TEMA 3. A HÉLADE

Profesora María Nogueira SixtoC.P.R. Plurilingüe Sagrada Familia

Que é a Hélade?

Este termo refírese tanto ao conxunto de helenos ou gregos como ao territorio que eles habitaron (o núcleo orixinario é a península grega e as costas de Asia que están fronte a ela e, posteriormente, as zonas colonizadas, especialmente o sur da península itálica e a illa de Sicilia)

Os seus habitantes comparten unha serie de elementos comúns:

- Falan a mesma lingua, o grego- Séntense membros da mesma comunidade - Comparten modos de pensar- Renden culto ás mesmas divindades- Teñen os mesmos modos de organización política- Comparten a maneira de expresarse artisticamente

HÉLADE = ECÚMENE (terra habitada polos que se consideran civilizados, fronte aosbárbaros, non gregos)

1. AS POLIS GREGAS

2. A COLONIZACIÓN GREGA

3. ATENAS E ESPARTA

4. AS GUERRAS DOS GREGOS

5. RELIXIÓN, CULTURA E ARTE

ÍNDICEDO

TEMA

1. AS POLIS GREGAS

Son cidades-estado, unidades políticas que se gobernan libremente a si mesmas

CARACTERÍSTICAS:

a) Eran independentes, gobernábanse con institucións propias, aínda que formaban alianzas entre elas para enfrontárense a un inimigo común.

b) Formadas por un territorio que abarcaba poboados rurais, cidades pequenas e un centro urbano principal, que era onde estaban as institucións comúns, a sede do goberno da polis.

c) Sistemas de goberno- Monárquico: máxima autoridade = rei- Oligárquico: máxima autoridade = reducido número de familias que controlan o poder- Democrático: todos os cidadáns participan no goberno de maneira directa ou elixindo a representantes

d) Organización social

CLASES LIBRES

CIDADÁNS NON CIDADÁNS

EXTRANXEIROSMAXISTRADOS

MILITARES

MEMBROSDOS

TRIBUNAIS

PROFESIONAIS LIBRES

RESTODA SOCIEDADE

CLASES NON LIBRES

ESCRAVOS

Núcleo urbano(centro administrativo, político,

Comercial e relixioso)

Territorio rural e pequenas cidades

+

1. ACRÓPOLE:

Acrópole de Atenas (V-IV a.C)

(centro relixioso)

e) Comparten estrutura.

2. AS MURALLAS

3. O ÁGORA (centro cultural, comercial e político)

2. A COLONIZACIÓN GREGA (VIII-VI a.C)

Cales eran os motivos da emigración dos gregos?

A colonización é un fenómeno polo cal un pobo organiza expedicións para establecersenoutro territorio e fundar un novo asentamento denominado colonia no que

normalmente se reproducen as súas costumes.

- Insuficiencia de recursos necesarios no seu territorio (orografía e clima que dificultan as tarefas agrícolas)- O aumento de poboación xunto a unha inxusta distribución das terras orixinan o que os gregos chamaron falta de terras.- Intereses comerciais. Obtención de materias primas e fomento do intercambio de produtos- Razóns xurídicas e políticas 1. Os homes libres podían converterse en escravos se non pagaban as débedas 2. Exiliados que fuxían da persecución das autoridades da polis 3. Refuxiados que escapaban das cidades ante unha conquista ou invasión

3. ATENAS E ESPARTA

ATENAS ESPARTAVS

DEMOCRACIA MONARQUÍA / OLIGARQUÍA

Recontrucción Senado ateniense

DEMOCRACIA

-Definición: Sistema de goberno no que os cidadáns interveñen na toma de decisións.

-Características: a) Intervención directa dos cidadáns nas decisións de

goberno mediante a realización de asembleas. Estamodalidade recibe o nome de democracia directa. So participan na toma de decisións os cidadánsb) Elección nas asembleas, por designación ou por sorteo

dos cargos públicosc) Igualdade de palabra de todos os cidadáns, calquera con esa categoría, con independencia da súa riqueza oucategoría social podía participar votando as decisións oudefendendo as súas propostas.d) Pericles estableceu o pago de dietas aos membros doconsello, maxistrados e ao tribunal popular e daba unha cantidade pequena aos cidadáns que participaran na asemblea para que non perderan un día de traballo.e) Establecemento do ostracismo sistema polo que se condenaba ao exilio, durante 10 anos, a aquel que atentase contra a democrácia

MONARQUÍAOLIGARQUÍA

-Definición: Sistema de goberno no que o poder exérceno unha ou dúas persoas.

-Características: a) Monarquía exercida por dous reis (diarquía), con función

relixiosa e militar

b) Un consello de anciáns (Gerusía) controlado pola oligar-quía espartana, podía opoñerse ás decisións da asemblea econtrolaba aos reis

c) Asemblea popular formada polos cidadáns espartanos. Elixe ao consello de anciáns e aos cinco éforos (encargadosda defensa da oligarquía e dos cidadáns fronte aos reis)

4. AS GUERRAS DOS GREGOS

As polis participan en dous tipos de GUERRAS

As que as enfrontabana un inimigo común

Os enfrontamentos mutuos

GUERRASMÉDICAS

GUERRASDO

PELOPONESO

Leónidas, rei espartano que morreu nasTermópilas loitando contra os persas

Imaxes da loita entre atenienses e espartanosConservadas encerámicas da época

Indumentaria guerrero hoplita(ateniense)Indumentaria guerrero espartano

GUERRAS MÉDICAS (500 – 479 a.C)

Enfrontamentos entre gregos e persas, coñecidas como médicas pola procedencia dospersas (zona de Asia central)1ª GUERRA MÉDICA (Batalla de Maratón 490 a.C)2ª GUERRA MÉDICA (Batallas de Salamina e Platea 480-490 a.C; Batalla de las Termópilas)3ª GUERRA MÉDICA (Liga de Delos)

Adaptación cinematográfica do comic de Frank Miller sobre a famosa batalla das Termópilas (Guerras Médicas)

GUERRAS DO PELOPONESO ( 431-404 a.C)

Entre as dúas principais potencias da Hélade (Atenas e Esparta) A superioridade ateniensenon foi aceptada polas restantes polis, sobre todo por Esparta e se producen

enfrontamentos entre elas. Reciben o nome da Península do Peloponeso, onde se sitúa Esparta. Vence Esparta triunfa e substitúe a Atenas no dominio do mundo

grego durante uns anos (399-371 a.C)

5. RELIXIÓN CULTURA E ARTE

RELIXIÓN

POLITEISTAS Rendían culto a numerosas divinidades que controlaban asforzas da natureza e os destinos humanos

COMO ERAN OS DEUSES?

- Antropomorfismo (representábanse con forma humana e nas súas relacións tamén se comportaban como humanos cos seus vicios ,celosos, infieis, vingativos…, e virtudes ,amantes, protetores, benévolos…)

- Xenealoxía dos deuses gregos escrita por Homero e Hesíodo

CRÍAN NA ADIVIÑACIÓN E NOS ORÁCULOS E NOS HEROES (Heracles, Aquiles…)

REALIZABAN RITOS FUNERARIOS, OFRECÍAN OFRENDAS E SACRIFICIOS…

a)

PENSAMENTO GREGO

“ A importancia do home radica na súa condición de home,

como ser pensante e racional con capacidade de crear un

mundo novo”Forza liberadora

Da razón

Libera o home das ataduras de crenzas e

tradicións

“ O home é a medida de todasas cousas” Protágoras

A arte faise á medida dohome e para o home

VS

Arte que serve os deusese adoita o colosalismo

(Exipto)

ARTE ANTROPOCÉNTRICA

b)

“ Os atenienses amamoso fermoso con moderación”

PericlesARTE = BÚSQUEDA DA BELEZA

O artista toma como modelo o Mundo Sensible que é unha copia do Mundo das Ideas e

debe aplicarlle correccións, xaque o Mundo Sensible é

imperfecto

Teoría dasIdeas. Platón

c). Arquitectura (características)

1. Arquitectura adintelada

2. Ordes arquitectónicas (columnas + entaboamento)

c) Feita a medida do home. Antropocentrismo

d) Arquitectura monumental pero non colosal

Partenón

Templo de Abu Simbel (arte exipcio)

e) Arquitectura moi equilibrada (proporción aurea e canon clásico)

f) Arquitectura sometida a correccións ópticas

Partenón

g) Búsqueda da beleza

h) Utilización da pedra (mármore) (madeira cun enlucido de po de mármore)

Mármore de Carrara

O TEMPLO GREGO

-Arquitectura relixiosa = morada do deus (non lugar de reunión dos fieis)

- A súa planta ten a súa orixe no Mégaron micénico

Naos o cella: destinada a albergar a imaxe do deus ou deusa

PARTES DO TEMPLO

Pronaos: vestíbulo que está diante da naos e comunicado con ela. Ten forma de pórtico aberto que remata en dúas pilastras con dúas columnas no medio. As veces as pilastras desaparecen.

Opistodomos: estaría situado detrás de cella o naos pero non se comunicaría con ela. As veces presenta a mesma estructura de pórtico aberto que a pronaos.

Díptero

- Segundo a colocación das columnas na fachada:

- Segundo o número de columnas na fachada:

Dístilo Tetrástilo Hexástilo

Octástilo

- Tellado a dúas augas

- Utilización das ordes clásicas (Dórica, Xónica e Corintia)

Acrópole de Atenas

1. Partenón. 2. Antiguo Templo de Atenea. 3. Erecteion.4. Estatua de Atenea Promacos.

5. Propíleos. 6. Templo de Atenea Niké

Os Propileos (437 – 431 a.C.)

Reconstrucción

O Erecteion (421 – 414 a.C. 409 – 406 a. C)

Cella Atenea

Cécrop Erecteo

Cella Poseidón

P. Cariátides

Pórtico tetrástilo. Lado Norte

Detalles Pórtico Norte

Pórtico das Cariatides

Cariatide

Templo de Atenea Nike (449 - 424 a. C)

Planta e Reconstrucción

http://es.wikipedia.org/wiki/Imagen:Temple_of_Athena_Nike_reconstruction.gif

Partenón (447-432 a. C.)

Grabado: Partenón como polvorín

Reconstrucción de la cella del Partenón

Metopas: Centauromaquia

Procesión das Panateneas

Asamblea divina

Asamblea divina

Aurigas

Xinetes

Frontón Este do Partenón

Frontón Oeste do Partenón

Frontóns do Partenón

Recreación do Frontón Oeste do Partenón

3. A escultura Grega

CRONOLOXÍA

- Período Arcaico: (VIII – VI a. C)- Período Clásico (V – IV a. C)- Período Helenístico (III – I a. C)

INTRODUCCIÓN

Cambio na formade pensar

Cambios nas manifestaciónsartísticas

EXIPTO GRECIA

-Temática áulica: faraón –deuse a súa corte

- O home da rúa non ten valor

- O valor do individuo mídese segundo a súa función nunha estrutura social dominada polo faraón

- Rostros repetidos sen diferenciación- Tratamento esquemático da anatomía- Inmobilismo das figuras

- O home é o tema da escultura(home ideal no seu momento deplenitude física) (atletas e deusescon aparencia humana)

- Valoración do individuo

VS

Representación perfectado home

Aprender a esculpir o corpoe a plasmar a anatomía

Dominar a colocación espacial

Introducir o movemento

Aplicar as leis da proporciónpara alcanzar a beleza abstracta

Kore del Peplo Venus de Milo

Aprender a esculpir o corpo e a anatomía¿Cómo esculpían?

MarteloPunteiroCincel dentadoCincel Plano

Trépano

Taladro

Instrumentos do escultor

ESCULTURA DO PERÍODO ARCAICO (VIII – VI a. C)

- Técnica precaria

- Temática antropocéntrica: Kuroi e Korai

KUROI

- Son atletas que vencían non xogos Olímpicos (segundo Plinio 3 veces)

- Trazos comúns:

a) Figuras hieráticas, ríxidas simétricas

Kuros do Metropolitan Museum

b) Teñen un esquema de composición moi ríxido (brazos pegados ó corpo,puños pechados, perna esquerda adiantada)

Kuros Cleobis e Bitón

c) Pescozo groso, pelo con trazado xeométrico, sorriso arcaico e ollosamendoados

d) Anatomía esquemática

Kuros de Tenea

e) Figuras policromadas

Recreación da Kore do Peplo

Evolución (riqueza nos detalles, separación dos membros do corpo)

Kuros Metropolitan Museum

Kuros Anavyssos Kuros do Cabo Sumión

MarteloPunteiro

Cincel dentadoCincel Plano

Trépano

Taladro

fixeron posible a evoluciónda escultura grega cara a

perfección das formasEVOLUCIÓN DAS FERRAMENTAS

Kuros de Anavyssos (540 – 515 a. C)

KORAI

- Son representación femininas que se ofrecían como exvoto as divindades

- Trazos comúns:

a) Figuras hieráticas, ríxidas e simétricas

Dama de Auxerre

b) Dous tipos de vestimenta (Gitón curto ou longo + Peplo / himatión) Poden levar complementos: froita, flores ou paxaros na man estendida)

Gitón e peplo dórico Gitón e Himatión

c) Pescozo groso, pelo con trazado xeométrico, sorriso arcaico e ollosamendoados

Kore do Peplo

d) Anatomía esquemática

Kore do peplo

e) Figuras policromadas

Dama de AuxerreKore do peplo

Formas do corpo sen importancia

Formas do corpo adquiren importancia (panos mollados)

Kore da Acrópole

Kore do Peplo (540 a. C)

ESCULTURA DO PERIODO CLÁSICO (V – IV a. C)

- Alcanzan o dominio técnico e agora dedícanse a busca da beleza

- Temática antropocéntrica (home no seu momento de plenitude)

- Trazos comúns:

a) Busca de maior realismo na composición

Diadúmenos de Policleto

b) Colocación espacial perfecta: Aparición do Contraposto

Apolo Sauróctono. Praxiteles

c) Tratamento anatómico supeditado a cálculos matemáticos: O canon

Doríforo de PolicletoCanon de siete cabezas

Comparación del canon de Policleto con el canon Egipcio

Apoxiomeno de LisipoCanon 8 cabezas

d) Rostros belos aínda que idealizados (beleza abstracta)

Discóbolo de Mirón

e) Tratamento dos panos: panos naturais, panos mollados

Venus de Cnido (Praxiteles) Atenea atandose la sandalia (Fidias)

f) Condición social do artista. Os artistas asinan as súas obras

g) Pretenden representar a natureza tal como é pero corrixíndoa ou mellorándoa

h) Alcánzanse os ideais de beleza gregos

Dominan a colocación espacial e aplican as proporcións (cánons)

PRINCIPAIS ARTISTAS DO SÉCULO V a. C

- FIDIAS:

Centra a súa atención no tratamento dos panos e crea a chamada técnica dos panos mollados

Atenea Parthenos. Partenón (447 a. C)

Reconstrucción

Friso das Panateneas. Partenón (447 – 438 a. C)

Xinetes

Aurigas

Doncelas entregando o peplo ós sacerdotes

Asamblea de deuses

Asamblea de deuses

Atenea atándose a sandalia. Templo de Atenea Nike

- POLICLETO

Obsesionouse coas proporcións e coa busca do canon perfecto. Creou o canon de sete cabezas

Doríforo (450 – 445 a. C)

Diadúmenos

- MIRÓN

e capaz de reflectir a tensión interna dun corpo preparado para a acción

Discóbolo (455 a. C)

Copia do British Museum

Copia do Museo NazionaleRomano

PRINCIPAIS ARTISTAS DO SÉCULO IV a. C.

- LISIPO

Busca o canon de beleza masculina. Desta maneira crea o canon de oito cabezas. É un canon máis realista que o que creara Polocleto

Apoxiomeno (340 – 330 a. C)

- PRAXÍTELES

Caracterízase pola busca da beleza feminina e por imprimirlles as figuras unha forma de “S” coñecida co nome de curva praxiteliana

Venus de Cnido (360 a.C)

Apolo Sauróctono (IV a. C)

Hermes e Dionisos (IV a. C)

- SCOPAS

Especialista en plasmar o movemento interior, os sentimentos arrebatadores. Na súa obra atopamos a ponte cara o estadio final da escultura grega

Ménade danzante (2ª metade do século IV a.C)

ESCULTURA DO PERÍODO HELENÍSTICO (III – I a, C)

A expansión do mundo gregoque levou a cabo Alexandre Magno

(Asia Menor, Exipto, imperio persa...)Estados helenísticos

Último paso na evoluciónda escultura

Nova forma de enfocar a arte

- Características formais:

a) Realización de grupos escultóricos vs figuras individuais

Laocoonte e os seus fillos

b) Antropocentrismo pero con unha maior humanización da escultura (todas as idades e actitudes cotiás)

O Espinario

Retrato de Séneca

c) A escultura afastase da beleza abstracta. Retrato máis sincero e sen idealización, máis realista

O Laoconte (detalle)

d) Corpos retorcidos vs serenidade; fealdade vs beleza; dramatísmo vs tranquilidade.

e) Aparición de la figura serpentinata

f) Desaparición da lei da frontalidade

g) Aparición do movemento intenso

h) Descoñecemento dos autores xa que, normalmente, chegan a nos copias romanas e non os orixinais

O Laocoonte e os seus fillos (I a. C) (Agesandros, Polidoro e Atenodoro)

O Espinario

Victoria de Samotracia