8. sınıf türkçe Ünite 2 atatürkçülük
TRANSCRIPT
2. TEMA
ATATÜRKÇÜLÜK
ZIT ANLAM ( KARŞIT ANLAMLILIK )
Sözcüklerin anlamca birbirine karşıt olmasıdır.Örnek : • Bugünün küçükleri yarının büyükleridir.• Dost , başa ; düşman, ayağa bakar.cümlelerinde belirtilen sözcükler birbirinin zıddıdır.
Aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlılarını yazınız.Artırmak × Cimri ×Ölüm ×Dar ×Nefret ×
AYIRT ET• Bir sözcüğün olumsuzu ile karşıtı farklıdır.
• Bir sözcüğün karşıt anlamı cümledeki durumuna göre değişebilir.
Örnek : Ak akçe , kara gün içindir.( “ ak” ve “ kara” sözcükleri karşıt anlamlı değildir. Biri gerçek anlamda biri mecaz anlamdadır.)
Sözcük Olumsuzu Karşıtı
İlerlemek İlerlememek Gerilemek
Zararlı Zararlı değil Yararlı
Tatlı Tatsız Acı
Korkak Korkusuz Cesur
EŞ ,YAKIN YA DA ÖZDEŞ ANLAMLI CÜMLELER• Aynı düşünce farklı sözcüklerle dile getirilir.
“Her sanatçı dünyaya farklı bakar.” cümlesiyle
“ Sanatçıların dünyaya bakış açıları birbirine benzemez .” cümlesinde anlatılmak istenen aynıdır.
Örnek:
• Çağımızın önemli şairleri ,kapalı bir söyleyiş yolu izlemektedir.• Dönemimizin başlıca ozanları anlaşılması güç bir üslubu benimsiyorlar.
• Başkalarına kötü davranan insanlar , kendilerinden hoşlanmayanlardır.• Kendisini sevmeyenden iyilik beklenemez.
• Çalışmak için gün ve saat bekleme; istediğin gün ve saatte çalışabilirsin.• Çalışmak için gün ve saat değil , istek gereklidir.
SIRA SENDEAtatürk’ün sözlerini anlamca ilgili olan cümlelerle eşleştiriniz.
1) Toplumda en yüksek hürriyetin ,en yüksek eşitlik ve adaletin devamlı şekilde sağlanması ve korunması ancak tam anlamıyla milli egemenliğin kurulmuş olmasına bağlıdır.
a) Türk yurttaşlarını her açıdan medeni bir cemiyete dönüştürmek için reformlar gerçekleştirilmiştir ve gerçekleştirilmektedir.
2)Egemenliğinden vazgeçmeye rıza gösteren bir milletin akıbeti elbette felaketler , elbette musibettir.
b)Birey ve siyasal bakımdan örgütlenmiş bir millet , birbirine muhalif değil ; bütünü oluşturan parçalardır.
3)Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılapların amacı , Türkiye Cumhuriyeti halkını her bakımdan uygar bir toplum haline getirmektir.
c) Hakimiyet hakkını artık istememeyi kabul eden bir ulusun sonu , kuşkusuz yıkımdır.
4) Devlet ve fert , birbirine karşı değil ; birbirinin tamamlayıcısıdır.
d) Ulusal hakimiyet tam olarak oluşturulmamışsa bir cemiyette özgürlük,denklik ,hak ve hukuka uygunluk sürekli olarak elde edilemez.
Atatürk’ün Sözleri Anlamca İlgili Cümleler
SORU ÇÖZELİM
I. Yapılan her yanlış, daha iyi bir sistem oluşturmak için bir fırsattır. II. Yaptıklarının bilincinde olmayanlar, yanlışlarını sürekli yinelerler. III. Hiç yanlış yapılmaması, her şeyin kusursuz olduğu anlamına
gelmez. IV. Doğruya ulaşabilmek için, yapılan yanlışlardan ders almasını
bilmek gerekir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca birbirine en yakındır?
A) I.ve II. B) I.ve IV. C) II.ve III. D) II.ve IV
ANLAMCA ÇELİŞEN CÜMLELER
• Birbiriyle ters düşen , tutarsız olan duygu ve düşünceleri ifade eden cümlelerdir.
“ Manası anlaşılan bir şiir bütün güzelliğini kaybetmiştir.” cümlesi ile
“ Herkesçe anlaşılan şiir en güzel şiirdir.” cümlesi anlamca çelişmektedir.
Örnek: Tiyatro ,gerçeğin kendisi değildir; planlanmış ve düzenlenmiş
şeklidir.Tiyatro , dış gerçekliği olduğu gibi anlatan bir sanattır.
Sanatçının neyi söylediği değil nasıl söylediği önemlidir.Sanatçı toplumu ilgilendiren konular bulmadıkça başarıyı
yakalayamaz.
Bilgisiz insanlar , sessizlik örtüsü altında gizlenir.Boş fıçı çok langırdar.
SIRA SENDEAşağıdaki atasözlerini çelişenleriyle eşleştiriniz.
1 ) İyi insan lafının üstüne gelir. a) Aklın yolu birdir.
2) Fazla mal göz çıkarmaz. b) Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
3) Akıl ,akıldan üstündür. c)Azıcık aşım , kaygısız başım.
4)İki çıplak bir hamama yakışır. d) Dost kara günde belli olur.
5) Eğri oturup doğru konuşalım. e) Öfkeyle kalkan zararla oturur.
6) Düşenin dostu olmaz. f) Lafla peynir gemisi yürümez.
7) Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. g) İti an , çomağı hazırla.
8) Öfke baldan tatlıdır. h)İki gönül bir olunca samanlık seyran olur.
SORU ÇÖZELİM
Aşağıdakilerden hangisi görseldeki cümleyle anlam bakımından
çelişmektedir? A) Mutluluk gözyaşları dökmek insanı rahatlatır. B ) Selin yıkıcı etkilerinden korunmak için gereken önlemler alınmalıdır. C ) Ağlamak , sevinci yok eden bir düşmandır. D ) Neşeli insanlar , hiçbir zaman gözyaşı dökmezler.
Gözyaşları , hiçbir zaman neşeyi sürükleyip götürecek bir sel
değildir.
CÜMLEDEN ÇIKARILAMAYACAK YARGI• Bazı cümleler , içinde birden çok yargı barındırabilir.Sınavlarda cümlede
bulunmayan yargı sorulabilir.Örnek:
Yanıt “D” dir.
“ Bu sanatçının yazılarını bir söyleşi havası içinde kaleme alması , kolay anlaşılır bir dil kullanması , otobiyografik unsurlara yer vermesi yazılarının uzun soluklu olmasında etkili olmuştur. “ cümlesinden çıkarılamayacak yargı aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Yazılarını sohbet eder gibi yazdığı B) Yazılarının dilinin sade olduğu C) Yazılarında kendi yaşamından söz ettiği D ) Yazılarının etkileyici olduğu
CÜMLE TAMAMLAMA• Eksik bırakılan cümleyi tamamlama sorularında dikkat etmemiz gerekenler
cümlenin anlam akışı yani konusu , iletisi ve cümlenin anlam birliklerini bağlayan bağlaçlardır.
Örnek : • “Sevmekten korkmayın , sevdikçe dünyanız ……………, yalnızlık nedir ……….” Cümlesinde sevmenin iyi bir şey olduğu , sevgi ile yalnızlığın birbirinin
tersi olduğu anlatılıyor. O halde bu cümleyi “ renklenecek / bilmeyeceksiniz “ sözleriyle tamamlayabiliriz.
SIRA SENDE Aşağıdaki cümlelerde boşlukları uygun sözcüklerle tamamlayınız.
• Özyaşamöyküsü yazmak kolay değildir çünkü insan çoğu kez ………………koruyamaz; otobiyografide kendini övmeden yapamaz.
• Birçok sanatçının sanat dünyasından silinip gitmesinin nedeni …………………………………..
• Ailede tüm yükümlülükleri üzerine alan , çocuklarını her türlü sorumluluktan uzak tutan anne ve babalar ……………………….bireyler yetiştirir.
• ………………… öğüt veren , ………………….. öğüt verenden daha etkilidir.• Kullanılmayan …………., harcanmayan ve kimseye faydası dokunmayan
……………gibidir.kendine
benzeyenbilgi / para
nesnelliğinidavranışlarıyla /
sözleriyle
özgün olamamasıdır
DOĞRUDAN ANLATIM CÜMLESİ
Başkasına ait bir sözün hiç değiştirilmeden anlatıldığı cümlelere doğrudan anlatım cümlesi denir.
Doğrudan anlatım cümlesi “der , dedi “ sözleriyle aktarılır ve tırnak işareti içine alınır veya tırnak içine alınmadan , aktarılan sözün sonuna
virgül getirilerek “diyen , diyor” sözleriyle aktarılır.
Anne : Bugün eve misafir gelecek.Çocuk : Annem “Bugün eve misafir gelecek.” dedi.
ya da Çocuk : Bugün eve misafir gelecek , dedi annem.
DOLAYLI ANLATIM CÜMLESİ Başkasına ait bir sözün değiştirilerek verilmesiyle oluşan cümlelere
dolaylı anlatım cümlesi denir.
Bu cümlelerin sonunda genellikle, “belirtti, ifade etti, söyledi” gibi sözler bulunur.
Dolaylı anlatım cümlesi aktarılırken aktarılan cümlenin yargı bildiren sözcüğü yani yüklemi fiilimsiye dönüştürülür.
Öğretmen : Çocuklar , yarına kadar ödevlerinizi mutlaka yapın.Öğrenci : Öğretmen , yarına kadar ödevlerimizi mutlaka yapmamızı söyledi.
SIRA SENDE Aşağıdaki sözlerin dolaylı ve doğrudan anlatımlı şekillerini boşluğa yazınız.
Tamirci : Arabayı iki hafta bize bırakmanız gerekecek.
…………………………………………………
Konuşmacı : Ömer Seyfettin toplumumuza okuma alışkanlığı
kazandıran yazarların başında gelir.
………………………………………………..
O, senin çok dürüst ve güvenilir biri olduğunu söyledi.
……………………………………………………
Uzaklaştıkça nesneleri seçmekte zorlandığını söyledi.
…………………………………………………
KAYNAKÇA (BİBLİYOGRAFYA/BİBLİYOGRAFİ ) YAZIMI
• Belli bir konu , yer ve dönemle ilgili yayınları kapsayan veya en iyilerini seçen esere kaynakça denir.
Kaynakçalarda yayınların bilgileri şu şekilde yazılır:
NOT: Virgülleri ve noktayı koymayı unutmayalım.
Yazarın Soyadı, Adı , Yayının Adı, Yayınevinin Adı, Basım Yeri, Basım Yılı.
SIRA SENDE Aşağıdaki bilgilere göre kaynakça oluşturunuz.
Cemal Süreya Yapı Kredi Yayınları
İstanbul 2012 Şapkam Dolu Çiçekle
Epsilon Yayıncılık
İnci ARAL 2003 Anlar İzler Tutkular
İstanbul
Deyimler Sözlüğü
1998 İstanbul İnkılap Kitabevi
Ömer Asım AKSOY
…………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………….
SORU ÇÖZELİM
Yukarıdaki kitabın kapağında yer alan bilgiler kullanılarak kaynakça yazılmak istenmektedir.
Buna göre aşağıdakilerin hangisinde kaynakça doğru yazılmıştır?
A ) GÖKTEKE , Elif , Karalama Defteri , Yapı Kredi Yayınları , İstanbul , 2012 . B ) Nurullah Ataç , Yapı Kredi Yayınları , Karalama Defteri , 2012 , İstanbul . C ) Elif Gökteke , Karalama Defteri , Yapı Kredi Yayınları , İstanbul , 2012 . D) ATAÇ , Nurullah , Karalama Defteri , Yapı Kredi Yayınları , İstanbul , 2012 .
Kitabın Adı : Karalama Defteri KARALAMA DEFTERİ Yazar : Nurullah ATAÇ Nurullah ATAÇSayfa Sayısı : 175 İstanbul 2012Kitap Editörü : Elif GÖKTEKE Yapı Kredi Yayınları
Anı türünde kullanılan anlatım biçimleri öyküleyici, açıklayıcı, betimleyici anlatımdır.
Bir kişinin başından geçtiği ya da tanık olduğu olayları , durumları gözlemlerine dayanarak anlattığı yazı türüne anı denir.
ANI ( HATIRA )
Durum çok korkunç bir halalıyordu. Yüz bin kişilik Yunan ordusu, bütün mühimmatı ve levazımı ile, Ankara’ya gelmekistiyordu. Hatta, Ankara’da bazı İngiliz zabitlerine ziyafet vereceklerini söyleyerek onlarıdavet etmişlerdi. Türk ordusu yirmi beş bin kişilikti. Henüz bir mağlubiyet geçirmişti. Ateşkuvveti Yunanlıların yarısından azdı, nakil vasıtaları çok kıttı, silahları değerce düşüktü. Bu,son teşebbüstü. Ya son bir taarruza geçmek ya da mahvolup gitmek gerçeği ile karşıkarşıyaydık. Fakat, bizler o günü görmeyecektik. İşte, garip bir surette “Ben” denilen şeyintamamen milletin içine karışmış olduğunu en fazla o zaman hissettim. Millet göçerse, ben deonlarla beraber gitmek istiyordum. Bence kendimin, bir küçük parça olmamın hiç bir önemiyoktu. On altı Ağustos’ta, Mustafa Kemal Paşa’ya telgraf çekerek gönüllü olmak istediğimiyazdım. Beni Garp cephesine tayin eden bir cevap aldım. Sureti aşağıdadır:“Halide Edib Hanımefendi HazretlerineAceledirGarp cephesiOrdu safları arasında vatanımızın müdafaasına fiilen iştirak için şiddetli arzu ile vukubulan müracaatı vatanperveraneleri orduca memnuniyetle telakki olundu. Hizmetifiiliyeyi askeriyyeye kabul ve Garp cephesine memur edildiğinizi tebliğ ederim. Keyfiyetcephe kumandanlığına da iş’ar kılındı. İlk vasıta ile cephe karargâhına müracaat veoradan vazifenizin telakki buyurulması rica olunur.Fi 18/8/37BaşkumandanMustafa Kemal”
ÖRNEK
AYIRT ET• Her iki yazı türünün de kaynağı kişilerin yaşamı, başından
geçenlerdir. Ancak anı, söz konusu kişinin hayatının belli bir kısmını, biyografi ise kişinin hayatının tamamını konu alır.Anıda anlatıcı, "ben"dir, yani olaylar birinci kişinin ağzından aktarılır. Biyografide anlatıcı, "o"dur yani olaylar üçüncü kişinin ağzından verilir.Anıda anlatan ve yaşayan aynı kişi olduğundan samimi bir üslup vardır. Dolayısıyla anıda öznellik hâkimdir. Biyografide yaşayan ve yazan farklı kişilerdir, bu yüzden nesnel ve resmi bir üslup kullanılır.
ANI - BİYOGRAFİ
• Günlük, günü gününe kaleme alınan olaylar, duygu ve düşüncelerden oluşur. Anı ise, genelde üstünden uzun yıllar geçmiş olay ve durumları işler.ANI -
GÜNLÜK
Nutukların askeri, siyasal ve dinî olmak üzere üç çeşidi vardır. Türk edebiyatında ise ilk siyasî söylev örneği Orhun Yazıtları’dır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde Cumhuriyet Halk Partisi ikinci kurultayında 36.5 saat süreyle okuduğu Nutuk'u, Gençliğe Hitabe'si ve cumhuriyetin 10. yılında okuduğu 10. Yıl Nutku önemli birer söylev örneğidir.
Bir topluluğa düşünceler, duygular aşılamak amacıyla söylenen uzunca, coşkulu ve güzel sözlere nutuk (söylev) denir.
SÖYLEV(NUTUK )
Öğretmen Hanımlar, Öğretmen Beyler! Memleketi, milleti kurtarmak isteyenler için, millî onur sahibi olmak, güzel niyet, fedakârlık gerekli olan özelliklerdendir... Fakat bir sosyal yapıdaki hastalığı görmek, onu tedavi etmek, sosyal kurumu çağın gereklerine göre ilerletebilmek için, bu özellikler yeterli gelmez; bu özelliklerin yanında ilim ve fen gereklidir. İlim ve fen girişimlerinin çalışma merkezi ise okuldur. Bundan dolayı okul gereklidir. Okul adını hep birlikte saygıyla söyleyelim. Okul genç beyinlere, insanlığa saygıyı, millet ve memlekete sevgiyi, onuru, bağımsızlığı öğretir... Bağımsızlık tehlikeye düştüğü zaman onu kurtarmak için takibi uygun olan en sağlam yolu belletir... Memleket ve milleti kurtarmaya çalışanların aynı zamanda mesleklerinde birer namuslu uzman ve birer bilgin olmaları gerekir. Bunu sağlayan okuldur. Ancak bu şekilde her türlü girişimlerin mantıklı sonuçlara ulaşması mümkün olur.
Mustafa Kemal ATATÜRK
ÖRNEK (Atatürk’ün Bursa Söylevi )
Sizi buraya kararlaştırdığım genel taarruzda şimdiye kadar gösterdiğinizden daha büyük fedakârlık ve cesaret istemek için topladım. Adı bütün cihanda ün salmış İstanbul gibi bir beldeyi zapt edeceksiniz. İstanbul’un adı geçen her yerde, o şehri zapt eden kahramanlar olarak şan ve şerefle anılacaksınız. Bize daima pusular hazırlayan bu şehri zapt ettikten sonra güven ve emniyet içinde yaşayacağız, kapımızı açık bırakacağız. Kale duvarlarını toplarla o kadar hırpaladık ki, size hedef olarak bir kale değil, bir ova gösteriyorum. Fakat bununla beraber şehrin alınması kolay değildir. Yıkılmış kaleler üzerine saldıracak yiğitler, büyük tehlikelerle karşılaşacaktır. Maharetiniz, cesaretiniz her engeli yenecektir. Zafer rüzgârı bizden yana esecektir! Askerlerinizi şevkle coşturunuz! Onlara anlatınız ki harp üç şeye bağlıdır: Yılmamak, namus ve itaat… Ne kadar yüksek bir maksada itaat ettiğinizi göz önünde bulundurun! Hücumda ben sizin yanınızda olacağım. Hücum boruları çaldıktan sonrası sizindir! Komutanlar, sizleri selamlıyorum! (Fatih Sultan Mehmet, 29 Mayıs 1453
ÖRNEK ( Fatih Sultan Mehmet’in Söylevi)
SAYILARIN YAZIMIatmış
altmış
60
iki yüz elli
ikiyüzelli
250
Hangisi
doğru?
• 1. Sayılar harflerle de yazılabilir: bin yıldan beri, on dört gün, haf tanın beşinci günü, üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf vb.
• Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır: 17.30’da, 11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kumaş, 1.250.000 kişi vb.
• Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala, saat sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda vb.
• Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir: 1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon 412 milyar vb.
3. Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. Ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır: 650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşkr.)
2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir vb
4. Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz: %25, ‰50 vb.
7. Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur: 4.567, 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500 vb.
6. Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır: II. Dünya Savaşı; XX. yüzyıl; III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward; 1.XI.1928; I. Cilt; I)... II) ... vb.
5. Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır: altmışaltı, ellibir, yirmibir vb
8. Sayılarda kesirler virgülle ayrılır: 15,2 (15 tam, onda 2); 5,26 (5 tam, yüzde 26) vb.
9. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır: 15., 56., XX.; 15’inci, 56’ncı, XX’nci vb.
10. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: 2’şer değil ikişer, 9’ar değil dokuzar, 100’er değil yüzer vb.
UYARI: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sa dece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz: 8.’inci değil 8’inci, 2.’nci değil 2’nci vb.
13 . Notayı niteleyen sayılar ayrı yazılır: on altılık, otuz ikilik, altmış dörtlük.
11: Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır: 4/8’i (dört bölü sekizi), 1/2’si (bir bölü ikisi) vb.
12. Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz.
DOĞRU MU YANLIŞ MI ?Aşağıdaki cümlelerde sayıların yazımını doğru ya da yanlış olarak değerlendiriniz.
CÜMLELER D Y
Bu perde 15 metre kumaştan çıkar.
Bu türkü dokuz sekizlik notayla yazılmış.
Sadece 5'nci sınıf öğrencileri bu tiyatroyu izlemiş.
Herkese üçer kalem düşüyor.Bu gelenek bin yıldır sürüyor.
Bir yıl üçyüzaltmışbeş gündür.
Türkiye’nin nüfusu 2012 yılı sonunda 75.627.384 kişiye ulaştı.
HATIRLAYALIM( YAZIM KURALLARI )
HATIRLAYALIM( ANLATIM BİÇİMLERİ )
ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM• Deniz tarafından bir ihtiyar, balıkçı
kahvesine doğru usul usul ilerledi. Kapıyı aralayarak içeriye girdi. Sağda solda uyuyanlar vardı. Gür bir sesle herkesi selamladı. Kendinden emin adımlarla ilerledi, cam kenarındaki bir masaya oturdu. Garsondan bir çay istedi. Çayını içti, parasını ödedi ve dışarı çıktı. Denize doğru, İçli bir şarkı söyleyerek yavaş yavaş yürümeye başladı.
• Bu parçada, bir ihtiyarın (kahraman), balıkçı kahvesine (yer) gitmesi (olay) ve orada bir süre (zaman) oturup çay içtikten sonra ayrılması anlatılıyor. Yani paragrafta, bir ihtiyarın yaşadıkları öyküleniyor.
BETİMLEYİCİ ANLATIM• Anadolu’nun hüzünlü sonbaharlarından
biriydi. Toprak yola serpilmiş gibi duran seyrek taş parçaları güneşin ilk ışıklarıyla parıldıyor, araba sarsıldıkça gözlerimin önünde kıvılcımlar gibi yanıp sönüyordu. Ara sıra daha fazla koşmak isteğiyle şahlanan gürbüz hayvanların yoldan kaldırdıkları tozlar, arabayı sararak boşlukta uçuşuyor; titreşiyor, sonra dalga dalga yere inerek gözden kayboluyordu.
• Bu parçada yazar, bir yolculuk sırasındaki gözlemlerini anlatıyor. Bu anlatılanlar da (toprak yol, seyrek taş parçaları, atların kaldırdığı tozlar…) biz okuyucuların gözünde canlanıyor. Böylece yazar, kendi gördüklerini okuyucularına canlı bir biçimde anlatma amacını gerçekleştirmiş oluyor.
AÇIKLAYICI ANLATIM
• Bulut, havanın yüksek tabakalarında çeşitli yığınlar halinde toplanmış su buharıdır. Bunlar güneşin sıcaklığıyla havada yükselmeye başlar. Yükseldikçe daha soğuk hava tabakalarına rastlar. Böylece su buharı, su damlacıkları haline gelir. Bulutların havada durmasını düşme hızlarının az olması sağlar. Ağırlaşınca düşenler, sıcak hava ile karşılaşınca yeniden buharlaşıp yükselir.
• Bu parçada yazar “bulut” hakkında bilgi vermektedir. “Bulut”un ne olduğu ile ilgili bilgileri; kısa, yalın, anlaşılır ve kişisellikten uzak bir üslupla bize aktarmaktadır.
TARTIŞMACI ANLATIM
• Romancı konuyu önyargılarla ele almamalıymış! Ya nasıl ele almalıymış? Konusu önyargılarla ele alınmamış tek bir sanat yapıtı bilmiyorum. Sanatçı, yapıtını hazırlamak için birtakım seçmeler yapar, ya konuyu seçer ya konunun işlenişinde kullanılacak yöntemi. Bir kere bu seçme bile bir önyargıdır. Önyargıyla hiçbir ilgisi yokmuş gibi görünen, aşkı anlatan kitapları inceleyin. Hepsinde, sevgililerin kavuşmasına engel olan kuvvetlere yazarın karşı durduğu görülür.
• Yazar, kendi görüşü ile karşıt görüşü bir arada verip kendi görüşünün doğru olduğunu ileri sürüyor, örnek vererek (yazarların, aşkı anlatan kitaplarında kötülere karşı oluşu) bunu destekliyor.
TEMA SONU SORULARI 1- Yedi yaşımda bile yoktum. Arabaya binmekten, evden
uzaklaşıp değişik yerler görmekten inanılmaz ölçüde hoşnut olurdum. Bir gün motora bindirdi babam beni, eski model bir motora. Yine uzaklaştık evden, değişik değişik yerler gezdik. Ama bir yer vardı, bir köprü, bir tren köprüsü. Bu köprünün altından geçerken sımsıkı sarıldım babama, bu anı hiç unutmayacağım dedim içimden, öyle de oldu, ne zaman bir köprünün altından geçsem bu anı hatırlarım.
Yukarıda verilen parça hangi edebi türün örneğidir? A) Günlük B) Deneme C)Anı D) Gezi
2 -Yaşanmakta olanı değil, yaşanılmışı anlatır anıcılar. İster istemez belleklerinde kalanı yansıtırlar. Bunun için de geçmişin tanıklığını yapar anılarını yazan kişiler. Anılarla tarih kesişir. Yalnız tarih değil anıların yaşam öyküleriyle günlüklerle de iç içe girdiği durumlar vardır. Ancak bu türlerden belirleyici yönleriyle ayrılır anı. Söz gelimi tarihlerde gördüğümüz nesnellik, bilimsel doğruluk, anlatılan yer, zaman ve tarih göstererek yüzde yüz kanıtlama gibi bir kaygı yoktur anılarda. Salt anlatıcısının yaşam serüveni içine sıkışıp kalmamış, onun dışına çıkıp o dönemi yansıtmasıyla da yaşam öyküsü ve öz yaşam öyküsünden ayrılır. Güncelere gelince günlüğün oluşması; günü gününe saptanan olaylara, düşüncelere duygulara bağlıdır.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?
A) Günlüklerin günü gününe yazıldığına
B) Anı yazarının geçmişe tanıklık yaptığına
C) Anılarda anlatılanların belgelenmek zorunda olmadığına
D) Anı yazarının farklı kaynaklardan yararlandığına
3 - Kişinin yaşadıklarını, izlediklerini günü gününe not etmesi, yazmasıdır. Anıya çok benzer. Anı, yaşandıktan sonra; ... ise her gün yazılır. Boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) RöportajB) FıkraC) DenemeD) Günce
4- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde rakamdan sonra gelen ekin yazımı yanlıştır?A) Emek Mahallesi’nde 20 nci Sokak’ta oturuyoruz.′B) Ortaokulun 8’nci sınıfında okuyorum.C) Babam bu saati 17 nci yaş günümde almıştı.′D) Bu romanın yakında 6 ncı baskısı yapılacak.′
5- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır?
A )Öğretmenimiz tatilde herkesin 2’şer kitap okumasını istedi.
B ) Kaçırdığın programın tekrarını bugün saat 3’te izleyebilirsin.
C ) Otuzsekiz sayfa kaldı ama bir türlü bitiremiyorum kitabı.
D) Toplantı 11.00 ‘da başlayacak.
6- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur ?
A ) 9’ncu katta oturduğumuz için şehrin her yerini görebiliyoruz.
B) Seminer için geldiğim bu kentte onbeş gün kalacağım.
C ) İkiye çeyrek kala metro istasyonunun önünde olur musun?
D ) Elindeki çiçekleri 3’er 5’er dağıttı.
7- Ne denli yetenekli olursa olsun, kültürel birikimi olmayan bir toplumun sanatçısı başarılı olamaz.
Aşağıdakilerin hangisi, anlam bakımından bu cümleye en yakındır?
A) Sanata ilgi gösterilmeyen bir ortamda, sanatçının yeteneklerini geliştirmesi mümkün olmaz.
B) Bir toplumun kültür mirası ile sanatçının yeteneği arasında sıkı bir ilişki vardır.
C) Sanatçının başarılı olabilmesi, kültürel birikimi olan bir toplumda yaşamasına bağlıdır.
D) Bir toplumun kültürel birikimi, o toplumdaki sanatçıların etkinliğine bağlıdır.
8- “Geleceğimizin nasıl olmasını istiyorsanız......... öyle........ ”
cümlesindeki boşlukları en uygun şekilde aşağıdakilerden hangisiyle tamamlayabiliriz?
A) doğayı - koruyunuz B) gençlerimizi - eğitiniz C) insanları - yetiştirin D) çocuklarınıza – davranınız
9- “Şiirlerindeki işçiliğini hep sakladı, .......................”
Bu cümle aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa cümlenin anlamı pekişmiş olur?
A) yaşamıyla ve şiirleriyle hesaplaştı B) kolay bir iş yaparmış gibi davrandı. C) bütün şiirlerinde aynı şiir dünyasını yansıttı. D) daha çok ölüm ve sevgi temasını işledi.
10- ) Zaman ileriye doğru akıp gittiğine göre, büyülendiğimiz “gelecek”, aslında el değmemiş “geçmiş”ten başka bir şey değildir.
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle aynı anlamdadır?
A) Zaman, geçmişten geleceğe akıp giden bir nehirdir. B) Gelecek dediğimiz zaman dilimi, günü gelince geçmiş adını alır. C) Geçmiş ve gelecek, zamanın birbirine en uzak duraklarıdır. D) Zamanın doğduğu kaynak geçmiş ise, döküldüğü deniz de
gelecektir (2011 – SBS )
11 - “Oraların sert havasına katlanmak zordu.” cümlesindeki “sert” sözcüğünün karşıt anlamlısı aşağıdakilerin hangisinde kullanılmıştır?
A) Şehrimizin iklimi yumuşaktır, ne yazın bunalırsınız ne de kışın donarsınız.
B) Bana her zamanki yumuşak, tatlı ve sonsuz şefkatiyle bakıyordu. C) Yaş dallar yumuşak olur, kolaylıkla bükülür. D) Uzun gagasını yumuşak topraklara sokar, otların kökündeki yaşlığı
emerek yaşarmış. (2013 – SBS)
12 - “Türk resmi, Alplerin ötesinde değil, Torosların eteğinde aranmalıdır.”
Bu görüşte olan bir ressamın, aşağıdakilerden hangisini söylemesi beklenemez?
A) Önce Anadolu’yu tanımalı, orada mevsimlerin renk cümbüşüne katılmalısın.
B) Yerli renklerden, yerli motiflerden de evrensel boyutlara varılabilir.
C) Uzağa gitmeye ne gerek var; pencerendeki menekşeye, bahçendeki salkım söğüde bak yeter.
D) Yaşadığın yerin pek önemi yok, canın neyi isterse, onun tuvaline almalısın.
13- Aşağıdaki cümlelerden hangisinde "dolaylı anlatım" söz konusudur?
A) Hayat öğrenme hırsıyla birleşmezse, yaşamaya değmez, der.B) Sana kaç kez, beni bir daha arama, dedim.C) "Herhalde Ankara'dan vazgeçecek değiliz." dedi.D) Gözlerin yalan söylemediğini sen mi söylüyorsun?
14 - Yazar, bir duyguyu kazıyıp altında saklanmış başka bir duyguyu gösteriyor okura. Bu cümleyle anlamca çelişen yargı, aşağıdakilerden hangisidir? A) Yazar, tüm insanların bildiği gerçekleri anlatmaktadır. B) Yazar, okuyucuya yeni ufuklar açmaktadır. C) Yazar, eserlerinde anlam derinliğine ulaşmaya çalışmaktadır. D) Yazar, daha önce fark edilmeyenleri göstermeyi amaçlamaktadır.
15- Medeniyet; insanlığın yararı gözetilerek yapılan bilimsel ve teknolojik çalışmalar ile insani, evrensel değerler bütünüdür. Burada geçen “bilimsel ve teknolojik çalışmalar” ile “insani, evrensel değerler” kavramları açıklandığında medeniyetin bütün insanlığın birikimi olduğu anlaşılır. İnsani, bilimsel ve teknolojik çalışmalar, tarih boyunca çeşitli toplumlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Evrensel değerler ise farklı kültürlerden süzülen ve bütün insanlık için geçerli olabilecek düşünceleri davranışları ve tutumları içerir.
Bu paragrafın anlatımında aşağıdakilerin hangisinden yararlanılmamıştır? A) Tartışmadan B) Açıklamadan C) Tanımlamadan D) Karşılaştırmadan
