Amadora da Vila

A cova da meiga

2

© Amadora da Vila, 2011.

© Lastura, 2011. www.lastura.blogspot.com

Creative Commons

Alcálima by Xavier Frias Conde is licensed under a Crea-

tive Commons Reconhecemento-Não comercial-Sem

obras derivadas. 3.0 Espanha License.

All rights reserved worldwide.

A cova da meiga

5

A cova da meiga

“Brillante, Sr. Ponte, é vostede brillante. Os

membros do xuri sentímonos honrados de ter coñe-

cido a un novo e prometedor escritor, este premio

acredita o relato “Unha vida roubada” como o me-

llor neste certame. Aprovéiteo Sr. Ponte, é a opor-

tunidade de amosar a súa valía. Parabéns”

Os aplausos resoaban na mente de Manuel

Ponte. Unha e outra vez, revivía o intre no que fora

galardoado co premio literario para escritores no-

veis “Uxía Montemaior”. O premio era un primeiro

paso na súa carreira literaria: unha estadía nunha

magnífica casa de descanso chea de paz, rodeada

de idílicos xardíns con árbores centenarias e vistas

ao mar. Nese lugar sería quen de acadar o seu soño:

escribir a súa primeira novela que sería publicada

en canto a tivese acabada.

Era un galardón merecido, a pesar da súa xu-

ventude dedicara a súa vida a loitar por aquilo ao

que aspiraba: ser un grande escritor. Preparárase a

fondo estudando, lendo, ollando cada recuncho da

6

natureza, as facianas das persoas que se cruzaban

no seu camiño; escudriñaba na alma humana con

certo descaro e iso, en máis dunha ocasión, fora

motivo de problemas. O seu carácter retraído, en-

simesmado, non era de grande axuda para ser un

mozo popular entre os seus compañeiros da facul-

tade. Puxéranlle de alcume “San Pío” e ríanse del a

esgalla.

Manuel tentaba que aquelas situacións non da-

nasen a súa mente prodixiosa. Era coñecedor do

seu talento e ese premio reafirmaba a súa, non pou-

co modesta, convicción. No seu cuarto os libros

amontoábanse con tal orde que só el eran quen de

poder tocalos; todos os seus escritos estaban per-

fectamente ordenados enriba do escritorio. Ninguén

podía entrar alí. Nin a súa nai. El era o encargado

de manter esa orde case sinistra dedicándolle as

horas que precisase. Ás veces non saía nin a comer,

era quen de se pechar entre aquelas paredes días

enteiros mentres na súa cabeza se amontoaban cen-

tos de historias á espera de seren vomitadas no pa-

pel dándolles forma. Xa perdera a conta do tempo e

o esforzo que o levara a acadar o premio “Uxía

Montemaior”, a súa paixón pola lectura e a escrita

comezara sendo un cativo que se choía no cuarto de

baño entre montóns de cómics, mentres os seus

7

irmáns batían na porta nun intento inútil por utilizar

aquela peza.

Aquela noite case non durmira, estaba nervioso

e un pouco alterado. Os seus pais esperábano para

levalo á casa de descanso onde iniciaría unha ca-

rreira talentosa. Despediuse da súa familia dun xei-

to frío, ben coñecía as regras: non podería ter con-

tacto co mundo exterior, nada que perturbase o seu

maxín de escritor, eran as bases do certame e tiña

que acatalas. Mais non sentiu mágoa ao despedirse

dos seus, ao contrario, un alivio apoderouse del ao

tempo que se enchía dunha calma interior mentres a

súa imaxinación voaba entre a “sipnose” dunha

gran novela. Quizais a vida endexamais lle brinda-

ría de novo unha oportunidade como aquela.

A casa era espazosa, limpa como a el lle gusta-

ba. A limpeza inmaculada enchía o ar dos vapores

dos desinfectantes. Gustaba daquel olor, a limpeza

e a orde eran necesarias para a súa maquina creado-

ra traballar sen perturbacións. Unha empregada

levouno ao cuarto que ocuparía: era unha estanza

cunha decoración minimalista na que só había unha

cama, unha mesiña de noite e un armario encastra-

do na parede sen espellos. O baño seguía a mesma

liña decorativa. Xa ás soas, quedou enfeitizado pola

vista que se espallaba ante os seus ollos a través das

grandes xanelas: o mar remataba na liña do hori-

8

zonte, inalcanzable, tanto coma o foran até ese

intre os seus soños. Na distancia, distinguíase un

pequeno porto cheo de diminutas embarcacións que

daba cor á inmensidade azul do océano e á nova

vida que comezaba a partires de aí. Baixou a vista e

parouna nos xardíns da casa, alí reinaba unha quie-

tude perturbadora para os que non fosen amantes da

natureza e o silencio. Todo era perfecto até que, de

súpeto, reparou en que non había escritorio no

cuarto, ferramenta indispensable para a arte da es-

crita. Preguntou no mostrador do corredor, sempre

habería alguén alí por se precisaba algo. Indicáron-

lle onde se atopaba a sala le lectura, lugar no que

estaba todo disposto para levar a cabo a súa tarefa.

Encarou os pasos ao cuarto de seu, tiña que desem-

pacar os poucos libros que levara con el. Acariñou

neles , paseniño, cun pano de papel que había enri-

ba da mesiña, ao tempo que ollaba as letras dos

títulos que tantas veces o levaran ao mundo que

lindaba coa realidade; logo gardounos no caixón e

axiña esqueceuse deles na procura dunha historia

que contar. O derradeiro trámite sería a entrevista

co director do centro, a partires de aí, o tempo per-

tencíalle a el e á súa literatura.

O director era un home amable aínda que a

Manuel non lle cadrou tanta pregunta escudriñando

na súa intimidade. “Que demos lle importan a este

9

tipo as miñas relacións persoais, as lembranzas da

miña nenez… O escritor son eu, o dono do talento,

non preciso desta empresa para ser grande…” As

respostas foron esquivas, cortantes, e pola forma en

que o miraban aqueles inmensos ollos verdes soubo

que non fora do seu agrado. O resto da mañá seme-

llaba non acabar, perdido entre pensamentos nega-

tivos que embafaban o seu maxín. Ao tempo unha

sensación de ser observado apoderouse del.

A hora do xantar tamén foi incómoda. Cría ser

o único morador daquela casa, de feito, ademais do

persoal e do director, non se atopara con ninguén,

mais no comedor deuse conta de que non era o úni-

co xenio. Coñeceu a un pintor novo, un ancián pro-

fesor que desenrolaba unha tese matemática e unha

violinista moi noviña a que aínda non lle trouxeran

o seu violín. E el, que se cría o centro do mundo.

“Claro! Isto é unha fundación destinada a fomentar

e desenrolar outras disciplinas aparte da literaria,

que parvo son!”. Rodeado de xente coma el, a sen-

sación que tivera de inquedanza desaparecía pase-

niño.

A tarde pasouna a mirar ao mar a través dos

cristais sen comunicar con ninguén, precisaba ato-

par a voz que sempre o agarimaba con fermosas

historias e poesías. Era a súa meiga, agochada nun

recuncho do seu talento nunha cova que construíra

10

para ela, de verbas escritas con letras esveltas e da

cor do ceo. Ás veces agochábase tanto no seu re-

canto que a meiga non falaba. Logo, cando saia,

apoderábase do seu corpo, da súa mente, da súa

alma.

De súpeto, a meiga falou e Manuel escribiu sen

descanso, saía do cuarto só para almorzar xantar e

cear. E despois da cea tiñan a obriga de retirarse a

descansar. “Durmir! Con todo o que teño na cabe-

za!” Ás veces, sería quen de matar aquela meiguiña

que non deixaba de asubiar desde a cova que a acu-

billaba para que espelise o sono e sentase a escribir.

Mais alí, o descanso era unha obriga, a quen non

puidese durmir metíanlle pílulas na boca arreo.

Aquelas mentes privilexiadas tiñan que coidarse e o

sono reparador era indispensable. Manuel acatou as

normas e mandaba á meiguiña a durmir espantada

polas píldoras.

Unha mañá, mentres almorzaba, viu o seu no-

me nos titulares do xornal. Falábase del como dun

prometedor escritor de sona. O relato gañador do

certame estaba publicado ao carón do seu nome nas

páxinas culturais. Desconcertado mirou os outros

xornais da sala de lectura, en todos eles facían

mención do galardón que acadara. Para maior sor-

presa, nalgúns programas televisivos tamén falaban

del ao tempo que sentía como todas as miradas se

11

concentraban na súa persoa. Era a fama, tiña que

asumilo, mais o medo fixo estragos nel e pechouse

no seu cuarto, a salvo daquelas miradas.

Durante días escribiu apoiado na mesiña de

noite acompañado tan só pola meiga que saía da

cova e se plantaba, fermosa e insinuante, diante del

para inspiralo. E o tempo quedou espetado entre

aquelas liñas mentres e a súa obra se ía perfilando.

Día de visita. Esquecerao por completo! Ale-

douse pola súa nai, sabía que o estrañaba na casa. A

muller, miúda, colgouse do seu fillo ao tempo que

o enchía de bágoas, bicos, aloumiños.

Noites, días…cantos foran? “Xa perdín a con-

ta, e é pola túa culpa, meiga do diaño!”

A novela avanzaba a bo ritmo. A meiga da súa

inspiración, espantada polas píldoras para durmir e

as maldicións cando estaba canso, permanecía cada

vez máis tempo agochada na cova, calada. Manuel

xa non andaba na súa procura pois xa case non a

necesitaba, non precisaba escribir tanto e foise

abrindo aos seus compañeiros. Era primavera e o

xardín era o lugar cuxo recendo lle inspiraba paz,

despois os paseos con D. Xosé, o vello matemático,

cada un falando de cadansúa disciplina: un de nú-

meros e outro de letras; e logo, na tardiña, acompa-

ñaba ao pintor que sentaba cara ao mar na procura

das cores máis fermosas, quería acadar a perfección

12

para plasmar no seu lenzo. Mais coa rapariga violi-

nista as conversas mudaran de simples intercam-

bios de impresións para trocar en algo moito máis

profundo. Ambos os dous non precisaban de verbas

para adiviñar o que sentían. Manuel quedara enfei-

tizado pola cor violeta dos ollos de Esmeralda e ela

ollábao de arriba a abaixo cando Manuel andaba

perdido no seu mundo de musas e poesía. Os dous

rapaces semellaban almas xemelgas nun tempo

mergullado na inmensidade do océano que tiñan

perante os seus ollos.

–Sabes unha cousa Esmeralda?

–Non, di…– contestou ela coa mirada perdida

no mar

–Na miña novela hai unha muller que ten os

teus ollos cor violeta– dixo Manuel buscando a

mirada da moza na intimidade do miradoiro.

O riso lixeiro da rapaza perdíase entre as copas

das cerdeiras en flor e voaba cara ao mar.

–Por que ris? Non che gusta formar parte da

miña novela?

–Non é iso, é que na miña composición para

violín, un escritor chora en busca das musas que lle

escapan decotío– contestou ela mentres se vía re-

flectida nas pupilas dilatadas de Manuel pola luz do

solpor.

13

–Eu non teño musas: a min inspírame unha

meiga ás veces silandeira e outras tan buliciosa

como o teu riso, só que no ten nome aínda…–dixo

o rapaz cinguíndose ao corpo de Esmerlada.

O riso leve da violinista mudara por unha tris-

tura que fixo tremer a alma do escritor que tratou

de darlle abeiro nos seus brazos.

–A miña inspiración ven do meu violín, sen el

estou perdida entre notas e partituras

–Xa, mais non entendo por que non tes o teu

violín.

–Un “Stradivarius” xenuíno do ano 1720? Non

o entendes, Manuel?

–A verdade é que non…

– Un millón e medio de euros, só por iso– con-

testou con voz murcha mentres se desfacía daquel

abrazo.

Esmeralda virouse e botou a andar soa de cos-

tas ao sol da tardiña. Manuel brincaba poñendo os

pés sobre as pegadas miúdas que a rapaza deixaba

na herba. As bágoas esvaraban polas meixelas da

mociña mentres borboriñaba: “Avó, prometíchelo,

prometíchelo… un “stradivarius xenuíno” para a

mellor violinista do mundo, e aínda sigo a esperar”

E na súa mente unha imaxe: o avó sentado na ca-

deira de músico coa cabeza erguida, os dedos sobre

as teclas da súa trompeta escintilante baixo a luz

14

tenue do luscofusco que entraba pola xanela do

faiado onde ensaiaba as pezas musicais, e que fixo

que ela se namorase para sempre daquelas partitu-

ras.

Manuel, de cando en vez, aínda sentía as mira-

das dos outros sobre a súa persoa mais agora sabía

que eran de admiración por el e deixou de sentir

inquedanza.

Un día ergueuse no amencer. A meiga non es-

pertaba naquel día, durmía entre algodóns na cova

do seu talento. Chamouna unha e outra vez. A moi

durmiñona sen dicir nin ren. Se tivese un nome

para ela quizais ás veces lle fixese mais caso. Dei-

xou de matinar, colleu o manuscrito da súa novela e

rubricou a obra despois de poñer en letras ben

grandes:

FIN

A súa estadía alí acabara, sabíao. Sentiu mágoa

ao ter que despedirse dos compañeiros que aínda

quedaban. O vello matemático non atopaba a fór-

mula perfecta mentres enchía papeis e papeis de

números que o escritor, por moi talentoso que fose

para as letras, non entendía. E Miguel, o pintor,

despediuse del coñecedor de que un día, non moi

15

remoto, visitaríao nunha galería de arte na que sería

o anfitrión.

Non era doado ter que separarse de Esmeralda

aínda que dentro de pouco se atoparían de xira polo

mundo, el escribindo dedicatorias nun “best-seller”,

e ela agarimando coa música carpideira dun “Stra-

divarius” os mellores auditorios de Europa para

logo chegar a América. O concerto de Aninovo en

Viena, tan degorado pola artista, foi unha das citas

que os agardaban nos vindeiros tempos. Manuel

tomouna do queixo e alzou a faciana até que atopou

cos ollos violeta. Os beizos dos rapaces xuntáronse

por primeira vez, ferventes de desexo. Manuel xa

tiña nome para a súa meiga: chamaríase Esmeralda

como aquela a quen agora lle pertencía o seu cora-

zón. Mais ter que deixala soa, perdida entre notas

musicais e partituras sen o seu violín, fixo que Ma-

nuel argallase rachar o manuscrito da novela e

espallar ao vento os cachos daquelas follas para

ficar ao carón da súa moza, mentres inventaba unha

nova historia que contar.

Seus pais chegaron aquela tarde puntuais des-

pois do xantar. Eran as catro. A nai sorría agarrada

da man do seu fillo cando entraron ao despacho do

director.

16

–Manuel, sempre estaremos aquí para o que pre-

cises. Agora xa é momento de volver ao carón dos

teus.

O rapaz, con tristura, colleu o manuscrito que

non tivera tempo de rachar e sen pensalo para non

ter tempo de volver atrás, entregoullo ao director

expectante. O home colleu aquelas follas ao tempo

que os ollos verdes parecían sorrir.

–Xa sei que precisará correccións antes da súa

publicación. Eu aceptarei todas as suxestións que

veñan de parte do equipo do editor.

Os ollos verdes mudaran, semellaban sombríos,

xa non sorrían.

–Manuel, agora non te preocupes por nada. Só

pensa en marchar para a túa casa a descansar, e non

esquezas tomar a medicación… A túa nai supervi-

sará que o fagas, é moi importante, entendiches?

–Medicación? Que medicación? Agora xa non

preciso das vitaminas para a fatiga cerebral. A miña

obra está rematada. E tampouco das pastillas para

durmir. Polo menos até a miña próxima novela,

quizais entón…– contestou cun riso leve e inquedo.

O dono dos ollos verdes suavizou a voz todo

canto puido ollando os trazos naquelas follas. En

toda a súa vida profesional nunca atopara un intre

tan doloroso como aquel nin un rapaz que lle inspi-

rara tanta ternura. Esmeralda e mais el. Aqueles

17

dous raparigos... Botaría en falta a Manuel, ben o

sabía, aínda que lle quedase Esmeralda.

–Manuel, xa falamos disto nestes días, non lem-

bras?

–Non sei do que está a falar, señor.

–Escóitame con atención e a ver se agora podes

entenderme, é importante que sexas consciente da

enfermidade que sofres e fagas por recuperarte o

máis pronto posible, precisamos da túa axuda Ma-

nuel… Padeces unha “Esquizofrenia Paranoide”

Aquí, entre nós, melloraches moito. Xa apenas es-

coitas voces e, aínda que tes delirios, as visións van

desaparecendo, non si? Agora a túa recuperación

debe finalizar ao carón dos teus. E o mellor para ti,

creme. Vin a túa irmanciña agardando por ti ao

outro lado da porta de cristal. Vai, Manuel,vai con

ela.

O psiquiatra ergueuse e pousou a man no om-

breiro do rapaz. Enguliu cuspe mentres estreitaba a

man do pai varado no medio da consulta, minguado

por todo o vivido co fillo naquelas tres semanas.

Logo deixou a familia na intimidade do seu despa-

cho e encarou os pasos polo corredor sen virar a

cabeza, para dar a orde a unha enfermeira de que

acompañase aquela familia. Un maldito nó na gor-

xa cortáballe o alento.

18

Manuel mirou á nai ao tempo que a meiga Es-

meralda, máis fermosa ca nunca, se esvaecía coma

fume na súa mente. A humidade dos seus ollos se

convertera en bágoas que esvaraban sen compaixón

embebendo a nai que acariñaba tanta dor . E no

medio do seu delirio, Manuel comprendeuno todo.

19

Marta

Silvia… Véxote e sinto a mesma sensación de

hai anos. Fascinábame estar contigo mentres o teu

riso de axóuxere enchía cada curruncho do institu-

to. E aínda morta me enfeitizas de novo... Non sa-

bes canto te envexo! Sempre quixen ser coma ti:

escintilante, fermosa. Tíñalo todo para ser feliz.

Tíñalo a el. Endexamais me perdoaches. Engaiolei

o teu mozo por ter unha pouca da túa felicidade.

Era tan só unha rapaza que non se daba conta do

dano que estaba a facer. E perdinte.

Seducilo foi doado, sabes? Atopou en min o

que ti lle negabas: entregueille a miña virxindade

sen pensalo dúas veces.

Cando entrei neste tanatorio, fíxeno convenci-

da de que viña reconciliarme contigo. Non é certo.

Estou aquí, perante ti, para reconciliarme comigo

mesma.

20

Quen ía a dicilo…! Eu! A rapaza menos agra-

ciada do grupo, casada co arquitecto de brillante

futuro do que ti estabas tan namorada…

As miñas mans tremían cando depositei aquela

pequena pinga no test de gravidez. Agardei. As

raias azul pálido tinguíanse cada vez máis, até con-

verterse en dúas liñas dun azul profundo. Una sen-

sación nova, pracenteira, percorreu o meu corpo.

Afoguei un berro de ledicia e acariñei o meu ven-

tre, con tenrura.

Esa noite, á luz das candeas e mentres servía o

viño nas copas, pareceume máis atractivo que nun-

ca. Cando lle dei a nova, o seu cello engurrouse.

Recibiu a noticia con frialdade. Nin un bico. Nin un

aloumiño. Escuridade nas verbas ausentes, vertixe

nas miñas entrañas…

Suxeriume que deixase o meu traballo de en-

fermeira no hospital: as gardas de noite non eran

axeitadas para unha muller no meu estado. E, cer-

tamente, nada de esgotadoras xornadas de compras

e cafés coas miñas amigas, entre as que xa non es-

tabas ti. Acatei todo aquilo, submisa, sen darme

conta. A miña gravidez foi a desculpa perfecta para

illarme do resto do mundo, por decisión súa. Cada

vez chegaba máis tarde, bébedo, co arrecendo do

perfume feminino prendido na roupa, arrecendo

cuxo recendo me causaba noxo. Escusei a súa acti-

21

tude coidando que, talvez, a responsabilidade da

súa futura paternidade o oprimise. Quixen crer que

cando nacese o neno todo volvería a ser como an-

tes, ou mellor.

Os meus reproches, entre bágoas, deron paso

aos insultos, ao maltrato físico.

Tiña xa tres meses de gravidez naquela fatídi-

ca noite. Chegou antes do adoitado. Non viña bé-

bedo. Despois de chamarme puta unha e outra vez,

ameazoume con abandonarme se non lle dicía quen

era o pai do meu fillo.Como podía dubidar de min?

Eu! Eu non podía recoñecer naquel home o rapaz

que arrincara do teu carón! E ante o meu silencio

respondeu con crueldade. Tratei de protexer o meu

ventre das súas patadas converténdome nun novelo

sobre a alfombra. E o amor... O amor fuxiu entre os

meus beizos, mesturado coas súplicas de piedade

pola vida do noso fillo.

Deixoume tirada no salón mentres marchaba

da casa como un furacán arrasando todo ao seu

paso. Arrastreime cara ao baño. Non sei canto tem-

po permanecín tirada no chan, até que tratei de me

erguer. Sentín a humidade da miña roupa interior.

O sangue era dunha cor intensa; a dor, insoportable,

acougou por un intre para volver con máis intensi-

dade. E entón sentino... Sentino esvarando entre o

meu corpo. Collín aquel cachiño de vida esnaqui-

22

zada e chorei, chorei por ela...! até que unha paz,

doce, infinita, se apoderou de min mentres perdía a

conciencia.

Espertei no hospital. El estaba ao meu carón

enchéndome de agarimo e suplicando perdón, ago-

ra ben sei que dun xeito finxido.

A operación fora longa, un sinxelo legrado non

foi suficiente para deter a hemorraxia. Mais a peor

noticia daquel día non foi a da miña esterilidade,

non, non foi esa, o peor foi saber que el endexa-

mais me deixaría marchar da súa vida, para refacer

a miña: imaxínate, Silvia! un arquitecto da súa re-

putación non podería aturar un escándalo coma

aquel!, e eu… Eu non tiña o valor suficiente para

enfrontar todo aquel horror. A violencia, o maltra-

to, todo, todo aquilo, o que eu vivín, o horror ! To-

do foi xustificado diante dos demais, por… “un

fatídico accidente”.

Calei, si, calei por covardía, e tamén por me-

do. Moito...moito medo. Deixei mercar o meu si-

lencio pola súa influencia, polos seus cartos! Nin

sequera podo sentir odio por el, estou morta desde

aquel día.

O engano, a mentira, son a maquillaxe que ca-

da día me acompañan cando saio á rúa. E todo para

conservar as aparencias. Na realidade somos dous

estraños que comparten un caro e triste teito, estou

23

farta de tanto finximento! Vivo nunha gaiola de

ouro pola que pagou un ser inocente co que soñarei

todas as noites mentres viva.

Silvia, son unha muller envexada por moitas,

si, coma ti un día o fuches por min. Só ti sabes, que

eu e mais a miña vida somos unha miseria. A este-

rilidade emerxe do máis fondo do meu sentir. Estou

seca aquí dentro, Silvia! Baleira! E pensar que te

perdín por el… Sinto o dano que che fixen e o con-

solo que me dá forza para estar aquí, hoxe, perante

ti é saber que te salvei dun monstro.

Agora tan só necesito coller folgos para cravar

nas miñas veas a folla de rasurar, tentadora, que

cada noite as acaricia. Ou talvez ti, sabedora xa de

toda a verdade, me deas a coraxe que un día me

fallou para afastarme deste asasino.

25

Carta de ida e volta

O carteiro refregou os ollos. Era moi cedo. Co-

lleu un café da máquina. Non sabía a nada. Nada

que ver co café de pota que cada día lle preparaba a

señora Amalia. “Iso si que é café e non esta auga

eslamiada”. Comezou a clasificar as cartas por zo-

nas, de xeito automático. Coñecía de memoria to-

das as rúas do núcleo urbano do concello, as corre-

doiras e pistas das parroquias. Despois de tantos

anos de profesión e moitos destinos, ao fin tiña a

praza coa que sempre soñara: unha zona rural na

súa Ortigueira, o lugar no que nacera facía xa case

medio século.

El xa andaba mestrando entre os lugares mais

esquecidos; falaba decotío con xentes que espera-

ban a súa aparición diaria máis por facer liscar as

soidades cunha pouca de compaña, que por recibir

carta. E a señora Amalia era unha delas. Por iso

sempre regresaba o último á oficina ao mediodía.

26

Mais el non choraba os minutos perdidos da súa

xornada por departir con aquelas persoas tan illadas

por entre aqueles vellos carreiros. O carteiro seguiu

a tirar nas cartas de xeito mecánico. De lote en lote.

De xente en xente. A cada quen o seu e como é

debido, por correspondencia.

Do mesmo modo automático,case sen mirar,

comezou a embarriar as súas enriba da mesa da

oficina para alixeirar o repartimento; clasificounas

por lugares, de cada lugar separou por números, e

cada número debuxábase na súa mente coa forma

dunha cheminea fumeante. Había tempo que deixa-

ra de ler os enderezos para ler os nomes dos desti-

natarios e desta maneira as cartas transformábanse

para el en rostros.

Así que tivo todo ordenado, colleu as chaves

do auto e cargou o macuto ao lombo para despois

deixalo no asento baleiro do copiloto. Como sem-

pre, a estrada era outra rutina diaria, saía ao repar-

timento moi cedo, cando o sol nacente aínda tin-

guía de cores a ría na que el, cando pícaro, andaba

aos berberechos. Parou o auto no cruzamento do

Valeo e fumou un cigarro admirando a beleza da

ría ortegana na que o mar penetra tanto na terra que

a súa paisaxe está formada por profundas gargan-

tas, ríos de sal que serpean entre as montañas, illós

cheos de misterio, praias inmensas de fina area

27

branca. En Ortigueira, a terra e o mar fúndense

nunha aperta eterna formando unha unidade de

fermosura sobre todo no amencer e no luscofusco,

cando o sol, canso de iluminar tanta beleza, retírase

formando un mosaico de cores que reflicte sobre a

ría, apracible, coñecedora do seu inmenso meigallo.

Mais o enfeitizo da ría naquel día non axudoulle a

esquecer a tristura que levaba no peto do chaleco. E

o cigarro tampouco. Tirou a cabicha ao chan e es-

magouna con rabia.

Colleu o ramal que o levaba ás aldeas entre os

prados vizosos e leiras ben traballadas, a partires de

aí semellaba ter cruzado unha porta a outro mundo

pasando por e moitos tramos de densas fragas ao pe

do río, cheas de bidueiros e carballos, nas que mi-

noraba a marcha sen decatarse para admirar a pai-

saxe.

De súpeto botou a man ao peto no que levaba

á carta para Amalia. Adoitaba chegar diante da súa

porta sobre as once da mañá e ela sempre lle pre-

guntaba: “Hai carta filliño?” “Non, señora Amalia,

hoxe chegou pouquiño correo, quizais mañá, non se

apure”. E entón a velliña agochaba a súa tristura

baixando a cabeza e engruñando as mans no peto

do mandil, para o carteiro non ver como a dor do

espírito se reviraba en dor física e daba en facer que

as unllas se cravasen naquelas mans castigadas de

28

tanto traballar na terra escrava, culpable de que un

día o fillo deixase a casa materna e fuxise en busca

de mellor fortuna por terras da Suíza. Mais vira a

faciana da anciá moi cedo nese día, apenas eran as

sete da mañá. No amencer o carteiro tivera clasifi-

cada unha carta cruzada coa temida lenda: “Devolta

á súa procedencia” escrita en francés. Mirou o re-

verso: ”Descoñecido neste enderezo”. Viña de Suí-

za. Era a carta que el escribira para o neto de Ama-

lia un mes atrás. Pensou en como lle dar a nova. A

velliña non podería aturar moito tempo o sufrimen-

to e a soidade, calquera día marchaba coa súa leria

a outra parte. E coa tristura da carta no peto chegou

á encrucillada que o levaba á casa do Xurxo.

O vello vivía na casa mais apartada do lugar á

que se chegaba despois de percorrer os mais de

dous quilómetros de pista enlamada que a separa-

ban do resto das casas. Nesa corredoira o auto mal

daba arreado e, nos días máis chuviosos do inverno,

semellaba un río de lama quedando mais dunha vez

atrancado. Xurxo sempre tiña a porta aberta agar-

dando polo correo. Só lle chegaban as cartas da luz

da auga e do banco. Para el eran tesouros nos que

quebrar o sentido na compaña do carteiro, e tamén

o momento de roer un cachiño de chourizo afuma-

do con pan de broa, compartindo humanidade e

retranca entre contas da luz que nunca lle cadraban,

29

por mor de dúas lámpadas de corenta vatios case

sempre apagadas, ou as comisións da cartilla do

banco que non entendía. Daquela daba en botar

máis faíscas que a lareira que sempre tiña acesa e

baixaba do ceo a todos os santos, sempre cun sorri-

so por desculpa.

Había polo menos tres días que non pasaba

por alí. Xurxo non tiña cartas. Naquela data, algo

lle impulsou a coller a corredoira até a desvencella-

da casa de pedra. Os cans ouveaban atados á cadea.

Atravesou a eira e empurrou a porta. A lareira,

sempre escintilante, estaba apagada e da cor cinza.

O vello parecía durmido enriba da mesa. Cando lle

petou no ombreiro, deuse conta do que acontecía.

Colleu o seu teléfono móbil e chamou ao médico

da vila.

Á señora Amalia tantos desgustos estaban a

acabar con ela: a nora, que coñecera nas poucas

viaxes á aldea, marchara con outro abandonando o

seu home aos poucos de emigraren; logo co tempo,

o pasamento do único fillo, murchado só e sepulta-

do en terras alleas, sen poder pechar coas súas

mans aqueles ollos aos que ela lles dera vida, sen

ver por derradeira vez aquela faciana tan amada, e

sen poder achegarse a render o arrecendo dunha

flor na súa tumba. Tan só lle quedaba o neto a quen

non vía desde que era un mozo de vinte anos e que

30

agora andaría xa polos trinta. A única comunica-

ción con el era a través do teléfono do bar da aldea,

os avisos aqueles que lle chegaban escasas veces:

“a tal hora dixo Ramón o do bar, que a habían de

chamar o seu fillo e o seu neto señora Amalia”,

deixaron de soar para ela despois do enterro do

fillo. Non lle aprenderan a ler. Por iso lle pediu ao

seu carteiro que fose el quen escribise aquela carta.

O neto mudaría o número de teléfono, quizais per-

dera o da avoa ou tiña moito traballo, grazas a

Deus! A carta era o método de comunicación máis

seguro, como xacando. Amalia sempre recibira as

do seu fillo. Don Xosé, o cura, era quen llas lía. Ela

gardaba celosamente a súa intimidade, e o crego

por aquilo do secreto de confesión, era a voz do

fillo que ben sabía da falta de letras da súa nai, na-

queles trazos que Amalia descoñecía. Don Xosé

escribía as respostas da muller que viaxaban para

Suíza nun sobre pechado con bágoas. Cando o cre-

go morreu, tamén de vello, aquela nai quedou sen

quen lle valera para escribir nin ler máis cartas.

O carteiro partira moi cedo aquel día levando a

misiva rexeitada no peto. E logo a morte do Xurxo.

Quería espertar daquel pesadelo! Precisaba chorar

polo Xurxo, o seu amigo, mais nese intre non tiña

tempo. A súa mente andaba ocupada en repasar

unha e outra vez as frases coas que ser capaz de

31

entregar aquel triste sobre de ida e volta e, foi ri-

llando polo camiño no seu maxín: “señora Amalia,

síntoo moito, a carta veu de volta”, “non, deste xei-

to non, mátoa do desgusto”, “señora Amalia, segu-

ro que hai un erro no enderezo…”

A pesares de ser moito máis tarde do acostu-

mado, a velliña, ao coñecer o ruído do auto, saíu

coma sempre á porta. O carteiro pensou en seguir a

ruta e facer que non a vía. Aínda así parou o auto e

apagou o motor, sacou as chaves do contacto e me-

teunas no peto da chaqueta apertándoas de tal xeito

que semellaban coitelos entre as súas mans, para

despois ceder a presión e xogar un pouco con elas

entre os dedos, dando en matinar de que a dor da

pena tanto se entrega como se recibe. Igualiño que

as alegrías. Coma un intercambio de correo. Naquel

día o tempo torceuse no reparto.

“Pasa, filliño, pasa, hoxe hai algo verdade? Ai!

Bendito sexa o Noso Señor!”. A cociña enchíase do

arrecendo a café de pota, mais ao carteiro revolvé-

ronselle as tripas. Unha suor fría esvaráballe polas

costas. “O café está quente aínda que tardaches”.

“Hoxe non, señora Amalia, hoxe non”. “¿E logo?”

“Sente, señora Amalia, sente”. O carteiro sentou

enfronte da vella. Quixo facer tempo falando do

que pasara na aldea veciña; quería chorar con ela a

morte do Xurxo e esquecer aquela maldita carta.

32

Mais deixou de matinar e quitouna do chaleco,

abriu o sobre, colleu a folla que el escribira e esbo-

zando un sorriso con voz pausada comezou a ler:

“Berna, 10 de novembro de 2010

Querida avoa:

Ao recibo da presente espero que se atope vos-

tede ben de saúde, eu estou ben, coma sempre…”

33

Nas pegadas do tempo

A xuíza botou unha ollada por enriba a aqueles

trazos mal feitos, a muller asinante era de poucas

letras, mais había algo na súa escrita que fixo que a

xuíza lle prestase máis do tempo debido a aquela

carta. Escudriñou na súa memoria nunha tentativa

por atopar aquel nome e relacionalo cunha faciana,

mais non foi quen de facelo. Aquel nome non dicía

nin ren, e aquela carta algo que non soubera: os

criminais tiñan a falta de consciencia suficiente

para se declararen inocentes dos feitos que os in-

criminaban e, por riba, aquela muller tiña a ousadía

de lle escribir para dicirlle que cometeran un erro.

Seguiu a ler naquela carta como quen olla a folla

dun xornal á vista de paxaro para facerse unha idea,

mais sen quedar cos detalles.

Acariñou a frialdade do seu escritorio mentres

engurraba aquel papel para tiralo ao lixo. Mirou ao

seu arredor. As pegadas do pasado foran borradas

daquel cuarto como todo o sentir na súa alma. Só

os libros que mercara cando estudante, traballando

de camareira en bares servindo copas entre noxen-

34

tos alentos embriagados dos clientes nun mar de

fume, eran testemuñas do que ela noutra época fora

quen de sentir. Ergueuse e foi á libraría na que

aqueles tesouros eran ás únicas pegadas daquel

momento en que a ilusión facía que todos os esfor-

zos fosen poucos para acadar aquilo que máis dese-

xaba: ser xurista. Acariñou un a un os libros mer-

cados nunha libraría de vello había tanto tempo que

semellaba ter vivido outra vida. O “Corpus Iuris”

de Justiniano era a súa obra favorita e, desa obra, o

Digesto foi o libro que a marcou como xurista nos

seu inicios. Fora unha namorada do Dereito Roma-

no. Os xuristas romanos non só xulgaban os feitos,

eran quen de mirar máis aló para acadar o ideal de

xustiza polo que ela loitara tempo atrás. Colleu o

Digesto do andel e sentou na cadeira de brazos para

mergullar nas respostas que os romanos daban aos

problemas decotío: Gaio, Paulo, Gabeón… Leu

algúns casos coas respostas daqueles que ela admi-

rara tanto sen ver que o día morría a través dos cris-

tais transparentes do escritorio. Si, aquel era o seu

sitio favorito, onde cada cousa estaba no seu lugar,

limpo e brillante como a ela lle gustaba. A empre-

gada que tiña ao seu servizo sabía das manías da

xefa e decotío poñía con precisión milimétrica cada

cousa daquel escritorio no seu lugar. Todo estaba

limpo, sen pegadas do tempo.

35

Fechou o Digesto de Justiniano e pousouno en-

riba da mesa. Era noite pechada. Foi cara ao salón e

encheu un copo de whisky con xeo. Naquel cuarto

tamén borrara as pegadas da súa vida, non había

fotos por ningures. Só importaba o presente, a súa

carreira como xuíza á que lle dedicara tantos anos

de estudo e esforzo renunciando as persoas que

algún día amara. Naquel copo afogaba cada noite

as súas lembranzas. E cada novo día traía consigo o

que ela procuraba: mergullar na rutina que a facía

esquecer.

Mais aquela noite, o seu pensamento reflectía

naquel copo cheo do líquido que ela servira de no-

viña sacudindo de enriba dela as mans daqueles que

a comían con ollos enfebrecidos polo alcohol. E

aquel nome que acudía unha e outra vez á súa men-

te: María.

Naqueles letras, engurradas no fondo do lixo, a

consciencia da xuíza fora de novo resucitada como

por un meigallo.

Deitouse mareada polo alcohol. Era o único que

a inducía a un sono mentireiro no que semellaba ser

atrapada por sombras que para ela morreran moito

tempo atrás.

* * *

36

“Mami, a que non me pillas? “ Andrea corría cos

seus pes descalzos e miúdos pola area da praia que

estaba ao carón do acantilado ao que acudían para

ver o luscofusco. A súa filla nacera con alma de

artista, de maior quería ser pintora, e cando o sol-

por tinguía coas súas cores laranxas o horizonte,

daba en berrar ás gaivotas que pintaría un ceo co-

mo aquel para elas. E Andrea ría amosando a ledi-

cia dunha nena feliz. Logo baixaban a correr pola

praia mentres aínda o día non morrera de todo. E

corrían, corrían cara ao mar. Andrea, co pelo espa-

llado ao vento, retaba a súa nai para que a collese

antes de chegaren á beiriña onde rompían as ondas.

Cando Andrea quedaba esgotada de correr, a nai

collía a filla para caeren aos rolos na area húmida

namentres rían e o tempo quedaba varado naqueles

xogos infantís entre lusco e fusco.

Aquela tardiña, Andrea berraba máis que nunca,

ela corría na súa procura e cando a tiña xa case

collida, a nena levantaba o voo para desaparecer

naquel ceo pintado de vermello. Espertou enchou-

pada nun suor frío. Era un pesadelo. O maldito pe-

sadelo que se repetía noite tras noite. Ergueuse ao

tempo que un calafrío percorría o seu corpo. Foi ao

salón e serviuse unha copa tras outra para adorme-

cer a alma.

37

Sobrevivira unha noite máis, as sombras dos se-

us ollos non se agachaban debaixo da capa de ma-

quillaxe, nin o cheiro do suor frío que a empapara

no pesadelo, era disimulado polo xabón da ducha e

aquel perfume caro co que cada mañá se bañaba

para afogar o pouco recendo a humanidade que

aínda lle quedaba. Unha dor de cabeza e o sabor

metálico na boca eran o sinal de que aínda estaba

viva.

O seu traballo desenvolvíase nunha sala do pe-

nal dun xulgado dunha cidade pequena, da que era

maxistrada, sempre coa mesma rutina: escoitar o

promotor, o avogado da defensa, facer as preguntas

pertinentes e deixar os casos vistos para sentenza.

Aquel día non fora especialmente duro. E as sen-

tenzas serían acordes cos feitos. Ela xulgaba feitos,

non xulgaba as persoas. Tíñase que cinguir aos

feitos demostrábeis. Debíase á imparcialidade que

xurara amosar nas súas decisións xurídicas. O xuíz

instrutor era quen facía as dilixencias previas e de

investigación pertinentes que logo deixaba nas súas

mans. E ela non vía as persoas. Só os feitos que as

incriminaban. O ideal de xustiza do Dereito Roma-

no quedara na teoría do primeiro curso da carreira

da licenciatura de Dereito. E o Dereito Natural, do

que emanaban os principios da xurisprudencia,

tamén era historia. Alí só contaba a súa fría impar-

38

cialidade sobre o que se amosaba como delito. Dez

anos de estudos para acceder á carreira xudicial, á

oposición. Toda a ilusión por impartir un ideal de

xustiza acorde co Dereito que aprendera nas aulas,

morrera cando enterrou os seus sentimentos nunha

caixa baixo a lousa dun cemiterio. E a rutina diaria,

na procura das sentenzas para facer que os crimi-

nais non delinquisen máis, facían esquecer a dor.

Co tempo deixou atrás os seus ideais para cinguirse

á ciencia, fría, que estuda o delito. Convertérase

unha firme defensora da teoría da prevención do

delito a través das penas, unha das tantas teorías

que estudara en Criminoloxía. Para ela era o xeito

máis axeitado de ensinar a sociedade que todo deli-

to é castigado. E isto era o verdadeiro control da

delincuencia, canto máis cheas estivesen os cárce-

res daqueles que vulneran a lei, máis tranquilos

poderían durmir os cidadáns. E a súa conciencia

tamén coa seguridade dun traballo ben feito. E a

rutina naquel día fixo esquecer a mala noite, chea

de pegadas do pasado.

* * *

A empregada do fogar non acudira a traballar.

Recibira unha chamada dela, non se atopaba ben.

39

Pendurou o teléfono tratando de non pensar no de-

sorde que atoparía a súa volta.

Entrou e enfilou cara ao seu escritorio. Todo es-

taba como ela o deixara o día anterior. E a carta

engurrada naquela papeleira. Colleuna. Ma-

ría…María. Aquelas letras desfiguradas reclamaron

a súa atención de volta e fixo un esforzo por saber

máis dos detalles que na tarde anterior se negara a

ler. María cuspira naquela carta toda a dor dunha

sentenza inxusta que a separou dos seus fillos e a

fixo pagar como culpábel dun delito que non come-

tera. Un erro? Non, ela non erraba. Era moi meticu-

losa no estudo de todo o sumario instrutor. E se-

guiu a escudriñar na memoria facendo un esforzo

por recuperar un rostro que talvez non se detivera a

ver cando a xulgara. Case nunca lembraba as facia-

nas daqueles que inculpaba ou indultaba, miraba de

fronte como se fose unha actriz perante o seu pú-

blico, mirando sen ver. Só escoitaba. As voces, as

palabras. Iso era o que ela lembraba. E unha voz

suplicante acudiu á súa memoria, unha voz que

apelaba á súa piedade, unha voz que suplicaba po-

los seus fillos mentres berraba unha e outra vez que

era inocente. María non roubara as xoias da señora

da casa na que traballaba. Iso foi o que mantivo

durante todo o xuízo.O avogado, de oficio, tratou

de amosar que María fora vítima da dona, que todo

40

aquilo era unha vinganza froito dos ciúmes que

espertaba unha muller nova e fermosa na dona da

casa, pola súa vez vítima dun marido infiel e mulle-

reiro. Un enredo amoroso? Podía ser, mais aquelas

xoias apareceran entre as pertenzas da empregada,

unha muller humilde que mal gañaba para sustentar

os seus fillos. O motivo do delito era a propia mise-

ria e aquelas xoias moi valiosas E María apelou ao

seu corazón de muller, ao seu corazón de nai por se

tiña fillos. Apelou a un corazón petrificado que non

foi quen de sentir o sufrimento alleo, apelou a unha

xuíza que esquecera aqueles ideais que un día, can-

do nova, a fixeron loitar por aquilo que máis dese-

xaba: ser xusta. O destino volveuse na súa contra. E

no de María que, aínda que as probas a incrimina-

sen, non era máis que unha vítima dunha embosca-

da. Nunca estivo segura daquela sentenza, mais

tentaba non pensar. Os feitos incriminaban aquela

muller. Non había máis.A sentenza recaeu nela con

forza. A xuíza aplicou a pena máxima. E agora

aquela carta coas palabras dunha nai á quen lle fora

arrebatada a súa honestidade presa entre as reixas

dun cárcere maldito. Unha nai coma un día o fora

ela. Errara? Podía ser. E xa nada podía facer por

devolverlle a aquela muller o tempo roubado. Nin a

honradez mancada. Errara outra vez máis facendo

sufrir aos máis inocentes, aos máis febles? Tratou

41

de espelir os remordementos da súa conciencia, a

mesma que cada noite tentaba de asoballar nun

copo de bebida.

Noutra ocasión errara sen lugar a dúbidas, había

xa algúns anos, converténdoa na xuíza implacábel

que non vía máis que os feitos deixando de lado as

persoas. Aquel erro foi a fin de todo e o principio

de nada. Ela, a muller que todo o vía, que os deta-

lles non lle escapaban por ningures, non foi quen de

ver como mudaba ante os seus ollos a filla. Andrea

era una estudante de Belas Artes brillante, cun futu-

ro prometedor. A súa pintura tiña a frescura da mo-

cidade e a cor do luscofusco de que tanto gustaba.

Mais ela non foi quen de ver como mudaban aque-

las cores alegres, escintilantes, por outras de cor

cinza. Non foi quen de adiviñar nos silencios a soi-

dade daquela rapaza despois do divorcio dos pais.

Tampouco se deu conta de como espallaba a comi-

da no prato dándolle voltas antes de levala á boca.

Non foi quen de escoitar a súa empregada que, pre-

ocupada, lle contaba das salpicadas do vómito nas

paredes do baño. Non foi quen de ver as probas que

ante os seus ollos repenicaban unha e outra vez. E

os ollos negros de Andrea resaltaban cada vez máis

entre as sombras pardas que os rodeaban na palidez

do seu rostro, mentres o seu corpo esquelético buli-

gaba naquelas roupas que á nai tanto lle arrepiaban.

42

Non foi quen de adiviñar que aquela folgura non

era unha moda dunha adolescente caprichosa. Non.

Aquilo era a proba dunha nena que se murchaba

diante dela, paseniño, coa tristura debuxada na mi-

rada e naquelas cores grises das súas obras de arte.

Foi demasiado tarde cando a evidencia dos feitos

levou Andrea lonxe dela. Non conservaba ningún

dos cadros que pintara, nin fotos, nin nada que lle

lembrara que un día amara outras persoas. E agora

aquela muller, un erro máis na súa vida? Xa non

quería facer conta das veces que fallara. Non quería

facer conta dos cárceres cheos de inocentes e das

rúas polas que os culpábeis campaban impunemen-

te. Unha ollada a súa vida, ao seu arredor impeca-

ble, libre de todas as pegadas do pasado, fixo vol-

ver ás lembranzas e o riso ledo de Andrea enchía o

corredor, os cuartos, o salón e o escritorio de seu.

As pegadas volveran coas letras dunha nai que lle

lembrara que era unha muller, un ser con toda a súa

humanidade aínda que tratara de mergullala. Vol-

vera a consciencia e as pantasmas arrepiantes que

desfacían cada noite da súa existencia. O riso de

Andrea, a súa voz, as pinturas escintilantes enchían

aquela casa de volta. Aquela carta trouxera con ela

moito máis que un sentir de culpa, trouxera de volta

a rapaza que traballara a esgalla por uns ideais en-

terrados xunto a sepultura da súa filla.

43

Cansa, mirou pola ventá. Pronto sería xa a hora

do luscofusco. Colleu a carta e meteuna no bulso.

Baixou ao garaxe e arrancou o auto flamante, lim-

po, sen pegadas, como todo o que a rodeaba. Que-

ría chegar ao acantilado antes de o sol se ocultar no

horizonte, quería ver de novo voar as gaivotas so-

bre a súa cabeza, sentir o vento na súa pel, mentres

camiñaba pola area na procura daquelas pegadas

pequenas na area que a facían sentir viva. Quería

sentir a súa humanidade enchendo cada un dos po-

ros da súa pel. Era humana e por iso errara. Preci-

saba entendelo.

Chegou ao alto do acantilado e baixou do auto.

Naquel horizonte cada noite desaparecía a súa An-

drea no ceo tinguido de cores vermellas e violetas.

Precisaba collela e facela volver ao seu carón para

ser unha muller capaz de sentir no seu corazón as

alegrías e as penas, de botar unha ollada ás pegadas

do pasado sen sentir aquela culpabilidade que lle

esnaquizara a vida. Colleu a carta do bolso, as ver-

bas engurradas e culpábeis de se atoparen baixo

aquel ceo que rexeitara tantas veces e leuna de vol-

ta apoiada no auto. Logo pensou en María. O tem-

po do cárcere pasara axiña mais agora tiña que loi-

tar para amosar a súa honradez para gañar o pan

dos fillos e traelos de volta onda ela. Os nenos dei-

xarían unha familia de acollida para retomar unha

44

nova vida ao abeiro da nai. Moitos corazóns rotos.

E demasiada burocracia que vencer aínda. Naque-

les trazos mal feitos contaba como se lle desfixera a

vida. Tiña que partir de cero. Volver a comezar.

Mais non había reproches naquelas palabras. Só

dor. A impotencia de non ter os fillos con ela. Ter

que partir de cero para conquistar o que por dereito

lle pertencía: os seres que parira con dor e criara

con sacrificio. Sabía que María sería quen de logra-

lo pois estaba libre de culpa, mentres sobre a súa

consciencia pesaban os erros da súa carreira, a mor-

te, a indiferenza e o descoñecemento dunha nena

que un día fora toda a súa vida. Colleu a carta nun

aceno en honra da liberdade tan degorada por Ma-

ría no seu tempo de cárcere e esnaquizouna para

que o nordés levase aquelas letras que a fixeran

sentir de novo. A tinta dos anacos de papel voando

escintilantes baixo a luz do solpor fixéronlle lem-

brar os destelos do pelo louro de Andrea agarimado

polo vento. A xuíza non baixou á praia, subiu ao

auto e meteu a marcha atrás para separarse do acan-

tilado e coller un novo impulso, cambiou de mar-

cha e pisou o acelerador a fondo mentres enfilaba

cara a aquela liña debuxada no horizonte sobre o

Océano, inmenso, tras a que se agochaba o sol no

serán.

45

Soidade

Sento nunha rocha mentres a brisa agarima o

meu rostro. Nas miñas lembranzas a soidade que

me acompaña énchese da túa presenza morena.

Cada curva do teu corpo é sensualidade feminina

agardando polas miñas caricias. Entornas os ollos e

mollas os beizos nun aceno provocador. Procuro os

teus beixos ardentes e só sinto frío.

Trato de imaxinar ao outro lado do Atlántico a

terra na que te mesturabas cos ritmos da samba

e na me que me enredei na longura do teu cabelo.

Quedei atrapado nun transo que se apoderou do

meu ser. Desde aquela só vivo para sentirte.

Neste lado o océano é da cor cinza e a escuma

branca acariña as rochas escuras. Todo me lembra a

ti. A escuma semella un vestido de noiva, feito de

encaixe de Camariñas, que deixa entrever a sensua-

lidade da túa pel morena.

A brisa lene é o teu alento rozándome a face e

procuro os teus beizos ausentes. Xa non sinto a

quentura dos teus beixos . Só sinto frío. Nesta

terra sempre orballa e a humidade métese nos ósos

e embebe a alma. A néboa vai envolvendo o lugar e

46

xa non distingo o horizonte no que adiviño a terra

quente. A túa imaxe esvaece sumindo na néboa

que desfigura as formas femininas. Muda a túa

calidez polo frescor deste lugar no que quixese

esquecer que formaches parte da miña existencia.

O averno chegou até min vestido coa forma

dunha serea de cabelo acibeche, disfrazado por

palabras doces de acento brasileiro. Está no fondo

do mar, no ar que respiro, na luz que alumea cada

amencer, nas noites escuras lonxe da deusa que

abrasaba o leito nos meses máis fríos do inverno.

Atopeino na túa ausencia, nesa fuxida que em-

prendiches a cento oitenta quilómetros por hora. O

meu averno está nesta furna que garda as cinzas

coas que agasallo ao océano para que te acariñen

as ondas de encaixe. Meu amor, por que? Estraña-

bas tanto o teu Brasil para mudarme por unha noite

de Samba? Eu non estiven ao teu carón para impe-

dir que colleses o auto, bébeda, e magoases a nosa

existencia ao tempo que o corpo que tantas veces

me fixo estremecer se mesturaba coa sangue nu-

nha estrada solitaria.

Vaite, serea, vaite cara a túa terra vestida de

noiva pola brancura das ondas. Troca esta beira

cinza por aqueloutra azul e cálida que se move a

ritmo de samba.

47

A Soidade será a miña compañeira neste camiño

de retorno, neste esquecer que me abura coma o

lume do averno sen ti, por sempre.

49

A trompeta de Amador (Relato autobiográfico)

Ao meu avó

Cando nena sentía envexa daquela trompeta.

Sempre lustrada, escintilante de tantos aloumiños

con algodón e Sidol. Eu pensaba que Amador, o

meu avó materno, quería a súa trompeta máis ca

min. Pero non. A trompeta do meu avó foi o ins-

trumento que nos mergullou a ambos os dous, nun

mundo que vai mais aló da relación dos lazos de

sangue que non unían. E eu aprendín a aloumiñala

con el, mentres naquel faiado o máis grande “con-

tacontos” que eu coñecín, narraba a historia da mi-

ña familia como se dun conto se tratase. Pasabamos

horas alí pechados até que aquela vella trompeta

reflectía os raios dourados do sol da tardiña.

Cando baixabamos, a tía María sempre estaba

a agardarnos. Ela foi a segunda dona de Amador, a

muller que exerceu de avoa para min. Avoa… os

meus beizos nunca pronunciaron esa verba para ela

a pesares de que ben o merecía. María amou o meu

avó máis que a ninguén, e Amador quixo a miña

50

avoa Balbina cun amor tan apaixonado que facía

lembrar as historias máis ardentes que se escribiran

nas páxinas da literatura . Agora pasados xa tantos

anos, cando xa ningún deles está ao meu carón,

penso na tía María con mágoa. Ela sempre foi a

sombra do seu home. Era feliz lavando e pasando o

ferro ás camisas brancas, cepillando o traxe de mú-

sico de grandes botóns dourados cun agarimo tan

fervente que xa a fixera esquecer o que puxera

naqueloutro traxe gris que aquelara para converter-

se na muller de Amador.

Eu nunca coñecín a miña avoa Balbina. Mo-

rrera moitos anos atrás, aínda miña nai era unha

mociña. .Mais eu podía vela nos contos de Amador

dos que ela sempre era a protagonista, a princesa

atrapada pola música da trompeta dun músico novo

e atrevido. E María, quen sabe cantos días e cantas

noites pasou ao carón daquel home rexo de pelo

louro e ollos azuis, a coidar se, na realidade, o pen-

samento del estaba con ela, ou andaba enredado

polo camiño das lembranzas.

Nos contos de Amador, a miña avoa tiña un

lunar riba do beizo, e eu que quería ser coma ela,

pedíalle a tía María que me pintase o lunar co lapis

de amañar as cellas os domingos para ir a misa. Ela

collía o lapis dunha cómoda na que había dúas fo-

tos: unha dun Amador noviño ao carón dunha mu-

51

ller morena, moi fermosa, e outra na que un Ama-

dor mais maduro, acompañaba a tía María. Alí es-

taban as miñas avoas, as dúas, perante os meus

ollos de nena.

Amador empezou a tocar sendo case un neno.

El sempre dicía que polas súas veas corría música

en vez de sangue. Dicíame que eu tamén levaba a

música dentro, mais non era certo. Sempre tocou na

banda de música de Santa Cruz de Ribadulla, fun-

dada no ano 1929. Ao estoupar a Guerra Civil, tivo

que trocar a súa trompeta por un maldito fusil, co-

ma el lle chamaba. Contaba que era unha guerra

sanguinolenta, de irmáns cotra irmáns, e da que

todos saíron perdendo. Volveu ao remate da mes-

ma, cunha ferida de bala que atravesaba o seu brazo

dereito. Polo camiño quedaran moitos amigos mor-

tos, entre eles o seu cuñado, que nunca chegou a

coñecer o fillo. El contábase entre os afortunados

que puideron volver ao carón das súas familias, ao

carón da miña avoa Balbina e ao da miña nai, que

tiña daquela catro aniños. Prendeu lume ao traxe

militar con galóns de sarxento provisional e vestiu

de novo o humilde traxe de artista nun intento de-

sesperado por borrar da súa mente as atrocidades

que vivira.

Era músico e el mais a súa trompeta formaban

o dúo máis marabilloso que eu coñecín. E a vida de

52

músico humilde que vai de verbena en verbena

tocando pasodobres ao abeiro dos seus compañei-

ros, curaron algunhas feridas. A do brazo cicatrizou

pronto. As da alma nunca o fixeron.

Cando morreu Balbina, o meu avó choeuse no

faiado durante moitos días. Só tiña a súa trompeta.

Escoitábanse os laidos interpretando “Entre rosas”,

a peza preferida da miña avoa. Din que o seu carác-

ter mudou e aquel home alegre trocárase nunha

persoa arisca, esquiva. Amador nunca volveu a ser

o mesmo sen ela.

Eu fun a súa primeira neta. O seu vivo retrato.

A tía María loitou moito con el para que me collera

no seu colo. Pouco a pouco foi recuperando a súa

humanidade a través daquela pícara de ollada ino-

cente, sangue da súa sangue, da sangue da súa Bal-

bina. Eu penso que cando me viu loura, de ollos

claros, pel branca e sen un só lunar, rexeitoume.

Mais pouco a pouco aquel corazón petrificado foi

volvendo ao seu ser.

Nas miñas primeiras lembranzas hai luces de

verbena, o arrecendo do polbo á feira, e unha banda

de música na que un home de pelo moi branco,

tocaba a trompeta coma os mesmos anxos. Logo os

fogos de artificio aos que eu tiña tanto medo. Co-

rría aos brazos daquel home e escondía a miña

faciana no seu pescozo, ulindo o recendo daquela

53

camisa lavada pola tía María mentres tapaba os

oídos coas mans.

Eu gustaba de acompañar o meu avó naquel fa-

iado mentres ensaiaba as pezas musicais. El trataba

de ensinarme as notas nas partituras, mais eu prefe-

ría os contos das mouras que esconderan os seus

tesouros nas covas do río Ulla. E de súpeto baixa-

bamos á profundidade daquelas augas frías e escu-

ras en busca dos tesouros.

Nas fermosas terras de Ponteulla, setembro era

vendima. Baixo as vides, moitos amores comezaron

con tímidas miradas acompañadas co son das gai-

tas, das pandeiretas e da trompeta de Amador. Des-

pois viña o ritual de facer o viño. O meu avó des-

calzo pillábame no colo e xuntos bailabamos sobre

as uvas até espremer todo o zume que podían dar.

Mentres o viño non fermentaba, os pícaros podía-

mos entrar na bodega e beber o mosto doce. Des-

pois as portas pechaban para que a fermentación

fixese o seu traballo, e os nenos xa non podíamos

volver alí até que o viño estaba nas barricas. Lem-

bro o arrecendo daquelas bodegas húmidas e escu-

ras cando entraba da man do meu avó nelas. Ulía a

viño, a viño da terra do Ulla. Sempre me deixaba

probar un pouquiño, e eu saboreaba aquela doce

acidez sempre acompañada pola presenza de Ama-

dor.

54

Con oito anos, o amor chamou por vez primei-

ra ao meu corazón. Eu era a “coruñesita”, unha

nena con zapatiños de charón que fachendosa pase-

aba da man do avó polo campo da festa nos des-

cansos da Banda de Santa Cruz. Non lembro o no-

me daquel pícaro, nin a súa face. Só lembro o seu

pelo rizo de cor acibeche. El foi o primeiro en pre-

guntarme si quería ser a súa noiva, o primeiro en

pegarme no pelo os “amores”, aquela semente que

enredaba a miña melena e que logo a tía María,

cunha paciencia infinita, tardaba horas en arrincar-

me. Os meus primeiros bailes foron co neno de

pelo acibeche. Daquel amor de infancia, quedou no

meu corazón as miradas ás agochadas na misa da

patroa, Sta. María, as brincadeiras no camposanto

que rodeaba a igrexa, e os bailes.

Un día a tía María foise con Balbina, e Amador

volveuse a pechar no faiado. Non me quería ver,

non quería ver a ninguén. Eu espiábao desde un

burato que tiña a porta. El aloumiñaba a súa trom-

peta unha e outra vez, até que brillaba tanto que a

luz que reflectía dela o cegaba.

Pasou algún tempo até que deixou o seu ence-

rro. Apenas falaba. Collíame da man e aló íamos, a

pasear pola beira do Río Ulla. Logo cambiabamos

o rumbo e subíamos á ponte do tren de Caldelas

para ficar calados ollando as augas revoltas daquel

55

río que sempre semellaba estar de mal humor. A

nosa imaxinación levábanos de volta ás covas das

mouras, atrapadas eternamente entre os remuíños

das rocas. Entón Amador esquecía a dor e volvía a

encher de historias o meu maxín.

O tempo pasou entre verbena e verbena, até

que os anos impediron a Amador exercer a profe-

sión pola que vivira sempre. Eu casei e o día da

miña voda, o avó agasalloume dun xeito que ende-

xamais esquecerei: no medio da algarabía da festa

do casamento, o vello colleu un estoxo que eu co-

ñecía moi ben. Sacou a súa trompeta. Brillaba máis

ca nunca. Os seus pulmóns estaban feridos polo

cancro, mais aínda tivo forzas para arrincar o ar

do peito e agasallarme coa peza “Entre rosas”,

fragmento da zarzuela favorita da miña avoa.

Once meses despois, Amador deixaba este

mundo mentres eu paría a miña filla. Non puiden

estar ao seu carón e a súa morte ensombreceu o

nacemento da nena. Sei que morreu preguntando

se nacera a crianza, e cando a resposta foi un “si”,

deixouse marchar. Fuxiu coa súa música a outra

parte. Fuxiu a aquel lugar que el sempre miraba tras

a fiestra do faiado. Vestírono co seu traxe de músi-

co e nos seus brazos puxeron a trompeta escintilan-

te como el gustaba. Só que esta vez a filla acari-

ñou nela con Sidol e bágoas.

56

Nunca fun ao camposanto nos que están ente-

rrados. Non quero ver a lousa de pedra que os co-

bre. Quero lembralos na vella cadeira de músico:

o meu avó coa cabeza erguida, os ollos pechados,

os dedos sobre as teclas da trompeta brillante baixo

a luz do solpor.

57

Nota da autora

Unha bágoa esvarou pola meixela da miña meiga.

Quixen preguntarlle por que, mais ela adiviñando

o meu pensamento respondeu a enquisa: “Sa-

bes? Estas vidas, agás a do teu avó, están cheas de

soidade. Penso que vou mudar do vello libro no

que me coñeciches a este novo para ofrecer a miña

compaña aos protagonistas destas historias…” Es-

bocei un sorriso ao tempo que ela se agochaba

entre estas páxinas. Eu non sei se volverá a min

algún día. Coido que vivirá xa para sempre aquí

acubillada.

Se algunha vez atopades unha meiga, non teñades

medo, deixádevos atrapar pola súa maxia e arrolar

por doces verbas galegas