprüleri ve yolları kullanmakta olan trafiğin bir kısmının yeni köprü ve otoyolu kullanmasıyla, İstanbul Şehrinin güney kısımları için bazı olumlu etkiler de olacaktır. Bu nedenle güney kısımdaki mevcut emisyon seviyelerinin düşmesi yüksek bir ihtimaldir. Dolayısıyla, işletmenin ilk yıllarında mevcut emisyon seviyelerinin güneyden kuzeye kayması muhtemeldir. Güney kısımlar için detaylı araç trafik bilgileri mevcut olmadığından, buraya ait emisyon seviyeleri tahmin edilememiştir.

6.7.3 İşletme Dönemi Bölgesel Hava Kirleticiler ve Sera Gazları Değerlendirmesi

Projenin işletme dönemi için bir sera gazı değerlendirmesi yapılmıştır. Araç ulaşımı esnasında ortaya çıkan temel sera gazı karbon dioksittir (CO2).

Yıllık emisyonların 0.27 Milyon ton karbon dioksit eşdeğeri olması tahmin edilmektedir (Mt CO2-e). Kuzey Marmara Otoyolundan kaynaklanacak olan sera gazı emisyonları ulusal sera gazı envanteri ile karşılaştırılmıştır. Projeden kaynaklanacak olan emisyonların 2011 itibariyle ulusal envanterin %0.06’sı civarında olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca, projeden kaynaklanacak olan emisyonlar, ulusal envanterdeki karayolu ulaşımı emisyonlarının %0.68’i civarına tekabül edeceği tahmin edilmektedir.

KAYNAKLAR

(1) Azot Oksitler / Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması El Kitabı DÜNYA BANKASI GRUBU; Yürürlüğe

Girişi: Temmuz 1998

(2) Koji Tsunokawa, Christopher Hoban, Yollar ve Çevre, 1997, Dünya Bankası, Washington, D.C.

(3) Stern, Arthur C., ve ark. 1984. Hava Kirliliği Temel İlkeleri. Orlando, Fla.: Academic Press.

(4) AVRUPA PARLAMENTOSU VE KONSEYİ 2008/50/EC sayı, 21 Mayıs 2008 tarihli Ortam Hava

Kalitesi ve Avrupa için daha temiz hava hakkındaki direktifleri

(5) Avrupa için Hava Kalitesi Kılavuzları, 2. Baskı, DSÖ Bölgesel Yayınları: Avrupa Serisi No:91, 2000

(6) Watson ve Chow, 2000, Kentsel Kaçak Toz Emisyonu Envanteri ile Ortam Kaynak Yükleri

Tahminlerinin Uzlaştırılması: Mevcut Bilgilerin ve İhtiyaç Duyulan Araştırmaların Özeti, Deser

Araştırma Enstitüsü, Belge No. 6110.4F.

(7) SCAQMD (1993). CEQA Hava Kalitesi El Kitabı, Güney Sahili Hava Kalitesi Yönetim Birimi, Diamond

Bar, CA 91765.