T.C.

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

Yaş Sebze ve Meyve Üreticilerinin Pazarlama Faaliyetlerinin Stratejik

Perspektifle Değerlendirilmesi: Antalya’nın Serik İlçesinde Bir

Araştırma

Ayşe MERT

1430201328

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN

Doç. Dr. Ömer Kürşad TÜFEKÇİ

ISPARTA-2018

i

MERT, AYġE, YaĢ Sebze ve Meyve Üreticilerinin Pazarlama Faaliyetlerinin Stratejik

Perspektifle Değerlendirilmesi: Antalya‘nın Serik Ġlçesinde Bir AraĢtırma, Yüksek

Lisans Tezi, Isparta, 2018

ÖZET

Sosyal kültürel ve toplumsal alanda yaĢanan değiĢimlerle, rekabetin

küreselleĢmesi, ürün ve hizmet çeĢitliliğinin artması günümüzde her alanda stratejik

açıdan düĢünmeyi zorunluluk haline getirmiĢtir. Tarımsal üretim potansiyeli yüksek

olan ülkemizde tarım sektörü ekonomimiz için önemli bir kalemdir.

Bu çalıĢma Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve meyve

üreticilerinin Pazar fırsatlarını, tehditlerini ortaya koyarak güçlü ve zayıf yönleriyle

analiz etmek amacıyla gerçekleĢtirilecektir. AraĢtırma verileri Antalya‘nın Serik

ilçesinde faaliyet gösteren 425 yaĢ sebze ve meyve üreticisine uygulanan yüz yüze anket

uygulaması sonucunda elde edilmiĢtir. Birinci bölümde Dere (2006), Gözener ve Sayılı,

(2011) ve TOBB (2013)‘ün çalıĢmalarından yola çıkılarak araĢtırmacı tarafından

geliĢtirilen 60 ifade bulunmaktadır. Ġkinci bölümde ise demografik özellikler ve çiftçilik

faaliyet uygulamalarıyla ilgili sorulara yer verilmiĢtir. Tüm ifadelerin genel güvenilirlik

değeri (Cronbach Alpha Katsayısı) r=0,841 olarak tespit edilmiĢtir.

AraĢtırmada bütün bağımsız değiĢkenlerin, bağımlı değiĢken üzerindeki ortak

etkisini inceleyebilmek amacıyla çoklu regresyon analizleri gerçekleĢtirilmiĢtir ve bu

analiz sonucunda araĢtırma modeli, yaĢ sebze ve meyve üretimindeki değiĢimin %55‘ini

(R2=0,550) açıklamaktadır. Regresyon analizi sonuçlarına göre; ―Tarımsal pazarlama ve

strateji‖, ―Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü‖, ―Üretici komisyoncu iliĢkisi‖,

―Devlet desteği ve politikaları‖ ve ―Tarım Organizasyonu ve örgütlenme‖ yaĢ sebze ve

meyve üretimini etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler: Tarımsal Pazarlama, Stratejik Pazarlama, Çiftçiler

ii

MERT, AYġE, An Evalution of the Strategic Perspective of Marketing Strategies of

Fresh Furit and Vegetable Producers: A Research in Serik, Antalya Master Thesis,

Isparta, 2018

ABSTRACT

Globalization of competition, increase in product and service diversity with

changes in social, cultural and social environment has made it a necessity to think

strategically in every field today. In our country with high agricultural production

potential, agriculture sector is an important item for our economy.

This study will be carried out in order to analyze the market opportunities and

threats of fresh fruit and vegetable producers operating in the Serik district of Antalya

with their strengths and weaknesses. The survey data were obtained as a result of a face-

to-face survey applied to the 425-year-old vegetable and fruit producer operating in the

Serik district of Antalya. In the first part, there are 60 expressions developed by the

researcher, starting from the work of Dere (2006), Gözener and Sayılı, (2011) and

TOBB (2013). In the second part, questions about demographic characteristics and

practices of farming activities are given. The overall reliability value (Cronbach Alpha

Coefficient) of all expressions was r = 0.841.

Multiple regression analyzes were carried out in order to be able to examine the

common effect of all independent variables on the dependent variable in the study, and

the explanatory model explains 55% of the change in fresh fruit and vegetable

production (R2 = 0.550). According to the results of regression analysis; "Agricultural

marketing and strategy", "Agricultural activities practices and workforce", "Producer

commissioner relations", "State support and policies" and "Agriculture organization and

organization" affect the production of fresh vegetables and fruits.

Keywords: Agricultural Marketing, Strategic Marketing, Farmers

iii

ÖZET ...................................................................................................................... i

ABSTRACT .......................................................................................................... ii

SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ........................................................ vii

TABLOLAR DĠZĠNĠ ......................................................................................... viii

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ............................................................................................... x

ÖNSÖZ ................................................................................................................. xi

GĠRĠġ .................................................................................................................... 1

1.STRATEJĠK PAZARLAMA YÖNETĠMĠ ........................................................ 3

1.1 Stratejik Pazarlama .............................................................................. 6

1.2.Rekabet Stratejileri .............................................................................. 8

1.3.Küresel Rekabet Üstünlüğü ............................................................... 10

1.3.1.Rekabette BeĢ Temel Güç Kavramı ........................................ 11

1.3.2. Rekabet Stratejisi Bağlamı ..................................................... 15

1.3.2.1.ĠliĢki Yönetimi ............................................................ 16

1.3.2.2.Kazan- Kazan Stratejisi ............................................... 19

1.3.2.3.Risk Algılama Yeteneği .............................................. 21

1.3.2.4.Fark Yaratabilme Becerici .......................................... 22

1.3.3. Sürdürülebilir Rekabetçi Üstünlük ......................................... 23

1.3.3.1.Değeri Sorgulama ....................................................... 23

1.3.3.2.Az Bulunurluğu Sorgulama ........................................ 24

1.3.3.3.Taklit Edilememezliği Sorgulama .............................. 24

1.3.3.4. Organizasyonu Sorgulama ......................................... 25

iv

1.4. Genel Rekabet Stratejileri ................................................................. 25

1.4.1.Maliyet Liderliği ...................................................................... 25

1.4.2. FarklılaĢtırma .......................................................................... 26

1.4.3.Odaklanma ............................................................................... 26

1.5. FÜTZ Analizi ................................................................................... 27

1.5.1. FÜTZ Kavramı ve FÜTZ Analizi Tekniği ............................. 27

1.5.2. Çevre Faktörleri ve Analizi .................................................... 29

1.5.2. 1. Güçlü Yönlerin Analizi ............................................. 30

1.5.2. 2. Zayıf Yönlerin Analizi .............................................. 30

1.5.2. 3. Fırsatların Analizi ..................................................... 31

1.5.2. 4. Tehditlerin Analizi .................................................... 31

2.TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNDE TARIMIN YERĠ VE ÖNEMĠ ........................ 35

2.1 Tarım Ürünlerinin Pazarlanması ....................................................... 37

2.1.1. Tarımsal Pazarlama Tanımı .................................................... 37

2.1.2. YaĢ Sebze ve Meyve Pazarlaması .......................................... 39

2.2. Sürdürülebilir Tarımsal Pazarlama ................................................... 43

2.2.1 Tarımda Sürdürülebilirliğin Temel Nedenleri ......................... 44

2.2.1.1. Gündelik Ġhtiyaçların Baskısı .................................... 45

2.2.1.2. Kısa Vadeli DavranıĢ ................................................. 45

2.2.1.3. Tüketici Talebi ........................................................... 45

2.2.1.4. Bilgi Eksikliği ............................................................ 46

2.3. Tarımsal Pazarlama Sorunları .......................................................... 46

v

2.4.Tarımsal Örgütlenme KooperatifleĢme ............................................. 50

2.5. Tarımsal Faaliyetlerde Risk Yönetimi Stratejileri ............................ 52

3.ANTALYA‘DA TARIMIN GENEL GÖRÜNÜMÜ ....................................... 55

3.1.1. Antalya Arazi Dağılımı .......................................................... 56

3.1.2. Antalya Tarım Alanlarının Dağılımı ...................................... 57

3.1.3.Antalya‘da Ġlk BeĢ Ġlçenin Tarım Alan GeniĢliği .................... 58

3.1.4 Antalya Örtü Altı Üretim Alanı ............................................... 58

3.1.5. Antalya Ġlçelerinde Örtü Altı Sebze YetiĢtiriciliği ................. 59

3.1.6. Serik Arazi Dağılımı ve Tarım Alanlarının Kullanım

Amaçlarına Göre Dağılımı .......................................................................................... 60

3.2. Tarımsal Üretim............................................................................... 61

3.2.1 Antalya Bitkisel Üretim ........................................................... 61

3.2.2.Önemli Tarım Ürünleri Üretiminde Antalya‘nın Türkiye

Üretimindeki Payı ........................................................................................................ 62

3.2.3.Tarımsal Ġhracat Durumu ........................................................ 62

3.2.3.1. Antalya YaĢ Sebze ve Meyve Ġhracatı 2015 ve 2016 Yılları

Ġtibarıyla ...................................................................................................................... 63

3.3.Antalya‘da Kurulu Kooperatifler ve Üretici Birlikleri ...................... 63

3.4. Antalya‘da Sebze Pazarlama Zinciri ................................................ 65

3.5.Antalya Ġli Sebze Üretimi ve Pazarlaması (SWOT Analizi) ............. 67

4. ARAġTIRMA ................................................................................................. 68

4.1. Konu Ġle Ġlgili Literatür Taraması .................................................... 68

4.2. AraĢtırmanın Amacı ......................................................................... 75

vi

4.3. AraĢtırmanın Önemi ......................................................................... 75

4.4.AraĢtırmanın Özgünlüğü ................................................................... 75

4.5.AraĢtırmanın Kısıtı ............................................................................ 75

4.6.AraĢtırmanın Modeli ......................................................................... 76

4.7. AraĢtırmanın Hipotezleri .................................................................. 76

4.8. AraĢtırmanın Evreni ve Örneklemi .................................................. 77

4.9. Veri Toplama Aracı .......................................................................... 77

4.10. Pilot Uygulama ............................................................................... 88

4.11. AraĢtırmanın Bulguları ve Bulguların Yorumlanması ................... 88

4.11.1. Güvenirlik Analizi ................................................................ 89

4.11.2. Frekans Analizleri ............................................................... 89

4.11.2.1. Katılımcıların Demografik Özelliklerine Göre

Frekans Dağılımı ................................................................................................. 89

4.11.2.2. Katılımcıların Çiftçilik Faaliyet Uygulama

Ġfadelerinin Frekans Dağılımları ......................................................................... 91

4.11.3. Korelasyon Analizi ............................................................... 96

4.11.4. Çoklu Regresyon Analizi ................................................... 100

5. SONUÇ VE ÖNERĠLER .............................................................................. 104

KAYNAKÇA .................................................................................................... 112

EKLER .............................................................................................................. 125

vii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

Akt.

TDK

SPSS

SWOT

FÜTZ:

:Aktaran

:Türk Dil Kurumu

:Statistical Package For Social Sciences

:Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats

: Fırsatlar, Üstünlükler, Tehtitler, Zayıf Yönler

ÇKS

GTHB

GTB

TKDK

TZOB

BAKA

BATEM

Antbirlik

VOB

HACCP

METĠP

TOBB

AR-GE

ĠTU

MEB

ICBC

AfB

LTD.

A.ġ

DCF

PIMS

CSR

da

ha

km²

m

m²

:Çiftçi Kayıt Sistemi

:Gıda Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı

:Gümrük Ticaret Bakanlığı

:Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu

:Türkiye Ziraat Odaları Birliği

:Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı

:Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü

:Antalya Pamuk ve Narenciye Tarım SatıĢ Kooperatifleri Birliği

:Vadeli ĠĢlemler ve Opsiyonlar Borsası

:Kritik Kontrol Noktaları Tehlike Analizi

Mevsimlik Tarım ĠĢçileri Projesi

:Türkiye Odalar Borsalar Birliği

:AraĢtırma GeliĢtirme

:Ġstanbul Teknik Üniversitesi

:Milli Eğitim Bakanlığı

:Industrial and Commercial Bank of China Limited

Afrika Birliği

:Limited ġirket

:Anonim ġirket

:ĠndirgenmiĢ ĠĢ Nakit Akımı

:Pazarlama Stratejilerinin Karlılığa Etkisi

:Kurumun Sosyal Sorumluluğu

:Dekar

:Hektar

: Kilometrekare

:Metre

:Metrekare

Diğ.

Bkz.

:Diğerleri

:Bakınız

vb. :Ve benzeri

vd. : Ve diğerleri

viii

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1. 1. Ġnovasyon ve Sağladığı Stratejik Üstünlükler ........................................................ 9

Tablo 1. 2. Güven Tanımları ................................................................................................... 17

Tablo 1. 3. Swot Analizi: ĠĢletmeler Ġçin Güçlü, Zayıf Yönler ve Fırsat Ve Tehditlerin

Değerlendirilmesi ............................................................................................................ 32

Tablo 2. 1. Ocak Ayı Üretici Market Fiyatları ........................................................................ 41

Tablo 2. 2. Bir Kırsal Topluluktaki Sürdürülebilirlik Göstergeleri ........................................ 44

Tablo 3. 1. Antalya‘nın Tarımsal Yapısı ................................................................................. 56

Tablo 3. 2. Antalya Arazi Dağılımı ......................................................................................... 57

Tablo 3. 3. Antalya Tarım Alanlarının Dağılımı..................................................................... 57

Tablo 3. 4. Antalya‘da Ġlk BeĢ Ġlçenin Tarım Alan GeniĢliği ................................................. 58

Tablo 3. 5. Antalya Örtü Altı Üretim Alanı 2016 ................................................................... 58

Tablo 3. 6. Antalya Ġlçelerinde Örtü Altı Sebze YetiĢtiriciliği ............................................... 59

Tablo 3. 7. Serik Arazi Dağılımı ............................................................................................. 60

Tablo 3. 8. Serik Tarım Alanlarının Dağılımı 2016 ................................................................ 60

Tablo 3. 9. Antalya Bitkisel Üretim ........................................................................................ 61

Tablo 3. 10. Önemli Tarım Ürünleri Üretiminde Antalya‘nın Türkiye Üretimindeki Payı;... 62

Tablo 3. 11. 2016 Yılı YaĢ Sebze ve Meyve Ġhracatı Yapılan Ülkeler ................................... 63

Tablo 3. 12. 2015 Ve 2016 Yılları Ġtibarıyla YaĢ Sebze ve Meyve Ġhracatı ........................... 63

Tablo 3. 13. Antalya'da Kurulu Kooperatifler ........................................................................ 64

Tablo 3. 14. Antalya Üretici Birlikleri .................................................................................... 65

Tablo 3. 15. Antalya Ġli Sebze Üretimi ve Pazarlaması (Swot Analizi) ................................. 67

Tablo 4. 1. Tarım Sektörü Genel Durumu .............................................................................. 79

Tablo 4. 2. Tarımsal Pazarlama ve Strateji ............................................................................. 80

Tablo 4. 3. Tarım Faaliyetleri Uygulamalar ve ĠĢ Gücü ......................................................... 81

Tablo 4. 4. Tarım Finansmanı ................................................................................................. 82

Tablo 4. 5. Üretici Komisyoncu ĠliĢkisi .................................................................................. 83

Tablo 4. 6. Devlet Desteği ve Politikaları ............................................................................... 84

Tablo 4. 7. Tarım Organizasyonu ve Örgütlenme................................................................... 85

Tablo 4. 8. YaĢ Sebze ve Meyve Üretimi ............................................................................... 86

Tablo 4. 9. Çevre Bilinci ve Sürdürülebilirlik......................................................................... 87

ix

Tablo 4. 10. Güvenirlik Analizi .............................................................................................. 89

Tablo 4. 11. Katılımcıların Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı.................................... 90

Tablo 4. 12. Katılımcıların Çiftçilik Faaliyet Uygulama Ġfadelerinin Frekans Dağılımları ... 91

Tablo 4. 13. YaĢ Sebze Ve Meyve Üretim Finansman Teminimin Ġncelenmesi .................... 92

Tablo 4. 14. Üretim Sorunlarının Çözümü AĢamasında DanıĢılan KiĢi Ve Kurumların

Ġncelenmesi ..................................................................................................................... 93

Tablo 4. 15. YaĢ Sebze ve Meyve Pazarı Ġle Ġlgili Bilgilerin Elde Edilmesi .......................... 93

Tablo 4. 16. Üretim Sırasında KarĢılaĢılan Sorunların Önem Derecesine Göre

Sıralanması ...................................................................................................................... 94

Tablo 4. 17. Pearson Korelasyonuna ĠliĢkin Bulgular ............................................................ 97

Tablo 4. 18. Bağımsız DeğiĢkenlerin YaĢ Sebze ve Meyve Üretimi Üzerine Etkisinin Çoklu

Regresyon Analizi Ġle Değerlendirilmesi ...................................................................... 101

Tablo 4. 19. Hipotezlerin Durumu ........................................................................................ 103

x

ŞEKİLLER DİZİNİ

ġekil 1. 1. Stratejik Yönetimin Evrimi: Öne Çıkan Temalar .................................................... 5

ġekil 1. 2. Yönetim Düzeylerine Göre Stratejiler ..................................................................... 7

ġekil 1. 3.Porter‘in Rekabette BeĢ Temel Güç Kavramı ........................................................ 13

ġekil 1. 4.Rekabetin BeĢ Gücünün Yapısal Belirleyicileri ..................................................... 14

ġekil 1. 5.Rekabet Stratejisi Bağlamı ...................................................................................... 16

ġekil 1. 6. Üç Genel Rekabet Stratejisi Arasındaki Farklar .................................................... 27

ġekil 1. 7. Stratejik Planlama Süreci ve Swot Analizi ............................................................ 28

ġekil 1. 8.E-V-R EĢleĢmesi ..................................................................................................... 29

ġekil 1. 9. Stratejik Analiz Safhası ......................................................................................... 30

ġekil 1. 10. FÜTZ (SWOT) Analizinde Olası Kombinasyonlar ............................................ 33

ġekil 2. 1. Türkiye‘de YaĢ Meyve ve Sebze Sektörünün ĠĢlem Zinciri .................................. 41

ġekil 2. 2. Tarımsal Ürün Pazarlaması Sorun Ağacı ............................................................... 49

ġekil 2. 3. Tarımsal Ürün Pazarlaması Hedef Ağacı .............................................................. 51

ġekil 3. 1. Antalya ili haritası .................................................................................................. 55

ġekil 3. 2. Antalya Ürün Deseni Haritası ................................................................................ 61

ġekil 4. 1. AraĢtırmanın Modeli .............................................................................................. 76

xi

ÖN SÖZ

Yüksek lisans tez çalıĢmamı gerçekleĢtirmem için tüm samimiyeti ile

yardımlarını esirgemeyen, her konuda fikirlerini sunarak bana yol gösteren değerli tez

danıĢmanım Doç. Dr. Ömer KürĢad TÜFEKÇĠ‘ye teĢekkürlerimi sunarım.

Maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman eksik etmeyen, Ģükür sebebim, en

kıymetli varlığım sevgili aileme; Her daim bana destek olan babama, çiftçilerin

sorunları hakkında çalıĢmamı en çok isteyen ve destekleyen kiĢi olan anneme ve

kendime güvenimi, baĢabileceğime dair inancımı artıran, kız kardeĢlerime sonsuz

teĢekkür ediyorum. Sizin desteğiniz olmasaydı bu günlere gelemezdim.

ÇalıĢma süreci boyunca zirai konular hakkında bilgisine baĢvurduğum Ziraat

Mühendisi Ġsa KAġLI‘ya ve uygulama sırasında güler yüzleriyle, hoĢ sohbetleriyle

birlikte çalıĢmaya katılan yaĢadıkları zorlukları, fikirlerini, istek ve arzularını benimle

paylaĢan çiftçilerimize teĢekkürü bir borç bilirim. Bu süreçte beni destekleyen, motive

eden arkadaĢlarımı da unutamam iyi ki varsınız çok teĢekkür ederim.

AyĢe MERT

ISPARTA, 2018

1

GİRİŞ

Tarım sektörü, insanlığın fizyolojik ihtiyaçların temelini oluĢturan beslenme

gereksinimini sağlamasının yanında; doğal dengenin sağlanması, kırsal miras ve

çevrenin korunması, toplumsal refah seviyesinin ve yaĢam kalitesinin artırılması, ilaç,

enerji ve sanayi üretimine girdi sağlaması ve istihdam yaratması gibi ekonomik

kalkınmanın sağlanmasında etkili birçok alanda fayda sağladığı için stratejik bir öneme

sahiptir. Kalkınma planlarında hâkim sektör olarak ele alınan tarımın geliĢtirilmesi

amacı taĢıyan projeler tarım sektörünün stratejik önemine vurgu yapmaktadır.

Ülkemizde küresel düĢünce perspektifi içerisinde tarımsal ve ekolojik kaynakları

koruma bilinciyle sürdürülebilir üretim ile güvenilir gıda arzını sağlayarak rekabet

gücünün artırılması hedeflenmektedir.

Günümüzde hızlı geliĢen teknoloji ve küreselleĢmenin etkisiyle fiyat rekabetine

dayalı klasik rekabetinin yerini teknoloji, inovasyon, hizmet ve etkili pazarlama

tekniklerine dayalı stratejik rekabet almıĢtır. Tarımda stratejik rekabet avantajı elde

etmek için stratejik yönetim, planlama ve pazarlamada önemli bir aĢama olan FÜTZ

analizine sıklıkla baĢvurulmaktadır. Üretim faaliyeti ve ürünlerin fiyatlarının oluĢması,

ürünlerin satıĢı, satıĢın organizasyonu ve satıĢ sonrası hizmetleri kapsayan tarımsal

pazarlama faaliyetlerinde yaĢanan sorunların giderilmesi tarım sektöründe sürdürülebilir

bir rekabet üstünlüğü sağlayacaktır.

Bu çalıĢma çiftçilerimizin stratejik pazarlama uygulamaları, tarımsal yenilikler

ve faaliyetleri sırasında yaĢ sebze ve meyve üretime etki eden faktörlerle iliĢkilerinin

ortaya konulması ve üretici görüĢlerine uygun tarım faaliyetlerine iliĢkin öneriler

sunulması amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢma beĢ bölümden oluĢmaktadır.

ÇalıĢmanın birinci bölümünde stratejik pazarlama yönetimi kavramı kapsamında

stratejik pazarlama, rekabet stratejileri, küresel rekabet üstünlüğü, genel rekabet

stratejileri ve FÜTZ analizi açıklanmaya çalıĢılmıĢtır.

ÇalıĢmanın ikinci bölümünde tarımsal pazarlama, yaĢ sebze meyve pazarlaması,

sürdürülebilir tarımsal pazarlama, tarımsal pazarlama sorunları ve tarımsal faaliyetlerde

risk yönetimi stratejilerine yer verilmiĢtir.

2

ÇalıĢmanın üçüncü bölümünde Antalya‘da tarımın genel görünümü baĢlığı

altında Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığından elde edilen istatiksel veri ve

açıklamalarına yer verilmiĢtir.

ÇalıĢmamın dördüncü bölümünde konu ile ilgili literatür taramasına yer verilmiĢ

ve kavramsal çerçeveden hareketle araĢtırmanın uygulaması yapılmıĢtır. AraĢtırmanın

amacı, araĢtırmanın önemi, araĢtırmanın özgünlüğü, araĢtırmanın kısıtı, araĢtırmanın

modeli, araĢtırmanın hipotezi, araĢtırmanın yöntemi ve yüz yüze anket yoluyla toplanan

verilerin analizleri ile elde edilen bulgulara ve yorumlanmasına yer verilmiĢtir.

Son olarak çalıĢmanın beĢinci bölümünde AraĢtırmadan elde edilen sonuçlara ve

önerilere yer verilmiĢtir.

3

1.STRATEJİK PAZARLAMA YÖNETİMİ

KüreselleĢmeyle birlikte meydana gelen hızlı değiĢimlerle birlikte rekabetçi

üstünlük ve sürdürülebilirlik kazanmak için üretim sürecinde yeni teknolojilere yer

verilmesi, ölçek ekonomisiyle maliyetlerin azaltılması tek baĢına artık yeterli değildir

(Akgemici, 2008: 1). Çevre; ekonomik, teknolojik ve sosyal geliĢmelerin etkisiyle

sürekli ve hızlı bir Ģekilde değiĢmekte ve bu değiĢime ayak uydurmak gün geçtikçe

maliyetli ve meĢakkatli bir hal almaktadır (Gül, 2017). ĠĢletme yönetiminde ön plana

çıkan strateji kavramı ile pazarlarda yaĢanan geliĢmeler rekabeti yoğunlaĢtırmaya

baĢlamıĢtır. Artan rekabet baskısı, iĢletmeleri yatırım ve pazarlama konularında stratejik

hedefler belirlemeye yöneltmiĢ uygulanan stratejik yönetim yaklaĢımları, iĢletmelerde

ticari fonksiyon faaliyetlerini güçlendirmiĢtir (Çoğurcu, 2010: 10). Bu nedenle

iĢletmeler yeni yönetsel yaklaĢımlar geliĢtirerek dinamik ortama ayak uydurmaya

çalıĢmaktadır. ĠĢletmelerin değer yargıları çerçevesinde iliĢkilerini en etkili Ģekilde

yönetmesini sağlayan stratejik yönetim rekabetçi üstünlük ve sürdürülebilirlik için

kullanılan etkili bir yöntemdir (Akgemici, 2008: 1).

Nut ve Backoff (1992)‘ a göre ―strateji stratejik harekete rehberlik edecek

planları, manevraları, modelleri, konumları ve perspektifleri geliĢtirerek, örgüt için bir

odak noktası, uyumlu ve ahenkli bir amaç yaratmak için kullanılır‖. Genel anlamda

stratejiyi, bir kurumun (veya devletin) güttüğü siyasete uygun olarak seçtiği hedeflere

ulaĢma noktasında her türlü tedbir ve aracın kullanılması‖ olarak ifade edilmektedir

(Güçlü, 2003: 62). Daha çok askeri alanda hâkim olan bir kavram olarak bilinen strateji

Türkçe‘de ―gütme, gönderme, sürme ve bir amaca varmak için eylem birliği sağlama ve

düzenleme sanatı‖ olarak tanımlanan strateji kavramı iĢletmecilik alanında 1970‘den

sonra yaygın Ģekilde kullanılmıĢtır (Akgemici, 2008: 3). Stratejiyi saf strateji ve genel

(karma) strateji olarak iki açıdan ele alan Ansoff‘a göre saf strateji; ―iĢletmenin bir

hareketi veya belirli hareketler dizisi‖ dir. Genel veya karma strateji ise, iĢletmenin

belirli bir durumda kullanacağı saf stratejiyi seçen istatistiki bir karar alma kuralıdır.

Chandler stratejiyi, uzun dönemli amaç ve hedeflerin belirlendiği iĢletmede amaçları

gerçekleĢtirebilmek için ihtiyaç duyulan kaynakları temin ederek uygun faaliyet

programlarını meydana getirme Ģeklinde tanımlamıĢtır. Anthony, Chandler‘in tanımına

benzer bir tanımla stratejiyi iĢletmenin amaçları doğrultusunda yaĢanan değiĢikliklerin

gerçekleĢtirilmesinde kullanılacak kaynaklar, özelliklerinin belirlenmesi, dağıtımı ve

4

uygulama planıyla ilgili politikalar konusunda karar verme Ģeklinde literatüre

kazandırmıĢtır. Hofer ve Schendel ise stratejiyi, ―iĢletmenin iç kaynakları ve

kabiliyetleriyle dıĢ çevrenin fırsat ve tehditleri arasında uyum sağlayacak faaliyetler

olarak ele almaktadır‖ (Dinçer, 1998: 16-17).

Stratejik yönetim kavramı rakiplere karĢı fark yaratarak üstünlük sağlayabilmek

amacıyla iĢletme ve çevresi arasındaki iliĢkiyi en etkili Ģekilde düzenlemeyi amaçlar.

(Akgemici, 2008: 7). Dünyada yaĢanan, ekonomik, sosyolojik, politik teknolojik

geliĢimler artık tüm kurum/kuruluĢları etkilemektedir. Kurum/kuruluĢların bu

değiĢimleri fırsata çevirmesi gerekmektedir. Stratejik yönetim klasik yönetim

anlayıĢının koordinasyon, planlama, örgütleme, yürütme ve kontrol süreçlerini ön

planda tutarak dıĢ çevreyle iliĢkisini geliĢtirmektedir (Gül, 2017).

Stratejik yönetim iĢletmenin kendisini yenilemesini, rakipleri ile arasındaki

farklılıkları belirlemesini, eksik yönlerine göre önlemler almasını ve güçlü olduğu

alanlarda yetkinlik kazanmasını esas almaktadır. Stratejik yönetimi uygulamayan

iĢletmeler finansal sermaye ve insan kaynaklarını etkin kullanamadıkları ve günlük

kararlar aldıkları için değiĢime ayak uyduramamaktadırlar (Akgemici, 2008: 8). Hofer

ve Schendel 1978‘de Stratejiyi örgütsel yeterliliklerin, çevresel değiĢimin yarattığı

fırsatlar ve risklerle, zaman içinde etkin ve verimli olacak Ģekilde eĢleĢtirilmesi ve

mevcut ve planlanan kaynak dağılımlarının ve organizasyonun hedeflerine nasıl

ulaĢacağını gösteren çevresel etkileĢimlerin temel biçimi olarak tanımlar (Varadarajan

2010: 129). Strateji, değiĢen çevre koĢullarına ayak uydurmayı ve örgüt amaçlarının en

uygun Ģekilde gerçekleĢtirilmesini hedefleyen kapsamlı, bütünleĢik ve birleĢtirici yönü

daha belirgin olan bir dizi planlar seti olarak tanımlana bilir (Altuntuğ, 2007: 135).

Stratejik yönetim niteliksel ve niceliksel bilgiyi düzenlenerek belirsiz Ģartlar altında

etkili karar almayı sağladığı için yöneticiye yaratıcı ve sezgisel düĢünce yollarını

açmaktadır. Stratejik yönetim, aynı zamanda çevreyi değerlendirme ve geleceği tahmin

etme imkânı verir. Çevresel faktörlerdeki değiĢimin neden olacağı, fırsatlardan

yararlanmak, tehditlerden korunabilmek için zamanında ve doğru bir Ģekilde neler

yapılması gerektiğini tespit etmemize olanak tanımaktadır (Akgemici, 2008: 9).

5

Şekil 1. 1. Stratejik Yönetimin Evrimi: Öne Çıkan Temalar

Kaynak: Grant ve Jordan, 2014: 16

1950

Finansal Bütçeleme

DCF temelli sermaye

bütçeleme

Bütçeleri kullanma

yoluyla finansal

kontrol

1960

Kurumsal Planlama

Orta Vadeli Ekonomik

Tahmin

Resmi kurumsal planlama

ÇeĢitlendirme ve Sinerji

arayıĢı

Kurumsal planlama

departmanlarının

oluĢturulması

1970

Konumlandırma

Olarak Strateji

Endüstri analizi

Pazar bölümlendirmesi

Deneyim grafiği

PIMS analizi

ĠĢ Portfolyolarının

planlaması

1980

Rekabet Üstünlüğü

İçin Araştırma Kaynakların ve

yetkinliklerin analizi

Hissedar değerini en

yükseğe çıkarma

Yeniden yapılandırma

ve yeniden oluĢturma

AnlaĢmalar

1990

Yeni Ekonomi İçin

Strateji

Stratejik Ġnovasyon

Yeni iĢ modelleri

Yıkıcı teknolojiler

2000

Yeni Milenyumda

Strateji

CSR ve iĢ etiği

Standartlar için yarıĢma

Kazanan tüm pazarı alır

Global stratejiler

2009

Çalkantılı zamanlarda

strateji

Kurumsal yönetim ve sosyal

sorumluluk

Kurumsal ikiyüzlülük

Risk ve Belirsizlik yönetimi

Liderliğin yeni Ģekli

2011

DCF: Discounted Cash Flow

(ĠndirgenmiĢ Nakit Akımı )

PIMS: Profit Ġmpact of Market Strategies

(Pazarlama stratejilerinin karlılığa etkisi)

CSR: Corporate Social Responsibility

( Kurumun Sosyal Sorumluluğu)

6

1.1. Stratejik Pazarlama

Rekabet, iĢletmelerin varlığını koruyup sürdürebilmesi için gerçekleĢtirdiği ve

planladığı faaliyetlerin tümünü kapsamaktadır. Strateji, hedeflere ulaĢmak için gerekli

olan politikaların ve planların çevresel değiĢimlere uygun Ģekilde düzenlenmesini

sağlayan geleceğe yönelik bir tahmin faaliyetidir (Papatya, 2007: 3). Stratejik pazarlama

örgütsel, örgüt içi ve çevresel olguların çalıĢma alanını kapsar. MüĢterileri, rakipleri ve

diğer dıĢ paydaĢlarla olan etkileĢimlerini, pazarlama organizasyonlarını, kuruluĢlarla

olan iliĢkilerini, müĢterilere değer veren ürünlerin yaratılması, iletilmesi ve sunumu

bağlamında ve örgütlerde pazarlama fonksiyonunun sınırları hakkında çalıĢmaları

kapsar (Varadarajan, 2010: 126). Strateji her Ģeyden önce sürekli değiĢen, belirsiz ve

oldukça riskli olan bir çevrede iĢletmeye uygun olan belirli bir yön ve istikamet

kazandıracaktır (Dinçer, 1998: 8). Pazarlama stratejisi, rekabet ortamında paydaĢlarla

iliĢkide iĢletmenin izleyeceği adımlara karar vermesine rehberlik etmektedir. Strateji,

tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarına ve değerlerine uygun olmalıdır. Pazarlama stratejisi,

içten dıĢa olmaktan çok dıĢtan içe bir süreçtir. Stratejiler iĢletmelerin objektif olarak

kendi üstünlük ve zayıflıklarına dayanması yanısıra müĢterilerin isteklerine en etkili

Ģekilde karĢılık vermek de stratejiler için önemlidir (Aytop, 2011: 5).

Literatürde strateji konusunda farklı tanımlamalar ve yaklaĢımlar yer almaktadır.

strateji kavramı özellikleri bağlamında, bazı bilim insanlarınca yön, düĢünce, eylem,

durum ve kültür olarak ele alınmaktadır. Strateji süreci unsurları, iĢletmenin çevresi,

örgüt yapısı, kültürü, enformasyon yapısı, misyonu, kaynakları ve çalıĢanlarının

niteliklerinden oluĢmaktadır. Bu unsurların yarattıkları sinerji boyutunda stratejilerin

kalitesi ve tutarlılığı belirlenmektedir (Altuntuğ, 2007: 136).

• Bir yön olarak strateji: Strateji bir yön doğrultusunda yol izlemektir. Strateji

her Ģeyden önce; belirli bir doğrultuda hareket etme sürecini ifade eder.

• Bir düĢünce olarak strateji: Strateji belirlenen bilinçli ve sistematik bir amaç

doğrultusunda düĢünme ve hazırlanma sürecini kapsar, çünkü gelecekteki her eylem

tasarlanır.

• Bir eylem olarak strateji: Sonuç yönlü bir davranıĢ olan strateji düĢüncelerin

eyleme dönüĢmesiyle değer kazanır.

7

• Bir durum olarak strateji: Dinamik bir çevre içinde faaliyet göstermekteyiz.

Strateji sürekli bir durum arayıĢı ve yeniden konumlandırma süreci içindedir. Bu

nedenle Strateji ortam içinde konum belirleme, değiĢen koĢullar karĢısında durum

belirleme sürecidir.

• Bir kültür olarak strateji: Strateji iĢletmenin dünyaya bakıĢ açısını, iĢletmenin

düĢünce sistemini ve karakterini yansıtır. Strateji bir örgütün tercih ettiği konum

doğrultusunda hareket etme sürecidir (Papatya, 2007: 4).

Şekil 1. 2. Yönetim Düzeylerine Göre Stratejiler

Kaynak: Ülgen ve Mirze, 2014: 72

Üst Yönetim Kurumsal

Strateji leri

ĠĢ Yönetim Rekabet

Stratejileri

ĠĢlevsel Bölümsel

Stratejiler

ÇeĢitlendirme

Stratejileri

Maliyet Liderliği

Stratejileri

FarklılaĢtırma

Stratejileri

OdaklanmıĢ

Stratejiler

BirleĢik Maliyet

Liderliği ve

FarklılaĢtırma

Stratejileri

Çekilme

Stratejileri

Pazarlama

Üretim

Tedarik

Teknolojik

GeliĢme

Ġnsan

Kaynakları

Finans ve

Muhasebe

8

1.2. Rekabet Stratejileri

Günümüzde hızlı geliĢen teknoloji ve küreselleĢmenin etkisiyle fiyat rekabetine

dayalı klasik rekabetinin yerini teknoloji, inovasyon, hizmet ve etkili pazarlama

tekniklerine dayalı stratejik rekabet almıĢtır (Ġnceler,1998: 57). GeliĢen teknoloji ve

tüketici tercihleri çerçevesinde dinamik bir ortamda faaliyet gösteren iĢletmelerin

rekabet üstünlüğü sağlama yöntemleri ve araçları zamanla değiĢim göstermiĢtir. Sırası

ile üretim üstünlüğü, maliyet üstünlüğü, kalite üstünlüğü, hızlı cevap verme ve hizmet

üstünlüğü rekabet avantajı sağlamak için kullanılmıĢtır (Çiftçi, 2004: 64).

Yöneticiler genel olarak gelecek için olumlu düĢünmek ister. Pazarlar

geniĢleyecek, daha iyi teknoloji sayesinde bilgiye daha kolay ulaĢılacak ancak

unutmamak gerekir ki geliĢmenin olduğu yerde bozulmalar, yeni sorumluluklar da var

olacaktı (Dixit ve Nalebuff, 2003: 322).

Rekabetin amacı düĢük fiyat ve yüksek kalite ile tüketiciye yarar sağlayarak

karlığı artırmak ve ayakta kalmayı sürdürmektir. Rekabet kaynakların en verimli Ģekilde

kullanımını için giriĢiminin ve yeniliklerin teĢvik edilmesi genel olarak ekonomiye

fayda sağlar. Aslında bir bütün olarak ekonomiye ve tüketiciye fayda sağlayan rekabet

üreticilere daha üretken ve verimli olmaları konusunda baskı yapmaktadır. 1950'den

günümüze kadar literatürde birkaç stratejik yönetim yaklaĢımı ön planda yer almıĢtır

rakip analizi ve göreceli rekabet avantajı, bütçe planlama ve kontrol, çeĢitlendirme,

çekirdek yetkinlikler, portföy ve kaynak planlaması ve endüstriye özgü rekabet

özelliklerini anlama arayıĢı. Bu yaklaĢımların her biri, değiĢen rekabet ortamında

yaĢanan yönetsel zorlukları yansıtıyor (Bono, 2000: 85 ).

Rekabet ortamında avantajların belirlenmesi için bir sistem doğrultusunda

rekabet koĢullarının ve stratejilerinin analiziyle ilgili çalıĢmaların özellikle 1980‘li

yıllarda Michael E. Porter ile baĢladığı kabul edilmektedir. ―BeĢ güç analizi‖, ―jenerik

stratejiler‖, ―değer zinciri‖, ―stratejik grup ve kümeler‖ Porter tarafından yönetim

literatürüne kazandırılmıĢtır. Porter‘e göre sürekli bir değiĢim ve geliĢim içinde olan

çevrede faaliyet gösteren iĢletmeler rasyonel davranıĢlar sergileyebilmek için öncelikle

iyi birer gözlemci ve stratejist olmak zorundadırlar (Altuntuğ, 2007: 172). Porter 1992‘

de günümüz rekabet ortamında iĢletmelerin baĢarısı; ürün kalitesi, güvenilirlik

yükseltilmesine, ürün çeĢidinin artırılmasına, tüketici istekleri çerçevesinde en uygun ve

9

hızlı üretimin gerçekleĢtirilmesine, müĢterilere sunulan hizmet kalitesi ve çeĢitliliğinin

artırılmasına bağlı olduğunu söylemiĢtir (Çiftçi, 2004: 64).

Porter‘ın rekabet modelinin yenilikçi tarafı daha önceki stratejik analiz

modellerinde var olmayan ya da dikkate alınmayan sektör koĢulları, sektördeki rakip

sayısı, firma büyüklüğü, rakip stratejileri gibi önemli değiĢkenleri analiz modeline dâhil

etmesidir (Shay ve Rothaermel 1999: 560). Artan imkânlar doğrultusunda iĢletmeler

rakiplerinin teknolojik donanımlarını ürünlerini temel iĢ süreç ve hizmetlerini taklit

edebilmektedirler. Fakat bilgi ve zihinsel sermayeler kolaylıkla taklit edilememektedir.

Bu nedenle iĢletmelerin bilgi hacmi temel rekabet üstünlüğünü oluĢturabilmektedir

(Kotler, 2000: 103). Örgütlerin rekabet üstünlüğü inovatif ürün ve hizmet sunma

kabiliyetlerine göre artmaktadır. Ġnovasyon güdümlü aĢamada elde edilen rekabet gücü

önemli bir kaynaktır. Ġnovasyonun rekabet gücüne katkısı aĢağıdaki tabloda

özetlenmiĢtir.

Tablo 1. 1. İnovasyon ve Sağladığı Stratejik Üstünlükler

Mekanizma Stratejik Üstünlük

Ürün veya hizmet

inovasyonu

Daha önce kimsenin yapmadığı bir yenilik sunmak

Süreç inovasyonu Rakiplerden daha hızlı, daha düĢük maliyetli ürün veya hizmet

sunmak, müĢteri ihtiyaçlarına daha iyi cevap vermek

KarmaĢıklık Rakipler tarafından öğrenilmesi ve taklit edilmesi zor bir Ģey sunmak

Fikri mülkiyetin

korunması

Rakiplerin lisans ücreti veya baĢka bir ücret ödemeden

yapamayacakları bir Ģey sunmak

Rekabet unsurları

yelpazesini geniĢletmek

Rekabetin dayanak noktasını değiĢtirmek, örneğin rekabeti unsurunu

fiyattan kaliteye doğru çekmektir.

Zamanlama Ġlk harekete geçerek yeni ürünle pazarda önemli bir pay elde

etmektir. Bazen ilk hareket eden olmak yerine onu izleyip hatalarını

görüp onun hızlı takipçisi olmakta faydalıdır.

Sağlam bir zemin Üzerinde değiĢik ürünler ve oluĢumlar yapmaya müsait zemin

oluĢturmak

Kuralları baĢtan yazmak Eskisini gereksiz kılacak tamamen yeni bir ürün veya yeni bir süreç

yapmanın farklı bir yolunu sunmak

Sürecin parçalarını

yeniden yapılandırma

Sistemin birlikte çalıĢan parçaları üzerinde yeniden düĢünmek-

örneğin daha etkili ağlar yapmak, dıĢ kaynaklardan yararlanmak,

iĢbirliği kurmak vs.

Farklı uygulama

bağlamlarına aktarma

Yapılan yenilikleri farklı pazarlara adapte etmek

Kaynak: Akt. Yiğit S.ve Özyer K. 2011: 348

10

1.3. Küresel Rekabet Üstünlüğü

KüreselleĢme ile eĢ zamanlı olarak ekonominin tüm alanlarında rekabetin baskısı

hissedilmiĢ ve bu baskılar hükümetleri de etkileyerek geniĢlemiĢtir. Bu durum ülkelerin

uluslararası rekabet gücünün ölçülmesi gerekliliğini de ortaya koymaktadır. Dünya‘da

çeĢitli kurumlar tarafından ülkelere iliĢkin pek çok nitel ve nicel göstergelerin

yardımıyla farklı yöntemler kullanılarak rekabet gücü ölçülmeye çalıĢılmaktadır. Bu

sayede ülkelerin ekonomik büyüme kapasitelerini arttırma konusundaki

performanslarının belirlenmesiyle birlikte iĢ dünyasının yöneticileri ve politika

uygulayıcılarına strateji belirleme konusunda fikirler sunulmaktadır (Ovalı, 2014: 34).

GeliĢen teknoloji ve tüketici tercihleri çerçevesinde dinamik bir ortamda faaliyet

gösteren iĢletmelerin rekabet üstünlüğü sağlama, yöntem ve araçları zamanla değiĢim

göstermiĢtir. Sırası ile üretim üstünlüğü, maliyet üstünlüğü, kalite üstünlüğü, hızlı cevap

verme ve hizmet üstünlüğü ile rekabet avantajı sağlamak için kullanılmıĢtır (Çiftçi,

2004: 64).

Küresel pazarda ayakta kalmak için rekabet yeteneğine sahip olmak artık bir

zorunluluktur. Ana hedefimiz ―ayakta kalmak‖ ne var ki ―sırf ayakta kalmak için plan

yapan Ģirketler baĢarısız olurken, baĢarılı olmak için plan yapanlar ayakta kalacaktır‖.

Rakabetüstü davranıĢ baĢarılı olmak için gereklidir (Bono, 2000: 9). Porter 1992‘de

günümüz rekabet ortamında iĢletmelerin baĢarısı; ürün kalitesi, güvenilirlik

yükseltilmesine, ürün çeĢidinin artırılmasına, tüketici istekleri çerçevesinde en uygun ve

hızlı üretimin gerçekleĢtirilmesine, müĢterilere sunulan hizmet kalitesi ve çeĢitliliğinin

artırılmasına bağlı olduğunu söylemiĢtir (Çiftçi, 2004: 64). 1950'den günümüze kadar

literatürde birkaç stratejik yönetim yaklaĢımı ön planda yer almıĢtır: rakip analizi ve

göreceli rekabet avantajı, bütçe planlama ve kontrol, çeĢitlendirme, çekirdek

yetkinlikler, portföy ve kaynak planlaması ve endüstriye özgü rekabet özelliklerini

anlama arayıĢı. Bu yaklaĢımların her biri, değiĢen rekabet ortamında yaĢanan yönetsel

zorlukları yansıtıyor (Shay ve Rothaermel, 1999: 560). Hamel ve Prahalad, iĢletme

yapısı içinde bulunulan endüstrinin yapısal özelliklerine uyumlaĢtırarak rekabetçi

baĢarıları inĢa edeceklerini ileri süren Porter‘ın tersine, iĢletme yapısının sağlamlığı için

öncelikle kendi içsel yapı taĢlarını oluĢturan; temel kaynakları, yetenek ve

11

yetkinlikleriyle rekabetçi baĢarı inĢa edilebilir düĢüncesini savunmuĢlardır (Kırım,

2001: 88).

1.3.1. Rekabette Beş Temel Güç Kavramı

ĠĢletmeler en uygun rekabet stratejisini oluĢturabilmek için öncelikle piyasa

yapısı, rakipler ve paydaĢlar hakkında ayrıntılı bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Piyasa

yapısı; alınan sektör kararları, arz talep koĢulları, ölçek ekonomileri, dikey bütünleĢme,

yoğunlaĢma oranları, ürün özellikleri, ürün farklılaĢması, piyasa giriĢ ve çıkıĢ engelleri,

teknolojik geliĢmeler fiyat esnekliği hakkındaki bilgilerin tamamını kapsamaktadır

(Çermikli, 2002).

Porter, rekabetçi üstünlüklere ulaĢabilmek için piyasaların yapısal koĢullarının

ve derinliğinin titiz bir analize tabi tutulmasının önemine değinerek bu inceleme ve

değerlendirme sürecini iĢletmelerin bir analiz aracı olarak kullanmaları amacıyla

yönetim literatüründe; BeĢ faktör modeli, Rekabetin beĢ itici modeli, Rekabette beĢ

temel güç kavramı ve Porter Analizi olarak adlandırılan stratejik bir model geliĢtirmiĢtir

(Altuntuğ, 2007: 174). Porter‘a göre FÜTZ analizi gibi iĢleyerek firmanın stratejik

çevresini tanımasını sağlamaktadır. Piyasa yapısı ile iĢletme stratejileri ve

performansları arasında yoğun bir iliĢki söz konusudur (Türkkan, 2001: 17). Piyasa

yapısı; rekabetin yoğunluğu, piyasaya giriĢ engelleri ve ikame ürünlere karĢı alınan

kararlar ve hedef pazar konumlarının belirlenmesinde ihtiyaç duyulan tüm bilgilerin

sistematik bir dökümünü sunduğu için tüm yönetsel kararlara referans olmaktadır

(Davut, 1994: 5). Porter‘e göre piyasa yapısının iç ve dıĢ çevre analizinin etkili bir

Ģekilde gerçekleĢtirilmesi, rekabetin yoğun olmadığı alanlarının ortaya çıkarılması ile

iĢletme koĢullarına en uygun piyasa dilimine odaklanma fırsatını vermektedir (Altuntuğ,

2007: 174). Porter, iĢletmelerin rekabetçi üstünlüklerini belirlemek amacıyla piyasa

analizi yaparken öncelikle, piyasaya yön veren güçlerden baĢlanması gerektiğini ifade

etmektedir. Porter‘e göre piyasa yapısını oluĢturan ve rekabet stratejisinin yönüne etki

eden beĢ temel güç vardır. Bu beĢ temel güç ise; piyasada var olan alıcıların gücü,

tedarikçilerin gücü, rekabetin yoğunluğu, ikame ürünlerin varlığı ve piyasaya yeni

giriĢlerin varlığıdır.

Porter, endüstri çekiciliği ve rekabet gücü karĢısında iĢletmenin avantajlı

konumunu sürdürebilmesi için altı temel ilkede söz etmiĢtir (Leavy, 2003: 30).

12

1. Doğru amaçlar oluĢturarak uzun dönemli kârlılığa odaklanmak.

2. Özel müĢterilere uygun bir değer görüĢü sunmak.

3. Farklı eylemler yaparak ya da eylemleri farklı bir tarzda uygulayarak

değer zincirinin benzersizliğini sağlamak.

4. Tutarlı ve birbirini destekler nitelikte eylemler ile değer zincirini

oluĢturmak.

5. Özellikli müĢterileri ayırt etmek, seçici olarak düĢünmek, fark yaratmak.

6. OluĢturulan rekabet stratejisinin sürekliliğini sağlayarak sürdürülebilir

strateji oluĢturmak.

13

Şekil 1. 3.Porter’in Rekabette Beş Temel Güç Kavramı

Kaynak: PORTER, 2003: 4

14

Şekil 1. 4.Rekabetin Beş Gücünün Yapısal Belirleyicileri

Kaynak: Grant ve Jordan, 2014: 62

15

1.3.2. Rekabet Stratejisi Bağlamı

Stratejiyi ―farklı bir yarıĢ seçmek‖ olarak nitelendiren Porter literatürde sezgi ve

Ģansın yaĢama olumlu Ģeyler kattığını, kaderini kontrol edenlerin yaĢamda farklılık

yaratabileceğini söyleyerek, stratejinin rastlantısal değil, amacı olan bir süreç olduğunu

belirmiĢtir (Tüfekçi, 2007: 11). Stratejinin bir iĢlevi olan rekabet avantajı iĢletmenin

müĢterileri için ekonomik fayda ve değer yaratarak rakiplerinden daha iyi bir konuma

gelmesini sağlar (Luecke, 2008: 8). ĠĢletmeciliğin temelinde rekabet edebilme becerisi

yer almaktadır. Rekabet etme becerisi rakiplerden farklılaĢabilme becerisiyle

ölçülmektedir. ―FarklılaĢ ya da yok ol ―değiĢi günümüz iĢ dünyasında sıkça akıllara

gelmektedir (Kırım, 2010: 24). Daniels 1994‘de nerede iĢletmecilik yapılmalı sorusunu

soran, mekanik, sınırlı, dürüst olmayan kısa vadeye odaklı iĢletmecilik anlayıĢının

stratejik rekabetçi anlayıĢla birlikte yerini; nasıl iĢletmecilik yapılmalı sorusunu soran,

holistik, sınırsız, güvenilir ve uzun vadeli geniĢ perspektifli düĢünceye odaklı

iĢletmecilik anlayıĢına bıraktığını belirtir (Tüfekçi, 2007: 11). Sosyal bir varlık olan

insan karĢılıklı etkileĢim içinde yaĢadığı toplumun diğer fertleri ile birlikte düĢünce ve

davranıĢlarında, seçimlerinde farklılıklar yapmak zorundadır ĠĢ hayatı, hatta sosyal

hayat, durmadan akan bir kararlar dizisidir. Ġyi bir rekabet stratejisi geliĢtirmek için

öncelikle iĢletmenin nasıl rekabet edeceğine, hedeflerinin neler olduğuna ve hedefler

uğruna geliĢtirilecek olan stratejiler hakkında optimum fayda sağlayan kararların

verilmesi gerekmektedir. Bu karar aĢamasında rekabet stratejisi bağlamı olarak

adlandırılan iĢletmelerin sınırların belirleyen dört ana etkenin titizlikle incelenmesi

büyük bir fayda sağlayacaktır (Tüfekçi, 2007: 11).

16

Şekil 1. 5.Rekabet Stratejisi Bağlamı

ĠĢletme Ġçi

ĠĢletme DıĢı

Faktörler Faktörler

Kaynak: Akt. Tüfekçi, 2004: 12

Stratejik rekabetçi anlayıĢın temelinde, iliĢki yönetimi, kazan-kazan stratejileri,

risk algılama yeteneği ve fark yaratabilme becerisi bulunmaktadır (Tüfekçi, 2007: 12).

1.3.2.1.İlişki Yönetimi

ĠĢletmelerin rekabet ile beslenen küresel pazarlarda ayakta durabilmek, stratejik

üstünlük kazanabilmek ve sürekli rekabet avantajı sağlamak için insan ile bilgiyi,

iĢletme aktifleri arasında konumlandırarak stratejilerini hayata geçirmelidirler. Bilgi,

iletiĢim ve ulaĢım teknolojilerinde yaĢanan geliĢmeler ile yoğun rekabet ortamı fark

yaratmayı zorunlu kılmaktadır (Celep, 2011: 468) KüreselleĢme ve teknolojiyle birlikte

hızla değiĢen müĢteri yapısı, iĢletmelerin yeniden yapılanmalarını ve müĢterilerine

yönelik stratejileri ön planda tutmalarını zorunlu kılmaktadır (Demir ve Kırdar, 2007:

294). Stratejik rekabetçi anlayıĢla birlikte ĠĢletmeler Temel faaliyetlerinin yansıra

müĢteri ile güvene dayalı uzun soluklu iliĢkiler ve müĢteri sadakati yaratmaya

yönelmektedirler (Tüfekçi, 2007: 12). MüĢteri iliĢkileri temel alınarak geliĢtirilen

stratejiler, müĢterilerle birebir iletiĢim halinde olan, satın alma davranıĢlarıyla ilgili veri

tabanları oluĢturarak takip eden, Ģirket ve müĢterileri arasında iletiĢim kuracak

ĠĢletmenin Güçlü ve

Zayıf Yönleri

Sektördeki

Fırsatlar ve

Tehditler

(Ekonomik ve

Teknik )

Rekabet

Stratejisi

Kilit Konumdaki

Uygulayıcıların

KiĢisel Değerleri

Daha Genel

Toplumsal

Beklentiler

17

teknolojilere sahip ve güvene dayalı uzun vadeli iliĢkilere önem veren özellikler

içermektedir (Demir ve Kırdar, 2007: 297).

Bireysel iliĢkiler, grup davranıĢları, , sosyal-kültürel ve ekonomik değiĢimler,

politik davranıĢlar gibi mikro ve makro düzeyde birçok süreci açıklamada anahtar

kavram olan güvenin oluĢumu sağlıklı ve etkili bir iletiĢimin sağlanarak davranıĢsal

belirsizliğin azalmasını sağlamaktadır (Tüzün-Kalemci, 2007: 97). ĠĢletmenin bütün

paydaĢları toplumsal fayda sağlamak için uyumlu çalıĢmalıdır. Herkesin

sorumlulukların bilincine varıldığı birbirine güven duyabileceği, etkili bir iletiĢimin ve

duygu ortaklığının yaratılabileceği bir ortam oluĢturulmalıdır (Özgener, 2001: 415).

Tablo 1. 2. Güven Tanımları

YAZAR YIL TANIM

Deutsch

1958

KiĢisel hassasiyet koĢullarında belirsiz bir olayın sonucu

hakkında bireylerin iyimser beklentileri: (a) YaklaĢan

olayların gidiĢatı belirsizdir, (b) sonuç diğer insanların

davranıĢlarına bağlıdır ve (c) acı veren bir olay mutlu bir

olaydan daha büyük etki yaratır.

Rotter

1967 KiĢilerarası güven, bir baĢka kiĢinin (veya bir grup kiĢinin)

sözü edilen (sözlü veya yazılı) sözüne saygı gösterileceği

bir kiĢinin (veya bir grup kiĢinin) beklentisidir.

Zand

1972 KiĢisel bir güvenlik açığı ve diğer tarafların eylemleri

üzerinde kiĢisel kontrol eksikliği göz önüne alındığında,

belirsiz bir olayın sonucuna iliĢkin iyimser beklentilere

dayanan bireysel karar.

Golembiewski

& McConkie

1975 KiĢisel algı ve deneyimler üzerine arzulanan bir olayın

ortaya çıkıĢı hakkında iyimser öznel düĢünceler.

Barber

1983 kurulu bir toplumsal düzenin peĢinde, (b) baĢka bir

partinin oynamak için belirli bir role sahip olduğu fikri

(teknik yeterlikler), (c) diğer taraf da manevi görevdir

Butler &

Cantrell

1984 KarĢı tarafın davranıĢının beĢ unsuru (güven / bireysel

özelliklerin bileĢenleri) içerdiğini düĢünüyorum: (a)

bütünlük, (b) yetkinlik, (c) tutarlılık, (d) güvenilirlik ve (e)

açıklık.

Coleman

1984 Ġki aktör arasındaki iliĢkiler. Aktörlerden birinin diğerine

olan güven üçüncü bir tarafın katılımına bağlıdır

(denetleyiciler sözleĢmeyi güçlendirir).

Granovetter

1985

GeçmiĢe güvenmek geleceğe güven duyulmasını sağlar

Lewis &

Weigert

1985 Güven, nesneye karĢı güçlü bir duygusal duygu (duygusal

güven), akılcı nedenlerle (biliĢsel güven) veya genellikle

ikisinin bir kombinasyonu tarafından motive edilir

Baier 1986 Herhangi bir kötü niyet olmadan (ya da iyi niyet eksikliği

olmaksızın) bir tarafın diğer tarafa karĢı savunmasızlığını

kabul etmek

Rempel &

Holmes

1986 Tahmin edilebilirlik (b) güvenilirlik ve (c) kabul etme

önemlidir

18

Zucker 1986 Tüm toplumsal beklentiler, ekonomik değiĢime katılan her

bir kiĢi tarafından paylaĢılıyor. Üç temel "güven üretim"

mekanizması vardır: güven, (a) geçmiĢ borsalarda yaĢanan

bir deneyim, (b) bireyler arasındaki benzerlikler ve (c)

"garanti" olarak hizmet eden resmi mekanizmalar

(kurumlar)

Gambetta 1988 Acentenin, baĢka bir ajanın (veya bir grup ajanın) hem söz

konusu eylemi (veya kendi yeteneklerinden bağımsız

olarak) gözlemleme pozisyonuna gelmeden önce, çok özel

bir eylemde bulunacağını düĢünen belirli bir öznel olasılık

düzeyi kendi eylemlerini etkileyecek koĢullarda) bir

ekonomik aktörün, bir baĢkasına yararlı (veya en azından

zarar vermeyen) faaliyetlerde bulunmaya karar verme

ihtimalidir.

Luhmann 1988 Kendini potansiyel zararı beklenen faydalarından daha

büyük olabilecek bir duruma maruz bırakma kararı

Butler 1991 KarĢıt tarafın herhangi bir zarar vermeye çalıĢmayacağı

örtülü vaadi

Bromiley &

Cummings

1992 Bir baĢka kiĢinin (veya bir grup bireyin) (a) herhangi bir

ve tüm açık veya örtülü taahhütlere uygun davranmaya

çalıĢarak iyi niyet gösterdiği, (b) bir deneğin dürüstlüğünü

göstermiĢ olan bir kiĢinin (veya bir grup kiĢinin) (c) böyle

bir ihtimal olsa dahi (yeniden müzakere etmek için) diğer

tarafın aĢırı avantajından yararlanmaması,

Hosmer 1995 Bir kiĢinin, grubun ya da Ģirketin ortak bir giriĢim ya da

ekonomik değiĢim sırasında baĢka bir kiĢi, grup ya da

Ģirkete sahip olması ile ilgili iyimser beklenti, iki taraf

arasındaki iĢbirliğini kolaylaĢtırmak. Ġçin hassasiyet ve

bağımlılık koĢulları altında faaliyet gösteren güvenini

veren parti, sözü edilen güveni güçlendirmek amacıyla

sözleĢmeli, hiyerarĢik, hukuki veya sosyal araçların

bulunmaması nedeniyle ortak kazançlar elde etmek. Parti

güvenini kazanmak, diğer tarafın gönüllü olarak kabul

ettiği, hak ve menfaatlerini korumayı taahhüt eden bir

yükümlülüğe dayanır. PaylaĢılan giriĢime ya da ortak

ekonomik değiĢime katılanların hepsi Güvenini veren parti

(birey, grup, Ģirket) diğer tarafın (birey, grup veya Ģirket)

sahip olduğu bir taahhüdü yerine getirir

Mayer, Davis &

Schoorman

1995 Taraflardan birinin, diğer tarafın üstleneceği ümit

(beklenti) temelinde eylemlerine karĢı savunmasız olma

isteği karĢı tarafı kontrol etme veya denetleme yeteneğine

bakılmaksızın, güvenini kazanan kiĢi için önemli olan bir

eylem

McAllister 1995 Bireyin baĢka bir kiĢinin sözlerini, eylemlerini ve

kararlarını esas alan (ve temelde hareket etmeye istekli

olduğu) inancı

Mishra 1996 Taraflardan birinin, (a) yetkili, (b) açık, (c) ilgili ve (d)

güvenilir olduğu inancına dayanarak diğerine karĢı

savunmasız olma isteği

Tyler & Degoey 1996 Yetkililerin iyi niyetle hareket ederek ve bir çatıĢmada

tarafları adil davranmakta olduklarını hissetmek

Rousseau,

Sitkin, Burt ve

Camerer.

1998 BaĢka bir kiĢinin niyet ve davranıĢının olumlu

beklentilerine dayanılarak savunmasızlığı kabul etme

niyeti de dahil olmak üzere psikolojik durum

19

Zaher, McEvily

ve Perrone.

1998 Beklentisi (a) belirli bir aktörün yükümlülüklerini yerine

getirmesi için güvenilir olduğu, (b) söz konusu aktörün

öngörülebilir bir Ģekilde davranacağı ve (c) fırsatçı bir

durum ortaya çıkarsa dahi hareket edeceği ve müzakerede

bulunacağı

Blomqvist &

Stähle

2000 Bir oyuncunun baĢka bir partinin yetki, yardımseverlik ve

davranıĢ beklentileri

Shockley-

Zalabak, Ellis &

Winograd

2000 KiĢinin diğer tarafın hedefleri, değerleri, normları ve

inançları ile özdeĢleĢmesine dayalı diğer bir tarafa karĢı

savunmasız olma isteği ve diğer tarafın (a) yetkili, (b) açık

( c) ilgili ve (d) güvenilir

Dirks &

Skarlicki

2004 Liderinin davranıĢ ve niyetlerinden olumlu beklentiler

doğuran bir çalıĢan (peĢ peĢe) psikolojik durumu

Kaynak: NEVEU, 2000

Tablo 1.2. de literatürde yer alan güven tanımlamalarından özetle güveni bireyin

karĢı tarafın söz ve davranıĢlarında vereceği kararlar da emniyette olduğunu hissetmesi

tatmin edici faydalı davranıĢlar sergileyeceğini, dürüst olacağına, yönelik olumlu

beklentisi olarak tanımlayabiliriz. Shockley-Zalaba‘ a göre misyon oluĢturma, liderlik,

takım ruhu, iĢbirlikçi davranıĢ geliĢtirme, performans değerleme, gibi örgütsel

süreçlerde ve faaliyetlerde önemli rol oynamaktadır (Tüzün-Kalemci, 2007: 95).

MüĢterilerle iliĢki kurmak ve sürdürmek, verilen söz ve vaatlerin yerine getirilmesidir.

MüĢteri iliĢkilerinde belirgin bir fark yaratabilmek için, müĢteri ile Ģirket arasında

sağlıklı, verimli, güvene dayalı uzun süreli bir iliĢki oluĢturulmalıdır (OdabaĢı, 2000:

19).

1.3.2.2. Kazan- Kazan Stratejisi

Günümüzde, rekabet üstünlüğü sağlamada en önemli unsurlardan biride

müĢteriye yaratılan değer kavramı olduğu belirtilmektedir. ĠĢletmelerin temel

hedeflerinde değeri tanımlamak, değeri yaratmak ve değeri sunmak yer almaktadır.

Tekin-Çiçek, (2005). KüreselleĢmeyle birlikte daha fazla karlılık düzeyine ulaĢmak için

farklı kulvarlar ve çeĢitli yöntem arayıĢına giren iĢletmeler yıkıcı rekabet Ģekli olan

kazan-kaybet yerine, birlikte kazanmayı amaçlayan yapıcı bir rekabet Ģekli olan kazan-

kazan stratejisini benimsemektedir (Tüfekçi, 2007: 14).

Etkili müzakere becerisi, gerçekleĢtirilen faaliyetlerde çalıĢma arkadaĢları,

ortaklar, tedarikçiler ve müĢterilerle birlikte daha verimli bir çalıĢılma ortamı sunar.

BaĢarılı müzakereciler herkesi kazan-kazan noktasına taĢıyacak bilgi ve becerilere

sahiptir. ‗‘Kazan-Kazan bir teknik değil, insana saygı temelinde geliĢtirilen bir

20

felsefedir‖. KarĢılıklı saygı ve güven ortamının oluĢması için herkes kendi yeteneği ve

birikimi doğrultusunda iĢbirliği ile üretim ve verimliliğin artması ve toplumsal fayda

için ―kazan-kazan‖ felsefesini uygulamalıdır (Erkan, 2011). Brandenburger ve Nalebuff

kazan-kazan stratejisini ―bazen baĢarının en iyi yolu, rakipleriniz dâhil diğer

iĢletmelerinde baĢarıya ulaĢmasına izin vermektir.‖ Diyerek nitelendirmiĢtir (Akt.

Tüfekçi, 2004: 14). Ekonomik, sosyo- kültürel ve ekolojik alanlarda toplumsal fayda ile

birlikte kalkınmak için gerçekleĢtirilen ortak giriĢimler, stratejik ortaklıklar, dıĢ kaynak

kullanım anlaĢmaları ve ortak araĢtırmalar gibi iĢbirliklerinin hepsi, her iki tarafın da

kazançlı çıkacağı kazan kazan stratejisi uygulamaları için örnek olarak gösterilebilir.

Çin ekonomisi son yıllarda artan bir ivme ile değiĢtiriyor. ―Dünyanın fabrikası‖

konumunda bulunan Çin‘deki ekonomik değiĢimler bütün dünya da hissedilmektedir.

Yüzyıllar boyunca Çin‘i Anadolu ve Akdeniz aracılığıyla Avrupa‘ya bağlayan ünlü

ticaret yolu olan eski Ġpek Yolu‘nu canlandıracak olan proje Bir KuĢak, Bir Yol‖ (one

belt, one road) sloganıyla ilk kez 2013 yılında dile getirdiği yeni Ġpek Yolu Projesi,

Çin‘in dıĢa açılma politikasının önemli kalemidir. Bu projenin orta noktasında olduğu

için kritik bir öneme sahip olan ülkemizle Çin‘in ticari iliĢkileri de etkilenmektedir.

Dünyanın en büyük bankalarından ICBC‘nin (Industrial and Commercial Bank of China

Limited) yaklaĢık iki yıl önce Tekstilbank hisselerini satın almasını, Türkiye‘ye gelen

yabancı yatırımlarda Asya ülkelerinin payında artıĢın yaĢanmasını sağlamıĢtır. ICBC

Turkey, büyük firma veya kamu projeleri ile piyasadaki diğer bankaları finanse ederek

kritik bir yerel oyuncu olmayı hedeflenmektedir. ICBC Turkey, ―Bir KuĢak, Bir Yol‖

projelerinde kazan-kazan senaryoları yaratılmasına büyük katkıda bulunacağı

görünmektedir. ICBC Turkey‘ in kazan-kazan stratejisini Doğu Avrupa, Doğu Akdeniz

ve Karadeniz‘de pazar araĢtırmalarını güçlendirerek, Türkiye ve bu bölgelerdeki enerji

santralleri, demiryolları, otoyollar ve diğer projelere finansman sağlayarak

gerçekleĢtirmeyi hedeflemektedir (Yıldız, 2017).

Tarım sektöründe de kazan-kazan sistemi doğrultusunda ortak giriĢimler,

stratejik ortaklıklar ve projeler gerçekleĢtirilmektedir. 2017 yılında Antalya Serik

ilçesinde gerçekleĢtirilen Türkiye- Afrika Tarım Bakanları 1'nci Toplantısı ve Tarım ĠĢ

Forumunda tarım ve hayvancılık alanlarında hem Afrika Birliği ile hem de AfB üyesi

ülkelerle çok sayıda ikili anlaĢmalar imzalandı. Tarımsal alanda ticaretin geliĢmesi

21

amacıyla gerçekleĢtirilen bu forum sayesinde kazan kazan esasına dayalı ciddi bir

tarımsal ticaret potansiyeli ortaya konulmuĢtur (Çınar, 2017).

Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet EĢref Fakıbaba, 'kazan-kazan' sistemiyle

üreticinin de tüketicinin de mutlu olmasını sağlamanın ilk hedefleri olduğunu belirterek

mevsimlik tarım iĢçilerinin ve ailelerinin yaĢam Ģartlarını iyileĢtirecek "Mevsimlik

Tarım ĠĢçileri Projesi‘nin (METĠP) kazan kazan esası çerçevesinde önemli katkılar

sağlayacağını belirtmiĢtir (URL2, 2017).

1.3.2.3. Risk Algılama Yeteneği

Tehlikelerin belirlenerek giderilmesinin yanında, riskin önceden algılanıp

engellenmesi de son derece önemlidir. Risk değerlendirme; tehlike sonucu ortaya çıkan

riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut önlemlerin yeterliliğini dikkate alarak

riskin kabul edilebilirliğine karar vermek için kullanılan sistem olarak tanımlanmıĢtır.

(ġen, 2014: 56). Risk değerlendirme mevcut risklerin neler olduğu algılamak,

nerelerden kaynaklandığı ve kimleri etkilediği, kabul edilebilirliğini görmemize önleme

faaliyetleri için stratejiler geliĢtirmemizi sağlamasının yanında tehlikenin önceden

tanımlanmasıyla riskleri belirleyerek güvenli ortam oluĢturulmasını kalite ve

verimliliğin artırılmasını, sorumlulukların belirlenmesini ve acil durum görev

paylaĢımının yapılmasını sağlamaktadır (Weber, 2002). Risk analizleri, insanların riski

algılama düzeylerine göre farklılık göstermektedir. Çünkü insanlar bazı riskleri kolay

kabullenmekte, bazılarına ise direnç göstermektedirler. Bu farklılığın temel nedeni,

gönüllülük, aĢinalık, korkutuculuk, tanınırlık, kontrol edilebilirlik, medya etkisi vb.

faktörler sonucu oluĢmaktadır (ġen, 2014: 56). Bireyler riskleri yargılarken üç ana

noktada inceler. Bunlar; kabul edilebilir risk seviyesi, riskin giderileceğine dair

beklentiler, riskten tamamen kaçınma duygusu (Starr, 1969). ĠliĢkisel risk ve

performans riski, birbirinden bağımsız iki yönlü risk tipini temsil eder. Birincisi iç

çevreyle, ikincisi dıĢ çevreyle iliĢkilidir. ĠliĢkisel risk ortakların arasındaki iliĢki ile

ilgiliyken, performans riski ortaklık ile çevre arasındaki iliĢkiyi belirtir. Performans

riski tüm stratejik kararlarda ortaktır, ancak iliĢkisel risk, stratejik ittifaklara özgüdür.

ĠliĢki riskinin algılanıĢı, ortaklar arasındaki güvenle yakından iliĢkilidir. Bazı bilim

adamları, güven duygusunun iĢbirliğinde algılanan risk seviyesini azaltabileceğini

düĢünüyor (Das ve Teng, 2001: 6). Ġstikrarsızlığı niteleyen kaos ortamımım, kriz

22

döneminin tesadüfi olmaktan çok olasılıklara dayandığı kabul edilmektedir. Bu nedenle

iĢletmeler kaos ortamında meydana gelen belirsizliklere karĢı alternatif yol haritaları

çizmektedir. ĠĢletmeler kaos ortamında mücadele edebilmek için optimum bir Ģekilde

gözlem yaparak oluĢturulan, farklı bakıĢ açılarıyla harmanlanarak, hareket esnekliğine

sahip stratejilere ihtiyaç duymaktadırlar (Tüfekçi, 2007: 15).

1.3.2.4. Fark Yaratabilme Becerici

BiliĢim teknolojileriyle birlikte hızla değiĢen küresel rekabet ortamı, iĢletmeleri,

değiĢmeye ayak uydurarak fark yaratmaya zorlamaktadır. Bu nedenle iĢletmeler sürekli

rekabete üstünlüğü amacı doğrultusunda her alanda yaratıcı düĢünceler ile fark

yaratabilen faaliyetlere ihtiyaç duymaktadırlar (ÖzgürmüĢ vd., 2005). Somut, soyut ve

beĢeri kaynaklar, yetkinlikler ve networklerini kullanarak üstün yetenekler geliĢtirerek

fırsatları değerlendirme konusunda hızlı ve doğru kararlar almak, rekabet avantajı

kazandırmaktadır (Tüfekçi, 2007: 16). Fark yaratabilmek için kullanılabilecek en

önemli kaynak yaratıcı düĢünceler ile fark yaratabilen insandır.

Farklılıkların yönetimini Thomas (1991) ―Tüm çalıĢanlar için geçerli olan bir

çevre yaratmak amacıyla sürdürülen kapsamlı bir yönetsel süreçtir.‖ ġeklinde

tanımlayarak Farklılıkları bir değer, varlık olarak vurgulamıĢtır (Reichenberg, 2001: 2).

Hays-Thomas (2004) ‗e göre farklılıkların yönetimi; ―Ġnsanlar arasındaki farklılıkların,

örgüte maliyet yaratan bir durum olmaktan ziyade, bir varlık haline dönüĢmesini

sağlayacak süreç ve stratejilerin amaca hizmet yönünde kullanılması‖ olarak

tanımlanmaktadır. Bu durumda, ―Farklılıkların yönetimi‖, belirli amaçlar doğrultusunda

tasarlanmıĢ sistematik, planlar, programlar ya da süreçleri içermektedir (Akt. Sürgevil,

2008: 113). Geleceğe yönelik tahminlerde bulunmak ve stratejilerini buna göre

belirlemek fark yaratabilmek açısından önemli bir unsurdur. ĠĢletmeler riskleri en aza

indirgemek için, birçok faaliyetlerinde tahminleme yöntemlerinin, istatistiksel

analizlerin ve biliĢim teknolojilerinin kullanılmasına yönelmektedirler (Gök ve

Özdemir, 2011). Ġnsanlar tarafından farklılıklar, yaĢam boyu her alanda yönetilmesi

gereken bir olgu olarak değerlendirilmektedir ve örgütsel yaĢam içinde daha da önem

kazanmaktadır. Performans, karlılık, verimlilik, etkinlik gibi örgütsel amaçları

gerçekleĢtirmek için ahenkli çalıĢma uyumunu sağlamak için farklılıkların yönetimi

önemli rol oynamaktadır (Sürgevil ve Budak, 2008). Bilimsel ve iĢletmecilik

uygulaması alanında oldukça yeni bir anlayıĢ olan farklılıkların yönetimi 1990‘lı

23

yıllardan itibaren Amerika ve Avrupa literatüründe ortaya çıkmıĢtır. Son yıllarda

ülkemizde çeĢitli bilimsel çalıĢmalar ve uygulamalarda farklılıkların yönetimi rastlansa

da, farklı disiplinlerin ilgisine ve çeĢitli kuramlar ve yaklaĢımlarla sağlam temellere

oturtulmasına ihtiyaç vardır (Sürgevil, 2008: 122).

1.3.3. Sürdürülebilir Rekabetçi Üstünlük

Rakiplere karĢı fark yaratarak üstünlük sağlayabilmek için iĢletme ve çevresi

arasındaki iliĢkiyi en etkili Ģekilde düzenlemeyi amaçlayan stratejik yönetim

uygulayıcıları ve araĢtırmacıları strateji geliĢtirme aĢamasında öncelikle rekabet

avantajının çıkıĢ noktasına ulaĢmak için iç ve dıĢ çevre analizine önem vermektedir

(Akgemici, 2008:7). Kısa dönemli rekabet avantajı kabullenenler daha fazla müĢteri

elde etmeye dayalı, uzun dönemli sürdürülebilir rekabet avantajını isteyenler ise

finansal, fiziksel, beĢeri ve kurumsal varlıklarını kullanarak elde ettikleri yetenek ve

yetkinlik farklılıklarına dayalı stratejilere önem vermektedirler (Tüfekçi, 2007: 17).

Genellikle rekabet avantajının çıkıĢ noktasını tam olarak belirlemek için, karĢılaĢılan

fırsatlar ve tehditler ile güçlü ve zayıf noktaları arasındaki iliĢkiler üzerinde yoğunlaĢan

FÜTZ (SWOT) analizinin uygulanmaktadır. Sektör sınırlarının belirsizliği ve artan

rekabet ortamında, faaliyetlerini sürdürebilen iĢletmelerin rekabet üstünlüğüne sahip

olduğu kabul edilmektedir. Üstünlüğün değiĢmez ve mutlak bir güç olarak algılanması,

değiĢimi gözden kaçırmalarına sebep olmaktadır. Bu nedenle rekabet üstünlüğünü,

sürdürülebilirlik açısından sorgulanmalıdır. Rekabet üstünlüğünün her türlü değiĢim,

sektör, rakip ve müĢteri baskısına rağmen, uzun yıllara yayılabilmesi, sürdürülebilirlik

için gerçekleĢtirilen stratejilerle sağlanabilir (Altuntuğ, 2009: 456). Barney (1995)‘e

göre FÜTZ (SWOT) analizinden doğan ―iç boĢluğu‖ tamamlamak için yöneticilerin

kaynak ve yetkinlikleri hakkında; değer, az bulunurluk, taklit edilemezlik ve

organizasyon sorularına cevap aramalıdır (Andrew ve Luchs, 2002).

1.3.3.1.Değeri Sorgulama

Kaynak ve yetkinliklerin rekabet üzerindeki etkisinin ortaya konulması için

öncelikle değer sorusuna cevap aramalıdır. MüĢteri beklentilerinin, teknoloji, pazar ve

sektör yapısının sürekli değiĢim halinde olması iĢletmenin değerini yükselten kaynak ve

yeteneklerinde değiĢimini zorunlu kılmaktadır (Andrew ve Luchs, 2002). Süreç

içerisinde yöneticileri baĢlıca sorumluluğu dinamik rekabet ortamını gözlemleyerek

ĠĢletmenin Güçlü ve

Zayıf Yönleri

Sektördeki Fırsatlar

ve Tehditler

(Ekonomik ve

Teknik )

Kilit Konumdaki

Uygulayıcıların

KiĢisel Değerleri

Daha Genel

Toplumsal

Beklentiler

Rekabet

Stratejisi

24

kaynak ve yetenekleri geliĢtirerek değer oluĢturma konusunda süreklilik sağlamaktır

(Tüfekçi, 2007: 17). Ġç kaynak ve yetkinliklerinin analizi ile fırsat ve tehditlerinin

analizinin karĢılaĢtırılması değer hakkında daha doğru cevaplar elde etmeyi

sağlayacaktır Barney (1995)‘e göre ‖Bir Ģirketin kaynakları, kapalı kapılar ardında

durarak değil, ancak yeni fırsatlar bulunduğunda ve/veya tehditler ortadan

kaldırıldığında değer kazanır‖ (Andrew ve Luchs, 2002).

1.3.3.2.Az Bulunurluğu Sorgulama

Sürdürülebilir rekabetçi üstünlük yaratma süreci sırasında içsel kaynaklardan

elde edilen gücün rakipler tarafından da kontrol edilememesi rekabet avantajı

sağlayacaktır. (Andrew ve Luchs, 2002). FarklılaĢma sürecinde rakiplerden farklı

olarak az bulunan nitelikler çerçevesinde hazırlanan stratejiler ile rekabet üstünlüğü elde

edilebilir. ĠĢletme kaynaklarının değer ifade etmesi önemlidir. Ancak benzer kaynaklara

rakip iĢletmeler tarafından da sahip olabiliyorsa, bu kaynakların değerli olması rekabetçi

üstünlük sağlayamaz. Kolay ulaĢılabilen değerli kaynaklar ve yetenekler, rekabetçi

eĢitlik sağlamaktadır. ĠĢletmenin kaynakları hem değerli, hem de az bulunursa, bu

durum iĢletmeye geçici rekabetçi üstünlüğü sağlamaktadır (Papatya, 2007: 96).

1.3.3.3.Taklit Edilemezliği Sorgulama

Stratejinin farklılık ve kopyalanamazlık özelliği, gözlemlenerek

çözümlenmesinin zor olmasından kaynaklanmaktadır. Bilgi, birikim, deneyim, beceri ve

yetkinlik bakımından birbirinden farklı donanımlara sahip insan kaynağı en önemli

taklit edilemezlik ve özgünlük sebebidir. Bu nedenle en önemli sürdürülebilir rekabet

kaynağının, insan kaynağının zihinsel ve duygusal birikiminden elde edilen güç

olduğunu söyleyebiliriz (Reed ve Fillippi, 1990: 91-92). Ekonomik, kültürel ve sosyal

değerlerin, taklit ve kopya edilemezlik niteliği, uzun bir zaman dilimi içerisinde insana

özgü bilgi, deneyim ve yetenek ve yetkinliklere bağlı olarak ortaya çıkmıĢ olmasından

kaynaklanır (Prahalad ve Hamel, 1990: 82-83). ĠĢletme, taklit edilmesi güç kendine has

örgütsel yetkinlikleriyle, bilgi sistemleri arasında sağlam bir iliĢki kurduğu sürece

rekabet üstünlüğü yakalama Ģansına sahip olabilir (Demirhan, 2002: 121). Yeteneklerin

nicelik ve niteliği arttıkça, iĢletmenin sahip olduğu çözümlenemez ve kopyalanamaz

rekabet bileĢenleri de kuvvetlenmektedir; rekabet üstünlüğü kaynağının rakiplere

kaptırılmaması noktasında nitelikli iĢgücü, kurumsal bağlılık konularına da önem

verilmelidir (Altuntuğ, 2009: 456). Taklit edilemezlik rekabeti sınırladığı ve karlılık

25

konusunda sürdürülebilirlik sağladığı için geçici ve nadir olmayan bir değer

oluĢturabilir (Tüfekçi, 2007: 17). Rakip iĢletmeler bazı durumlarda, iĢletmelerin değerli

kaynaklarını taklit etme konusunda maliyet dezavantajı ile karĢılaĢtıkları için iĢletme

sürdürülebilir rekabetçi üstünlük yakalayabilir (Papatya, 2007: 96).

1.3.3.4. Organizasyonu Sorgulama

ĠĢletmelerin Rekabet avantajı için kaynak ve yeteneklerinin değerine, az

bulunurluğuna ve taklit edilemez olmasına bağlı olmakla birlikte kaynak ve yetenekleri

kullanma süreci içerisinde organize olmaları gerekmektedir. Bu nedenle iĢletmeler

yönetim ve denetim sistemleri, yetki ve sorumluluk bilinci doğrultusunda

organizasyonlarını sorgulamalıdırlar (Andrew ve Luchs, 2002). Rekabet üstünlüklerini

kaybetmek istemeyen iĢletmeler; fark yaratan ve taklit edilmesi güç olan kaynak

arayıĢına girmiĢlerdir. GirmiĢ oldukları bu arayıĢın sonunda sonunda, bu tür kaynakların

kendi yeteneklerinde bulunduğunun fark ederek, katı ve hiyerarĢik bir anlayıĢa dayanan

yönetim yaklaĢımını, insan odaklı ve katılımcı bir yönetim yaklaĢımına bırakmıĢtır

(Altuntuğ, 2009: 457).

1.4. Genel Rekabet Stratejileri

Küresel pazarda ayakta kalmak için rekabet yeteneğine sahip olmak artık bir

zorunluluktur. Ana hedefimiz ―ayakta kalmak‖ ne var ki ‖sırf ayakta kalmak için plan

yapan Ģirketler baĢarısız olurken, baĢarılı olmak için plan yapanlar ayakta kalacaktır‖.

Rakabetüstü davranıĢ baĢarılı olmak için gereklidir (Bono, 2000: 9). Rekabet üstünlüğü

için yayın olarak uygulanan; maliyet liderliği, farklılaĢtırma ve odaklanma olarak

adlandırılan üç genel strateji yaklaĢımı vardır.

1.4.1.Maliyet Liderliği

Verimli ölçeklerle çalıĢan tesislerin kurulmasını, deneyimler sonucu ciddi

maliyet düĢüĢlerinin elde edilmesi ve kontrolünün yanısıra AR-GE, pazarlama, halkla

iliĢkiler gibi alanlarda maliyetlerin en aza indirilmesi amaçlar. Kalite, hizmet ve diğer

alanlarla birlikte rakiplere oranla düĢük maliyet, stratejiyi belirleyen ana unsurdur

(Porter, 2000: 45) .Bir iĢlemede her faaliyetin rakiplere oranla daha düĢük bir maliyetli

olması mümkün olmasa faaliyetin değer yaratmadaki önemi ve elde edilen değerin

büyüklüğüdür (Akgemici, 2008: 37). Ölçek ekonomisinin etkisiyle yani daha büyük

pazar payına sahip ve girdilere ulaĢımda avantajlara sahip iĢletmeler rekabetlerine

26

oranla daha az maliyetle faaliyet gösterebilmektedirler. DüĢük maliyetli üretim rakiplere

oranla ikame ürünlere karĢı daha avantajlı bir konumda olmasını sağlar (Porter, 2000:

45).

1.4.2. Farklılaştırma

Standart mal ve hizmetlerin müĢteri ihtiyaçlarını ve isteklerini karĢılamadığı

durumlarda rakiplerine karĢı ürünlerinde ve hizmetlerinde farklılaĢtırma yaparak

karlılıklarını artırmak istemektedirler. BaĢka bir ifade ile değer yaratan tüm

faaliyetlerinde farklılaĢmaya giderek ortalamanın üzerinde bir getiri elde etmeye

yönelik bir stratejidir (Akgemici, 2008: 37). FarklılaĢmanın temeli inovasyona bağlıdır.

Rekabet zemini ürün hayat evresi boyunca sürekli hareket ederek farklılaĢma

gereklerinin de hayat evreleri boyunca sürekli değiĢim göstermesine, farklı inovasyon

türlerinin kullanılmasına sebep olmaktadır (Kırım, 2010: 30). Rekabet koĢulları

nedeniyle günümüz kurumları farklılaĢmak için müĢteri odaklı uygulamalara

yönelmiĢtir. Faaliyetlerinin odak noktasına müĢterileri yerleĢtiren iĢletmeler daha fazla

fayda sunarak, herkesten önce yenilikleri sunarak rekabet gücü yaratmaya, rakiplerinden

farklılaĢmaya çalıĢmaktadırlar (Demir ve Kırdar, 2007: 297). ĠĢletmeler farklılaĢma

nedeniyle yaratacakları yüksek müĢteri sadakati sonucunda potansiyel rakiplerin pazara

giriĢini engelleyebilirler. FarklılaĢtırmanın baĢarılı olabilmesi için araĢtırma, ürün

tasarımı ve kaliteli malzeme kullanım maliyetleri artıracaktır (Porter, 2000: 47). BaĢarılı

bir rekabet için farklılaĢarak sürüden ayrılmak gerekmektedir. Fakat ―fiiliyatta yapılan

Ģey tam anlamıyla sürüyle beraber hareket etmekten baĢka bir Ģey değil.‖ Ciddi ve

sistematik bir farklılaĢma bakıĢ açısı ve farklılaĢma metodolojileri konusunda yetersiziz.

MüĢteriye yeni fayda sunma yarıĢı çerçevesinde ürüne sürekli yeni özellikler ekliyor ve

mevcut ürünü farklı müĢteri segmentleri için yeniden tanımlayarak artırma yoluyla

rekabet edilmektedir. Aslında sektör içinde aynı stratejiyi kullanarak emtialaĢma

(aynılaĢma) içinde tekrarlı faaliyet gösterilmektedir. (Kırım, 2010: 27).

1.4.3.Odaklanma

Belirli bir müĢteri portföyü hedef alınarak uygulanması sonucu ortaya çıkmıĢtır.

Literatürde niche (niĢ- göz ardı pazarı) stratejisi olarak da adlandırılmaktadır. ĠĢletmenin

belirlenen pazara uygun varlık ve yeteneklere sahip olması stratejinin uygulanması için

gereklidir (Akgemici, 2008: 37). Odaklanma stratejisi dar stratejik hedefine daha geniĢ

27

mücadele eden rakiplerinden daha etkin ve verimli hizmet verebilir düĢüncesinden

doğmuĢtur. Odaklanma stratejisi ile iĢletmenin stratejik hedefi ile düĢük maliyet, yüksek

farklılaĢtırmaya veya her ikisine sahip olduğu düĢünülebilir (Porter, 2000: 49). ĠĢletme

için farklı değerlere sahip olan ve farklı ihtiyaçları olan müĢterilerin tanımlanması ve

farklılaĢtırılması rekabet avantajı elde etmek için bir zorunluluk haline gelmiĢtir.

Amaçları doğrultusunda en çok faydayı elde edecekleri en değerli müĢterilerden

baĢlanarak gerçekleĢtirilen sınıflandırma ile müĢteri değeri ve ihtiyaçlarına odaklanmıĢ

olan stratejiler geliĢtirmek daha kolay olacaktır (OdabaĢı, 2000: 23).

Şekil 1. 6. Üç Genel Rekabet Stratejisi Arasındaki Farklar

Stratejik

Hedef

Stratejik Avantaj

Sektör Çapında

Alıcının Algıladığı

Benzersizlik

DüĢük Maliyetli

Konum

FARKLILAġTIRMA

TOPLAM

MALĠYET

LĠDERLĠĞĠ

Yalnızca Belirli

Bir Kesim ODAKLANMA

Kaynak: Akt. Akdemici, 2008: 38

1.5. FÜTZ Analizi

1.5.1. FÜTZ Kavramı ve FÜTZ Analizi Tekniği

KüreselleĢme ve artan rekabet ortamının kazandığı dinamizm sonucunda mal

ve/veya hizmet üretimi yapan her bir iĢletme faaliyetlerini sürdürebilmek için stratejik

yönetim anlayıĢını kullanmak zorundadır. Birçok organizasyon hali hazırda baĢarılı olsa

da algılanan değiĢim riskini kabul etmek istememektedir. Üst yönetimin ilk görevi

organizasyonu yenilik ve değiĢmenin normale uygun bir Ģekilde yapılandırmaktır

(Luffman, 1996: 9). Stratejik yönetim anlayıĢının temelini iĢletmenin yönetilmesi ve

geleceğinin öngörülmesi oluĢturmaktadır. ĠĢletme geleceğinin öngörülmesinde

28

baĢvurulan en temel tekniklerden bir tanesi de FÜZT (SWOT)1 analizidir. Stratejik

yönetim, planlama ve pazarlamada en önemli aĢama olarak değerlendirilen FÜZT

analizi ortak amaç, ilke ve değerlerini ortaya koymak için iç ve dıĢ durum

değerlendirmesi yapılarak, vizyon ve misyonun belirlenmesinde kullanılmaktadır.

(Gökçe, 2006). Kotler (2000: 76) SWOT analizinin iĢletmelerin stratejik planlarındaki

yerini ġekil 1.5.1.1 deki gibi ifade etmektedir. FÜZT analizi, Bir iĢletmenin iç

çevresiyle ilgili üstünlükler ve zayıflıklar ile dıĢ çevresinde karĢı karĢıya kaldığı fırsatlar

ve tehditlerin baĢ harflerinden meydana gelmektedir.

Şekil 1. 7. Stratejik Planlama Süreci ve SWOT Analizi

Kaynak: Kotler, 2000: 76

SWOT analizinde yer alan güçlü ver zayıf yönler iĢletme veya örgütün yetenek

ve yetkinlikleriyle ilgili iken fırsat ve tehditler genellikle dıĢ unsurlardan

kaynaklanmaktadır. ĠĢletmeler güçlü ve zayıf yönlerini; performanslarını önceliklerini,

kaynaklarını ve yetkinliklerini belirleyip analiz ederek ortaya koymakta iken, fırsat ve

tehditleri ortaya koymak için vizyon ve misyon doğrultusunda çevresel faktörleri

taranmaktadır (Tek, 1997: 97-98). FÜZT analizi organizasyonun mevcut durumunu

gözler önüne seren bir denetim aracıdır. GZFT analizinin iĢletmeler için önemli iki

fayda sağlamaktadır. Ġlki kurumun Ģu anki mevcut konumunun ne olduğunu ortaya

koyma aracı olmasıdır. Güçlü ve zayıf yönlerinin tespit ederek ―kendisini bilmesi‖ gibi

önemli bir bilgi sağlamasıdır. Ġkincisi fırsat ve tehditlerle dıĢsal etkileri, piyasadaki

oluĢuma karĢı ―ne yapabileceğinin‖ ortaya konulduğu bir analiz olmasıdır. Gelecekteki

1 FÜTZ: Fırsatlar, Üstünlükler, Tehditler, Zayıf Yönler

SWOT: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats - Güçlü yönler, Zayıf yönler, Fırsatlar,

Tehditler

ĠĢletme

Misyonu

Ġç çevre

FÜTZ

DıĢ

çevre

Hedef

belirleme

Strateji

Belirleme

Uygulama

Program Belirleme

Geribildirim ve kontrol

29

olası geliĢmelere yönelik bir durum değerlendirmesini içerir, bu açıdan biraz daha

tahmine ve öznel verilere dayanır (Sonğur, 2013).

Thomson ve Martin strateji oluĢtururken değer faktörünün de ön planda

tutulması gerektiğini belirtmiĢtir. ĠĢletmelerin Çevre (enviroment), değer (value) ve

kaynak (resource) kelimelerinin ilk harflerinden oluĢan E-V-R EĢleĢmesi ile mevcut

stratejilerin, stratejik ihtiyaçlarının değerlendirilmesinde ve sürdürülebilir stratejik

baĢarı unsuru hakkında karar verme aĢamasında yöneticilere yardımcı olmaktadır

(Thompson ve Martin, 2005: 126).

Şekil 1. 8. E-V-R Eşleşmesi

Kaynak: Thompson ve Martin, 2005: 126

1.5.2. Çevre Faktörleri ve Analizi

Sistem yaklaĢımına göre, her bir iĢletme bir sistemin içerisinde baĢka

sistemlerden oluĢmuĢ bir yapı ile faaliyet göstermektedir. ĠĢletmeler yoğun rekabet

ortamında baĢarılı olmak için çevresiyle uyumlu bir Ģekilde faaliyet göstermek zorunda

olan iĢletmeler baĢarılı olabilmek rekabet üstünlüğü sağlayabilmek için faaliyetlerini

sürdürdüğü dıĢ çevreyi ve iç çevresini anlamak için analiz etmek zorundadır (Ülgen ve

Mirze, 2010: 65). ĠĢ dünyasında rekabet ortamında çoğu iĢletme giriĢimlerinde,

rakiplerini tahrip etmekten ziyade rekabetçi hırslarını sınırlandırarak rakiplerle birlikte

yaĢamayı hedefler (Grant, 2002: 18). Yönetim, örgütün iç çevresi ile dıĢ çevrelerinde

topladığı ham bilgilerden örgüt çevresinin genel resmi çerçevesinde çevresel faktörlerini

sistematik Ģekilde değerlendirilmesi sonucunda mevcut durumu ortaya koyarak

stratejiler geliĢtirebilir (Sonğur vd., 2013: 71).

Değer

(Liderlik ve Kültür )

Kaynaklar

(Güçlü ve Zayıf Yönler)

Çevre

(Fırsat ve Tehditler )

Strateji

30

Şekil 1. 9. Stratejik Analiz Safhası

Kaynak: Ülgen ve Mirze, 2014: 64

1.5.2. 1. Güçlü Yönlerin Analizi

Bir iĢletmenin müĢteri istek ve ihtiyaçlarını karĢılamada kendisine rekabet

avantajı sağlayan kaynak ve yetkinliklerinin toplamıdır (Pearceve Robinson, 2015:

141). ĠĢletme açısından dıĢ çevrenin yarattığı fırsatlardan yararlanabilmek için güçlü

olmak ve üstünlüklere sahip olmak uygulama kolaylığı sağladığı için hayati önem

taĢımaktadır. ĠĢletme söz konusu güçlü yönleri ile iĢletmenin varlığını tehdit eden dıĢ

çevre unsurlarına cevap vermek zorundadır (Ülgen ve Mirze, 2014: 161). Bu nedenle

her bir iĢletme sahip olduğu güçlü yönleri geleceğe yönelik olarak etkin bir Ģekilde

planlamalıdır.

1.5.2. 2. Zayıf Yönlerin Analizi

ĠĢletmenin uygun değerde performans sergilemesinde engel olabilecek kaynak

ve yetkinliklerinin sebep olduğu kısıtlar ve eksiklerdir (Pearceve Robinson, 2015: 141).

ĠĢletmelerin iç çevre yapılarından kaynaklanan zayıf yönler örnek olarak yetersiz

Bilgi toplama değerleme

ĠĢletme dıĢı Çevre Analizi

Genel/ Uzak Çevre

Analizi

Politik

Yasal

Ekonomik

Sosyo kültürel

Demografik

Teknolojik

Uluslararası

Sektör/Yakın Çevre

Analizi

Pazarın tanımı

Tedarikçiler

MüĢteriler

Rakipler

Ġkame mal/hizmetler

ĠĢletme içi Çevre

Analizi Yönetim

Finansman ve Muhasebe

Ġnsan Kaynakları

Alt yapı

Üretim ve operasyon Pazarlama

Fırsat ve tehditler Üstünlükler ve zayıflıklar

Durum Belirleme Matrisleri

SWOT

Performans Güçleri

Denge analizleri

31

finansal kaynaklar, pazarlama becerisi eksikliği, eğitim eksikliği, kalitesiz iĢgücü,

marka imajı eksikliği, maliyetlerin yüksek olması, ürün çeĢitliliğinin olmaması, karar

alma süreçlerin etkin bir Ģekilde iĢlememesi strateji yoksunluğu nedeniyle meydana

gelmektedir (Torlak ve AltunıĢık, 2009: 67). Strateji geliĢtirme aĢamasında zayıf

yönlerin belirlenerek geliĢtirilmesi için çabalanmalıdır.

1.5.2. 3. Fırsatların Analizi

ĠĢletmenin dıĢ çevresinde geliĢen iĢletme yararına olumlu geliĢmelerdir

(Pearceve Robinson, 2015: 140). Fırsatlar, iĢletmelerin amacına ulaĢmasına olanak

sağlayan dıĢ çevredeki durum ve geliĢmelerdir (Songur vd., 2013: 71). ġirketin baĢarı

gücü sadece hedef pazarda baĢarılı olarak değil, rakiplerden daha iyi müĢteri değeri

sunmaya devam ederek gerçekleĢtirilebilir. Rekabet üstünlüğü elde etmek için fırsatları

değerlendirmek iĢletmeler açısından önemlidir (Kotler, 2000: 47).

1.5.2. 4. Tehditlerin Analizi

ĠĢletmenin dıĢ çevresinde meydana gelen arzu edilmeyen durumlar ve olumsuz

geliĢmelerden meydana gelir (Pearceve Robinson, 2015: 140). Fırsatların aksine

iĢletmenin varlığını sürdürmesi açısından tehdit oluĢturan, rekabet üstünlüğünü

kaybetmesine neden olabilecek uzak ve yakın çevredeki değiĢimler sonucu gerçekleĢen

durumlardır. Sürekli değiĢim içinde olan çevre koĢullarını izleyerek önlemler

geliĢtirmek tehdit oluĢturan durumlara karĢı en az hasarla kurtulmayı sağlayabilir

(Ülgen ve Mirze, 2014: 161).

32

Tablo 1. 3. Swot Analizi: İşletmeler İçin Güçlü, Zayıf Yönler ve Fırsat Ve

Tehditlerin Değerlendirilmesi

POTANSİYEL İÇ GÜÇLER POTANSİYEL DIŞ ZAYIFLIKLAR

Kilit noktalardaki temel yetenekler

Yeterli finansal kaynaklar

Tedarikçilerle iyi iliĢkiler

Tanınan Pazar liderliği

Ġyi tasarlanmıĢ fonksiyonel alan stratejileri

Ölçek ekonomisine ulaĢma

Güçlü rekabet baskısından biraz

uzaklaĢabilme

Patentli teknoloji

Maliyet avantajları

Daha iyi reklam kampanyası

Ürün yeniliğinde ustalık

ĠspatlanmıĢ yönetim

Deneyim eğrisinde ilerleme

Daha iyi üretim yeteneği

Üstün teknolojik beceriler

EskimiĢ yetenekler

DüĢük karlılık düzeyi

Yönetim zafiyeti

Bazı anahtar baĢarı unsurlarının ve

yeteneklerin eksikliği

Uygulanan zayıf stratejiler

Dâhili iĢletim problemleri ile ilgili

rahatsızlıklar

Ar-Ge‘de azalma

Çok dar bir ürün hattı

Zayıf Pazar imajı

Zayıf dağıtım ağı

Ortalamanın altında Pazar baĢarısı

Stratejideki finansal değiĢim

ihtiyaçlarının gerçekleĢtirilememesi

Rakiplere göre göreceli daha yüksek

maliyetler

POTANSİYEL DIŞ FIRSATLAR POTANSİYEL DIŞ TEHDİTLER

Ekstra müĢteri gruplarına hizmet

Yeni Pazar veya segmentlere giriĢ

MüĢteri ihtiyaçlarının daha iyi karĢılanması

için ürün hatlarının kullanılma

Ġlgili ürünleri çeĢitlendirme

Dikey entegrasyon (ileri veya geri)

Çekici yabancı pazarlarla ticaret

engellerinin azalması

Rakip firmalar arasındaki memnuniyet

Daha hızlı Pazar büyümesi

Daha düĢük maliyetli yabancı rakiplerin

giriĢi

Ġkame ürünlerin satıĢlarında artıĢ

Daha yavaĢ Pazar büyümesi

Yabancı hükümetlerin ticaret

politikalarının ve yabancı para değiĢim

oranlarının karĢılıklı değiĢimi

Düzenleyici gereksinimlerinin pahalılığı

ĠĢ döngüsü ve durgunluk

MüĢteri beklentilerinde hızlı değiĢim

Demografik değiĢimlerin karĢıtlığı

Kaynak: akt. Akgemci (2013)

33

1.5.3. FÜTZ (SWOT) Matrisi Olası Kombinasyonlar ve Stratejiler

ĠĢletmeler, güçlü yönleriyle fırsatları değerlendirmeye çalıĢacak ve tehdit

oluĢturabilecek durumlara karĢı da zayıf yönlerini bilmek suretiyle tehditlere karĢı

önlem almaya çalıĢarak zayıf yönlerini güçlendirme çalıĢacaklardır (Torlak, 2012: 84).

Bu nedenle çevresel fırsat ve tehditlerin yapısına uygun, rekabeti olumlu olarak

etkileyebilecek iĢletme, üstünlükler ve zayıflıkların listeye alınmasına azami gayret

gösterilmelidir (Ülgen ve Mirze, 2014: 160). ĠĢletmeler gerçekleĢtirilen çevre analizi

sonucunda belirlenen FÜTZ matrisinden faydalanarak stratejiler geliĢtirilmektedir.

Şekil 1. 10. FÜTZ (SWOT) Analizinde Olası Kombinasyonlar

DıĢ çevre Analizi Sonucu Ġç Çevre analizi Sonucu

Kaynak: Ülgen H. ve Mirze S.K.‖ ĠĢletmelerde Stratejik Yönetim‖,2014 s.164

Rekabet Üstünlüğü GF Stratejisi: Hem güçlü yönlerin hem de organizasyon

dıĢındaki fırsatlardan en fazla faydayı elde etme stratejisidir. ĠĢletmenin güçlü yönlerini

fırsatlardan en büyük faydayı elde etmek için kullanılmasını öngören rekabet üstünlüğü

sağlayan stratejidir.

Kısıtlılık ZF Stratejisi: Fırsatların yarattığı üstünlüklerden faydalanırken, zayıf

yönlerin en aza indirilmesini hedefleyen stratejidir. Fırsatlardan kısıtlı olanaklarla

faydalanabilmektedir.

Fırsatlar Üstünlükler Rekabet Üstünlüğü

Tehditler Zayıflıklar

Faaliyetlerin terki

34

Durumun Korunması GT Stratejisi: Organizasyonun güçlü yönlerinin fazla

olduğu ancak, dıĢ tehditlere fazlaca maruz kaldığı durumlarda uygulanabilen stratejidir.

Stratejisinde dıĢ tehdit ve tehlikelerle baĢ etmede güçlü yanlar ön plana çıkarılır.

Faaliyetlerin Terki ZT Stratejisi: FÜTZ matrisinin savunmaya dönük bir

stratejisidir. Organizasyonun hem zayıf yönlerinin giderilmesi hem de tehditlere karĢı

önlemlerin geliĢtirilmesi gerektiği bir durumdur. Faaliyetlerin terki ile küçülmeye

gidilebilir (Sonğur vd., 2013: 85).

35

2.TÜRKİYE EKONOMİSİNDE TARIMIN YERİ VE ÖNEMİ

Dünya genelinde yaĢanan ekonomik ve sosyo-kültürel iliĢkilerin, bilgi biliĢim ve

teknolojik yenilikler ve değiĢimler nedeniyle dinamik bir süreçte ilerlemesi toplumsal

geliĢimi ön planda tutan ülkelerin, uyguladıkları politikalarını reformlarla

desteklemeleri gerekmektedir (Erdinç ve Erdinç, 2014: 49).

Ġnsanların tarımsal üretim sırasında arazi, sermaye, iĢ gücü, yönetim ve

organizasyon kavramlarıyla AR-GE çalıĢmaları için kullanılan teknoloji, laboratuvar

gibi üretim kaynaklarının nasıl kullandıklarını inceleyen sosyal bir bilim dalı olarak

literatürde yer alan tarım ekonomisi ülke ekonomisi için önemli bir kaynaktır. Türk Dil

Kurumu, Bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretilmesi, kalite ve verimlerinin

yükseltilmesi, uygun koĢullarda korunması, iĢlenip değerlendirilmesi ve pazarlanması,

ziraat olarak tanımlamaktadır. BaĢka bir tanımında insanların hayvansal, bitkisel ve

diğer maddelere olan gereksinimlerini karĢılamak için planlanmıĢ değiĢik üretim

sistemlerini kapsayan geniĢ bir terim olarak ifade etmektedir (URL1, 2017). Tarımsal

ekonomi insanların tarımsal üretim sırasında teknoloji, arazi, laboratuvar, sermaye, iĢ

gücü ve yönetim kavramları gibi üretim kaynaklarını nasıl kullandıklarını inceleyen

sosyal bir bilim dalıdır (Cramer vd., 2010: 7).

Dünya genelinde tarım sektöründe gerçekleĢtirilen reformların hedefledikleri

temel amaçlar; tarımsal yapının iyileĢtirilmesi, tarım üreticilerinin gelirlerini artırmak,

refah düzeylerini yükseltmek, tüketici ihtiyaç ve isteklerini en iyi Ģekilde karĢılamak,

gıda güvencesi sağlamak yeni istihdam olanakları sağlayarak ekonomik büyümeye

katkıda bulunmak Ģeklindedir (Erdinç ve Erdinç, 2014: 49). 18. yüzyıl ile 21. yüzyıl

arasında kalan dönemde tarımda modernleĢme sağlanması yönünde önemli adımlar

atılmıĢtır. Tarımda ilk modernleĢme hareketi, 1763-1970 yılları arasında geleneksel

tarımdan modern tarıma geçmek amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu dönem de

makineleĢme, kimyasallaĢma, sanayileĢme tarımsal ticarileĢme ve tarımı piyasaya açma

konularında çalıĢmalar yapılmıĢtır. 1970-2010 yılları arasında modern tarımdan ileri

tarıma geçmek amacıyla Ġkinci modernleĢme hareketi baĢlamıĢtır. Tarımsal

bilgilendirme, çeĢitlendirme, çevre duyarlılığını artırmak konularında çalıĢmalar

yapılmıĢtır (Akbulut, 2015: 12). Sanayi ve hizmet sektöründeki geliĢmeler, Özellikle

ekonomik geliĢmenin ilk dönemlerinde hâkim sektör konumunda olan tarım

sektöründeki istihdam ve üretim paylarını azaltmıĢtır. Ancak tarım sektörü milli gelir ve

36

istihdama katkısı, gıda ihtiyacının karĢılanması, sanayi sektöründe hammadde kaynağı

ve sermaye aktarımı konusunda yer alması ile birlikte doğrudan ve dolaylı olarak

ihracata katkıları nedeniyle sürdürülebilir ülke ekonomisi ve kalkınma için önemli bir

sektördür (Uzunoğlu vd., 2001: 19). KüreselleĢme ile birlikte yürütülen politikalar,

geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerin, üretici ve tüketicilerini bir araya getirerek, ortak

bir pazar kurulmasını sağlamıĢtır. Serbest ticaret ve küresel ekonomiye yön vermek

amacıyla kurulan Dünya Ticaret Örgütünün katkısıyla; tarımsal ticaret farkındalığını

artırmak ve dinamik ortam Ģartlarına uyum sağlanması amacı ile gerçekleĢtirilen

faaliyetlerle tarım sektörüne verilen önem artmıĢtır (Türkoğlu, 2015: 2). Türkiye piyasa

ekonomisine geçiĢ ile birlikte, küresel ekonomide yer almak ve sanayi sektörünü

geliĢtirmek ana hedefleri doğrultusunda faaliyet göstermiĢtir. Ülke kaynakların önemli

bir bölümünün sanayi ve hizmet sektörüyle birlikte kamu altyapı yatırımları için

kullanılması sanayi ve hizmetler kesiminin, tarım sektörüne göre daha hızlı büyüme

göstermesini sağlamıĢtır (Uzunoğlu vd. 2001: 19).

Sağlıklı yaĢamın en temel Ģartı olan beslenme alıĢkanlıklarında yaĢanan

değiĢiklikler ile birlikte organik tarım, iyi tarım uygulamaları, kaliteli ürün yetiĢtirmek

kavramlarına verilen önemi artmıĢtır (Yıldırım vd., 2014: 22). Ülkemizde 2004 yılında

yayımlanan ―Ġyi Tarım Uygulamalarına ĠliĢkin Yönetmelik‖ ile hayatımıza giren iyi

tarım uygulamalarını,‖ Kontrol ve sertifikasyon kuruluĢlarının yetkilendirilmesi

sonrasında 2007 yılında 18 ilde 53.607 dekar alanda 651 üretici ile baĢlamıĢtır.‖ ĠTU

Yönetmeliği kapsamında baĢlatılan çalıĢmalar ile yaĢ meyve ve sebze sektöründe; doğal

kaynakları koruyarak, tarımda izlenebilirlik ve sürdürülebilirlik ile güvenilir ürün

arzının sağlanmasını amaçlayan çevre, insan ve hayvan sağlığına zarar vermeyen bir

tarımsal üretimin yapılması hedeflenmiĢtir (TOBB Türkiye Tarım Sektörü Raporu,

2013: 44) .

KiĢisel ve kurumsal, tutum ve davranıĢ farklılıkları, tarım politikalarının

istenilen sonuçları vermemesinin nedenleri arasında yer almaktadır. Türkiye tarımsal

faaliyetler açısından kendi ihtiyacını karĢılayabilecek potansiyele sahiptir ve tarım

ürünlerini baĢta Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülkeye ihraç etmektedir. Fakat

Türkiye‘nin ekili tarım arazileri yüz ölçümleri, arazi verimliği ve ihracat potansiyelinin

rakip ülkelerinkiyle karĢılaĢtırıldığında elde edilen ihracat gelirinin çok yetersiz olduğu

görülmektedir (Dere, 2006: 26).

37

Ticarete konu olan kalite standartlarına ve iklim özelliklerine uygun Ģekilde

büyük ölçekli üretiminin gerçekleĢtirilmesi ölçek ekonomisi doğrultusunda pazarlanma

faaliyetlerini gerçekleĢtirecek organizasyon ve kuruluĢların etkin stratejiler

geliĢtirilmesi önem arz etmektedir (Yıldırım vd., 2014: 22).

2.1 Tarım Ürünlerinin Pazarlanması

Bu bölüm iki bölümden oluĢmaktadır. Tarımsal pazarlamanın tanımı yapılacak

ve yaĢ sebze ve meyve pazarlaması konularına değinilecektir.

2.1.1. Tarımsal Pazarlama Tanımı

Tarım sektörünün, ülkelerin ekonomik ve sosyal yapısında önemli bir yeri

vardır. Ġnsanların beslenme ihtiyacı için gerekli hammaddeyi üretmesi gibi stratejik bir

öneme sahip olan tarım sektörü, ekonomi için katma değer yaratmakta ve özellikle

Türkiye‘de büyük bir nüfus kitlesi için istihdam oluĢturmaktadır (Sıray ve Akçay, 2010:

43). Çiftçilerin geçimlik düzeydeki ve hobi olarak gerçekleĢtirdikleri faaliyetlerinin

ticari iĢletme haline gelmesi tarımsal pazarlama konusundaki ilgiyi artırmıĢtır (Engle ve

Quagrainie, 2006: 4). KüreselleĢmeyle birlikte geliĢmekte olan ülkelerde çiftçilerin

karĢı karĢıya kaldığı tarımsal pazarlama sorunlarının belirlenmesi ve bu sorunlara iliĢkin

sürdürülebilir stratejik çözümler geliĢtirilmesi ihtiyacı doğmuĢtur (Adanacıoğlu, 2015:

597).

Tarımsal üretimin devamı olarak kaçınılmaz bir hizmet sunan tarımsal

pazarlama; tarım ürünlerinin yetiĢtirildikleri yerlerden tüketicilere ulaĢtırılıncaya kadar

geçtikleri yolları ve bu yollardan geçerken tüketiciye zaman, mekân, Ģekil ve mülkiyet

konularında faydalar sağlayarak gerçekleĢtirdiği hizmetler bütünüdür (Yulafcı ve

Cinemre, 2007: 260) .

Tarımsal Pazarlamaya iliĢkin yapılan bir baĢka tanımlamada tarımsal ürünlerin

üretimi, teknik ve ekonomik konular doğrultusunda, tüketicilerin ihtiyaçlarını

karĢılamak amacıyla iĢlenmesi ve nihai tüketiciye ulaĢtırılmasını kapsayan fonksiyonel

ve organizasyonel pazarlama yapısı ve sistemini içeren iĢlem olarak tanımlamaktadır

(Adanacıoğlu, 2015: 597).

Tarımsal pazarlama, bir tarımsal ürünün üretim aĢamasından tüketiciye

ulaĢıncaya kadar geçirdiği iĢletme faaliyetlerinin tamamıdır. Tarımsal pazarlama

38

ürünlerinin Ģekil, zaman, yer ve mülkiyet faydasını arttıran hizmetlerle ilgilidir. Etkili

bir tarımsal pazarlama stratejisi geliĢtirmek için ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma

baĢlıkları altında toplanan pazarlama bileĢenlerin incelenerek karar alma aĢamasında yer

verilmesi gerekmektedir (Yıldırım ve diğ., 2014: 21).

Tarımsal pazarlama üretim faaliyeti ve ürünlerin fiyatlarının oluĢması ürünlerin

satıĢı, satıĢın organizasyonu ve satıĢ sonrası hizmetleri kapsamaktadır. Bu nedenle

çiftçinin ürünlerin üretimi ile ilgili teknik ve ekonomik sorunları yanı sıra aynı

zamanda, ürünün satıĢı ile ilgili ekonomik, idari ve teknik sorunları da bilmesi üretim

faaliyetlerinin baĢarısı için gerekli bulunmaktadır (Dere, 2006: 26).

Birçok çiftçi tarımsal pazarlama konusunda çok az resmi eğitime sahip olduğu

için değiĢmekte olan piyasa koĢullarını yeterince değerlendirip fırsata çevirme

konusunda yetersizdir (Engle ve Quagrainie, 2006: 4). Tarımsal faaliyetlerde

pazarlamanın profesyonelce yapılamamasından kaynaklı problemler yaĢanmaktadır

(Dere, 2006: 27). NiĢ pazarlama ve yeĢil pazarlama alanlarında uzun bir geçmiĢi olan

Avrupa‘da yaygın olarak, sivil toplum kuruluĢları ve topluluk temelli organizasyonlar

gibi çiftçiler, tüketiciler, gıda iĢleyicileri ve perakendecilerin giriĢimleri ile baĢlatılan

sürdürülebilir tarımda baĢarılı pazarlama faaliyetleri gerçekleĢtirilmektedir.

(Adanacıoğlu, 2015: 599).

Tarımsal pazarlama kanalının bir unsuru olarak, çiftçilik çeĢitli tüketici

ihtiyaçlarının karĢılanmasıdır. Sürdürülebilirlik açısından bakıldığında, üretici ve

tüketici topluluk, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeylerin hepsinin bir önemi vardır.

Bu seviyelerin herhangi birinde uygulanan önlemler ve uygulanan politikalar, çiftçiliğin

kendi sürdürülebilirliğini ve pazarlama kanalı vasıtasıyla toplumun genelinde uygulanan

sürdürülebilirliği etkilemektedir. Sürdürülebilir tarımsal pazarlama faaliyetleri için

genel makro çevre tüm boyutlarıyla birlikte incelenmelidir (Kotler, 1997; FAO, 1991a;

Barkin, 1994; Earth Summit, 1992 akt. Casteoneo, 2001: 37). Bunlar:

• demografik (örneğin nüfus artıĢı ve basınç)

• fiziksel (örneğin, çiftlik kaynaklarının verilmesi, yenilenebilir periyotlar)

• ekonomik (örneğin servet dağıtımı, çiftlik finansmanı)

• teknolojik (ör. Modern çiftlik girdi teknolojisi ve altyapısına eriĢim)

• Siyasi (ör., Tarım, pazarlama ve kaynak tasarrufu sektör politikaları)

39

• sosyal (eğitim, kültür, tüketim kalıpları).

Ülkemizde tarımsal pazarlama kuruluĢlarının etkinliği tarımsal faaliyetlere göre

Ģekillenmektedir. Tüccarlar, toptancı halleri, kooperatifler, Toprak Mahsulleri Ofisi ve

ticaret borsaları ülkemizin tarımsal pazarlamada kullandığı önemli aktörleridir. Üretici

birlikleri, lisanslı depoculuk, ürün ihtisas borsaları, vadeli iĢlemler ve opsiyon borsaları

(VOB) geliĢmiĢ ülkelerin tarımsal pazarlama faaliyetlerinde kullandıkları önemli

kuruluĢları arasındadır. Ülkemizde de özellikle üretici birlikleri ve lisanslı depoculuk

kuruluĢlarının tarımsal pazarlamada yeri ve önemi artmaya baĢlamıĢtır. Türkiye‘de özel

sektör ve kooperatifler çeĢitli tarımsal ürünlerde faaliyet gösterirken kamu sektörü

tahıllar, pamuk narenciye tütün, et-süt ve çay gibi bazı ürünlere yer vermektedir. Meyve

ve sebze pazarlamasında toptancı hallerinin önemi büyüktür. Üreticilerimiz özellikle

kırsal alanlarda tarımsal ürünlerini tüccarlar aracılıyla pazarlamaktadırlar ( Yıldırım vd.,

2014: 18).

Pazarlama programlarının Standardize edilmesi; bir iĢletmenin iç pazardaki

hedef kitlenin istek ve ihtiyaçlarını karĢılayan iç pazara yönelik olarak hazırladıkları bir

ürünü pazarlama stratejilerinde herhangi bir değiĢiklik yapmaksızın standart bir Ģekilde

dıĢ pazarlara sunabilmesidir. Dünyadaki küreselleĢme eğilimlerinin standartlaĢmaya yol

açtığını düĢünen Standardizasyon yaklaĢımını savunucuları Pazarlardaki büyük

benzerliğin, teknolojik benzerlik ve tüketici istek ve ihtiyaçlarındaki artıĢın nedeninin

küreselleĢme eğilimi olduğunu düĢünmektedirler (Levitt, 1983).

2.1.2. Yaş Sebze ve Meyve Pazarlaması

ElveriĢli iklim koĢulları ve sahip olduğu geniĢ tarımsal arazileri nedeniyle tarıma

elveriĢli bir konumunda olan ülkemizde birçok sebze ve meyve çeĢidi yetiĢtirilmektedir.

Yüksek üretim kapasitesi ve ürün çeĢitliliğine sahip ülkemizde kaynakların etkin

kullanıldığı söylenemez. Özellikle yaĢ sebze ve meyve pazarlamasında yaĢanan

sorunların ve iĢlenmiĢ sebze meyve sanayiinin geliĢmemesinin tüketim alıĢkanlıkları,

teknoloji ve öz sermaye yetersizliğine bağlı olduğu söylenebilir (Akbay vd., 2005: 104).

Sağlıklı ve dengeli beslenme açısından önemli olan yaĢ sebze meyvenin

pazarlama yapısı ülkelerin geliĢmiĢlik düzeylerine göre Ģekillenmektedir. YaĢ sebze ve

meyvelerin sık ve taze olarak tüketilmesinde önemli bir pazarlama fonksiyonunu yerine

getiren tedarik kanalları ürünlerin istenilen Ģekil, yer ve zamanda satın alınabilmesini

40

sağlamaktadır (Akpınar vd., 2009). Ülkemizde üründen ürüne farklılık gösteren tarımsal

pazarlama sisteminde yaĢanan, tarımsal yapıdaki bozukluklar, tarımsal ürünlerin

pazarlama organizasyonlarına da yansımaktadır. Türkiye‘de yaĢ sebze meyve

pazarlamasında üretici ve son tüketici arasında; haller, tüccarlar, perakendeciler ve

iĢleyici firmalar gibi çok sayıda aracının var olduğu, ürün kayıplarının yaĢandığı,

hizmetlerin yetersiz kaldığı, yüksek pazar marjlarının ortaya çıktığı bir pazarlama

sistemi kullanılmaktadır. Ayrıca standardizasyon, kalite yönetim sistemleri, HACCP

(Kritik Kontrol Noktaları Tehlike Analizi), ambalajlama ve etiketleme gibi konularda

yaĢanan bilgi yetersizliği ve altyapı sorunlarıyla, uygulamalardan kaynaklı sorunlar

yaĢanmaktadır (Tüfekçi ve Tüfekçi, 2006). ġekil 2.1. de Türkiye‘de YaĢ Meyve ve

Sebze Sektörünün ĠĢlem Zincirine yer verilmiĢtir.

Satın alımlarda ve fiyatlandırmada aracılar olarak tanımlanan tüccar ve

komisyoncuların etkisi önemli ölçüde hissedilmektedir. Ürün fiyatlarının oluĢumunda

çeĢit, kalite ve tazelik gibi faktörlerin yanında en önemli faktör hale gelen ürün

miktarıdır. Üretici fiyatlarının aĢırı derecede düĢtüğü dönemlerde, ürünler kısmen ya da

tamamen hasat edilmeden tarlada bırakılmaktadır (Yulafcı ve Cinemre, 2007: 264).

Pazarlama kanallarının uzunluğu nedeniyle yaĢanan iĢgücü ihtiyacı ve artan maliyetler

nedeniyle birçok sebze meyve üreticileri satıĢ değerinden çok az oranda pay alırken,

tüketicilerde bu ürünlere yüksek bir fiyat ödemek zorunda kalmaktadırlar (Akbay ve

diğ.2005: 100).

Tüketicilerin satın aldığı ürüne ödeyecekleri fiyat ile üreticilerin elde ettikleri

fiyat arasındaki fark pazarlama maliyeti veya pazarlama marjı olarak tanımlanmaktadır.

Pazarlama marjı belirli bir pazarlama kanalında çalıĢan aracının ürün alım ve satıĢ

iĢlemleri sırasında karĢılaĢtığı fiyat farkını ifade etmektedir. Üretici ve tüketiciler

genellikle aracıların geliri olan pazarlama marjlarının masraf olduğunu

düĢünmektedirler. Aracılar elde ettikleri marjın önemli bir kısmını iĢ gücü, nakliye,

ekipman, vb. masraflar olarak ödemektedirler. Aracılar hizmetlerinin ve katlandıkları

riskin karĢılığı olarak pay almaktadırlar. Tam rekabet koĢullarında aracının aldığı payın

kendisinin iĢ hayatındaki yerini korumaya yetecek miktarda olması gerekirken ancak

uygulamada bu sistemin geçerli olmamasından dolayı aracıların pazarlama marjları

normalin üzerinde bir değer almaktadır (MEGEB, 2007: 24).

41

Şekil 2. 1. Türkiye’de Yaş Meyve ve Sebze Sektörünün İşlem Zinciri

Kaynak: Can, Sayılı vd., 2014: 113

Tablo 2.1.de 2018 yılı ocak ayı ortalama üretici- market fiyatları ve pazarlama

marjlarına yer verilmiĢtir.

YaĢ sebze ve meyve üretimi sırasında gerçekleĢtirilebilecek doğrudan pazarlama

yöntemleri arasında; hasat mevsiminde tarladan tüketiciye doğrudan satıĢ ve

farklılaĢtırılmıĢ sunumlarla birlikte perakendeciler, restoranlar, okullar, yurtlar oteller,

hastaneler, gibi kurumlarla bağlantı ve satıĢ sözleĢmeleri oluĢturulması gibi

seçeneklerde bulunmaktadır( Ağır vd., 2015). Sebze meyve üreticileri ürünlerini tarıma

dayalı sanayii iĢletmelerine de pazarlamaktadırlar. Üretim için gerekli hammaddeyi

tarımsal ürünlerden sağlayan tarıma dayalı sanayi iĢletmeleri; meyve suyu sanayi, sebze

kurutma sanayi, konserve sebze meyve ve dondurulmuĢ sebze meyve sanayi, gerekli

hammaddeyi direk çiftçiden almaktadırlar. Daha sonra iĢlenen ürünler meyve suyu,

konserve ve salça gibi çeĢitli Ģekillerde iç piyasada toptancı ve bayilere, dıĢ piyasada ise

42

ihracatçı Ģirketlere pazarlanarak tüketiciye ulaĢtırılmaktadır (Akbay vd., 2005: 100).

YaĢ sebze ve meyvede iç ve dıĢ pazar isteklerini karĢılayabilecek Ģekilde hedef

pazarların istediği çeĢitlere yönelerek üretim çeĢitliliğinin artırılması gerekmektedir

(Yulafcı ve Cinemre, 2007). Türkiye'de yaĢ sebze meyve üretim miktarının yüksek

olmasına rağmen ihracat oranları çok düĢüktür. Ġhracata konu olan meyve ve sebze

çeĢitlerinin uluslararası piyasalarda talep edilen çeĢitler olmaması ve üretimden

tüketime yüksek oranlarda miktar ve kalite kayıplarının yaĢanması en önemli nedenleri

arasında yer almaktadır. Ülkemizde yetiĢmeyen türleri, gıda sanayi hammadde

ihtiyacını ve sezon dıĢı talebimizi karĢılamak amacıyla ürün ithal etmekteyiz (Akbay

vd., 2005: 104).

Tablo 2. 1. Ocak Ayı Ortalama Üretici- Market Fiyatları Ve Pazarlama Marjları

Ürünler

Üretici Hal Pazar Market

Hal/

Üretici

Pazar/

Üretici

Market/

Üretici

Fiyat

TL/kg

Fiyatı

TL/Kg

Fiyatı

TL/Kg

Fiyatı

TL/Kg

Fiyat

Farkı

%

Fiyat

Farkı

%

Fiyat

Farkı

%

Portakal 0,60 1,12 2,21 2,72 86,67 268,06 353,89

Mandalina 1,25 1,76 2,58 3,47 40,80 106,67 177,49

Limon 1,55 2,34 3,48 4,32 50,97 124,73 178,92

Domates 1,71 2,18 3,42 4,47 27,30 99,51 160,99

Sivri Biber 1,73 2,14 3,63 3,92 23,46 109,13 125,87

Salatalık 1,67 2,12 2,88 3,51 27,20 72,50 110,67

Patlıcan 2,13 2,68 3,64 4,54 25,81 70,70 112,79

Kabak 1,67 2,04 2,92 3,73 22,40 75,00 123,70

Lahana 0,32 0,60 1,08 1,55 89,47 241,05 389,05

Karnabahar 0,67 1,19 1,39 2,20 77,24 107,46 228,92

Pırasa 0,75 1,16 1,60 2,68 55,00 113,33 257,33

Ispanak 0,98 1,34 2,20 2,81 36,02 123,73 185,76

Marul (adet) 0,97 1,20 1,95 2,65 24,14 101,72 174,00

Maydanoz (adet) 0,34 0,40 0,96 1,23 17,65 181,86 262,55

YeĢil soğan (kg) 1,50 2,83 3,67 4,11 88,89 144,44 174,17

Havuç 0,80 1,18 1,61 2,39 47,50 101,04 199,06

Kaynak: TZOB, 2018

43

2.2. Sürdürülebilir Tarımsal Pazarlama

Ekolojik pazarlama, yeĢil pazarlama, sosyal ve toplumsal pazarlama

kavramlarının tanınmasıyla birlikte sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları daha geniĢ

bir Ģekilde inceleyen sürdürülebilir pazarlamayı ortaya çıkarmıĢtır (Adanacıoğlu, 2015:

597). ÇalıĢmalardan elde edilen genel sonuca göre; küçük ölçekli tarımsal iĢletmeler

Ģeklinde faaliyet gösteren çiftçilerin pazara ve pazarlama hizmetlerine yetersiz eriĢimi

nedeniyle yoksulluk Ģiddetini daha fazla hissettikleri anlaĢılmıĢtır. Bu nedenle

sürdürülebilir tarım modellerinin uygulanması olumsuz bir Ģekilde etkilenmektedir.

Çiftçilerin yaĢamlarını sürdürebilmek için maliyetlerinin karĢılığını kolay alabileceği,

nakit dönüĢümü hızlı olan ürün çeĢitliliğine ve kısa vadeli faaliyetleri uygulamayı tercih

etmek zorunda kaldıkları belirtilmektedir. Kıt kaynaklar ile önemli maliyetlerle karĢı

karĢıya kalan çiftçilerin ekonomik bir avantaj görmediği sürece, yeniliklere, arazilerini

iĢleme ve verimliliklerini artıracak olan yatırımları yapma konusunda daha az istekli

olduğunu ifade edilmektedir. Sürdürülebilir tarım hedeflerine ulaĢabilmek için tarımsal

pazarlama faaliyetlerine daha aktif ve verimli Ģekilde yer verilmelidir. Bu çerçevede,

arazilerin iĢlenmesi için çiftçilere destek verilmesi ve arazi verimliliğinin artırılmasını

sağlayacak yatırımların yapılması ve pazar teĢviği sağlamak amacı doğrultusunda pazar

temelli giriĢimler ile politika mekanizmalarının birlikte hareket etmesi gerekmektedir

(Castaño, 2001: 198 -200 ).

Sürdürülebilirlik açısından günümüzün en önemli sorunlarından biri olan iklim

değiĢikliğini hafifletmek amacıyla uygulanan tarım stratejileri; Metan ve azot oksit

emisyonlarının azaltılması, Tarım topraklarında karbon tutulumunda ki artıĢı ve fosil

enerji kullanımını ikame etmek için alternatif enerji kaynaklarının kullanılması, tarımsal

faaliyetlerde iklim değiĢikliğine uyum sürecini destekleyen politikalara finansal destek

sağlanmasıdır. Teknolojik geliĢmenin bir parçası olarak, Bitki ıslahı (moleküler

teknikler dâhil), sulama yönetimi, bilgi ve iletiĢim uygulamaları ile toprak kalitesinin ve

su kaynaklarının iyileĢtirilmesi, iklim değiĢikliğine karĢı direncin arttırılması amacıyla

uygulana bilen önemli tedbirlerdir (Olesena vd., 2011: 109-110). Sullivan, 2003

gerçekleĢtirdiği çalıĢmasında Bir kırsal toplulukta sürdürülebilirliği; ekonomik, sosyal

ve çevresel baĢlıkları altında ölçerek sürdürülebilirlik için bu üç amacın

gerçekleĢtirilmesi gerektiğini belirtmiĢtir (Akt. Adanacıoğlu, 2015: 599).

44

Tablo 2. 2. Bir Kırsal Topluluktaki Sürdürülebilirlik Göstergeleri

Ekonomik

Sürdürülebilirlik

Sosyal Sürdürülebilirlik

Çevresel

Sürdürülebilirlik

Hane halkı tasarruflarının

veya Öz sermayelerinin

sürekli olarak istikrarlı bir

Ģekilde artması

Bir tarımsal iĢletmenin, kırsal

topluluk ve içinde yer alan

diğer iĢletmeleri ve aileleri

desteklemesi

BoĢ veya çıplak

arazinin olmaması

Hane halkı borçlarının

düzenli bir Ģekilde azalma

göstermesi

Yöresel ekonomi içinde

paranın dolaĢım hızının

artması

Tarımsal iĢletmelerin

bulunduğu yerlerdeki

su hendekleri, dere

veya akarsulardan

temiz su akması

Tarımsal iĢletmelerin

yıldan yıla sürekli Ģekilde

kar elde etmesi

Kırsal alanda yaĢayan

ailelerin sayısının artması

veya istikrarlı Ģekilde devam

etmesi

Yaban hayatının zengin

olması

Tarımsal iĢletmede

kullanılan yem ve gübre

gibi girdilerde dıĢa

bağlılığın azaltılması

Genç bireylerin tarımsal

iĢletmeleri ailelerinden

devralması ve tarımsal

faaliyetlere devam etmesi

Tarımsal iĢletmelerin

bulunduğu yerlerdeki

akarsularda balık

verimliliğinin yüksek

olması

Hükümetin yaptığı

destekleme ödemelerine

duyulan ihtiyacın azalması

Yüksekokul veya üniversite

eğitimi alan bireylerin, mezun

olduktan sonra içinde yaĢadığı

kırsal topluma geri dönüĢ

yapması

Tarımsal iĢletme

peyzajında bitki

çeĢitliliğinin fazla

bulunması

Kaynak: Akt. Adanacıoğlu 2015: 599

Alternatif enerji üretimi veya hayvan yemi için tarıma dayalı sanayiinin

uygulanması için yasal yönetmelikler ve teĢvik edici düzenlemelerle desteklenmelidir.

Demiryolu ve karayolu ulaĢım sistemleri, depolama tesisleri, pazar bilgi sistemleri, gibi

fiziksel altyapının geliĢtirilmesi, tarımsal ürünlerin fiyat dalgalanmalarını önlemek ve

çiftçileri yatırıma teĢvik edecek fiyatların belirlenmesi, kredi altyapısının geliĢtirilmesi,

tarımsal ürünlerin ĠĢlenmesi ve pazarlanmasın da kadınların rolünün daha belirgin hale

getirilmesi sürdürülebilirliğe faydalı olacak tarımsal pazarlama faaliyetleridir

(Adanacıoğlu, 2015: 599).

2.2.1 Tarımda Sürdürülebilirliğin Temel Nedenleri

Tarımda sürdürülebilirliğin temel nedenleri; gündelik ihtiyaçların baskısı, kısa

vadeli davranıĢlar, tüketici talebi ve bilgi eksikliği baĢlıklarında değerlendirilmiĢtir.

45

2.2.1.1. Gündelik İhtiyaçların Baskısı

Çiftçiler, ihtiyaçlara karĢı duyarlıdır ve tarımsal pazarlama kanalına katılımları,

temel besin kaynağı sağlar. Bununla birlikte, en büyük sorun, fakir çiftlikler de hane

halkının hayatta kalma gereksiniminin en üst düzeyde olması, kaynak kullanımı

kararları almalarına ve kaynakların bozulmasına yol açan çiftlik uygulamalarını

izlemelerine neden olabilir. Kaynakların korunmasına yatırım yapmak için gerekli

finansmanı sağlamada ve gerekli eğitim konusunda eksiklikler yaĢamaktadırlar

(Castaño, 2001: 36). Sürdürülebilir tarımsal pazarlama uygulamalarının hızlı bir Ģekilde

yayılması ve benimsenmesi için, üreticilerin eğitilmesi ve yönlendirilmesiyle birlikte,

sürdürülebilir projelerin üretilmesi aĢamalarında, sivil toplum kuruluĢları baĢta olmak

üzere, yerel yönetimler, tarımsal üretici birlikleri ve kooperatiflerin desteğine ihtiyaç

duymaktadırlar (Adanacıoğlu, 2015).

2.2.1.2. Kısa Vadeli Davranış

Çiftçilerin ve pazarlama kanallarında yer alan diğer paydaĢların, gelir ve kâr

arayıĢında kendi menfaatleri doğrultusunda hareket edenlerin, kısa vadeli tutumları,

günlük hayatta kalma davranıĢını zorlayan aĢırı yoksulluktan kaynaklanabilir.

Çiftçilerin kısa vadeli tutumları bulunduğu pazarlama kanalına göre Ģekillenmektedir.

Kendini ilgilendiren pazarlama kanalının oyuncuları ve kendi kısa dönem

performanslarıyla ilgili endiĢeler yaĢamaktadırlar (Castaño, 2001: 36).

2.2.1.3. Tüketici Talebi

Tüketici talebi ve gıda ihtiyaçları, gıda pazarlama kanalının ekonomik canlılığını

sürdürüyor. Bu nedenle, tüketici talebi çiftlik sisteminin sürdürülebilir yönetimini

etkileyen önemli bir etkendir. Genel olarak, talep etkileri fiyat mekanizması vasıtasıyla

iletilir ve pazarlamacıların, iĢlemcilerin ve çiftçilerin kâr amaçlı gayretlerinde

davranıĢlarını etkiler bu durum sürdürülebilir kalkınmada yetersiz olan üretim

uygulamalarının kullanılmasına neden olabilir (Castaño, 2001: 36). Sürdürülebilir

tarımsal pazarlama giriĢimleri, çiftçiler, tarımsal örgütlenmeler, tüketiciler, gıda

iĢleyicileri ve perakendecilerin giriĢimleriyle gerçekleĢtirilmektedir (Adanacıoğlu,

2015).

46

2.2.1.4. Bilgi Eksikliği

Sürdürülebilirlik tanımı gereği zamanla ilgili bir kavramdır. BaĢarısı, sadece

kaynak kullanımına iliĢkin geçmiĢ ve Ģimdiki kararların gelecekteki etkileri hakkında

bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda ekonomik ve kurumsal sürdürülebilirliğe göre,

toplumun gelecekteki sosyo-ekonomik yolunun bilgisini de belirtir. Çiftlik

kaynaklarının uygun değer tahsisi ve kullanımı gerekmektedir. Tarım uygulamalarının

sonuçlarının bilinmemesi, sürdürülebilirlik için önemli bir engel oluĢturmaktadır

(Castaño, 2001: 36). Tarım, çoklu risk faktörlerinin yüklü olduğu bir faaliyettir ve

tarımda riskin öneminin giderek artmaktadır. Uygun risk yönetimi stratejisinin

uygulanması, tarıma entegre edilmektedir (Sulewskı ve Kłoczko-Gajewsk, 2014). Risk

ve belirsizlik Kusurlu bilginin bir yansıması olduğu için, risk ve belirsizlik bilgi

eksikliği ile iliĢkilendirilir. Makro ortamların doğal (iklim, zararlı saldırıları), ekonomik

(öngörülemeyen pazarlar) ve sosyo-politik (güvenilmez politikalar) belirsizliklerinden

dolayı, çiftçiler faaliyetleri sırasında risk yaĢamaktadırlar (Castaño, 2001: 36).

2.3. Tarımsal Pazarlama Sorunları

Tarımsal üretim ve politikadaki belirli konular nedeniyle sürdürülebilirlik açısından

yaĢanan sorunlar tarımda daha önemli hale gelmiĢtir.

• Tarımdan kırsal alanların toprak, su ve bitkisel bozulması (toprak erozyonu, su

kirlilik)

• Tarımsal iĢleme ve atık bertarafı sonucu oluĢan çevre kirliliği (atmosferik

• Kirlilik, küresel ısınma ve tarımdan ve iĢleme kaynaklı toprak kirliliği)

• Tarımdaki toprak koruma problemleri (besinlerin tükenmesi, fiziksel zemin

bozulması)

• Batı tarım politikalarının geliĢmekte olan ülkelerdeki tarıma etkisi (ör. Fırsatlar,

ürün sübvansiyonları)

• Ġnsan ve hayvan refahı (örneğin, çocuk iĢleri, iĢçiler ve hayvan hakları)

• Genetiği değiĢtirilmiĢ gıdaların ve diğer organizmaların (GDO'ların) net

olmayan etkileri

• Hem insan hem de hayvan sağlığı üzerinde yoğunlaĢmaktadır.

• Sığır etinde büyüme hormonlarının kullanılması ve tüketicinin sağlık sisteminde

ortaya çıkabilecek riskler (Castaño, 2002: 27).

47

Ülkemiz genelinde tarımsal pazarlama sorunları; tarımsal üretim sırasında

faaliyet gösteren iĢletme sayılarının az olması nedeniyle rekabet koĢullarının yetersiz

kalması, fiyat temelli üretim planlaması gerçekleĢtirilmesinden kaynaklı fiyat

dalgalanmalarının yaĢanması. Yanı sıra risk ve belirsizliğin yoğun olduğu ortamda

üretim planlaması yapmanın zorluğu, tüketici fiyatlarındaki belirsizlikler, aracı sayısının

fazla olması, ihracat potansiyelinin kullanılamaması, düĢük üretim kalitesi, yüksek

maliyet, üretici örgütlerinin yetersiz olması baĢlıca tarımsal pazarlama sorunlarımızı

oluĢturmaktadır (Yıldırım vd., 2014: 22).

Erdinç ve Erdinç (2014) e göre; tarımda yaĢanan temel sorun; arazi kullanım

planlarının olmaması tarım arazilerinin tarım dıĢı kullanımı, hızlı nüfus artıĢı ve miras

paylaĢımı nedeniyle tarım arazilerinin küçülmesi dolayısıyla ölçek ekonomisi karĢısında

etkisiz kalan gelir seviyesi düĢük yatırım olanakları kısıtlı küçük iĢletme sayılarının da

yaĢanan artıĢlardır (Erdinç ve Erdinç, 2014: 50 ).

Tarımsal ürünlerin pazarlamasında; fiziksel dağıtım ve nakliyeden kaynaklı

sorunlar, standardizasyon ve derecelendirmede yaĢanan sorunlar, ambalajlama,

depolama sorunları ve fiyatlandırmadan kaynaklanan sorunlar yaĢanmaktadır. Bu

sorunların yanısıra yurt içi ve yurt dıĢı pazarında yeterli pazarlama araĢtırmalarının

yapılmaması yeni pazarlara ulaĢılamaması, ihracata yardımcı olacak kurumların nicelik

ve nitelik açısından yetersiz olması ve tutundurma faaliyetlerinden kaynaklanan

sorunlarda yaĢanmaktadır (Dere, 2006: 27).

Tarımsal üretimde; üretim, iklim koĢulları, pazar yapısı, nitelikli iĢ gücü

eksikliği finansman sorunları, teknolojik yetersizlik, uygulanan hükümet

politikalarından kaynaklanan risk ve belirsizlik unsurlarının sonucunda ürün verimi ve

fiyatlarda dalgalanmalar yaĢanmaktadır. Bu nedenle tarımsal gelir yıldan yıla önemli

farklılıklar göstermektedir (Akçaöz, 2002: 77). Pazarlara eriĢim sırasında karĢılaĢılan

zorluklar, düĢük ve değiĢken fiyatlar, çiftçilerin ana sorunlarını ve kaygılarını

oluĢturmaktadır (Adanacıoğlu, 2015: 596).

Tarımsal üretim girdilerinde dıĢa bağlılık, tarımsal ürün sigortalarının

yetersizliği, üretimde kalite ve verimliliği artırma çalıĢmalarında ve çiftçinin

bilinçlendirilmesi çalıĢmalarının yetersiz kalınması ve bütün bu sorunların yanında

üretici birlikleri ve tarımsal kuruluĢlara katılımın yeterli düzeyde olmaması da tarımsal

48

sorunlar arasında yer almaktadır (Erdinç ve Erdinç, 2014: 50). Oysaki çiftçilerin

pazarda üretici örgütleri tarafından temsil edilmesi, aracı sayısını ve etkinliğini azaltarak

tüketici ve üretici açısından faydalı olacaktır (Yıldırım vd., 2014: 22). Sürdürülemez

tarımın nedenlerinden birkaçının merkezinde yer alan Piyasa hizmetlerine sınırlı eriĢim,

talep ve arz değiĢiklikleri konusunda yetersiz ve çarpıtılmıĢ bilgi, iĢletme sermayesine

sınırlı eriĢimi ve aĢırı iĢlem maliyetleri gibi pazar bozulmaları, çiftçileri kaynak

yönetimiyle ilgili sağlıksız kararlar almasına sebep olmaktadır (Castaño, 2001: 36).

Türkiye tarımında üretim sorunundan ziyade pazarlama sorunu yaĢanmaktadır. Bu

nedenle pazarlama alternatifleri aranmaktadır. E-ticaret tarımsal pazarlamada sağladığı

olanaklarla dikkat çeken bir sistemdir. Türkiye‘de bu sistemin uygulananması ve

yaygınlaĢtırılması tarımsal pazarlama ile ilgili birçok sorunu ortadan kaldırabilir

(Kızılaslan ve Ünal, 2015).

Albayrak vd., (2010), ―Küresel Rekabet Açısından Türkiye‘de Tarım ve Gıda

Ürünleri Pazarlama Sistemlerine BakıĢ isimli araĢtırmalarında iç ve dıĢ pazarlarda

karĢılaĢılan sorunları, fırsatları ve hedefleri bütüncül yaklaĢımla (sorun ve hedef ağacı)

değerlendirmelerle gerçekleĢtirmiĢlerdir. (Bkz. Ģekil 2.2.) AraĢtırmaya göre;

ĠĢletmelerin, altyapı sorunları nedeniyle modern hizmet sunumunu

gerçekleĢtiremedikleri ve gıda güvenliği açısından ciddi riskleri beraberinde taĢıdıkları

belirtilmiĢtir. Pazarlama bir sistem meselesidir üretici bazındaki sorunlar, aracıları, diğer

firmaları; pazardaki kurumların yapısal eksiklikleri alıcıları ve gıda güvenliğini

etkilemektedir (Albayrak vd., 2010).

49

Şekil 2. 2. Tarımsal Ürün Pazarlaması Sorun Ağacı

Kaynak: Albayrak vd., 2010

50

2.4.Tarımsal Örgütlenme Kooperatifleşme

Tarım sektöründe ekonomik, sosyal ve mesleki amaçlı tarımsal örgütler ülkemiz

tarımının kalkınmasında görev almaktadırlar. Bu örgütler, tarımsal girdi sağlama, kredi

temini, ürün pazarlaması, depolama, iĢleme ve teknik bilgilendirme gibi faaliyetlerle

çiftçilerin ekonomik çıkarlarına hizmet etmek üzere kurulmaktadır (Sayın ve Sayın,

2004: 470). Türkiye‘de, ekonomik açıdan örgütlenme çeĢitli yasalar ile teminat altına

almıĢtır. 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası‘nda kooperatifçiliğin geliĢtirilmesi

hakkında 171. Maddede, "Devlet, milli ekonominin yararlarını dikkate alarak, öncelikle

üretimin artırılmasını ve tüketicinin korunmasını amaçlayan kooperatifçiliğin

geliĢmesini sağlayacak tedbirleri alır" ifadesine yer verilmiĢtir (GTB, 2017). Ancak

ülkemizde tarımda örgütlenme henüz yeterli seviyede değildir. Özellikle çok sayıda ve

birbiriyle çeliĢen mevzuatlardan kaynaklanan sorunlar, örgütlenme bilincinin tam olarak

benimsenmemesi, mali sorunlar, eğitim düzeyinin düĢük olması, örgütlerin geliĢimini

engellemektedir (Ġnan vd., 2005).

Türkiye'de tarımsal örgütlenmede, kooperatifler, ziraat odaları, birlikler, vakıflar

ve dernekler ile tarıma hizmet sunan kamu kuruluĢları esas yapıyı oluĢturmaktadır.

(Köroğlu, 2003: 72 ). Ülkemizde, küçük tarım iĢletmelerinin hâkim olduğu, finansman

sorunun yaĢandığı ve teknoloji kullanım yetersizliği nedeniyle yeterli verimin

sağlanamadığı, tarımın gelir dağılımından aldığı payın diğer kesimlere göre çok düĢük

olduğu bir tarımsal yapı görülmektedir (Köroğlu, 2003: 65). Üretimin planlanması,

küçük aile iĢletmelerinin girdi, finansman ve teknoloji kullanımının yetersizliğinin

önlenmesi, üreticinin pazarlık gücünü arttırma ve üreticilerin katma değerden daha fazla

pay almasını sağlamak içir örgütlenme gereklidir (Sayın ve Sayın, 2004: 470). Tarım

kredi kooperatifleri, tarımsal kalkınma kooperatifleri, sulama kooperatifleri, su ürünleri

kooperatifleri Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığının görev alanında yer alırken, hem

tarımsal hem ticari yönü olan tarım satıĢ kooperatifleri ile yaĢ sebze ve meyve

pazarlama kooperatifleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığı görev alanında bulunmaktadır

(GTB, 2017). Güçlü bir örgüt yapısı tabandan yapılanmayla gerçekleĢtirilebilir. Bu

nedenle demokratik yapı, iĢleme endüstrisi ve pazar ile uyumun sağlanması,

uzmanlaĢma, üst örgütlenme, özerk yapı ve bilgi teknolojilerini kullanabilme gibi

özellikler öncelikli öneme sahiptir (Sayın ve Sayın, 2004: 470).

51

Albayrak vd., (2010), Küresel Rekabet Açısından Türkiye‘de Tarım ve Gıda

Ürünleri Pazarlama Sistemlerine BakıĢ isimli araĢtırmalarında iç ve dıĢ pazarlarda

karĢılaĢılan sorunları, sahip olunan fırsatlar ve hedefleri bütüncül yaklaĢımla (sorun ve

hedef ağacı) değerlendirmeler gerçekleĢtirerek ana hedefi yeterli sayıda güçlü üretici

örgütlerin oluĢturulmasını olarak belirlemiĢtir (Bkz. Ģekil 2.3.).

Şekil 2. 3. Tarımsal Ürün Pazarlaması Hedef Ağacı

Kaynak: Albayrak vd., 2010

52

2.5. Tarımsal Faaliyetlerde Risk Yönetimi Stratejileri

Toplumsal geliĢim sürecinde önemli bir faktör olan tarım sektörü ekonomik,

politik, sosyal ve kültürel açıdan fayda sağlamaktadır. ġüphesiz ki bu faydaların

sürekliliğini ve kalitesini artırmak dünya eğilimlerine uyumlu tarımsal politika ve

stratejiler yanında bilimsel çalıĢmalar doğrultusunda hareket etmekle sağlanabilir

(Erdinç ve Erdinç, 2014: 49).

Sosyo-politik çevre ile iliĢkili riskler öncelikle tarım fiyatları, arazi devri vb. ve

hükümet politikasındaki değiĢikliklerle ilgili yasal düzenleme eksikliğini içerir.

Herhangi bir durumda, kaynak kullanıcıları verimlilik kaybına, aĢırı maliyetlere,

ekonomik fizibilite yapılmamasına ve sürdürülebilirlik ihtiyacına yol açan akılcı

kararlar veremez; bu da sürdürülebilirliğe ters etki yapan kaynak etkileri yaratabilir.

(Castaño, 2001: 36).

Özellikle yoğun rekabetçi bir yapıya sahip sektörlerde hedef pazarın özelliklerini

dikkate almayan pazarlama stratejisinin baĢarılı olması mümkün değildir. Pazar

araĢtırmaları olmadan belirsizliğin ve risk unsurlarının fazla olduğu bir pazarda baĢarılı

olma Ģansı çok düĢüktür (Polat ve AvĢar, 2004: 212).

Uluslararası pazarlama stratejisinde adaptasyon yaklaĢımını savunanlar

küreselleĢmede yaĢanan artıĢa rağmen, ülkeler arasında tüketicilerin ihtiyaçları, satın

alma güçlerinde, ülkenin ticari altyapıları, teknolojik geliĢmiĢliği kültür ve

geleneklerinde farklılıklar göstermesi nedeniyle iĢletmelerin hedef pazarlarına uygun

Ģekilde pazarlama stratejileri düzenlemesi gerektiğini savunmaktadırlar (Mutlu ve

Nakıpoğlu, 2011: 248).

Tarım çeĢitli risk türlerine maruz kalmaktadır; Çiftçilerin fiyat ve talep

dalgalanmaları riskleri dıĢında ekonomi, hava koĢulları, mahsul ve hayvan hastalıkları

gibi tarıma özgü risk faktörleri ile uğraĢmaları gerekir (Sulewskı vd. 2014: 140).

Tarımda üretim maliyeti, pazarlama sorunları ve faaliyetler sırasında

karĢılaĢabilecekleri risk unsuları üreticilerin karar alma süreçlerinde dikkate aldıkları en

önemli ölçütlerden biridir. Üreticiler, bir üretim dönemi boyunca en azından

maliyetlerini karĢılayacak bir geliri elde etmek istemektedirler (Dizdaroğlu ve Balkan,

1996: 37). Yetkililer ve araĢtırmacılar özellikle, iklim değiĢiklikleri nedeniyle tarımda

yaĢanan sorunları ve risk unsurlarını dikkate almalıdırlar. Tarım sektörünün geliĢimi

53

için; iklim değiĢikliği ve doğal afetleri izleme ve erken uyarı sistemleri için yapılan

yatırımlara yer verilmelidir (Onesena vd., 2011: 109-110). Genellikle hükümetler, doğal

afetlerden doğan felaket riskleri ile baĢ etmeye yardımcı bazı kurumsal çerçeveler

oluĢtururken, piyasalarda oluĢan fiyat riskleriyle baĢa çıkmak için çeĢitli sigortalar ve

yöntemler önerir. Bununla birlikte, tarımda doğru risk yönetimi için en önemli olan

çiftçilerin davranıĢıdır (Sulewskı vd., 2014: 140).

Çiftçilerin pazar koĢullarına uyum sağlamak istemeleri ve teknolojinin hızla

geliĢmesi nedeniyle daha fazla sermaye kullanmak zorunda olmaları maliyetleri

artırmıĢtır (Akçaöz vd., 2005: 64). Tarımsal ürün yetiĢtiricileri; üretim maliyeti,

pazarlama olanakları ve muhtemel risk unsurları hakkında tedbir alma ihtiyacı duyarlar

(Dizdaroğlu ve Balkan, 1996: 37) Tarımsal üretim gibi risk ve belirsizliğin fazla olduğu

bir ortamda karar almak oldukça zordur. ―Piyasada oluĢan fiyatlar ürünlerin hasat

masraflarını dahi karĢılamadığı için bazı yıllarda ürünler hasat edilmeden tarlada

bırakılmaktadır‖(Yulafcı ve Cinemre, 2007: 261). Alınacak kararlar çiftçilerin risk

davranıĢlarına, amacına ve karĢılaĢılan riskin derecesine bağlıdır (Akçaöz vd., 2005:

64). Bu nedenle üretim döneminde nominal ve reel fiyatlarla maliyetlerin değiĢimini

inceleyerek, fiziki ve ekonomik olanakları göz önünde bulundurarak maliyet düĢürücü

çalıĢmalar ve pazarlama olanakları ile maksimum geliri elde etmek isterler (Dizdaroğlu

ve Balkan, 1996: 37). Çiftçiler amaçları ve finansman kaynakları doğrultusunda

yeniliklere ve değiĢimlere farklı Ģekillerde tepki göstermektedir. Akçaöz vd. (2005) de

Çiftçilerin risk davranıĢlarını risk seven, risk sevmeyen ve riske kayıtsız (tepkisiz veya

nötr) olmak üzere üç grup altında incelemektedir. Bu davranıĢ biçimleri tarımda

yeniliklerin yayılma ve benimsenme süreçlerini etkilemektedir. Bu nedenle tarım

sektörünün geleceği açısından da önem arz etmektedir (Akçaöz vd., 2005: 64 ) Tarımsal

üretim sırasında risk yaratan faktörleri kısmen de olsa ortadan kaldırmak veya etkisini

azaltmak için uygulanan yöntemlere tarımsal risk stratejileri adı verilmektedir (Akçaöz

vd., 2006: 94). KüreselleĢme ile birlikte ortaya çıkan tarımsal üretim DıĢ dinamikleri;

Dünya Ticaret Örgütü Tarım AnlaĢması ve Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası,

Dünya Tarım üretimi ve talebinde 2030'a kadar öngörüler ile Türkiye'nin anlaĢmalar

çerçevesinde uluslararası kurumlar IMF ve Dünya Bankası'na sektör ile ilgili vermiĢ

oldukları taahhütler. GerçekleĢtirilen tarım ekonomisi politikaları ve kaynak

dağılımında yaĢanan sorunlar ile birlikte sürdürülemez yapısal sorunlardan oluĢan iç

54

dinamikler ve toprak, iklim su ve hava koĢullarının etkisi altında bulunması tarımsal

risk yönetimi stratejilerini gerekli kılmaktadır (Uzunoğlu vd., 2001: 10).

Lasley, 1998 e göre yaygın Ģekilde kullanılan tarımsal üretim stratejileri; ürün

sigortası, borç kontrolü, ürün çeĢitlendirme, sözleĢmeli üretim ve girdilerin kontratlı

temini Ģeklindedir (Akçaöz vd., 2006: 94). Tarımsal faaliyetlerde yayın bir Ģekilde

kullanılan en önemli risk yönetimi stratejisinin ürün çeĢitlendirme olduğunu

belirtilmiĢtir. SözleĢmeli üretimin çiftçilere göre risk yönetimi aracı olarak etkili bir

strateji olarak tercih edilmediği belirtilmiĢtir (Bard ve Barry, 2000).

Coble vd. (1999) yaptıkları çalıĢmada risk stratejilerini. Tarımsal üretimi

etkileyen risklere karĢı ürün çeĢitlendirmesi, tarımsal üretimleri esnasında

karĢılaĢabilecekleri riskler için gelir sigortası, ek faaliyet yatırımları, iĢletme dıĢı iĢ,

kredi rezervi Ģeklinde belirlemiĢlerdir (Akt. Akçaöz vd., 2006: 94). Online iletiĢimin

çok yoğun olduğu ve hızla geliĢtiği çağımızda bütün faaliyetlerde olduğu gibi kısa

zamanda bozulma ihtimali olmayan ve iĢlenmiĢ tarımsal ürünlerin ve hizmetlerin e -

ticaret yoluyla pazarlanması mümkündür (Yıldırım vd., 2014: 27). YaĢanan teknolojik

geliĢmeler biliĢim teknolojisini hayatın her alanında kullanılmasını sağlamıĢtır Tarımsal

biliĢim; tarımsal üretim, araĢtırma vb. faaliyetlerden elde edilen verinin toplanması,

sınıflandırılması, depolanması, geri edinimi, analizi ve yayınlaması iĢlemlerini konu

edinen bilim dalıdır (Kızılaslan ve GönültaĢ, 2011: 4). Pazarlama ve e-ticaret konularına

yönelik yapılan desteklerden yararlanarak pazar bilgi sisteminin kurulması ve

profesyonel tanıtım faaliyetleri ile tüketicinin güveninin kazanılması e- ticaret

pazarlama stratejilerinin geliĢtirilmesine katkı sağlayacaktır (Yıldırım vd., 2014: 27).

55

3.ANTALYA’DA TARIMIN GENEL GÖRÜNÜMÜ

Antalya, güneyinde Akdeniz ve kuzeyinde Toroslar ile çevrilidir. Doğusunda

Mersin, Konya ve Karaman, kuzeyinde Isparta ve Burdur, batısında Muğla illeri ile

komĢudur. Antalya da iklim ve bitki örtüsü bakımından sahil ve yayla kesimi arasında

önemli bir farklılık göze çarpar. Sahil kesiminde tropik bitkilerin yetiĢtirilmesine ve

sera tarımına uygun iklim koĢulları yer alırken yayla kesiminde soğuğa dayanıklı ılıman

iklim meyve türlerinin yetiĢebilmesine elveriĢli iklim koĢulları yer almaktadır (GTHB,

2011).

Şekil 3. 1. Antalya ili haritası

Antalya‘nın sahil kesiminde; GazipaĢa, Alanya, Manavgat, Serik, Kemer,

Kumluca, Finike, Kale ve KaĢ, yayla kesiminde; GündoğmuĢ, Akseki, Ġbradı, Korkuteli,

Elmalı ve merkezde DöĢemealtı, Aksu, Kepez, MuratpaĢa, Konyaaltı olmak üzere

toplam 19 ilçesi bulunmaktadır. Antalya‘da nüfus verimi kıyı ovalarında toplanmıĢtır.

Gerek Ģehre yakınlık gerek yaĢam standartlarının daha yüksek olması sebebi ile kıyı

ovalardaki nüfus daha fazladır (GTHB, 2012).

Üretim gelirinin yanı sıra sağladığı tarım sektörü istihdamı ile Türkiye

ekonomisi açısından önemi bir noktada olan Antalya Türkiye bitkisel üretim değerinin

% 6,79‘sını karĢılayarak birinci sırada yer almaktadır (GTHB, 2016). Antalya stratejik

konumu, iklim yapısı, tarımsal üretim potansiyeli ve turizm çeĢitliliğiyle Türkiye‘de

önemli bir yere sahiptir. Antalya da üreticiler Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı

(GTHB), Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA), Tarım ve Kırsal Kalkınmayı

Destekleme Kurumu (TKDK), Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü

(BATEM), Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB),Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri,

Antalya Pamuk ve Narenciye Tarım SatıĢ Kooperatifleri Birliği (Antbirlik) ve bölgede

kurulan kooperatifler ve üretici birliklerinden faydalanmaktadır.

56

3.1.Antalya’nın Tarımsal Yapısı

Antalya bitkisel ve hayvansal üretim yapısı, tarımsal ürün ihracat değerleri,

kesme çiçek üretimi, tarım teknolojisi, üretim çeĢitliliği, pazara yönelik üretim,

tohumculuk sektörü, tıbbi ve aromatik bitkiler, endemik bitki zenginliği, biyolojik

mücadele ajan üretimi, gen kaynakları, doğal zenginlikleri ve uygun iklim çeĢitliliği ile

dikkat çekmektedir (GTHB, 2016).

Tablo 3. 1. Antalya’nın Tarımsal Yapısı

Antalya Tarımsal Yapı 2016

Toplam Ġlçe Sayısı 19 Adet

Toplam Mahalle Sayısı 909 Adet

Toplam Çiftçi Sayısı 156.395 Çiftçi

Türkiye Ziraat Odaları Bilgi Sistemine Kayıtlı Aktif Üretici

Sayısı

128.959 Çiftçi

ÇKS‘ ye kayıtlı Çiftçi Sayısı 37.264 Çiftçi

ÇKS ‗ye Kayıtlı ĠĢletme Ortalama Büyüklüğü 32 Da. Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 yılı verilerine göre, Antalya‘da

faaliyet gösteren toplam 156.395 çiftçi bulunmaktadır. Türkiye Ziraat Odaları Bilgi

Sistemine kayıtlı aktif üretici sayısı 128.959 çiftçi ve Çiftçi kayıt sistemine (ÇKS)

kayıtlı 37.264 çiftçi yer almaktadır (GTHB, 2016)

3.1.1. Antalya Arazi Dağılımı

Tarımsal amaçlı arazi kullanım plan ve projelerinin hazırlanması baĢlığı altında

(madde 9/1) tarım arazileri olarak belirlenen alanlar için hazırlanacak tarımsal amaçlı

arazi kullanım plan ve projelerinde; arazi faktörleri, iklim Ģartları, su kaynakları, sosyal

veriler, ekonomik veriler, kadastral veriler ile yapılan ve/veya yapılacak tarımsal

faaliyetlerin özellikleri ön planda tutularak toprak kaybı ve arazi tahribatına neden

olmayacak Ģekilde nasıl kullanılması gerektiğine iliĢkin bilgilere yer verilmiĢtir (RG,

2017).

57

Tablo 3. 2. Antalya Arazi Dağılımı

Arazi Dağılımı Antalya (Hektar) Türkiye‘deki Payı (%)

Yüzölçümü 2.017.700 2,78

Tarım Alanı 365.247,5 1,54

Sulanan Tarım Arazisi 254.300 0,35

Çayır-Mera Alanı 186.000 1,27

Orman Alanı 1.146.062 5,4 Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Tablo 3.2. ye göre 2016 yılı itibariyle 2.017.700 hektar yüzölçümü bulunan

Antalya‘nın 365.247,5 hektarında tarım faaliyeti gerçekleĢtirilmektedir. Sulanan tarım

arazisi varlığı 254.300 hektar, çayır ve mera alan varlığı 186.000 hektar ve orman alanı

1.146.062 hektardır.

3.1.2. Antalya Tarım Alanlarının Dağılımı

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının, 3026 sayılı Resmi Gazete ‗de

yayımlanarak yürürlüğe giren. "Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve

Planlanmasına Dair Yönetmeliği" ile Toprak ve arazi varlığının belirlenmesi,

sınıflandırılması, geliĢtirilmesi, üretim gücü yüksek büyük ovaların korunması ve

zorunlu hallerde amaç dıĢı kullanımına izin verilmesi gibi çevreye duyarlı sürdürülebilir

kalkınma ilkesine uygun Ģekilde arazilerin planlı kullanımını sağlayacak usul ve esaslar

belirlenmiĢtir (URL 3, 2017).

Tablo 3. 3. Antalya Tarım Alanlarının dağılımı

ÜRETĠM ALANLARI

Üretim Alanı (Hektar) Oranı (%)

Tarla Bitkileri 184.867 50,61

Sebze (Açık tarla) 21.740 5,95

Sebze (Örtü altı) 28.927 7,92

Süs Bitkileri 551 0,15

Meyve 74.787 20,48

Nadas 54.376 14,89

Toplam 365.248 100 Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Antalya‘nın 365.248 hektar olan tarım arazisinde 50.667 hektarında açık ve örtü

altı sebze üretimi gerçekleĢtirilirken, 551 hektarında süs bitkileri üretimi, 74.787

hektarında meyvecilik ve 184.867 hektarında tarla bitkileri üretimi yer almaktadır.

58

3.1.3.Antalya’da İlk Beş İlçenin Tarım Alan Genişliği

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2015 yılı verilerine göre, Antalya ilinde

tarım yapılan alanları geniĢliğine göre ilk beĢte yer alan ilçe tarım alanları hakkındaki

verilere tablo 3.4. da yer verilmiĢtir.

Tablo 3. 4. Antalya’da İlk Beş İlçenin Tarım Alan Genişliği

Ġlçe Adı Alan (dekar) Oran (%)

Korkuteli 1.004.670,00 27,4

Elmalı 553.790,14 15,1

Manavgat 351.445,00 9,6

Serik 350.231,00 9,5

Alanya 245.194,00 6,7

Toplam

3.671.721,53 100

Kaynak: Akt. Gürkan, 2017: 9

Antalya ilinde tarım yapılan alanları geniĢliğine göre ilk beĢte yer alan ilçe tarım

alan varlığına göre Serik ilçesi 350.231,00 dekar alan ile %9,5 oran ile dördüncü sırada

yer almaktadır.

3.1.4 Antalya Örtü Altı Üretim Alanı

Birim alanlarda tarımsal üretim açısından daha yüksek faydaya ulaĢmak

amacıyla, iklim koĢulları nedeniyle bitki yetiĢtirmeye elveriĢli Ģartların olmadığı

dönemlerde, bitkisel üretim için gerekli olan geliĢim koĢullarının oluĢturulmasını

sağlayan sera ile yüksek ve alçak plastik tünellerde gerçekleĢtirilen örtüaltı

yetiĢtiriciliğine verilen önem de artmıĢtır (ĠĢbecer, 2010). Türkiye‘de örtüaltı

yetiĢtiriciliği Antalya‘da 1940'lı yıllarda kurulan seralar ile baĢlamıĢtır (Sevgican ve dig,

2000: 680).

Tablo 3. 5. Antalya Örtü Altı Üretim Alanı

Örtü altı Alanlar Toplam

Alan

Cam

Sera

Plastik

Sera

Yüksek

Tünel

Alçak

Tünel

(Dekar) (Dekar) (Dekar) (Dekar) (Dekar)

Antalya 268.340 66.730 175.359 13.506 12.745

Türkiye 691.707 80.120 328.745 112.974 169.867

Antalya/Türkiye (%) 38,79 83,29 53,34 11,95 7,50

Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

59

Türkiye‘deki örtü altı tarım üretim alanının %38,79‘una karĢılık gelen 268.340

dekar örtü altı tarım üretimi Antalya‘da gerçekleĢtirilmektedir. 2016 yılı verileri

itibariyle Antalya Türkiye genelinde cam sera alanının %83,29‘una ve plastik sera

alanının %53,34‘üne ev sahipliği yapmaktadır.

3.1.5. Antalya İlçelerinde Örtü Altı Sebze Yetiştiriciliği

Ülkemizde iklim yapısı nedeniyle özellikle Antalya da yoğunlaĢan örtüaltı

yetiĢtiriciliğiyle ilgili Tablo3.6. da örtü altı sebze yetiĢtiricilik verileri gösterilmiĢtir.

Tablo 3. 6. Antalya İlçelerinde Örtü Altı Sebze Yetiştiriciliği

Üretim

Ġlçeler Alan (Dekar) Oran (%) Ton

Oran (%)

Akseki 4 0,0 31 0,0

Aksu 34.815 12,5 449.028 13,7

Alanya 21.010 7,6 251.660 7,7

Demre 18.624 6,7 266.308 8,2

DöĢemealtı 95 0,0 543 0,0

Elmalı 9.000 3,2 117.332 3,6

Finike 11.287 4,1 149.074 4,6

GazipaĢa 34.510 12,4 342.662 10,5

KaĢ 19.841 7,1 340.661 10,4

Kemer 231 0,1 1.828 0,1

Kepez 18.049 6,5 187.634 5,7

Konyaaltı 2.995 1,1 38.269 1,2

Korkuteli 3.385 1,2 40.250 1,2

Kumluca 43.955 15,8 478.113 14,6

Manavgat 11.614 4,2 97.044 3,0

MuratpaĢa 4.732 1,7 48.629 1,5

Serik 43.498 15,7 457.164 14,0

Toplam 277.645 100,0 3.266.230 100,0

Kaynak: Akt. Gürkan, 2017: 10

Tablo 3. 6. ya göre Örtü altı sebze yetiĢtiriciliğinde Kumluca ilk sırada yer

almaktadır. Toplam alandaki oranı %16‘dır. Ġkinci sırada ise Serik ilçesi yer almaktadır.

Toplam ekilen alan miktar 43.498 dekardır. Antalya ilindeki payı ise %16‘dır. Kumluca

ve Serik ilçesini takiben, Aksu ve GazipaĢa ilçeleri yer almaktadır. Toplam ekilen alan

miktarı sırası ile %13 ve %12‘dir. Antalya‘da örtü altı üretimi yoğunlukla sahil

kesiminde yapılmaktadır. Yayla seracılığında ise Elmalı ilçesi ilk sırada yer almaktadır.

60

Toplam 9000 dekar olan örtü altı alanında en fazla yetiĢtirilen ürün domatestir. Yayla

seracılığında ikinci sırada 3385 dekar ekim alanı ile Korkuteli yer almaktadır.

3.1.6. Serik Arazi Dağılımı ve Tarım Alanlarının Kullanım Amaçlarına Göre

Dağılımı

Serik Kaymakamlığı Ġlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden

22.06.2016 tarihli 3708 sayılı dilekçe (bkz. Ek 3) ile istatistiksel veriler talep edilmiĢtir.

Serik Ġlçesi arazi dağılımı, tarım alanlarının kullanım amaçlarına göre dağılımı ve

verilen tarımsal desteklerin konusu destekleme alan çiftçi/iĢletme sayısına ve verilen

destek tutarları hakkında veriler elde edilmiĢtir.(bkz. Ek 3)

Tablo 3. 7. Serik arazi dağılımı

Arazi Dağılımı Serik (dekar) Antalya‘daki Payı (%)

Tarım Alanı 435.000 35,66

Çayır-Mera Alanı 12.029 0,9

Orman ve Tarım DıĢı

Alanı

772.815 63

Toplam 1.220.000 100

Kaynak: (bkz. Ek 3) Not: 2016 verileridir.

1.220.000 da araziye sahip olan Serik ilçesinin 435.000 da (%35,66) arazisinde

tarım faaliyetleri gerçekleĢtirilmektedir. Orman ve tarım dıĢı alan varlığı 772.815 da

(%63) dır. Çayır ve mera alan varlığı 12.029 da dır.

Tablo 3.7. ye göre Serik‘te 435.000 da tarım arazisinin %41,5 tarla Bitkileri,

%11,86‘sında meyvecilik, % 8,19‗unda örtü altı sebze meyve üretimi

gerçekleĢtirilirken, %15,17‘sinde açıkta sebze,%0,16‘sında süs bitkileri yetiĢtiriciliği

yapılmaktadır. Nadas ve ekilemeyen alan varlı toplam arazinin %23,04‘nü

oluĢturmaktadır.

Tablo 3. 8. Serik Tarım Alanlarının dağılımı

ÜRETĠM ALANLARI Üretim miktarı (da) Oranı (%)

Tarla Bitkileri 180.805 41,5

Meyvecilik 51.627 11,86

Örtü Altı (Meyve-Sebze) 35.630 8,19

Açıkta Sebze YetiĢtiriciliği 66.000 15,17

Süs Bitkileri YetiĢtiriciliği 711 0,16

Nadas + Ekilmeyen Alan 100.227 23,04

Toplam 435.000 100 Kaynak: (bkz. Ek 3) Not: 2016 verileridir.

61

3.2. Tarımsal Üretim

Akdeniz ikliminin hâkim olduğu tarım alanları ve bitkisel üretim değerleri ile

Türkiye genelinde önemli bir konumda olan Antalya zengin tarımsal üretim çeĢitliliğine

sahiptir.

Bu bölümde tarımsal baĢlığı; Antalya‘da bitkisel üretim, önemli tarım ürünleri

üretiminde Antalya‘nın Türkiye üretimindeki payı, tarımsal ihracat durumu baĢlıklarla

ele alınmıĢtır.

3.2.1 Antalya Bitkisel Üretim

Tablo 3. 9. Antalya Bitkisel Üretim

Alanı (Hektar) Alanı (Hektar) Üretim (Ton)

Sebze 55.117 4.341.108

Meyve 74.787 1.387.449

Tarla Ürünleri 193.970 877.185

Toplam 310.321 6.605.742 Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Antalya bitkisel üretim verilerine göre 4.341.108 ton sebze, 1.387.449 ton

meyve ve 877.185 ton Tarla Ürünleri olmak üzere toplam 6.605.742 ton bitkisel üretim

gerçekleĢtirilmiĢtir.

Şekil 3. 2. Antalya Ürün Deseni Haritası

62

3.2.2.Önemli Tarım Ürünleri Üretiminde Antalya’nın Türkiye Üretimindeki Payı

Tablo 3. 10. Önemli Tarım ürünleri üretiminde Antalya’nın Türkiye

Üretimindeki Payı

Ürünler Üretim (ton)

2016

Türkiye

Türkiye Antalya Ġçindeki Oranı (%)

Domates 12.600.000 2.409.762 19,13

Hıyar 1.811.681 514.681 28,41

Portakal 1.850.000 504.655 27,28

Biber 2.457.822 390.072 15,87

Elma 2.925.828 281.019 9,60

Patlıcan 854.049 177.275 20,76

Nar 465.200 111.041 23,87

Muz 305.926 82.566 26,99

Mantar (Kültür) 40.272 21.533 53,47

Yenidünya 13.950 4.482 32,13

Keçiboynuzu 13.405 4.998 37,28

Avokado 1.950 1.524 78,15

Susam 19.521 3.301 16,91

Mısır (Dane) 6.400.000 44.731 0,70

Pamuk 2.100.000 29.040 1,38 Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Tablo 3.10. da 2016 yılı itibariyle Antalya da üretilen tarım ürünlerinin Türkiye

içindeki yüzdelik oranları verilmiĢtir. Antalya Türkiye‘nin avokado üretimin

%78,15‘ini, kültür mantarı üretiminin %53,47‘sini,keçiboynuzu üretiminin

%37,28‘ini,yenidünya üretiminin %32,13‘ünü, hıyar üretiminin %28,41‘ni, portakal

üretiminin %27,28‘ni, muz üretiminin %26,99‘unu karĢılarken domatesin

%19,13‘ünü,biberin %15,87‘sini üretmektedir. Antalya‘nın Mısır (%0,70)ve pamuk

(%1,38) üretiminde Türkiye içindeki payı oldukça azdır.

3.2.3.Tarımsal İhracat Durumu

Ġhracat değerleri açısından incelendiğinde Türkiye genelinde; Antalya, kesme

çiçek ihracatının % 96,7‘si, süs bitkileri ihracatının % 43‘ü, yaĢ sebze ve meyve

ihracatının % 22,7‘sine ev sahipliği yapmaktadır. Antalya biyolojik mücadele

yöntemlerinde üretimde kullanılan 1.000.000 koloni Bombus Arısı üretimden elde

edilen 880.741 kraliçe arı ve 20.408 koloni ihracatının tamamı Antalya‘dan

yapılmaktadır.

63

Tablo 3. 11. 2016 Yılı Yaş Sebze ve Meyve İhracatı Yapılan Ülkeler

ÜLKELER

ĠHRACAT DEĞERĠ (USD)

ALMANYA 89.678.336

BEYAZ RUSYA 39.547.109

ROMANYA 37.003.379

UKRAYNA 28.390.596

BULGARĠSTAN 20.931.713

RUSYA FEDERASYONU 20.063.205

AVUSTURYA 17.070.351

HOLLANDA 13.678.654

POLONYA 12.705.631

IRAK 7.813.197

DANĠMARKA 7.499.870 Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

2016 yılında Rusya Federasyonu‘na yapılan ihracat bir önceki yılın aynı

dönemine göre %91 oranında bir azalma göstermiĢtir.

3.2.3.1. Antalya Yaş Sebze ve Meyve İhracatı 2015 ve 2016 Yılları İtibarıyla

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2016 yılı verilerine göre; 2015 yılında

Antalya‘dan ihraç edilen 565.219 ton yaĢ meyve ve sebzenin % 37,84'ünü Domates, %

10,91'ini Biber, % 110,19'unu Üzüm, % 8,71'ini Nar, % 6,08'ini Hıyar ve % 4,39‘unu

Limon oluĢturmaktadır.

Tablo 3. 12. 2015 ve 2016 Yılları İtibarıyla Yaş Sebze ve Meyve İhracatı

2015

2016 Türkiye YMS Ġhracatında

Antalya'nın Payı

Miktar

(Ton)

Değer

(1.000 $)

Miktar

(Ton)

Değer

(1.000 $)

Miktar'da Değer'de

TÜRKĠYE 3.319.842 2.084.920 3.569.540 1.978.209 14 19

ANTALYA 565.219 468.982 486.039 378.313

Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

2016 yılında Antalya‘dan ihraç edilen 486.039 ton yaĢ sebze ve meyvenin %

33'ünü Domates, % 15'ini Biber, % 11'ni Nar, % 9'unu Üzüm, % 6'sını Hıyar ve %

4'ünü Limon oluĢturmaktadır. 2016 yılında Antalya‘dan yapılan yaĢ sebze ve meyve

ihracatında bir önceki yılın aynı dönemine göre değer bazında % 19 oranında bir azalma

gerçekleĢmiĢtir.

3.3.Antalya’da Kurulu Kooperatifler ve Üretici Birlikleri

Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığının görev alanında bulunan tarımsal amaçlı

kooperatifler pancar ekicileri kooperatifleri, tarımsal kalkınma kooperatifleri, tarım

64

kredi kooperatifleri, sulama kooperatifleri, su ürünleri kooperatifleridir. Gümrük ve

Ticaret Bakanlığı görev alanında bulunan hem tarımsal hem ticari yönü olan

kooperatifler tarım satıĢ kooperatifleri ile yaĢ sebze ve meyve pazarlama

kooperatifleridir (GTB, 2017). Örgütlenme; üreticilere, tarımsal girdi maliyetini

azaltma, daha iyi ürün fiyatları, katma değerden daha fazla pay alabilme, pazarlık

gücünü artırma, teknik bilgi edinme kolaylığı gibi avantajlar sağlamaktadır (Sayın ve

Sayın, 2004: 466). Tarımsal faaliyet kooperatifleri, üreticilerin (ortaklarının) tarımsal

üretim faaliyetleri ile mesleki faaliyetlerindeki ihtiyaçlarını karĢılayarak, ürün

değerlendirme çalıĢmalarıyla birlikte ekonomik açıdan menfaatlerini korumayı

amaçlamaktadır (GTB, 2017).

Tablo 3. 13. Antalya'da Kurulu Kooperatifler

KOOPERATİFİN TÜRÜ

Tarımsal

Kalkınma

Sulama Su Ürünleri Toplam

İLÇELER

ADET ORTAK

SAYISI

ADET ORTAK

SAYISI

ADE

T

ORTAK

SAYISI

ADET ORTAK

SAYISI

AKSU 3 520 1 37 4 557

DÖġEMEALTI 7 716 10 1.898 17 2.614

KEPEZ 1 216 1 216

KONYAALTI 4 214 2 653 2 316 8 1.183

AKSEKĠ 4 899 1 118 5 1.017

ALANYA 9 882 8 525 1 28 18 1.435

ELMALI 19 2.499 13 1.865 32 4.364

FĠNĠKE 7 832 2 813 1 55 10 1.700

GAZĠPAġA 5 431 1 45 1 19 7 495

ĠBRADI 3 872 3 872

DEMRE 3 843 3 843

KAġ 4 868 4 193 2 54 10 1.115

KEMER 1 7 1 7

KORKUTELĠ 16 2.188 22 4.209 38 6.397

KUMLUCA 9 899 3 97 12 996

MANAVGAT 10 3.190 6 179 3 52 19 3.421

SERİK 8 1.664 1 45 2 29 11 1.738

TOPLAM 109 16.890 76 11.483 14 597 199 28.970

Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Antalya‘da kurulu kooperatiflerin ilçelere ve türlerine göre sınıflandırılmasının

gerçekleĢtirildiği tablo 3.13. a gore Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren sekiz

tarımsal kalkınma kooperatifine ortak 1.664 üretici, sulama kooperatifine ortak 45

üretici ve iki su ürünleri koperatiflarine ortak 29 üretici vardır.

65

Tablo 3. 14. Antalya Üretici Birlikleri

SIRA ĠLÇESĠ BĠRLĠK ADI ÜYE

SAYISI

1 MERKEZ Çiçek ve Kesme Çiçek Üreticileri Birliği 120

2 MERKEZ Bal Üreticileri Birliği 28

3 KORKUTELĠ Bal Üreticileri Birliği 80

4 KORKUTELĠ Süt Üreticileri Birliği 562

5 MANAVGAT Süt Üreticileri Birliği 1.135

6 MANAVGAT Turunçgil Üreticileri Birliği 17

7 MANAVGAT Bal Üreticileri Birliği 294

8 MANAVGAT Kırmızı Et Üreticileri Birliği 58

9 FĠNĠKE Meyve Üreticileri Birliği 76

10 SERİK Süt Üreticileri Birliği 753

11 SERİK Bal Üreticileri Birliği 164

12 ELMALI Süt Üreticileri Birliği 833

13 ELMALI Bal Üreticileri Birliği 36

14 ALANYA Muz Üreticileri Birliği 96

15 ALANYA Avokado Üreticileri Birliği 29

16 ANTALYA Ġç Su Ürünleri YetiĢtiricileri Üreticileri

Birliği

56

17 ANTALYA Kanola Üreticileri Birliği 16

18 GÜNDOĞMUġ Bal Üreticileri Birliği 87

19 ANTALYA Kırmızı Et Üreticileri Birliği 559

20 DÖġEMEALTI-

KEPEZ

Süt Üreticileri Birliği 83

Kaynak: Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü (2016)

Antalyada kurulu üretici birliklerini tablosu incelendiğinde Serik‘te Süt

Üreticileri Birliğine üye 753 üretici ve Bal Üreticileri Birliğine üye 164 üretici

bulunmaktadır. Çevre ilçelerinde Turunçgil Üreticileri Birliği, Meyve Üretici Birliği

bulunmasına ragmen Serik‘te sebze meyve alanında faaliyet gösteren üretici ve satıĢ

birlikleri bulunmamaktadır. 1952 yılında kurulan Antbirlik yağ kombinası, narenciye

paketleme, tarım marketleri , akaryakıt istasyonu iĢletme faaliyetlerini Antbirlik Sig.

Ltd. ġti.ve ANTSER A.ġ. ortaklığı ile sürdürmektedir. Tarım satıĢ kooperatif ve

birliklerinin tarımsal teknik destek sağlama faaliyetleri yanında yerel ekonomilerin

kalkınmasına etkilidir (GTB, 2017).

3.4. Antalya’da Sebze Pazarlama Zinciri

Seracılık sektörünü etkileyen en önemli unsurlardan biride pazarlamadır. Sebze

meyve üreticileri pazarlama alanında örgütlenememiĢlerdir. Ġç pazarda ürünler ya

merkezlerde bulunan hal aracılığıyla, tüccarların örtüaltı merkezlerinden mal toplaması

66

ve çok yaygın olmasa da direkt üretici tarafından tüketiciye ulaĢtırılıp, satılması ile

gerçekleĢtirilmektedir (Sevgican ve diğ., 2000: 700).

Türkiye, ürettiği sebzenin ancak % 4‘ünü satabilen bir ülkedir. Türkiye‘de

üretilen sebzelerin % 25-30 civarındaki bir kısmı pazarlama öncesi ve sonrasında yok

olmaktadır. Pazarlarda yüksek rekabet gücü için sebze ve meyvelerin iĢlenerek

pazarlanması büyük önem taĢımaktadır(Yanmaz ve diğ., 2015: 16). Küçük çaplı aile

iĢletmeleri Ģeklinde faaliyetlerimi sürdüren çiftçiler örgütlenme yetersizliği nedeniyle

iĢleme endüstrisi ve ihracat pazarları karĢısında güçlü bir yapıya kavuĢamamaktadır

(Sayın ve Sayın, 2004: 467).

Şekil 3. 3. Antalya’da Sebze Pazarlama Zinciri

Kaynak: Karaçay, B. (2002). Antalya Tarım Master Planı. Antalya: Antalya Tarım Ġl Müdürlüğü ss.106

Çiftçiler ürettikleri ürünlerin büyük bir bölümünü belediye sınırları ve

çevresindeki toptancı hallerine götürmektedir. Komisyonculara verilen ürünler için

çiftçiden ortalama %15 kesinti yapılmaktadır. Küçük çapta üretim faaliyetlerini

sürdüren çiftçileri bu kesintiler olumsuz yönde etkilemektedir bu nedenle Üreticiler

ürettikleri ürünün bir kısmının satıĢını peĢin ödeme yapan tüccarlarla gerçekleĢtirirler.

Komisyoncular ürünleri yurtiçi perakendecilerine ve ihracatçılara vermektedirler. YaĢ

sebze ve meyve üretiminde hem üretici hem ihracatçı olarak faaliyet gösteren firmalar

ürünlerini kendi tesislerinde paketleyip tasnifleyerek ihraç edebilirler.

Üretici Ġhracatçı Üretici

YurtdıĢı

Toptancı

Perakendeci

Süper Market Toptancı Hal

(Komisyoncu)

Toptancı

Tüccar

Toptancı Haldeki

Ġhracatçı

Yurtiçi

Perakendeci

Tüketici

67

3.5.Antalya İli Sebze Üretimi ve Pazarlaması (SWOT Analizi)

Tablo 3. 15. Antalya İli Sebze Üretimi ve Pazarlaması (SWOT Analizi)

Mevcut Durum Problemler Fırsatlar Tehditler

S

E

B

Z

E

Ü

R

E

T

İ

M

V

E

P

A

Z

A

R

L

A

M

A

S

I

Sebze üretimi örtü-altı ve

açık tarlada yapılmaktadır.

Örtü-altı üretimi tek ürün

ve çift ürün yetiĢtiriciliği

Ģeklindedir.

Sebze üretimi ortalama 3-5

dekarda aile iĢletmeciliği

Ģeklinde yapılmaktadır,

Son yıllarda ihracatçı

firmalar sebze üretimi

yapmaktadırlar.

Ġlde YaĢ Meyve Sebze

Ġhracatçıları Birliği ve

Akdeniz YaĢ Meyve Sebze

ĠĢletmecileri Derneği

faaliyet göstermektedir.

Üreticilerin eğitim düzeyinin

düĢük olması,

Üretici birliklerinin

bulunmaması,

Miras hukukundan dolayı

tarım arazileri parçalanmakta

olup, küçük arazilerde üretim

yapılarak maliyet artıĢına

neden olması,

Sebze üretiminde kullanılan

F1 hibrit tohumlarının ithal

edilmesi,

Üretim alanlarında

paketleme ve soğuk hava

tesislerinin olmaması,

Rezidü laboratuvarlarının

yetersiz olması dolayısıyla

kalıntı analizlerinin

standartlara uygun

yapılamaması,

Üretim planlaması olmaması

dolayısıyla pazarda standart

ve süreklilik sağlanamaması,

Geleneksel üretim yapılması

ile ürün çeĢitliliğine

girilmemekte, bunun da

pazar taleplerini

karĢılamaması,

Bilinçsiz pestisit ve gübre

kullanımı.

Ekolojik koĢulların

her türlü sebze

üretimine çok uygun

olması,

Örtü altı tarımın

iklim koĢullarının

uygun olmasından

dolayı geliĢmesi,

Narenciye ve

Seracılık AraĢtırma

KuruluĢunun ve

Akdeniz

Üniversitesinin

bulunması.

Tarım alanlarının

imara açılarak

yapılaĢmanın

artması

Sebze üretim

alanlarında yoğun

olarak kullanılan

pestisit, insan ve

çevre sağlığına zarar

verirken ihracatı da

etkilemektedir.

Yoğun gübre

kullanımı toprak

kirliliğine neden

olmaktadır.

SözleĢmeli üretim

modelinin

uygulanmaması

pazarlamada sıkıntı

yaratmaktadır.

Kaynak: Karaçay, 2002: 107

68

4. ARAŞTIRMA

Bu bölümde önceki bölümlerde kavramsal çerçevesi stratejik pazarlama ve

tarımsal pazarlamanın Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve meyve

üreticileri üzerinde pazarlama faaliyetlerinin araĢtırılmasına dair bilgiler yer almaktadır.

Bu kapsamda öncelikle konuyla ilgili literatür taramasına araĢtırmanın amacı,

araĢtırmanın önemi, özgünlüğü, kısıtı, evren ve örneklemi, araĢtırma modeli ve

hipotezleri, veri toplama aracı, analiz yöntemleri ve hipotezleri ile ilgili bilgilere

verilmiĢtir.

4.1. Konu İle İlgili Literatür Taraması

AktaĢ Çimen (2001), Kumluca ilçesindeki sera üreticilerinin pazarlama

sorunlarını tespit etmek amacıyla gerçekleĢtirdiği çalıĢmada; örtüaltı yetiĢtiriciliği yapan

üreticilerin sosyo-ekonomik yapıları, iĢ gücünün niteliği, üretici-tedarikçi ve üretici-

komisyoncu iliĢkisi, ürün karması, pazarlama hizmetleri ve üreticilerin örgütlenme

düzeyini incelemiĢtir. AraĢtırma sonucunda üreticinin doğrudan tüccara ürün

pazarlayamıyor olması, ürünün kalitesini ve fiyatını komisyoncunun belirliyor olması

ve tüccarın komisyoncu ile ortak hareket etmesi, arz ile talep arasında istikrarlı bir

denge kurulamamıĢ olmasını, ürünün bol olduğu dönemlerde fiyatların çok düĢmesi

baĢlıca pazarlama sorunları olarak tespit etmiĢlerdir.

Akçaöz ve Burhan (2002), ―Tarımsal Üretimde KarĢılaĢılan Riskler ve

Uygulanabilecek Stratejiler‖ isimli çalıĢmasında tarımsal üretimde karĢılaĢılan risk

kaynakları ve uygulanan risk yönelimi stratejileri araĢtırılmıĢtır. AraĢtırmaya göre en

önemli risk kaynağı girdi maliyetlerindeki değiĢiklikler, en önemli risk stratejisi ise

birden fazla ürüne yer verilmesidir. AraĢtırma sonucunda Risk kaynaklan için bulunan

faktörler; doğal koĢullar, doğal afetler, devlet politikaları, pazarlama, üretim ve yabancı

iĢgücü, sosyal güvenlik olarak, risk stratejileri ise güvenlik-finansman, iĢletme dıĢı

faaliyetlerden elde edilen gelir, ürün çeĢitlendirmesine gidilmesi ve pazarlama

faaliyetleri olarak adlandırılmıĢtır.

ĠĢbecer‘in (2010), Antalya ilinde sera sebze üreticilerinin mevcut durumu,

sorunları ve çözüm önerilerini belirlemek için gayeli örnekleme yöntemini kullanarak

gerçekleĢtirdiği araĢtırmada; Antalya iline ait Demre, Kumluca, Finike, Kepez, Aksu,

Serik, Manavgat, Alanya ve GazipaĢa ilçelerinde faaliyet gösteren sera sebze

69

üreticilerinden elde edilen verileri kullanmıĢtır. AraĢtırma soncunda, sera yapım

tekniğinin belirlenmesi ve serada sebze üretim tekniği ile pazarlamada yaĢanan

sorunların çözümü için eğitim ve yayım çalıĢmalarının gereği ve önemi ortaya

koymuĢlardır.

Akçaöz vd. (2005), ―Tarımsal Üretimde Çiftçi DavranıĢları: Çiftçiliği Uygulama

Ölçeği (Fıs)1‖ isimli araĢtırma; Manavgat ve Serik ilçelerine bağlı köylerde 2003 yılı

üretim dönemi içinde faaliyet gösteren 143 çiftçiden elde edilen veriler doğrultusunda

gerçekleĢtirmiĢtir. Çiftçiliği uygulama ölçeği kapsamında üretim, bilgi edinme, risk,

tarım dıĢı gelir, yenilik ve çevre konularının incelendiği çalıĢma sonucunda çiftçilerin

en yüksek geliri elde etmeyi istedikleri, tarımla ilgili konularda kiĢi ve kuruluĢların

bilgisine ihtiyaç duydukları, aile üyelerinin iĢletmede çalıĢmasının iĢletmenin

devamlılığı için gerekli olduğu, tarımsal yöntemlerde yeniliklere ihtiyaç duydukları

sonucuna ulaĢılmıĢtır. ÇalıĢmada, çiftçiliği uygulama ölçeği; üretim uygulamaları,

çevre ile ilgili uygulamalar, finans uygulamaları, iĢletme dıĢı iĢ uygulamaları ve kâr ile

ilgili uygulamalar Ģeklinde beĢ faktör ifade edilmiĢtir.

Yulafcı ve Cinemre (2007), ―ÇarĢamba Ovasında YaĢ Meyve ve Sebze

Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri‖ isimli ÇarĢamba ovasında üretilen yaĢ meyve

ve sebzelerin pazarlamasında karĢılaĢılan problemleri tespit etmek ve bu problemlerin

çözümü konusunda öneriler sunmak amacıyla gerçekleĢtirilmiĢ olan çalıĢma sonucunda

ilçede üretilen sebze ve meyvenin pazarlanması faaliyetinde en önemli yerin yaĢ sebze

ve meyve hali olduğu, üreticilerin ilçe ve semt pazarlarında en önemli Ģikâyetlerini yer

darlığı kapalı alan, sergi alanı ve depolama gibi altyapı sorunlarının oluĢturduğunu

belirtmiĢlerdir.

Albayrak vd. (2010), ―Küresel Rekabet Açısından Türkiye‘de Tarım ve Gıda

Ürünleri Pazarlama Sistemlerine BakıĢ: Mevcut Yapı, Sorunlar, Fırsatlar, Hedefler‖

isimli çalıĢmalarında öncelikle tarım ve gıda ürünlerinin pazarlama sistemleri

incelendikten sonra, iç ve dıĢ pazarlarda karĢılaĢılan sorunlar, sahip olunan fırsatlar ve

hedeflerin neler olduğu ortaya konulmuĢ. Ġlgili veriler dikkate alınarak Bütüncül

yaklaĢımla (sorun ve hedef ağacı) değerlendirmeler gerçekleĢtirmiĢlerdir. AraĢtırmaya

göre; ĠĢletmelerin, toptancı halleri ticaret borsaları gibi pazarlama sisteminde faaliyet

gösteren birimlerdeki altyapı sorunları yaĢadıkları için modern hizmet sunumunu

70

gerçekleĢtiremedikleri ve gıda güvenliği açısından ciddi risklerle karĢı karĢıya

kalındığını vurgulamıĢlardır. Pazarlama bir sistem meselesidir üretici bazında yaĢanan

sorunlar, aracıları, diğer firmaları etkilerken, pazardaki kurumların yapısal

eksikliklerinin alıcıları ve gıda güvenliğini etkilediğini belirtmiĢlerdir.

Bard ve Barry (2000) ―Developing a scale for assessing risk attitudes of

agricultural decision makers‖ isimli çalıĢması tarımsal karar alıcıların risk tutumlarını

değerlendirmek için bir ölçek geliĢtirmek amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢma Likert

yaklaĢımını kullanarak çiftçilerin risk yönetim araçlarına yönelik görüĢlerini ortaya

koyarak risk tutumlarını değerlendirmektedir. ÇalıĢma sonucunda tarım sektörünün

herhangi bir bölümünde kiĢisel mülakatlara gerek kalmadan insanlara uygulanabilen bir

ölçek geliĢtirilmiĢtir.

Castano (2001) ―Agricultural Marketing Systems and Sustainability Study of

Small Scale Andean Hillside Farms Jairo‖ isimli araĢtırmayı gerçekleĢtirmiĢtir.

Tarımsal pazarlama sistemleri ve sürdürülebilirlik açısından küçük ölçekli Ande

Hillside çiftliklerin incelenmesi ile sürdürülebilir küçük çiftlik üretim sistemlerinin

benimsenmesini teĢvik ederken pazarın bozulmalarını düzeltmede pazarlama

mekanizmalarının önemini araĢtırmıĢtır. Özellikle, araĢtırma, kaynak kullanıcılarını

sürdürülebilir tarıma yönlendiren sinyaller vermeyi mümkün kılacak pazarlama

kanalındaki geliĢmelere odaklanmaktadır. AraĢtırma sonucunda sürdürülebilir

uygulamalar için çok fazla emek, mekân, bazen sermaye ve enerji kullanıldığından,

sürdürülebilir üretim sistemlerinin benimsenmesinin teĢvik edilmesinde pazarlamanın

önemli bir bileĢen olduğunu belirterek, kırsal yatırım stratejilerinin geliĢtirilmesi

gerektiği vurgulanmıĢtır.

Navarroa vd. (2010) gerçekleĢtirdikleri çalıĢmanın amacı, yabancı pazarlarda

firma davranıĢının (ihracat taahhüdü ve pazarlama taktiklerinin uyarlanması) algılanan

rekabet avantajları ve ihracat performansı üzerindeki etkisini incelemek suretiyle

uluslararası pazarlama literatüründe önemli bir boĢluğu doldurmaktır. 150 Ġspanyol

ihracat firmasının bir örneğini kullanarak yapılan çalıĢma, dıĢ pazarlarına daha fazla

bağlı olan firmaların, pazarlama programının unsurlarını uyarlamaya daha istekli

olduklarını ortaya koymuĢlardır. Bu firmalar, aynı zamanda dıĢ pazarlarda daha iyi

performans sergiliyor. Elde edilen diğer sonuçlar, pazarlama taktiklerini uyarlamanın,

71

ihracat performansına doğrudan etki yapmadığını, ancak dıĢ pazarlarda algılanmıĢ

rekabet avantajlarının elde edilmesine olumlu etkide bulunduğu ve ihracat

performansına olumlu etkisi olduğuna iĢaret etmektedir.

Sulewskı ve Kłoczko-Gajewsk (2014), Uygun risk yönetimi stratejisinin

uygulanması, çiftçilerin riski algılanması ve risklerden hoĢlanmama riskin bu üç yönünü

tarıma entegre edilmektedir. Bu çalıĢma sonucunda kuraklığın çiftçiler tarafından

Polonya‘daki üretim riskinin ana faktörü olarak algılandığı sonucuna ulaĢmıĢlardır.

Polonyalı çiftçiler daha çok riskten kaçınmakla birlikte, çiftlik durumunda kiĢisel

sağlıklarını da dikkate alıyorlar. ÇalıĢmanın Analizi sonucunda, borç oranı, önceki

yıllarda üretimde meydana gelen kayıplar, toprak kalitesi ve önceliklerin hiyerarĢisi

olarak mali bağımsızlığa yoğunlaĢmanın Polonyalı çiftçilerin riskten kaçınma düzeyini

arttırdığını göstermiĢtir. En önemli riskle baĢa çıkma stratejisi, ürün güvenliğidir.

Çiftçilerin risk algısı, riskten kaçınma ve tercih edilen risk yönetim stratejileri hakkında

bilgi sahibi olarak, tarımsal risk yönetimini destekleyen politika araçlarının

oluĢturulması ve çiftçilerin ihtiyaçlarına göre hazırlanmıĢ eğitim programlarının

geliĢtirilmesinin gerekliliğini savunmuĢlardır.

Adanacıoğlu‘nun (2015), ―Sürdürülebilir Tarımsal Pazarlama GiriĢimleri‖

isimli sürdürülebilir tarımsal pazarlama kapsamında Türkiye‘de ve dünyada uygulanan

giriĢimlerin incelenerek tartıĢılması ve Türkiye‘de uygulanan tarımsal pazarlama giriĢim

performanslarına geliĢtirici öneriler getirilmesinin amaçlandığı çalıĢmasına göre

Türkiye‘deki sürdürülebilir tarımsal pazarlama giriĢimlerin artırılmasına yönelik uzun

vadeli stratejiler belirlenmelidir. Sürdürülebilir pazarlamanın ilkeleri olan sosyal,

çevresel ve ekonomik açıdan incelenerek tarımsal pazarlamayı geliĢtirmek için verilen

destek projelerinin gereken Ģartları sağlayıp sağlamadığına bakılmalıdır. AraĢtırma

sonucuna göre; Türkiye‘de sürdürülebilir tarımsal pazarlama giriĢimlerin

uygulanmasında pazarlamada dikey bütünleĢmeye gidilmesi, doğrudan pazarlama

stratejilerinin kullanılması oldukça önem arz etmektedir. Konusu geçen giriĢimlerin

tutundurma faaliyetlerinde ise güvenli üretim yöntemleri, bölgeselcilik, yöresel

lezzetler, yöresel sanatlar, biyoçeĢitlilik, insan sağlığının ve çevrenin korunması gibi

düĢüncelerin ön plana çıkartılması pazarlama baĢarısı için gereklidir

72

Kızılaslan ve GönültaĢ (2011), ―BiliĢim Teknolojisinin Tarım Ürünlerinin

Pazarlamasındaki Konum ve Önemi (E-Pazarlama)‖isimli çalıĢmasında biliĢim

teknolojisinin, elektronik ticarette ve tarımsal ürünlerin pazarlanmasında kullanılması

ile ilgili veri ve istatistikler doğrultusunda meydana gelen sonuçlarını belirtmiĢlerdir.

Tarımsal pazarlama alanında biliĢim teknolojisinin ve e-ticaret, e-pazarlama

kavramlarının konum ve önemi değerlendirilmiĢtir. Çiftçilerin gerçekleĢtirecekleri

üretim ve pazarlama faaliyetleri biliĢim teknolojisini kullanmaları devlet yardımları ile

sübvanse edilmeli, ücretsiz eğitim faaliyetleri düzenlenmelidir. Güvenilir bir e-tarımsal

ticaret ortamında alıĢveriĢ için tüm hukuki ve yapısal reformları bir kez daha gözden

geçirmeli, tarımsal e-pazarlama alanında bilerek yapılacak hata ve suçlar için hukuki

yaptırımlar belirlenmelidir.

Akçaöz ve diğ., (2006) ―Tarımsal Üretimde Risk Kaynakları ve Risk Stratejileri:

Antalya Ġli Örneği‖ isimli AraĢtırmada Merkez, Manavgat ve Serik ilçelerindeki 143

tarımsal iĢletmeden anket yoluyla elde edilmiĢ verilerin analiziyle en önemli risk

unsurunun girdi maliyetlerinde yaĢanan değiĢiklikler ve risk stratejisinin ise

borçlanmayı azaltmak olduğunu sonucunu elde etmiĢlerdir. ÇalıĢmada elde edilen

verilere uygulanan faktör analizi sonucunda risk kaynakları; iklim koĢulları, doğal afet,

ekonomi ve politika, kiĢisel faktörler, hastalıklarla mücadele, borçluluk ve teknoloji,

finans ve üretim maliyeti olarak, risk stratejileri ise ürün çeĢitlendirme, borç yönetimi,

pazarlama yönetimi, iĢletme dıĢı iĢ ve sermaye yönetimi olarak adlandırılmıĢtır.

Dere (2006), ―Tarımsal Pazarlama Sorunları ve Sultandağı Kirazı Üzerine Bir

AraĢtırma‖ isimli çalıĢmasında Türkiye‘de tarımsal pazarlamanın sorunlarını tespit

etmek amacıyla gerçekleĢtirmiĢtir. AraĢtırma için gerekli olan veriler Afyonkarahisar‘a

bağlı Sultandağı ilçesinde kiraz üreticilerine uygulanan anket ve mülakat yöntemleriyle

toplanmıĢtır. Anket verilerinin istatistiksel anlamda iliĢkilerini incelemiĢtir. Anket

sonuçlarının yorumlanması sırasında yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler sonucunda elde

edilen bilgilerden de faydalanarak araĢtırma sonucunda Sultandağı‘nda kiraz

üreticilerinin pazarlamada karĢılaĢtığı önemli sorunlar tespit edilmiĢ ve bu sorunların

çözümünde ilçedeki kurumların ve yetiĢtiricilerin yetersiz kaldıklarını belirtmiĢtir.

Kızılaslan ve Ünal (2015), ―Tarımsal Pazarlamada Alternatif Pazarlama Ağı

Olan Elektronik Ticaretin (E-Ticaret) SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi‖ isimli

73

çalıĢmasında e-ticaretin tarım sektörüne katkısını, fırsatlar, tehditler, eksiklikler ve

üstünlükleri ele alarak incelenmiĢtir. Zaman, mekân sınırlaması olmadan biliĢim

teknolojileri aracılığıyla e-ticaretin ulusal ve uluslararası arz talep dengesinin

kurulmasıyla birlikte, dinamik pazarlamanın sağlanmasında önemli rolleri üstleneceğini

belirtmiĢtir. Tarımsal pazarlama sorunlarının azaltılması noktasında da önemli bir araç

olarak karĢımıza çıkmaktadır. E-ticaretin tarımsal pazarlamada aktif olarak

kullanılmasıyla tarımsal üretimden etkilenen sanayi kuruluĢları ve üreticiler için

ürünlerinin pazarlamasında kolaylık sağlanarak ülkenin her yerinde potansiyel bir pazar

oluĢturulabilecektir.

Sunğur vd., (2014) ―Antalya‘da Tarım ve Tarımla ĠliĢkili Firmaların Ġnovasyon

ve Yerel Aktörlerle ĠĢbirliği Faaliyetlerinin Analizi― Ġsimli çalıĢması Antalya‘da tarım

sektöründe faaliyetlerini sürdüren 77 firmaların inovasyon faaliyetleri ve inovasyon

sürecinde yerel aktörlerle, Üretici Birlikleri, Eğitim-AraĢtırma Kurumları, Dernekler,

Kooperatifler, Odalar-Borsalar, Kamu Kurumları ve Finans KuruluĢları ile iĢbirliği

düzeyleri incelemiĢtir. AraĢtırma sonucunda inovasyon faaliyetlerinin yürütüldüğü fakat

firmaların inovasyon faaliyetlerini büyük ölçüde tek baĢlarına gerçekleĢtirdikleri ve

herhangi bir firma/kurum/kuruluĢ ile iĢbirliği içerisinde olmadıkları görülmektedir.

Ağır, Saner ve Adanacıoğlu‘nun (2015), Ġzmir ilinde açıkta çilek yetiĢtiriciliği

yapan üreticilerin karĢılaĢtıkları riskler ile tercih ettikleri risk yönetim stratejilerini

incelemek amacıyla gerçekleĢtirdiği çalıĢmasında 2010 üretim yılı içinde Ġzmir ili

Menemen ilçesi Emirâlem beldesinde açıkta çilek yetiĢtiren 52 üreticiden yüz yüze

görüĢme yoluyla elde edilmiĢ verileri kullanmıĢtır. Faktör analizi sonucunda elde edilen

faktör yüklerini kullanılarak çoklu regresyon yöntemi ile çilek üretimi yapan üreticilerin

sosyo-ekonomik özelliklerinin risk kaynakları ve risk stratejileri üzerindeki etkisini

analiz etmiĢtir. ÇalıĢmanın sonucunda en önemli risk kaynağını kapasite yetersizliği,

buna karĢılık en önemli risk yönetim stratejisinin sürdürülebilir gelir olduğunu

belirtmiĢtir. Çilek üreticilerinin kapasite yetersizliği sorununa karĢı çilek üretiminde

ihtisaslaĢmaya gidilmesi, sürdürülebilir gelir stratejisi için de alternatif tarımsal

pazarlama yöntemlerinin kullanılması gerektiğine vurgu yaparak çilek üreticilerinin

kendi kooperatiflerini kurarak alternatif pazarlama kanallarını oluĢturabilecekleri

belirtilmiĢtir.

74

Tüfekçi ve Tüfekçi (2006) ―Buldan ve Çevresindeki Üzüm Üreticisinin

Pazarlama Sorunları Ve Çözüm Önerileri‖ çalıĢmasında Ülkemizde üründen ürüne

farklılık gösteren tarımsal pazarlama sisteminde yaĢanan, bozulmalar, tarımsal ürünlerin

pazarlama organizasyonlarına da yansımaktadır. Türkiye‘de genellikle çok sayıda

aracının yer aldığı uzun pazarlama kanalları ile ürün kayıplarının yaĢandığı,

hizmetlerinin yetersiz kaldığı, yüksek pazarlama marjlarının ortaya çıktığı bir pazarlama

sistemi uygulanmaktadır. Ayrıca standardizasyon, ambalajlama, kalite yönetim

sistemleri, HACCP (Kritik Kontrol Noktaları Tehlike Analizi) ve etiketleme gibi

konularda bilgi yetersizliği, yasal altyapı ve uygulamalar nedeniyle yaĢanan sorunlar

bulunmaktadır. Ürünün taze ya da iĢlenmiĢ olarak iç ve dıĢ pazarlarda

değerlendirilmelidir. Bu nedenle üretim hedefleri iç ve dıĢ pazarlarda rekabet edecek

Ģekilde belirlenmelidir ifadelerine yer vermiĢlerdir.

Ertan (2010), ―Prestijli tarım Ürünlerinin pazarlanmasında Kalite ve Coğrafi

ĠĢaret Kavramlarının Tutundurulması ve Bu Bağlamda Tarım SatıĢ Kooperatiflerinin

Önemi‖ çalıĢmasında Türkiye‘de özellikli birçok tarımsal ürünün Tarım SatıĢ

Kooperatifleri ile pazarlandığını belirterek. Prestijli ve ünlü olan tarım ürünlerin Tarım

SatıĢ Kooperatifleri markaları adı altında coğrafi iĢaretlerle pazarlamalarının Tarım

SatıĢ Kooperatiflerine ve üreticilere büyük katma değer sağladığını ifade etmektedir.

ÇalıĢmada Tarım SatıĢ Kooperatiflerinin coğrafi iĢaretli tarım ürünleri pazarlamasına

geçmelerinin kendileri ve üretici ortakları açısından yaratacağı katma değer artıĢlarına

vurgu yapılmıĢtır.

Gözener ve Sayılı (2011) ―Tokat Ġli Merkez Ġlçede Toptancı Halindeki

Komisyoncuların Yeni Hal Yasası Hakkındaki GörüĢleri‖ isimli araĢtırma Tokat ili

Merkez ilçede toptancı halindeki komisyoncuların 11.3.2010 tarihli ve 5957 sayılı yeni

hal yasası hakkındaki görüĢlerini ortaya koymak ve mevcut problemlerin çözümü

konusunda öneriler sunmak amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. 2010 yılının Mart-Nisan

aylarında Tokat-Merkez ilçede faaliyet gösteren 46 komisyoncunun tamamının

katılımıyla gerçekleĢtirilen anket verileri tanımlayıcı istatistiklerle yorumlanarak

değerlendirilmiĢ. AraĢtırma Sonucunda önemli bir çoğunluğunu Yeni Hal Yasası‘ndan

haberdar olmadıkları sonucuna ulaĢılmıĢ.

75

Literatürde konu ile ilgili yapılmıĢ farklı çalıĢmalara da rastlanmıĢtır. Yapılan

çalıĢmalar bir literatür tablosunda toplanmıĢtır. AraĢtırmacı tarafından ilgili kaynaklara

ulaĢılarak oluĢturulmuĢ olan detaylı literatür tablosuna Ek 4‘te yer verilmiĢtir.

4.2. Araştırmanın Amacı

Bu araĢtırmada amaç; Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve

meyve üreticilerinin pazarlama faaliyetlerinin stratejik perspektifte incelenerek yaĢ

sebze ve meyve üretime etki eden unsurlarla iliĢkilerinin ortaya konulması ve

üreticilerin görüĢlerine uygun Ģekilde tarım faaliyetlerine yeni öneriler sunulmasıdır.

4.3. Araştırmanın Önemi

Çiftçilerin stratejik pazarlama uygulamaları, tarımsal yenilikler ve faaliyetleri

sırasında yaĢ sebze ve meyve üretime etki eden faktörlerle iliĢkilerinin ortaya

konulması, üreticilerin karĢılaĢabilecekleri tehditleri ve fırsatları öğrenmeleri, güçlü ve

zayıf yönlerini sorgulamalarını sağlayacaktır. Üreticilerin görüĢlerine uygun Ģekilde

tarım faaliyetlerine iliĢkin öneriler sunulması elde edilecek faydalar arasındadır. Bu

faydalar doğrultusunda tarım sektöründe yaĢanan geliĢmeler, ulusal ekonomiye ve

toplumsal refaha katkı sağlayacaktır. Literatüre çalıĢmanın anahtar kelimeleri

doğrultusunda katkı sağlayarak, daha sonra gerçekleĢtirilecek çalıĢmalara fikir

sunacaktır.

4.4.Araştırmanın Özgünlüğü

Ülke ekonomisinin önemli bir kalemi olan tarım sektöründe faaliyet gösteren

çiftçilerin stratejik pazarlama uygulamaları, tarımsal pazarlama sorunları ve faaliyetleri

sırasında karĢılaĢtıkları fırsat ve tehditleri, güçlü ve zayıf yönlerinin hakkındaki

farkındalıklarının artırılarak üretici bakıĢ açısıyla mevcut durumu daha iyi bir noktaya

getirmek için öneriler sunulacak olması araĢtırmanın özgünlüğünü oluĢturmaktadır.

Ayrıca örneklem olarak alınan, daha çok turizm ilçesi olarak tanınan, Serik ilçesinin

tarım sektöründeki yerinin tanıtılması da çalıĢmanın özgün değerini oluĢturmaktadır.

4.5.Araştırmanın Kısıtı

Bu araĢtırma Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve meyve

üreticilerine uygulanmıĢtır. Bu doğrultuda araĢtırma, üreticilerin verdikleri cevaplar ile

76

sınırlıdır ve bu cevaplar bu örneklemin özelliklerini yansıtmaktadır. Genellemeler

yapılırken de bu sınırlılık dikkate alınmalıdır.

4.6.Araştırmanın Modeli

AraĢtırmanın amacı göz önünde bulundurularak bağımlı ve bağımsız değiĢkenler

ıĢığında oluĢturulan araĢtırma modeli ġekil 4.1‘de gösterilmiĢtir.

Şekil 4. 1. Araştırmanın Modeli

4.7. Araştırmanın Hipotezleri

AraĢtırmanın amacına ve önerilen modele göre oluĢturulan ipotezler Ģu

Ģekildedir;

H1: Tarım sektörüne genel bakıĢ, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir.

H2: Tarımsal pazarlama ve strateji, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir

H3: Tarım faaliyetleri, uygulamalar ve iĢ gücü, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir.

H4: Tarım finansmanı, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir

H5: Üretici komisyoncu iliĢkisi, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir.

H6: Devlet desteği ve politikaları, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir.

Tarım Sektörüne

Genel BakıĢ

Tarımsal

Pazarlama ve

Strateji

Tarım Finansmanı

Tarım Faaliyetleri

Uygulamalar ve ĠĢ

Gücü

YAġ

SEBZE

ve

MEYVEÜRETĠMĠ

Üretici

Komisyoncu

ĠliĢkisi

Devlet Desteği

ve Politikaları

Tarım

Organizasyon ve

Örgütlenmeleri

Çevre Bilinci ve

Sürdürülebilirlik

H1

H2

H3

H4

H5

H6

H7

H8

77

H7: Tarım organizasyon ve örgütlenmeleri, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir.

H8: Çevre Bilinci ve Sürdürülebilirlik, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir.

4.8. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

AraĢtırmanın evrenini Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve

meyve üreticileri oluĢturmaktadır. AraĢtırma evrenin tamamına ulaĢmak mümkün

olmadığından örneklem seçiminin ve analizlerin belirlenen örneklem üzerinden

gerçekleĢtirilmesinin uygun olacağı düĢünülmüĢtür. Örnekleme yöntemi olarak basit

tesadüfî örnekleme yöntemi kullanılmıĢtır. Örneklem büyüklüğü Türkiye Ziraat Odaları

Birliği Serik Ziraat Odası BaĢkanlığından 22.06.2016 tarihli 97978395.16.57 sayılı

dilekçe (bkz. Ek 2) ile öğrenilen 17.685 kayıtlı çiftçi sayısı üzerinden hesaplanarak

belirlenmiĢtir. Ana kitleyi temsil edecek örneklem büyüklüğünün belirlenmesi;

n = N x p x q x t2 / [(N-1) x d

2 +p x q x t

2] formülünden faydalanılarak hesaplanmıĢtır

(BaĢ, 2001: 45):

n=Örnekleme alınacak birey sayısı

N= Hedef kitledeki birey sayısı

p= Ġncelenen olayın görülüĢ sıklığı (gerçekleĢme olasılığı)

q= Ġncelenen olayın görülmeyiĢ sıklığı (gerçekleĢmeme olasılığı)

t= Belirli bir anlamlılık düzeyinde, t tablosuna göre bulunan teorik değer

d= Olayın görülüĢ sıklığına göre kabul edilen ± örnekleme hatasıdır

Bu formül kullanılarak evren için % 95 güven aralığında, ± % 5 hata seviyesi ile

gerekli örneklem büyüklüğü aĢağıdaki gibi hesaplanmıĢtır.

n=17.685 x 0,5 x 0,5 x (1,96)2 / [(17.685 -1) x (0,05)

2 + 0,5 x 0,5 x (1,96)

2]= 376,013

4.9. Veri Toplama Aracı

Bu çalıĢmada, Antalya‗nın Serik ilçesinde yaĢ sebze ve meyve üreticilerinin

mevcut durumunu, sorunlarını ortaya koymak ve bu sorunlara uygun çözüm önerileri

78

geliĢtirmek hedeflenmiĢtir. AraĢtırmanın yöreyi ve Türkiye‘yi temsil edebilmesi

amacıyla, Antalya Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, istatistiki bilgileriyle

birlikte, Türkiye Ziraat Odaları Birliği Serik Ziraat Odası BaĢkanlığından 22.06.2016

tarihli 97978395.16.57 sayılı dilekçe (bkz. Ek 2) ve Serik Kaymakamlığı Ġlçe Gıda,

Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden 22.06.2016 tarihli 3708 sayılı dilekçe (bkz. Ek 3)

ile elde edilen istatistiki bilgilere yer verilmiĢtir. AraĢtırma verileri Antalya‘nın Serik

ilçesinde faaliyet gösteren 425 yaĢ sebze ve meyve üreticisine uygulanan yüz yüze anket

uygulaması sonucunda elde edilmiĢtir. Anket formu araĢtırmacı tarafından tarım sektörü

genel durumu, tarımsal pazarlama ve stratejileri, tarım faaliyetleri ve iĢ gücü, tarım

finansmanı, üretici komisyoncu iliĢkisi, devlet desteği ve politikaları, tarımsal

faaliyetlerin organizasyonu ve örgütlenme, yaĢ sebze ve meyve üretimi, çevre bilinci ve

sürdürülebilirlik baĢlıkları doğrultusunda düzenlenmiĢtir.

Tarım Sektörüne Genel Bakış:

Ülkelerin ve toplumların kalkınmasında önemli bir unsur olan tarım sektörüne

verilen önem küreselleĢmeyle birlikte hızla değiĢen pazar Ģartları ve artan rekabet

ortamı nedeniyle giderek artmaktadır. Türkiye, içinde bulunduğu jeopolitik konumu,

sahip olduğu ekolojik çeĢitlilik nedeniyle tarımsal üretim açısından önemli bir

noktadadır (Doğan vd., 2015). DeğiĢen tarım sektöründeki stratejik konuları; küresel

talep ve rekabet, farklılaĢtırılmıĢ ürünler, biyoteknoloji, biyolojik ve hassas üretim,

değer zincirleri oluĢumu, ekolojik tarım, artan risk, daha çok çeĢitlilik baĢlıkları altında

değerlendirmiĢtir. Boehlje ve diğ., (2003). Tarım sektörü insanlığın yaĢamını

sürdürebilmesi, milli gelir ve istihdama olan katkısı, ihracatı doğrudan ve dolaylı olarak

etkilemesi, diğer sektörlere hammadde ve sermaye sağlaması ve ekolojik dengenin

korunması ile birlikte biyolojik çeĢitliliğin artırılmasını, sürdürülebilir rekabet avantajı

sağlaması nedeniyle dünya genelinde vazgeçilemez bir sektördür. Bu nedenle tarım

sektörü, ekonomik sosyal ve çevresel faktörleriyle, toplumun bütün kesimini

ilgilendirmektedir (Doğan vd,. 2015).

79

Tablo 4. 1. Tarım Sektörüne Genel Bakış

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları

Soru Kaynağı

Tarım

Sektörüne

Genel Bakış

1 Ülkenin ekolojik yapısı ve ürün

çeĢitliği tarım sektöründeki etkinliğini

artırır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

12 Ülkemizde tarım sektöründe teknoloji

kullanımı yetersiz.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

18 Tarım alanlarının ve iĢletmelerin

küçülmesi önlenmeli

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

26 GeliĢen bir ekonomimin en önemli

sektörü tarımdır.

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

31 Tarım arazilerinin terk edilmesi tarım

dıĢı kullanımı tarımı olumsuz etkiliyor.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

36 Ürün değerlendirme ve pazarlama

konusunda eksiklikler yaĢıyoruz.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

38

Küçük ölçekli üretim yapan çiftçilerin

tarım iĢletmeleriyle rekabeti çok zor.

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

Tarımsal Pazarlama ve Stratejileri

Yulafcı ve Cinemre (2007) Tarımsal pazarlamayı tarım ürünlerinin üreticilerden

tüketicilere ulaĢtırılıncaya kadar zaman, mekân, Ģekil ve mülkiyet konularında faydalar

sağlayarak gerçekleĢtirilen hizmetler bütünü Ģeklinde tanımlamıĢlardır. Çiftçiler

tarımsal pazarlama eğitimi eksikliğinden dolayı değiĢmekte olan piyasa koĢullarını

yeterince değerlendirip fırsata çevirme konusunda yetersizdir (Engle ve Quagrainie,

2006: 4). Yoğun rekabetçi bir yapıya sahip tarım sektöründe hedef pazarın özelliklerini

dikkate almayan pazarlama stratejisinin baĢarılı olması mümkün değildir (Polat ve

AvĢar, 2004: 212). Tarımsal faaliyetlerde pazarlamanın profesyonelce

yapılamamasından kaynaklı problemler yaĢanmakta ve stratejilere ihtiyaç

duyulmaktadır (Dere, 2006). Tarımsal üretim ve pazarlamanın sürekliliğini ve kalitesini

artırmak, dünya eğilimlerine uyumlu tarımsal politika ve stratejiler yanında bilimsel

çalıĢmalar doğrultusunda hareket etmekle sağlanabilir (Erdinç ve Erdinç, 2014: 49).

80

Tablo 4. 2. Tarımsal Pazarlama ve Strateji

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru No

Anket Soruları

Soru Kaynağı

Tarımsal

Pazarlama ve

Strateji

3

Sanayi talebine uygun bitkisel üretimin

sağlanması yeni bir pazar oluĢturur.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

6 Ġklim ve coğrafi yapı nedeniyle ürün

çeĢitliğine sahip olmak tarımda strateji

geliĢtirmemizi kolaylaĢtırır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

8

Dünya liderliğine sahip olduğumuz tarım

ürünlerimiz tarımsal ihracatımızı artırır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

19

Tarım ürünlerinin depolanması ve Pazar

alt yapısı konusunda yetersiziz

TOBB (2013)

den AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

21 SözleĢmeli üretimin yapılması pazar

sorununa bir çözümdür.

TOBB (2013) den

uyarlanmıĢtır

25 Ekonomik açıdan stratejik avantajlı

ürünlerin üretimi artırılmalıdır.

TOBB (2013) den

uyarlanmıĢtır

46 Toptancı hallerindeki iĢ yerleri ile semt

pazarlarındaki satıĢ yerlerinin en az %10

üreticiye ayrılmalı

Gözener ve Sayılı,

(2011)

47 Toptancı hallerinde müzayede, depolama,

ambalajlama tesisleri kurulmalı.

Gözener ve Sayılı,

(2011)

54 Düzenlenen festivaller coğrafi açıdan

ürünlerin tanıtımında ve pazarlanmasında

katkı sağlar.

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

56 Bölgesel planlı üretimin yapılması

uzmanlaĢma ile birlikte ulusal ve

uluslararası pazarlarda tanınmasını sağlar

(Finike portakalı )

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

58 Çiftçilerin biliĢim teknolojilerini

kullanarak hava durumu, piyasa, tarımsal

destekler, teknik bilgilere kolayca

ulaĢması pazar fırsatı yakalaması

açısından stratejik öneme sahiptir.

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

59

Ġnternet üzerinden ürünlerimin satıĢını

gerçekleĢtiriyorum

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

60

Kırsal turizmin desteklenmesi yöresel ve

geleneksel ürünlerin satıĢını artırır.

TOBB (2013) den

uyarlanmıĢtır

81

Tarım Faaliyetleri Uygulamalar ve İş Gücü

Ġnsanların hayvansal, bitkisel ve diğer maddelere olan gereksinimlerini

karĢılamak amacıyla faaliyet gösteren ziraat planlanmıĢ değiĢik üretim sistemlerini ele

alan geniĢ bir terim olarak ifade edilmektedir (URL1, 2017). Cramer vd.(2010) Tarımsal

ekonomiyi insanların tarımsal üretim sırasında teknoloji, arazi, laboratuvar, sermaye, iĢ

gücü ve yönetim kavramları gibi üretim kaynaklarını nasıl kullandıklarını inceleyen

sosyal bir bilim dalı olarak tanımlamıĢlardır. Ülkemizde 2004 yılında yayımlanan ―Ġyi

Tarım Uygulamalarına ĠliĢkin Yönetmelik‖ ile hayatımıza giren iyi tarım

uygulamalarını kaliteli ürün yetiĢtirmek büyük önem taĢımaktadır (TOBB, 2013).

Tarımsal faaliyetler Türkiye‘de büyük bir nüfus kitlesi için istihdam oluĢturmaktadır

(Sıray ve Akçay, 2010: 43). Türkiye de tarımsal üretim sürecinde ücretsiz aile iĢçiliği ve

mevsimlik tarım iĢçiliği yaygın Ģekilde karĢımıza çıkmaktadır. Yasaların

uygulanmaması, Kayıt dıĢılık, örgütsüzlük ve iĢ kaybı endiĢesi, tarım iĢçilerinin sosyal

güvenlik haklarını arama konusunda isteksiz davranıĢ sergilemelerine sebep olmaktadır

Kırsalda ―iĢveren‖ olarak çalıĢan kadınların oranının düĢüklüğü dikkat çekmektedir.

Kadın iĢgücünün büyük bir çoğunluğu ücretsiz aile iĢçisi konumunda istihdamda yer

almaktadır (Gülçubuk, 2017: 576).

Tablo 4. 3. Tarım Faaliyetleri Uygulamalar ve İş Gücü

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları Soru Kaynağı

Tarım Faaliyetleri

Uygulamalar ve İş

Gücü

2 Ġyi tarım uygulamaları üretimde

yaygın Ģekilde kullanılmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

4 Tarımsal sanayinin çeĢitlenmesi

üretimin çeĢitlenmesini sağlar.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

7 Geleneksel tarımsal üretim

kültürümüz havza üretimine

geçiĢi kolaylaĢtırır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

17 Pazar ihtiyacına göre üretim

planlamasına göre üretim

çeĢitlendirilmelidir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

22 Ġyi tarım uygulamaları

desteklemelerini kullanıyorum

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

32 ĠĢ gücünün emek yoğun tarım

faaliyetlerinde çalıĢma isteksizliği

var.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

52

Ġlçede gerçekleĢtirilen tarımsal

eğitim programlarını takip

ediyorum ve katılıyorum.

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

82

Tarım Finansmanı

GerçekleĢtirilen tarımsal faaliyetler, ekonomik kalkınmanın finansmanını

sağlamamaktadır. Tarımsal faaliyetlerin gerçekleĢtirilmesi için kullanılan üretim

girdilerinin diğer sektörler aracılığıyla sağlaması tarım dıĢı sektörleri geliĢtirirken aynı

zamanda tarımsal ürünleri talep eden diğer sektörler, tarımın geliĢmesini sağlamaktadır

(Boz ve Volkan, 2006). Tarım iĢletmelerinde kar marjının düĢük olması, belirli

dönemlerde tarımsal faaliyetlerin gerçekleĢtirilebilmesi nedeniyle; tarımsal kredilerin

diğer tür kredilerden farklı bir yapıda ve daha düĢük faiz oranlarıyla oluĢturulmasını

gerekli kılmaktadır (Yılmaz, 2008: 83). Küçük çaplı aile iĢletmesi Ģeklinde faaliyet

gösteren üreticiler ölçek ekonomisinden etkilenmektedirler. Bu nedenle kıt kaynaklar ile

önemli maliyetlerle karĢı karĢıya kalan çiftçiler ekonomik bir avantaj görmediği sürece,

yeniliklere, arazilerini iĢleme ve verimliliklerini artıracak yatırımları gerçekleĢtirme

yapma konusunda isteksiz davranıĢ sergilemektedirler (Castaño, 2001: 198 -200).

Ülkemizde tarım finansmanı örgütlü ve örgütlenmemiĢ kaynaklar aracılıyla

karĢılamaktadır. Örgütlü finansman araçları resmi nitelikteki finansal kurum ve

kuruluĢlar aracılığıyla, örgütsüz finans araçları ise bireysel borçlanmayla

gerçekleĢtirilmektedir (Yılmaz, 2008: 83).

Tablo 4. 4. Tarım Finansmanı

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları

Soru Kaynağı

Tarım

Finansmanı

9

Girdi kullanımında dıĢa bağımlılık

maliyeti artırmaktadır

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

11 Tarımsal üretimde planlama eksikliği,

fiyatlarda yıllık dalgalanmaların

yaĢanmasına neden olur.

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

16 Çiftçilerin girdi maliyetleri ölçek

ekonomisinden etkilenmemeleri için

düĢürülmelidir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

34 Kredilerini ödeyemeyen üreticilerin

arazilerin ve üretim araçlarının özel

finans kuruluĢlarınca haciz edilmesi

üretimin durmasına neden oluyor.

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

45

Toptancı hali iç ve dıĢ iĢlem maliyetleri

azaltılmalı

Gözener ve Sayılı,

(2011)

83

Üretici Komisyoncu İlişkisi

Türkiye‘de tarımsal pazarlamada üreticiden ve son tüketiciye gelene kadar

haller, tüccarlar, perakendeciler ve iĢleyici firmalar gibi aracıların yer aldığı uzun

pazarlama kanalları ile ürün kayıplarının yaĢandığı, hizmetlerin yetersiz kaldığı, yüksek

pazar paylarının ortaya çıktığı pazarlama sistemi kullanılmaktadır (Tüfekçi ve Tüfekçi,

2006). Ürünlerin toptan satıĢını gerçekleĢtirmek amacıyla kendi adına veya baĢkası

hesabına komisyon esası üzerinden çalıĢanlara komisyoncu denilmektedir. Türkiye’de

satın alıma ve fiyatlandırmada aracıların (tüccar ve komisyoncuların) etkisi önemli

ölçüde hissedilmektedir (Yulafcı ve Cinemre, 2007: 264). Her üretici komisyoncusunu

seçmekte serbesttir. Kısa süreli nakit ihtiyacını gidermek için banka iĢlemleriyle

uğraĢmak ve faiz ödemek istemeyen çiftçiler finansman ihtiyacını komisyoncudan

sağlamak için ürününü avans talebinde bulunduğu komisyoncuya satma Ģartı ile nakit ve

ayni olarak avans talep edebilmektedir. Bu durum, üreticinin komisyoncuya bağlı

kalmasına neden olmaktadır. Küçük aile iĢletmesi olan üreticinin gelir düzeyinin düĢük

olması, üretimden elde ettiği gelirlerin dövize bağlı olan girdilere ve komisyoncuya

gitmesi ile üretici kârları çok düĢmektedir ( AktaĢ-Çimen, 2001: 12).

Tablo 4. 5. Üretici Komisyoncu İlişkisi

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları

Soru Kaynağı

Üretici

Komisyoncu

ilişkisi

39 Üreticilerin pazarlama faaliyetleri içinde

etkin rol almaması aracı sayısındaki artıĢ

üretici ve tüketici memnuniyetini

azaltıyor

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

40 Çiftçiler düĢük üretim kapasitesi yüksek

maliyet nedeniyle ihracat faaliyetlerinde

aracıları kullanıyorlar.

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

41 Ürünlerin sebze meyve halleri üzerinden

pazarlama zorunluluğu serbest rekabeti

olumsuz yönde etkilemektedir.

Gözener ve Sayılı,

(2011) den

uyarlanmıĢtır

42 Ürünlerin gıda güvenliğini ve

izlenebilirliğinin sağlanmasına uygun

mekanizmalar bulunmamakta.

Gözener ve Sayılı,

(2011)

43 Üreticilerin mallarını pazarlama

imkânları yetersiz.

Gözener ve Sayılı,

(2011)

44 Komisyoncular aracılar fiyat belirlemede

etkin rol oynuyorlar

Gözener ve Sayılı,

(2011)

84

Devlet Desteği ve Politikaları

Gıda Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından örtüaltı tarımının ve seracılığın

geliĢtirilmesi amacıyla farklı destekler sunulmaktadır. Bu uygulamalar Ģüphesiz önemli

katkılar sağlamaktadır. Belirli konularda bilgilendirilmeye ve yönlendirilmeye ihtiyaç

duyan üreticilere parasal destekler yanında eğitim ve danıĢmanlık hizmetleri de

verilmelidir (Daka vd., 2012: 184). Tarımsal Pazarlama Daire BaĢkanlığı‘nın BaĢlıca

görevleri: Pazar araĢtırmalarını gerçekleĢtirerek, tarımsal pazarlama strateji, hedef ve

planlarının belirlenmesi ve geliĢtirilmesini sağlamak. Tüketici eğilimlerini izleyerek,

tarım ürünlerinin pazarlanması kapsamında tarımsal üretimi planlama çalıĢmalarını,

gerçekleĢtirmek. Tarımsal örgütlerin üretim ve hizmet arzlarının, yurt içi ve yurt dıĢı

pazarlama imkânlarını araĢtırmak. Tanıtım etkinlikleriyle, görsel ve yazılı basın

iĢbirliğini sağlamak. Sürdürülebilir kaynak kullanımının ön plan da tutan, kırsal

kalkınma amaçlı geliĢme eksenleri ile tarım sektöründe pazarlamaya yönelik yeni

yatırım alanlarını belirleyici çalıĢmalarını gerçekleĢtirmek yaygınlaĢtırmak (URL,4 ).

Tablo 4. 6. Devlet Desteği ve Politikaları

Ölçüm

Aracının

İsmi

Anke

t

soru

No

Anket Soruları Soru Kaynağı

Devlet Desteği ve

Politikaları

5 Devlet destekli tarım sigortalarının

varlığı üreticiler için önemlidir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

13 Bölgesel kalkınma politikalarının

etkinliği için planlı tarım uygulaması

yapılmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

24 Küçük ve orta ölçekli tarımsal sanayi

iĢletmeleri desteklenmelidir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

33 Ekonomik ve siyasi krizlerin, uluslararası

ticari bloklaĢmaların üreticiye olan etkisi

devlet kanalıyla azaltılmalıdır.

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

37 Üretici örgütlerine yönelik finansman

kolaylığı ve vergi indirimi sağlanmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

48 Üreticinin korunması için alım satım

iĢlemlerinde düzenlenen sözleĢmelerin

asgari Ģartlarının belirlenmesi gerekiyor.

Gözener ve Sayılı,

(2011)

53

Devlet kurumlarının desteği olmadan

üreticilerin birlikte hareket edeceği

pazarlama organizasyonları

oluĢturulamaz.

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

85

Tarım Organizasyonu ve Örgütlenme

Tarımsal Örgütlenmeler üreticilere, tarımsal girdi maliyetini azaltma, daha iyi

ürün fiyatları, pazarlık gücünü artırma, katma değerden daha fazla pay alabilme, teknik

bilgi edinme kolaylığı gibi avantajlar sağlamaktadır (Sayın ve Sayın, 2004: 466). Türk

tarım ve gıda sektörünün uluslararası rekabette baĢarılı bir geleceğe hazırlanması için,

tüm paydaĢ kurumlar; tarım ve gıda sektöründe faaliyet gösteren üretici örgütleri, kamu

kurumları, ticaret ve sanayi kuruluĢları, üniversite araĢtırma kurumları ve dıĢ ticaret

kurumları ile üreticilerin ve tüketicilerin iĢ birliği ve güç birliği uygulayarak hareket

etmesi gerekmektedir (URL,5).

Tablo 4. 7. Tarım Organizasyonu ve Örgütlenme

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları Soru Kaynağı

Tarım

Organizasynu ve

Örgütlenme

10 Tarım ürünlerinde piyasa

düzenleme ve müdahale kuruluĢları

yetersizdir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

14 Tarım sektöründe mesleki ve sivil

örgütlenme yaygınlaĢtırılmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

15 Üretici organizasyonları etkin ve

güçlü olmalı

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

28 Tarımsal AR-GE çalıĢmalarında

STK, kamu, özel sektör ve

üniversiteler iĢ birliği yapmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı tarafından

geliĢtirilmiĢtir

49 Üreticiler birlikte hareket

edebilseler daha yüksek fiyattan

satabilirler

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

50

Üreticiler arasında güven

ortamımın sağlanmamasından

dolayı, birlikte hareket etmiyorlar.

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

Yaş Sebze ve Meyve Üretimi

Türkiye, elveriĢli iklim koĢulları ve sahip olduğu geniĢ tarımsal arazi

bakımından tarıma elveriĢli bir konumunda olan ülkemizde birçok sebze ve meyve

çeĢidi yetiĢtirilmektedir (Akbay vd., 2005: 104). Birim alanlarda tarımsal üretim

açısından daha yüksek fayda etmek için, bitki yetiĢtirmek için elveriĢli iklim

koĢullarının olmadığı dönemlerde, bitkisel üretim için gerekli olan geliĢim koĢullarının

oluĢturulmasını sağlayan sera ile yüksek ve alçak plastik tünellerde gerçekleĢtirilen

örtüaltı yetiĢtiriciliğine verilen önem de artmıĢtır (ĠĢbecer, 2010). YaĢ sebze ve

86

meyvelerin istenen zamanda ve taze olarak tüketilmesinde önemli bir pazarlama

fonksiyonunu yerine getiren tedarik kanalları ürünlerin istenilen Ģekil, yer ve zamanda

satın alınabilmesini sağlamaktadır (Akpınar vd., 2009). Türkiye'de yaĢ sebze meyve

üretim miktarının yüksek olmasına rağmen meyve ve sebze çeĢitlerinin uluslararası

piyasalarda talep edilen çeĢitlere uyumlu olmaması ve üretimden tüketime yüksek

oranlarda kaliteli gıda kaybının yaĢanması nedeniyle ihracatın üretime oranı çok

düĢüktür. Ülkemizde yetiĢmeyen türleri, gıda sanayi hammadde ihtiyacını ve sezon dıĢı

talebimizi karĢılamak amacıyla ürün ithal etmekteyiz (Akbay ve diğ.2005: 104).

Tablo 4. 8. Yaş Sebze ve Meyve Üretimi

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları

Soru Kaynağı

Yaş Sebze ve

Meyve

Üretimi

51

YaĢ sebze ve meyve üretiminde

yeterli teknik bilgi ve beceriye

sahibim.

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

55 YaĢ sebze ve meyve satıĢ fiyatlarının

belirlenmesinde üreticilerin hiçbir

Ģekilde etkisi olmuyor.

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

57

YaĢ sebze ve meyve pazarlamasının

geliĢtirilmesi konusunda her türlü

destek veririm

Dere (2006) dan

uyarlanmıĢtır

Çevre Bilinci ve Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilirlik açısından günümüzün en önemli sorunlarından biri olan iklim

değiĢikliğini hafifletmek amacıyla uygulanan tarım stratejileri; Metan ve azot oksit

emisyonlarının azaltılması, fosil enerji kullanımını ikame etmek için alternatif enerji

kaynaklarının kullanılması, tarımsal faaliyetlerde iklim değiĢikliğine uyum sürecini

destekleyen projelere finansal destek sağlanmasıdır. Teknolojik geliĢmelerle birlikte

bitki ıslahı, sulama yönetimi, bilgi ve iletiĢim uygulamaları ile toprak kalitesinin ve su

kaynaklarının iyileĢtirilmesi, iklim değiĢikliğine karĢı direncin arttırılması amacıyla

uygulana bilen önemli tedbirlerdir (Onesena vd., 2011: 109-110). Risk ve belirsizlik

Kusurlu bilginin bir yansıması olduğu için, risk ve belirsizlik bilgi eksikliği ile

iliĢkilendirilir. Makro ortamların doğal (iklim, zararlı saldırıları), ekonomik

(öngörülemeyen pazarlar) ve sosyo-politik (güvenilmez politikalar) belirsizliklerinden

dolayı, çiftçiler faaliyetleri sırasında risk yaĢamaktadırlar (Castaño, 2001: 36).

87

Tablo 4. 9. Çevre Bilinci ve Sürdürülebilirlik

Ölçüm

Aracının İsmi

Anket

soru

No

Anket Soruları

Soru Kaynağı

Çevre Bilinci

ve

Sürdürülebilirlik

20

Toprak ve su kaynakları

kullanımında sürdürülebilir

yöntemler geliĢtirilmelidir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

23 Tarımsal üretimde çevre ile

uyumlu girdi ve teknoloji

kullanımı yaygınlaĢtırılmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

27 Yenilenebilir enerji kaynakları

ile enerji maliyetleri

düĢürülebilir.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

30 Toprak kirliliği, suyun bilinçsiz

kullanımı iklim değiĢikliği

tarımsal üretimi olumsuz

etkiliyor.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

35

Genç nüfusun tarıma azalan

ilgisi artırılarak tarım

faaliyetlerinin sürekliliği

sağlanmalıdır.

TOBB (2013) den

AraĢtırmacı

tarafından

geliĢtirilmiĢtir

Anket formu iki bölümden oluĢmaktadır ilk bölümde 5‘li Likert ölçeğine göre

hazırlanmıĢtır (1-Kesinlikle Katılmıyorum, 2-Katılmıyorum, 3-Kararsızım, 4-

Katılıyorum ve 5-Kesinlikle Katılıyorum) 60 ifadeye yer verilmiĢtir. Ġkinci bölümde

demografik özellikler ve çiftçilik faaliyet uygulamalarıyla ilgili sorulara yer verilmiĢtir.

Anket verilerinin analizinde SPSS istatistik paket programından yararlanılmıĢtır.

AraĢtırma sonuçlarının güvenilir ve genellenebilir olması için araĢtırmalarda

gerçekleĢtirilen istatistiksel testlerin mümkün olduğunca parametrik test olması istenen

bir durumdur. Bu sebeple de parametrik testlerin yapılabilmesi için verilerin

dağılımımın önceden bilinmesi gerekir (Can, 2014: 81). Ġstatistiksel araĢtırmalarda

birçok analizi uygulaya bilmek için veri dağılımının normal ya da normale yakın olması

beklenmektedir. Verilerin dağılımını görebilmek için AraĢtırmada yer alan gözlem

sayısı ön planda tutularak normallik testi kapsamında Kolmogrov Smirnov ve Shapiro

Wilks test yöntemlerinin kullanımı önerilmektedir ( Kalaycı, 2006: 10).

88

Tarım sektörü genel durumu, tarımsal pazarlama ve stratejileri, tarım faaliyetleri

ve iĢ gücü, tarım finansmanı, üretici komisyoncu iliĢkisi, devlet desteği ve politikaları,

tarımsal faaliyetlerin organizasyonu ve örgütlenme, yaĢ sebze ve meyve üretimi, çevre

bilinci ve sürdürülebilirlik baĢlıkları adı altında araĢtırmacı tarafından gruplandırılan

ölçüm aracı guruplarına normallik testi gerçekleĢtirilmiĢtir. Ölçüm aracı guruplarının

tamamının normal dağılım gösterdiği sonucuna ulaĢılmıĢtır.

4.10. Pilot Uygulama

Uygulamalı bir sosyal araĢtırmaya yönelik olarak geliĢtirilen tutum ölçeğinde

bilgi tutum ve davranıĢlarla ilgili tüm ifadelere katılımcıların verdiği cevaplar ile

ölçekten alınan toplam puan arasındaki iliĢki miktarı geçerlilik ve güvenilirlik testleriyle

gerçekleĢtirilmektedir. Anket geçerlilik ve güvenilirlik çalıĢmalarının ana çalıĢmaya

geçilmeden önce ön çalıĢma üzerinde gerçekleĢtirilmesi daha doğru olur (Aslantürk,

2010: 159). AraĢtırma verileri Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve

meyve üreticilerine uygulanan anket sonucunda elde edilmiĢtir. Dere (2006), Gözener

ve Sayılı (2011) ve TOBB (2013)‘ün çalıĢmalarından yola çıkılarak geliĢtirilen Anket

formu ölçeğinin anlaĢılır olup olmadığını belirlemek ve eksikliklerin giderilmesi

amacıyla ön çalıĢma uygulanmıĢtır. Ön çalıĢma kapsamında yüz yüze anket tekniği ile

50 üreticiye anket formu uygulanarak güvenilirlik analizi gerçekleĢtirilmiĢ katılımcıların

tavsiye ve görüĢleri alınarak düzenlemeler yapılmıĢtır. Ön çalıĢma sonucunda elde

edilen genel güvenilirlik değeri (Cronbach Alpha Katsayısı) 0,870 olarak tespit

edilmiĢtir. Cronbach Alpha değeri 0,60≤α<0,80 arasında ise ölçek oldukça güvenilir;

0,80≤α<1,00 arasında yer alan ölçek yüksek derecede güvenilirdir. Güvenirlilik katsayı

1‘e yaklaĢtıkça ölçekte yer alan maddelerin iç tutarlılığının yüksek olduğu sonucuna

ulaĢılmaktadır. (Kalaycı, 2008: 405).

4.11. Araştırmanın Bulguları ve Bulguların Yorumlanması

Bu bölümde SPSS programı ile gerçekleĢtirilmiĢ olan analizler, elde edilen

bulgular ve yorumlamalar yer almaktadır. Yapılan analizler güvenilirlik analizi (1),

frekans analizi (2), korelasyon analizi (3), çoklu regresyon analizi (4), AĢağıda bulunan

alt baĢlıklarda yapılan analizler ve elde edilen bulgular detaylı bir Ģekilde

açıklanmaktadır.

89

4.11.1. Güvenirlik Analizi

Güvenilirlik analizi, ölçme aracını oluĢturan ifadeler ve ifadelere verilen

cevapların kendi aralarındaki tutarlılığını ölçmek amacıyla kullanılan analiz yöntemidir.

Bir ölçeğin güvenilir olması, katılımcıların tutarlı cevaplar verdiğini gösterir.

Güvenirlilik analizi için Cronbach Alfa Tekniği, en çok kullanılan teknikler arasındadır.

Güvenilirlik katsayısı 0,00 ile +1,000 arasında bir değere karĢılık gelmektedir ve 1‘e

yaklaĢtıkça güvenirlilik artmaktadır (Aslantürk, 2010: 159). Cronbach Alpha değeri

aĢağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Tablo 4. 10. Güvenirlik Analizi

Cronbach's Alpha N

0,841 60

Cronbach Alpha değeri 0,60≤α<0,80 arasında ise ölçek oldukça güvenilirdir.

Cronbach Alpha değeri 0,80≤α<1,00 arasında ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir

(Lorcu, 2015: 208). Ölçeklerin 1‘e yakın değerler alması ölçeklerin güvenilir olduğunu

göstermektedir. Güvenilirlik analizi sonucu elde edilen verilerin genel güvenilirlik

değeri (Cronbach Alpha Katsayısı) 0,841 olarak tespit edilmiĢtir. Bu sonuca göre ölçek

yüksek derecede güvenilirdir ölçekte yer alan maddelerin iç tutarlılığının yüksek olduğu

sonucuna ulaĢılabilir.

4.11.2. Frekans Analizleri

Frekans analizleri katılımcıların demografik özelliklerine göre frekans dağılımı,

katılımcıların çiftçilik faaliyet uygulama ifadelerinin frekans dağılımları baĢlıkları ile

değerlendirilmiĢtir.

4.11.2.1. Katılımcıların Demografik Özelliklerine Göre Frekans Dağılımı

AraĢtırmaya katılan çiftçilerden elde edilen demografik verilerin frekans

analizleri sonucunda elde edilen cinsiyet, medeni durum, yaĢ, eğitim durumu, çiftçilik

deneyim süreleri ve hane halkı kiĢi sayısı dağılımları Tablo 4.11.'da sunulmaktadır.

90

Tablo 4. 11. Katılımcıların Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı

DEĞĠġKENLER FREKANS

YÜZDE KÜMÜLATĠF YÜZDE

CĠNSĠYET

Kadın 183 43,1 43,1

Erkek 242 56,9 100

MEDENĠ DURUM

Evli 334 78,6 78,6

Bekâr 91 21,4 100

YAġ

17-27 13 3,1 3,1

28-38 66 15,5 18,6

39-49 185 43,5 62,1

50-60 140 32,9 95,1

61 ve üzeri 21 4,9 100

EĞĠTĠM DURUMU

Okur-yazar 3 0,7 0,7

Ġlköğretim 160 37,6 38,4

Orta öğretim 32 7,5 45,9

Lise 111 26,1 72,0

Ön lisans 36 8,5 80,5

Lisans 83 19,5 100

ÇĠFTÇĠLĠK DENEYĠMĠ

1-5 38 8,9 8,9

6-10 80 18,8 27,8

11-15 114 26,8 54,6

16-20 97 22,8 77,4

21-25 49 11,5 88,9

26 yıldan fazla 47 11,1 100

HANE HALKI SAYISI

1 kiĢi 8 1,9 1,9

2 kiĢi 57 13,4 15,3

3 kiĢi 22 5,2 20,5

4 kiĢi 195 45,9 66,4

5 kiĢi 130 30,6 96,9

6 kiĢi 10 2,4 99,3

7 kiĢiden fazla 3 0,7 100

Tablo 4.11 ‗de katılımcıların demografik özelliklerine göre dağılımı tablosuna

göre; araĢtırmaya katılan ve geçerli cevap veren 425 kiĢiden 183 (%43,1)'i kadın, 242

(%56,9)'u erkektir. Katılımcıların 334 (%78,6)'sı evli, 91(%21,4)‘ü bekârdır.

AraĢtırmaya katılan kiĢilerin yaĢ dağılımı incelendiğinde 17-27 yaĢ aralığında 13 kiĢi,

28-38 yaĢ aralığında 66 kiĢi, 39-49 yaĢ aralığında 185 kiĢi, 50-60 yaĢ aralığında 140 kiĢi

ve 61 yaĢ üzerinde 21 kiĢi yer almaktadır. Katılımcıların büyük çoğunluğu %43,5

oranıyla 39-49 yaĢ aralığında yer almaktadır. AraĢtırma verilerine göre katılımcıların

91

%37,6‘sının ilkokul, %7,5‘nin ortaokul, %26,1‘inin lise, % 8,5‘inin ön lisans,

%19,5'inin lisans mezunu olduğu anlaĢılmaktadır. AraĢtırmaya katılanların büyük

çoğunluğu ilkokul mezunudur. AraĢtırma verilerine göre katılımcıların 38 (%8,9)‘unun

1-5 yıl arasında, 80 (%18,8)‘inin 6-10 yıl arasında, 114 (%26,8)‘inin 11-15 yıl arasında,

97 (%22,8)‘inin 16-20 yıl arasında, 49 (%11,5)‘inin 21-25 yıl arasında ve 47

(%11,1)‘nin 26 yıldan fazla çiftçilik deneyime sahip olduğu görülmektedir. Hane halkı

kiĢi sayısı verilerine göre ankete katılan 8 kiĢinin yalnız yaĢadığı sonucuna ulaĢılmıĢtır

ayrıca katılımcıların 195 (%45,9)‘unun hane halkının 4 kiĢiden ve 130 (%30,6)‘sının

hane halkının 5 kiĢiden oluĢtuğu sonucuna ulaĢılmıĢtır.

4.11.2.2. Katılımcıların Çiftçilik Faaliyet Uygulama İfadelerinin Frekans

Dağılımları

Tablo 4. 12. Katılımcıların Çiftçilik Faaliyet Uygulama İfadelerinin Frekans

Dağılımları

EVET HAYIR

Frekans Yüzde Frekans Yüzde

Üretim sırasında maliyet hesabı yapıyor

musunuz? 376 88,5 49 11,5

Düzenli yıllık gelir gider hesabı yapıyor

musunuz? 266 62,6 159 37,4

Düzenli olarak danıĢmanlığınızı yapan bir

ziraat mühendisi var mı? 237 55,8 188 44,2

Hasat sırasında diğer üreticilerle ortak

hareket ediyor musunuz? 142 33,4 283 66,6

Bağlı bulunduğunuz her hangi bir komisyon

var mı? 321 75,5 104 24,5

YaĢ sebze ve meyve üretimi ile ilgili özel

TV kanalları ve/veya tarımsal destek

sağlayan kuruluĢlardan yazılı basım ve

görsel yayın eğitim programlarından

yararlandınız mı?

158

37,2

267

62,8

Tablo 4.12.de Katılımcıların Çiftçilik Faaliyet Uygulamaları hakkında bilgi

veren Ġfadelerinin Frekans Dağılımları gösterilmiĢtir. Tabloya göre; katılımcıların 376

(%88,5)'i üretim sırasında maliyet hesabı yaptığını belirtirken 49 (%11,5)‘u maliyet

hesabı yapmadığını belirtmiĢlerdir. Katılımcıların 266 (%62,6)‘sı düzenli gelir gider

hesabı yaptığını belirtirken, 159 (%37,4)‘ü düzenli gelir gider hesabı yapmadığını

belirtmiĢtir. Tabloya göre katılımcıların 237 (%55,8)‘i düzenli olarak ziraat mühendisi

danıĢmanlığına ihtiyaç duyarken 188 (%44,2)‘sinin ihtiyaç duymadığı sonucuna

ulaĢılmıĢtır. Hasat sırasında katılımcıların %33,4‘ü diğer üreticilerle birlikte hareket

92

ederken, %66,6‗sı bireysel olarak hareket etmektedir. Üreticilerin bağlı olduğu

komisyon varlığının incelenmesi sonucunda katılımcıların 321 (%75,5)‘inin düzenli

olarak bir komisyonla çalıĢtığı, 104 (%25,5)‘inin düzenli olarak bir komisyona bağlı

olmadan faaliyet gösterdiği sonucuna ulaĢılabilir. YaĢ sebze ve meyve üretimi sırasında

ilgili özel TV kanalları ve/veya tarımsal destek sağlayan kuruluĢlardan yazılı basım ve

görsel yayın eğitim programlarından yararlanma durumu incelendiğinde 158

(%37,2)‘sinin bu materyalleri kullandığı, 267 (%62,8)‘inin kullanmadığı sonucuna

ulaĢılmıĢtır.

Tablo 4. 13. Yaş Sebze ve Meyve Üretim Finansman Teminimin İncelenmesi

EVET HAYIR

Frekans Yüzde Frekans Yüzde

Kredi kullanmıyorum (Öz sermaye) 77 18,1 348 81,9

Ziraat Bankası 279 65,6 146 34,4

Tarım Kredi KOOP. 276 64,9 149 35,1

Aracılardan (komisyon) Borç 267 62,8 158 37,2

BaĢkalarından Borç 68 16,0 357 84,0

Diğer Bankalardan Kredi 100 23,5 325 76,5

Tabloda 4.13. de Anket uygulamasına katılan üreticilerin yaĢ sebze ve meyve

üretim finansman teminimin hakkında bilgi veren Ġfadelerinin frekans dağılımları

gösterilmiĢtir. Tabloya göre; 425 üreticiden 77 kiĢi (%18,1)‘i üretim finansmanını öz

sermayesini kullanırken 348 kiĢi (%81,9)‘u kullanmıyor. 279 kiĢi (%65,6)‘sı Ziraat

bankası aracılıyla finansman sağlarken geriye kalan 146 kiĢi (%34,4)‘ü Ziraat bankasını

kullanmıyor. Üreticilerden 276 kiĢi (%64,9)‘u finansman sağlarken Tarım Kredi

Kooperatiflerini kullanırken 149 kiĢi (%35,1)‘i kullanmıyor. Aracılardan ve

komisyonculardan borç alarak finansman temini durumunun incelendiğinde 267 kiĢi

(%62,8)‘i borç alıyorken 158 kiĢi (%37,2)‘si borç almıyor. Ankete katılan üreticilerden

68 kiĢi (%16)‘sı baĢkalarından borç alıyorken 357 kiĢi (%84)‘ü baĢkalarından borç

almıyor. 100 kiĢi (%23,5)‘i diğer bankalardan alınan kredi ile finansmanını temin

ederken 325 kiĢi(%76,5)‘i diğer bankaları kullanmıyor.

93

Tablo 4. 14. Üretim Sorunlarının Çözümü Aşamasında Danışılan Kişi ve

Kurumların İncelenmesi

EVET HAYIR

Frekans Yüzde Frekans Yüzde

Tecrübem 336 79,1 89 20,9

AraĢtırmalarım 78 18,4 347 81,6

Ġ/Ġlçe Tarım Müdürlükleri 43 10,1 382 89,9

KomĢu 232 54,6 193 45,4

Akraba 117 27,5 308 72,5

Ziraat Mühendisleri 380 89,4 45 10,6

Diğer 5 1,2 420 98,8

Üretim sırasında karĢılaĢılan sorunların çözümünde üreticiler tablo 4.14.ya göre

öncelikle ziraat mühendislerine (F:380; %89,4), kendi tecrübelerine (F:336; %79,1),

diğer üreticilere yani komĢularına (F:232; %54,6) ve akrabalarına (F:117; %27,5)

danıĢmaktadırlar. Tabloya göre ankete katılan 425 üreticilerin 43 kiĢi (%10,1)‘i Ġl/ilçe

tarım müdürlükleri aracılıyla sorunlarına çözüm bulmaya çalıĢıyorlar. 78 kiĢi (%18,4)‗ü

araĢtırmaları sayesinde sorunlarına çözüm bulmaktadırlar.

Tablo 4. 15. Yaş Sebze ve Meyve Pazarı ile İlgili Bilgilerin Elde Edilmesi

EVET HAYIR

Frekans Yüzde Frekans Yüzde

Kooperatiflerden 74 17,4 351 82,6

Ziraat odasından 34 8,0 391 92

Ġlçe Tarım Müdürlüğünden 31 7,3 394 92,7

Komisyonculardan 318 74,8 107 25,2

Diğer üreticilerden 268 63,1 157 36,9

Medyadan 65 15,3 360 84,7

Ġhracatçı Firmadan 17 4,0 408 96,0

Ġnternetten 295 69,4 130 30,6

Tablo 4.15. ya göre 425 üreticiden elde edilen veriler doğrultusunda üreticiler,

yaĢ sebze ve meyve pazarı hakkında piyasa bilgilerini sırasıyla bağlı oldukları

komisyonculardan (F:318; %74,8), internetten (F:295; %69,4), diğer üreticilerden

(F:268; %63,1), kooperatiflerden (F:74; %17,4), medyadan (F:65; %15,3), ziraat

odasından (F:34; %8), ilçe tarım müdürlüğünden (F:31;%7,3) ve ihracatçı firmadan

(F:17; %4) öğrenmektedirler.

94

Tablo 4. 16. Üretim Sırasında Karşılaşılan Sorunların Önem Derecesine Göre Sıralanması

Üretim sırasında karşılaşılan

sorunların önem derecesi sıralaması

Boş

1.sıra 2.sıra 3.sıra 4.sıra 5.sıra 6.sıra 7.sıra 8.sıra Diğer Toplam

1

Ġlaç ve Gübre Temini F 12 245 57 30 34 9 2 24 12 0 425

% 2,8 57,6 13,4 7,1 8,0 2,1 0,5 5,6 2,8 0 100

2

Zirai Mücadele Konusunda

Yetersizlik

F 37 28 13 18 49 81 121 39 39 0 425

% 8,7 6,6 3,1 4,2 11,5 19,1 28,5 9,2 9,2 0 100

3

ĠĢçilik Masrafları ve Kaliteli ĠĢ

Gücü

F 0 23 75 58 174 84 10 1 0 0 425

% 0 5,4 17,6 13,6 40,9 19,8 2,4 0,2 0 0 100

4

Sulama ve Elektrik Maliyetleri F 20 20 162 82 56 39 32 14 0 0 425

% 4,7 4,7 38,1 19,3 13,2 9,2 7,5 3,3 0 0 100

5

Teknik Araç Yetersizliği F 20 4 39 15 33 40 147 120 7 0 425

% 4,7 0,9 9,2 3,5 7,8 9,4 34,6 28,2 1,6 0 100

6

Pazarlama Sorunları F 0 58 14 46 14 133 56 98 6 0 425

% 0 13,6 3,3 10,8 3,3 31,3 13,2 23,1 1,4 0 100

7

Yakıt Maliyeti

( kömür, odun, mazot vb.) F 0 50 69 156 65 31 22 30 2 0 425

% 0 11,8 16,2 36,7 15,3 7,3 5,2 7,1 0,5 0 100

8

YaĢ Sebze Meyve Üretimi

Hakkında Yetersiz Teknik

Bilgi

F 45 0 0 20 0 1 9 48 302 0 425

% 10,6 0 0 4,7 0 0,2 2,1 11,3 71,1 0 100

9 Diğer F 420 0 0 0 0 0 0 0 0 5 425

% 98,8 0 0 0 0 0 0 0 0 1,2 100

95

Tablo 4.16. Üretim Sırasında KarĢılaĢılan Sorunların Önem Derecesine Göre

Sıralanması bulguları;

YaĢ sebze ve meyve üreticilerinden üretim sırasında karĢılaĢtıkları sorunları

önem derecesine göre 1‘den baĢlayarak sıralamaları istenmiĢtir. Unutmamak gerekir ki

üreticiler sıralamada yer verdikleri sorunlar dıĢındaki sorunlarla da karĢılaĢmaktadırlar

ve problemlere verilen önem dereceleri üreticiden üreticiye değiĢiklik göstermektedir.

Üretim Sırasında KarĢılaĢılan Sorunların Önem Derecesine Göre Sıralanması

tablosu verilerine göre araĢtırmaya katılan 425 katılımcıdan elde edilen verilere göre

245 kiĢi (%57,6)‘sı ilaç ve gübre temininde yaĢadığı sorunları önem derecesine göre ilk

sırada yer vermiĢtir. Katılımcılardan 162 kiĢi (%38,1)‘i ikinci sırada sulama ve elektrik

maliyetine, 156 kiĢi (%36,7)‘si üçüncü sırada yakıt maliyetine ( kömür, odun, mazot

vb.), 174 kiĢi (%40,9)‘u dördüncü sırada iĢçilik masrafı ve kaliteli iĢ gücü sorununa,

133 kiĢi (%31,3)‘ü beĢinci sırada pazarlama sorununa yer vermiĢtir. Önem derecesine

göre altıncı sırada 147 kiĢi (%34,6)‘sı teknik araç yetersizliğine ve 121 kiĢi (%28,5)‘i

zirai mücadele konusunda yetersizlik sorununa yer vermiĢtir. Yedinci sırada 120 kiĢi

(%28,2)‘si teknik araç yetersizliği sorununa ve 98 kiĢi (%23,2)‘si pazarlama sorununa

yer vermiĢtir. Sekizinci sırada 302 kiĢi (%71,1)‘i yaĢ sebze meyve üretimi hakkında

yetersiz teknik bilgi soruna yer vermiĢtir.

Tabloya göre 20 kiĢi (% 4,7)‘si teknik araç yetersizliği, 12 kiĢi (%2,8)‘i ilaç ve

gübre teminini, 37 kiĢi (%8,7)‘si zirai mücadele konusunda yetersizliği,20 kiĢi(%4,7)‘si

sulama ve elektrik maliyetini ve 45 kiĢi(%10,6)‘sı yaĢ sebze meyve üretimi hakkında

yetersiz teknik bilgi sorununu önem derecesine göre sıralamada değerlendirmeye

almayarak bu kalemlerde sorun yaĢamadıklarını belirtmiĢlerdir.

Üreticilerin önem derecesine göre sıraladıkları sorunlar dıĢında, karĢılaĢtıkları

sorunlara ulaĢmak amacıyla ankette diğer seçeneğine yer verilmiĢtir. Elde edilen

verilere göre 420 kiĢi (%98,8)‘i diğer seçeneğini sıralamada değerlendirmeye

almamıĢken 5 kiĢi (%1,2)‘si dokuzuncu sırada diğer seçeneğine yer vermiĢtir. Diğer

seçeneğini iĢaretleyen 5 kiĢinin ifadeleri incelendiğinde karĢılaĢılan sorunlar kalemine

ek olarak; tohum ve fide maliyetini ve tohum genlerinden gelen hastalıklarla mücadele,

doğal afetleri önleme konusunda yetersizlik ve sigorta maliyetleri, tarımsal desteklere

katılım Ģartlarının sağlanamaması ve bürokrasi sorununu eklemiĢlerdir.

96

4.11.3. Korelasyon Analizi

Korelasyon analizi, bir bağımlı değiĢken ile bir ya da birden çok bağımsız

değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirleyen bir analiz tekniğidir. (Gegez, 2015: 338).

Aralarında doğrusal iliĢki bulunan iki değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ölçmeyi

sağlayan katsayıya korelasyon katsayısı denir (Aslantürk, 2010: 232).

Korelasyon katsayısının r'nin değeri -1 ile +1 arasında değiĢmektedir..

Korelasyon katsayısının 1.00 olması, güçlü bir pozitif iliĢkiyi; -1.00 olması, güçlü bir

negatif iliĢki 0.00 olması, ise arada doğrusal bir iliĢki olmadığını gösterir. Mutlak

değerleri, 0.70-1.00 arasında bir katsayı değeri yüksek, 0.70-0.30 arasında orta, 0.30-

0.00 arasında ise düĢük düzeyde bir iliĢki olduğunu belirtir. (Büyüköztürk, 2011: 32).

Korelasyon analizinde amaç, bağımsız değiĢken değiĢtiğinde, bağımlı

değiĢkenin ne yönde değiĢeceğini görmektir. Korelasyon analizi gerçekleĢtirilerek,

doğrusal iliĢki olup olmadığı ve varsa bu iliĢkinin derecesi korelasyon katsayısı ile

hesaplanır. (Kalaycı, 2008: 25-27).

AĢağıda yer alan Tablo 4.17.de Pearson korelasyonuna iliĢkin sonuçlar

bulunmaktadır:

97

Tablo 4. 16. Pearson Korelasyonuna İlişkin Bulgular

N=425

Tarım

sektörüne

genel

bakıĢ

Tarımsal

pazarlama

ve strateji

Tarım

faaliyetleri

uygulamalar

ve iĢ gücü

Tarım

finansmanı

Üretici

Komisyoncu

iliĢkisi

Devlet

desteği ve

politikaları

Tarım

Organizasyonu

ve örgütlenme

YaĢ sebze

ve meyve

üretimi

Çevre bilinci ve

sürdürülebilirlik

Tarım sektörüne

genel bakıĢ

1 0.273**

0.350**

0.151**

0.351**

0.335**

0.272**

0.323**

0.455**

Tarımsal pazarlama ve

strateji

1 0.455**

0.205**

0.397**

0.642**

0.300**

0.533**

0.496**

Tarım faaliyetleri

Uygulamalar ve iĢ gücü

1 0.043 0.391**

0.486**

0.151**

0.536**

0.346**

Tarım finansmanı

1 0.284**

0.290**

0.199**

0.086 0.210**

Üretici Komisyoncu

iliĢkisi

1 0.230**

0.155**

0.131**

0.140**

Devlet desteği ve

politikaları

1 0.382**

0.664**

0.562**

Tarım Organizasyonu

ve örgütlenme

1 0.341**

0.436**

YaĢ sebze ve meyve

üretimi

1 0.492**

Çevre bilinci ve

sürdürülebilirlik

1

**. P<0,01

98

―Tarım sektörüne genel bakıĢ‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.323, p<0.01). Tarım sektörüne genel bakıĢa verilen

önem arttıkça YaĢ sebze ve meyve üretimine verilen önemde artmaktadır.

―Tarımsal pazarlama ve strateji‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.533, p<0.01). Tarımsal pazarlama ve stratejiye

verilen önem arttıkça YaĢ sebze ve meyve üretimi de pozitif yönlü etkilenmektedir.

―Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖

arasındaki iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif

yönlü anlamlı bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.536, p<0.01). Tarım faaliyetleri

uygulamalar ve iĢ gücüne verilen önem arttıkça YaĢ sebze ve meyve üretimi de pozitif

yönlü etkilenmektedir.

―Üretici komisyoncu iliĢkisi‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖ arasındaki iliĢki

korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı bir

iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.131, p<0.01). Üretici komisyoncu iliĢkisine verilen

önem arttıkça YaĢ sebze ve meyve üretimi de pozitif yönlü etkilenmektedir.

―Devlet desteği ve politikaları‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.664, p<0.01). Devlet desteği ve politikalarında

yaĢanan olumlu geliĢmeler yaĢ sebze ve meyve üretimini de pozitif yönde

etkilemektedir

―Tarım organizasyonu ve örgütlenme‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖

arasındaki iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif

yönlü anlamlı bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.341, p<0.01). Tarım organizasyonu ve

örgütlenmelere verilen önem arttıkça YaĢ sebze ve meyve üretimi de pozitif yönde

etkilemektedir.

―Çevre bilinci ve sürdürülebilirlik‖ ile ‖yaĢ sebze ve meyve üretimi‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.492, p<0.01). Tarımsal pazarlama ve stratejiye

verilen önem arttıkça YaĢ sebze ve meyve üretimine verilen önemde artmaktadır.

99

―Tarım sektörüne genel bakıĢ‖ ile ―çevre bilinci ve sürdürülebilirlik‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.455, p<0.01). Tarım sektörü genel durumuna verilen

önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlik kavramlarına verilen önem de

artmaktadır.

―Tarımsal pazarlama ve strateji‖ ile ‖ tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü‖

arasındaki iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif

yönlü anlamlı bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.455, p<0.01). Tarımsal pazarlama ve

stratejiye verilen önem arttıkça tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücüde pozitif yönlü

etkilenmektedir.

―Tarımsal pazarlama ve strateji‖ ile ‖ devlet desteği ve politikaları ‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.642, p<0.01). Tarımsal pazarlama ve strateji verilen

önem arttıkça devlet desteği ve politikaları pozitif yönlü etkilenmektedir.

―Tarımsal pazarlamada ve strateji ‖ ile ‖ çevre bilinci ve sürdürülebilirlik‖

arasındaki iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif

yönlü anlamlı bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.496, p<0.01). Tarımsal pazarlama ve

strateji verilen önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlikte pozitif yönlü

etkilenmektedir.

―Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü‖ ile ‖ devlet desteği ve politikaları‖

arasındaki iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif

yönlü anlamlı bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.486, p<0.01). Tarım faaliyetleri

uygulamalar ve iĢ gücü verilen önem arttıkça Devlet desteği ve politikaları da pozitif

yönlü etkilenmektedir.

―Devlet desteği ve politikaları‖ ile ‖çevre bilinci ve sürdürülebilirlik ‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif yönlü anlamlı

bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.562, p<0.01). Devlet desteği ve politikalarına verilen

önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlikte pozitif yönlü etkilenmektedir.

―Tarım organizasyonu ve örgütlenme‖ ile ‖ çevre bilinci ve sürdürülebilirlik ‖

arasındaki iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında pozitif

yönlü anlamlı bir iliĢki olduğu bulunmuĢtur (r=0.436, p<0.01). Tarım organizasyonu ve

100

örgütlenmeye verilen önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlikte pozitif yönlü

etkilenmektedir.

―Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü‖ ile ―tarım finansmanı‖ arasındaki

iliĢki korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında anlamlı bir iliĢki

olmadığı bulunmuĢtur (r=0.043, p>0.05).

―Tarım finansmanı‖ ile ‖YaĢ sebze ve meyve üretimi‖ arasındaki iliĢki

korelasyon analizi ile incelendiğinde iki ölçüm aracı arasında iki ölçüm aracı arasında

anlamlı bir iliĢki olmadığı bulunmuĢtur (r=0.086, p>0.05).

4.11.4. Çoklu Regresyon Analizi

Bağımlı değiĢken ya da değiĢkenler ile bağımsız değiĢken ya da değiĢkenler

arasındaki iliĢkiyi inceleyen bir yöntemdir (Büyüköztürk, 2011: 91). Regresyon analizi

değiĢkenler arasındaki iliĢkinin gelecekteki durumunu tahmin etme imkânı sağlar. Bir

bağımlı değiĢken ile bir bağımsız değiĢken arasındaki iliĢkiyi inceleyen yöntem basit

regresyon analizidir. Bir bağımlı değiĢken iki veya daha çok bağımsız değiĢken

arasındaki iliĢkiyi incelemek amacıyla gerçekleĢtirilen yöntem çoklu regresyon

analizidir. Birden çok bağımlı değiĢken ve bir veya daha çok bağımsız değiĢken

arasındaki iliĢkiyi inceleyen yöntem çok değiĢkenli regresyon analizidir (Arslantürk,

2010: 243). SPSS‘te yapılan çoklu regresyon analizinde, değiĢkenlerin tümü birden

modele dâhil edilebilmektedir. Standart yöntem olarak adlandırılan bu sistem enter

yöntemi olarakta adlandırılmaktadır. Bu yöntemde, bütün bağımsız değiĢkenlerin,

bağımlı değiĢken üzerindeki ortak etkisini inceleyebilmektir (Can, 2014: 274).

Regresyon analizinin yorumlanmasında: R: bağımlı değiĢken ile bağımsız

değiĢkenler arasındaki korelasyonu, S.H: standart hatayı, R2: bağımlı değiĢkende

yaĢanan değiĢimin( varyansın) % kaçının bağımsız değiĢken tarafından açıklandığını

belirtir. F Testi: regresyon modelinin anlamlı olup olmadığını incelemek amacıyla

kullanılmaktadır. F testinin neticesinde anlamlı olması (p değerinin %5 düzeyinde

0,05‘ten küçük olması) modelin bağımlı değiĢkeni açıklamada önemli bir katkı

sağladığını göstermektedir. β: Bağımsız değiĢkenin bağımlı değiĢken üzerine olan

etkisini, p: Anlamlılık seviyesini ifade etmektedir (AltunıĢık vd., 2005: 206-211;

Kalaycı, 2010: 259-269).

101

Tablo 4. 17. Bağımsız Değişkenlerin Yaş Sebze ve Meyve Üretimi Üzerine

Etkisinin Çoklu Regresyon Analizi İle Değerlendirilmesi

Bağımsız

DeğiĢken

Model Özeti Etkiler ANOVA

R R2

β t p F P

Tarım

sektörüne genel

bakıĢ

0.741 0.550

0.060 1.509 0.132

63.485 0.000

Tarımsal

pazarlama ve

strateji

0.151 3.189 0.002

Tarım

faaliyetleri

uygulamalar ve

iĢ gücü

0.282 6.760 0.000

Tarım

finansmanı -0.069 -1.886 0.060

Üretici

Komisyoncu

iliĢkisi -0.155 -3.783 0.000

Devlet desteği

ve politikaları 0.390 7.834 0.000

Tarım

Organizasyonu

ve örgütlenme

0.096 2.558 0.011

Çevre bilinci ve

sürdürülebilirlik 0.067 1.480 0.140

Bağımsız değiĢkenler ile yaĢ sebze ve meyve üretimi arasında kurulan çoklu

regresyon modeli tablo 4.18 de verilmiĢtir.

Regresyon analizinin ANOVA test sonucu (F=63,485, p=0,000) tabloda

görüldüğü gibidir. Bu model yaĢ sebze ve meyve üretimindeki değiĢimim %55‘ini

(R2=0,550) açıklamaktadır. Tablodaki β değeri bağımsız değiĢkenlerin bağımlı

değiĢken üzerine olan etkisini, p: anlamlılık seviyesini ifade etmektedir.

Tarım sektörüne genel bakıĢın, yaĢ sebze ve meyve üretimini üzerinde herhangi

bir etkiye sahip olmadığı görülmektedir (β=0.060, t= 1.509 p= 0.132). Buna göre, ―H1:

Tarım sektörüne genel bakıĢ, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir.‖ Hipotezi

desteklenmemiĢtir.

102

Tarımsal pazarlama ve stratejinin, yaĢ sebze ve meyve üretimi üzerinde pozitif

ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir (β=0.282, t= 6.760 p= 0.000). Buna

göre, ―H2: Tarımsal pazarlama ve strateji, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir

― hipotezi desteklenmiĢtir.

Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücünün, yaĢ sebze ve meyve üretimi

üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir (β=0.151, t= 3.189 p=

0.002). Buna göre, ―H3: Tarım faaliyetleri, uygulamalar ve iĢ gücü, yaĢ sebze ve meyve

üretimini etkilemektedir.‖ Hipotezi desteklenmiĢtir.

Tarım finansmanının, yaĢ sebze ve meyve üretimini üzerinde herhangi bir etkiye

sahip olmadığı görülmektedir (β= -0.069, t= -1.886 p=0.060). Buna göre, ―H4: Tarım

finansmanı, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖ Hipotezi desteklenmemiĢtir.

Üretici komisyoncu iliĢkisinin yaĢ sebze ve meyve üretimi üzerinde negatif ve

anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir (β= -0.155, t= -3.783, p=0.000 ). Buna

göre, ―H5: Üretici komisyoncu iliĢkisi, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖

hipotezi desteklenmiĢtir.

Devlet desteği ve politikaları, yaĢ sebze ve meyve üretimi üzerinde pozitif ve

anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir (β=0.390, t=7.834, p=0.000). Buna göre,

―H6: Devlet desteği ve politikaları, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir ―

hipotezi desteklenmiĢtir..

Tarım Organizasyonu ve örgütlenme, yaĢ sebze ve meyve üretimi üzerinde

pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir (β=,0.096 t= 2.558 p= 0.011).

Buna göre, ―H7: Tarım organizasyon ve örgütlenmeleri, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir. ― hipotezi desteklenmiĢtir.

Çevre bilinci ve sürdürülebilirlik, yaĢ sebze ve meyve üretimini üzerinde

herhangi bir etkiye sahip olmadığı görülmektedir (β=0.067, t= 1.480 p= 0.140). Buna

göre, ―H8: Çevre Bilinci ve Sürdürülebilirlik, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir.‖ Hipotezi desteklenmemiĢtir.

103

Tablo 4. 18. Test Edilen Hipotezlerin Durumu

Hipotezler Durumu

H1: Tarım sektörüne genel bakıĢ, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir. Desteklenmemiştir

H2: Tarımsal pazarlama ve strateji, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir DesteklenmiĢtir

H3: Tarım faaliyetleri, uygulamalar ve iĢ gücü, yaĢ sebze ve

meyve üretimini etkilemektedir. DesteklenmiĢtir

H4: Tarım finansmanı, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir Desteklenmemiştir

H5: Üretici komisyoncu iliĢkisi, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir. DesteklenmiĢtir

H6: Devlet desteği ve politikaları, yaĢ sebze ve meyve üretimini

etkilemektedir. DesteklenmiĢtir

H7: Tarım organizasyonu ve örgütlenmeleri, yaĢ sebze ve meyve

üretimini etkilemektedir. DesteklenmiĢtir

H8: Çevre Bilinci Ve Sürdürülebilirlik, yaĢ sebze ve meyve

üretimini etkilemektedir. Desteklenmemiştir

104

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde, araĢtırma verilerine dayalı olarak elde edilen sonuçlara yer verilmiĢ

ve bu bilgiler ıĢığında öneriler geliĢtirilmiĢtir. Ancak, bu çalıĢmadan elde edilen

sonuçların Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve meyve

üreticileriyle sınırlı olduğu ve ülkedeki tüm üreticiler için genelleme yapılamayacağı

gerçeği dikkate alınmalıdır.

Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ sebze ve meyve üreticilerinin

pazarlama faaliyetlerinin stratejik perspektifte incelenerek yaĢ sebze ve meyve üretime

etki eden unsurlarla iliĢkilerinin ortaya konulması ve üreticilerin görüĢlerine uygun

Ģekilde tarım faaliyetlerine yeni öneriler sunulması amacı taĢıyan bu çalıĢmadan elde

edilen sonuçlar Ģu Ģekilde özetlenebilir:

AraĢtırma 425 kiĢiye yapılan yüz yüze anket sonuçları doğrultusunda

değerlendirilmiĢtir. Hipotezlerin testini yapmadan önce ölçüm aracının güvenilirlik

analizi sonucunda verilerin genel güvenilirlik değeri (Cronbach Alpha Katsayısı) 0,841

yüksek derecede güvenilir olduğu görülmüĢtür. Katılımcıların çoğunluğunu; erkek

(%56.9), 39-49 yaĢ aralığında (%43.5), ilk öğretim mezunu (%37.6), hane halkı

sayısının 4 kiĢiden (%45.9), 11-15 yıl (%26.8) çiftçilik deneyimine sahip bireylerin

oluĢturduğu görülmektedir.

GTHB (2016) verileri doğrultusunda araĢtırma bölgesi olan Antalya‘nın Serik

ilçesinde yaĢ sebze ve meyve üretici birliğinin olmadığı görülmektedir.

Katılımcıların çiftçilik faaliyetleri hakkında elde edilen bulgular sonucunda

katılımcıların üretim sırasında %88,5‘inin maliyet hesabı yaptıkları, %62,6‘sının

düzenli Ģekilde yıllık gelir gider hesabı yaptıkları, %55,8‘inin düzenli olarak ziraat

mühendisi danıĢmanlığına ihtiyaç duyduğu ve %66,6‘sının hasat sırasında diğer

üreticilerden bağımsız hareket ettiği sonucuna ulaĢılmıĢtır.

GerçekleĢtirilen yüz yüze anket uygulaması sırasında elde edilen bilgiler

ıĢığında, katılımcıların maliyetlerini azaltmak amacıyla girdi fiyat araĢtırmasıyla en

uygun fiyatı seçmeye çalıĢtıkları sonucuna ulaĢılmıĢtır. Küçük çaplı üretim faaliyetinde

bulundukları için muhasebeciye bağlı olmadıkları, fakat üretim girdi harcamaları ve

ürün satıĢ fatura tutarlarını not ederek kabataslak yılsonu gelir gider hesabıyla durum

değerlendirmesi gerçekleĢtikleri ve bir sonraki sezon için planlama yaptıkları sonucuna

105

ulaĢılmıĢtır. Katılımcılar diğer üreticilerle ortak kullandıkları tarım aletleri ve iĢ gücü

nedeniyle hasat döneminde birlikte hareket etmek zorunda olduklarını ifade ederken,

sahibi oldukları kaynakları ve aile içi iĢ gücüyle hasat sırasında bireysel hareket

edebildikleri sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Katılımcıların %75,5‘inin bir komisyona bağlı olduğu, yaĢ sebze meyve pazarı

hakkında bilgi edinmek ve üretim finansmanı temin etmek amacıyla komisyonları

kullandıkları sonucu elde edilmiĢtir. Uygulama sırasında elde edilen bilgilere göre

komisyondan borç alan çiftçiler ürün tür ve çeĢidini belirleme, hasat zamanı gibi

konularda karar alırken komisyonla olan iliĢkilerini ön planda tutmaktadırlar.

ÇalıĢmayla benzer sonuçlar göstermiĢ olan AktaĢ Çimen (2001) kısa süreli nakit

ihtiyacını gidermek için banka iĢlemleriyle uğraĢmak ve faiz ödemek istemeyen

çiftçilerin finansman ihtiyacını komisyoncudan sağlamak amacıyla ürününü

komisyoncuya satma Ģartı ile nakit ve aynı olarak avans talebinde bulunduğu, bu

durumun üreticinin komisyoncuya bağlı kalmasına sebep olduğu sonucunu elde

etmiĢtir.

Katılımcılardan elde edilen bulgular sonucunda üretim sırasında karĢılaĢılan

sorunların çözümünde üreticiler öncelikle ziraat mühendislerine (%89,4), kendi

tecrübelerine (%79,1), diğer üreticilere yani komĢularına (%54,6) ve akrabalarına

(%27,5) danıĢmaktadırlar. Üreticilerin sorunların çözümüne en kısa zamanda doğru

Ģekilde ulaĢmak için ziraat mühendislerine ve yakın çevrelerine danıĢtıkları ve kendi

tecrübelerine güvendikleri görülmektedir.

Üreticiler, yaĢ sebze ve meyve pazarı hakkında piyasa bilgilerini ağırlıklı olarak

bağlı oldukları komisyonculardan (%74,8), internetten (%69,4) ve diğer üreticilerden

(%63,1) öğrenmektedirler.

Üreticilerin yaĢ sebze ve meyve üretim finansman teminimin hakkında bilgi

veren ifadeler sonucunda finansmanı; Ziraat Bankası, Tarım Kredi KOOP. ve

aracılardan (komisyondan) borç ile temin ettikleri görülmüĢtür.

YaĢ sebze ve meyve üretimi sırasında ilgili özel TV kanalları ve/veya tarımsal

destek sağlayan kuruluĢlardan yazılı basım ve görsel yayın eğitim programlarından

yararlanma durumu incelendiğinde %37,2‘sinin bu materyalleri kullandığı, %62,8‘inin

kullanmadığı sonucuna ulaĢılmıĢtır. Bu durumun kendi tecrübelerine duydukları güven

106

ve kısa sürede sonuca ulaĢma arzusuyla ziraat mühendislerine danıĢmalarından ayrıca

yoğun çalıĢma zamanında fırsat bulamalarından kaynaklandığını söyleyebiliriz.

YaĢ sebze ve meyve üreticilerinden üretim sırasında karĢılaĢtıkları sorunları

önem derecesine göre 1‘den baĢlayarak sıralamaları istenmiĢtir. Unutmamak gerekir ki

üreticiler sıralamada yer verdikleri sorunlar dıĢındaki sorunlarla da karĢılaĢmaktadırlar

ve problemlere verilen önem dereceleri üreticiden üreticiye değiĢiklik göstermektedir.

Sıralama sırasında verilen yüksek değerlerin bir araya getirilmesi sonucunda

üreticilerin sorunlara verdikleri önem derecesi sıralaması sırasıyla 1. Ġlaç ve Gübre

Temini, 2. Sulama ve Elektrik Maliyetleri, 3. Yakıt Maliyeti ( kömür, odun, mazot vb.),

4. ĠĢçilik Masrafları ve Kaliteli ĠĢ Gücü, 5. Pazarlama Sorunları, 6. Zirai Mücadele

Konusunda Yetersizlik, 7. Teknik Araç Yetersizliği, 8. YaĢ Sebze Meyve Üretimi

Hakkında Yetersiz Teknik Bilgi Ģeklinde gerçekleĢmiĢtir.

Üreticilerin önem derecesine göre sıraladıkları sorunlar dıĢında, karĢılaĢtıkları

sorunlara ulaĢmak amacıyla ankette diğer seçeneğine yer verilmiĢtir. Diğer seçeneğini

iĢaretleyen kiĢilerin ifadeleri incelendiğinde karĢılaĢılan sorunlar kalemine ek olarak;

tohum ve fide maliyeti ve tohum genlerinden gelen hastalıklarla mücadele, doğal

afetleri önleme konusunda yetersizlik ve sigorta maliyetleri, tarımsal desteklere katılım

Ģartlarının sağlanamaması ve bürokrasi sorununu eklemiĢlerdir.

ÇalıĢmayla benzer sonuçlar göstermiĢ olan Akçaöz ve diğ. (2006) risk

kaynaklarını iklim koĢulları, doğal afet, üretim maliyeti, finans, teknoloji, kiĢisel

faktörler, hastalıklarla mücadele, ekonomik değiĢimler ve uygulanan politikalar,

borçluluk olarak belirlemiĢ ve risklere karĢı bölgede uygulanan stratejileri ise sermaye,

borç ve pazarlama yönetimi, çeĢitlendirme ve iĢletme dıĢı iĢ olarak adlandırmıĢtır.

GerçekleĢtirilen yüz yüze anket uygulaması sırasında üreticilerin ifadelerinden

elde edilen bilgiler ıĢığında; nitelikli iĢ gücü eksikliği, iĢ gücü maliyetleri ve zaman

faydasından dolayı meyvecilik faaliyetlerinde götürü usulü satıĢ gerçekleĢtirmektedirler.

Üretici birlikleri hakkında güven eksikliği yaĢadıkları için devlet garantisi altında

olması gerektiğini düĢünmektedirler ve bu nedenle Tarım kredi koop ve ziraat odalarına

üye olmayı tercih etmektedirler. Fiyat dalgalanmaları ve üretim risk unsurları nedeniyle

ürün çeĢitliliğine giderek farklı türde üretim yapmaktadırlar. Aile içi iĢ gücü ve yevmiye

iĢ gücü ile sigortasız çalıĢma gerçekleĢtirmektedirler. Piyasada fiyatı belirleme

107

noktasında söz hakkı sahibi olmadıklarını ifade etmektedirler. Sermaye yetersizliği

nedeniyle makineleĢme ve üretim alanı artırma konusunda yetersiz kaldıklarını ifade

etmiĢlerdir. Planlı üretim yapmadıklarını yaĢanan arz fazlası nedeniyle sorun yaĢadıkları

gözlemlenmiĢtir. Üretici Fiyatının çok düĢük olduğu dönemlerde ürünün tarlada

kaldığını ve hasat yapmadıklarını belirtmiĢlerdir. Geçim derdi nedeniyle kısa vadede kar

getiren az maliyetli yöntemleri tercih ettiklerini, alternatif çözüm yolları ile iyi tarım

uygulamalarını denediklerini ifade etmiĢlerdir. Sosyal medya (facebook) üzerinden ev

ortamında iĢlenmiĢ yöresel ürünlerinin reklamını yaparak doğrudan satıĢ

gerçekleĢtirdiklerini de belirtmiĢlerdir.

AraĢtırmanın modelinde yer alan bağımsız değiĢkenler (tarım sektörüne genel

bakıĢ, tarımsal pazarlama ve stratejileri, tarım faaliyetleri ve iĢ gücü, tarım finansmanı,

üretici komisyoncu iliĢkisi, devlet desteği ve politikaları, tarımsal faaliyetlerin

organizasyonu ve örgütlenme, çevre bilinci ve sürdürülebilirlik) ile bağımlı değiĢken

yaĢ sebze ve meyve üretimi arasında gerçekleĢtirilen korelasyon analizi sonucunda yaĢ

sebze meyve üretiminin tarımsal finansman dıĢındaki tüm bağımsız değiĢkenlerle

pozitif yönlü ve anlamlı bir iliĢkiye sahip olduğu görülmektedir. Bu nedenle tarımsal

finansman dıĢındaki bağımsız değiĢkenlerde meydana gelen tüm değiĢimler yaĢ sebze

ve meyve üretimi ile de iliĢkilidir.

Tarım sektörüne genel bakıĢ ile çevre bilinci ve sürdürülebilirlik arasında pozitif

yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Tarım sektörüne genel bakıĢa verilen

önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlik kavramlarına verilen önem de

artmaktadır.

Tarımsal pazarlama ve strateji ile tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü

arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Tarımsal pazarlama ve

strateji faaliyetlerinde yaĢanan geliĢmeler tarımsal faaliyetleri, uygulamaları ve iĢ

gücünü de etkilenmektedir. Önemli bir kitle için istihdam oluĢturan tarımsal

faaliyetlerin tarımsal pazarlama ve stratejilerle birlikte geliĢmesi yeni faaliyet alanları ve

istihdam olanakları sağlayacaktır.

Tarımsal pazarlama ve strateji ile devlet desteği ve politikaları arasında pozitif

yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Tarımsal pazarlama ve strateji verilen

önem arttıkça devlet desteği ve politikaları duyulan ihtiyaç da artmaktadır.

108

Tarımsal pazarlamada ve strateji ile çevre bilinci ve sürdürülebilirlik arasında

pozitif yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Tarımsal pazarlama ve strateji

verilen önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlikte pozitif yönlü etkilenmektedir.

Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü ile devlet desteği ve politikaları

arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Tarım faaliyetleri

uygulamalar ve iĢ gücüne duyulan ihtiyaçların karĢılana bilmesi ve sistemli bir Ģekilde

tarımsal faaliyetlerin sürdürülebilmesi için devlet desteği ve politikaları artan bir öneme

sahiptir.

Devlet desteği ve politikaları ile çevre bilinci ve sürdürülebilirlik arasında pozitif

yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Devlet desteği ve politikaların

etkisiyle çevre bilinci ve sürdürülebilirlik için gerekli olan yatırımlar

gerçekleĢtirilebilmesi, kamu unsurları, yaptırımlar ve medya aracılıyla (kamu spotu)

çevre bilincinin toplum içinde yaygınlaĢtırılması sağlanabilir.

Tarım organizasyonu ve örgütlenme ile çevre bilinci ve sürdürülebilirlik

arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir iliĢki olduğu görülmektedir. Tarım organizasyonu

ve örgütlenmeye verilen önem arttıkça çevre bilinci ve sürdürülebilirlikte pozitif yönlü

etkilenmektedir.

Ölçek ekonomisinden etkilenen küçük çaplı aile iĢletmesi Ģeklinde faaliyet

gösteren üreticiler çevre bilinci ile sürdürülebilirlik için gerekli yatırımları yapabilmek

için kaynak ve finansman eksikliği yaĢamaktadırlar. Ancak üreticilere, tarımsal girdi

maliyetini azaltma, ürün fiyatlılarında iyileĢme, artan pazarlık gücü, bilgi edinme

kolaylığı gibi avantajlar sağlayan örgütlenme faaliyetlerinde yaĢanan geliĢmelerle

birlikte çevre bilinci ve sürdürülebilirlik için kaynak ayırabilirler ve faaliyetler için

örgütlerden danıĢmanlık hizmeti alabilirler. Bu araĢtırmayla benzer sonuçlar göstermiĢ

olan Castaño (2001: 198-200) çalıĢmasında kıt kaynaklar ile önemli maliyetlerle karĢı

karĢıya kalan çiftçilerin ekonomik bir avantaj görmediği sürece, sürdürülebilirlik için

yenilik yapma, arazilerini iĢleme ve verimliliklerini artıracak yatırımları gerçekleĢtirme

konusunda isteksiz davranıĢ sergilediklerini belirtmiĢtir.

Tarım finansmanı ile yaĢ sebze ve meyve üretimi arasında ve arım faaliyetleri

uygulamalar ve iĢ gücü ile tarım finansmanı arasında anlamlı bir iliĢkinin olmadığı

görülmektedir.

109

AraĢtırmada bütün bağımsız değiĢkenlerinin, bağımlı değiĢken üzerindeki ortak

etkisini inceleyebilmek amacıyla çoklu regresyon analizleri gerçekleĢtirilmiĢtir.

Bağımsız değiĢkenlerin yaĢ sebze ve meyve üretimi üzerine etkisinin çoklu regresyon

analizi ile değerlendirilmesi sonucunda araĢtırma modeli yaĢ sebze ve meyve

üretimindeki değiĢimim %55‘ini (R2=0,550) açıklamaktadır. GerçekleĢtirilen regresyon

analizi sonucunda;

Tarım sektörüne genel bakıĢ ile yaĢ sebze ve meyve üretimini arasında istatiksel

olarak anlamlı bir iliĢki bulunmadığından, ―tarım sektörüne genel bakıĢ, yaĢ sebze ve

meyve üretimini etkilemektedir‖ hipotezi desteklenmemiĢtir.

Ancak tarımsal pazarlama ve strateji ile yaĢ sebze ve meyve üretimi arasında

pozitif ve anlamlı bir iliĢki bulunmuĢtur. Bu nedenle de ―tarımsal pazarlama ve strateji,

yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖ hipotezi desteklenmiĢtir.

Benzer Ģekilde Tarım faaliyetleri uygulamalar ve iĢ gücü ile yaĢ sebze ve meyve

üretimi arasında pozitif ve anlamlı bir iliĢki bulunduğundan, ―tarım faaliyetleri,

uygulamalar ve iĢ gücü, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖ hipotezi

desteklenmiĢtir.

Tarım finansmanı ile yaĢ sebze ve meyve üretimi arasındaki etki incelendiğinde

ise negatif etki olduğu tespit edilmiĢ ve iki boyut arasında anlamlı bir iliĢki

bulunmadığından, ―tarım finansmanı, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖

hipotezi desteklenmemiĢtir.

Üretici komisyoncu iliĢkisi ile yaĢ sebze ve meyve üretimi arasında negatif etki

olduğu tespit edilmiĢ ve iki boyut arasında anlamlı bir iliĢki bulunduğundan, ―üretici

komisyoncu iliĢkisi, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖ hipotezi

desteklenmiĢtir.

Aynı Ģekilde devlet desteği ve politikaları ile yaĢ sebze ve meyve üretimi

arasında pozitif ve anlamlı bir iliĢki bulunduğundan ―devlet desteği ve politikaları, yaĢ

sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖ hipotezi desteklenmiĢtir.

Tarım Organizasyonu ve örgütlenme ile yaĢ sebze ve meyve üretimi arasında

pozitif ve anlamlı bir iliĢki bulunmuĢtur bu nedenle de ―tarım organizasyonu ve

örgütlenmeleri, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖ hipotezi desteklenmiĢtir.

110

Son bağımsız değiĢken olan çevre bilinci ve sürdürülebilirlik ile yaĢ sebze ve

meyve üretimi arasında istatiksel olarak anlamlı bir iliĢki bulunmamıĢtır. Sonuç olarak

―çevre bilinci ve sürdürülebilirlik, yaĢ sebze ve meyve üretimini etkilemektedir‖

hipotezi desteklenmemiĢtir.

Araştırma Sonuçları Dikkate Alınarak Geliştirilen Öneriler;

Bu araĢtırma verileri sadece Antalya‘nın Serik ilçesinde faaliyet gösteren yaĢ

sebze ve meyve üreticilerinden elde edilmiĢtir. Bu nedenle Antalya‘nın diğer ilçelerinde

faaliyet gösteren üreticilerden veri toplanarak Antalya‘da faaliyet gösteren yaĢ sebze

meyve üreticileri için genelleme yapmak mümkün olacaktır. Bu Ģekilde Antalya da

faaliyet gösteren yaĢ sebze meyve üreticilerinin pazarlama faaliyetlerinin stratejik

perspektifle değerlendirilmesiyle ilgili genel bir görüntü çıkartılabilir. Benzer nitelikte

ilçeler arasında kıyaslamalı bir araĢtırma da gerçekleĢtirilebilir.

Antalya‘da yaĢanan tarımsal pazarlama sorunlarının genel görüntüsünü

oluĢturmak için sadece yaĢ sebze meyve üreticileriyle sınırlandırmayıp bitkisel ve

hayvansal üretim paydaĢları da evrene ilave edilerek daha kapsamlı bir çalıĢma

gerçekleĢtirilebilir.

Üreticilerin gerçekleĢtirdikleri girdi fiyat araĢtırmaları sonucu kalitesiz, uygun

olmayan girdileri kullanmalarını önlemek amacıyla sürdürülebilir verimlilik için kaliteli

üretim girdilerinin kullanılması konusunda üreticiler bilinçlendirilebilir.

Üretici birlikleri hakkında güven eksikliği yaĢadıkları için devlet garantisi

isteyen çiftçilerin üretici birliklerine olan inancını ve katılımını artırmak amacıyla

örgütlenmenin önemi ve çiftçilere kazandırdıkları hakkında bilinçlendirme ve eğitim

çalıĢmaları ile üretici birliklerinin kurulması sağlanabilir.

Küçük ve parçalı arazilerde gerçekleĢtirilen çiftçilik faaliyetlerinin ölçek

ekonomisinden etkilenmesini azaltmak amacıyla, üretim alanları planlı üretim

gerçekleĢtirilerek bir araya getirilebilir. Bu sayede arz fazlasından kaynaklı üretici

fiyatının düĢük olması nedeniyle ürünün tarlada kalması önlenebilir.

Çiftçilere doğrudan restoranlara ve kurumlara satıĢ, kendi ürününü kendin topla,

üretici pazarları, yol kenarı stand ve pazarları, internet ve posta sipariĢi, agro-turizm

faaliyetlerine katılım yolu ile satıĢ gibi doğrudan tarımsal pazarlama seçeneklerinin

111

tanıtılması ve ürünü iĢleme, depolama eğitimlerinin verilmesiyle üretici fiyatı

düĢüklüğü nedeniyle hasat edilemeyen ürünlerden oluĢan gıda kaybı ve çiftçi zararları

önlenebilir.

Toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi sağlanarak, stratejik,

ekonomik ve avantajlı ürünlerin üretiminin artırılması amacına, biliĢim teknolojilerinin

tarımda kullanımı ve tarım tesislerinin modernleĢtirilmesiyle ulaĢılabilir.

Aile içi iĢ gücü ile faaliyet gösteren çiftçilerin nitelikli iĢ gücü ihtiyacını

karĢılamak amacıyla ―Tarımda ĠĢ Aracılığı Yönetmeliğine‖ göre kurulan Ģirketler

kurulabilir. Bu sayede bölgede yevmiye sistemi ile sigortasız çalıĢan tarım iĢçilerinin

istihdamı sürekli hale getirilerek, sosyal haklardan yararlanmaları sağlanabilir. Genç

nüfusa yeni istihdam olanakları sağlanabilir.

Köy enstitülerine benzer Ģekilde faaliyet gösterecek olan kırsal kalkınma

projeleriyle; üretim girdilerinde dıĢa bağlılığın azaltılması için AR-GE çalıĢmalarının

gerçekleĢtirilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte iyi tarım, tarımda sürdürülebilirlik,

tarımda risk stratejileri, giriĢimcilik, tarımsal örgütlenme ve tarımsal pazarlama

uygulamaları hakkında eğitimler verilmelidir. Ayrıca tarımsal üretim tesislerinde

modernleĢme, biliĢim teknolojilerinin ve alternatif enerji kaynaklarının kullanılması gibi

daha birçok faaliyette hizmet verilmesi sağlanarak nitelikli eğitim sahibi genç nüfusun

tarıma olan ilgisi artırılarak istihdam sağlanabilir.

Devlet desteği ve politikaların ve kalkınmaya yönelik projelerin, kamu unsurları,

yaptırımlar ve medya aracılıyla (kamu spotu) farkındalığının artırılması, katılım

Ģartlarının sağlanamaması ve bürokrasi sorununu nedeniyle faaliyetlere katılamayan

çiftçiler için uygun düzenlemelerin gerçekleĢtirilmesi katılımı artıracaktır.

112

KAYNAKÇA

Adanacıoğlu, H. (2015), Sürdürülebilir Tarımsal Pazarlama Girişimleri, Türk Tarım

Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 7, ss. 595-603.

Ağır H. B. ve diğ. (2015) Risk Sources Encountered by Farmers in the Open Field

Production of Strawberry and Risk Management Strategies: A Case of

Menemen-Emiralem District of Izmir, Tarım Bilimleri Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1,

ss. 13-25.

Ağır H.B., saner G., adanacıoğlu H.(2015), Risk Sources Encountered by Farmers in the

Open Field Production of Strawberry and Risk Management Strategies: A Case

of Menemen- Emiralem District of Izmir Tarım Bilimleri Dergisi — Journal Of

Agrıcultural Scıences sayı: 21 13-25

Akbay, C., Candemir, S., & Orhan, E. (2005). Türkiye’de yaş meyve ve sebze ürünleri

üretim ve pazarlaması. KahramanmaraĢ Sütçü Ġmam Üniversitesi Fen ve

Mühendislik Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 96-107.

Akbulut M.U. (2015), Türkiye’de Devlet ve Tarım İlişkisi Giresun Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi

Akçaöz H. Özkan B. ve Kızılay H. (2005) Tarımsal Üretimde Çiftçi Davranışları:

Çiftçiliği Uygulama Ölçeği (FIS), BAHÇE Cilt: 34, Sayı 2 ss.63-71

Akçaöz H. V. ve Özkan B.( 2002) Tarımsal Üretimde Karşılaşılan Riskler ve

Uygulanabilecek Stratejiler Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi Erzurum ss.

77-82

Akçaöz H. vd. (2006), Tarımsal Üretimde Risk Kaynakları Ve Risk Stratejileri: Antalya

İli Örneği Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 19 Sayı:1, ss.89-

97

Akgemci T.( 2008) Stratejik Yönetim gazi kitabevi

Akgemci, T. (2013). Stratejik yönetim (GeniĢletilmiĢ ve yenilenmiĢ 3.baskı). Ankara:

Gazi Kitabevi.

Akgungor S.ve Kumuk T. (1998), Issues Related to Marketing and Extension for

Sustainable Agricultural Production in Turkey Tr. J. of Agriculture and

Forestry 22 ss. 395-398 © TÜBĠTAK

113

Akpınar, M, Özkan, B, Oral, M, Kızılay, H. (2009 ) Tüketicilerin Yaş Meyve Sebze

Tedarik Kanalı Seçimi: Modern (Süper-Hipermarket) Perakendeciler Akdeniz

Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, ss. 211–221

AktaĢ Çimen Z. (2001), Antalya İli Kumluca İlçesindeki Sera Üreticilerinin Pazarlama

Sorunları, Akdeniz Ġ.Ġ.B.F. Dergisi sayı: 1, ss. 1-14

AltunıĢık, R., CoĢkun, R., Bayraktaroglu, S., Yıldırım, E., (2005), Sosyal Bilimlerde

Araştırma Yöntemleri, Sakarya: Sakarya Kitabevi.

Altuntuğ N. (2007) Küresel Rekabet Ortamında Ayırt Edici ve Sürdürülebilir

Üstünlükler Bağlamında Temel Yetenek Tabanlı Stratejiler ve Bir Uygulama

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi s 172-

174.

Altuntuğ N. (2009), Rekabet Üstünlüğünün Sürdürülmesinde Yeteneklerin Rolü:

Yetenek Yönetim Yaklaşımı Süleyman Demirel Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari

Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt:14, Sayı: 3 ss. 445-460.

Andrew C. ve Luchs K.S. (2002), Temel Yetenek Tabanlı Strateji Çev. Sungur E.

Epsilon Yayıncılık Ġstanbul ss. 19-34

ANTALYA VALĠLĠĞĠ ĠL TARIM MÜDÜRLÜĞÜ, (2011) Antalya Tarım Master

Planı.

ANTALYA VALĠLĠĞĠ. ĠL GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ

(2012). Antalya Ġli tarım stratejik planı, (2012-2016). Antalya: Antalya Valiliği

Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.

Arslantürk, Z., ve Arslantürk, E. H. (2010). Uygulamalı sosyal araştırma: Kavramlar-

metotlar-teknikler-bilgisayar uygulamaları. Ġstanbul: Çamlıca Yayınları ss.158-

160

Atay, M. U.(2015) The Impact Of Clımate Change On Agrıcultural Productıon In

Medıterranean Countrıes, A Dıssertatıon Submıtted To The Graduate School

Of Natural And Applıed Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty

Aytop M.C. (2011) Stratejik Pazarlamada Rekabet Stratejileri ve Bankaların Rekabet

Stratejilerine İlişkin Politikaları KahramanmaraĢ Sütçü Ġmam Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,

114

Bard S.K, Barry, P.J. (2000) Developing A Scale For Assessing Risk Attitudes Of

Agricultural Decision Makers / International Food and Agribusiness

Management Review 3 9–25

Bono, E.D. (2000) Rekabet Üstü, Çev. Oya Özel, Remzi Kitabevi, Ġstanbul, s.85

Boz, B.,ve Volkan, F. (2006). Ülkemizde Sulu Tarım Altyapısı Gerçekleştirmede

Finansman Sorunları Ve Çözüm Önerileri TMMOB Su Politikaları Kongresi

ss.403-410

Büyüköztürk, ġ., (2011), Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik,

Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum, 15. Baskı, Pegem Akademi,

Ankara.

Can M., Sayılı M., Yılmazçoban M., Bilici B. (2014), Tarım İşletmelerinin Pazarlama

Kabiliyetlerini Geliştirmek için Verilen Hibelerden Yararlanma Durumu,

Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 5 Sayı:1

ss. 109-132

Can, A., (2014), SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi, Ankara,

Pegem Akademi, Üçüncü Baskı.

Candan E.ve Özalp-Günal S. (2013),Tarımda Kadın Emeği, Tarım Ekonomisi Dergisi

Cilt:19 Sayı:1 ss. 93-101

Castaño, J. (2001). Agricultural Marketing Systems and Sustainability. Study of Small

Scale Andean Hillside Farms (Doctoral Dissertation,).

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/139420

Celep E. (2011), İşletmelerde Müşteri İlişkileri Yönetimi Uygulamalarının Tüketicilerin

Satın alma Davranışları Üzerindeki Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir

Uygulama SÜ ĠĠBF Sosyal ve Ekonomik AraĢtırmalar Dergisi ss.468

Cramer, Gail L. vd. (2010), Agricultural Economics And Agribusiness, Milton Keynes

UK: Lightning Source UK Ltd.

Çermikli, H. A., (2002) Piyasa Gücü ve Firma Davranışları, Atlas Yayın ve Dağıtım,

Ankara,

Çıkın A., Çeken H., Uçar M.(2009) Turizmin Tarım Sektörüne Etkisi, Agro-Turizm Ve

Ekonomik Sonuçları , Tarım Ekonomisi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1 ss. 1 – 8

115

Çınar M. (2017) Afrika ile tarımda 'kazan kazan' imzası Hürriyet Gazetesi haber tarihi

28.04.2017 EriĢim tarihi 05.01.2018 http://www.hurriyet.com.tr/afrika-ile-

tarimda-kazan-kazan-imzasi-40441133

Çiftçi, H. (2004) Türkiye’nin bilim ve teknoloji stratejisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:13, Sayı:1, ss. 64

Çoğurcu C. (2010) Stratejik Planlama, Stratejik Yönetim ve Sosyal Yardımlaşma ve

Dayanışma Genel Müdürlüğünde Sosyal Yardım Politikalarına Yönelik

Gerçekleştirilen Projeler Yardım ve DayanıĢma Dergisi, ss. 7-32

Dahan G.S. (2008), Organik Gıda Sektöründe Niş Pazarlama Stratejileri Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi

Das, T. K., & Teng, B. S. (2001). A risk perception model of alliance structuring.

Journal of International Management, Cilt:7, Sayı:1, ss.1-29.

Daka, K., Gül, A. ve Engindeniz, S. (2012) Muğla İlinde Seralarda Dışsatıma Yönelik

Domates Üretimi ve Pazarlaması, Ege Üniversitesi Ziraat Fak. Dergisi, Cilt: 49

Sayı:2, ss. 175-185.

Davut, L., (1994) Sanayi İktisadı, Piyasa Yapısı Unsurları, Ġmaj Y., Ankara, ss,5.

Demir F.O. ve Kırdar Y. (2007), Müşteri İlişkileri Yönetimi: CRM Review of Social,

Economic & Business Studies, Vol.7/8, 293-308

Demirhan D., (2002), İşletmelerde Stratejik Bilgi Sistemleri Yönetimi ve Rekabet

Üstünlüğü Elde Edilmesindeki Rolü Ege Akademik BakıĢ, ss. 121.

Dere H. E. (2006) Tarımsal Pazarlama Sorunları ve Sultandağı Kirazı Üzerine Bir

Araştırma Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

yayınlanmıĢ yüksek lisans tezi

Dinçer, Ö. (1998) Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Ġstanbul: Beta, yayın no: 659

Dixit A.K ve Nalebuff B.J.(2003) Stratejik Düşünme İş Politika ve Günlük Yaşamın

Rekabetçi Yanı, Çev. Nermin Arık, Sabancı Üniversitesi, ss.322

Dizdaroğlu T.ve Balkan C.(1996), İzmir İlinde Anoson Üretimi, Maliyeti Pazarlama ve

Sorunları ANADOLU J. Of AARI Cilt: 6, Sayı: 2, ss. 36-53 MARA

Doğan Z., Arslan S., Berkman A.N. (2015), Türkiye’de Tarım Sektörünün İktisadi

Gelişimi ve Sorunları: Tarihsel Bir Bakış, Niğde Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari

Bilimler Fakültesi Dergisi Yıl: Ocak 2015 Cilt: 8, Sayı 1, ss: 29-41

116

Engle, C. R., ve Quagrainie, K. (2006). Aquaculture Marketing handbook. Ames, Iowa:

Blackwell Pub. Professional.

Erdinç, Z. ve Erdinç, M.H. (2014), Türkiye’de Tarım Reformu. EskiĢehir Osmangazi

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2 Sayı:1, Retrieved from

http://www.istanbul universitesi.dergipark.gov.tr/ogusbd/issue/10978/131413

Erkan F., (2011), İnsana Saygi Temelinde Kazan-Kazan Felsefesi, Türk Toraks Derneği

Sanal Gazete, 2011/2 eriĢim tarihi 30.12.2017

http://www.toraks.org.tr/OnlineNewspaper.aspx?content=40

Ertan A.(2010), Prestijli Tarım Ürünlerinin Pazarlanmasında Kalite Ve Coğrafi İşaret

Kavramlarının Tutundurulması ve Bu Bağlamda Tarım Satış Kooperatiflerinin

Önemi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl:

Cilt:2, Sayı:12

Fahlbeck E. (2007) The Horizon Problem in Agricultural Cooperatives – Only in

Theory?. In: Vertical Markets and Cooperative Hierarchies. Springer, Dordrecht

https://doi.org/10.1007/1-4020-5543-0_15

Gegez, A. E., (2015), Pazarlama Arastirmalari, 5. Baskı, Beta Basim Yayim Dagitim

Aġ., Ġstanbul.

Geman, H. (2014). Agricultural finance: from crops to land, water and energy.

Retrieved from https://ebookcentral.proquest.com

Gök C. ve Özdemir A., (2011) LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE BANKA

SEKTÖR PAYLARININ TAHMİNLENMESİ ĠĢletme Fakültesi Dergisi, Cilt:12,

Sayı :1, ss. 43-51

Gökçe, F. (2006). Yerel Destinasyonlarda Turizm Potansiyelinin Belirlenmesinde Swot

(Fütz) Analizi Tekniği: Giresun Örneği. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi,

Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.

Gözener B. ve Sayılı M. (2011) Tokat İli Merkez İlçede Toptancı Halindeki

Komisyoncuların Yeni Hal Yasası Hakkındaki Görüşleri, GOÜ, Ziraat Fakültesi

Dergisi, Cilt:28, Sayı:2, ss. 227-235

Grant R.M. ve Jordan J. (2014), Çev. Sart G.Stratejinin Temelleri Foundatıons Of

Strategy, Nobel yayınları, ss.16,62

117

Grant, R. M. (2002). Contemporary strategy analysis: Concepts, techniques,

applications (4th ed.). Oxford: Blackwell Publishers. ss.18

GTB (2017), TÜRKİYE KOOPERATİFÇİLİK RAPORU 2016, Gümrük ve Ticaret

Bakanlığı

GTHB (2016). Antalya Ġl Gıda Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü

http://antalya.tarim.gov.tr/Menu/75/Antalya‘da-Tarım eriĢim tarihi 20.01.2018

Güçlü N. (2003), stratejik Yönetim, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 23, Sayı 2

ss.61-85,

Gül N. (2017) Stratejik Yönetim ve Kamu Çalışanları Açısından Stratejik Yönetim,

Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayınlanmıĢ yüksek lisans tezi

Gülçubuk, B. (2017). 6331 Sayılı Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu tarımda

çalışanlar için bir şey ifade eder mi? International Journal of Social Sciences

and Education Research, Cilt:3, Sayı:2, ss. 573-582

Gültekin S. (2011), Küreselleşme Çağında Dış Ticarette Rekabet İçin Kümelenme

Stratejisi: Türkiye’nin Tarım Kümelenmesi Gerekliliği, Kocaeli Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt:22, Sayı:2, ss.29-40

Gürkan, G. (2017) Elmalı İlçesinde Serada Sözleşmeli Tarımın Benimsenmesi ve

Yayılmasını Etkileyen Faktörlerin Analizi Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri

Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.

Haseki M.Ġ. (2007), Kooperatifçilik ve Pazarlama Anlayışı: Tarım Satış

Kooperatiflerinin Pazarlama Faaliyetlerine Yönelik Tüketici Görüşlerinin

Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü doktora tezi

Ġnceler, Sarıhan H., (1998), Teknoloji Yönetimi, Desnet Yayınları, Ġstanbul, ss.57-60,

Ġnan, Ġ.H., Direk M. , BaĢaran B., Birinci S.ve Ekmen E. ( 2005) Tarımda Örgütlenme.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, VI. Tarım Teknik Kongresi, Tarım Haftası

Sempozyum Bildirileri, Ankara.

ĠĢbecer, Ö. B. (2010). Antalya ilinde sera sebzeciliğinin mevcut durumu, sorunları ve

çözüm önerileri (Doktora Tezi, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü).

Kalaycı, ġ., (2008), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın

Dağıtım, Üçüncü Baskı

118

Kalaycı, ġ., (2010), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara:

Asil Yayınları.

Kalogeras N., Pennings J.M., Dijk G.., van der Lans I.A. (2007) The Structure of

Marketing Cooperatives. In: Vertical Markets and Cooperative Hierarchies.

Springer, Dordrecht https://doi.org/10.1007/1-4020-5543-0_5

Karaca C. (2013), Türkiye’de Sürdürülebilir Tarım Politikaları: Tarım Sektöründe Atıl

ve Yenilenebilir Enerji Kaynakların Değerlendirilmesi, Tarım Ekonomisi

Dergisi Cilt:19,Sayı:1, ss. 1-11

Karaçay, B. (2002). Antalya Tarım Master Planı, Antalya Tarım Ġl Müdürlüğü

Kırım A. (2010) Bana Bir Akıl Ver Hocam! Rekabette Öne Geçmek İçin Nasıl Fark

Yaratırız?, Sistem Yayıncılık 2010, ss. 24-41.

Kırım A. (2001), Yeni Dünyada Strateji ve Yönetim, Sistem Yayıncılık, ss.88

Kızılaslan H. ve GönültaĢ H. (2011) Bilişim Teknolojisinin Tarım Ürünlerinin

Pazarlamasındaki Konum ve Önemi (E-Pazarlama), GaziosmanpaĢa

Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2011, Cilt: 28, Sayı: 1, ss. 1-11

Kotler P. (2000) Kotler ve Pazarlama: Pazar Yaratmak, Pazar Kazanmak ve Pazara

Egemen Olmak, Çev. AyĢe Özyağcılar, Sistem Yayıncılık Ġstanbul ss.103

Kotler, P. (2000). Marketing Management, Millennium Edition. New Jersey: Pearson

Education Company. ss:76.

Köroğlu, S. (2003), Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Tarımsal Örgütlenme, AT

Uzmanlık Tezi, Ankara

Leavy, B. (2003) Assessing Your Strategic Alternatives From Both a Market Position

and Core Competence Perspective, Strategy&Leadership, Vol:31,No:6, ss. 30.

Levıtt, T. (1983), The globalization of markets, Harvard Business Review, Cilt:61,

Sayı:3, ss.92–102 https://hbr.org/1983/05/the-globalization-of-markets eriĢim

tarihi 17.07.2017

Lorcu, F. (2015). Örneklerle veri analizi: SPSS uygulamalı (1. baskı: Nisan 2015.).

Ankara: Detay Yayıncılık.

Luecke R. (2008), Strateji işinize en uygun stratejiyi oluşturun ve uygulayın, Çev.

Parlak T. Türkiye ĠĢ Bankası Kültür yayınları; ss. 8

Luffman, G. A. (1996). Strategic management: An analytical introduction (3rd

edition.). Cambridge, Ma: Blackwell Publishers

119

Lyson, T. A., Stevenson, G. W., ve Welsh, R. (2014). Food and the mid-level farm:

renewing an agriculture of the middle. Retrieved from

https://ebookcentral.proquest.com

MEGEP, (2007),. Bahçecilik –Pazarlama, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara

Mithofer, D., & Waibel, H. (Eds.) (2011), Vegetable production and marketing in

africa: socio-economic research. Retrieved from

https://ebookcentral.proquest.com

Mutlu H.M. ve Nakipoğlu A.(2011), Uluslararası Pazarlama stratejilerinin İhracat

Performansı Üzerine Etkisi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Güz- Cilt:10

Sayı:38 ss. 245-261

Navarroa A. Losadab F. Ruzo E, ve diğ.(2010), Implications of perceived competitive

advantages, adaptation of marketing tactics and export commitment on export

performance, Journal of World Business 45 ss.49–58

Neveu, V. (2000), Organizational Trust: Definition and Measurement, CERGORS –

UniversiteParisI.http://ibrarian.net/navon/paper/75_ORGANISATIONAL_TRU

ST__DEFINITION_AND_MEASUREME.pdf

Niyaz Ö.C. (2012) Sürdürülebilir Meyve Üretimi ve Pazarlaması Açısından Tarım

Politikalarının İrdelenmesi: Çanakkale İli Örneği, Ege Üniversitesi Fen

Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi

OdabaĢı Y. (2000) Satışta ve Pazarlamada Müşteri İlişkileri Yönetimi, Sistem

yayıncılık Ġstanbul ss. 23

Olesena, J.E., Trnka, M., Kersebaum, K.C., Skjelvag, A.O., Seguin, B., Peltonen-

Sainio, P., Rossi, F., Kozyra, J. and Micale, F. (2011): Impacts and adaptation

of European crop production systems to climate change. European Journal of

Agronomy Cilt:34, ss.96-112.

Ovalı, S. (2014). Küresel rekabet gücü açısından Türkiye’nin konumu üzerine bir

değerlendirme. Uluslararası Ġktisadi ve Ġdari Ġncelemeler Dergisi, Cilt:13, Sayı:

13, ss. 17-36

Özgener, ġ., (2001), İç Anadolu Bölgesindeki Küçük ve Orta Boy İşletmelerde Müşteri

İlişkileri Yönetimi Üzerine Bir Araştırma, I. Orta Anadolu Kongresi, NevĢehir.

ÖzgörmüĢ E. vd. (2005) Bulanık Ahp İle Personel Seçimi V. Ulusal Üretim

AraĢtırmaları Sempozyumu, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi, ss. Kasım 25-27

120

Papatya, N (2007) Sürdürülebilir Rekabette Stratejik Yönetim ve Pazarlama Odağı

Kaynak Tabanlı Görüş Kavramsal ve Kuramsal Yaklaşım Asil Yayın Dağıtım,

Ankara,

Pearce, J. A., Robinson, R. B. 1., & barca, M. (2015). Stratejik yönetim: Geliştirme,

uygulama ve kontrol. Ankara: Nobel.

Polat C. ve AvĢar R., (2004), Yoğun Rekabet Ortamında Pazarlama Stratejileri,

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 61, Sayı: 4, ss. 203-241

Polat S.C.(2016), Ekolojik Tarım Açısından Türkiye’de Tarımsızlaşma, Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi

Porter M.E (2000), rekabet Stratejisi Sektör ve Rakip Analizi Teknikleri sistem

yayıncılık Ġstanbul.

Porter, Michael E. (2003) Rekabet Stratejisi, Sektör ve Rakip Analizi Teknikleri, 2.

bs. Çev. Gülen ULUBĠLGEN, Sistem y., Ġstanbul, ss.4.

Prahalad, C.K., Hamel, G., (1990), The Core Competence of the Corporation, Harvard

Business Review, May-June,

Reed, R., DE Fıllıpı, R.J., (1990), Causel Ambiquity, Barriers to Imitation, and

Sustainable Competitive Advantage, Academy of Management Review, Vol:15,

No:1.

Reıchenberg, N. E. (2001). Best practices in diversity management. United Nations

Expert Group Meeting on Managing Diversity in the Civil Service, United

Nations Headquarters, New York, 3-4 May.

RESMÎ GAZETE, 9 Aralık 2017 Sayı: 3026, http://www.resmigazete.gov.tr, eriĢim

tarihi 10.01.2018.

Roetter R.P., Van Keulen H., Kuiper M., Verhagen J. (eds) (2007) Agriculture in a

Dynamic World. In: Science for Agriculture and Rural Development in Low-

income Countries. Springer, Dordrecht https://doi.org/10.1007/978-1-4020-

6617-7_1

Sarı M.M., (2016), Tarım İşletmelerinin Örgütlenme Durumu ve Buna Etki Eden

Faktörlerin Belirlenmesi: Erzurum İli Örneği, Atatürk Üniversitesi Fen

Bilimleri Enstitüsü YÜKSEK Lisans Tezi

121

Sayın, B., & Sayın, C. (2004). Türkiye’de tarımsal üretici örgütlenmesi, Avrupa

Birliği’ne uyum hazırlıkları ve Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu, Türkiye VI.

Tarım Ekonomisi Kongresi, ss.16-18.

Sevgican, A., Tüzel, Y., Gül, A., & Eltez, R. Z. (2000). Türkiye’de Örtüaltı

Yetiştiriciliği. http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/0192e936ba11d0a_ek.pdf

Shay, J. P., & Rothaermel, F. T. (1999). Dynamic competitive strategy: Towards a

multi-perspective conceptual framework. Long Range Planning, Cilt:32, Sayı:6,

ss. 559-572.

Sıray E. Akcay Y. (2010), Giresun ili Merkez ilçede Fındık Yetiştiren işletmelerin

Ekonomik Analizi, Üretim ve Pazarlama Sorunlarının Belirlenmesi Üzerine Bir

Araştırma GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2010, Cilt:27, Sayı:1, ss.43-56

Singh, A. K. (2005). Rural Marketing: İndian Perspective. Retrieved from

https://ebookcentral.proquest.com

Sonğur, C, Top, M, Tekingündüz, S. (2013). SWOT (Strengths, Weaknesses,

Opportunities, Threats) Analysis in Health Sector. Sağlıkta Performans ve

Kalite Dergisi, Cilt:5, Sayı: 1, ss. 69-99. Retrieved from

http://dergipark.gov.tr/spkd/issue/29273/313444

SonğuR O., Koç R., Dulupçu M.A.(2014), Antalya’da Tarım ve Tarımla İlişkili

Firmaların İnovasyon ve Yerel Aktörlerle İşbirliği Faaliyetlerinin Analizi

,Tarım Ekonomisi Dergisi,Cilt:20, Sayı:1,ss. 1-15

Starr C. (1969) Social benefit versus technological risk. What is our society willing

to pay for safety? Science 165: 1232–1238

Sulewski, P., & Kłoczko-Gajewska, A. (2014). Farmers’ risk perception, risk aversion

and strategies to cope with production risk: an empirical study from Poland.

Studies in Agricultural Economics, Cilt: 116, Sayı:3, ss.140-147.

Sürgevil O. (2008) Farklılık Kavramına ve Farklılıkların Yönetimine Temel Oluşturan

Sosyo-Psikolojik Kuramlar Ve Yaklaşımlar Balıkesir Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 11 Sayı 20 Aralık, ss.111-124

Sürgevil O. ve Budak G. (2008), İşletmelerin Farklılıkların Yönetimi Anlayışına

Yaklaşım Tarzlarının Saptanmasına Yönelik Bir Araştırma, Dokuz Eylül

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı:4

122

Svendsen S.V. (2007) Lock-In of Farmers in Agricultural Cooperatives. In: Vertical

Markets and Cooperative Hierarchies. Springer, Dordrecht

https://doi.org/10.1007/1-4020-5543-0_7

ġen A. (2014), Risk algılama Risk Yönetimine Yeni Bir Bakış, Kıbrıs Bilim Ve

Teknoloji Dergisi, Mart

ġener H.Y., Abalı M.(2014), Bursa Tarım Üreticilerinin Pazarlama Faaliyetleri ve

Uluslararası Pazarlardaki Etkinlikleri, Uluslararası Hakemli Pazarlama ve

Pazar AraĢtırmaları Dergisi 2014 SAYI: 01 CĠLT: 01 ilkbahar dönemi

Tek, Ö. B. (1997). Pazarlama ilkeleri: Türkiye uygulamaları: Global yönetimsel

yaklaşım. Cem Ofset.

Tekin M. Ve Çiçek E. (2005) İşletmelerde Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Farklı Bir

Yaklaşım: Değer Temelli Pazarlama V. Ulusal Üretim AraĢtırmaları

Sempozyumu, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım.

Theodosıou, M., & Leonidou, L.C., (2003), Standardization versus adaptation of

international marketing strategy: An integrative assessment of the empirical

research, International BusinessReview, Cilt:12,Sayı:2, ss. 141–171.

Thompson, J.- Martin, F. (2010), Strategic Management: Awareness and Change,

Nelson Education Ltd. Canada, ss: 31.

https://books.google.com.tr/books?id=K9XQSF2Q0DAC&lpg=PR16&ots=s8S

NZnnAJr&dq=Thompson%2C%20J.

TOBB (2013) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Tarım Sektörü Raporu 2013

Yayın No: 2014 /230 www.tobb.org.tr

Torlak, Ö., Erdoğan, B.Z. ve Eroğlu, E. (Ed.), (2012), Pazarlama Yönetimi, Anadolu

Üniversitesi AÖF, EskiĢehir, ss. 76-103.

Torlak, Ö. ve AltunıĢık, R. (2009). Pazarlama Stratejileri Yönetsel Bir Yaklaşım.

Ġstanbul: Beta basım Yayım Dağıtım A.ġ.

Tosun D., Savran K., Niyaz Ö.C., Keskin B. DemirbaĢ N.(2014), The Evaluatıon

Of The Warehouse Receıpt System For Agro-Food Products In Turkey, Anadolu

J. Agr Sci, 2014, Cilt:29, Sayı:3 ss. 240-247

Tüfekçi Ö.K. ve Tüfekçi N. (2006) Buldan ve Çevresindeki Üzüm Üreticisinin

Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri, Ġrfan Ertuğrul ve Turgut Tok (Ed).

123

Buldan Sempozyumu Bildirileri, 23-24.

http://buldansempozyumu.pau.edu.tr/kitap/21.oturum/3.pdf

Tüfekçi Ö.K. (2007) Pazar tabanlı stratejik işbirlikleri ve Denizli tekstil işletmelerinde

bir uygulama‖ Süleyman Demirel Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Yüksek lisans tezi, ss. 12-21.

Türkkan, (2001) Rekabet Teorisi ve Endüstri İktisadı, Turhan Kitabevi, Ankara s.17.

Türkoğlu E. (2015) Küreselleşme ve tarım Sektörü: Türkiye Örneği Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü YayınlanmıĢ yüksek lisans tezi.

Tüzün- Kalemci Ġ., (2007) Güven, Örgütsel Güven ve Örgütsel Güven Modelleri,

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi ĠĠBF Dergisi, ss.93- 118,

TZOB Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Tarımın ücretsiz çalışanı kadınlar, 29-01-2018

http://www.tzob.org.tr/basin-odasi/haberler/tarimin-ucretsiz-calisani

kadinlar%E2%80%A6

TZOB Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Üretici market fiyatlarında Ocak ayı

http://www.tzob.org.tr/basin-odasi/haberler/uretici-market-fiyatlarinda-ocak,

01-02-2018

URL1(2017)

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.

GTS.596b63297467b8.47955869 EriĢim tarihi 20.08.2017

URL 2 (2017)http://www.tarimpusulasi.com/tarim/tarimda-kazan-kazan-donemi-

basliyor/20023 haber tarihi 21-08-2017

URL 3 (2017) https://www.dunya.com/sektorler/tarim/tarim-arazileri-kullanimina-

duzenleme-haberi-393858 haber tarihi 09 Aralık 2017, EriĢim tarihi 10.01.2018.

URL 4 (2018) T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

http://www.tarim.gov.tr/Konular/Pazarlama/Faaliyetler

URL 5 (2004) II. Tarım ġurası, X. Komisyon,

http://www.orkoop.org.tr/uploads/files/10.komisyon.pdf EriĢim tarihi:

24.01.2018.

Uysal ġ. (2013), Manisa İlinde Bitkisel Ürünler İhracatında Karşılaşılan Sorunlar ve

Çözüm Önerileri, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi

Cilt: 11, Sayı: 3

124

Uzunoğlu S. vd. (2000), Tarım Kesiminde Yeniden Yapılanma Yeni Destekleme

Politikaları ve Ürün Borsalarının Organizasyonu Ġstanbul Ticaret Odası Yayın

No 2000-52,

Ülgen, H. ve Mirze, K. S. (2014). İşletmelerde Stratejik Yönetim. (7. Baskı), Ġstanbul:

Beta Basın Yayın Dağıtım A.ġ.

Varadarajan R. (2010) Strategic Marketing and Marketing Strategy: Domain,

Definition, Fundamental İssues and Foundational Premises J. of the Acad.

Mark. Sci. Sayı: 38: ss.119–140

Weber, E.U., Blais, A.-R., & Betz, N.(2002). Domain- specific risk-attitud

scale: Measuring risk perceptions and risk behaviors., Journal of

Behavioral Decision Making, 15, 1-28.

Yanmaz, R., Duman, Ġ., Yaralı, F., Demir, K., SarıkamıĢ, G., Sarı, N., vd. (2015).

“Sebze üretiminde değişimler ve yeni arayışlar.” Türkiye Ziraat Mühendisliği

VIII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1,ss. 579-605

Yıldırım A. ve diğ. (2014), Karaman İli Tarım Yatırım Kılavuzu, Karaman Oğlu

Mehmet Bey Üniversitesi

Yıldız A. (2017) ICBC –Türkiye’nin Kazan –Kazan Stratejisi, eriĢim tarihi 04.1.2018,

http://www.fortuneturkey.com/icbc-turkeyin-kazan-kazan-stratejisi-45349

YILMAZ Ġ.(2009), Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türk Kesme Çiçek Sektörünün

SWOT (GTZF) Analizi, AKDENĠZ ÜNĠVERSĠTESĠ ZĠRAAT FAKÜLTESĠ

DERGĠSĠ, Cilt:22, Sayı:1, ss. 103–112

Yılmaz, M. K. (2008). Dünya’da ve Türkiye’de Tarımsal Finansman: Türkiye Için

Model Önerisi. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans

Tezi (BasılmamıĢ). Ġstanbul, ss. 14-21.

YĠĞĠT S.ve ÖZYER K. (2011), Sürdürülebilir Rekabet Üstünlüğü Kaynağı Olarak

Bilgi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Ekonomik AraĢtırmalar Dergisi, ss. 348

YulafcI A. Cinemre H.A. (2007) Çarşamba Ovasında Yaş Meyve ve Sebze Pazarlama

Sorunları Ve Çözüm Önerileri OMÜ Zir. Fak. Dergisi, Cilt: 22,Sayı: 3 ss. 260-

268

125

EKLER

Ek:1 Anket Formu

ANKET FORMU

Sayın üretici, bu anket Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde yürütülmekte olan “Yaş

Sebze Ve Meyve Üreticilerinin Pazarlama Faaliyetlerinin Stratejik Perspektifle Değerlendirilmesi: Antalya’nın

Serik İlçesinde Bir Araştırma” adlı yüksek lisans tezine veri sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Yardımlarınız için

teşekkür ederim.

Ayşe MERT

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek lisans öğrencisi

Sayın katılımcı, lütfen aşağıdaki ifadelerden size en uygun gelen birini seçerek (X) işareti ile işaretleyiniz. 1-Kesinlikle katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3-fikrim yok, 4- Katılıyorum, 5- Kesinlikle katılıyorum anlamındadır.

Kes

inlik

le

katıl

mıy

orum

Kat

ılmıy

orum

Ne

Kat

ılıyo

rum

Ne

de

Kat

ılmıy

orum

Kat

ılıyo

rum

Kes

inlik

le k

atılı

yoru

m

1 Ülkenin ekolojik yapısı ve ürün çeşitliği tarım sektöründeki etkinliğini artırır.

1 2 3 4 5

2 İyi tarım uygulamaları üretimde yaygın şekilde kullanılmalıdır. 1 2 3 4 5

3 Sanayi talebine uygun bitkisel üretimin sağlanması yeni bir pazar oluşturur.

1 2 3 4 5

4 Tarımsal sanayinin çeşitlenmesi üretimin çeşitlenmesini sağlar. 1 2 3 4 5

5 Devlet destekli tarım sigortalarının varlığı üreticiler için önemlidir. 1 2 3 4 5

6 İklim ve coğrafi yapı nedeniyle ürün çeşitliğine sahip olmak

tarımda strateji geliştirmemizi kolaylaştırır. 1 2 3 4 5

7 Geleneksel tarımsal üretim kültürümüz havza üretimine geçişi kolaylaştırır.

1 2 3 4 5

8 Dünya liderliğine sahip olduğumuz tarım ürünlerimiz tarımsal ihracatımızı artırır.

1 2 3 4 5

9 Girdi kullanımında dışa bağımlılık maliyeti artırmaktadır. 1 2 3 4 5

10 Tarım ürünlerinde piyasa düzenleme ve müdahale kuruluşları yetersizdir.

1 2 3 4 5

11 Tarımsal üretimde planlama eksikliği, fiyatlarda yıllık

dalgalanmaların yaşanmasına neden olur. 1 2 3 4 5

12 Ülkemizde tarım sektöründe teknoloji kullanımı yetersiz. 1 2 3 4 5

13 Bölgesel kalkınma politikalarının etkinliği için planlı tarım uygulaması yapılmalıdır.

1 2 3 4 5

14 Tarım sektöründe mesleki ve sivil örgütlenme

yaygınlaştırılmalıdır. 1 2 3 4 5

15 Üretici organizasyonları etkin ve güçlü olmalı 1 2 3 4 5

16 Çiftçilerin girdi maliyetleri ölçek ekonomisinden etkilenmemeleri için düşürülmelidir.

1 2 3 4 5

17 Pazar ihtiyacına göre üretim planlamasına göre üretim

çeşitlendirilmelidir. 1 2 3 4 5

18 Tarım alanlarının ve işletmelerin küçülmesi önlenmeli 1 2 3 4 5

19 Tarım ürünlerinin depolanması ve Pazar alt yapısı konusunda

yetersiziz 1 2 3 4 5

20 Toprak ve su kaynakları kullanımında sürdürülebilir yöntemler geliştirilmelidir.

1 2 3 4 5

126

Sayın katılımcı, lütfen aşağıdaki ifadelerden size en uygun gelen birini seçerek (X) işareti ile işaretleyiniz. 1-Kesinlikle katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3-fikrim yok, 4- Katılıyorum, 5- Kesinlikle katılıyorum anlamındadır.

Kes

inlik

le

katıl

mıy

orum

Kat

ılmıy

orum

Ne

Kat

ılıyo

rum

Ne

de

Kat

ılmıy

orum

Kat

ılıyo

rum

Kes

inlik

le k

atılı

yoru

m

21 Sözleşmeli üretimin yapılması pazar sorununa bir çözümdür. 1 2 3 4 5

22 İyi tarım uygulamaları desteklemelerini kullanıyorum

1 2 3 4 5

23 Tarımsal üretimde çevre ile uyumlu girdi ve teknoloji kullanımı

yaygınlaştırılmalıdır. 1 2 3 4 5

24 Küçük ve orta ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri desteklenmelidir.

1 2 3 4 5

25 Ekonomik açıdan stratejik avantajlı ürünlerin üretimi artırılmalıdır.

1 2 3 4 5

26 Gelişen bir ekonomimin en önemli sektörü tarımdır. 1 2 3 4 5

27 Yenilenebilir enerji kaynakları ile enerji maliyetleri düşürülebilir. 1 2 3 4 5

28 Tarımsal AR-GE çalışmalarında STK, kamu, özel sektör ve

üniversiteler iş birliği yapmalıdır. 1 2 3 4 5

29 Arazi toplulaştırma faaliyetleri tarım sektör için olumlu

kazanımlar sağlar. 1 2 3 4 5

30 Toprak kirliliği, suyun bilinçsiz kullanımı iklim değişikliği tarımsal

üretimi olumsuz etkiliyor. 1 2 3 4 5

31 Tarım arazilerinin terk edilmesi tarım dışı kullanımı tarımı

olumsuz etkiliyor. 1 2 3 4 5

32 İş gücünün emek yoğun tarım faaliyetlerinde çalışma isteksizliği

var. 1 2 3 4 5

33 Ekonomik ve siyasi krizlerin, uluslararası ticari bloklaşmaların

üreticiye olan etkisi devlet kanalıyla azaltılmalıdır. 1 2 3 4 5

34

Kredilerini ödeyemeyen üreticilerin arazilerin ve üretim

araçlarının özel finans kuruluşlarınca haciz edilmesi üretimin

durmasına neden oluyor.

1 2 3 4 5

35 Genç nüfusun tarıma azalan ilgisi artırılarak tarım faaliyetlerinin sürekliliği sağlanmalıdır.

1 2 3 4 5

36 Ürün değerlendirme ve pazarlama konusunda eksiklikler

yaşıyoruz. 1 2 3 4 5

37 Üretici örgütlerine yönelik finansman kolaylığı ve vergi indirimi

sağlanmalıdır. 1 2 3 4 5

38 Küçük ölçekli üretim yapan çiftçilerin tarım işletmeleriyle rekabeti çok zor.

1 2 3 4 5

39 Üreticilerin pazarlama faaliyetleri içinde etkin rol almaması aracı sayısındaki artış üretici ve tüketici memnuniyetini azaltıyor.

1 2 3 4 5

40 Çiftçiler düşük üretim kapasitesi yüksek maliyet nedeniyle

ihracat faaliyetlerinde aracıları kullanıyorlar. 1 2 3 4 5

41 Ürünlerin sebze meyve halleri üzerinden pazarlama zorunluluğu serbest rekabeti olumsuz yönde etkilemektedir.

1 2 3 4 5

42 Ürünlerin gıda güvenliğini ve izlenebilirliğinin sağlanmasına

uygun mekanizmalar bulunmamakta. 1 2 3 4 5

43 Üreticilerin mallarını pazarlama imkânları yetersiz. 1 2 3 4 5

44 Komisyoncular aracılar fiyat belirlemede etkin rol oynuyorlar.

1 2 3 4 5

127

Sayın katılımcı, lütfen aşağıdaki ifadelerden size en uygun gelen birini seçerek (X) işareti ile işaretleyiniz. 1-Kesinlikle katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3-fikrim yok, 4- Katılıyorum, 5- Kesinlikle katılıyorum anlamındadır.

Kes

inlik

le

katıl

mıy

orum

Kat

ılmıy

orum

Ne

Kat

ılıyo

rum

Ne

de

Kat

ılmıy

orum

Kat

ılıyo

rum

Kes

inlik

le k

atılı

yoru

m

45 Toptancı hali iç ve dış işlem maliyetleri azaltılmalı. 1 2 3 4 5

46 Toptancı hallerindeki iş yerleri ile semt pazarlarındaki satış yerlerinin en az %10 üreticiye ayrılmalı

1 2 3 4 5

47 Toptancı hallerinde müzayede, depolama, ambalajlama tesisleri

kurulmalı. 1 2 3 4 5

48 Üreticinin korunması için alım satım işlemlerinde düzenlenen

sözleşmelerin asgari şartlarının belirlenmesi gerekiyor. 1 2 3 4 5

49 Üreticiler birlikte hareket edebilseler daha yüksek fiyattan satabilirler.

1 2 3 4 5

50 Üreticiler arasında güven ortamımın sağlanmamasından dolayı,

birlikte hareket etmiyorlar. 1 2 3 4 5

51 Yaş sebze ve meyve üretiminde yeterli teknik bilgi ve beceriye

sahibim. 1 2 3 4 5

52 İlçede gerçekleştirilen tarımsal eğitim programlarını takip ediyorum ve katılıyorum.

1 2 3 4 5

53 Devlet kurumlarının desteği olmadan üreticilerin birlikte hareket

edeceği pazarlama organizasyonları oluşturulamaz. 1 2 3 4 5

54 Düzenlenen festivaller coğrafi açıdan ürünlerin tanıtımında ve

pazarlanmasında katkı sağlar. 1 2 3 4 5

55 Yaş sebze ve meyve satış fiyatlarının belirlenmesinde

üreticilerin hiçbir şekilde etkisi olmuyor. 1 2 3 4 5

56 Bölgesel planlı üretimin yapılması uzmanlaşma ile birlikte ulusal ve uluslararası pazarlarda tanınmasını sağlar (Finike portakalı )

1 2 3 4 5

57 Yaş sebze ve meyve pazarlamasının geliştirilmesi konusunda

her türlü destek veririm 1 2 3 4 5

58

Çiftçilerin bilişim teknolojilerini kullanarak hava durumu, piyasa,

tarımsal destekler, teknik bilgilere kolayca ulaşması Pazar fırsatı

yakalaması açısından stratejik öneme sahiptir.

1 2 3 4 5

59 İnternet üzerinden ürünlerimin satışını gerçekleştiriyorum. 1 2 3 4 5

60 Kırsal turizmin desteklenmesi yöresel ve geleneksel ürünlerin satışını artırır.

1 2 3 4 5

DEMOGRAFİK BİLGİLER

61. Cinsiyetiniz : ( ) Kadın ( ) Erkek

62. Medeni Durumunuz : ( ) Evli ( ) Bekâr

63. Yaşınız : ( ) 17- 27 ( ) 28-38 ( ) 39-49 ( ) 50-60 ( ) 61 ve üzeri

64. Eğitim durumunuz : ( ) Okur-yazar ( ) İlköğretim ( ) Orta öğretim ( ) Lise

( ) Ön lisans ( ) Lisans ( ) Yüksek lisans ( ) Doktora

65. Çiftçilik deneyiminiz kaç yıl : ( ) 1-5 ( ) 6 -10 ( ) 11-15 ( ) 16-20 ( ) 21-25 ( ) 26 yıldan fazla

66.Hane halkı kaç kişiden oluşuyor : ( ) 1 ( ) 2 ( ) 3 ( ) 4 ( ) 5 ( ) 6 ( ) 7 den fazla

128

67. Aşağıdaki ifadelere evet hayır seçeneklerinden birini işaretleyiniz?

67.1. Üretim sırasında maliyet hesabı yapıyor musunuz? Evet

Hayır

67.2. Düzenli yıllık gelir gider hesabı yapıyor musunuz? Evet

Hayır

67.3. Düzenli olarak danışmanlığınızı yapan bir ziraat mühendisi var mı? Evet

Hayır

67.4. Hasat sırasında diğer Üreticilerle ortak hareket ediyor musunuz? Evet

Hayır

67.5. Bağlı Bulunduğunuz her hangi bir komisyon var mı? Evet

Hayır

67.6. Yaş sebze ve meyve Üretimi ile ilgili Özel TV kanalları ve/veya tarımsal destek sağlayan kuruluşlardan yazılı basım ve görsel yayın eğitim programlarından yararlandınız mı ?

Evet Hayır

68. Yaş Sebze ve Meyve Üretimi İçin Gerekli Finansmanı nerden temin ediyorsunuz. Birden fazla işaretleme

yapabilirsiniz.

( ) Kredi kullanmıyorum ( ) Ziraat bankası ( ) Tarım kredi koop

( ) Aracılardan (komisyon ) borç alıyorum

( ) Başkalarından borç alıyorum

( ) diğer bankalardan kredi (belirtiniz) …………………………………………..

69) Üretim sırasında karşılaştığınız sorunları çözmek için kimlere başvuruyorsunuz. Birden fazla işaretlemeyapabilirsiniz.

( ) Kendi tecrübem ( ) Araştırmalarım ( ) İl/ilçe tarım müdürlükleri

( ) Komşu ( ) Akraba ( ) ziraat mühendisleri

( ) diğer ( belirtiniz) ………………………………..

70. Yaş sebze ve meyve pazarı ile ilgili bilgileri nerden alıyorsunuz? Birden fazla işaretleme yapabilirsiniz.

( ) Kooperatiflerden ( ) Ziraat odalarından ( ) İlçe tarım müdürlüğünden

( ) Komisyonculardan

( ) Diğer üreticilerden ( ) Medyadan ( ) ihracatçı firmadan ( ) İnternetten

71. Üretim sırasında karşılaştığınız sorunları önem derecesine göre en önemli sorunu 1 den başlayaraknumarandınız.

( ) İlaç ve Gübre temini ( ) Zirai mücadele konusunda

yetersizlik ( ) İşçilik masrafları ve kaliteli iş gücü

( ) Sulama ve elektrik maliyetleri ( ) Teknik araç yetersizliği ( ) Pazarlama sorunları

( ) Yakıt maliyeti ( kömür, odun, mazot, benzin) ( ) Yaş sebze meyve üretimi hakkında yetersiz teknik bilgi

( ) Diğer (belirtiniz) ……………………………...

Katkınız için teşekkürler...

133

EK:4 Literatür tablosu

Sıra No Yayının tam künyesi (Yayın adı, yılı,

yayınlandığı yer, cilt, sayfa)

Yayının Katkısı

1

CAN M. SAKARYA E. (2012) ―Dünya ve

Türkiye‘de tarım ve hayvancılık

kooperatiflerinin tarihsel geliĢimi, iktisadi

önemi ve mevcut durumu‖ Vet. Hekim Der

Dergisi 83(1): 27-36,

Dünyada ve Türkiye‘de tarım ve hayvancılık sektörlerinde kooperatif örgütlenmenin tarihsel geliĢimi,

mevcut durumu ve iktisadi öneminin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleĢtirilen çalıĢma Kooperatifçilik

hareketinin baĢarılı olabilmesi için öncelikle üreticilerin kooperatifin kendi yararlarına olduğuna

inanması, üyelere örgüt kültürünün benimsetilmesi ve kooperatiflerin alanında uzman ve deneyimli

profesyonel kiĢiler tarafından yönetilmesi gerektiği sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Sosyal, ekonomik ve siyasal boyutlar konusunda yetkin kiĢilerce ortakların, yöneticilerin ve yerel halkın

eğitilmesi ve yönlendirilmesi oldukça önem taĢımaktadır. Kooperatifçilik faaliyetleriyle birlikte üretici

lehine önemli ekonomik ve politik kazanımlar sağlanarak, tüketicilere uygun fiyattan sağlıklı ürün

arzının olacağı ve yerel ürünlerin küreselleĢme ve serbest piyasa ekonomisinin bazı olumsuz etkilerinden

korunacağı düĢünülmektedir.

2

AKÇAÖZ, H. ve BURHAN, Ö.

(2002), ―Tarımsal Üretimde KarĢılaĢılan

Riskler ve Uygulanabilecek Stratejiler.‖

Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi,

Erzurum

Bu çalıĢmada tarımsal üretimde karĢılaĢılan risk kaynakları ve uygulanan risk yönelimi stratejileri

araĢtırılmıĢtır. AraĢtırmaya göre en önemli risk kaynağı girdi maliyetlerindeki değiĢiklikler, en önemli

risk stratejisi ise birden fazla ürüne yer verilmesidir. AraĢtırma sonucunda Risk kaynaklan için bulunan

faktörler; doğal koĢullar, doğal afetler, devlet politikaları, , pazarlama, üretim ve yabancı iĢgücü, sosyal

güvenlik olarak, risk stratejileri ise güvenlik-finansman, iĢletme dıĢı gelir, çeĢitlendirme ve pazarlama

olarak adlandırılmıĢtır.

3

BARD S.K.ve BARRY P.(2000)

―Developing a scale for assessing risk

attitudes of agricultural decision makers‖,

International Food and Agribusiness

Management Review 3 (2000) 9–25

Tarımsal karar alıcıların risk tutumlarını değerlendirmek için bir ölçek geliĢtirmek amacıyla

gerçekleĢtirilmiĢtir. Likert yaklaĢımını kullanarak çiftçilerin risk yönetim araçlarına yönelik görüĢlerini

ortaya koyarak risk tutumlarını değerlendirmektedir. Tarım sektörünün herhangi bir sektöründe kiĢisel

mülakatlara gerek kalmadan insanlara uygulanabilen bir ölçek geliĢtirilmiĢtir.

4

DĠZDAROĞLU T. VE BALKAN C. (1996)

―Ġzmir Ġlinde Anason Üretimi, Maliyeti,

Pazarlama Sorunları‖ ANADOLU, J. of AARI

6 (2) 1996, 36 - 53 MARA

ÇalıĢma, 1989-1993 döneminde, Ġzmir ilinde anasonun nominal ve reel üretim maliyetleri ve masraf

unsurlarındaki geliĢmeler, üretim tekniği, girdi kullanımı, pazarlama ve baĢlıca sorunlar incelenerek

gerçekleĢtirilmiĢ. En önemli sorunun yabancı otla mücadele olduğu ve yetiĢtirme masraflarının % 35,97'

sini yabancı otla mücadele masraflarının oluĢturduğu sonucuna ulaĢılmıĢ. ĠĢgücü masraflarının payı %

69,06 olup, mekanizasyon düzeyi oldukça düĢük olduğu sonucu elde edilmiĢ.

134

5

CASTANO J.(2001) ―Agricultural Marketing

Systems and Sustainability

Study of Small Scale Andean Hillside Farms

Jairo‖ (Doctoral dissertation, sn])

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fullte

xt/139420

Tarımsal Pazarlama Sistemleri ve Sürdürülebilirlik Açısından Küçük Ölçekli Ande Hillside Çiftlikleri

Ġncelenmesi çalıĢması ile sürdürülebilir küçük çiftlik üretim sistemlerinin benimsenmesini teĢvik

ederken pazarın bozulmalarını düzeltmede pazarlama mekanizmalarının önemini araĢtırmıĢtır. Özellikle,

araĢtırma, kaynak kullanıcılarını sürdürülebilir tarıma yönlendiren sinyaller vermeyi mümkün kılacak

pazarlama kanalındaki geliĢmelere odaklanmaktadır. AraĢtırma sonucunda sürdürülebilir uygulamalar

için çok fazla emek, mekân, bazen sermaye ve enerji kullanıldığına. Sürdürülebilir üretim sistemlerinin

benimsenmesinin teĢvik edilmesinde pazarlamanın önemli bir bileĢen olduğunu belirterek, kırsal yatırım

stratejilerinin geliĢtirilmesi gerektiği vurgulanmıĢtır.

6

YULAFCI A. Ve CĠNEMRE H.A. (2007)

―ÇarĢamba Ovasında YaĢ Meyve Ve Sebze

Pazarlama Sorunları Ve Çözüm Önerileri‖

OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 2007,22(3):260-268

ÇarĢamba Ovasında üretilen yaĢ meyve ve sebzelerin pazarlama yapısını, pazarlama ile ilgili karĢılaĢılan

problemleri tespit etmek ve bu problemlerin çözümü konusunda öneriler ortaya koymak amacıyla

gerçekleĢtirilen çalıĢma sonucunda ilçede üretilen sebze ve meyvenin pazarlandığı en önemli yer YaĢ

Sebze ve Meyve Hali olduğu sonucu elde edilmiĢtir. Üreticilerin ilçe ve semt pazarlarında en önemli

Ģikâyetleri yer darlığı ve kapalı alan, sergi alanı ve depolama gibi altyapı sorunudur.

7

AKÇAÖZ H., ÖZKAN B., KIZILAY

H.(2005), ―Tarımsal Üretimde Çiftçi

DavranıĢları: Çiftçiliği Uygulama Ölçeği

(Fıs)1‖

BAHÇE 34 (2): 63 – 71

AraĢtırma Manavgat ve Serik ilçelerine bağlı köylerde yapılan anketlerden elde edilen verilerle

oluĢturulmuĢtur. 2003 yılı üretim dönemi için 143 çiftçi ile anket yapılmıĢtır. Çiftçiliği uygulama ölçeği

kapsamında üretim, bilgi toplama, risk, stres, iĢletme dıĢı iĢ, yenilik ve çevre konuları incelenmiĢtir. Elde

edilen verilerle çiftçiler en yüksek geliri elde etmenin önemli olduğunu, tarımla ilgili konularda kiĢi ve

kuruluĢlardan bilgi aldıklarını, aile üyelerinin iĢletmede çalıĢmasının iĢletmenin devamlılığı için gerekli

olduğunu, yeni tarımsal yöntemleri kullanmanın önemli olduğunu ifade ettiği sonucuna ulaĢılmıĢtır.

ÇalıĢmada, çiftçiliği uygulama ölçeğinde; üretim uygulamaları, finans uygulamaları, iĢletme dıĢı iĢ ile

ilgili uygulamalar, çevre ile ilgili uygulamalar ve kâr ile ilgili uygulamalar Ģeklinde 5 faktör ifade

edilmiĢtir.

8

ERDĠNÇ Z. ve ERDĠNÇ M.H. (2014)

―Türkiye‘de Tarım Reformu ―EskiĢehir

Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler

Dergisi, 2 (1) http://www.istanbul

universitesi.dergipark.gov.tr/o

gusbd/issue/10978/131413

Bu çalıĢmada Türkiye‘de tarım sektöründe yaĢanan sorunlar çerçevesinde yeni politika ve stratejilerin

uygulanması ihtiyacı nedeniyle tarımın ekonomideki önemi, sektörde yaĢanan sorunlar ve tarım reformu

amaç ve gerekliliği çerçevesinde tarım reformu çalıĢmaları incelenmiĢ AraĢtırma sonucunda yapılan

düzenlemelerde hedeflerin net Ģekilde belirlenmesinin ve hızlı ve doğru kararların alınmasının gerekliliği

vurgulanmıĢtır.

135

9

SIRAY E. AKÇAY Y.(2010), ―Giresun Ġli

Merkez Ġlçede Fındık YetiĢtiren ĠĢletmelerin

Ekonomik Analizi, Üretim ve Pazarlama

Sorunlarının Belirlenmesi Üzerine Bir

AraĢtırma‖ GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, ,

27(1), 43-56

Fındık yetiĢtiriciliği yapan 126 adet iĢletmeden anket yoluyla elde edilen veriler sonucunda bölgede

fındık üretiminde karĢılaĢılan sorunların baĢında ―girdilerin pahalı olması‖ gelmektedir. Fındığın

üretimden pazarlanması aĢamasına kadar ve pazarlama esnasında görülen bölgedeki problem, incelenen

iĢletmeler bazında değerlendirildiğinde ―serbest piyasada fındık fiyatının düĢük olması‖ en önemli sorun

olarak değerlendirilmiĢtir. Diğer sorunlar sırasıyla emanete fındık bırakılması‖, ―kadastro çalıĢmalarının

yapılmaması veya mülkiyet problemleri nedeniyle Çiftçi Kayıt Sistemi‘ne kayıt olamamak‖,

―üreticilerin birlikte hareket etmemesi‖, ―Ģeklinde ifade edilmiĢtir.

10

ALBAYRAK, M., TAġDAN, K., GÜNEġ, E.,

SANER, G., ATIġ, E., ÇUKUR, F., &

PEZĠKOĞLU, F. (2010), ―Küresel Rekabet

Açısından Türkiye‘de Tarım Ve Gıda Ürünleri

Pazarlama Sistemlerine BakıĢ: Mevcut Yapı,

Sorunlar, Fırsatlar, Hedefler‖ TMMOB Ziraat

Mühendisleri Odası Ziraat Mühendisliği VII.

Teknik Kongresi, 11-15.

Türkiye‘deki pazarlama yapılarının incelenmesi amaçlandığı çalıĢmada için öncelikle tarım ve gıda

ürünlerinin pazarlama sistemleri ortaya konulduktan sonra, iç ve dıĢ pazarlarda karĢılaĢılan sorunlar,

sahip olunan fırsatlar ve hedeflerin neler olduğu ortaya konulmuĢ. Ġlgili veriler dikkate alınarak Bütüncül

yaklaĢımla (sorun ve hedef ağacı) değerlendirmeler gerçekleĢtirilmiĢ. AraĢtırmaya göre; ĠĢletmelerin,

ticaret borsaları, toptancı halleri gibi pazarlama sisteminde faaliyet gösteren birimlerdeki altyapı

sorunları nedeniyle modern hizmet sunumunu gerçekleĢtiremedikleri ve gıda güvenliği açısından ciddi

riskleri beraberinde taĢıdıkları belirtilmiĢtir. Pazarlama bir sistem meselesidir üretici bazındaki sorunlar,

aracıları, diğer firmaları; pazardaki kurumların yapısal eksiklikleri alıcıları ve gıda güvenliğini etkilediği

sonucuna ulaĢılmıĢtır.

11

TÜRKOĞLU E. (2015) ―KüreselleĢme Ve

Tarım Sektörü: Türkiye Örneği‖

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü YayınlanmıĢ yüksek lisans tezi

KüreselleĢme süreci ile uygulamaya geçen politikaların tarım sektörü üzerindeki etkisini incelemek ve

Türk tarım sektöründe küreselleĢme süreci ile yaĢanan dönüĢümün kalkınma sürecine etkilerini ortaya

koymak amacıyla gerçekleĢtirilen çalıĢmanın sonucuna göre; genel olarak yaĢanan bütün küresel ve

teknolojik geliĢmeler Türkiye‘de tarımsal üretimi ve verimi arttırmıĢtır. Tarımsal ürün ihracatı ile elde

edilen döviz gelirleri sanayi için altyapısı için kullanılmıĢ ve sanayi giderek geliĢmiĢtir. Sanayi için

gerekli istihdam tarım sektöründen karĢılanmıĢtır. Tarım sektörünün, sanayi ürünlerini talep etmesiyle

birlikte iki sektör birbirini destekleyerek ekonomik kalkınmayı desteklemiĢlerdir. Ancak küreselleĢen dıĢ

ticaret yapısındaki değiĢimle birlikte Türkiye tarımsal ürün ve tarımsal girdi bakımından ithalatçı bir

yapı haline gelmiĢtir. Bu sebeple Türkiye‘nin dıĢ pazarlara karĢı rekabet gücünü arttırıcı ve ithalatçı bir

yapıdan ihracatçı bir yapıya dönüĢmesine katkı sağlayıcı politikaların izlenmesi öncelik verilmelidir.

136

12

MUTLU H.M. ve NAKĠPOĞLU A.(2011),

―Uluslararası Pazarlama stratejilerinin Ġhracat

Performansı Üzerine Etkisi‖ Elektronik Sosyal

Bilimler Dergisi Güz-2011 Cilt:10 Sayı:38

(245-261

Uluslararası pazarlama stratejilerinin, yabancı pazara yönelik benzerlik algısının ve pazardaki rekabetçi

avantaj kaynağının ihracat performansı üzerine etkilerini firma büyüklüğü ve yaĢ değiĢkenleri

kapsamında inceleyen araĢtırma sonucunda firmaların pazarlama karmasının sadece birinde adaptasyona

gitmedikleri, yapılan adaptasyonların karmanın bütün elemanlarını kapsayacak Ģekilde

değerlendirdiklerinin düĢünülebileceğini ifade etmiĢlerdir.

13 NAVARROA A. LOSADAB F. RUZO E, ve

diğ.(2010),

―Implications of perceived competitive

advantages,adaptation of marketing tactics and

export commitment on export performance‖,

Journal of World Business 45 (2010) 49–58

―Algılanan rekabetçi avantajların etkileri, pazarlama taktiklerinin uyarlanması ve ihracat performansına

ihracat taahhüdü‖ isimli bu çalıĢmanın amacı, yabancı pazarlarda firma davranıĢının (ihracat taahhüdü ve

pazarlama taktiklerinin uyarlanması) algılanan rekabet avantajları ve ihracat performansı üzerindeki

etkisini incelemek suretiyle uluslararası pazarlama literatüründe önemli bir boĢluğu doldurmaktır. 150

Ġspanyol ihracat firmasının bir örneğini kullanarak yapılan çalıĢma, dıĢ pazarlarına daha fazla bağlı olan

firmaların, pazarlama programının unsurlarını uyarlamaya daha istekli olduklarını ortaya koydu. Bu

firmalar, aynı zamanda dıĢ pazarlarda daha iyi performans sergiliyor. Dahası, elde edilen sonuçlar,

pazarlama taktiklerini uyarlamanın, ihracat performansına doğrudan etki yapmadığını, ancak dıĢ

pazarlarda algılanmıĢ rekabet avantajlarının elde edilmesine olumlu etkide bulunduğu ve ihracat

performansına olumlu etkisi olduğuna iĢaret etmektedir.

14

OLESENA J.E. ve diğ.(2011), ―Impacts and

adaptation of European crop production

systems to climate change‖ Avrupa bitki

üretim sistemlerinin iklim değiĢikliğine etkisi

ve Adaptasyonu, E. Olesen et al. / Europ. J.

Agronomy 34 (2011) 96–112

Avrupa'da tarımda iklim ve iklim değiĢikliğinin algılanan riskleri ve öngörülen etkileri üzerine niteliksel

ve niceliksel anket seti, 26 ülkedeki tarımsal iklim ve bilimsel tarım uzmanlarına uygulanarak

gerçekleĢtirilen çalıĢma sonucunda Avrupa'daki çiftçilerin Ģu anda iklim değiĢikliğine adapte olduklarını,

Anketlerdeki yanıtlar, iklim değiĢikliği ürünlerinin etkileri ve Avrupa'nın kuzey Avrupa ülkelerinde bile

Avrupa'da üretilen olumsuz beklentilerin ĢaĢırtıcı derecede yüksek bir oranını göstermektedir. Hem

olumlu hem de olumsuz beklenen etkiler, Kuzey Avrupa'da Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi büyüktür ve

bu, büyük ölçüde, mevcut getirilerin korunması için etkin adaptasyon imkânlarıyla bağlantılıdır.

Macaristan, Sırbistan, Bulgaristan ve Romanya'yı içeren Pannon bölgesi bölgesinde, kara iklimi için en

olumsuz etkiler bulunmuĢtur. Avrupa'da iklim değiĢikliği üretiminin olumsuz etkilerinin çoğunu

hafifletmek için çoğu Avrupa bölgesinde geniĢ bir yelpazede uyum seçenekleri bulunmaktadır. Ancak,

iklim değiĢikliği ve uyum için olasılıklar göz önünde bulundurulduğunda, etkiler Avrupa'daki geniĢ

bölgelerde hala olumsuzdur.

137

15 BOEHLJE M., FULTON J.

GRAY A. NĠLSSON T.(2003), ―Strategic

Issues in the Changing Agricultural Industry‖

Center for Food and Business at Purdue

University December

DeğiĢen Tarımsal Sektördeki Stratejik Konuları; Küresel Talep, FarklılaĢtırılmıĢ Ürünler, Daha Fazla

Küresel Rekabet, Biyoteknoloji, Hassas Üretim, Biyolojik Üretim, Değer Zincirleri OluĢumu, Ekolojik

Tarım, Artan Risk, Daha Çok ÇeĢitlilik baĢlıkları altında nitel olarak incelenmiĢtir.

16

SULEWSKI P, KŁOCZKO-GAJEWSK A.

(2014), ―Farmers‘ risk perception, risk

aversion and strategies to cope with

production risk: an empirical study from

Poland‖, Studies in Agricultural Economics

116 (2014) 140-147

Bu çalıĢma sonucunda kuraklığın çiftçiler tarafından Polonya‘daki üretim riskinin ana faktörü olarak

algılandığı sonucuna ulaĢmıĢlardır. Polonyalı çiftçiler daha çok riskten kaçınmakla birlikte, çiftlik

durumunda kiĢisel sağlıklarını da dikkate alıyorlar. ÇalıĢmanın Analizi sonucunda, borç oranı, önceki

yıllarda üretimde meydana gelen kayıplar, toprak kalitesi ve önceliklerin hiyerarĢisi olarak mali

bağımsızlığa yoğunlaĢmanın Polonyalı çiftçilerin riskten kaçınma düzeyini arttırdığını göstermiĢtir. En

önemli riskle baĢa çıkma stratejisi, ürün güvenliğidir. Çiftçilerin risk algısı, riskten kaçınma ve tercih

edilen risk yönetim stratejileri hakkında bilgi sahibi olarak, tarımsal risk yönetimini destekleyen politika

araçlarının oluĢturulması ve çiftçilerin ihtiyaçlarına göre hazırlanmıĢ eğitim programlarının

geliĢtirilmesinin gerekliliğini savunmuĢlardır.

17

ADANACIOĞLU H. (2015), ―Sürdürülebilir

Tarımsal Pazarlama GiriĢimleri‖, Türk Tarım

– Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(7): 595-

603, 2015

Sürdürülebilir tarımsal pazarlama alanında dünyada ve Türkiye‘de uygulanan giriĢimlerin incelenerek

tartıĢılması ve Türkiye‘deki tarımsal pazarlama giriĢimlerinin performansının geliĢtirici öneriler

getirilmesinin amaçlandığı çalıĢmaya göre Türkiye‘de sürdürülebilir tarımsal pazarlama giriĢimlerin

artırılmasına yönelik uzun vadeli stratejilerin belirlenmelidir. Sürdürülebilir pazarlamanın ilkeleri olan

Sosyal, ekonomik ve çevresel açıdan incelenerek tarımsal pazarlamayı geliĢtirmek için verilen destek

projelerinin gerekli koĢulları sağlayıp sağlamadığına bakılmalıdır. AraĢtırma sonucuna göre; Türkiye‘de

sürdürülebilir tarımsal pazarlama giriĢimlerin uygulanmasında pazarlamada dikey bütünleĢmeye

gidilmesi, doğrudan pazarlama stratejilerinin kullanılması önem taĢımaktadır. Söz konusu giriĢimlerin

tutundurma faaliyetlerinde ise güvenli üretim metotları, bölgeselcilik, yöresel lezzetler, yöresel sanatlar,

çevrenin ve insan sağlığının korunması ve biyoçeĢitlilik gibi temaların ön plana çıkartılması pazarlama

baĢarısı açısından gerekli bulunmaktadır.

138

18

KIZILASLAN H., GÖNÜLTAġ H.(2011),

―BiliĢim Teknolojisinin Tarım Ürünlerinin

Pazarlamasındaki Konum ve Önemi (E-

Pazarlama)‖, GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi,

2011, 28(1), 1-11

Bu çalıĢmada biliĢim teknolojisinin, elektronik ticarette ve tarım ürünlerinin pazarlanmasında kullanımı

ile ilgili veri ve istatistikler doğrultusunda meydana gelen sonuçlar ortaya konulmuĢtur. Tarımsal

pazarlama alanında biliĢim teknolojisinin ve pazarlama kavramları e-ticaret ve e-pazarlama konum ve

önemi değerlendirilmiĢtir. Çiftçilerin Türkiye ve dünya ölçeğinde yapacakları üretim ve pazarlama

faaliyetleri biliĢim teknolojisini kullanmaları devlet yardımları ile sübvanse edilmeli, ücretsiz eğitim

faaliyetleri düzenlenmelidir. Güvenilir bir e-tarımsal ticaret ortamında alıĢveriĢ için tüm hukuki ve

yapısal reformları bir kez daha gözden geçirmeli, tarımsal e-pazarlama alanında bilerek yapılacak hata ve

suçlar için hukuki yaptırımlar belirlenmelidir.

19

AKÇAÖZ H.,ÖZKAN B.,

KARADENĠZ C.F., FERT C.(2006),

―Tarımsal Üretimde Risk Kaynakları Ve Risk

Stratejileri: Antalya Ġli Örneği‖

Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,

2006, 19(1), 89-97

―Tarımsal Üretimde Risk Kaynakları Ve Risk Stratejileri: Antalya Ġli Örneği‖ isimli AraĢtırmada

Merkez, Manavgat ve Serik ilçelerindeki 143 tarımsal iĢletmeden anket yoluyla elde edilmiĢ verilerin

analiziyle en önemli risk unsurunun girdi maliyetlerindeki değiĢiklikler ve risk stratejisinin ise

borçlanmayı azaltmak olduğunu sonucuna ulaĢılmıĢlardır. ÇalıĢmada elde edilen verilere uygulanan

faktör analizi sonucunda risk kaynakları; iklim koĢulları, doğal afet, ekonomi ve politika, hastalık ve

zararlılar, borçluluk ve teknoloji, finans, kiĢisel faktörler, yağıĢ ve üretim maliyeti olarak, risk stratejileri

ise çeĢitlendirme, borç yönetimi, pazarlama yönetimi, iĢletme dıĢı iĢ ve sermaye yönetimi olarak

adlandırılmıĢtır.

20

DERE H.E.(2006), ―Tarımsal Pazarlama

Sorunları Ve Sultandağı Kirazı Üzerine Bir

AraĢtırma‖,Afyonkarahisar Kocatepe

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Türkiye‘de tarımsal pazarlamanın sorunlarını tespit etmek amacıyla gerçekleĢtirmiĢtir. AraĢtırma için

gerekli olan veriler Afyonkarahisar‘a bağlı Sultandağı ilçesinde kiraz üreticilerine uygulanan anket ve

mülakat yöntemleriyle toplanmıĢtır. Anket verilerinin istatistiksel anlamda iliĢkileri incelenmiĢtir. Anket

sonuçlarının yorumlanması sırasında yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler sonucunda elde edilen bilgilerden

de faydalanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda Sultandağı‘nda kiraz pazarlamasında önemli sorunlar tespit

edilmiĢ ve bu sorunların çözümünde ilçedeki kurumların ve yetiĢtiricilerin yetersiz kaldıkları ortaya

çıkmıĢtır.

21

KIZILASLAN N., ÜNAL T. (2015),

―Tarımsal Pazarlamada Alternatif Pazarlama

Ağı Olan Elektronik Ticaretin(E-Ticaret)

SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi‖

Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji

Dergisi, 3(7): 537-544, 2015

Bu çalıĢmada e-ticaretin tarım sektörüne katkısı, fırsatlar, tehditler, eksiklikler ve üstünlükleri ele

alınarak incelenmiĢtir. Zaman, mekân sınırlaması olmadan biliĢim teknolojileri aracılığıyla e-ticaretin

ulusal ve uluslararası arz talep dengesinin kurulması, aktif ve canlı pazarlamanın sağlanmasında önemli

rolleri üstleneceği görülmüĢtür. Tarımsal pazarlama sorunlarının azaltılması noktasında da önemli bir

araç olarak karĢımıza çıkmaktadır. E-ticaretin tarımsal pazarlamada aktif olarak kullanılmasıyla tarımsal

üretimden etkilenen sanayi kuruluĢları ve üreticiler için ürünlerinin pazarlamasında kolaylık sağlanacak

ve ülkenin her yerini potansiyel pazar konumuna getirecektir.

139

22

THEODOSĠOU M. ,LEONĠDOU L.C.(2003)

―Standardization versus adaptation of

international marketing strategy: an

integrative assessment of the empirical

research‖ International Business Review 12

(2003) 141–171

Uluslararası pazarlama stratejisinin uyarlanmasına karĢı standardizasyon: Ampirik bilgilerin

bütünleĢtirici bir değerlendirmesi: AraĢtırma Strateji standardizasyonu / adaptasyonu, onun öncülleri ve

performans sonuçlarının odaklandığı 36 çalıĢmanın bütünsel bir analizine dayanarak gerçekleĢtirilmiĢtir.

Bu araĢtırma akıĢı, uygun olmayan kavramsallaĢtırmalara atfedilebilen belirsiz, çeliĢkili ve bir dereceye

kadar kafa karıĢtıran bulgularla karakterize edilmiĢtir, yetersiz araĢtırma tasarımları ve zayıf analitik

teknikler. Bu analizden kaynaklanan merkezi sonuç, pazarlama stratejisini standartlaĢtırmak veya üstün

iĢ performansı elde etmek için uyarlamak olsun ya da olmasın, bir firmanın belli bir yabancı pazarda

belirli bir zaman diliminde karĢılaĢtığı koĢulların kümesine bağlı olacağı yönündedir.

23

YILDIRIM A. Sezer M., Aydın N., AteĢ

Sönmezoğlu Ö. (2014), ―Karaman Ġli Tarım

Yatırım Kılavuzu‖ , Karamanoğlu

Mehmetbey Üniversitesi

―Karaman Ġli Tarım Sektörü Yatırım Kılavuzu‖ çalıĢması Sektörel anlamda tüm deneyimlerin bilimin

ıĢığında giriĢimci ve yatırımcılara aktarılması, onlara yeni bakıĢ açısı oluĢturulması amacıyla

gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢma sonucuna göre tarımsal üretimde özellikle sulama giderleri kapsamında

ihtiyaç duyulan enerjiyi karĢılayabilecek yenilenebilir enerji potansiyeline sahip olan bölgede Enerji

potansiyelinin etkin Ģekilde kullanılması ve hayvancılığın kalkınması için yapılan her türlü yatırım ve

projeyi destekliyoruz. Ülke tarımında bilim ve teknoloji alanında yaĢanan geliĢimlerle birlikte doğal

kaynakların korunmasını sağlayacak iyi tarım uygulamaları yatarım planları çiftçilerimizin gelirlerinin

artırılmasını ve aynı zamanda kaliteli üretimin de süreklilik kazanmasını sağlayacaktır.

24

UZUNOĞLU S. ALKĠN K:, GÜRLESEL C.

F. , CĠVELE U. (2000), ―Tarım Kesiminde

Yeniden Yapılanma― Ġstanbul Ticaret Odası

Yayın No: 2000-52

"Tarım Kesiminde Yeniden Yapılanma; Yeni Destekleme Politikaları ve Ürün Borsalarının

Organizasyonu" baĢlıklı araĢtırma. 2000-2010 yılları arasında Türk tarım sektöründe yeniden

yapılanmayı sağlayacak politikaları ortaya koymak ve bu konuda hazırlanacak olan somut proje ve

giriĢimlere zemin hazırlamak amacıyla tasarlanmıĢtır AraĢtırma kısaca tarım sektörünün Türkiye

ekonomisindeki yerini gözler önüne sermektedir. sektörde yeniden yapılanmayı gerektiren iç ve dıĢ

faktörlerin bugünkü durumu ve ileriki yıllarda beklenen trendleri belirtmekte ve buna bağlı olarak

yeniden yapılanmanın gerekliliğine dikkat çekerek, sektörde uygulanabilecek tarım politikalarına

öneriler getirmektedir..

140

25

Ceylan S. (2015), ―Türkiye‘de Devlet Ve

Tarım ĠliĢkisi‖, GĠRESUN ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ Yüksek

Lisans Tezi

AraĢtırma Türkiye‘deki devlet ve tarım iliĢkisini Cumhuriyet‘ten günümüze uygulanan tarım politikaları

açısından ele almak ve bunun bir örneği olarak tarım destekleme politikaları açısından tarım

politikalarının ekonomi içerisindeki yerini incelemek amacıyla gerçekleĢtirilmiĢ. AraĢtırma sonucuna

göre Türkiye‘de kaliteyi ve verimi artırmaya yönelik olarak uygulanan tarım politikalarının ülkede

yaĢanan geliĢmelerden önemli ölçüde etkilendiği ve buna bağlı olarak da tarım politikalarının baĢarı

oranının değiĢkenlik gösterdiği tespit edilmiĢtir. Tarımın iyileĢtirilmesi; iç ve dıĢ dinamikler, beklenti ve

tahminlerle ilgili alınacak kararlar ve yapısal sorunların çözülmesiyle, modern üretim teknikleriyle

yakından iliĢkilidir. Yakın geçmiĢte uygulamaya konulan tarım politikalarının incelenmesi tarımın

geleceğini tahmin etme konusunda yardımcı olacaktır.

26

SUNGUR O.,KOÇ R., DULUPÇU

M.A.(2014), ―Antalya‘da Tarım Ve Tarımla

ĠliĢkili Firmaların Ġnovasyon Ve Yerel

Aktörlerle ĠĢbirliği Faaliyetlerinin Analizi ―

Tarım Ekonomisi Dergisi 2014; 20(1): 1-15

Antalya‘da tarım sektöründe faaliyet gösteren 77 firmaların inovasyon faaliyetleri ve inovasyon

sürecinde yerel aktörlerle: Eğitim-AraĢtırma Kurumları, Üretici Birlikleri Dernekler, Kooperatifler,

Odalar-Borsalar, Kamu Kurumları ve Finans KuruluĢları ile iĢbirliği düzeyleri incelemiĢtir. AraĢtırma

sonucunda inovasyon faaliyetlerinin yürütüldüğü ancak firmaların inovasyon faaliyetlerini büyük ölçüde

tek baĢlarına yürüttükleri ve herhangi bir firma/kurum/kuruluĢ ile iĢbirliği içerisinde olmadıkları

görülmektedir.

27

ATAY, M. U.(2015)

―The Impact Of Clımate Change On

Agrıcultural Productıon In Medıterranean

Countrıes, ―A Dıssertatıon Submıtted To The

Graduate School Of Natural And Applıed

Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty

Akdeniz ülkelerinde iklim değiĢikliğinin tarımsal üretime etkileri çalıĢması; iklim değiĢikliğin tarım

üzerine olan etkisini Akdeniz ülkeleri kapsamında Bölgede en çok yetiĢen üç ürün olan buğday, mısır ve

patates üzerine etkisini belirlemek için kırılganlık ve ekonometrik analizler yapılarak gerçekleĢtirilmiĢtir.

ÇalıĢma sonucuna göre Kuzey Afrika ülkeleri, tarım alanında iklim değiĢikliğine uyum kapasitelerinin

düĢük seviyede olmasından dolayı, Güney Avrupa ülkelerinden daha fazla kırılgandır. Diğer bir bulgu

ise, seçilen ürünler uzun dönemde yağıĢın etkisiyle kıyaslandığında sıcaklıktan daha fazla

etkilenmektedirler. Bu çalıĢmanın katkısı iklim değiĢikliği riskinin ölçülmesi ve anlaĢılmasına, ayrıca,

uygun düzenlemelerin tarım sektöründe yürürlüğe girmesine yardımcı olacak olmasıdır.

141

28

SARI M.M., (2016), ―Tarım ĠĢletmelerinin

Örgütlenme Durumu Ve Buna Etki Eden

Faktörlerin Belirlenmesi: Erzurum Ġli Örneği‖,

Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

YÜKSEK Lisans Tezi

Erzurum ili tarım iĢletmelerinin tarımsal örgütlenme durumunun ve buna etki eden faktörlerin ortaya

konması amaçlanmıĢtır. ÇalıĢmanın sonucuna göre iĢletmeler ile uzaklık, iĢletmecinin eğitim seviyesi,

iĢletmecinin tecrübesi, hayvan varlığı, tarımsal desteklerden yararlanma ve gazete okuma oranı arttıkça

tarımsal örgütlere üye olma oranının arttığı belirlenmiĢtir. ġehir merkezine uzak yerlerde kooperatif ve

birlikler kurulmasının teĢvik edilmesi, tarımsal desteklerin tarımsal örgütler vasıtasıyla dağıtılması ve

artırılması, tarımla uğraĢan kiĢilere bilgi ve beceri artırıcı eğitimlerin verilmesi, , ticari karakterde

iĢletmelerin kurulması gibi alınacak tedbirlerle tarımsal örgütlenme oranının artacağı düĢünülmektedir

29

POLAT S.C.(2016), ―Ekolojik Tarım

Açısından Türkiye‘de TarımsızlaĢma‖

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi

KüreselleĢmeyle birlikte uluslararası ekonomik kuruluĢların etkisiyle, dâhil olduğu uluslararası

anlaĢmalar ve bu kurumların politik yönlendirmeleriyle birlikte tarımsızlaĢma süreciyle karĢı karĢıya

kalan Türkiye son yıllarda tarımsal dıĢ ticaret açıkları yaĢamaktadır. YaĢanan tarımsızlaĢmanın sonucu

olarak GSYH içerisinde tarımın payının ve tarımsal nüfusun azalması gözlenmektedir.

Bu çalıĢmada; ekolojik tarımın dinamiklerinin tarımsızlaĢmaya çözüm olabilecek, tarımsızlaĢmanın

nedenlerine ne ölçüde cevap verebileceği değerlendirilmiĢtir. Bu doğrultuda; sürdürülebilir tarım,

güvenilir gıda, küçük üretici ve uluslararası tarımsal ticarette ekolojik tarımın etkinliği incelenmiĢtir.

Ekolojik tarımda üreticilerin bilgilendirilmesi ve bilgilerin güncelliğinin sağlanması verimlilik için son

derece önemli olduğu ve Üreticilerin endüstri-içi ticarette dezavantajlı konumda olduğu sonucuna

ulaĢılmıĢtır.

30

AĞIR H.B., SANER G., ADANACIOĞLU

H.(2015),

―Risk Sources Encountered by Farmers in the

Open Field Production of Strawberry and Risk

Management Strategies: A Case of Menemen-

Emirâlem District of Izmir‖ TARIM

BĠLĠMLERĠ DERGĠSĠ — JOURNAL OF

AGRICULTURAL SCIENCES 21 (2015) 13-

25

Ġzmir ilinde açıkta çilek yetiĢtiriciliği yapan üreticilerin karĢılaĢtıkları riskler ile tercih ettikleri risk

yönetim stratejilerini incelemek amacıyla gerçekleĢtirdiği çalıĢmasında 2010 üretim yılı içinde Ġzmir ili

Menemen ilçesi Emirâlem beldesinde açıkta çilek yetiĢtiriciliği yapan seçilmiĢ 52 üreticiden yüz yüze

görüĢme yoluyla elde edilmiĢ verileri kullanmıĢtır. Faktör analizinden elde edilen faktör yükleri

kullanılarak çoklu regresyon yöntemi ile çilek üretimi yapan üreticilerin sosyo-ekonomik özelliklerinin

risk kaynakları ve risk stratejileri üzerindeki etkisi analiz edilmiĢ. ÇalıĢmanın sonucuna göre en önemli

risk kaynağını kapasite yetersizliği, buna karĢılık en önemli risk yönetim stratejisi sürdürülebilir gelir

olduğu ortaya çıkmıĢtır. çilek üreticilerinin kapasite yetersizliği riskine çözüm olarak çilek üretiminde

ihtisaslaĢmaya gitmeleri, sürdürülebilir gelir stratejisi için de alternatif pazarlama yöntemlerine (tarladan

sofraya doğrudan pazarlama vb.) baĢvurmaları gerektiği sonucuna varılmıĢ. Çilek üreticilerinin kendi

kooperatiflerini kurarak alternatif pazarlama kanallarını oluĢturabilecekleri belirtilmiĢ.

142

31

TOSUN D., SAVRAN K., NĠYAZ Ö.C.,

KESKĠN B. DEMĠRBAġ N.(2014), ―The

Evaluatıon Of The Warehouse Receıpt System

For Agro-Food Products In Turkey‖

Anadolu J. Agr Sci, 2014, 29(3):240-247

Lisanslı depoculuk sisteminde yer alan ana unsurların sağlayacağı avantajlar ve lisanslı depoculuğun

geliĢmesinin önünde duran sorunlar için alınması gereken önlemlerin tartıĢıldığı çalıĢmada

gerçekleĢtirilen değerlendirmeye göre, kaliteli ürünün istenilen zamanda ve miktarda elde edilmesi, fiyat

istikrarı sağlaması ve üreticilere uygun kredi olanaklarının sağlanması, stok maliyetinin azaltılması

lisanslı depoculuk sisteminin baĢlıca avantajlarıdır. Bu avantajlarına rağmen, tarımsal iĢletmelerin

küçük ölçekli olması, ürün ihtisas borsalarının olmaması ve lisanslı depo kurma maliyetlerinin çok

yüksek olması gibi nedenlerden dolayı Türkiye‘de lisanslı depoculuk sisteminin geliĢmemiĢtir.

32

CAN M., SAYILI M., YILMAZÇOBAN M.,

BĠLĠCĠ B. (2014), Tarım ĠĢletmelerinin

Pazarlama Kabiliyetlerini GeliĢtirmek için

Verilen Hibelerden Yararlanma Durumu‖,

Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi 5(1): 109-132

Türkiye‘de tarım iĢletmelerinin pazarlama kabiliyetlerini geliĢtirmek için çalıĢma konularıyla ilgili

uygulayacakları projelerde kamu kurumları tarafından finansman desteği verilmektedir. Bu desteklerin

geri ödemesiz olarak veriliyor olması ve yapılacak yatırımlara ciddi miktarlarda katkı sağlaması

nedeniyle tarımsal pazarlama açısından önemli bir fırsat olarak görülmektedir. Desteklenmeler Gıda

Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma Ajansları ve Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme

Kurumu olmak üzere üç kurum tarafından verilmektedir. ÇalıĢmada tarımsal pazarlama ve tarımsal

desteklemeleri veren kurumların iĢleme, paketleme ve depolama gibi tarım iĢletmelerinin pazarlama

kabiliyetlerini geliĢtirmek için verdikleri hibe olanakları ortaya konulmuĢtur.

33

UYSAL ġ. (2013), ―Manisa Ġlinde Bitkisel

Ürünler Ġhracatında KarĢılaĢılan Sorunlar Ve

Çözüm Önerileri‖, CBÜ Sosyal Bilimler

Dergisi Yıl: 2013 Cilt: 11 Sayı: 3

―Manisa ilinde bitkisel ürünlerin ihracatında karĢılaĢılan sorunlar ve çözüm önerileri nelerdir?‖ sorusuna

cevap bulmak için gerçekleĢtirilen çalıĢmada ürünleri iĢleyen iĢletmelerin ve ihracatını gerçekleĢtiren

firmaların yetkilileri ile ihracat iĢlemlerinde görev alan kamu personelinden oluĢan 51 kiĢinin görüĢlerine

baĢvurulmuĢtur. sıralı derecelendirme (ölçekleme) tekniği ile yapılandırılmıĢ anket ve görüĢme tekniği

ile elde edilen verilerin ile Ġhracatla ilgili yetkililerin düĢünceleri belirlenmiĢ, bitkisel ürünlerin

ihracatında karĢılaĢılan sorunlara çözüm önerileri getirilmiĢtir.

143

34

ġENER H.Y., ABALI M.(2014), ―Bursa

Tarım Üreticilerinin Pazarlama Faaliyetleri Ve

Uluslararası Pazarlardaki Etkinlikleri‖,

Uluslararası Hakemli Pazarlama Ve Pazar

AraĢtırmaları Dergisi

2014 SAYI: 01 CĠLT: 01 ĠLKBAHAR

DÖNEMĠ

Bursa‘daki üreticilerin pazarlama karması, ihracat faaliyetlerinde desteklenmeleri ve bilgilendirilmeleri

ile tarım ürünlerinin uluslararası pazarlardaki etkinliğine iliĢkin olarak TAR-GEL Projesi kapsamında

çalıĢan ziraat mühendislerinin değerlendirmelerini ortaya koyarak Bursa da tarımsal pazarlamanın

geliĢimini destekleyici öneriler sunmak amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Bursa merkez ve ilçelerinde TAR-

GEL Projesi kapsamında çalıĢan 53 ziraat mühendisinden elde edilen verilerle üreticilerin desteklemeler

ve mevzuat hakkındaki bilgi düzeyleri, pazarlama karması oluĢturma ile pazarlama faaliyetlerinin

uluslararası pazarlara uyumuna iliĢkin değerlendirmeler elde edilmiĢ. Tarımsal pazarlamanın geliĢimi

açısından üreticilerin etkili pazarlama karması oluĢturma, uluslararası pazarlara iliĢkin bilgi edinerek

daha etkili ihracat planlamaları yapma, güçlü markalar geliĢtirme konularında bilgilendirilmelerinin

gerekliliği ortaya konulmuĢtur.

35

GÜLTEKĠN S. (2011), ―KüreselleĢme

Çağında DıĢ Ticarette Rekabet Ġçin

Kümelenme Stratejisi: Türkiye‘nin Tarım

Kümelenmesi Gerekliliği‖, Kocaeli

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

(22) 2011 / 2, 29-40

Kümeler; belirli bir alanda birbiriyle bağlantılı Ģirketlerin, uzmanlaĢmıĢ tedarikçilerin, servis

sağlayıcıların ve bağlı kurumların bir ülkede veya bir bölgede coğrafi olarak yoğunlaĢmalarıdır Ģeklinde

tanımlanmaktadır. Yeni küreselleĢme dalgası, kümelenmelerin verimlilik, yenilik ve rekabet gücü

açsından sağladığı faydaları ortaya koymaktadır. ÇalıĢmada Kümelenmelerin, dıĢ ticarette rekabet gücü

düzeyini nasıl artırdığını açıklanmaktadır. Küresel ekonomik rekabet için potansiyel verimlilik kaynağı

oluĢturan bölgesel kümelerin önemi hızla artmaktadır. Bu nedenle, küreselleĢme çağında daha fazla

rekabet avantajı elde etmek isteyen Türkiye‘nin ekonomideki firmalar ve destekleyici kuruluĢlar arasında

iĢbirliğine dayalı etkileĢimleri teĢvik eden bir kümelenme programı oluĢturması gerekmektedir.

36

YILMAZ Ġ.(2009), ―Avrupa Birliği‘ne Uyum

Sürecinde Türk Kesme Çiçek Sektörünün

Swot (GTZF) Analizi‖, AKDENĠZ

ÜNĠVERSĠTESĠ ZĠRAAT FAKÜLTESĠ

DERGĠSĠ, 2009, 22(1), 103–112

Avrupa Birliği ve Türkiye kesme çiçek üretim ve dıĢ ticaretinin kısaca incelendikten sonra, AB‘ye

uyumun Türk kesme çiçek sektörüne etkilerinin SWOT analiz yöntemiyle araĢtırılmasını amaçlayan Bu

çalıĢma kesme çiçek sektöründe faaliyette bulunan paydaĢların katılımıyla gerçekleĢtirilmiĢ. Yapılan

analiz sonucunda, araĢtırma geliĢtirme çalıĢmaları, girdi maliyetleri, iĢletmelerin sermaye yapısı ve

finansman olanakları, ara elemanların eğitim düzeyi, ürünün çeĢitliliği, üretim altyapısı, kesme yaygın

eğitim faaliyetleri ve ileri teknoloji kullanımı, iĢletme ölçekleri, konularında AB karĢında durumun iyi

olmadığı ve iyileĢtirme çalıĢmalarının yapılması gerektiği belirlenmiĢtir. Patent hakları, Ġç pazarda

ürünlerin kalite ve standardizasyonu, bilgi ve deneyim eksikliği gibi hususlar da eklenebilir.

144

37

HASEKĠ M.Ġ. (2007), ―Kooperatifçilik Ve

Pazarlama AnlayıĢı: Tarım SatıĢ

Kooperatiflerinin Pazarlama Faaliyetlerine

Yönelik Tüketici GörüĢlerinin Belirlenmesi

Üzerine Bir ÇalıĢma‖ Çukurova Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi

Ortak üreticilerin Çukobirlik‘in uygulamakta olduğu pazarlama faaliyetleri hakkındaki görüĢlerinin

tespit edilmesi amacıyla gerçekleĢtirilen bu çalıĢma ile aynı zamanda, elde edilen tüketici görüĢlerinin,

gelir ve eğitim durumlarına göre nasıl farklılaĢtığını da incelemektedir.

AraĢtırma sonuçlarına göre, Çukobirlik‘te modern bir pazarlama yaklaĢımı uygulanmamaktadır.

Kooperatiflerin, ürünler için reklam yapmak istemedikleri ,daha büyük miktarlarda ve farklı tüketici

isteklerini karĢılamaya yönelik dağıtım kanalları geliĢtirme isteklerinin olmadığı sonucu ortaya

konmuĢtur.

38

AKTAġ ÇĠMEN Z. (2001), ―Antalya Ġli

Kumluca Ġlçesindeki Sera Üreticilerinin

Pazarlama Sorunları‖, Akdeniz Ġ.Ġ.B.F.

Dergisi (1) 2001:1-14

Kumluca ilçesindeki sera üreticilerinin pazarlama sorunlarını tespit etmek amacıyla gerçekleĢtirdiği

çalıĢmada ; örtüaltı yetiĢtiriciliği yapan üreticilerin sosyo-ekonomik yapıları, iĢ gücünün niteliği, üretici-

tedarikçi ve üretici-komisyoncu iliĢkisi, ürün karması, pazarlama hizmetleri ve üreticilerin örgütlenme

düzeyini incelemiĢtir.. AraĢtırma sonucunda üreticinin doğrudan tüccara ürün pazarlayamıyor olması,

ürünün kalitesini ve fiyatını komisyoncunun belirliyor olması ve tüccarın komisyoncu ile ortak hareket

etmesi, arz ile talep arasında istikrarlı bir denge kurulamamıĢ olmasını, ürünün bol olduğu dönemlerde

fiyatların çok düĢmesi baĢlıca pazarlama sorunları olarak tespit etmiĢlerdir.

39

TÜFEKÇĠ Ö.K. ve TÜFEKÇĠ N. (2006)

―Buldan Ve Çevresindeki Üzüm Üreticisinin

Pazarlama Sorunları Ve Çözüm Önerileri‖,

Ġrfan Ertuğrul ve Turgut Tok (Ed). Buldan

Sempozyumu Bildirileri, 23-24.

http://buldansempozyumu.pau.edu.tr/kitap/21.

oturum/3.pdf

Ülkemizde üründen ürüne farklılık gösteren tarımsal pazarlama sisteminde yaĢanan, tarımsal yapıdaki

bozukluklar, tarımsal ürünlerin pazarlama organizasyonlarına da yansımaktadır. Türkiye‘de genellikle

çok sayıda aracının yer aldığı uzun pazarlama kanalları ile ürün kayıplarının yaĢandığı, pazarlama

hizmetlerinin yetersiz kaldığı, yüksek pazarlama marjlarının görüldüğü bir pazarlama sistemi ortaya

çıkmaktadır. Ayrıca standardizasyon, ambalajlama, etiketleme, kalite yönetim sistemleri ve HACCP

(Kritik Kontrol Noktaları Tehlike Analizi) gibi konularda bilgi yetersizliği, yasal altyapı ve uygulamalar

nedeniyle yaĢanan sorunlar bulunmaktadır. Türkiye bağcılığının geliĢtirilmesi her Ģeyden önce elde

edilen ürünün taze ya da iĢlenmiĢ olarak iç ve dıĢ pazarlarda değerlendirilmesine bağlıdır. Bu nedenle

üretim hedefleri iç ve dıĢ pazarlarda rekabet edecek Ģekilde belirlenmelidir ifadelerine yer vermiĢlerdir.

40

DAHAN G.S. (2008), ―Organik Gıda

Sektöründe NiĢ Pazarlama Stratejileri‖

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Doktora Tezi

Bu çalıĢma niĢ pazarlama stratejilerinin organik gıda pazarında nasıl uygulandığını incelemektedir.

ÇalıĢmanın amacı, organik gıda pazarına bilimsel bir katkı yapmak ve bu pazarda faaliyet göstermek

isteyen iĢletmelerin, hangi niĢ pazarlama stratejilerini uygulayabileceklerini ortaya çıkarmaktır organik

pazara benzerlik gösteren ve diğer niĢ pazarlarda faaliyette bulunan kobilere niĢ pazarlama stratejileri

hakkında bir ıĢık olacaktır.

145

41

ERTAN A.(2010), ―Prestijli tarım Ürünlerinin

pazarlanmasında Kalite Ve Coğrafi iĢaret

kavramlarının Tutundurulması Ve Bu

Bağlamda tarım SatıĢ Kooperatiflerinin

Önemi‖, Süleyman Demirel Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2010/2,

Sayı:12

Türkiye‘de özellikli birçok tarımsal ürünün Tarım SatıĢ Kooperatifleri ile pazarlandığını belirterek.

Prestijli ve ünlü olan tarım ürünlerin Tarım SatıĢ Kooperatifleri markaları adı altında coğrafi iĢaretlerle

pazarlamalarının Tarım SatıĢ Kooperatiflerine ve üreticilere büyük katma değer sağladığını ifade

etmektedir. ÇalıĢmada Tarım SatıĢ Kooperatiflerinin coğrafi iĢaretli tarım ürünleri pazarlamasına

geçmelerinin kendileri ve üretici ortakları açısından yaratacağı katma değer artıĢlarına vurgu yapılmıĢtır.

42

KARACA C.(2013),

―Türkiye‘de Sürdürülebilir Tarım Politikaları:

Tarım Sektöründe Atıl Ve Yenilenebilir Enerji

Kaynakların Değerlendirilmesi‖, Tarım

Ekonomisi Dergisi 2013; 19(1): 1-11

Fosil yakıtların doğrudan veya dolaylı kullanımının ortaya çıkardığı çevresel sorunların önlenebilmesi ve

sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için, tarım sektöründe yenilenebilir enerji kaynaklarının

gerekliliğini vurgulamak amacıyla gerçekleĢtirilen bu çalıĢmada kırsal alanda istihdamın artırılması ve

tarım sektöründe kullanılabilecek yenilenebilir enerji kaynakları ile çevre kalitesinin sağlanması, yerli

nüfusun refahını artırması yoluyla kırsal kalkınmanın sağlanmasına yönelik çözüm önerileri getirilmiĢtir.

43

AKGUNGOR S.ve KUMUK T. (1998),

―Issues Related to Marketing and Extension

for Sustainable Agricultural Production in

Turkey‖ Tr. J. of Agriculture and Forestry 22

(1998) 395-398 © TÜBĠTA

Sürdürülebilir tarım, girdi kullanımının düĢük olduğu bir tarım tekniğidir. DüĢük girdi kullanımını içeren

teknolojilerin benimsenmesi, söz konusu teknoloji ile üretilen ürünlerin pazarlama olanaklarına bağlı

olmaktadır. Uygun pazarlama ve fiyat olanakları yaratması bakımından, tarımda yeni üretim

teknolojilerinin tanıtılmasına olanak tanıyan bir araç olan sözleĢmeli tarım yaygınlaĢtırılmalıdır.

GeliĢmekte olan ülkelerdeki kamu yayım kurumları, sözleĢmeli tarım modellerinin kırsal bölgelerde

tanıtılması görevini üstlenerek, tarım ürünlerinin sürdürülebilir yöntemlerle üretilmesine olanak tanıyan

yeni tarım teknolojilerinin tanıtılmasına yardımcı olabilir.

45

CANDAN E. Ve ÖZALP-GÜNAL S.

(2013),―TARIMDA KADIN EMEĞĠ‖, Tarım

Ekonomisi Dergisi 2013; 19(1): 93-101

Bu çalıĢma 1980 sonrası dönemde tarımsal dönüĢüm ve tarımda kadın emek gücü arasındaki iliĢkiyi

inceliyor. Tarımsal faaliyetlerde tohumdan hasada kadar üretimin her aĢamasında kadınların artan

katılımlarına rağmen, hala kadın emeği karĢılığını alamamaktadır. Kadınlar ücretsiz aile iĢçisi olarak her

tür sosyal güvenlik hakkından yoksun kalmaktadır. ÇalıĢmada kadının evde güvencesiz ev iĢçisi, tarlada

da güvencesiz tarım iĢçisi olarak çalıĢmasının, 1980ler sonrası küçük ve orta boy aile iĢletmelerini

yoksulluğa iten politikaların bir yansıması olarak gözlenmesi gerektiği iddia edilmektedir.

146

46

GÖZENER B. ve SAYILI M.(2011) ―Tokat

Ġli Merkez Ġlçede Toptancı Halindeki

Komisyoncuların Yeni Hal Yasası Hakkındaki

GörüĢleri‖, GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi,

2011, 28(2), 227-235

Tokat ili Merkez ilçede toptancı halindeki komisyoncuların Yeni Hal Yasası (11.3.2010 tarihli ve 5957

sayılı) hakkındaki görüĢlerini tespit etmek ve mevcut problemlerin çözümü konusunda öneriler ortaya

koymak amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. 2010 yılının Mart-Nisan aylarında Tokat-Merkez ilçede faaliyet

gösteren 46 komisyoncunun tamamının katılımıyla gerçekleĢtirilen anket verileri tanımlayıcı

istatistiklerle yorumlanarak değerlendirilmiĢ. AraĢtırma Sonucunda komisyoncuların önemli bir

çoğunluğunun Yeni Hal Yasası‘ndan haberdar olmadıkları belirlenmiĢtir.

47

ÇIKIN A., ÇEKEN H., UÇAR M.(2009)

―Turizmin Tarım Sektörüne Etkisi, Agro-

Turizm Ve Ekonomik Sonuçları‖ , Tarım

Ekonomisi 9 Dergisi 2009 ; 15(1) : 1 - 8

Turizminin ekonomik boyutu sadece turizm girdileri üzerinde değil diğer sektörlerin girdileriyle birlikte

incelenmelidir. Özellikle turizmin tamamlayıcısı olan tarım sektör girdilerinin incelenmesi

gerekmektedir. Bu nedenle araĢtırmacı çalıĢmada turizm sektörünün geliĢmesine bağlı olarak tarım

sektörünün geliĢmesi ile turistik bölgelerde tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu yörelerde agro-turizmin

geliĢmesi ve turizmin tarımsal turizm üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri teorik olarak açıklanmaya

çalıĢılmıĢtır.

48

SĠNGH, A. K. (2005). ―Rural marketing:

indian perspective. Retrieved from‖

https://ebookcentral.proquest.com

Son yıllarda yönetim öğretiminde ayrı bir disiplin olarak ortaya çıkan kırsal pazarlamanın artan önemi

pazarlamacılar, politika yapıcılar ve yönetim stajyerleri tarafından da dikkat çekmektedir. Bununla

birlikte, literatürde konuyla ilgili kaliteli bilgi eksikliği yaĢanmaktadır. Kırsal pazarlamanın tüm

boyutları, yönleri ve yönetsel konuların kapsamlı bir Ģekilde anlatılmaktadır. Yönetim merkezlerinin

çoğunda, kırsal pazarlamayla ilgili yarı piĢmiĢ bir bilgi yönetimi stajyerlerine yer verilirken, kırsal

alanların sunduğu muazzam potansiyel; uygun pazarlama planlaması, ürün karıĢımı, fiyatlandırma ve

dağıtım yoluyla pazarlama perspektifi üzerine daha fazla vurgu yaparken, tanıtım karması, marka bilinci

oluĢturma ve iletiĢim stratejileri de incelenmelidir. Tarımsal pazarlamanın kapsamı, çiftlik dıĢı ürünlerin

pazarlanması, endüstriyel ürünlerin pazarlanması, dayanıklılıkları, hizmetlerin pazarlanması, sosyal

kalkınma vs. ÇeĢitli konularda, ürünlerde, hizmetlerde ve Ģirketlerde ayrıntılı araĢtırılmıĢ kapsamlı vaka

incelemeleri ve davalar. Önde gelen STK'lar, Devlet Dairesi, akademik kurumlar vb. Alanlarda hem

taban hem de stratejik karar verme düzeyinde ilgili araĢtırma ve öğretim deneyimine sahip yazarlar

tarafından hazırlanmıĢtır.

147

50

KALOGERAS N., PENNĠNGS J.M., DĠJK

G.., van der lans I.A. (2007) The Structure of

Marketing Cooperatives. In: Vertical Markets

and Cooperative Hierarchies. Springer,

Dordrecht

https://doi.org/10.1007/1-4020-5543-0_5

Bu makale, pazarlama kooperatiflerinin yapısını bir üye perspektiften incelemektedir. Üyelerin, üyelik

yapısı niteliklerinden türetilen hizmetin üyelerin taahhütlerindeki görüĢümüzü geliĢtirdiğini

savunuyoruz. BirleĢik bir deneysel tasarım kullanarak, üreticilerin bir kooperatif niteliklerine

uyguladıkları yararları ortaya çıkarıyoruz. Bu özellikler kooperatifin iç organizasyon yapısı ve stratejik

davranıĢıyla ilgilidir. Bir Hollandalı bahçecilik kooperatifinin üreticisinin sonuçları, seçilen kooperatif

niteliklerinin üyelerin yararlarının belirgin sürücüleri olduğunu göstermektedir. Özellikle, üyeler stratejik

niteliklere yüksek önem verir ve daha bireyselleĢtirilmiĢ bir kooperatif yapısını tercih eder

51

SVENDSEN S.V. (2007) ―Lock-In of Farmers

in Agricultural Cooperatives. In: Vertical

Markets and Cooperative Hierarchies.

Springer, Dordrecht‖

https://doi.org/10.1007/1-4020-5543-0_7

Tarımsal düzenlemedeki yapısal değiĢiklikler, kooperatiflerde geleneksel uygulamaların değerine

meydan okuyor. Büyük sektör geliĢimi bireysel çiftçiler için bir kilit etkiye neden olur ve bireysel çiftçi

üyeleri için Pareto-optimal olmayan sonuçlara neden olur. Anayasal iktisat, geleneksel iĢbirliğine dayalı

kurumsal yapılanma için potansiyel ayarlamaları ele alarak çıkıĢ etkisini yeniden canlandırmak ve

böylece çiftçiler arasındaki toplu pazarlık süreçlerinde daha istikrarlı dengeler üretmek için teorik bir

kaynak olabilir. Bu yaklaĢım, oy verme kurallarına, yatırım düzeylerine ve çiftçilerin ortak eylemlerinde

bireysel olumlu ve olumsuz haklara odaklanıyor ve tarımsal kooperatiflerde geleneksel uygulamaların

ayarlanmasını istiyor.

52

FAHLBECK E. (2007) ―The Horizon Problem

in Agricultural Cooperatives – Only in

Theory?. In: Vertical Markets and

Cooperative Hierarchies. Springer, Dordrecht

―

https://doi.org/10.1007/1-4020-5543-0_15

Modern tarımsal kooperatiflerin önemli miktarda sermayeye ihtiyacı vardır. Teorik olarak,

kooperatiflerin finansmanı gelecekteki baĢarısı için bir sorun alanı olarak tanımlanmıĢtır. Kısmen,

sermayenin yükseltilmesi ile ilgili zorlukların, en azından ufuk sorunu olarak adlandırılanlar değil,

kooperatif üyeleri arasındaki heterojenlikten kaynaklandığı belirtiliyor. Burada, kooperatiflerin

finansmanı ve mülkiyeti ile iliĢkili olarak, ampirik olarak birtakım olası heterojenlik boyutları

araĢtırılmaktadır. Mülkiyetle ilgili çeliĢkili çıkarları çevreleyen ve heterojenite üzerine finansman

sağlamak için kullanılan hemen hemen tüm hipotezler reddedilmelidir. Raporlanan cevaplar, tarım

kooperatiflerinde ufuk sorununun herhangi bir destek sağlamıyor.

148

53

MĠTHOFER, D., & Waibel, H. (Eds.). (2011).

Vegetable production and marketing in africa :

socio-economic research. Retrieved from

https://ebookcentral.proquest.com

Sebzeler, Afrika'daki tarımsal tarım sistemlerinin önemli bir bileĢenidir ve son zamanlarda araĢtırma

kuruluĢlarının, kalkınma ortaklarının ve politika yapıcıların odak noktasına taĢınmıĢtır. Üreticiler için

gelir getirici fırsatların ötesinde, iç ve dıĢ pazarlar için sebze üretimi, üretim, iĢleme ve ticaretteki

istihdam olanaklarına bağlı olarak büyümede önemli bir faktördür. Ampirik örneklerle birlikte son

sosyoekonomik araĢtırma metodolojilerini sunan bu cilt, yoksulluğun hafifletilmesi için sebze üretiminin

potansiyelini, gıda üretim standartlarının çeĢitli menfaat sahipleri üzerindeki etkisini, pazarların

değerlendirilmesini ve farklı bitkiler için pazarlama potansiyelini ve üretim için geliĢmiĢ ekonomik

yaklaĢımları araĢtırmaktadır.

54 GEMAN, H. (2014). Agricultural finance :

from crops to land, water and energy.

Retrieved from

https://ebookcentral.proquest.com

Tarımsal Finansın karmaĢıklığını anlamak için kapsamlı bir kaynak taraması Tarımsal Finans: Tarımsal

emtia fiyatlarındaki hızlı yükseliĢlerden ticaret stratejilerine kadar dünya çapındaki tarım piyasalarını

anlamak için kapsamlı bir kaynak sunan öncü bir kitaptır. Tarımsal pazarı ve tarımsal emtia

fiyatlarındaki döngüleri yatırımcının baĢarısının anahtarı olabilir. Bu kaynak tarım sigortası, enerji,

nakliye fiyatları, sürdürülebilirlik, arazi yatırımları, sübvansiyonlar, tarımsal türevler ve tarımsal risk

yönetimi de dâhil olmak üzere geniĢ bir yelpazede diğer önemli konuları da kapsamaktadır. Kapsanan

diğer konular yapılandırılmıĢ ürünler ve tarımsal emtialar; bir kredi sıkıĢıklığı döneminde ticaret

finansmanı; menkul kıymetleĢtirme ve emtia bağlantılı notlar; tahıllar: buğday, mısır, soya fasulyesi;

yumuĢak: kahve, kakao, pamuk; tarımsal ticaretin kilit bir bileĢeni olarak nakliye; ve büyük tarımsal

nakliye güzergahları ve maliyetleri hakkında bilgilere yer verilmiĢtir.

55

Lyson, T. A. , Stevenson, G. W., & Welsh, R.

(2014). Food and the mid-level farm :

renewing an agriculture of the middle.

Retrieved from

https://ebookcentral.proquest.com

BirleĢik Devletler ‗deki tarım günümüzde artan bir Ģekilde iki ayrı alanda faaliyet göstermektedir: geniĢ,

kurumsal bağlantılı meta üretim ve dağıtım sistemleri ve doğrudan tüketicilere pazarlayan küçük ölçekli

çiftlikler. Küçük çiftlikler doğrudan pazarlama tekniklerini kullanmak için çok büyük ancak Ģirket

pazarlama ve dağıtım sistemlerinden yararlanmak için çok küçüktür. Sosyoloji, siyaset bilimi ve

ekonomi de dahil olmak üzere çeĢitli disiplinlerden gelen aktivistler, uygulayıcılar ve akademisyenler,

çiftliklerin tüketicilerle bağlantı kurma yönündeki küçük çiftliklerin operasyonlarının boyutlarını

artırarak, ürünlerinin pazarlarını geliĢtirmek için bir araya gelen çiftliklerin canlılığını yeniden kazanma

yollarını değerlendiriyor, çiftçi kimliğini koruyan ve adil ticaret sözleĢmelerine dayanan gıda tedarik

zincirleri geliĢtirmek ve tarımın ortasında olan konulara değinen kamu politikalarını (uluslararası,

federal, eyalet ve toplum düzeyinde) teĢvik etmek. Yiyecek ve Orta Düzey Çiftlik, orta ölçekli

çiftliklerin ve çiftliklerin ortadan kaldırılmasının öngörülemeyen bir sonuç olmadığının ve orta bir

tarımın yenilenmesinin, yetiĢtiricilerden tüketicilere kadar, gıda sistemindeki tüm katılımcılara fayda

sağlayacağını açıkça ortaya koyuyor.

149

56

Roetter R.P., Van Keulen H., Kuiper M.,

Verhagen J. (2007) Agriculture in a Dynamic

World. In: Roetter R.P., Van Keulen H.,

Kuiper M., Verhagen J., Van Laar H.H. (eds)

Science for Agriculture and Rural

Development in Low-income Countries.

Springer, Dordrecht

https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6617-7_1

Teknolojik ilerleme ve ekonomik politika yakınsamasının bir bileĢimi sayesinde, küreselleĢme son on

yılda tarım alanını belirgin bir Ģekilde değiĢtirdi. Ticaret ve uluslararası sözleĢmeler yoluyla, küresel

değiĢimler hem sanayileĢmiĢ hem de geliĢmekte olan ülkeler için geliĢme seçeneklerini giderek etkiliyor.

Ulusal düzeyde, nüfus artıĢı, ekonomilerin yaygınlaĢtırılması ve kentleĢmenin özellikle yoğun nüfuslu

bölgelerde olması, tarım ve diğer altyapı, Ģehir, sanayi ve rekreasyon / doğa gibi diğer kullanımlar

arasında toprak ve su kaynakları için benzeri görülmemiĢ bir rekabet yarattı. Giderek rekabetçi ve

küreselleĢen bir ekonomide tarım sektöründe sürdürülebilir bir Ģekilde yeterli miktarda çeĢitli ve güvenli

gıdalar, lif ürünleri ve hammadde tedarik etmek zorlaĢmaktadır.

57 Gürkan, G. ( 2017)‖ Elmalı Ġlçesinde Serada

SözleĢmeli Tarımın Benimsenmesi Ve

Yayılmasını Etkileyen Faktörlerin Analizi‖

Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Yüksek Lisans Tezi.

Elmalı ilçesinde serada sözleĢmeli tarımın benimsenmesi ve yayılmasını etkileyen faktörleri

belirlemektir amacıyla gerçekleĢtirilen araĢtırma kapsamında Elmalı ilçesinde sera üretiminin yoğun

olarak yapıldığı 16 köyden orana dayalı basit tesadüfi örneklem yöntemi ile belirlenen 88 üreticiye

uygulanmıĢtır. AraĢtırmanın birincil verileri, anket çalıĢmasından, ikincil verileri ise literatür

taramalarına dayanmaktadır. AraĢtırmada, Fiyat ve satıĢ garantisi ile komĢu çiftçinin elde ettiği gelirler sözleĢmeli tarım modeli karar aĢamasında en etkili kriterler olarak belirlenmiĢtir. Ayrıca çalıĢmada

üreticilerin geleneksel bilgi kaynaklarını modern bilgi kaynaklarına göre daha fazla kullandıkları

sonucuna ulaĢılmıĢtır.

58

ĠġBECER, Ö. B. (2010). Antalya ilinde sera

sebzeciliğinin mevcut durumu, sorunları ve

çözüm önerileri (doktora tezi , SDÜ Fen

Bilimleri Enstitüsü).

Antalya ilinde sera sebze üreticilerinin mevcut durumu, sorunları ve çözüm önerilerini belirlemek

amacıyla gayeli örnekleme yöntemini kullanarak gerçekleĢtirdiği araĢtırmada; Antalya iline ait Demre,

Kumluca, Finike, Kepez, Aksu, Serik, Manavgat, Alanya ve GazipaĢa ilçelerinde faaliyet gösteren sera

sebze üreticilerinden elde edilen verileri kullanmıĢtır. AraĢtırma soncunda, sera yapım tekniği ve serada

sebze üretim tekniği ile pazarlamada yaĢanan sorunların çözümü için eğitim ve yayım çalıĢmalarının

gereği ve önemi ortaya koymuĢlardır.

EK:5 ÖZ GEÇMĠġ

ÖZ GEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Adı ve Soyadı: AyĢe MERT

Doğum Yeri ve Yılı: SERĠK 16.03.1990

Medeni Hali: Bekâr

Eğitim Durumu

Lisans Öğrenimi: EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi

ĠĠBF ĠĢletme 27.06.2013 Ortalama 3.21

Yüksek Lisans: Süleyman Demirel Üniversitesi ĠĢletme

İş Deneyimi

Süleyman Demirel Üniversitesi Atatürk Spor Salonu 12,2014 - 06,2015 Yarı Zamanlı

Biz Bio Grup Ltd. ġti. 09,2016-01,2017 Antalya Dönemsel / Proje Bazlı

Bilimsel Yayınlar ve Çalışmalar

Ömer KürĢad TÜFEKCĠ, Nezihe TÜFEKCĠ, AyĢe MERT (2015), Etik Pazarlama

Eğitiminin Neresinde? Sosyal Pazarlamanın Etik Yönü Ekseninde Temel Pazarlama

Kitapları Kapsamında Bir Ġçerik Analizi, 20. Ulusal Pazarlama Kongresi, 10-13

Haziran 2015, EskiĢehir

Ömer KürĢad TÜFEKCĠ, Nezihe TÜFEKCĠ, AyĢe Mert (2016), Televizyon

Dizilerinde Nostalji Rüzgârı: Retro Pazarlama Kapsamında Bir AraĢtırma 15. Ulusal

ĠĢletmecilik Kongresi, 26-28 Mayıs 2016, Ġstanbul

"YaĢ sebze v e Meyve Üreticilerinin Pazarlama Faaliyetlerinin Stratejik Perspektifle

Değerlendirilmesi: Antalya‘nın Serik Ġlçesinde Bir AraĢtırma ", Süleyman Demirel

Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinasyon Birimi, Yüksek Lisans

Projesi, AraĢtırmacı: AyĢe Mert, SDÜ-BAP-4661-YL1-16, 21-03,2016.

150