Autor: Izabela Podsiad!o-Dacewicz

Pora

dnik

met

odyc

zny

dla

nauc

zyci

eli

2

Je"d"# z g!ow$. Poradnik metodyczny dla nauczycieli.

Autor: Izabela Podsiad!o-DacewiczWspó!praca: Miros!awa "widzi#ska, Kaja Kulesza, Jerzy PecynaKorekta: Joanna Liczner Projekt gra%czny i sk!ad: Agnieszka Maniara

Copyrights © Fundacja BG&, 2013 r.Wydanie drugie

3

Wprowadzenie Sk!adamy na Pa#stwa r$ce poradnik metodyczny b$d%cy cz$&ci% pakietu edukacyjnego do realizacji zaj$' lekcyjnych w ramach programu „Je(d($ z g!ow%”. Wierzymy, (e materia! ten u!atwi Pa#stwu przygotowanie i przeprowadzenie zaj$' z m!odzie(%, b$dzie )ród!em podstawowej wiedzy z zakresu bezpiecze#stwa ruchu drogowego, a tak(e inspiracji, by wiedz$ t$ pog!$bia' i realizowa' zaproponowane tre&ci w przysz!o&ci, niezale(nie od proponowanego przez nas programu.

O'programie W 2011 roku, przeprowadzone zosta!y badania sprawdzaj%ce wiedz$ m!odzie(y gimnazjalnej w zakresie BRD. Niepokoj%co niski poziom znajomo&ci przepisów drogowych, który sk!oni! do przeprowadzenia pierwszej edycji programu edukacyjnego „Je(d($ z g!ow%” uleg! znacznej poprawie w&ród osób bior%cych w nim udzia!, nadal jednak nie jest on zadowalaj%cy. Sytuacja ta sk!oni!a organizatorów do kontynuowania dzia!a#. Podobnie jak mia!o to miejsce w pierwszej edycji, adresatami II ods!ony „Je(d($ z g!ow%” s% gimnazjali&ci, poniewa(, jak wykazuj% statystyki, to w!a&nie m!odzie( do lat 14 jest trzeci% w kolejno&ci najbardziej zagro(on% ci$(kimi obra(eniami grup% rowerzystów uczestnicz%cych w wypadkach drogowych na terenach zabudowanych1 (wi$cej danych statystycznych w rozdziale: „Podstawowe statystyki dotycz%ce rowerzystów do lat 14 jako uczestników ruchu drogowego”). Ponadto, m!odzie( gimnazjalna jest dla nas tak wa(na, poniewa( wierzymy, (e jako m!odzi doro&li potrafi% i zechc% zainicjowa' pozytywne zmiany w swoim otoczeniu. Mamy nadziej$, (e zaanga(owanie uczniów w ten projekt uczyni z nich ambasadorów bezpiecznych zachowa# na drodze w ich &rodowiskach lokalnych, a z Pa#stwa szkó! – instytucje dbaj%ce o bezpiecze#stwo nie tylko uczniów, ale równie( wszystkich u(ytkowników dróg.

Patronat honorowy nad programem obj#!a Minister Edukacji Narodowej.

U podstaw programu le(y nasze przekonanie, (e wspó!czesne wychowanie komunikacyjne powinno skupia' si$ nie tylko na uczeniu przepisów, ale tak(e na nauce odpowiedniego z nich korzystania, rozwijaniu &wiadomo&ci zwi%zanej z konieczno&ci% ich przestrzegania, jak równie( kszta!towaniu odpowiednich nawyków zwi%zanych z zachowaniem si$ w ruchu drogowym.W dzia!aniach wychowawczych zwi%zanych z bezpiecze#stwem w ruchu drogowym istotne znaczenie ma aspekt zwi%zany z kultur% na drodze. Uczestnicy ruchu

1! Stan bezpiecze#stwa na polskich drogach w 2010 roku. Zagro(enia dla niechronionych uczestników ruchu, Sekretariat Krajowej Rady Bezpiecze#stwa Ruchu Drogowego, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Warszawa 2011, s. 29.

powinni si$ szanowa', wspó!dzia!a' ze sob%, a tak(e pomaga' sobie nawzajem, bowiem bezwzgl$dne egzekwowanie swojego prawa, nieuwzgl$dniaj%ce sytuacji i potrzeb innych uczestników ruchu, odbywa si$ czasem kosztem ich bezpiecze#stwa. Tylko wpojenie m!odemu cz!owiekowi w!a&ciwych zasad mo(e zaowocowa' tym, (e jako doros!y dostrze(e sytuacj$ i potrzeby innych na drodze i b$dzie z nimi wspó!dzia!a!.

Program „Je(d($ z g!ow%” zak!ada kszta!towanie w&ród m!odzie(y gimnazjalnej postaw szacunku i odpowiedzialno&ci, uczy wspó!pracy i zach$ca do podejmowania dzia!a# na rzecz spo!eczno&ci lokalnej. Inspiruje do podejmowania dzia!a# w ramach edukacji rówie&niczej (gimnazjali&ci mog% prowadzi' zaj$cia dla uczniów szkó! podstawowych i przedszkolaków) oraz do wspó!pracy przy projektach na rzecz bezpiecze#stwa ruchu drogowego (BRD) realizowanych przez Policj$.

Dzia!ania na rzecz BRD maj% równie( bardzo istotny aspekt zwi%zany z promocj% zdrowego stylu (ycia, ochron% &rodowiska, edukacj% prozdrowotn% i ekologiczn%.

Szczegó!owe zasady i terminy realizacji etapów programu „Je"d"# z g!ow$” zawarto w regulaminie dost$pnym na stronie internetowej programu: www.jezdzezglowa.pl w zak!adce „Dla Szkó!” oraz „Strefa Nauczyciela”. W ramach programu uczniowie wezm% udzia! w cyklu zaj$' lekcyjnych na temat bezpiecze#stwa ruchu drogowego i obowi%zuj%cych przepisów ruchu drogowego wprowadzonych w 2011 roku. Podstaw% do przeprowadzenia lekcji jest pakiet materia!ów edukacyjnych, w sk!ad którego wchodz% niniejszy poradnik oraz inne narz$dzia do wykorzystania w trakcie zaj$', takie jak:"! autorski film animowany,"! planszowa gra strategiczna,"! deklaracja “Je(d($ z g!ow%”, pod któr% dzieci powinny

zbiera' podpisy przez ca!y czas trwania programu w&ród wszystkich u(ytkowników dróg w swoim mie&cie (rowerzystów i kierowców),

4

"! ankieta Eksperta Ruchu Drogowego sprawdzaj%ca stan wiedzy na temat BRD, któr% uczniowie – jako Eksperci Ruchu Drogowego – przeprowadz% w&ród doros!ych cz!onków swoich spo!eczno&ci lokalnych,

"! ulotki oraz gad(ety odblaskowe dla dzieci i doros!ych.

Nast$pnie uczennice/uczniowie, wzbogaceni o wiedz$ na temat bezpiecze#stwa w ruchu drogowym, b$d% mieli okazj$ dzieli' si$ ni% z innymi, a tak(e stworzy' projekt adresowany do &rodowiska lokalnego. Zak!adamy, (e dzi$ki zaplanowanym dzia!aniom wzro&nie &wiadomo&' spo!eczna w zakresie odpowiedzialnych zachowa# na drodze.

Dzi$ki udzia!owi w programie uczennice/uczniowie b$d% mogli rozwin%' swoj% kreatywno&', umiej$tno&' pracy zespo!owej i projektowej, a tak(e &wiadomie i aktywnie partycypowa' w poprawie jako&ci (ycia spo!eczno&ci lokalnej.

Dzia!ania uczennic/uczniów mog% obejmowa':

"! opracowanie pomys!ów na rozwi%zanie lokalnych problemów zwi%zanych z bezpiecze#stwem w ruchu drogowym,

"! przygotowanie prezentacji multimedialnej (prezentacj$ b$dzie mo(na wykorzysta' w dzia!aniach na rzecz BRD adresowanych do spo!eczno&ci lokalnej),

"! przygotowanie lokalnej akcji na rzecz BRD „Bezpiecze#stwo rowerzystów i innych u(ytkowników dróg w naszym &rodowisku lokalnym”, w której wsparcia udziel% miejscowe w!adze samorz%dowe i media (szczegó!owe informacje na temat realizacji projektów o charakterze kampanii spo!ecznej wraz z przyk!adami „dobrych praktyk” znajduj% si$ na stronie: www.jezdzezglowa.pl w zak!adce strefa nauczyciela),

"! udzia! w konkursie na prezentacj$ multimedialn%.

Ponadto udzia! szko!y w programie wp!ynie pozytywnie na jej wizerunek jako placówki dbaj%cej o rozwój odpowiedzialnych postaw w&ród m!odzie(y. Wielkim atutem i warto&ci% programu jest wyj&cie uczniów do doros!ych mieszka#ców swojej miejscowo&ci. Przeprowadzanie ankiet, zbieranie „Deklaracji Je(d($ z g!ow%” po!%czone z zaopatrywaniem mieszka#ców w ulotki informacyjne pozwoli uczniom na utrwalenie zdobytej podczas programu wiedzy, a doros!ym – na sprawdzenie swojej wiedzy na temat przepisów ruchu drogowego.

Bardzo wa(nym elementem programu jest przedstawienie w!adzom samorz%dowym i spo!eczno&ci lokalnej wyników bada# ankietowych oraz przygotowanych prezentacji multimedialnych dotycz%cych BRD.

Liczymy, (e w realizacji programu pomog% Pa#stwu w!adze lokalne, poniewa( dzi$ki ich wsparciu warto&ci programu maj% szans$ obj%' swoim zasi$giem nie tylko szko!$, ale i ca!e miejscowo&ci. Tym samym, poprzez zainicjowanie wspólnych dzia!a#, przyczyni% si$ Pa#stwo do zmian postaw oraz zachowa# wobec problemów bezpiecze#stwa ruchu drogowego w&ród lokalnych u(ytkowników dróg.

O'PoradnikuPoradnik sk!ada si" z#trzech kompletnych scenariuszy zaj"$ obejmuj%cych cztery jednostki lekcyjne, które mog% by$ realizowane w#trybie regularnych, cotygodniowych spotka& lub w#formie projektu edukacyjnego realizowanego w#ramach zaj"$ pozalekcyjnych.

Scenariusze zaj$' s% opracowane z podzia!em na jednostki dydaktyczne, aby mo(na je by!o zrealizowa' zarówno podczas lekcji, jak i podczas zaj$' pozalekcyjnych. Przy realizacji scenariuszy nauczyciel b$dzie móg! wykorzystywa' ró(norodne metody aktywizuj%ce (mapa my&li, praca w ma!ych grupach, drama, symulacja, projekt) i techniki dyskusji (metaplan).

Scenariusze uzupe!nione s% o indeks zastosowanych do ich realizacji metod wraz z opisami, a tak(e wykaz )róde!, do których warto si$ odnie&', szukaj%c uzasadnienia dla pojawiaj%cych si$ w trakcie zaj$' pyta# i w%tpliwo&ci.

Proponowane w#scenariuszach tre'ci programowe s% zgodne z#podstaw% programow% kszta!cenia ogólnego dla szkó! gimnazjalnych i#ponadgimnazjalnych oraz#celami edukacyjnymi nauczania zaj"$ technicznych. Tre&ci nauczania w zakresie tego przedmiotu obejmuj%: problemy bezpiecznego wykorzystania wytworów wspó!czesnej techniki oraz bezpiecznego poruszania si$ po drogach. Zaj$cia mog% by' tak(e doskona!% form% uzupe!nienia tre&ci programowych na lekcjach wychowawczych lub WOS.

Zaj"cia z#zakresu bezpiecze&stwa na drogach mog% by$ prowadzone podczas lekcji wychowawczych przez nauczycieli wychowawców oraz zaproszonych trenerów, ekspertów zewn"trznych, np. policjanta.

5

Program mog% realizowa$ zainteresowani tematem nauczyciele, ze szczególnym uwzgl"dnieniem nauczycieli zaj"$ technicznych, WOS-u oraz wychowawców. Liczba nauczycieli z danej szko!y zaanga(owanych w projekt mo(e by' dowolna. Na realizacj$ programu przez danego nauczyciela powinien wyrazi' zgod$ dyrektor szko!y.

Uwaga!Przed przyst%pieniem do realizacji scenariusza nr 1 prosimy o przeprowadzenie w&ród uczniów bior%cych udzia! w programie krótkiego testu sprawdzaj%cego poziom wiedzy w zakresie przepisów Kodeksu Drogowego. Tre&' testu przedstawiamy poni(ej:

1. Rowerzysta, który wjecha! do (luzy dla rowerów, po zmianie (wiate! powinien:A. poczeka', a( wyprzedz% go stoj%ce za nim pojazdy i wolno ruszy' do przodu B. opu&ci' &luz$, a nast$pnie kontynuowa' jazd$ pasem ruchu dla rowerów C. jecha' jak najszybciej, aby nie wyprzedzi! go (aden samochód

2. Na skrzy"owaniu i bezpo(rednio przed nim rowerzysta:A. powinien zawsze porusza' si$ &rodkiem pasa ruchuB. mo(e porusza' si$ &rodkiem pasa ruchu, je&li nie ma drogi dla rowerów ani pasa ruchu dla rowerów, pod warunkiem, (e pas ten umo(liwia opuszczenie skrzy(owania w wi$cej ni( jednym kierunkuC. powinien obowi%zkowo zsi%&' z roweru

3. Pasem ruchu dla rowerów wydzielonym z powierzchni jezdni mog$ si# porusza):A. piesiB rowerzy&ciC. kieruj%cy wózkami rowerowymi

4. Przeje"d"anie rowerem wzd!u" przej(cia dla pieszych jest:A. zalecane, gdy w!%czona jest sygnalizacja &wietlnaB. dozwolone, pod warunkiem ust%pienia pierwsze#stwa pieszymC. zabronione

5. Gdy nie ma chodnika lub pobocza b$d* te" nie ma mo"liwo(ci korzystania z nich, pieszy:A. mo(e i&' po drodze dla rowerów, ale jest obowi%zany ust%pi' miejsca rowerowiB. nie mo(e korzysta' z drogi dla rowerówC. mo(e i&' po drodze dla rowerów tylko wtedy gdy ma kart$ rowerow%

6. W sk!ad obowi$zkowego wyposa"enia roweru wchodzi:A. komplet kluczyB. pompkaC. dzwonek lub inny sygna! d)wi$kowy o nieprzera)liwym tonie

7. Podczas wyprzedzania rowerzysty nale"y zachowa) odst#p:A#! minimum 0,5 metraB. bezpieczny i nie mniejszy ni( 1 metrC. bezpieczny, ale przepisy nie okre&laj% minimalnej odleg!o&ci

8. Dziecko poruszaj$ce si# po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym, jest obowi$zane u"ywa) elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu. Przepis ten dotyczy dzieci:A. tylko w wieku przedszkolnymB. w wieku do lat 15C. tylko w okresie jesienno-zimowym

9. Osoba prowadz$ca rower po jezdni w przepisach ruchu drogowego jest traktowana jako:A. kieruj%cyB. pieszyC. kierowca

10. D!ugo() zespo!u pojazdów sk!adaj$cych si# z roweru z przyczep$, nie mo"e przekracza):A. 4 mB. 6 mC. 2,5 m

6

Scenariusz 1 Wiem, rozumiem, chc$, dzia!am. Katalog zasad &wiadomego rowerzysty

Cele: ! nabycie przez uczennice/uczniów wiedzy

na temat nowych przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w oparciu o obowi%zuj%ce od 2011 roku przepisy Kodeksu drogowego (ustawa Prawo o ruchu drogowym),

! rozwini$cie umiej$tno&ci interpretowania przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy,

! kszta!towanie umiej$tno&ci pracy w ma!ych grupach,! kszta!towanie umiej$tno&ci wypowiadania i prezen-

towania w!asnego zdania na forum grupy,! kszta!towanie umiej$tno&ci dyskusji, formu!owania

trafnych argumentów oraz podejmowania decyzji.

Czas: 1 godzina dydaktyczna (45 min).

+rodki dydaktyczne: ! telewizor z odtwarzaczem CD lub komputer

z rzutnikiem multimedialnym i g!o&nikami, 6 arkuszy papieru flipchartowego lub szarego, kolorowe mazaki.

Grupa docelowa: uczennice/uczniowie gimnazium.

Metody:! mapa my&li,! dyskusja.

Materia!y pomocnicze: ! materia! pomocniczy nr 1 – film edukacyjny

(do pobrania z platformy e-learningowej),! materia! pomocniczy nr 2 – opis metody mapy my&li,! materia! pomocniczy nr 3 – przyk!adowa mapa my&li,! materia! pomocniczy nr 4 – opis metody dyskusji,! materia! pomocniczy nr 5 – zbiór przepisów

dotycz%cych rowerzystów i rowerów zawartych w znowelizowanym z Kodeksie drogowym.

Oczekiwane rezultaty: ! uczennice/uczniowie posiadaj% podstawow% wiedz$

na temat nowych przepisów dotycz%cych ruchu rowe- rowego w oparciu o znowelizowany Kodeksdrogowy,

! uczennice/uczniowie posiadaj% umiej$tno&ci interpre-towania przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w oparciu o znowelizowany Kodeks drogowy.

Uwaga do nauczyciela:

Przed zaj$ciami zapoznaj si$ z materia!em pomocniczym nr 5 (zbiór przepisów dotycz%cych rowerzystów i rowerów zawartych w Kodeksie drogowym), (eby móc, w razie potrzeby, na bie(%co monitorowa' i weryfikowa' zapisy, które pojawi% si$ na tworzonych przez uczennice/uczniów mapach my&li, tak aby by!y one zgodne z obowi%zuj%cymi przepisami.

Przebieg zaj#):1#! Zaprezentuj, w oparciu o informacje zawarte we wst$pie,

ide$ programu „Je(d($ z g!ow%” i jego cele. Zrób krótkie wprowadzenie do tematu zaj$'.

Zapytaj uczennice/uczniów: kto z nich je)dzi na rowerze?; czy cz!onkowie ich rodzin je(d(% na rowerach?

!

7

Poinformuj, (e badania sprawdzaj%ce w&ród m!odzie(y znajomo&' podstawowych zasad bezpiecze#stwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerów wykaza!y niewystarczaj%cy poziom wiedzy na ten temat.

Powiedz, (e podczas zaj$' zaistnieje mo(liwo&' zapoznania si$ z tymi przepisami w sposób, który umo(liwi uczennicom/uczniom nauk$ &wiadomego z nich korzystania. Wyja&nij uczniom, (e to oni sami, bazuj%c na w!asnym do&wiadczeniu, stan% si$ twórcami propozycji zasad zwi%zanych z bezpiecze#stwem w ruchu drogowym, a nast$pnie b$d% je weryfikowa' w oparciu o przepisy zawarte w Kodeksie drogowym (5 min).

2#! Zaproponuj uczennicom/uczniom obejrzenie krótkiego filmu edukacyjnego, który ilustruje najwa(niejsze sytuacje na drodze z udzia!em rowerów, w &wietle obowi%zuj%cych przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego zawartych w Kodeksie drogowym (5 min).

3#! Podziel klas$ na kilka 5–6-osobowych zespo!ów. Przedstaw zasady tworzenia mapy my&li w oparciu o materia! pomocniczy nr 2 i nr 3, rozdaj du(e arkusze papieru oraz kolorowe flamastry (5 min).

4#! Popro& zespo!y, aby w oparciu o tre&ci, które pojawi!y si$ w filmie, oraz w!asn% wiedz$ i do&wiadczenia stworzy!y mapy my&li do has!a: „Katalog zasad &wiadomego rowerzysty” (10 min). Podkre&l, aby uczennice/uczniowie podczas tworzenia katalogu zwrócili uwag$ na wszystkich, wzajemnie od siebie zale(nych, u(ytkowników drogi: pieszych, rowerzystów i kierowców.

5#! Zapro& zespo!y do dwuminutowych prezentacji. Zaproponuj krótk% dyskusj$ (opis metody w materiale pomocniczym nr 4) na temat tego, które z zaproponowanych na mapach my&li zapisów s% najwa(niejsze. W&ród zapisów na mapach my&li mog% znale)' si$ zarówno przepisy istniej%ce ju( w Kodeksie drogowym, jak i przyk!ady po(%danych w&ród uczestników ruchu drogowego zachowa#, takich jak (yczliwo&', kultura osobista itp. Zaznaczcie najwa(niejsze z nich kolorem lub jakim& symbolem na arkuszach. Mo(esz zwróci' uwag$ na te zapisy stworzone przez uczniów, które znajduj% odzwierciedlenie w kodeksie, mo(esz te( uzupe!ni' informacje, korzystaj%c z materia!u pomocniczego nr 5, je&li czego& wa(nego zabraknie na stworzonych przez uczennice/uczniów mapach (10 min).

Propozycja mody%kacji: je&li b$dziesz mia!/a mo(liwo&' przeznaczenia na zaj$cia 2 godzin dydaktycznych, mo(esz rozda' w grupach materia! pomocniczy nr 5 i poprosi' uczniów o samodzieln% analiz$ oraz uzupe!nienie map o brakuj%ce zapisy. Mo(esz

te( skorzysta' z pracowni komputerowej, w której jest dost$p do internetu, dzi$ki czemu uczennice/uczniowie b$d% mogli przeanalizowa' przepisy dotycz%ce rowerzystów zawarte w Kodeksie drogowym (www.kodeksdrogowy.pl;

www.kodeks-drogowy.org). Mo(e to by' równie( pomys! na temat lekcji w ramach zaj$' z informatyki.

6. Podsumuj zaj$cia, zadaj%c nast$puj%ce pytania (10 min):"! Czy nauczy!y&cie si$/nauczyli&cie si$ czego&

nowego o zsadach bezpiecze#stwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerzystów?

"! Czy znajomo&' przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego pomaga nam w codziennym (yciu? Je&li tak, to w jaki sposób?

"! Jak my&licie, jakie by!y powody wprowadnia zmian w przepisach dotycz%cych zasad bezpiecze#stwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerzystów?

"! Co mo(na zrobi', (eby zagwarantowa' przestrzeganie przepisów i ochron$ praw rowerzystów oraz innych u(ytkowników dróg?

"! Kto jest odpowiedzialny za realizacj$ tych przepisów i ich ochron$?

Uwaga: Zadbaj o to, aby zabezpieczy' plakaty wykonane przez zespo!y, gdy( mog% przyda' si$ do realizacji kolejnych zaj$'.

,ród!a: Kodeks drogowy (ustawa Prawo o ruchu drogowym).

Zasady sporz%dzania mapy my&li:1. Piszemy wyra)nie drukowanymi literami.2. Tworz%c map$ my&li, u(ywamy kolorów, które

stymuluj% praw% pó!kul$.3. U(ywamy rysunków, obrazów, które zach$caj% do

twórczego my&lenia i znacz%co poprawiaj% wydajno&' pami$ci.

4. Arkusz papieru uk!adamy lub wieszamy na p!askiej powierzchni.

5. W centrum umieszczamy g!ówne has!o, pytanie, kolorowy rysunek.

6. Od g!ównego has!a umieszczonego w centrum odprowadzamy promieni&cie linie z rysunkami, s!owami-kluczami.

7. Od ka(dej linii ze s!owami-kluczami odprowadzamy rozga!$zienia – umieszczaj%c nad nimi kolejne kojarz%ce si$ z danym s!owem-kluczem wyrazy, has!a.

8. Przy ka(dej linii piszemy tylko jedno s!owo.9. S!owa powinny by' zapisywane wzd!u( linii, a te

z kolei musz% si$ ze sob% !%czy', (eby zagwarantowa' zachowanie struktury mapy.

10. Nie ma znaczenia, jak b$d% rozmieszczone poszczególne elementy. Najwa(niejsze jest, aby zapisa' wszystkie skojarzenia, które przychodz% nam do g!owy.

11. Mapa my&li nie jest tworem sko#czonym. Struktura mapy pozwala na uzupe!nianie jej o nowe informacje.

Materia! pomocniczy nr 3 – Przyk!adowa mapa my'li

Materia! pomocniczy nr 2

– Mapa my'li1

Mapy my&li (z ang. mental maps lub mind-maps) – technika uczenia si$ opracowana przez T. Buzana. Technika pracy zwana map% mentaln% to szczególny rodzaj notowania, maj%cy zwi$ksza' efektywno&' pracy i zapami$tywania. Polega na wizualnym opracowaniu danego zagadnienia przy wykorzystaniu rysunków, hase!, symboli, obrazków.

Podczas sporz%dzania notatek w sposób tradycyjny aktywna jest jedynie lewa pó!kula mózgu, odpowiedzialna za my&lenie logiczne, linearno&', analiz$, s!owa i liczby. Dzi$ki u(yciu oprócz s!ów i symboli tak(e kolorów, rysunków oraz efektu trójwymiarowo&ci uaktywnia si$ prawa pó!kula mózgu odpowiedzialna za wyobra)ni$, rytm, postrzeganie przestrzeni, kolory i obraz ca!o&ci, a obie pó!kule synergicznie ze sob% wspó!pracuj%.

Celem mind mappingu jest podniesienie efektywno&ci pracy, uczynienie procesu nauki i zapami$tywania prostszym, szybszym, przyjemniejszym. Sprzyja my&leniu twórczemu, wielokierunkowemu, a nie nudnemu i odtwórczemu.

Map mentalnych mo(na u(ywa' wsz$dzie tam, gdzie niezb$dne s% my&lenie, zapami$tywanie, planowanie, twórcza aktywno&' i analiza. Pomagaj% w powtórkach i przegl%dzie materia!u.

Notatka z wykorzystaniem mapy mentalnej eliminuje wady zwyk!ego notowania, eksponuje precyzyjnie to, co najwa(niejsze: informacje kluczowe znajduj% si$ bli(ej centrum, a informacje mniej istotne dalej. Bardzo wa(ne s% te( zwi%zki mi$dzy poszczególnymi has!ami, znajduj% si$ one blisko siebie, wyra)nie po!%czone. Ka(da mapa jest inna, niepowtarzalna, autorska, co równie( sprzyja twórczemu my&leniu i zapami$tywaniu.

1 Opracowane na podstawie: T. Buzan, Rusz g!ow", wyd. Ravi, *ód) 2005.

Aktywne s!uchanie

Zmiana

Odpowiedzialno'$Solidarno'$

Szacunek

Umiej"tno'cikomunikacyjne

Role w zespole

Zadania

Wp!yw grupy

Podejmowanie decyzji

Odpowiedzialno'$

Otwarto'$

Wspó!praca w zespole

Scenariusz 1 / Materia!y pomocnicze

Materia! pomocniczy nr 4 – Opis metody dyskusji

Dyskusja jest metod%, która polega na wymianie opinii i pogl%dów jej uczestników. Powinna mie' swoj% struktur$, która uwzgl$dnia takie elementy, jak:

Faza pocz%tkowa:• sprecyzowanie tematu i celu,• zaznajomienie uczestników z ramami czasowymi i regu!ami,• wprowadzenie (pytanie, informacja). Faza porz%dkuj%ca:• pilnowanie g!ównego w%tku oraz regu!,• przestrzeganie dyscypliny czasowej,• podsumowanie kolejnych etapów dyskusji,• formu!owanie i wyja&nianie pyta#. Faza ko&cowa:• zasygnalizowanie ko#ca,• wyliczenie spraw nieza!atwionych i otwartych,• przekazanie informacji zwrotnej i podsumowanie.

Dyskusja nie s!u(y wymianie informacji, a przedstawianiu pogl%dów. Dobrze poprowadzona dyskusja rozwija umiej$tno&ci formu!owania i prezentowania ró(nych argumentów, krytycznego my&lenia, dystansu wobec w!asnych pogl%dów. Polecana jest wtedy, gdy:

poruszane zagadnienia nie posiadaj% jednoznacznego rozwi%zania – dyskusja pozwala skonfrontowa' rozmaite stanowiska i ukaza' mo(liwo&ci ró(nych rozwi%za# lub podejmowania ró(nych decyzji, poruszane zagadnienia s% szczególne trudne i#z!o(one, dyskusja pozwala wówczas ujawni', w czym tkwi% trudno&ci, poruszane zagadnienia wywo!uj% kontrowersyjne opinie i#s%dy.

Mo(e zdarzy' si$, (e dyskusja wymknie si$ spod kontroli, b$dzie prowadzona nie na temat lub wyzwoli u uczestników bardzo silne emocje, które uniemo(liwi% jej kontynuowanie.

Dlatego niezwykle istotne jest, jeszcze przed przyst%pieniem do dyskusji, sformu!owanie, co b$dzie jej przedmiotem. Pomocne mog% si$ te( okaza' ustalone wspólnie z grup% i spisane zasady prowadzenia dyskusji, uwzgl$dniaj%ce takie czynniki jak czas, aktywno&' poszczególnych uczestników. Wa(ne jest, aby uwzgl$dnia!y one równie( nast$puj%ce zasady komunikowania si$ w grupie i regu!y wzajemnych relacji mi$dzy uczestnikami;

wypowiada$ si" na temat, zadawa$ pytania otwarte, nie przerywa$, wys!uchiwa$ argumentów drugiej strony, obala$ argumenty, nie atakowa$ innych osób, nie monopolizowa$ dyskusji, nie dyskutowa$ o#warto'ciach,

nie obra(a$, nie o'miesza$, nie krytykowa$ pozosta!ych.

Scenariusz 1 / Materia!y pomocnicze

Materia! pomocniczy nr 5 – Zbiór przepisów dotycz%cych rowerzystów

i#rowerów zawartych w#ustawie Prawo

o#ruchu drogowym zwanej potocznie

Kodeksem drogowym

1. Nowa de%nicja roweruRower to pojazd o#szeroko'ci nieprzekraczaj%cej 0,9 m, poruszany si!% mi"'ni osoby jad%cej tym pojazdem, a#tak(e rowery wyposa(one w#uruchamiany naciskiem na peda!y pomocniczy nap"d elektryczny zasilany pr%dem o#napi"ciu nie wy(szym ni( 48 V o#znamionowej mocy ci%g!ej nie wi"kszej ni( 250 W, których moc wyj'ciowa zmniejsza si" stopniowo i#spada do zera po przekroczeniu pr"dko'ci 25 km/h (art. 2 pkt 47 ustawy Prawo o!ruchu drogowym).Pojazdy zwane potocznie rowerami elektrycznymi to nowo&' w prawie o ruchu drogowym. W „starej” definicji rower by! pojazdem jedno&ladowym lub wielo&ladowym. Te ostatnie nie mog!y porusza' si$ po drodze dla rowerów ani tym bardziej po chodniku. Obecnie nie ma znaczenia, ile rower ma kó!, byle nie przekracza! okre&lonej przepisami szeroko&ci.

2. De%nicja wózka rowerowego Wózek rowerowy to pojazd o szeroko&ci powy(ej 0,9 m przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy, poruszany si!% mi$&ni osoby jad%cej tym pojazdem; wózek rowerowy mo(e by' wyposa(ony w uruchamiany naciskiem na peda!y pomocniczy nap$d elektryczny, zasilany pr%dem o napi$ciu nie wy(szym ni( 48 V o znamionowej mocy ci%g!ej nie wi$kszej ni( 250 W, którego moc wyj&ciowa zmniejsza si$ stopniowo i spada do zera po przekroczeniu pr$dko&ci 25 km/h; (art. 2 pkt 47a Prawa o ruchu drogowym).Wózkiem rowerowym jest np. riksza do przewozu osób lub towarów. Tego typu pojazd jest o wiele ci$(szy i mniej zwrotny ni( klasyczny rower, dlatego te( minimalny wiek pozwalaj%cy na kierowanie nim wynosi 17 lat (art. 96 ust. 3 Prawa o ruchu drogowym).

3. De%nicja pasa ruchu dla rowerówPas ruchu to cz"'$ jezdni przeznaczona do ruchu roweróww#jednym kierunku, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi (art. 2 pkt 5a Prawa o!ruchu drogowym).

Co nowego? Wydzielenie dla rowerzystów lini% ci%g!% i oznaczenie znakiem poziomym P-23 (patrz rysunek) przestrzeni na jezdni (np. poprzez zw$(enie pasa dla innych pojazdów)

to nowo&' w polskim prawie, cho' pasy dla rowerów pojawiaj% si$ ju( na polskich drogach.

Gdy jedziesz rowerem – pasy ruchu dla rowerów maj% podobn% funkcj$ i znaczenie prawne jak drogi dla rowerów. Dlatego te( kiedy jako rowerzysta masz do dyspozycji pas dla rowerów, nie mo(esz porusza' si$ pasami ruchu dla innych pojazdów. Z drugiej strony, pasy dla rowerów nie s% odseparowane od ruchu pojazdów tak dobrze jak wydzielone drogi dla rowerów, dlatego konieczna jest na nich znacznie wi$ksza ostro(no&'.

Rys. Znak drogowy

P-23 rower

Uwaga dla kieruj%cych: pas ruchu dla rowerów TO NIE POBOCZE! Kieruj%cy innymi pojazdami nie mog% po nim jecha', zatrzymywa' si$ na nim ani parkowa'. Pas dla rowerów przeznaczony jest wy!%cznie dla rowerów.

4. De%nicja (luzy dla rowerówTo tak(e nowo&' w Polsce. Kodeks drogowy (art. 2 pkt 5b) definiuje j% jako cz"'$ jezdni na wlocie skrzy(owania na ca!ej szeroko'ci jezdni lub wybranego pasa ruchu przeznaczon% do zatrzymania rowerów w#celu zmiany kierunku jazdy lub ust%pienia pierwsze&stwa, oznaczon% odpowiednimi znakami drogowymi. W praktyce oznacza to przestrze# dla rowerów usytuowan% mi$dzy lini% zatrzymania dla samochodów a skrzy(owaniem (wyró(nion% najcz$&ciej innym kolorem nawierzchni jezdni). Kiedy auta zatrzymuj% si$ na czerwonym &wietle, rowerzy&ci mog% omin%' je (omijanie to przeje(d(anie lub przechodzenie obok nieporuszaj%cego si$ innego pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody – art. 2 pkt 27 Prawa o ruchu drogowym) i wjecha' do &luzy, ustawiaj%c si$ przed pojazdami. Kieruj%cy rowerem mo(e zatrzyma' si$ w &luzie rowerowej obok innych rowerzystów. Po zmianie &wiate! na zielone rowerzysta jako pierwszy wje(d(a na skrzy(owanie. Musi jednak zjecha' na praw% stron$ jezdni lub skr$ci' (a wcze&niej zasygnalizowa' wykonywany manewr).

Gdy jedziesz rowerem – &luza to nie przejazd dla rowerzystów. Nie u(ywamy jej do przeje(d(ania z jednej strony drogi na drug%. Aby wjecha' bezpiecznie na &luz$, upewnij si$, (e pojazdy zd%(y!y si$ zatrzyma'.

Uwaga dla kieruj%cych: kieruj%cy innymi pojazdami nie mog% zatrzymywa' si$ na &luzie! Linia zatrzymania jest kilka metrów wcze&niej! Powinni uszanowa' obszar &luzy, zatrzyma' si$ przed ni% na czas i umo(liwi' rowerzy&cie jako pierwszemu bezpieczny wjazd na skrzy- (owanie. Rowerzy&ci tak(e s% obowi%zani respektowa' obowi%zuj%ce ich przepisy. Przede wszystkim musz% po zmianie &wiate! bez zb$dnej zw!oki wjecha' na skrzy(owanie, by nie blokowa' ruchu innych pojazdów, i po opuszczeniu &luzy zaj%' miejsce wyznaczone dla nich na drodze, po której si$ poruszaj%. Wtedy wszyscy b$d% z pewno&ci% bezpieczniejsi, a ruch b$dzie przebiega! sprawniej.

5. Jazda rowerem (rodkiem pasa ruchu na skrzy"owaniu Nowy przepis (art. 16 ust. 7 Prawa o ruchu drogowym) mówi, (e na skrzy(owaniu i#bezpo'rednio przed nim kieruj%cy rowerem, motorowerem lub motocyklem

mo(e porusza$ si" 'rodkiem pasa ruchu, je'li pas ten umo(liwia opuszczenie skrzy(owania w#wi"cej ni( jednym kierunku, z zastrze(eniem art. 33 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym. Wprowadzenie takiej zmiany w przepisach ma na celu uniemo(liwienie wyprzedzania rowerzysty w obr$bie jednego pasa ruchu, „spychanie” go na inny pas czy zaje(d(anie mu drogi na skrzy(owaniu. Zmiana ta jest wyj%tkiem od regu!y, jak% jest ruch prawostronny. Nale(y jednak pami$ta', (e je&li na drodze, któr% porusza si$ rowerzysta lub zamierza skr$ci', znajduje si$ droga dla rowerów lub pas ruchu dla rowerów, to jest on obowi%zany z nich korzysta' (o tym w!a&nie mówi art. 33 ust.1).

Gdy jedziesz rowerem – gdy jedziesz &rodkiem pasa ruchu, wida' Ci$ lepiej, a do tego uniemo(liwiasz innym pojazdom wykonanie niebezpiecznego manewru. Pami$taj, (e po zjechaniu ze skrzy(owania znów musisz trzyma' si$ mo(liwie najbli(ej prawej kraw$dzi jezdni.

Uwaga dla kieruj%cych: tr%bienie na rowerzystów z tego powodu, (e jad% &rodkiem pasa ruchu, jest zabronione. Kierowcy nie powinni si$ denerwowa' – rowerzysta po opuszczeniu skrzy(owania wróci na przeznaczon% dla niego cz$&' drogi.

6. Wyprzedzanie przez rower wolno jad$cych pojazdów z'prawej strony Zgodnie z art. 24 ust. 12 Prawa o ruchu drogowym kieruj%cy rowerem mo(e wyprzedza$ inne ni( rower powoli jad%ce pojazdy z#ich prawej strony.

Dotychczas rowerzysta poruszaj%cy si$ w korku wzd!u( aut jad%cych wolniej od niego, chc%c je zgodnie z przepisami wyprzedzi', musia! to robi' z lewej strony. Wprowadzona nowelizacja legalizuje do&' powszechne wyprzedzanie wzd!u( prawej kraw$dzi jezdni pod warunkiem, (e rowerzysta ma do tego odpowiedni% ilo&' miejsca – odst$p od wyprzedzanego pojazdu musi gwarantowa' p!ynn%, bezpieczn% jazd$. Omawiany przepis nie dotyczy wózków rowerowych.

Gdy jedziesz rowerem – legalizacja wyprzedzania z prawej strony nie uchyla innych przepisów dotycz%cych wyprzedzania.

Uwaga dla kieruj%cych: wprowadzenie tego przepisu porz%dkuje ruch, a tak(e legalizuje powszechny zwyczaj jazdy rowerzystów w korkach z prawej strony samochodów, powoduje, (e trzymaj% si$ oni jak najbli(ej prawej strony jezdni, a kierowcy wiedz%, gdzie mog% si$ ich spodziewa'. Niemniej jednak kierowcy zawsze powinni pami$ta' o patrzeniu w lusterko przy zmianie kierunku jazdy, pasa ruchu oraz przed otwarciem drzwi.

7. Likwidacja nakazu zatrzymania si# rowerem, gdy auto nie radzi sobie z'wyprzedzaniem Kieruj%cemu pojazdem wyprzedzanym zabrania si" w#czasie wyprzedzania i#bezpo'rednio po nim zwi"kszania pr"dko'ci. Kieruj%cy pojazdem wolnobie(nym, ci%gnikiem rolniczym lub pojazdem bez silnika jest obowi%zany zjecha$ jak najbardziej na prawo w#celu u!atwienia wyprzedzania.

Przepisu nie stosuje si$ w przypadku, o którym mowa w ust. 12 - art. 24 ust. 6 Prawa o ruchu drogowym (powy(ej omówiony zosta! ust. 12).

Scenariusz 1 / Materia!y pomocnicze

Gdy rowerzysta widzi, (e kierowca przygotowuje si$ do wyprzedzenia go, powinien utrzyma' tempo poruszania si$, nie przyspiesza' i zjecha' jak najbli(ej prawej kraw$dzi jezdni, aby u!atwi' kierowcy manewr.

8. Pierwsze-stwo na przeje*dzie dla rowerzystów Zgodnie z art. 27 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym kieruj%cy pojazdem, zbli(aj%c si" do przejazdu dla rowerzystów, jest obowi%zany zachowa$ szczególn% ostro(no'$ i#ust%pi$ pierwsze&stwa rowerowi znajduj%cemu si" na przeje)dzie.

W praktyce oznacza to, (e je&li droga dla rowerów biegn%ca prosto przecina tor jazdy skr$caj%cego pojazdu, kieruj%cy tym pojazdem zobowi%zany jest ust%pi' pierwsze#stwa rowerzy&cie b$d%cemu na przeje)dzie dla rowerzystów.

Ale to nie wszystko, w tym samym artykule w ust. 1a wprowadzono zapis: Kieruj%cy pojazdem, który skr"ca w#drog" poprzeczn%, jest obowi%zany zachowa$ szczególn% ostro(no'$ i#ust%pi$ pierwsze&stwa rowerzy'cie jad%cemu na wprost po jezdni, pasie ruchu dla rowerów, drodze dla rowerów lub innej cz"'ci drogi, któr% zamierza opu'ci$. Kieruj%cy pojazdem ust$puje pierwsze#stwa rowerowi tak(e wówczas, gdy przeje(d(a przez drog$ dla rowerów poza jezdni%.

Gdy jedziesz rowerem – wprowadzenie powy(szych przepisów nie zwalnia rowerzystów z zachowania na skrzy(owaniu szczególnej ostro(no&ci, która mi$dzy innymi polega na zwi$kszeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji na drodze.

Uwaga dla kieruj%cych: zarówno wje(d(aj%c na przej&cie dla pieszych, jak i na przejazd dla rowerów, kieruj%cy powinien zachowa' szczególn% ostro(no&'.

9. Mo"liwo() opuszczenia drogi dla rowerów Kieruj%cy rowerem jest obowi%zany korzysta$ z#drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów, je'li s% one wyznaczone dla kierunku, w#którym si" porusza lub zamierza skr"ci$ (art. 33 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym).

Nowelizacja Kodeksu drogowego dopuszcza opuszczenie przez rowerzyst$ drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów i skorzystania z pasa ruchu dla innych pojazdów, o ile pas ruchu dla rowerów lub droga rowerowa prowadz% w kierunku innym ni( ten, w którym zmierza rowerzysta. W praktyce oznacza to, (e je&li droga dla rowerów biegnie wzd!u( jezdni, a pó)niej odbija w kierunku innym ni( ten, do którego zmierza rowerzysta, mo(e on kontynuowa' jazd$ po pasie ruchu dla innych pojazdów, nie !ami%c przepisów.

10. Rowerzy(ci mog$ je*dzi) obok siebie Art. 33 ust. 3a Prawa o ruchu drogowym dopuszcza wyj%tkowo jazd" po jezdni kieruj%cego rowerem obok innego roweru lub motoroweru, je(eli nie utrudnia to poruszania si" innym uczestnikom ruchu albo w#inny sposób nie zagra(a bezpiecze&stwu ruchu drogowego. W praktyce oznacza to mo(liwo&' organizacji treningów kolarskich oraz jazd$ turystyczn% obok siebie na rowerach po pustej, bocznej drodze, gdzie jazda taka nie przeszkadza innym u(ytkownikom drogi. Daje te( mo(liwo&' asekurowania jad%cych rowerem dzieci przez rodziców.

Gdy jedziesz rowerem – by w!a&ciwie stosowa' ten przepis, musisz pami$ta', (e jazda obok siebie jest mo(liwa wyj%tkowo – jedynie wówczas, gdy nie utrudnia poruszania si$ i nie zagra(a bezpiecze#stwu innych uczestników ruchu drogowego. Na w%skiej, ruchliwej drodze nale(y porusza' si$ w linii, jeden za drugim.

Uwaga dla kieruj%cych: je&li rowerzy&ci jad%cy obok siebie stosuj% si$ do przepisów i nie utrudniaj% ruchu, niedopuszczalne jest tr%bienie na nich i poganianie. Kieruj%cy pojazdem jest obowi%zany przy wyprzedzaniu zachowa' szczególn% ostro(no&', a zw!aszcza bezpieczny odst$p od wyprzedzanego pojazdu lub uczestnika ruchu. Dodatkowo obowi%zuje zasada, (e przy wyprzedzaniu roweru, wózka rowerowego, motoroweru, motocykla lub kolumny pieszych odst$p ten nie mo(e by' mniejszy ni( 1 m (art. 24 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym).

11. Jazda rowerem po chodniku lub drodze dla pieszych W nowych przepisach rozszerzono mo(liwo&' korzystania przez rowerzystów z chodnika lub drogi dla pieszych, dodaj%c do art. 33 ust. 5 pkt 3 Prawa o ruchu drogowym, który mówi, (e jest to dozwolone, gdy warunki pogodowe zagra(aj% bezpiecze&stwu rowerzysty na jezdni ('nieg, silny wiatr, ulewa, go!oled), g"sta mg!a). Ponadto artyku! ten dopuszcza jazd$ rowerzysty chodnikiem lub drog% dla pieszych, gdy opiekuje si$ on innym rowerzyst% w wieku do lat 10 oraz gdy brak jest wydzielonej drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów, a szeroko&' chodnika wzd!u( drogi, po której ruch pojazdów jest dozwolony z pr$dko&ci% wi$ksz% ni( 50 km/h, wynosi co najmniej 2 m.

Uzasadnieniem dla takiej zmiany przepisów jest fakt, (e podczas z!ych warunków pogodowych rowerzysta na jezdni staje si$ mniej przewidywalny dla kierowców – wiatr mo(e zepchn%' go pod ko!a nadje(d(aj%cego samochodu, a lód spowodowa' wywrócenie. Zapis nie pogorszy bezpiecze#stwa pieszych, gdy( rowerzysta na chodniku nadal ma obowi%zek jecha' powoli, zachowa' szczególn% ostro(no&' i ust$powa' pieszym pierwsze#stwa (art. 33 ust. 6 Prawa o ruchu drogowym).

Gdy jedziesz rowerem – na chodniku lub drodze dla pieszych pieszy ZAWSZE ma pierwsze#stwo, a Ty jeste& zobowi%zany do ostro(nej jazdy. Lekka m(awka czy temperatura poni(ej 10 stopni nie powinny by' uznawane za „z!e warunki pogodowe” i nie usprawiedliwiaj% jazdy po chodniku.

Tak jak rowerzysta mo(e, pod pewnymi warunkami, korzysta' z chodnika lub drogi dla pieszych, tak pieszy mo(e korzysta' z drogi dla rowerów. Mo(liwe jest to w warunkach, gdy nie ma chodnika lub pobocza, po których pieszy mo(e si$ porusza', lub nie ma on mo(liwo&ci skorzystania z nich. Pieszy, z wyj%tkiem osoby niepe!nosprawnej, korzystaj%c z drogi dla rowerów, jest zobowi%zany ust%pi' miejsca rowerowi (art. 11 ust. 4 Prawa o ruchu drogowym).

12. Legalizacja przewozu dzieci w'przyczepach rowerowych Zabrania si" przewozu osób w#przyczepie, z#tym (e dopuszcza si" przewóz: dzieci w#przyczepie przystosowanej konstrukcyjnie do przewozu osób, ci%gni"tej przez rower lub wózek rowerowy (art. 63 ust. 3. pkt 4 Prawa o ruchu drogowym).

Gdy jedziesz rowerem – kieruj%cy rowerem powinien dba' o widoczno&' przyczepy, któr% ci%gnie. Musi te( pami$ta' o zapinaniu w niej dzieci pasami.

SKR.CAJ/C UST/P

ROWERZY+CIE

Scenariusz 1 / Materia!y pomocnicze

13. W!$czanie si# do ruchu Art. 17 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym mówi, (e w!%czanie si" do ruchu nast"puje przy rozpoczynaniu jazdy po postoju lub zatrzymaniu si" niewynikaj%cym z#warunków lub przepisów ruchu drogowego oraz przy wje(d(aniu (pkt. 3a) na jezdni" lub pobocze z#drogi dla rowerów, z#wyj%tkiem wjazdu na przejazd dla rowerzystów lub pas ruchu dla rowerów.

W praktyce za w!%czenie do ruchu nie uznajemy wjazdu z drogi dla rowerów na przejazd rowerowy oraz wjazdu z drogi dla rowerów na pas ruchu dla rowerów. Takie okoliczno&ci uznajemy za kontynuacj$ – nie obowi%zuje wtedy zasada ust%pienia pierwsze#stwa przejazdu wszystkim uczestnikom ruchu poruszaj%cym si$ po drodze, na któr% wje(d(amy, chyba (e nakazuj% to inne przepisy, np. znak drogowy „ust%p pierwsze#stwa”.

14. Dokument uprawniaj$cy do kierowania rowerem i'wózkiem rowerowym

Dokumentem stwierdzaj%cym uprawnienie do kierowania przez osob", która nie uko&czy!a 18 lat, rowerem i#wózkiem rowerowym jest karta rowerowa, motorowerowa lub prawo jazdy (art. 96 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym).Kart" rowerow% lub motorowerow% mo(e uzyska$ osoba, która wykaza!a si" niezb"dnymi kwali*kacjami i#osi%gn"!a wymagany wiek: 10 lat w#przypadku karty rowerowej i#13 lat w#przypadku karty motorowerowej (art. 96 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym).

Scenariusz 1 / Materia!y pomocnicze

Notatki

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

14

Scenariusz 2Aktywni uczestnicy ruchu drogowego

Cele: !!!!rozwijanie umiej$tno&ci interpretowania aktualnych

przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy w odniesieniu do praktyki spo!ecznej i (ycia codziennego,

! rozwijanie umiej$tno&ci diagnozowania stanu przestrzegania przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy w szkole i &rodowisku lokalnym,

! kszta!towanie umiej$tno&ci pracy w ma!ych grupach i prezentowania wyników pracy grupy na forum,

! kszta!towanie umiej$tno&ci dyskusji, prezentowania w!asnego zdania i argumentacji,

! kszta!towanie umiej$tno&ci podejmowania decyzji i dzia!a# na rzecz poprawy bezpiecze#stwa w ruchu drogowym w &rodowisku lokalnym.

Czas: ! 2 godziny dydaktyczne (2 x 45 min)! podzia! na dwie cz$&ci:

I'cz#() – 1 godzina dydaktyczna (45 min) II cz#() – 1 godzina dydaktyczna (45 min)

Metody: ! praca w ma!ych grupach,! dyskusja z wykorzystaniem techniki metaplanu,! gra edukacyjna.

Grupa docelowa: uczennice/uczniowie gimnazium.

Materia!y pomocnicze: ! materia! pomocniczy nr 1 – quiz edukacyjny,! materia! pomocniczy nr 2 – ankieta Eksperta Ruchu

Drogowego (materia!y promocyjne do programu „Je(d($ z g!ow%” wchodz%ce w sk!ad pakietu b$d% przes!ane do szkó! bior%cych udzia! w programie),

! materia! pomocniczy nr 3 – ulotki, gad(ety odblas-kowe, naklejki na samochód (materia!y promocyjne do programu „Je(d($ z g!ow%” wchodz%ce w sk!ad pakietu b$d% przes!ane do szkó! bior%cych udzia! w programie),

! materia! pomocniczy nr 4 – opis metody pracy w ma!ych grupach,

! materia! pomocniczy nr 5 – opis techniki metapla-nu oraz schemat metaplanu,

! materia! pomocniczy nr 6 – gra edukacyjna,! materia! pomocniczy nr 7 – opis metody dramy,! materia! pomocniczy nr 8 – opis metody symulacji.

+rodki dydaktyczne: ! komputer z rzutnikiem multimedialnym

do wy&wietlenia pyta# z quizu edukacyjnego lub powielone dla wszystkich egzemplarze quizu,

! kartki papieru flipchartowego lub szarego (4–5 szt.), kartki A4 (3 szt.), kolorowe karteczki w pi$ciu kolor-ach (ok. 10 z ka(dego koloru) lub w jednym kolorze w pi$ciu ró(nych kszta!tach, kolorowe mazaki.

Oczekiwane rezultaty: ! uczennice/uczniowie potrafi% zdiagnozowa' stan

przestrzegania nowych przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w swoim &rodowisku lokalnym,

! uczennice/uczniowie potrafi% dokona' analizy sytuacji zwi%zanej z bezpiecze#stwem w ruchu drogowym w &rodowisku lokalnym oraz podj%' decyzj$ o konkret-nych dzia!aniach, z w!asnym udzia!em, na rzecz po-prawy tej sytuacji.

!

!

15

Przebieg zaj#):

Cz#() I

1# Przedstaw temat i cele zaj$'. Rozwie& wspólnie z uc-zennicami/uczniami, w widocznym miejscu w sali, mapy my&li z katalogami zasad &wiadomego rower-zysty, wykonane podczas pierwszych zaj$'.

Zaproponuj krótk% powtórk$ przepisów dotycz%cych rowerzystów w oparciu o quiz edukacyjny.

2. Rozdaj powielone egzemplarze quizu (materia! po-mocniczy nr 1) do pracy indywidualnej. Mo(esz te( wy&wietli' pytania przy pomocy komputera i rzutnika multimedialnego i zaprosi' grup$ do wspólnej zabawy – zaprezentuj na forum pytania, a ca!a grupa niech wybierze odpowied) i krótko j% uzasadni.

W zale(no&ci od wyboru formy pracy (indywidualna czy grupowa) mo(esz na koniec lub na bie(%co weryfikowa' odpowiedzi zgodnie z podanym w materiale pomocniczym nr 1 kluczem. Omówcie odpowiedzi na pytania, co do których by!o najwi$cej w%tpliwo&ci.

Poinformuj uczennice/uczniów, (e cz$&' pyta# za-wartych w quizie edukacyjnym znajduje si$ w ankiecie Eksperta Ruchu Drogowego, w oparciu o któr% b$d%, w swoim &rodowisku lokalnym, diagnozowa' stan wiedzy na temat nowych przepisów dotycz%cych ruchu drogowego oraz zwi%zane z realizacj% tych przepisów potrzeby doros!ych mieszka#ców (15 min).

3. Przypomnij uczennicom/uczniom o g!ównych za!o(eniach programu „Je(d($ z g!ow%” zawartych we wst$pie do poradnika. Podkre&l, (e podejmowane przez uczniów dzia!ania powinny mie' charakter kampanii spo!ecznej, która ma u&wiadomi' odbiorcom programu znaczenie bezpiecznego korzystania z dróg przez wszystkich jej u(ytkowników, ze szczególnym uwzgl$dnieniem rowerzystów, którym program „Je(d($ z g!ow%” jest dedykowany.

Zaproponuj, aby uczennice/uczniowie dobrali si$

w 5-osobowe zespo!y projektowe, w których b$d% odpowiedzialni za przeprowadzenie w &rodowisku lokalnym diagnozy z wykorzystaniem ankiety Eksperta Ruchu Drogowego (materia! pomocniczy nr 2)

i podsumowanie otrzymanych wyników w oparciu o narz$dzie umieszczone na platformie e-learningowej.

Ka(dy zespó! powinien przeprowadzi' ankiet$ w&ród

25 osób doros!ych i podsumowa' swoje wyniki. Przeprowadzaj%cy diagnoz$ uczniowie b$d% mogli po!%czy' to dzia!anie z akcj% promocyjn% i dystrybucj% ulotek, odblasków i naklejek a tak(e zbieraniem pod-pisów pod Deklaracj% Je(d($ z g!ow%.

Uczennice/uczniowie przeprowadzaj%cy ankiet$ otrzymaj% od organizatorów ulotki, deklaracje, odblaski i naklejki.

Przeanalizuj wspólnie z uczennicami/uczniami pyta-

nia i odpowiedzi zawarte w ankiecie Eksperta Ruchu Drogowego. Ustalcie termin realizacji zadania zgodny z harmonogramem programu „Je(d($ z g!ow%”.

Rozdaj zespo!om materia!y niezb$dne do realizacji zadania (ankiety, deklaracje, ulotki, odblaski i naklejki).

Podkre&l, (e przeprowadzona przez uczennice/uczniów akcja pozwoli na zdiagnozowanie rzeczy-wistego stanu wiedzy na temat przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy oraz potrzeb spo!eczno&ci lokalnej w zakresie realizacji

tych przepisów. Wyniki diagnozy powinny by' przedstawione w!adzom samorz%dowym, poniewa( mog% by' nie tylko cennym )ród!em informacji, ale równie( zaowocowa' konkretnymi dzia!aniami na rzecz bezpiecze#stwa w ruchu drogowym w &rodowisku lokalnym.

Zaznacz, (e poprzez dzia!ania w ramach programu uczennice/uczniowie aktywnie kreuj% wizerunek swojej szko!y jako placówki dbaj%cej o rozwój odpowiedzialnych postaw w&ród m!odzie(y, inicjuj% wspó!prac$ z w!adzami samorz%dowymi i maj% realny wp!yw na rozwi%zywanie lokalnych problemów zwi%zanych z bezpiecze#stwem na drogach (15 min).

4#! Podziel grup$ na 3 zespo!y.

Powiedz uczennicom/uczniom, (e b$d% pracowa' w ma!ych grupach (materia! pomocniczy nr 2) z wykorzystaniem techniki metaplanu (materia! po-mocniczy nr 3), która umo(liwi im dokonanie analizy

!

!

!

16

stanu przestrzegania przepisów dotycz%cych ruchu rowerowego w &rodowisku szkolnym i lokalnym.

Rozdaj zespo!om przygotowane wcze&niej materia!y:"! materia! pomocniczy nr 3 – schemat metaplanu,"! jeden arkusz szarego papieru lub papieru

flipchartowego,"! kolorowe karteczki w pi$ciu kolorach (ok. 10

z ka(dego koloru) lub w jednym kolorze w pi$ciu ró(nych kszta!tach,

"! jedn% kartk$ papieru A4 do zapisania problemu – tematu dyskusji: „Przestrzeganie przepisów dotycz%cych ruchu rowerów na drogach publicznych w naszym &rodowisku szkolnym i lokalnym”,

"! ta&m$ lub klej do przylepiania karteczek, kolorowe flamastry.

Ustal limit czasu na wykonanie zadania (ok. 15 min).

Poinformuj, (e wszystkie elementy, tj. problem, odpowiedzi, wnioski, maj% okre&lone miejsce na plakacie oraz przydzielony kolor lub kszta!t karteczek, a zapisywane na karteczkach tre&ci powinny by' zaakceptowane przez ca!y zespó!.

Uczestniczki/uczestnicy dyskutuj%c, tworz% plakat wg wzoru (materia! pomocniczy nr 3 – schemat metaplanu). Popro& zespo!y, (eby zwróci!y uwag$ na przestrzeganie poszczególnych przepisów w ró(nych &rodowiskach: w rodzinie, w szkole, w &rodowisku lokalnym.

Uwaga: Zadbaj o to, aby zabezpieczy' plakaty wykonane przez zespo!y, je&li nie b$dziesz móg!/mog!a kontynuowa' zaj$' na drugiej godzinie lekcyjnej.

Cz#() II

1. Ustal kolejno&' prezentacji plakatów. Zapro& przed-stawicieli zespo!ów do zaprezentowania stworzonych metaplanów. Osoby prezentuj%ce przedstawiaj% efekty pracy swojego zespo!u, odpowiadaj% na pytania pozosta!ych uczestniczek/uczestników, udzielaj% wyja&nie#. W trakcie omawiania mog% nast%pi' zmiany, niektóre zapisy mog% zosta' wymienione, wycofane b%d) przesuni$te do innego obszaru (20 min). Podczas prezentacji nauczyciel pe!ni g!ównie funkcj$ obserwatora, ingeruje tylko w sytuacji, kiedy pojawi% si$ informacje niezgodne z obowi%zuj%cymi zasadami BRD.

2#! Po zako#czeniu prezentacji wspólnie z ca!% grup% zbierz wnioski ze wszystkich plakatów i omów efekty

pracy zespo!ów (szczególnie te, które s% zaznaczone jako „zale(ne od nas”). We wnioskach warto zwróci' uwag$ na kwestie lokalne, takie jak przebudowa drogi, szko!a zlokalizowana blisko w$z!a komunikacyjnego, zasady bezpiecze#stwa w ruchu drogowym zwi%zane z noszeniem odblasków.

Przeanalizujcie, co mo(ecie zrobi' w szkole i &rodowisku lokalnym na rzecz:"! promowania wiedzy na temat nowych przepisów

dotycz%cych ruchu rowerowego,"! podnoszenia &wiadomo&ci na temat

bezpiecze#stwa na drogach,"! podnoszenia &wiadomo&ci na temat potrzeb, per-

cepcji i zachowa# ró(nych u(ytkowników drogi: pieszych, rowerzystów, kierowców.

Zapisuj pomys!y na dzia!ania na du(ym arkuszu papieru (20 min).

3#! Podsumuj zaj$cia. Zach$' uczennice/uczniów do zaplanowania i realizacji dzia!ania maj%cego na celu rozwi%zanie wybranego, wa(nego dla waszego &rodowiska lokalnego problemu zwi%zanego z przestrzeganiem przepisów ruchu drogowego i bezpiecze#stwem rowerzystów na drogach. Zaproponuj, aby my&l%c o konkretnych dzia!aniach, sprawdzi!y/sprawdzili, jakie organizacje, urz$dy, osoby mog% by' wa(nym )ród!em wsparcia i partnerami w realizacji przedsi$wzi$cia (5 min).

Uwaga: Zadbaj o#to, aby zabezpieczy$ wykonane

przez zespo!y metaplany oraz list" z#pomys!ami na dzia!ania, poniewa( mog% okaza$ si" pomocne przy realizacji kolejnych zaj"$.

4. Propozycja mody%kacji: Je&li b$dziesz mia!/mia!a mo(liwo&' przeprowadzenia zaj$' pozalekcyjnych lub przeznaczenia na zaj$cia wi$cej ni( 2 godziny dydaktyczne, mo(esz wykorzysta' gr# edukacyjn$, która stanowi doskona!e uzupe!nienie tre&ci zaj$' (materia! pomocniczy nr 4).

Mo(esz równie( zaproponowa' m!odzie(y wybranie

jednego z problemów, które pojawi!y si$ na metaplanach, i zaprosi' j% do przedstawienia tego problemu z wykorzystaniem metody dramy – scenek z podzia!em na role (materia! pomocniczy nr 5) lub symulacji (materia! pomocniczy nr 6). Przygotowane przez uczennice/uczniów scenki mog% by' zaprezentowane podczas imprez promuj%cych bezpiecze#stwo w ruchu drogowym w &rodowisku szkolnym lub lokalnym.

!

!

STOP

!

Materia! pomocniczy nr 1

– TEST edukacyjny

Pytania wielokrotnego wyboru

1# Rower jest to:A. pojazd o szeroko&ci nieprzekraczaj%cej 0,9 m

poruszany si!% mi$&ni osoby jad%cej tym pojazdem,B. pojazd trójko!owy o szeroko&ci nieprzekraczaj%cej 0,9 m

poruszany si!% mi$&ni osoby jad%cej tym pojazdem,C. ka(dy pojazd jedno&ladowy lub wielo&ladowy

poruszany si!% mi$&ni osoby jad%cej tym pojazdem.

2! Wózek rowerowy jest to pojazd o'szeroko(ci powy"ej 0,9 m:A. przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy,

poruszany si!% mi$&ni osoby jad%cej tym pojazdem,B. przeznaczony do przewozu rzeczy, poruszany si!%

mi$&ni osoby ci%gn%cej ten pojazd za dyszel,C. przeznaczony do przewozu towarów, poruszany si!%

mi$&ni osoby jad%cej tym pojazdem, wyposa(ony dodatkowo w pomocniczy nap$d elektryczny o okre&lonych w przepisach prawa parametrach.

3. Kierowa) wózkiem rowerowym lub rowerem wieloo-sobowym oraz przewozi) tymi pojazdami inn$ osob# mo"e osoba, która:A. uko#czy!a 13 lat,B. uko#czy!a 15 lat,C. uko#czy!a 17 lat i posiada kart$ rowerow%.

4# Co u!atwia rowerzystom korzystanie z'drogi: A. progi zwalniaj%ce na &cie(kach rowerowych,B. znaki i sygna!y drogowe,C. kulturalne i przepisowe poruszanie si$ innych uczest-

ników ruchu.

5. Kieruj$cy pojazdem, który skr#ca w'drog# poprzeczn$, jest obowi$zany zachowa) szczególn$ ostro"no() i'ust$pi) pierwsze-stwa rowerzy(cie:A. znajduj%cemu si$ na przeje)dzie dla rowerzystów,B. jad%cemu na wprost po pasie ruchu dla rowerów,C. jad%cemu na wprost po jezdni.

6. Rowerzysta, który wjecha! do (luzy dla rowerów, po zmianie (wiate! powinien:A. poczeka', a( wyprzedz% go stoj%ce za nim

pojazdy, i wolno ruszy' do przodu,B. opu&ci' &luz$, a nast$pnie kontynuowa' jazd$ pasem

ruchu dla rowerów,C. jecha' jak najszybciej, aby nie wyprzedzi! go (aden

samochód.

7. Na skrzy"owaniu i'bezpo(rednio przed nim rowerzysta: A. powinien zawsze porusza' si$ &rodkiem pasa ruchu,B. mo(e porusza' si$ &rodkiem pasa ruchu, je&li nie ma

drogi dla rowerów ani pasa ruchu dla rowerów, pod wa-runkiem (e pas ten umo(liwia opuszczenie skrzy(owania w wi$cej ni( jednym kierunku,

C. powinien obowi%zkowo zsi%&' z roweru.

8. Pasem ruchu dla rowerów wydzielonym z'powierzchni jezdni mog$ si# porusza):A. piesi,B. rowerzy&ci,C. kieruj%cy wózkami rowerowymi.

9. Jakie s$ zalety posiadania karty rowerowej:A. mo(liwo&' uczestniczenia we wszelkiego rodzaju

turniejach, rajdach i wycieczkach organizowanych dla rowerzystów,

B. w przysz!o&ci !atwiejsze przygotowanie si$ do egza-minów na prawo jazdy,

C. mo(liwo&' poruszania si$ po ulicy zgodnie z przepisami prawa.

10. Osoba w'wieku do lat 10 jad$ca rowerem po chodniku, pod opiek$ osoby doros!ej, to: ! A. pieszy, B. zawsze kierowca, C. kieruj%cy.

11. Przeje"d"anie rowerem wzd!u" przej(cia ! dla pieszych jest: A. zalecane, gdy w!%czona jest sygnalizacja &wietlna, B. dozwolone, pod warunkiem ust%pienia

pierwsze#stwa pieszym, C. zabronione.

12. Gdy nie ma chodnika lub pobocza b$d* te" ! nie ma mo"liwo(ci korzystania z'nich, pieszy: A. mo(e i&' po drodze dla rowerów, ale jest obowi%zany

ust%pi' miejsca rowerowi, B. nie mo(e korzysta' z drogi dla rowerów, C. mo(e i&' po drodze dla rowerów tylko wtedy,

gdy ma kart$ rowerow%.

13. Pod jaki numer mo"na zadzwoni), aby wezwa) ! pomoc do o%ary wypadku drogowego: A. 997, B. 999, C. 112 z telefonu komórkowego.

14. Rowerzysta ma prawo wyprzedza) wolno jad$ce samo- ! chody, np. w'korku ulicznym, z'ich prawej strony, je(li: A. ma do tego odpowiedni% ilo&' miejsca i nie stwarza

zagro(enia w ruchu drogowym, B. b$dzie u(ywa! sygna!u d)wi$kowego i &wietlnego, C. zachowa szczególn% ostro(no&' i bezpieczny odst$p

od wyprzedzanego pojazdu.

15. W'jakich okoliczno(ciach dwóch rowerzystów ! nie mo"e jecha) obok siebie po jezdni: A. w czasie mg!y, B. na ruchliwej jezdni, gdy utrudniaj% w ten sposób ruch

innym uczestnikom, C. na drodze, wzd!u( której znajduje si$ nadaj%ca si$

do ruchu droga dla rowerów.

16. Do wypadku drogowego rowerzysta mo"e ! doprowadzi), gdy: A. nie wie, w jakiej sytuacji powinien ust%pi'

pierwsze#stwa przejazdu, B. w czasie mg!y jego rower jest niewidoczny,

bo ma niesprawne o&wietlenie, C. nie sygnalizuje z wyprzedzeniem manewru skr$tu.

Scenariusz 2 / Materia!y pomocnicze

17. W'sk!ad obowi$zkowego wyposa"enia roweru wchodzi: A. komplet kluczy, B. pompka, C. dzwonek lub inny sygna! d)wi$kowy o nieprzera)liwym

tonie.

18. Rowerzy(cie zabrania si#: A. jazdy bez trzymania co najmniej jednej r$ki na kierow-

nicy oraz nóg na peda!ach, B. czepiania si$ pojazdów, C. korzystania z telefonu komórkowego wymagaj%cego

trzymania s!uchawki w r$ku.

19. Podczas wyprzedzania rowerzysty nale"y zachowa) odst#p: A. minimum 0,5 m, B. bezpieczny i nie mniejszy ni( 1 m, C. bezpieczny, ale przepisy nie okre&laj% minimalnej

odleg!o&ci.

20. Jakie zagro"enie stwarza jazda na rowerze bez (wiate! ! tylnych i'przednich w'warunkach z!ej widoczno(ci: A. jest si$ niewidocznym dla kierowców samochodów,

co mo(e doprowadzi' do wypadku, B. jest si$ niewidocznym dla pieszych, C. w sytuacji, gdy rowerzysta jad%cy o zmroku zostanie

potr%cony przez samochód i z!amie nog$, ubezpieczy-ciel mo(e odmówi' mu wyp!aty odszkodowania.

21. Doros!y rowerzysta mo"e jecha) po chodniku, gdy: A. opiekuje si$ osob% w wieku do lat 10 kieruj%c% rowerem, B. warunki pogodowe zagra(aj% bezpiecze#stwu

rowerzysty na jezdni (&nieg, silny wiatr, ulewa, go!oled), g$sta mg!a),

C. droga po chodniku prowadzi „na skróty”.

22. Stosowanie zasady ograniczonego zaufania ! polega mi#dzy innymi na: A. przewidywaniu mo(liwo&ci z!amania przepisów ruchu

drogowego przez innego uczestnika ruchu, je&li jego zachowanie na to wskazuje,

B. rezygnacji z w!asnych uprawnie#, np. pierwsze#stwa przejazdu, je&li istniej% przes!anki, (e inny uczestnik ruchu nie b$dzie ich respektowa!,

C. cz$stym u(ywaniu sygna!u d)wi$kowego.

23. Ka"dy rowerzysta powinien dla w!asnego ! bezpiecze-stwa je*dzi): A. w kasku i odblaskowej kamizelce, B. zawsze pod opiek% innego rowerzysty, C. w dobrych warunkach drogowych

i atmosferycznych.

24. Rowerzysta mo"e przewozi) dziecko ! w'przyczepce rowerowej pod warunkiem, "e: A. jest ona przystosowana konstrukcyjnie do przewozu

osób, B. jest sprawna technicznie, C. jedzie z pr$dko&ci% niezagra(aj%c% bezpiecze#stwu

dziecka.

25. Dziecko poruszaj$ce si# po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym jest obowi$zane u"ywa) elementów odblaskowych w'sposób widoczny dla innych uczestników ruchu. Przepis ten dotyczy dzieci: A. tylko w wieku przedszkolnym, B. w wieku do lat 15, C. tylko w okresie jesienno-zimowym.

26. Osoba prowadz$ca rower po jezdni w'przepisach ruchu drogowego jest traktowana jako: A. kieruj%cy, B. pieszy, C. kierowca.

27. Przechodzenie przez jezdni# poza wyznaczonym ! przej(ciem dla pieszych jest dozwolone: A. gdy odleg!o&' od przej&cia dla pieszych

wynosi 50 m, B. gdy odleg!o&' od przej&cia dla pieszych

jest wi$ksza ni( 100 m, C. w ka(dej sytuacji pod warunkiem zachowania

ostro(no&ci.

28. D!ugo() zespo!u pojazdów sk!adaj$cych si# ! z'roweru z'przyczep$ nie mo"e przekracza):! A. 4 m,! B. 6 m,! C. 2,5 m.

ODPOWIEDZI:

1 AB 11 C 21 AB2 AC 12 A 22 AB3 C 13 ABC 23 AC4 BC 14 AC 24 ABC5 ABC 15 ABC 25 B6 B 16 ABC 26 B7 B 17 C 27 B8 B 18 ABC 28 A9 ABC 19 B10 A 20 ABC

Materia! pomocniczy nr 2 – ankieta Eksperta Ruchu Drogowego

Drodzy Uczniowie,

Badanie, które b$dziecie realizowa' w swoim &rodowisku lokalnym w oparciu o ankiet$, ma na celu sprawdzenie stanu wiedzy na temat bezpiecze#stwa ruchu drogowego w&ród doros!ych cz!onków Waszej spo!eczno&ci lokalnej oraz okre&lenie najwa(niejszych potrzeb zwi%zanych z bezpiecze#stwem na drogach w Waszym &rodowisku lokalnym.

Badanie ankietowe przeprowadzacie w formie wywiadu, a wi$c doros!ej osobie obj$tej badaniem zadajecie pytania zawarte w kwestionariuszu i sami wpisujecie odpowiedzi.

Zaznaczcie „krzy(ykiem” wskazan% przez Badanego odpowied) (chyba (e w poleceniu do pytania podane jest inaczej).

Scenariusz 2 / Materia!y pomocnicze

Je&li osoba badana nie udzieli poprawnej odpowiedzi na pytanie – poinformujcie j%, jaka odpowied) jest poprawna.

Uzyskane informacje, w formie zbiorczego zestawienia, b$dziecie mogli przekaza' w!adzom samorz%dowym. Dzi$ki temu b$dziecie mogli inicjowa' zmiany na rzecz poprawy bezpiecze#stwa na drogach w Waszym &rodowisku lokalnym.

Przed przyst%pieniem do badania powinni&cie informowa' Badanych, (e wszystkie odpowiedzi zawarte w tej ankiecie s% anonimowe. Ostatnie 2 pytania dotycz% tego, z kim przeprowadzacie wywiad. Ta wiedza jest nam potrzebna, aby opracowa' ko#cowy, !%czny raport podsumowuj%cy wszystkie ankiety. Pami$tajcie, aby przeprowadza' wywiady z lud)mi w ró(nym wieku i obydwu p!ci – dzi$ki temu wyniki b$d% bardziej warto&ciowe.

Dzi$kujemy Wam za zaanga(owanie. Powodzenia! Organizatorzy

1. Najcz#(ciej uczestnicz# w'ruchu drogowym jako:A. kierowca,B. pieszy, C. rowerzysta. (popro' o uszeregowanie odpowiedzi w kolejno'ci od najcz"'ciej podejmowanej formy uczestnictwa do najrzadziej. Je'li respondent nie podejmuje danej formy aktywno'ci, wpisz 0).

2. Pasem ruchu dla rowerów wydzielonym z'powierzchni jezdni mog$ si# porusza):A. piesi,B. rowerzy'ci,C. kieruj%cy wózkami rowerowymi.

3. Rowerzysta ma prawo wyprzedza) wolno jad$ce samo- chody, np. w'korku ulicznym, z'ich prawej strony, je(li:A. ma do tego odpowiedni% ilo'$ miejsca i#nie stwarza zagro(enia w#ruchu drogowym,B. b"dzie u(ywa! sygna!u d)wi"kowego i#'wietlnego,C. zachowa szczególn% ostro(no'$ i#bezpieczny odst"p od wyprzedzanego pojazdu.

4. W'jakich okoliczno(ciach dwóch rowerzystów nie mo"e jecha) obok siebie po jezdni:A. w#czasie mg!y, B. na ruchliwej jezdni, gdy utrudniaj% w#ten sposób ruch innym uczestnikom, C. na drodze, wzd!u( której znajduje si" nadaj%ca si" do ruchu droga dla rowerów.

5. Rowerzy(cie zabrania si#:A. jazdy bez trzymania co najmniej jednej r"ki na kierownicy oraz nóg na peda!ach, B czepiania si" pojazdów,C. korzystania z#telefonu komórkowego wymagaj%cego trzymania s!uchawki w#r"ku.

6. Ka"dy rowerzysta powinien dla w!asnego bezpiecze-stwa je*dzi): A w#kasku i#odblaskowej kamizelce,B. zawsze pod opiek% innego rowerzysty, C. w#dobrych warunkach drogowych i#atmosferycznych.

PYTANIA DOT. SYTUACJI LOKALNEJ

7. Jak Pan/Pani ocenia sytuacj# dotycz$c$ bezpiecze-stwa ruchu drogowego w'swojej okolicy? (popro' respondenta o#ocen" w#skali 1+5, gdzie 1 oznacza bardzo )le, a#5 bardzo dobrze): 1 2 3 4 5

8. Ka"dy rowerzysta powinien mie) prawid!owo wyposa"ony rower, je*dzi) w'odblaskowej kamizelce, posiada) przy sobie kart# rowerow$ (je(li nie uko-czy! 18. roku "ycia). Czy w'Pana/Pani okolicy to zobowi$zanie jest przez rowerzystów przestrzegane i'w'jakim stopniu?A. W#znacznym stopniu,B. W#'rednim stopniu,C. Nie jest przestrzegane.

9. Czy w'swojej okolicy czuje si# Pan/Pani bezpieczna/y jako pieszy? A. Tak,B. Nie.(je'li padnie odpowied) „NIE”, popro' respondenta o#udzielenie odpowiedzi na pytanie dodatkowe: Dlaczego nie czuje si" Pan/Pani bezpieczna?) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. Czy drogi w'Pani/Pana okolicy s$ odpowiednio ! o(wietlone?! A. Tak,! B. Nie.! (je'li padnie odpowied) „NIE”, popro' respondenta ! o#udzielenie odpowiedzi na pytanie dodatkowe: ! Co wymaga!oby poprawy/ulepszenia w#kwestii ! o'wietlenia dróg?): …………………………………………………………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………

11. Który u"ytkownik drogi wed!ug Pani/Pana opinii ! najcz#(ciej !amie przepisy ruchu drogowego ! w'Pani/Pana okolicy?! A. Kierowca samochodu,! B. Rowerzysta,! C. Pieszy.

12. Prosz# o'wskazanie miejsc z'najbli"szej okolicy, ! w'których wed!ug Pani/Pana zdarza si# najwi#cej ! wypadków lub istnieje ryzyko ich wyst$pienia. …………………………………………………………… …………………………………………………………… …….………………………………………………………

13. Jak wed!ug Pani/Pana zwi#kszy) bezpiecze-stwo ! na drogach w'Pa-stwa okolicy?

…………………………………………………………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………

Scenariusz 2 / Materia!y pomocnicze

14. W jakim przedziale wiekowym si# Pan/Pani mie(ci?:! A. 18+24! B. 25+39! C. 40+59! D. 60+

15. P!e) – zaznacza ankieter:! A. Kobieta! B. M"(czyzna

Materia! pomocniczy nr 4 – Opis metody pracy w#ma!ych grupach

Praca w ma!ych grupach ró(ni si$ znacznie od pracy z ca!% grup%. To metoda, która zach$ca wszystkich do uczestnictwa i pomaga rozwija' wspó!prac$ zespo!ow%. Liczebno&' ma!ej grupy b$dzie zale(a!a od praktycznych czynników, np. od tego, ilu uczestników bierze udzia! w zaj$ciach i jak du(o macie miejsca. Ma!% grup$ mog% tworzy' 2–3 osoby, ale grupy pracuj% najlepiej, kiedy licz% 6–8 osób. Praca w ma!ych grupach mo(e trwa' przez 15 min, godzin$ albo ca!y dzie# – w zale(no&ci od tego, jakim zadaniem b$dziecie si$ zajmowa'.

Nie wystarczy powiedzie' uczestnikom, (eby „przedyskutowali spraw$”. Niezale(nie od tego, jaki jest temat zaj$', zadanie koniecznie musi by' tak sprecyzowane, by uczestnicy pracowali nad osi%gni$ciem celu, o którym potem b$dzie mo(na porozmawia' z grup%. Nauczyciel mo(e na przyk!ad sformu!owa' zadanie w formie problemu, który trzeba rozwi%za', albo pytania, na które trzeba odpowiedzie'. Aby mie' pewno&', (e uczestnicy nie zapomn% brzmienia postawionego problemu, najlepiej przygotowa' wcze&niej odpowiednie kartki. Mog% znale)' si$ na nich tak(e dodatkowe pytania pomagaj%ce w dyskusji.

Materia! pomocniczy nr 5

– Opis techniki metaplanu oraz schemat

metaplanu

Metaplan jest plastycznym zapisem rozmowy prowadzonej przez uczestniczki/uczestników zaj$', którzy dyskutuj% na okre&lony temat. Podczas dyskusji prowadzonej w zespo!ach powstaje jednocze&nie plakat, który jest jej skróconym, graficznym przedstawieniem. Technika metaplanu jest stosowana przy omawianiu kontrowersyjnych, trudnych spraw oraz przy rozwi%zywaniu konfliktów. Polega ona jednak nie na wskazaniu, kto ma racj$, a na przedstawieniu wielu aspektów danego problemu.

„Prawda cz$sto le(y po&rodku”, a celem u(ycia metaplanu jest spokojne rozwa(enie zagadnienia i skoncentrowanie si$ przede wszystkim na poszukiwaniu (bez konieczno&ci znalezienia) wspólnego rozwi%zania. Uczestnicy zaj$' zastanawiaj% si$, analizuj% problem, próbuj% go oceni', formu!uj% opinie i s%dy, proponuj% ró(ne rozwi%zania.

Materia! pomocniczy nr 7

– Opis metody dramy

Drama jest form% w pe!ni &wiadomie przygotowanej improwizacji, któr% opiera si$ na okre&lonym temacie zawieraj%cym konflikt. Zjawisko konfliktu wydobywa istnienie nastroju i atmosfery, co w naturalny sposób stwarza mo(liwo&ci prze(ywania. W dramie wykorzystuje si$ zmys!y, wyobra)ni$, ruch, mow$. Najbardziej istotne jest w niej autentyczne prze(ycie emocji odgrywanej postaci. Drama nie jest inscenizacj% ani teatrem, ale jest dzia!aniem w fikcyjnej sytuacji, budowaniem do&wiadcze# w zaaran(owanym wycinku rzeczywisto&ci. W dramie nie ma publiczno&ci, wszyscy bior% w niej udzia!. Ca!% uwag$ kierujemy w dramie na cel, którym jest zrozumienie cudzych prze(y' i emocji, niewa(ne s% za& uzdolnienia aktorskie uczestników.

Drama przyczynia si$ do bogatego rozwoju wewn$trznego uczestników, uczy koncentracji na sobie i innych, wykorzystuje zmys!y, rozwija kreatywno&', dodaje pewno&ci siebie i pobudza inwencj$.

Scenki z podzia!em na role Scenka to krótkie przedstawienie przygotowane przez uczestników, zawieraj%ce w sobie elementy dramy, stwarza mo(liwo&ci uczestniczenia i prze(ywania zaaran(owanych sytuacji. Wykorzystuje zmys!y, wyobra)ni$, ruch, mow$. Najbardziej istotne jest autentyczne prze(ycie emocji odgrywanej postaci w fikcyjnej sytuacji. Ma na celu przybli(enie uczestnikom nieznanych im sytuacji (yciowych, okoliczno&ci czy wydarze#. Uczestnicy przy odgrywaniu scenki opieraj% si$ na w!asnych do&wiadczeniach. Scenki z podzia!em na role mog% u!atwi' zrozumienie sytuacji, zach$ci' do empatii z tymi, którzy s% w nie zaanga(owani. Warto&' scenek polega na tym, (e odwo!uj% si$ do prawdziwych sytuacji z codziennego (ycia. Mog% poruszy' zagadnienia, na które nie ma !atwych odpowiedzi, np. problem dobrego b%d) z!ego zachowania bohatera. Aby jeszcze lepiej zg!$bi' temat, mo(na poprosi' uczestników o zamienienie si$ rolami. Scenki z podzia!em na role musz% by' wykonywane z wyczuciem.

Scenariusz 2 / Materia!y pomocnicze

Nauczyciel powinien pami$ta' o tym, (e: • uczestnicy musz% mie' czas po zako#czeniu scenki na wyj&cie z roli, • wszyscy musz% szanowa' uczucia innych i struktur$ spo!eczn% grupy, • scenki mog% uruchomi' stereotypy. Dobrze jest pami$ta' o tym, aby uczestnicy byli &wiadomi potrzeby krytycznej oceny informacji, na podstawie których kszta!tuj% sobie obraz otaczaj%cego ich &wiata.

Materia! pomocniczy nr 8

– Opis metody symulacji

Symulacja stanowi odzwierciedlenie sytuacji potencjalnie realnej. Uczestnikom daje mo(liwo&' prze(ycia zdarze#, zastanowienia si$ nad tym, co si$ sta!o i co by mog!o si$ sta', gdyby zosta!y podj$te inne decyzje. Ide% symulacji jest doskonalenie konkretnych (yciowych umiej$tno&ci. W symulacji mo(na wypróbowa' ró(ne zachowania i ró(ne mo(liwe rozwi%zania problemów. Mo(na uczy' si$ na w!asnych b!$dach i to na dodatek w bezpiecznej sytuacji 'wiczeniowej, w której pozostali cz!onkowie grupy pomagaj% zrozumie' zaistnia!e zjawiska. Ich do&wiadczenia i my&li mog% sta' si$ impulsem do spojrzenia na znan% spraw$ w nowym &wietle i z nowej perspektywy. W efekcie mo(na podj%' nowe decyzje i przyj%' nowe rozwi%zania. W 'wiczeniu mo(na przecie( nieudane zachowania podda' korekcie.

Scenariusz 2 / Materia!y pomocnicze

Notatki

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

23

!

Scenariusz 3 Moje „podwórko” – dzia!am lokalnie,

dzia!am globalnie

Cele: !!!!przygotowanie uczestniczek/uczestników do

robienia planu, podzia!u zada# i realizacji dzia!ania grupowego,

! przygotowanie uczennic/uczniów do redagowania projektów w!asnych dzia!a#,

! rozwój umiej$tno&ci zwi%zanych z dzia!aniami uczniów/uczennic na rzecz bezpiecze#stwa w ruchu drogowym w &rodowisku szkolnym i lokalnym,

! kszta!towanie umiej$tno&ci dyskusji, prezentowania w!asnego zdania na forum grupy oraz podejmowania grupowych decyzji,

! rozwijanie umiej$tno&ci wspó!pracy w zespole zadaniowym.

Czas: 1 godzina dydaktyczna (45 min).

Materia!y pomocnicze: ! materia! pomocniczy nr 1 – opis metody projektu.

Metody: ! projekt.

Grupa docelowa: ! Uczennice/uczniowie gimnazjum.

+rodki dydaktyczne: ! kartki papieru flipchartowego lub szarego, ! kolorowe mazaki.

Oczekiwane rezultaty: ! uczennice/uczniowie potrafi% wskaza' dzia!ania

w &rodowisku szkolnym i lokalnym, które mog% przyczyni' si$ do wzrostu bezpiecze#stwa w ruchu drogowym,

! uczennice/uczniowie s% przygotowani do reda- gowania projektów zwi%zanych z dzia!aniami na rzecz bezpiecze#stwa w ruchu drogowym w &rodowisku szkolnym i lokalnym.

Uwaga do nauczyciela: Przed zaj$ciami przypomnij uczennicom/uczniom o tym, (eby przynie&li na spotkanie podsumowanie wyników swoich ankiet, poniewa( ka(dy zespó! b$dzie je prezentowa! w ramach podsumowania diagnozy.

Przebieg zaj#):1# Rozpocznij zaj$cia od wspólnej analizy wyników

przeprowadzonej przez uczennice/uczniów diagnozy. Podzielcie si$ opiniami i uwagami na ten temat. Wnioski z badania mo(ecie wykorzysta' jako inspiracj$ do wyboru tematu projektu.

2#! Wspólnie z uczennicami/uczniami rozwie& w widocz- nym miejscu w sali metaplany i list$ z pomys!ami na dzia!ania, wykonane podczas poprzednich zaj$'. Odnie&cie si$ do wniosków z metaplanu zale(nych od nas oraz pomys!ów na dzia!ania w &rodowisku lokalnym. Zapytaj uczennice/uczniów, czy chcia!yby/chcieliby j% jeszcze uzupe!ni' o jakie& nowe zapisy. Przeanalizujcie zebrane pomys!y pod k%tem nast$puj%cych kryteriów:

"! atrakcyjno&ci (na ile propozycje b$d% atrakcyjne dla odbiorców),

"! celowo&ci (na ile propozycje przyczyni% si$ do osi%gni$cia postawionych celów),

"! mo(liwo&ci realizacji (trudno&'/!atwo&' organizacyjna, finansowa itp.).

!

!

24

Zaproponuj zorganizowanie w &rodowisku lokalnym akcji pod nazw%: „Bezpiecze#stwo rowerzystów i innych u(ytkowników dróg w naszym &rodowisku lokalnym” (szczegó!owe informacje dotycz%ce realizacji projektów o charakterze kampanii spo!ecznej wraz z przyk!adami „dobrych praktyk” znajduj% si$ na stronie: www.jezdzezglowa.pl w zak!adce strefa nauczyciela).

Zaznacz, (e akcja powinna uwzgl$dnia' realizacj$ nast$puj%cych celów:"! przekazanie wiedzy na temat przepisów dotycz%cych

ruchu rowerowego,"! podnoszenie &wiadomo&ci u(ytkowników dróg:

pieszych, rowerzystów, kierowców w zakresie ich potrzeb, mo(liwo&ci i zachowa# zgodnych z obowi%zuj%cymi przepisami,

"! podnoszenie &wiadomo&ci pieszych, rowerzystów, kierowców odno&nie wzajemnych powi%za# i zale(no&ci jako u(ytkowników dróg,

"! zwrócenie szczególnej uwagi na potrzeb$ u(ywania zabezpiecze#: odblasków, kasków, kamizelek,

"! kszta!towanie postaw odpowiedzialno&ci i wzajemnego szacunku u u(ytkowników dróg.

Mo(esz te cele zapisa' i umie&ci' w widocznym miejscu (15 min).

3#! Powy(sze cele mog% by' dla m!odzie(y dodatkow% inspiracj% i jednocze&nie motywacj% do zrealizowania projektu edukacyjnego w oparciu o wybrany pomys! na dzia!anie, który uczennice/uczniowie umie&cili, podsumowuj%c metaplany, na li&cie pomys!ów na dzia!ania.

Na zasadzie np. g!osowania wybierzcie jeden pomys!, zgodnie z celami zawartymi w punkcie 2 scenariusza 3.

Szczegó!owe informacje na temat metody projektu oraz tego, jak zabra' si$ do realizacji projektu, znaj- dziesz w materiale pomocniczym nr 2.

Uczennice/uczniowie decyduj%cy si$ na realizacj$ projektu, który mo(e mie' charakter kampanii spo!ecznej na rzecz BRD, mog% w swoich dzia!aniach skorzysta' ze wsparcia w!adz samorz%dowych i lokalnych mediów.

Poinformuj m!odych, (e wa(n% cz$&ci% programu „Je(d($ z g!ow%” jest konkurs na prezentacj$ multimedialn% (szczegó!owe informacje na temat konkursu znajduj% si$ na stronie: www.jezdzezglowa.pl w zak!adce strefa nauczyciela – Regulamin konkursu).

Przygotowanie prezentacji mo(e by' zrealizowane z wykorzystaniem metody projektu (20 min).

4#! Zapytaj, czy wszystkie poruszane kwestie dotycz%ce realizacji zada# s% zrozumia!e. Wyja&nij wszelkie w%tpliwo&ci.

Podsumuj spotkanie, powiedz, (e wszyscy ch$tni mog% korzysta' z Twoich konsultacji przy planowaniu dzia!a# projektowych oraz w trakcie realizacji dzia!a# w &rodowisku lokalnym.

Dodatkowe informacje dla nauczyciela:

Zaplanujcie wst$pnie przynajmniej jedno dodatkowe spotkanie, podczas którego uczennice/uczniowie b$d% mog!y/mogli zaprezentowa' projekty swoich prezentacji multimedialnych, podzieli' si$ opiniami i uwagami po zrealizowaniu ankiety.

Po otrzymaniu od zainteresowanych ostatecznych wersji prezentacji multimedialnych wgraj je na stron$ programu, (eby mog!y wzi%' udzia! w konkursie.

Warto te( zorganizowa' spotkanie podsumowuj%ce dzia!ania w ramach programu, podczas którego b$dziesz móg! wraz z m!odzie(% szuka' odpowiedzi na nast$puj%ce pytania1:

1. Czy zrealizowali&cie zamierzone przez Was cele? Gdyby&cie jeszcze raz mieli to robi', co zrobiliby&cie inaczej?2. Jakie trudno&ci napotkali&cie przy realizacji projektu? Jak je rozwi%zali&cie?3. Czy Wasz projekt spowodowa! jakie& zmiany na lepsze w szkole, jej otoczeniu lub w &rodowisku lokalnym? Jak my&licie – czy b$d% one chwilowe czy d!ugotrwa!e?4. Co jeszcze mo(na zrobi' w sprawie, któr% si$ zajmowali&cie? Co mo(ecie zrobi' Wy, a co inni?5. Czy praca nad realizacj% projektu zmieni!a Twój stosunek do zagadnienia, którym si$ zajmowa!e&, do osób, z którymi pracowa!e&, do spo!eczno&ci, w której realizowa!e& projekt? W jaki sposób?6. Czy Wasz projekt zako#czy! si$ sukcesem? Dlaczego tak uwa(asz?7. Inne uwagi.

1 J. Królikowski, Metoda projektów w edukacji obywatelskiej [w:] Kszta!cenie obywatelskie. Scenariusze lekcji, pod red. A. Pacewicz, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 1995.

!

!

STOP

Materia! pomocniczy nr 1

– Opis metody projektu

Projekt jest terminowym zadaniem realizowanym samodzielnie przez uczniów wg przygotowanego wcze&niej planu.

Projekt ma charakter interdyscyplinarny (wykorzystuje wiedz$ i umiej$tno&ci z wielu dziedzin).

Projekt nosi w sobie cechy dzia!ania nowatorskiego, jest przedsi$wzi$ciem, które nie powtarza si$ w identycznej formie.

Nauczyciele pracuj%cy metod% projektów podkre&laj%, (e wyzwala ona w uczniach du(% aktywno&', samodzielno&', kreatywno&' – m!odzi ludzie sami szukaj% odpowiedzi na nurtuj%ce ich pytania, dokonuj% wyborów, podejmuj% decyzje. Realizacja projektu uczy te(, jak bardzo wa(na i efektywna jest wspó!praca przy wykonywaniu ró(nych zada#, uczy równie( odpowiedzialno&ci.

Wspólny dla wszystkich projektów jest moment zako#czenia. Jest nim prezentacja rezultatów pracy ca!ego zespo!u realizuj%cego projekt. Mo(e to by' prezentacja wewn$trzna, dla pozosta!ych uczniów, nauczycieli lub rodziców. Dobrze jest zaprezentowa' wyniki pracy ca!ego zespo!u na zewn%trz – mieszka#com, przedstawicielom samorz%du lokalnego, zaprzyja)nionym szko!om.

Po prezentacji nast$puje ocena ca!o&ci zrealizowanego projektu.

W ramach projektu uczniowie mog% przygotowa' plakaty, wystaw$ prac plastycznych, wystaw$ fotograficzn%, napisa' eseje, listy, artyku!y do lokalnej prasy, przygotowa' reporta(e, monta(e s!owno-muzyczne, konkursy, nawi%za' wspó!prac$ z przedstawicielami w!adz samorz%dowych lub organizacji pozarz%dowych itp.

Co powinien zawiera) projekt planowanej przez uczniów akcji?

1. Podstawowe informacje o'projekcie:a) nazwa projektu,b) cele projektu,c) opis problemu (do rozwi%zania jakiej sprawy przyczyni si$ projekt?),d) historia projektu (sk%d wzi%! si$ pomys! na realizacj$ projektu?),e) czas trwania akcji,f ) obszar realizacji (jaki zasi$g b$dzie mia!a akcja?),g) kontynuacja projektu (czy projekt stanowi jednorazowe dzia!anie, czy b$dzie w przysz!o&ci kontynuowany?).

2. Odbiorcy projektu:a) rodzaj i liczba odbiorców (do jakiej grupy projekt jest skierowany?),b) w jaki sposób odbiorcy skorzystaj% na realizacji projektu.

3. Realizatorzy projektu:a) zespó! realizatorów,b) ewentualnie eksperci lub organizacje wspieraj%ce poszczególne dzia!ania projektowe.

4. Opis projektu:a) opis dzia!ania stanowi%cego tre&' projektu (na czym polega realizacja projektu?),b) formy realizacji projektu,c) harmonogram projektu (etapy realizacji, zadania, terminy, osoby odpowiedzialne).

5. Efekty projektu;a) spodziewane efekty projektu, bezpo&rednie (jaki wp!yw – waszym zdaniem – b$dzie mia! projekt na uczestników?), po&rednie (jaki b$dzie wp!yw projektu na otoczenie spo!eczne, lokalne &rodowisko?),b) metody oceny wyników i sposobu realizacji projektu (po czym poznacie, (e osi%gn$li&cie spodziewane efekty?).

6. Zasoby i'potrzeby (co macie, a'czego potrzebujecie?):a) wsparcie merytoryczne (kto b$dzie opiekunem merytorycznym akcji?),b) zezwolenia (jakie zezwolenia potrzebne s% do realizacji projektu i do kogo nale(y si$ o nie zwróci'?),c) baza lokalowa (gdzie b$dzie realizowany projekt? czy trzeba wynajmowa' specjalne pomieszczenia?),d) baza sprz$towa (czy i jaki sprz$t potrzebny jest do realizacji projektu? do kogo zwróci' si$ o jego u(yczenie?),e) baza materia!owa (czy i jakie materia!y potrzebne s% do realizacji projektu? jak je zdoby'?),f ) &rodki finansowe (czy i jakie pieni%dze s% potrzebne? sk%d je mo(ecie otrzyma'? kto i jak si$ b$dzie z nich rozlicza!?).

7. Sposoby dokumentowania realizacji projektu.

Schemat planu realizacji projektu:

CO? KTO? KIEDY?

Zadania Na czym polega

realizacja zadania?

(szczegó!owo)

Osoby

odpowiedzialne

Termin

Scenariusz 3 / Materia!y pomocnicze

26

Indeks materia!ów *ród!owych

!!!!Kodeks Drogowy, Prawo o ruchu drogowym:"! www.kodeksdrogowy.pl"! www.kodeks-drogowy.org

!!!!Stan bezpiecze-stwa na polskich drogach w'2010 roku. Zagro"enia niechronionych uczestników ruchu, Sekretariat Krajowej Rady Bezpiecze#stwa Ruchu Drogowego, Ministerstwo Infrastruktury, s. 7–8, s. 22–30, Warszawa 2010."! www.krbrd.gov.pl/download/pdf/Raport%20-%20Bez-

pieczenstwo%20niechronionych%20-%202001-2010.pdf

!!!!Badanie poziomu wiedzy m!odzie"y na temat bezpiecze-stwa ruchu drogowego i'uczestnictwa w'nim rowerów. Raport z'badania,'Fabryka Komu-nikacji Spo!ecznej, Laboratorium Badania Komunikacji Spo!ecznej i TNS OBOP Polska, pa)dziernik 2011."! www.jezdzezglowa.pl

!!!!Wypadki drogowe z'udzia!em rowerzystów, bezpieczny.rowerzysta.com, 30.10.2010: "! www.bezpieczny.rowerzysta.com/artykul/wypadki-

drogowe-z-udzia%C5%82em-rowerzyst%C3%B3w

!!!!Jestem widoczny, jestem bezpieczny, Komenda G!ówna Policji: "! www.dlakierowcow.policja.pl/portal/dk/786/47509/

Jestem_widoczny_jestem_bezpieczny.html?search=557612

Podstawowe statystyki dotycz$ce rowerzystów do lat 14 jako uczestników ruchu drogowego

1#! Niemal(e wszyscy gimnazjali&ci je(d(% na row-erze (97%), 80% z nich posiada kart$ rowerow%. Jednocze&nie tylko 54,3% gimnazjalistów wykazuje si$ prawid!ow% wiedz% na temat nowych przepisów dotycz%cych rowerzystów.

2#! Prawie (aden gimnazjalista nie stosuje podsta-wowych elementów zwi$kszaj%cych bezpiecze#stwo na drodze, tzn. nie stosuje kamizelek, ochraniaczy, o&wietlenia oraz kasków. Jedynie 47% stosuje odblaski.

3#! Mo(na stwierdzi', (e w&ród m!odzie(y gimnazjalnej istnieje ogólny brak &wiadomo&ci dotycz%cej bezpiecze#stwa na drodze – nie widz% oni zagro(enia wynikaj%cego z ich niebezpiecznych zachowa#.

Wi$kszo&' czuje si$ bezpiecznie, pomimo (e 18% z nich mia!o wypadek podczas jazdy na rowerze, a 72% ma w gronie znajomych kogo&, kto jad%c na rowerze, ucierpia! w wypadku.

+ród!o: Badanie poziomu wiedzy m!odzie(y na temat bezpiecze#stwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerów. Raport z badania, Fabryka Komunikacji Spo!ecznej, Laboratorium Badaniaomunikacji Spo!ecznej i TNS OBOP Polska, pa)dziernik 2011.

4#! W Polsce od lat najpowa(niejszym problemem jest bardzo wysokie zagro(enie pieszych oraz rowerzystów, motorowerzystów i motocyklistów, czyli niechro-nionych uczestników ruchu, którzy w 2010 roku stanowili 48% zabitych i 37% rannych w wypadkach drogowych. !

Rowerzy&ci stanowili 7% ofiar &miertelnych i 7% rannych w wypadkach drogowych w Polsce w latach 2001–2010. Jednocze&nie w latach 2001–2010 liczba zabitych rowerzystów zmala!a o 54%, a liczba rannych rowerzystów o 45%, nadal jednak jest to 2 razy wi#cej ni" (rednio w'krajach Unii Europejskiej.

5. Najliczniejsz% grup% ofiar wypadków drogowych w&ród rowerzystów s% starsi m$(czy)ni w wieku powy(ej 60 lat (40% zabitych i 45% rannych).

6#! Dzieci i m!odzie( w wieku 0–14 lat s% trzeci% w kolejno&ci grup% rowerzystów najbardziej nara(on% na ci$(kie obra(enia w wypadkach drogowych. W 2010 roku stanow$li 15% ofiar. Ta grup najbardziej zagro(ona na obszarach zabudowanych, w dzie#. +ród!o: Stan bezpiecze#stwa na polskich drogach w 2010 roku. Zagro(enia niechronionych uczestników ruchu, Sekretariat Krajowej Rady Bezpiecze#stwa Ruchu Drogowego, Ministerstwo Transportu, Budownic-twa i Gospodarki Morskiej, Warszawa 2010, s. 22–30.

7#! Rok 2011 by! rokiem wzrostu przest$pstw drogowych. Wi$cej by!o wypadków, wi$cej osób zabityrannych. *%cznie dosz!o do 39935 wypadków drogowych, w których zgin$!o 4171 osób, a 49341 osób odnios!o obra(enia cia!a.

+ród!o: Stan bezpiecze#stwa ruchu drogowego w Polsce w 2011 roku, Komenda G!ówna Policji.

8#! Wypadki z udzia!em dzieci w 2011 roku (wg danych Komendy G!ównej Policji) – w 2011 roku w Polsce mia!o miejsce 4085 wypadków drogowych z udzia!em dzieci w wieku 0–14 lat. W zdarzeniach tych 102 dzieci ponios!o &mier', a 4411 dozna!o obra(e#. W stosunku do roku 2010 roku liczba wypadków spad!a o 154 (tj. o 3,6%), rannych mniej by!o o 175 dzieci (tj. o 3,8%), a zabitych – o 10 (tj. o 8,9%).

Z przedstawionych danych wynika, (e tendencja spadkowa liczby wypadków i ich ofiar z udzia!em najm!odszych zdecydowanie si$ utrzymuje.

27

!!!!O%ary wypadków drogowych dzieci i m!odzie"y w latach 2009–2011 w poszczególnych grupach wiekowych

9.!!!Tak jak mia!o to miejsce w'poprzednich latach, nasilenie wypadków z'udzia!em dzieci wyst#puje w'miesi$cach wiosenno-letnich – od maja do wrze- (nia. Najm!odsi ulegaj$ wypadkom przede wszystkim podczas !adnej pogody i'przy dobrej widoczno(ci. W 2011 roku najwi$cej wypadków z udzia!em dzieci wydarzy!o si$ w czerwcu

– 557, lipcu – 504 i w sierpniu – 518. Tylko w ci%gu tych trzech miesi$cy zgin$!o 51 dzieci w wieku 0–14 lat, tj. 50% wszystkich ofiar &miertelnych w&ród tej grupy uczestników ruchu w 2011 roku. Najniebezpieczniejszy dla najm!odszych jest koniec tygodnia – sobota i niedziela.

!!!!O%ary (miertelne wypadków drogowych w 2011 roku w grupie wiekowej 0–14 lat.

10. W'2011 roku dzieci w'wieku 0–14 lat by!y sprawcami 1365 wypadków!(spadek o 123 wypadki

w stosunku do roku 2010), zgin$!o w nich 36 dzieci (wzrost o 9), a 1383 zosta!o rannych (spadek o 128).

!! Sprawcy wypadków drogowych w'wieku 0–14 latw'2011 roku

Grupy wiekowe

Zabici Ranni

2009 2010 2011 2009 2010 2011

0–6 43 34 32 1333 1246 1244

11. Bardzo zagro"ona wypadkami drogowymi jest te" nieletnia m!odzie" w'wieku 15–17 lat. W 2011 roku mia!y miejsce 2582 wypadki z udzia!em m!odzie(y (spadek o 150 w stosunku do 2010 roku), zgin$!o w nich 106 m!odych osób (spadek o 16), a 2629 zosta!o rannych (spadek o 85). W tej grupie wiekowej tak(e najwi$cej ofiar odnotowano w&ród pasa(erów.

!!!Wypadki z'udzia!em osób w'wieku 15–17 latw'2011 roku

!!!Wielk$ szans$ na popraw# bezpiecze-stwa w'ruchu drogowym jest edukacja dzieci i'm!odzie"y,od przedszkola po szko!y ponadgimnazjalne.

!!!W'dzia!aniach na rzecz bezpiecze-stwa dziecii'm!odzie"y priorytetem jest:"! kszta!towanie &wiadomego i kulturalnego uczestnika

ruchu drogowego, przestrzegaj%cego przepisy prawa,"! skupienie wokó! podejmowanych przedsi$wzi$'

instytucji i organizacji rz%dowych i pozarz%dowych,"! wzajemna pomoc w realizacji nakre&lonych celów.

wypadki zabici ranni

kieruj%cy 907 35 877

pasa(er 1090 57 1158

pieszy 585 14 594

ogó!em 2582 106 2629

Wiek sprawcy

Rodzaj uczestnika

Wypadki Zabici Ranni

0–6 latkieruj%cy 28 - 32

pieszy 197 9 189

7–14 latkieruj%cy 480 13 507

pieszy 660 14 655

Ogó!em 1365 36 1383

21

grudzie#listopadpa)dziernikwrzesie#sierpie#lipiecczerwiecmajkwiecie#marzecluty styczne#

19

5 10 15 20 25!

Notatki

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................