�हण ंदान�

�क�ारी आपणे मु�ाः िव��णीते ।

सा दशिभः मु�ािभः िन�मताः मालाः िव��णीते ।

एव� मु�ाः अिप िव��णीते । रिजया �ादशमु�ाः इच्ित ।

अतः �क�ारी तसयय एकां मालां एव� � े मु�े द�वती

अधुना जानातु । बालकाः कित मालाः एव� कित मु�ाः �ा�वनतः ।

म�ुाः दश म�ुाना ंमालाः

िवभ�ाः म�ुाः

रिजया �ादश रीमा स�दश

अजः चतु�वशितः

शमभःु प���शत्

गङगा एक��शत्

बालकान् �ेरयनत ु। त ेमु�ाः, अि�पे�टकायाः शलाकानां कु�लादीना ंच �योगं कुवरनतः दशानां–दशानां

समूह ंिनमारपयेयुः । यदा ते सवयमेव कुवरिनत तदा ते ां बंिबकसतराणां िवकासः भवित ।

रिजयया तथा च रीमया सवरम् आहतय कित मु�ाः सवीकक ताःः

रिजया

रीमा

अरे ! रिजयायाः समीपं एका माला तथा च � ेमु�े सतः । रीमायाः समीपम ्एका माला तथा च स� मु�ाः सिनत ।

सवर�थमं वयम् उ�टतानां मु�ानां युगपत् गणनां कुमरः ।

समीचीनम् ! भवान्

एतादकशम् अिप लेिखतुं श�ोित ।

अ� नव मु�ाः सिनत अतः अहम् अिसमन् को�के नव िलखािम ।

चलत,ु सवारः मालाः

एक�ीकक तय युगपत् गणयावः ।

अ� � ेमाले सतः । अतः अहम् अिसमन् को�के

"�ं" िलखािम ।

अह ंजातवती । रिजयायाः एव� रीमायाः समीपं सवरम् आहतय � ेमाले तथा च नव

मु�ाः सिनत ।

अभयाससय कालः

जानातु, रिजया शमभुः च कित मु�ाः सवीकक तवनतं ।

एतत् सतयम् अिसत । रिजयायाः तथा च रीमायाः समीप ंसवरम् आहतय नव�वशितः मु�ाः सिनत ।

रिजया

शमभुः

रिजया शमभुः च ----------------------------- मु�ाः सवीकक तवनतं ।

एका अनया माला

रीमायाः अजसय च मु�ाः

रीमा

अजः

रीमायाः पा�� स�दश तथा च अजसय पा�� चतु�वशितः मु�ाः

सिनत।

सतयम् ! अधुना

एतान् योजयत ु

मया सवारः अिप उ�टताः मु�ाः

युगपत ्गणियत�ाः सिनत ।

अ� एकादशिवभ�ाः मु�ाः सिनत । अहम् अिसमनको�के ेक िलखािनः

अह ंलघ-ुएकम् 1 इित संखयाम् अ� लेिखषयािम येन मया योिजता नूतना माला समकता भवेत ्।

दश- ब�टतािभः मु�ािभः एका माला िनम�यते । तदा एकां

मालाम् इतोऽिप योजियषयामः ।

समयक्! अधनुा वदत ुकित

मु�ाः अभवन ्ः

समयक् अिसत! अधुना

भवती सवारः मालाः गणयतु ।

अह ंमु�ायाः पे�टकायां एकं िलिखतवती ।

अह ंमालायाः को�के चतवा�र िलिखतवती ।

सतयम् । सवरमाहतय रीमायाः अजसय च पा�� एकचतवाारशत् मु�ाः

सिनत ।

अहो! रीमायाः अजसय च

पा�� सवरमाहतय चत�ः मालाः एका मु�ा च वतरते ।

ेक भवान् एतत् केनिचत् अपरेण पायेन कतु� श�ोित ः

िलिखतवा तथा च लखेन ंिवना अिप योजयत ु

जानातु, सवरमाहतय अ� कित मु�ाः सिनत ः

रीमा शमभुः

अहम् अपरेण पायेन एतत् ब�शी�ं कतु� श�ोिम। ब�सरलम् अिसत । य�द अजः रीमायय ित�ः मु�ाः ददाित, त�ह रीमायाः पा�� �वशितः मु�ाः भिवषयिनत । अजसय पा�� एक�वशितः मु�ाः अविश�ाः भिवषयिनत ।

अजः रिजया +

अ� सवरमाहतय -------------- कित मु�ाः सिनत । अ�सवरमाहतय -------------------- कितम�ुाः सिनत ।

कित अिधकाः म�ुाः सिनत ः

शमभुः अजः

अजः रिजया

शमभोः पा�� अजसय अपेेा ------------- मु�ाः अिधकाः सिनत ।

अजसय पा�� रिजयायाः अपेेा ---------- मु�ाः अिधकाः सिनत ।

(ग) गङगायाः पा�� रीमातः कित मु�ाः अिधकाः सिनत ः

गङगा

रीमा

गङगायाः पा�� एक��शत् मु�ाः सिनत । रीमायाः पा�� स�दशमु�ाः सिनत ।

�कनतु वयम् एकसयाः मु�ायाः स� मु�ाः कथं िनषकासियतुं

श�ुमःः

समयक्! अधुना गङगायाः

पा�� � ेमाले एकादश मु�ाः च भिवषयिनत ।

वयं गङगायाः एकां मालाम् उाटयामः ।

समरणाय, अह ं�ीन् कतरियषयािम तथा च

मालायु�े को�के लघ-ु�ं अिप लेिखषयािम ।

मु�ायाः को�के लघ-ुएकं िलखत ु। येन समरण ंभवेत् यत् सवरमाहतय एकादश मु�ाः सिनत ।

एतत् सरलम् अिसत । भवान् एकादशसु मु�ासु स�मु�ाः िनषकासियतुं श�ोित ।

अह ंमालायु�े को�के एकं िलिखतवती ।

आम् ! अह ंमु�ायाः

को�के चतवा�र िलिखतवती ।

अरे! एतत् तु ब�शी�म्

अभवत् । माला�यात् एकां मालां िनषकासयतु ।

गङगायाः पा�� रीमातः एका माला चत�ः मु�ाः च अिधकाः सिनत ।

समयक् ! गङगायाः

पा�� रीमातः चतुदरश मु�ाः अिधकाः सिनत ।

गङगा

रीमा

अभयाससय कालः

तनीशायाः पा�� स�दश अङकनयः सिनत । िसयायाः पा�� प��वशितः अङकनयः सिनत । सवरमाहतय कित अङकनयः सिनतः

य�द िसया ित�ः अङकनीः तनीशायय ददाित तदा तनीशायाः पा�� �वशितः अङकनयः भिवषयिनत । त तत एतसय योजन ंसरलम् अिसत ।

मुिनजायाः केायाम् आङ्लकथायाः �योदश पुसतकािन एव� िहनदीकथायाः �ा�वशितः पुसतकािन सिनत । सवरमाहतय कित कथायाः पुसतकािन सिनत ः

सा�याः पा�� �यो�वशितः फलािन आसन् । सा प�दश फलािन खा�दतवती । तसयाः पा�� कित फलािन अविश�ािनः

दलजीतसय पा�� प���शत् काचगुिलकाः सिनत । अर�वदसय पा�� प��वशितः काचगुिलकाः सिनत । तयोः पा�� सवरमाहतय कित काचगुिलकाः सिनतः

िनशायाः पा�� �ा��शत् वलयािन सिनत । सुखयाः पा�� ोोश वलयािन सिनत । िनशायाः पा�� सुखयाः कित वलयािन अिधकािन सिनतः

व�कटेशसय अअपाहारगकहम ्

िववरण प�सय िनमारण ेव�कटेशसय सहायता ंकरोत ु।

�पयकािण

ोोसा त3

�पमः त8

समपणूर-योगः

�पयकािण

इोली 15

काफ� 8

समपणूर-योगः

�पयकािण

दिधवोा त5

मरीिचका-तणोुलः 18

समपणूर-योगः

�पयकािण

सूपः त7

नूोअसः 15

समपणूर-योगः

अिसमन् अअयाये संयोजनसय ( ) तथा च नयूनीकरणसय (-) ���या बोिधता अिसत । �कनतु एतसय जानं भवेत ्यत् केवलं िवधेः िशेणेन सिङ�यायाः अवधारणातमकबोधसय च िवकासः न समभवित । एतसय कक ते आवआयकं अिसत यत् वयं एतादकशान् एव ��ान् बालकेभयः द�ः तथा च तान् वयकिअपकोपायान् अनवे�ु ं�ेरयामः ।

चलत ुअधनुा �कमिप ��णीमः

अहो ! �ितभाित भवती पुनः गकहकाय� �ा�वती ।

न ! अधुना मया अ� अङकनयः प�माजरकाः च

�ेत�ाः सिनत ।

अवआयम् ! अङकनयः ोोश�पयकाणां माजरकाः प�दश-

�पयकाणां च सिनत ।

अहो! ोोश-�पयकािण इतयु�े एकं दश�पयकसय धनप�म् एव� एक�पयकसय ो् नाणकािन ।

तदा, एतम् अहम् एतादकश ं

लेिखतुं श�ोिम ।

अह ंसवर�थमं समपूणारिन नाणकािन

युगपत् सथापयािम । मम पा�� एकादश नाणकािन सिनत। अथारत् दश�पयकसय धनप�ं तथा च एक�पयकसय एकं

नाणकम् ।

ब�समयक्! अधुना भवान् ��ु ंश�ोित यत ्अ� �ीिण

धनप�ािण सिनत ।

मया तुभयम् एक��शत् �पयकािण दात�ािन सिनत, �कनत ुमम पा�� चतवाारशत् �पयकािण सिनत ।

जानातु, भवती कित �पयकािण �ापसयित ।

अह ं.................... �पयकािण �ापसयािम ।

बालकाः ��ोोपयोिगनां धनप�ाणां सवयमेव िनमारणं कुयुरः, तेभयः वयं िविभ��कारकान् अभयासान् तथा च ��ोाः दातुं श�ुमः। यासु सरलतया गणियतु ंश�ुमः ।

अभयाससय कालः

शेखरसय पा�� �ा��शत् �पयकािण सिनत । सः स�दश �पयकाणां कनदकंु ��तवान् । तसय पा�� कित �पयकािण अविश�ािन ः

सोनीचतु�वशतेः �पयकाणां सुिप�कं तथा च ोोश-�पयकाणां शाकलसय पे�टकां ��तवती । तया कित �पयकािण दात�ािन भिवषयिनत ः

मम पा�� एकः सरलः पायः अिसत । य�द अह ं �ा��शतः �पयकेभयः

नाणक�यं तथा च स�दशभयः �पयकेभयः नाणक�यं िनषकासयािम त�ह मम पा�� अविश�ािन भविनत 3 – 15 �पयकािण

एतसय लेखनं िवना एव संयोजनसय

�यासं

फंटूशसय पा�� चतुः ि�ः �पयकािण आसन् । मेलायां सः एकोनचतवाारशत् �पयकािण �यीकक तवान् । अधुना तसय पा�� कित �पयकािण अविश�ािन ः

एतसय लेखनं िवना संयोजियतुं पायम् अिनवषयतु ।

�ादशपाठे �यु�ाः िविश�ाः शबदाः

िहनदी - संसकक तम ् - आङ्लम ्

1. मोती - मु�ा - Pearl

2. चंबीस - चतु�वशितः - Twenty four

3. प�तीस - प���शत् - Thirty five

4. इकतीस - एक��शत् - Thirty one

5. एक साथ - युगपत् - Together

6. िगनना - गणना - Count

7. नतीस - नव�वशितः - Twenty nine

8. अच्ा - समयक् - Nice

9. इकतालीस - एकचतवाारशत् - Forty one

10. िनकालना - िनषकासनम् - Expel

11. उाटन - उाटनम् - Inauguration

12. ्यारह - एकादश - Eleven

13. चंदह - चतुदरश - Fourteen

14. तेईस - �यो�वशितः - Twenty three

15. कंचा - काचगुिलका - Glass marble

16. ब�ीस - �ा��शत् - Thirty two

17. सोलह - ोोश - Sixteen

18. कय नटीन - अअपाहारगकहम् - Canteen

19. दही बड़ा - दिधवोा - Dahi badha

20. िमच� चावल - मरीिचका-तणोुलः - Mirchi chawal

21. कु् भी - �कमिप - Anything

22. लगता हय - �ितभाित - Feel

23. �फर - पुनः - Again

24. घर के िलए काम - गकहकायरम् - Homework

25. पन�ह - प�दश - Fifteen

26. ् - ो् - Six

27. सबस ेपहल े - सवर�थमम् - First

28. चालीस - चतवाारशत् - Forty

29. ब�ीस - �ा��शत् - Thirty two

30. स�ह - स�दश - Seventeen

31. िबसकुट - सुिप�कम् - Biscuit

32. िचपस - शाकलसय - Chips

33. चंसठ - चतुः ि�ः - Sixty four

34. खचर करना - �यीकरणम् - Spend