บทท� 2

ประวตความเปนมาของยาเสพตดและแนวคดทฤษฎ

เก�ยวกบการแกไขปญหายาเสพตด

2.1 ประวตความเปนมาของยาเสพตด

ยาเสพตดมประวตความเปนมายาวนามและมหลายประเภท แตยาเสพตดประเภทแรกท�

คนไทยรจกกนคอ ฝ� น1 จากการคนควาพบวาแตเดมน�นไดพยายามท�จะแกไขปญหาการลกลอบสบฝ� น

และการขายฝ� นมาต�งแตสมยกอนต�งกรงศรอยธยาเปนราชธาน โดยมการตรากฎหมายตางๆ เพ�อใช

ในการควบคมและแกไขปญหากลาวคอ ในรชสมยสมเดจพระรามาธบดท� 1 (พระเจาอทอง)

ปฐมกษตรยแหงกรงศรอยธยาไดประกาศใชกฎหมายลกษณะโจร เพ�อหามมใหมการซ�อขายและการ

เสพฝ� นไววา “ผสบฝ� น กนฝ� น ขายฝ� นน�นใหลงพระราชอาญาจงหนกหนารบราชบาทวใหส�นเชง

ทเวนบก 3 วน ทเวนเรอ 3 วน ใหจาใสคกไวกวาจะอดได ถาอดไดแลวเรยกเอาทานบนแกมนญาตพ�

นองไวแลวจงใหปลอยผสบ ขาย กนฝ� นออกจากโทษ”2 ซ� งแมจะมบทลงโทษท�รนแรงกไมทาให

ปญหาการลกลอบเสพฝ� นและการซ�อขายฝ� นหมดไป เน�องจากการบงคบใชกฎหมายดงกลาวใช

ไดผลเพยงในเขตกรงศรอยธยาเทาน�น ในเขตพ�นท�หวเมองและเขตประเทศราชท�อยหางออกไปกลบ

ไมมการเขมงวดกวดขน อกท�งยงปรากฏวา ผครองเมองบางแหงกลบเปนผเสพฝ� นและผกขาด

การขายฝ� นเสยเอง

เม�อเขาสสมยกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

ปฐมกษตรยแหงพระบรมราชจกรวงศ ไดทรงกาหนดหามมใหมการเสพและขายฝ� นแตกยงไมไดผล

จนรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท� 2 ไดทรงตราพระราชกาหนดโทษ

ใหสงข�นโดย “หามอยาใหผใดสบฝ� น กนฝ� น ซ�อฝ� น ขายฝ� น และเปนผสมซ�อสมขายเปนอนขาด

ทเดยว ถามฟง จบไดและมผรองฟอง พจารณาเปนสจจะ ใหลงพระราชอาญาเฆ�ยน 3 ยก ทเวนบท 3 วน

ทเวนเรอ 3 วน รบราชบาทวบตรภรรยาและทรพยส�งของใหส�นเชง ใหสงตวไปตะพนหญาชาง ผร

1 วโรจน สมใหญ. (2542). เฮโรอน: มฤตยสขาว. กรงเทพฯ: ธระการพมพ. หนา 7. 2 ราชบณฑตยสถาน. (2550). กฎหมายตราสามดวง ฉบบราชบณฑตยสถาน จดพมพตามตนฉบบหลวง เลม 1.

กรงเทพฯ: อมรนทรพร�นต�งแอนดพบลชช�ง. หนา 725.

7

เหนเปนใจมไดเอาความมาวากลาว จะใหลงพระราชอาญาเฆ�ยน 60 ท”3 ตอมาในสมยพระบาทสมเดจ

พระน�งเกลาเจาอยหว รชกาลท� 3 ซ� งเปนชวงเวลาประเทศมหาอานาจตะวนตกตางพากนแขงขนออ

กลาอาณานคม ประเทศองกฤษไดนาเอาฝ� นท�เพาะปลกในประเทศอนเดยไปขายในประเทศจน เปนเหต

ใหประชาชนจนจานวนมากตางพากนเสพฝ� น ประกอบกบชวงเวลาดงกลาวมชาวจนมาตดตอคาขาย

กบประเทศสยามมากข�น ทาใหการเสพฝ� นแพรระบาดในประเทศสยามย�งข�น จนรชกาลท� 3 ไดม

พระราชบญชาใหทาการปราบปรามอยางเขมงวด กอเกดกลมคาฝ� นและส�งของผดกฎหมายอ�นในเขต

พระนครและหวเมองชายทะเลท�คนไทยเรยกวา “อ�งย�” และไดสรางความวนวายข�นจนทางราชการตอง

ใชกาลงทหารเขาปราบปรามอยางเดดขาด ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท� 4 ทรงเลงเหนวาการแกไขปญหาการเสพฝ� นและการขายฝ� นดวยการปราบปรามไมสามารถ

ทาใหปญหาหมดส�นไปไดจงทรงเปล�ยนพระบรม ราโชบายใหมเพ�อควบคมปญหาฝ� นจากการ

ปราบปรามผลกลอบกระทาความผดเปนการอนญาตใหคนจนท�อยในพระราชอาณาจกรสามารถเสพฝ� น

และขายฝ� นไดโดยตองเสยภาษ และมนายภาษเปนผดาเนนการจดเกบ อนเปนการอนญาตใหเสพฝ� น

และคาขายฝ� นไดโดยการออกใบอนญาต ปรากฏวาภาษฝ� นทารายไดใหแกประเทศเปนจานวนมหาศาล

และมความพยายามหามมใหคนไทยเสพฝ� นแตกไมไดผล ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว รชกาลท� 5 มการลกลอบการนาฝ� นเขามาในพระราชอาณาจกร และลกลอบจาหนายฝ� นเถ�อน

กนเปนจานวนมาก เจาภาษฝ� นผไดรบอนญาตใหประกอบกจการจาหนายฝ� นกจาหนายไดนอยลง

จนขาดทน พระองคจงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ประกาศใชพระราชบญญตภาษฝ� น4 ข�นในป

จลศกราช 1233 (พ.ศ. 2414) อนเปนกฎหมายบงคบแกบคคลส�กลม คอ ลกคาไทยจนซ� งต�งรานคา

ขายและลงเรอคาขายในกรงเทพมหานคร, คนท�อยในบงคบกงสลตางประเทศ, ลกคาตางๆ

ซ� งคาขายทางบกหวเมองฝายเหนอ ฝายตะวนออก และลกคาตางๆ ซ� งคาขายทางเรอ ณ หวเมองฝายใต

ฝายทะเลตะวนตกโดยไมมบทกาหนดโทษสาหรบผสบฝ� น โดยกาหนดใหผขายฝ� นตองไดรบ

ใบอนญาตหากผไดรบใบอนญาตจะขายฝ� นใหแกผใดตองออกหนงสอใหแกผซ�อไวเปนหลกฐาน

รวมท�งการผลตฝ� นดบ ฝ� นสก หรอนาฝ� นเขามาในพระราชอาณาจกรกตองไดรบใบอนญาต

เชนเดยวกน โดยโทษท�กาหนดสาหรบการกระทาฝาฝนพระราชบญญตน� เปนโทษปรบและรบ

ทรพยสนเทาน�น ภายหลงจากน�นมการลกลอบคาฝ� นเถ�อนในรปแบบใหมดวยการนาเขายาเมดท�ม

ฝ� นผสมและทาเปนรปเมดยา ซ� งเรยกกนวา “ยาอ�” เขามาจาหนายในพระราชอาณาจกรโดยอางวาเปน

ยารกษาโรค ผท�สบฝ� นหรอตดฝ� นไดหาซ�อมาบรโภคแทนฝ� นเน�องจากมราคาถก ซ� งตอมาในป

3 เร�องเดยวกน, หนา 33-34. 4 สานกราชเลขาธการ. (2551). กฎหมายในรชกาลท� 5 (เลม 1). กรงเทพฯ: อมรนทรพร�นต�ง แอนดพบลชช�ง.

หนา 56-70.

8

รตนโกสนทร ศก 120 (พ.ศ. 2444)5 ไดทรงพระกรณาออกประกาศหามไมใหนายาอ�และยาผสมฝ� น

มาขาย แตกระน�นยงลกลอบกระทาผดเก�ยวกบฝ� นเถ�อนอย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว รชกาลท� 6 (ป พ.ศ. 2449) ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ตราพระราชบญญตกาหนดโทษทา

ฝ� นเถ�อน รตนโกสนทร ศก 1256 ซ� งมบทกาหนดโทษท�สงข�นโดยใหเปล�ยนแปลงวธการจาหนายฝ� นใหม

กลาวคอ มการจากดน�าหนกฝ� นท�ซ�อขายหรอการมฝ� นสกไวในครอบครองไมเกน 1 ตาลง เวนแตจะ

ไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท�เปนลายลกษณอกษรและหามมใหจานวนฝ� นสกท�ไดรบ

อนญาตใหซ�อหรอมไวในครอบครองมน� าหนกไมเกนจานวนท�กาหนดไวในใบอนญาต นอกจาก

ฝ� นท�มผสบและผตดเปนจานวนมากแลว ยงมยาเสพตดใหม ๆ ท�เร�มเปนท�นยมข�นมาอกคอ มอรฟน

และโคคาอนหรอโคเคน และโดยเหตท�มอรฟนและโคคาอนน�นยงมไดมกฎหมายกาหนดควบคมไว

การเสพจงเปนไปโดยแพรหลายและฟมเฟอยปราศจากการควบคม พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว รชกาลท� 6 จงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญต มอรฟน และโคคาอน

พทธศกราช 24567 ข�นเพ�อควบคมการเสพมอรฟนและโคคาอน แตไดยกเวนยาท�มสวนผสมของ

มอรฟนและโคคาอนท�ไดข�นตารบยาเพ�อประโยชนทางการแพทย

ภายหลงจากน�นในป พ.ศ. 2457 นานาประเทศไดมการประชมวาดวยเร� องยาเสพตด

ณ กรงเฮก ประเทศเนเธอรแลนด ซ� งประเทศสยามไดใหสตยาบนไวโดยมงหมายเพ�อหามการใชฝ� น

และผลตภณฑยาอยางอ�นท� เปนประเภทเชนเดยวกนเกนความจาเปนใหหมดลงไป ในป

พระพทธศกราช 24648 จงทรงยกเลกพระราชบญญตภาษฝ� นและขอบงคบท�ออกตามความใน

พระราชบญญตดงกลาวเดม และใหตราพระราชบญญตฝ� นข�นใหม เพ�อใหการใชฝ� นลดลงเปนลาดบ

และหมดส�นไป นอกจากน� ยงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพระ

พทธศกราช 2465 ข�นเพ�อควบคมการครอบครอง การนาเขามาในพระราชอาณาจกร การจาหนาย

การผลตและการใชซ� งยาตางๆ ท�มผนาไปใชในทางท�ผดจากวตถประสงคของยารกษาโรค

เปนอนตรายและใหโทษจาการใชยา และทรงยกเลกพระราชบญญต มอรฟน และโคคาอน

พระพทธศกราช 2456

5 ประกาศหามไมใหนายาอ� แลยาผสมฝ� นเขามาขายในพระราชอาณาจกรสยาม รตนโกสนทร ศก 120. (ร.ศ. 120,

มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 18, (ตอนท� 48), หนา 907-908. 6 พระราชบญญตกาหนดโทษทาฝ� นเถ�อน รตนโกสนทร ศก 125. (ร.ศ. 125, สงหาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม

23, หนา 537-538. 7 พระราชบญญตมอฟน แลโคกะอน พระพทธศกราช 2456. (2456, มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 30, หนา 37-

52. 8 พระราชบญญตภาษฝ� น พระพทธศกราช 2464. (2464, มกราคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 37, หนา 352-370.

9

กอนการเปล�ยนแปลงการปกครองแผนดนเปนระบอบประชาธปไตย ในรชสมย

พระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท� 7 ไดรวมประชมสนนบาตชาต ณ กรงเจนวา

สมาพนธรฐสวส ป พ.ศ. 2467 และทรงไดลงนามในอนสญญาวาดวยฝ� น และพธสารท�เก�ยวของท�

นานาชาตไดตกลงรวมมอกนท�จะควบคมฝ� น มอรฟน ไดอาเซตลมอรฟน หรอเฮโรอน ใบโคคา

โคคาอนหรอโคเคน และตอมาในป พ.ศ. 2472 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญต

ฝ� น พระพทธศกราช 2472 ข�น โดยยกเลกพระราชบญญตฝ� น พทธศกราช 2464 และกฎเสนาบดท�

ออกตามความในพระราชบญญตเดม เพ�อใหการใชฝ� นลดลงเปนลาดบและหมดส�นไป โดยมการ

แกไขเพ�มเตมในป พ.ศ. 2476 โดยมบทกาหนดโทษจาคกสาหรบผลกลอบเสพฝ� นหรอมลฝ� นโดย

ไมไดรบใบอนญาตไวดวย ตอมาในรชสมยพระบาท สมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล รชกาลท� 8

ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญตกญชา พทธศกราช 24779 และพระราชบญญต

พชกะทอม พทธศกราช 2486 10 มการแกไขเพ�มเตมพระราชบญญตฝ� น พทธศกราช 2472 จานวน 4

คร� งในป พ.ศ. 2476, พ.ศ. 2478, พ.ศ. 2481 และ พ.ศ. 2485 ในรชสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ภมพลอดลยเดช รชกาลท� 9 ชวงตนรชกาลในป พ.ศ. 2494 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตรา

พระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 6) พ.ศ. 249611 ซ� งมการแกไขโทษสาหรบผลกลอบเสพฝ� นหรอมลฝ� น

หนกข�น โดยตองระวางโทษจาคกไมเกนสบป และปรบหาเทาราคาฝ� นหรอมลฝ� น แตตองไมนอยกวา

สองรอยบาท ในป พ.ศ. 2502 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตราพระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 7)

พ.ศ. 250212 ข�น มการแกไขโทษสาหรบผลกลอบเสพฝ� นหรอมลฝ� นโดยไมไดรบใบอนญาตให

หนกข�น โดยตองระวางโทษจาคกต�งแตหกเดอนถงสบป และปรบสบเทาราคาฝ� นหรอ มลฝ� น แต

ตองไมนอยกวาสองพนบาท

สวนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พระพทธศกราช 2465 ไดรบการแกไขเร�อยมา

จนในป พ.ศ. 2522 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตราพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 252213

ข�นใหมและยกเลกพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษเดมท�งหมด เพ�อใหสอดคลองกบอนสญญา

9 พระราชบญญตกญชา พทธศกราช 2477. (2478, พฤษภาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 52, หนา 339-343. 10 พระราชบญญตพชกะทอม พทธศกราช 2486. (2486, กมภาพนธ). ราชกจจานเบกษา. เลม 60, หนา 241-243. 11 พระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 6) พระพทธศกราช 2494. (2494, มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 68 (ตอนท�

35), หนา 697-704. 12 พระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 7) พระพทธศกราช 2502. (2502, มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 76 (ตอนท�

66), หนา 697-704. 13 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522. (2522, เมษายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 96 (ตอนท� 63), หนา

40-82.

10

วาดวยยาเสพตดท�ประเทศไทยเขาเปนภาคอยดวย โดยมอง “ปญหายาเสพตด” วาเปนปญหาท�สาคญ

ซ� งในการแกไขปญหายาเสพตดอยางย �งยนน�นจงจาตองหาวธการท�เหมาะสม เพ�อแกปญหาไดอยาง

ครอบคลมและตรงจด แตอดตท�ผานมาน�นประเทศไทยมแนวคดในการปราบปรามยาเสพตดโดยใช

มาตรการท�เขมงวด โดยใชมาตรการท�รนแรง (Zero tolerance) และการลงโทษท�รนแรง (Punitive

Approach) แตกยงไมสามารถ แกไขปญหาดงกลาวได ซ� งเม�อศกษาถงมาตรการท�ตางประเทศใชใน

การแกไขปญหายาเสพตดแลวพบวาในตางประเทศเหนวาผเสพเปน “ผปวย” ท�จาเปนตองไดรบการ

บาบดรกษาและเหนวามาตรการลงโทษท�รนแรง โดยเฉพาะอยางย�งโทษจาคกไมสามารถปองกน

ขมข การกระทาความผดของผเสพ/ตดยาเสพตดได

ตอมาภายหลงประเทศไทยไดมการประกาศใชพระราชบญญตฟ� นฟสมรรถภาพผตด

ยาเสพตด พ.ศ. 2545 โดยมแนวความคดวา ผเสพ/ตดยาเสพตดเปน “คนไข” หรอ “ผปวย”

ซ� งจาเปนตองไดรบการบาบดรกษา จงไดมการกาหนดวธการพเศษแยกออกมาจากระบบกระบวน

ยตธรรมปกต คอ การนาผเสพ/ตดยาเสพตดเขาสกระบวนการบาบดรกษาฟ� นฟสมรรถภาพ และใช

กระบวนการแกไขฟ� นฟผกระทาความผดแทนกระบวนการลงโทษเพ�อกลบคนสสงคม โดยเฉพาะ

ในกรณท�ผต องหาเปนผเสพ/ตดยาเสพตดหรอผจาหนายหรอผครอบครองเพยงเลกนอย ดวย

ลกษณะเชนน�กระบวนการยตธรรมจะใหโอกาสผกระทาผด อนเปนมาตรการบาบดฟ� นฟอยางจรงจง

อยางไรกด มาตรการในการบาบดฟ� นฟของประเทศไทยยงไรประสทธภาพและไมเหมาะสมกบปญหา

การกระทาความผดของผเสพ/ตดยาเสพตดสงผลใหผเสพจานวนไมนอยถกดาเนนคดและถกลงโทษ

จาคก

2.2 แนวคดทฤษฎท�เก�ยวกบการแกไขปญหายาเสพตด

จากปญหายาเสพตดท�มความรนแรงสงผลใหเกดความเสยหายแกทกประเทศท�วโลก

ประเทศตางๆ จงไดพยามยามหามาตรการ ตลอดจนวธแกไขปญหายาเสพตดท�เกดข�น โดยประเทศ

สวนใหญไดพยายามใชนโยบายลดความผดทางอาญาของยาเสพตดลง ควบคกบนโยบายรกษาฟ� นฟ

ผเสพ/ตดยาเสพตดไปพรอมๆ กนเพ�อใหเกดการแกไขปญหายาเสพตดท�ย �งยน ในอดตแนวคดเก�ยวกบกระบวนการยตธรรมของไทย มแนวคดในเร�องของการ

แกแคนทดแทน คอ การลงโทษผกระทาความผดใหสาสมกบความผดท�ไดกระทาลงไป โดยไม

แบงแยกพฤตการณและความรายแรงในกระทาความผดน�น แมการลงโทษในลกษณะแกแคน

ทดแทนจะสามารถควบคมอาชญากรรมไดในระดบหน� ง แตผกระทาผดตองมมลทนตดตว

(Stigma) ครอบครว ชมชน และสงคม ต�งขอรงเกยจ จงเกดการถายโอนพฤตกรรมระหวาง

นกโทษไปยงบคคลอ�น และเม�อจานวนประชากรเพ�มข�นเร�อยๆ ปญหาสงคม และอาชญากรรมจง

11

สงเพ�มข�นเร� อยๆ ส�งท�เกดข�นคอปญหาคนลนคก โดยรฐตองส�นเปลองไปกบรายจายตางๆ อยาง

มหาศาลในกระบวนการจดการผกระทาผดท�ถกคมขงในเรอนจาแทนท�จะเอางบประมาณไปพฒนา

ประเทศในดานอ�นๆ14 ผเสพ/ตดยาเสพตดยงถอเปนความผดท�มโทษทางอาญา และโทษทางอาญาท�นยมใช

กนมาก คอ โทษจาคก นบเปนการใชโทษเพ�อขมข ยบย �ง ใหคนเกรงกลวไมกลาเสพยาเสพตด

การปราบปรามจบกมผเสพ/ตดยาเสพตดอยางจรงจงจะมผลในการยบย �งการแพรระบาดของยาเสพตด

ซ� งความเช�อดงกลาวไดมการปฏบตตดตอกนมาอยางยาวนานและผลจากการปราบปรามและการ

ประกาศนโยบายทาสงครามกบยาเสพตดทาใหสามารถจบกมผกระทาความผดท�งท�เปนผคาและ

ผเสพไดจานวนมากการปราบปรามอยางจรงจงท�ทาใหสามารถจบกมผคาและผเสพยาเสพตดเปน

จานวนมากดงกลาวทาใหจานวนผตองขงในเรอนจาเพ�มสงข�นอยางรวดเรวจนลนเรอนจา ท�สาคญ

คอ ผตองขงท�เปนผเสพ/ตดยาเสพตดมอยเปนจานวนมาก ในขณะท�ผตองขงท�เปนผคากเปนเพยง

ผคารายยอย ทาใหผเสพ/ตดยาเสพตดไปคบหาสมาคมและเรยนรพฤตกรรมอนเปนอาชญากรอ�น

จากอาชญากรอาชพในเรอนจาทาใหข� ยากลายเปนหวขโมยเปนโจร หรอขยายเครอขายลกคา

ในเรอนจา และเม�อผเสพ/ตดยาเสพตดไมไดรบการบาบดรกษาท�ถกตองตามกระบวนการเพราะ

ปญหาความแออดและการปะปนกนของผตองขงดงกลาว ทาใหผตองขงในคดยาเสพตดจานวนมาก

กลบไปกระทาผดซ� าอกหรอไปกออาชญากรรมอ�นๆ15 จากปญหาดงกลาว จะเหนไดวาการใชบทลงโทษตามกฎหมายในการปราบปรามผเสพ/

ตดยาเสพตดซ� งเปนมาตรการในการขมขยบย �งตอผเสพ/ตดยาเสพตดเพ�อใหเกดความเกรงกลว

ไมกลาเสพเพราะกลวจะถกลงโทษน�น อาจไมไดผลเทาท�ควร เพราะมงานวจยหลายเร� องท�

แสดงใหเหนวาโทษจาคกไมสามารถยบย �งความตองการในการเสพยาได จงไดมนโยบายท�ชดเจน

ออกมาวา ผเสพ/ตดยาเสพตดคอผปวยมใชอาชญากร

14 ณฐดนย สภทรากล. (2548). มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟ� นฟผตดยาเสพตด: ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายวา

ดวยการบาบดฟ� นฟผตดยาเสพตดกบรปแบบบรณาการของศาลยาเสพตดในตางประเทศ. วทยานพนธนตศาสตร

มหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. หนา 28. 15 นทธ จตสวาง. (2545). แนวทางการปฏบตตอผกระทาผดในประเทศไทย. เอกสารประกอบการสมมนาโครงการ

เวทความคดเพ�อการพฒนากระบวนการยตธรรม. หนา 30.

12

2.3 แนวคดทฤษฏการบงคบใชกฎหมายอาญา16

ทฤษฎการบงคบใชกฎหมายอาญามความสาคญอยางมากตอการวางนโยบายของรฐ

ในการบงคบใชกฎหมายอาญาเพ�อเปนการปองกนอาชญากรรมท�เกดข�น เน�องจากอาชญากรรมท�

เกดข�นน�นมสาเหตมาจากการกระทาของมนษย มนษยมกมองวาเปนเจตจานงอสระ (Free Will)

ท�ตดตวมาต�งแตกาเนด โดยมกจะทาในส�งท�เกดประโยชนกบตวเองมากกวาท�จะมองถงโทษ

หากเหนวาการกระทาใด มโทษมากกวาประโยชนท�ไดรบมนษยกจะเล�ยงไมกระทาส� งดงกลาว

ในทางกลบกนหากมนษยพจารณาแลววาจะเกดประโยชนมากกวาโทษท�จะไดรบ และมนษยไมม

ความเกรงกลวตอกฎหมายหรอบทลงโทษ รวมท�งเลงเหนวาบทลงโทษท�ไดรบไมมความรนแรง

มนษยกจะเลอกท�จะกออาชญากรรมมากข�น

ท�มาแนวคดทฤษฎการบงคบใชกฎหมาย

ภาระหนาท�ของหนวยงานในกระบวนการยตธรรมกคอ การบงคบใชกฎหมายอยางม

ประสทธภาพและเสมอภาค ในสวนของตารวจจะเนนการปองกนปราบปรามอาชญากรรม ซ� งจะ

นาไปสการควบคมการกระทาความผดในสงคมไดตามความมงหมาย

นกอาชญาวทยาไดพฒนาแนวคดและขอบเขตปรชญาการบงคบใชกฎหมายและการ

ควบคมสงคม (The Philosophy of Enforcing Laws and Social Control) ใหรวมตลอดไปถงการ

ควบคมพฤตกรรมอนจะนาไปสการกระทาผดดวย สาหรบลกษณะท�สาคญเก�ยวกบปรชญาการ

บงคบใชกฎหมายและการควบคมทางสงคม ม 3 ประการ กลาวคอ

ประการแรก รฐเปนผใชมาตรการทางกฎหมาย เพ�อควบคมความประพฤตและ

คมครองพทกษผลประโยชนของสมาชกในสงคมตามหลกกฎหมายมหาชนในฐานะท�รฐมอานาจ

เหนอราษฎรแตมไดรวมถงกฎหมายเอกชน อนเปนกฎหมายวาดวยความสมพนธระหวางราษฎร

ในฐานะเทาเทยมกน

ประการท�สอง รฐเปนผไดรบอาณตมอบหมาย (Mandate) จดสรรเจาหนาท�ควบคม

รบผดชอบการปฏบตหนาท�รกษาความสงบเรยบรอยและความผาสกของชมชนใหเปนไปตาม

เจตนารมณและหลกกฎหมายอยางเครงครด

ประการสดทาย การบงคบใชกฎหมาย จะตองบงคบใชแกสมาชกในสงคมโดยเสมอ

ภาคภายใตหลกนตธรรม (Justice under Law) ปราศจากความลาเอยงหรอรงเกยจเดยดฉนท

โดยส�นเชง

16 พฒนากร สงนารถ. (2551). มาตรการปองกนอาชญากรรมบนสะพานลอยในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธศลป

ศาสตร มหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 19.

13

เพ�อใหการบรหารงานยตธรรมเปนไปตามความมงหมายของการบงคบใชกฎหมายในอน

ท�จะควบคมการกระทาความผดท�เกดข�นในสงคม นาตวผกระทาความผดมาลงโทษ และปองกน

ภยนตรายท�เกดข�นแกสมาชกในสงคม จงจาเปนอยางย�งท�จะตองทราบทฤษฎการบงคบใชกฎหมาย

ของหนวยงานในกระบวนการยตธรรมท�สาคญมอย 2 แนวทฤษฎ ไดแก แนวทฤษฎการควบคม

อาชญากรรม และแนวทฤษฎกระบวนการนตธรรม

2.3.1 ทฤษฎการควบคมอาชญากรรม17

เปนทฤษฎท�มงการควบคมอาชญากรรมเปนสาคญ โดยจะมงเนนการดาเนนคดอาญาท�

คานงถงประโยชนสวนรวมของสงคมใหปลอดภย มงประสงคใหผกระทาความผดไดรบโทษ

เปนรปแบบท�มงจะควบคม ระงบ และปราบปรามอาชญากรรมเปนหลก และจบกมตวผกระทา

ความผดมาลงโทษ การท�เจาหนาท�ของรฐไมสามารถจะควบคมและปราบปรามอาชญากรรมหรอ

จบกมอาชญากรมาลงโทษตามกฎหมายไดยอมถกประชาชนเพงเลงวา ความสงบเรยบรอยและความ

เปนระเบยบของบานเมองสญส�นไป เสรภาพของประชาชนผสจรตจะไดรบความกระทบกระเทอน

หากกระบวนการยตธรรมไมมประสทธภาพประชาชนกจะเส�อมศรทธาไมเคารพเช�อฟงกฎหมาย

ผท�เคารพกฎหมายกลบตกเปนเหย�อและถกเอาเปรยบ ไมมความม�นคงปลอดภยในการดารงชวต และ

เหนวากระบวนการยตธรรมจะตองเปนหลกประกนตอสงคมโดยจะตองมประสทธภาพท�เขมขนใน

ทกข�นตอนไมวาจะเปนข�นสบสวน จบกม ฟองคด การดาเนนคด พจารณาพพากษา และบงคบคด

ตามคาพพากษา วตถประสงคท�สาคญท�สดของกระบวนการยตธรรมจะตองใหหลกประกนตอ

สงคม

เพ�อใหบรรลวตถประสงคดงกลาว ท�งใหมประสทธภาพ จงตองมสถตการจบกมผกระทา

ความผดสงและมสถตในการพพากษาลงโทษจาเลยสง โดยจะใชงบประมาณและทรพยากรอยาง

จากด การดาเนนการตามข�นตอนตางๆ (Process) ในกระบวนการยตธรรมจะตองมความรวดเรว

(Celerity) และมความแนนอน (Certainty) ความรวดเรวในท�น�หมายถงมวธปฏบตท�เปนแบบแผน แต

ในขณะเดยวกนกมความยดหยนไดบาง สวนความแนนอนหมายถงโอกาสท�ผกระทาความผดจะ

รอดพนจากการถกศาลลงโทษจะมนอยท�สด ข�นตอนในกระบวนการยตธรรมจะตองปราศจากแบบพธ

ท�เปนอปสรรคตอการดาเนนคดแนวคดน� เหนวากระบวนการยตธรรมท�ดจะตองจบกมผกระทา

17 บรณมา คนอาจ. (2558). อานาจศาลในการกาหนดเง�อนไขในการปลอยช�วคราว. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต,

คณะนตศาสตรปรด พนมพยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. หนา 18-21.

14

ความผดมาลงโทษใหไดในอตราสงโดยผกระทาความผดตองหลดรอดไปไดนอยท�สด ใชทรพยากรต�า

รวดเรวและแนนอน18 โดยการสนนษฐานวาผตองหามความผด (Presumption of Guilt)

ตามแนวคดน� เหนวาการท�ผกระทาความผดถกจบไดในท�เกดเหตในทนททนใด

พรอมอาวธท�ใชกระทาความผด มพยานยนยนการกระทาความผดและผกระทาความผดไดใหการ

รบสารภาพน�นเปนเร� องยากท�จะคดวาผน�นไมไดกระทาความผดหรอจะสนนษฐานวาผน�นเปน

ผบรสทธ� กอนมคาพพากษาวาเขาเปนผกระทาความผด การสนนษฐานความผดตามรปแบบน�

เปนการแสวงหาความจรงในการปราบปรามอาชญากรรมซ� งกระทาไดอยางรวบรด มประสทธภาพ

พนกงานอยการและพนกงานสอบสวนตองมคณภาพสง การคนหาความจรงเช�อถอได สามารถ

วนจฉยความผดถกในช�นตนไดโดยทาการกล�นกรอง (Screening Process) เปนลาดบข�นตอนอยาง

ตอเน�องตามวธการท�ถอหลกประสทธภาพของการดาเนนคดท�ควรส�นสดไปต� งแตช� นตนของ

กระบวนการ ในกรณท�ผต องหาน�นเปนผบรสทธ� กจะถกกล�นกรองออกไป เชน ในคดท�

พยานหลกฐานไมเพยงพอท�จะพสจนวาตองหาน�นเปนผกระทาความผดกใหปลอยตวไปแทนท�

จะตองดาเนนการฟองรองคดและทาการสบพยานดาเนนกระบวนพจารณาคดไปจนศาลตดสนยก

ฟองปลอยตวผตองหาน�นไปเปนการปลดปลอยผบรสทธ� โดยเรวสวนผท�กระทาความผดกจะถก

ดาเนนคดอยางรวดเรว เชน การดาเนนคดตอผตองหาท�มพยาน หลกฐานแนนหนาหรอผตองหาท�รบ

สารภาพ19 เปนตน

กลาวโดยสรปแนวคดน� มงเนนจบกมผกระทาความผดมาลงโทษเปนหลก โดยจะตองม

สถตการจบกมและลงโทษผกระทาผดในอตราสงท�สดเทาท�จะทาได กระบวนการยตธรรมจะตอง

รวดเรวและแนนอน เพ�อแสดงใหประชาชนเหนวาเจาหนาท�ของรฐมประสทธภาพในการ

ปราบปรามผกระทาความผดและสามารถนาผกระทาความผดมาลงโทษไดอยางรวดเรว ซ� งทฤษฏน�

ใหอานาจเจาหนาท�ของรฐในการปราบปรามผกระทาความผดเปนอยางมาก

2.3.2 ทฤษฎกระบวนการนตธรรม

การบ งค บใชกฎหมายตามทฤษฎน� ยดกฎหมายเปนหลก การบ งค บใชกฎหมาย

จะตองมความเปนธรรมตามข�นตอนตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรม โดยจะมอปสรรคขดขวางมให

ผตองหาถกสงผานไปตามข�นตอนตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรมอยางสะดวก ทฤษฎน� ไมเหนพอง

ดวยกบการแสวงหาขอเทจจรงอยางไมเปนทางการของทฤษฎควบคมอาชญากรรมของหนวยงานท�

มหนาท�ในการบงคบใชกฎหมายข�นตน และเหนวาตองจดใหมการพจารณาคดหรอไตสวนขอ

กลาวหาของผตองหาอยางเปนทางการกอนการดาเนนการน�น ซ� งตองกระทาโดยเปดเผยในศาลสถต

18 เร�องเดยวกน, หนา 19. 19 บรณมา คนอาจ. อางแลว เชงอรรถท� 17. หนา 19.

15

ยตธรรมทฤษฎน� จงถอวาบคคลจะไมถกกลาวหาวากระทาความผดเพยงเพราะมพยานหลกฐานวา

เขาไดกระทาผดเทาน�นแตเขาจะมความผดกตอเม�อผมอานาจตามกฎหมายพจารณาพพากษาช�ขาด

แลววาเขามความผดจรง นอกจากน�นผมอานาจพจารณาพพากษาจะตองปฏบตตามตวบทกฎหมาย

ตาง ๆ ท�ใหความคมครองสทธของเขาอยางครบถวนแลว และทฤษฎน� ยอมรบวามแตองคคณะ

ผพพากษาท�เปนกลางและไมลาเอยงเทาน�นท�จะเช�อถอได สาหรบการพจารณาคดใหเปนไปตาม

บทบญญตแหงกฎหมายน�น ศาลอกเชนกนท�จะคอยทบทวนวธการท�หนวยงานบงคบใชกฎหมาย

ข�นตนสบเสาะมาเองวาไดมาโดยเปนธรรมหรอไม ซ� งศาลจะแสดงถงขอผดพลาดเหลาน� ใหแก

ประชาชนไดรบทราบตามท�กลาวมาแลว20

กลาวโดยสรป แนวคดทฤษฏน� ยดกฎหมายเปนหลกในการบงคบใชกฎหมาย โดยบท

กฎหมายดงกลาวจะตองมความเปนธรรมตามข�นตอนตาง ๆ และแนวคดทฤษฏน�ยงเหนวาตองจดให

มการพจารณาคดหรอไตสวนขอกลาวหาอยางเปนทางการกอนการดาเนนการน�นและจะตองกระทา

โดยเปดเผยในศาลสถตยตธรรม ซ� งจะมความผดกตอเม�อผมอานาจตามกฎหมายพจารณาพพากษาช�

ขาดแลววาเขามความผดจรง

จะเหนไดวาแนวทฤษฎท�งสองขางตนมวธการบงคบใชกฎหมายท�แตกตางกน กลาวคอ

ทฤษฎแรกเนนความมประสทธภาพ ความรวดเรว และแนนอน ในการบงคบใชกฎหมาย อกท�งให

อานาจเจาหนาท�ของรฐในการปราบปรามผกระทาความผดอยางมาก ซ� งการบงคบใชกฎหมายดงกลาว

อาจกระทบสทธของประชาชนภายใตกรอบของกฎหมาย ท� งน� เน�องจากทฤษฎดงกลาวมการ

ต�งเปาหมายในการปฏบตตามภารกจ โดยอาศยบทบญญตของฝายบรหารเปนขอผกมดในการใช

อานาจของตนเอง สวนทฤษฎท�สองจะเนนการบงคบใชในดานของตวบทกฎหมายคอมงใหความ

เปนธรรมและคมครองสทธเสรภาพสวนบคคลของประชาชน ซ� งถอไดวาเปนระบบท�นกนตศาสตร

แสวงหาแตอยางไรกตามการบงคบใชกฎหมายในกระบวนการยตธรรมของประเทศตางๆ กมไดบงคบ

ใชกฎหมายตามแนวความคดทฤษฎหน�งทฤษฎใดในสองทฤษฎน�น แตควรจะนาทฤษฎท�งสองมาบรณา

การณผสมผสานกนในการบงคบใชโดยคานงถงสภาพสงคมของแตละพ�นท�เปนหลก

2.4 แนวคดทฤษฎวตถประสงคของการลงโทษ

การกออาชญากรรมหรอการกระทาผดกฎหมายอาญาเปนส�งท�เกดข�นไดในทกสงคมไมวา

สงคมน�นจะเปนสงคมเลกหรอสงคมใหญ เน�องจากสงคมเหลาน� มสมาชกท�ประพฤตตนในลกษณะอน

เปนการฝาฝนกฎระเบยบแบบแผนท�สงคมไดกาหนดไว และเม�อมสมาชกคนหน�งคนใดฝาฝนสงคม

20 บรณมา คนอาจ. อางแลว เชงอรรถท� 17. หนา 19.

16

เหลาน�กจะลงโทษสมาชกผท�กระทาการฝาฝนน�น ซ� งการลงโทษจะเปนไปในลกษณะใดข�นอยกบวา

แตละสงคมน�นมวตถประสงค ปรชญา รปแบบ และวธการในการลงโทษกาหนดไวอยางไร

วตถประสงคการลงโทษ นกอาญาวทยาสานกตางๆ ไดกาหนดวตถประสงคไวแตกตางกน

ซ� งจะเปล�ยนไปตามยคตางๆ อาท21

เรคเลสส (Reckless) ไดใหเหตผลของวตถประสงคในการลงโทษไว 4 ประการ กลาวคอ

วตถประสงคกเพ�อเปนการแกแคน เพ�อเปนการชดเชยหรอทดแทนการกระทาผด เพ�อเปนการยบย �ง

มใหผอ�นปฏบตตามหรอเอาเปนเย�ยงอยาง และเพ�อเปนการปรบปรงหรอแกไขฟ� นฟผกระทาผด

จอหนสน (Johnson) ไดใหเหตผลของวตถประสงคการลงโทษไว 3 ประการ กลาวคอ

เพ�อเปนการแกแคน เพ�อเปนการยบย �งหรอปองกน และเพ�อไมใหผกระทาผดประกอบอาชญากรรม

ไดอก

ซทเธอร แลนด และ เครสซ� (Sutherland & Cressey) ใหเหตผลในการลงโทษไว 3 ประการ

กลาวคอ การลงโทษเพ�อเปนการแกแคน การลงโทษเพ�อเปนการยบย �ง และการลงโทษเพ�อการ

ปรบปรง

เกเบอร และ แมคอนนาน (Gerber & Mc Annany) ไดใหเหตผลของการลงโทษไว 3 ประการ

กลาวคอ การปรบปรงและแกไขฟ� นฟ การยบย �งและการปองกน และการแกแคน

แจคสน โทบ (Jackson Toby) กลาววา สงคมตองลงโทษผกระทาความผดกดวยเหตผล

3 ประการ คอ เพ�อเปนการปองกนสงคมจากอาชญากรรม เพ�อรกษาจตใจของผปฏบตตามกฎหมาย

และเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาความผด

ลามาร ท. เอมเปย (Lamar T. Empey) กลาววา สงคมปฏบตตอผกระทาความผดดวย

เหตผล 4 ประการ คอ เพ�อเปนการแกแคน เพ�อเปนการยบย �ง เพ�อเปนการปรบปรง และเพ�อเปนการ

แกไขฟ� นฟผกระทาความผด

จากเหตผลของนกอาญาวทยาสานกตางๆ พบวาแนวคดเก�ยวกบวตถประสงคในการ

ลงโทษผกระทาความผดจะมความหมายแตกตางและเหมอนกนน�นข�นอยกบวานกอาชญาวทยาคนใด

อยในสภาพสงคมอยางไร เชน ในยคท�สงคมยงไมเจรญวตถประสงคการลงโทษจะมลกษณะ

การแกแคนทดแทนจะเปนเปาหมายสาคญ ตอมาสงคมเจรญมากข�นเชนยคปจจบนวตถประสงค

การลงโทษจะเนนการแกไขฟ� นฟผกระทาผดมากกวาการแกแคนทดแทน โดยสรปแลววตถประสงค

21 สพจน สโรจน. (2539). ทฤษฎการลงโทษและแบบของการลงโทษ เอกสารการสอนชดวชาอาชญาวทยาและทณฑ

วทยา. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด โรงพมพชวนพมพ. หนา 148.

17

ในการลงโทษผกระทาผดท�เกดข�นในยคตางๆ ท�ผานมาจนถงปจจบน แบงออกเปน 4 ประเภท

ดงน� 22

2.4.1 ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทน23

การลงโทษเพ�อเปนการแกแคนทดแทนเปนวตถประสงคในการลงโทษท�เกาแก มมาแตสมย

ท�มนษยยงเปนสงคมด�งเดมโดยมความเช�อกนวาผท�ทาผดเปนผท�มความช�วราย จงจาเปนท�จะตอง

ลงโทษใหสาสมกบความช�วราย รปแบบการลงโทษจงมลกษณะรนแรง ปาเถ�อน เชน การตดอวยวะ

การเฆ�ยนต การทรมาน และการประหารชวต แตการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนกเปนวตถประสงค

ท�สอดคลองกบความรสกของผเสยหายและประชาชนโดยท�วไปท�ตองการจะเหนคนท�ทารายผอ�น

ไดรบผลรายตอบแทนเชนกนจงจะเกดความยตธรรม โดยเปนการลงโทษท�ทดแทนและสาสมกบ

ความผด ตามหลก “ตาตอตา ฟนตอฟน” (An eye for an eye, a tooth for a tooth) คอ เม�อไปปฏบต

ตอผอ�นอยางไรกควรไดรบการปฏบตเชนกนตอบแทน ปญหามอยวาทาไมรฐตองเขาไปลงโทษ

ผกระทาผด การท�รฐเขามารบหนาท�ลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนการทดแทนกเพ�อเปนการปองกนม

ใหมการแกแคนกนเอง ทาใหสงคมวนวายเพราะจะมการแคนกนเองโดยไมส�นสด ในขณะเดยวกน

กเพ�อชวยเหลอผท�ออนแอกวาใหไดรบความเปนธรรม โดยการลงโทษผกระทาผดใหไดรบผลรายท�

สาสมและทดแทนกนอยางยตธรรม

วตถประสงคของการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทน24 ซ� งมมมองเก�ยวกบการลงโทษในยคแรกๆ

เปนการมองการกระทาผดวาเปนการแหกกฎหรอฝาฝนกฎของสงคม (Rule-breaking) และมองไปถง

พฤตกรรมของอาชญากรรมโดยมงเนนเร�องเจตจานงอสระ (Free Will) และความสามารถของบคคล

ในการใชเหตผลท�จะตดสนใจคานงผลสบเน�องอนเกดจากจากพฤตกรรมของตน ความสามารถตาม

ธรรมชาตของมนษยท�มอยแลวในการท�จะตดสนใจน� ข�นอยกบความคาดหวงระหวางตนทนและ

ผลตอบแทน (Cost and Benefit) ท�จะไดรบจากการกระทาน�น การทาความเขาใจเก�ยวกบความสามารถ

ตามธรรมชาตของมนษยน� จะนาไปสการพฒนาแนวคดในการลงโทษผกระทาผด โดยมพ�นฐาน

ความคดมาจากลทธเจตจานงเสร ท�เรยกวา Free Will โดยมความเช�อพ�นฐานวา มนษยมเหตผล

มอสระเสรภาพท�จะคด มเสรภาพท�จะกระทาการใดๆ ภายใตความคดความเช�อและการตดสนใจ

22 นทธ จตสวาง. (2540). วตถประสงคและรปแบบการลงโทษ. กรงเทพฯ: กรมราชทณฑ. หนา 31. 23 นทธ จตสวาง. (2556). วตถประสงคในการลงโทษ. (ออนไลน). เขาถงไดจาก: http://www.gotoknow.org/

posts/454719. [2556, 5 เมษายน]. 24 ณฐฐวฒน สทธโยธน. (2557). ทฤษฎอาชญาวทยา (หนวยท� 6). แนวการศกษาชดวชา กฎหมายอาญาและอาชญา

วทยาช�นสง. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. หนา 12.

18

ของตนเอง รวมท�งความสามารถของบคคลในการใชเหตผล การกระทาส�งใดมนษยยอมมเหตผล

เปนของตนเอง ดงน�น มนษยจงตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเองท�ไดกระทาลงไป หากเปน

การกระทาท�ดเขายอมไดรบผลตอบแทนท�ด แตหากเปนการกระทาท�ไมดหรอเปนการกระทาท�ฝาฝน

ตอกฎเกณฑของสงคมเขายอมสมควรไดรบการตาหนหรอไดรบการลงโทษจากสงคมอยางหลกเล�ยง

ไมได การท�สงคมลงโทษเขา เพราะเหตผลท�มาจากการกระทาของเขาเองหาใชส�งอ�นใดไม เม�อเขา

กระทาเขายอมสมควรถกลงโทษ การลงโทษจงเปนการทดแทนการกระทาผดของเขาน�นเอง

ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนไดรบอทธพลมาจากความเช�อของสานกอาชญา

วทยาสานกคลาสสค (Classical School) ซ� งเหนวา ผท�กระทาผดเปนผละเมดศลธรรม ฝาฝน

กฎเกณฑของสงคม จงสมควรถกลงโทษใหเพ�อตอบแทนความผดท�เขากระทาลงไป โดย แบรดเลย

(Bradley)25 นกปรชญาชาวองกฤษ กลาวไววา “...ในความคดของคนท�วไปจะมความรสกวาการกระทา

ความผดและการลงโทษเปนของคกน การลงโทษกคอการลงโทษดวยเหตท�วาเขาสมควรท�จะไดรบ

อนเน�องจากการกระทาของเขา ถาหากวาการลงโทษมประโยชนหรอผลอะไรท�ตามมากตาม เหลาน�น

เปนเพยงเปลอกนอก แตเน�อแทแลวคอการท�เขาสมควรจะไดรบโทษเน�องจากการกระทาความผด

ของเขา...” โดยมวตถประสงคของการลงโทษตามทฤษฎ ดงน�

1) เพ�อเปนการตอบแทนการกระทาของผกระทาผด เพราะเขาสมควรท�จะไดรบโทษ

เน�องจากการกระทาผดของเขา

2) เพ�อแสดงความรบผดชอบตอการกระทาของเขาท�ไดกระทาลงไป

3) เพ�อธารงความยตธรรมในสงคม

4) เพ�อรกษากฎหมาย

ผเขยนจงเหนวา การลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนน�น เปนการ

ลงโทษเพ�อเปนการลงโทษทดแทนและโตกลบการกระทาผดท�ผกระทาผดไดกระทาลงไป เพราะเม�อ

ผกระทาผดไดกระทาความผดตอผอ�นแลวจงสมควรท�จะไดรบการลงโทษท�เปนผลมาจากการ

กระทาความผดของเขาเอง โดยไมไดมองผลท�อาจจะเกดข�นในอนาคตวาเม�อเขาไดรบการลงโทษ

แลวผลจะเปนอยางไร ผถกลงโทษไดรบโทษแลวจะสามารถกลบตวเปนคนดและอยรวมกบสงคม

ไดหรอไม

25 สหธน รตนไพจตร. (2527). ความประสงคของการลงโทษอาญา: ศกษาเฉพาะประเทศไทยสมยใชกฎหมาย

ลกษณะอาญาและประมวลกฎหมายอาญา. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร. หนา 33-34.

19

เหตผลของการลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนม 2 ประการ26 ดงน�

ประการแรก เหตผลเพ�อความยตธรรม แนวคดน� เหนวา การกระทาความผดเปนการฝาฝน

ตอหลกความยตธรรม เม�อฝาฝนผกระทาผดจงตองถกลงโทษเพ�อท�จะธารงรกษาความยตธรรมไว

บคคลผท�เปนตนคดตามแนวคดดงกลาวน� คอ เอมมานเอล คานท (Kant) เองเกล (Hegel) และฮอวกนส

(Hawkins) กลาวคอ

คานท (Kant) เหนวา “...เหตท�จะตองลงโทษผกระทาความผดกเพ�อรกษาความยตธรรม

เอาไว ความยตธรรมท�ถกละเมดจะตองไดรบการทดแทน ถาหากวาความยตธรรมและสทธของ

มนษยถกทาลายลง ชวตของมนษยจะไมมคณคาอะไรเหลออยเลย เราจะตองลงโทษผกระทาผด

เพราะการลงโทษเปนส�งท�เขาสมควรจะไดรบ ถาเราละเวนไมลงโทษผกระทาผดกเทากบเรารวมมอ

ฝาฝนกฎเกณฑของความยตธรรมดวย..”

เองเกลส (Hegel) เหนวา “...เหตของการลงโทษเพ�อใหสาสมกเพ�อนาความถกตองกลบคนมา

การกระทาผดเปนการปฏเสธส�งท�ถกตอง การลงโทษจงเปนปฏกรยาของสงคมท�ไมเหนดวยกบ

การปฏเสธส�งท�ถกตองน� ดงน�นการลงโทษจงเปนส�งท�ผกระทาผดสมควรจะไดรบเน�องจากการ

กระทาผด...”

ฮอวกน (Hawkins) เหนวา “...เหตท�ตองลงโทษเพ�อใหสาสมกเพราะมนษยตองมความ

รบผดชอบทางศลธรรมตอการกระทาของเขา การลงโทษคนตางจากการฝกหดสตวตรงท�วาเรา

ตสตวท�ทาไมถกตองน�น เราไมไดคดวาสตวจะตองรบผดชอบตอการกระทาของมน แตเราตมน

เพ�อใหมนหวาดกลว เพ�อมนจะไมกระทาเชนน�นอก เราลงโทษคนไมใชเพราะเราหวงผลของการ

ลงโทษเขา หากแตเปนเพราะเขาตองรบผดชอบตอการกระทาของเขา ท�งน� เพราะสตวไมมความ

รบผดชอบทางศลธรรม แตคนเรามความรบผดชอบเชนวาน�นอย...”

ประการท�สอง เหตผลเพ�อการทดแทนความผดตามกฎหมาย แนวคดน� เหนวา เม�อมการ

กระทาผดกฎหมายเกดข�นเรากจะลงโทษผกระทาผดดวยเหตเพราะเขาสมควรจะไดรบการลงโทษ

เน�องจากการกระทาผดกฎหมายไมใชเพ�อความยตธรรม ท�งน� เพราะอาชญากรรมและการลงโทษ

เปนของคกน

หลกการลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนมความมงหมายสาคญกเพ�อ

การทดแทนการกระทาความผด ดงน�นในการลงโทษผกระทาผดจงตองสอดคลองกบหลกเกณฑ

สาคญ ดงน� 27

26 เร�องเดยวกน, หนา 33-34. 27 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 38-42.

20

หลกเกณฑแรก ผท�กระทาผดเทาน�นท�จะถกลงโทษ การท�จะลงโทษบคคลใด จะตองม

การกระทาผดและมความผดเกดข�นกอน จงจะมตวผกระทาผดมาลงโทษ ดงน�นการลงโทษจงจะ

ลงโทษไดเฉพาะตวผกระทาผดเทาน�น ตราบใดท�บคคลยงมไดกระทาผดเราจะลงโทษเขามได

สรปไดวา เง�อนไขของการลงโทษท�สาคญคอ จะตองมการกระทาผดเกดข�นเสยกอนจงจะลงโทษบคคล

ผกระทาผดได

หลกเกณฑท�สอง ผกระทาผดทกคนตองถกลงโทษโดยไมมขอยกเวน การลงโทษตาม

ทฤษฎน� มงรกษาไวซ� งความยตธรรม ผกระทาผดเปนผละเมดกฎเกณฑแหงความยตธรรม ไมวาบคคล

น�นจะเปนใครกตาม หากเปนผละเมดกฎเกณฑแหงความยตธรรมกจะตองถกลงโทษทกๆ คน แมวา

การลงโทษบคคลน�นจะไมเกดประโยชนอะไรตอสงคมกตาม

หลกเกณฑสดทาย จานวนโทษตองพอเหมาะกบความผด การลงโทษตามทฤษฎการลงโทษ

เพ�อความสาสม มงหมายท�จะลงโทษใหสาสมกบความผดท�ไดกระทาลงไป ดงน�น การลงโทษ

จงตอง “สาสม” กบความผด โทษท�จะลงแกผกระทาความผดจะตองมความสาสมคอมความหนกเบา

เทาๆ กบความผดน�น

กลาวโดยสรปไดวา การลงโทษผกระทาผดตามทฤษฎน� มไวเพ�อการรกษาความยตธรรม

โดยจะลงโทษผกระทาผดดวยเหตเพราะเขาสมควรจะไดรบการลงโทษเน�องจากการกระทาผด

กฎหมาย ดงน�น การลงโทษจงตองลงโทษแกผกระทาผดเทาน�น และตองลงโทษผกระทาผดทกคน

ตลอดจนจะตองลงโทษใหเหมาะสมกบความผดท�ไดกระทาลงไปดวย

2.4.2 ทฤษฎการลงโทษเพ�อขมขยบย�ง28

ซซาร เบคคาเรย (Caesar Beccaria) นกอาชญาวทยาชาวอตาเลยนคนสาคญ ท�ไดรบการ

ยอมรบวาเปนตนกาเนดของสานกอาชญาวทยาคลาสสค พดถงเร�องความทารณแหงโทษในป ค.ศ. 1764

กลาวคอ สานกอาชญาวทยาคลาสสค พฒนาข�นมาจากปรชญาพ�นฐาน 3 ปรชญา ไดแก ปรชญา

สญญาประชาคม (Social contract Philosophy) ปรชญาลทธอรรถประโยชนนยม (Utilitarian

Philosophy) และปรชญาฮโดนซม (Hedonitic Philosophy) เบคคาเรย ใหทศนะวา มนษยมเจตจานง

อสระ (Free Will) มความเปนอสระ มสทธท�จะเลอกกระทาการหรอไมกระทาการใดๆ นอกจากน�

มนษยยงเปนสตวโลกท� “มพรอมดวยเหตผล” (being rational) ดงน�น เม�อมนษยตดสนใจทาอะไร

ลงไป ถอวามนษยสามารถช�งน� าหนกระหวางการกระทาและผลท�ไดรบ เม�อมนษยใชเหตผลดแลว

และตดสนใจทาลงไป มนษยจงตองรบผดชอบตอการกระทาน�น เบคคาเรยเหนวาการกระทาผด

จะตองไดรบการลงโทษใหสมกบลกษณะความผดท�ไดกระทาลงไป

28 ณฐฐวฒน สทธโยธน. อางแลว เชงอรรถท� 24. หนา 20-23.

21

ทฤษฎการลงโทษเพ�อยบย �ง ต�งอยบนความเช�อพ�นฐานวาการกระทาผดท�เกดข�นในสงคม

เม�อเกดข�นแลวไมสามารถท�จะยอนเวลากลบไปไมใหการกระทาน�นเกดข�นอกได ดงน�น เม�อเกดการ

กระทาผดข�น เราจงควรหาทางท�จะปองกนมใหการกระทาผดลกษณะน�นเกดข�นมาอกมากกวาท�จะแก

แคนทดแทนผกระทาผด

แนวคดน� จงมองวาสงคมควรจะใชวธการลงโทษเพ�อเปนการปองกนมใหเกดการกระทาผด

ลกษณะน�นข�นอก โดยการใชการลงโทษเปนเพ�อขมขใหบคคลอ�นในสงคมกลวเกรงโทษท�จะไดรบ

และไมกลากระทาผด ซ� งจะถอวาเปนการปลกฝงศลธรรมใหแกบคคลในสงคมไปดวย

ทฤษฎการลงโทษเพ �อขมขยบย �งมความเช�อตามแนวคดของสาน กอาชญาวทยา

แนวปฏฐานนยม (Positivist) ซซาร ลอมโบรโซ (Caesar Lombroso) นายแพทยผใชวธการทาง

วทยาศาสตรซ� งเปนแนวคดแบบปฏฐานนยมมาใชในการศกษาผกระทาผด เพ�อท�จะหาทางปองกน

สงคม โดยเขามความเช�อวา หากรวาผกระทาผดมลกษณะอยางไรกสามารถท�จะหาทางปองกนได

โดยใชวธการตางๆ ท�เหมาะสมเพ�อปองกนมใหบคคลน�นเปนอนตรายตอสงคม โดยวตถประสงค

ของการลงโทษตามทฤษฎขมขยบย �งจงแบงออกเปน 2 ประการคอ

ประการแรก การลงโทษเพ�อขมขยบย �งโดยเฉพาะหรอปองกนโดยเฉพาะ (Specific

Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดรายบคคล เพ�อยบย �งมใหเขากระทาผดซ� า

ประการท�สอง การลงโทษเพ�อขมขยบย �งโดยท�วไปหรอปองกนโดยท�วไป (General

Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนตวอยางใหสงคมท�วไปเหน เพ�อท�จะไดเกรงกลวโทษ

จากการกระทาผดและไมคดท�จะกระทาผดข�นอก

เหตผลในการลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อขมขยบย �งน�น มไดคานงถงประโยชน

แตเฉพาะการลงโทษเพ�อยบย �งตวผกระทาผดเทาน�น แตยงคานงถงประโยชนของประชาชนและ

สงคมโดยรวมอกดวย การลงโทษตามทฤษฎน� ต�งอยบนพ�นฐานของ “ทฤษฎอรรถประโยชน”

(Utilitarian Theory) ตามแนวคดของ จอหน สจวต มลล (J.S. Mill) และ “ทฤษฎเจตจานงเสร”

(Free will) ทฤษฎอรรถประโยชนมแนวคดวา การท�จะตดสนวาการกระทาอยางใดอยางหน�งน�น

เปนการกระทาท�ถกตองชอบธรรมหรอไม จะตองดจากผลกระทบท�เกดข�นตอสงคมโดยรวมเปนสาคญ

หากการกระทาน�นกอใหเกดผลประโยชนตอสงคมโดยรวม กจะถอวาการกระทาน�นเปนส�งท�

ถกตองชอบธรรม โดยมหลกพจารณาวา “การกระทาน�นกอใหเกดความสขมากท�สดตอคนจานวน

มากท�สด” หรอไม ถาใช กจะถอวาการกระทาน�นถกตองชอบธรรม

โดยท�วไปแลวตามทฤษฎการลงโทษเพ�อปองกน เหนวาการลงโทษเปนส� งท�เลวราย

แตเปนความจาเปนท�จะตองปองกนสงคมจงตองมการลงโทษ ดงน�นหากจะมการลงโทษกจะตอง

เปนไปเพ�อเหตผลในการปองกนสงคมเปนหลก มใชเพ�อแกแคนผกระทาผด

22

ซซาร เบคคาเรย เสนอความคดเก�ยวกบการลงโทษเพ�อการยบย �ง ไว 3 ประการ กลาวคอ29

ประการแรก การลงโทษมความจาเปน เน�องจากมนษยยงมความเหนแกตว คนเราพรอมท�จะ

ฝาฝนสญญาประชาคม ถาหากส�งน�นกอใหเกดประโยชนสวนตว สาหรบเบคคาเรย เหนวามนษยทกคน

สามารถมพฤตกรรมอาชญากรไดเสมอ เม�อเปนดงน�น การลงโทษจงไมควรปฏเสธตอความเหนแกตว

ของมนษย หากแตควรสงเสรม “แรงจงใจ” ไมใหประโยชนมองมนษยถกทาลายโดยกฎหมาย

ประการท�สอง การลงโทษควรจะมไวเพ�อเปนการปองกน โดยการใชความคดเร�องการ

ขมขยบย �ง (Deterrence) ซ� งการขมขยบย �งแบงออกเปน 2 ประเภทคอ การขมขยบย �งโดยเฉพาะ

(Specific Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดรายบคคลเพ�อยบย �งมใหเขากระทาผดซ� า และการ

ขมขยบย �งโดยท�วไป (General Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนตวอยางใหสงคม

ท�วไปเหน

ประการสดทาย เง�อนไขของการขมขยบย �ง (Deterrence) การขมขยบย �งข�นอยกบเง�อนไข

2 ประการ คอ การลงโทษจะตองไดสดสวนกบอาชญากรรม และสาธารณชนจะตองไดรบรเขาใจ

อยางแนชดเก�ยวกบการลงโทษน�น

ฟอน ฟอยเออบาค (Von Feauerbach) นกกฎหมายชาวเยอรมน ใหทศนะวา “กฎหมายอาญา

ตองมผลบงคบทางจตใจเปนการปองกนไมใหคนท�วไปกระทาผด กฎหมายจงตองกาหนดอตราโทษสง

เพ�อใหแนใจวาในใจของผท�จะกระทาผดตองกงวลตอความเส�ยงตอการถกลงโทษ ซ� งหนกกวา

ความคดท�จะไดประโยชนจากการกระทาผด โดยเพ�อใหเกดความกลวโทษ หากผลรายท�ไดรบจาก

การลงโทษมความรนแรงมากพอแลว บคคลจะไมกลากระทาผด

อาชชาฟเฟนบรก (Aschaffenburg) กลาววา30 “...ผลของการขมขจากการลงโทษควรม

สองทาง คอ ควรจะทาใหประชาชนท�วไปรสกเปนการปองกนและเปนการเตอนแตละบคคลไมให

กระทาผดข�นอก แตประโยชนย�งใหญของการขมขวาจะลงโทษน�น อยท�การอบรมเก�ยวกบ

ความรสก นกคดในเร�องชวตโดยท�วไปของประชาชน การกาหนดวาการกระทาเชนน�นเชนน� เปน

ความผด ซ� งถาผใดกระทาข�นรฐจะลงโทษ จะทาใหเกดความรสกแกคนท�วไปวาการกระทาเชนน�น

ไมเหมาะสมไมเปนท�ยอมรบนบถอ เปนท�เสยหาย และขดกบหนาท�ของประชาชน ดงน�น การ

ปองกนท�วไป จงดาเนนไปอยางเงยบๆ ชาๆ และลกซ� ง ทาใหความรสกวาอะไรชอบอะไรควร

แจมแจงข�น...”

29 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 46 - 47. 30 อทศ แสนโกศก. (2525). กฎหมายอาญา 1. พระนคร: ศนยบรการเอกสารและวชาการ กองวชาการ กรมอยการ.

หนา 24.

23

นอกจากน� เบคคาเรย ยงไดอธบายถงทฤษฎการลงโทษเพ�อขมขยบย �งวาการลงโทษ

ท�สามารถขมขยบย �งผกระทาผดไดควรจะตองมลกษณะสาคญ 3 ประการ (Three Key Elements of

Punishment) ดงน� 31 คอ

ประการแรก การลงโทษตองทาดวยความรวดเรว (Swiftness of punishment) เบคคาเรย

ใหเหตผลสองประการวาทาไมจงตองลงโทษดวยความรวดเรว เหตผลแรกพบวากระบวนการ

ยตธรรมใชกบผกระทาผดบางรายหลายปกวาท�จะนาตวมาพพากษาลงโทษ บอยคร� งท�พบวาเวลาท�

ใชในการตดตามตวยาวนานกวาเวลาตามโทษท�จะกาหนดใหลงโทษสาหรบความผดน�นเสยอก

แมวาจะกาหนดโทษสงสดแลวกตาม เบคคาเรย จงกลาวไววา “...การลงโทษดวยความรวดเรว

วองไวและความใกลชดกบการประกอบอาชญากรรมจะเกดประโยชนมากกวา..” เหตผลประการท�สอง

เบคคาเรยเนนวา ความรวดเรวในการพพากษาวางโทษผกระทาผดมความสมพนธกบขนาดของการ

ลงโทษเพ�อขมขวญยบย �งการพพากษาวางโทษและการลงโทษดวยความรวดเรวมความสาคญอยางย�ง

ประการท�สอง ความแนนอนในการลงโทษ (Certainty of punishment) ประเดนเร�องความ

แนนอนในการลงโทษ เบคคาเรย เหนวาเปนคณภาพท�สาคญท�สดของการลงโทษ นอกจากน� เบคคาเรย

กลาววา

“...แมกระท�งความช�วรายท�นอยท�สด...แตเม�อผกระทาผดไดรบโทษท�แนนอน ยอมจะมผล

ในการสรางความเกรงขามในจตใจคนไดดย�ง...”

“...ความแนนอนในการลงโทษ หากมนสามารถชวยบรรเทาได การลงโทษน�นมนจะถก

บนทกในความทรงจาไดย�งกวาความกลวในวธอ�นซ� งยงยากกวา แตเจอไวดวยความหวงวาจะไดรบ

การยกเวนโทษ...”

ประการสดทาย ความเครงครดหรอความรนแรงในการลงโทษ (Severity of punishment)

เบคคาเรย เนนวาการลงโทษท�มประสทธผล โทษท�เปนไปไดน� จะตองมากเกนกวาประโยชนท�

ผกระทาผดจะไดรบจากการประกอบอาชญากรรม

แนวคดของเบคคาเรยในเร�องการขมขยบย�ง มการลงโทษเพ�อขมขยบย �งสองลกษณะ

เพ�อวตถประสงคในการลงโทษ (Purpose of Punishments) 2 ประการ คอ การขมขยบย �งโดยเฉพาะ เปน

การลงโทษผกระทาผดรายบคคลเพ�อยบย �งมใหเขากระทาผดซ� า เม�อไดรบโทษไปแลวจะเกดความ

หลาบจา เกรงกลวโทษท�จะไดรบจนไมกลากระทาผดอก และการขมขยบย �งเปนการท�วไป เปนการ

ลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนตวอยางใหสงคมท�วไปเหนวาผกระทาผดจะตองไดรบโทษอยางไร

เปนการลงโทษโดยมความมงหมายท�จะใหบคคลอ�นในสงคมไดเหนผลรายของการกระทาผดวา

เม�อกระทาผดแลวจะตองไดรบโทษอยางไร อนเปนการใหขอคด เตอนสตบคคลอ�นๆ ท�อาจจะ 31 ณฐฐวฒน สทธโยธน. อางแลว เชงอรรถท� 24. หนา 25-28.

24

กระทาผดใหเหนตวอยางการลงโทษผกระทาผด เพ�อผลในการยบย �งและปองปรามบคคลอ�นมให

กระทาผด

การลงโทษเพ�อขมขยบย �งมใหเกดการกระทาผดอกไดอยางมประสทธภาพน�น จะตอง

ปฏบตตามหลกสาคญ 3 ประการ ดงน�

ประการแรก การลงโทษตองไดสดสวนกบการรกระทาผด กลาวคอ จะตองมความ

“เทาเทยมกบ” หรอ “พอด” กบอาชญากรรม และตองไมใชวธการท�รนแรงเกนกวาอาชญากรรม

ภายใตสญญาประชาคม รฐไมมสทธไมมอานาจท�จะลงโทษผใดเกนกวาท�จาเปนควรจะลงโทษ

ใหเทากบอาชญากรรมน�น

ประการท�สอง การรบรของสาธารณชน เบคคาเรย เหนวา การลงโทษจะไมสามารถขมข

ยบย �งผกระทาผดได จนกวาการลงโทษน�นจะเปนท�รบรโดยท�วไปของสาธารณชน โดยการลงโทษ

ควรกระทาดวยความรวดเรว จนสามารถทาใหสาธารณชนเขาใจเช�อมโยงความสมพนธระหวางการ

ลงโทษกบอาชญากรรมน�น เพ�อใหสาธารณชนเกดการเปรยบเทยบระหวางแรงจงใจจากการประกอบ

อาชญากรรมกบการลงโทษท�จะไดรบและการลงโทษควรมความแนนอน

ประการสดทาย กฎหมายกบการลงโทษ จะตองเปนเร�องท�สาธารณะจะตองมองเหนได

อยางเชน การพมพหนงสอทาใหสาธารณชนสามารถเขาถงกฎหมาย อนจะทาใหระลกความทรงจา

ถงสญญาประชาคม สาหรบการลงโทษ โดยเฉพาะอาชญากรรมท�มความรายแรงรองลงมาการ

ลงโทษควรจะตองเหนไดชดเจนเพ�อขมขการกระทาผดอ�น สาหรบอาชญากรรมรายแรง การลงโทษ

เปนส�งท�หลกเล�ยงไมไดและเปนงานของสาธารณชนท�จะตองชวยกน

ทฤษฎน� มความเช�อวา การลงโทษสามารถปองกนสงคมไดโดยการขมขใหคนกลวการ

ลงโทษ และสามารถยบย �งคนอ�นมใหกระทาผด ดงน�นการลงโทษจงตองใชวธการท�สอดคลอง

เพ�อใหบรรลวตถประสงค ซ� งมหลกการดงน� 32

1) หลกปรมาณโทษ ถอวาเปนเคร�องมอในการขมขยบย �งมใหบคคลกระทาผดตามทฤษฎ

การขมขยบย �ง (Deterrence) การกาหนดปรมาณโทษมแนวทางดงน� ปรมาณโทษตองมากพอท�จะทา

ใหบรรลผลในการปองกน และปรมาณโทษตองไมมากเกนไปกวาความจาเปนในการบรรลผลในการ

ปองกน

2) หลกความแนนอนและความรวดเรวของการลงโทษ เม�อมการกระทาผดเกดข�นตอง

จบตวผกระทาผดมาลงโทษใหได และการลงโทษผกระทาผดจะตองกระทาดวยความรวดเรวทนตอ

เหตการณ

32 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 48-53.

25

3) หลกการใชการลงโทษเปนเคร�องมอยบย �งผอ�นใหกลวโทษ โดยจะตองลงโทษ

โดยเปดเผย ทาใหสาธารณชนท�วไปไดรบร

กลาวโดยสรปไดวา ทฤษฎลงโทษเพ�อขมขยบย �งมวตถประสงคของการลงโทษกเพ�อเปน

การขมขยบย �งผกระทาผดไมใหกระทาผดอก โดยมความมงหมายท�จะใหผกระทาผดท�ไดรบโทษ

ไปแลวเกดความหลาบจา เกรงกลวโทษจนไมกลากระทาผด และขณะเดยวกนผลของการลงโทษ

ผกระทาผดคนหน� งยงเปนตวอยางใหบคคลโดยท�วไปในสงคมพ�พบเหนเกดความเกรงกลวโทษ

น�นๆ จนไมกลาท�จะกระทาผดข�นเชนกน

2.4.3 ทฤษฎการลงโทษเพ�อตดโอกาสกระทาผด33

การปองกนสงคมหรอการตดโอกาสกระทาผดน� มหลกการวาอาชญากรรมยอมไมเกดข�น

ถาไมมอาชญากรหรออาชญากรไมมโอกาสท�จะกระทาผด การลงโทษเพ�อเปนการตดโอกาสกระทาผด

มว ตถประสงคท�คลายกบวตถประสงคของการลงโทษเพ�อขมขยบย � ง คอ เพ�อการปองกน

อาชญากรรม แตแตกตางกนวาตามหลกของการลงโทษเพ�อการขมขยบย �งมงใหเกดความเกรงกลว

ไมกระทาผดข�นอก สวนการลงโทษเพ�อตดโอกาสมงปองกนการกระทาผดซ� า โดยการทาใหเขา

หมดโอกาสท�จะกระทาผดข�นได ซ� งวธการท�จะขจดผกระทาผด อาจทาไดโดยการเนรเทศเพ�อปองกน

สงคมจากอาชญากรโดยการกนอาชญากรไปอยท�อ�นเพ�อใหสงคมปลอดภย เชน องกฤษเคยสง

นกโทษไปไวท�ออสเตรเลย หรอโดยการทาลายอวยวะเพ�อตดโอกาสผกระทาผดในการประกอบ

อาชญากรรม เชน ตดมอพวกลกขโมย ทาใหหมดโอกาสลกขโมย หรอการประหารชวต

สาหรบวธการลงโทษท�สนองตอวตถประสงคน� และใชกนแพรหลายในปจจบนกคอ

การจาคกโดยการกนผกระทาผดออกไปจากสงคมใหสงคมปลอดภย แตการจาคกเปนวธท�แยก

ผกระทาผดออกจากสงคมเปนการช�วคราว เพราะการลงโทษจาคกเพ�อสนองตอวตถประสงคน� ไมได

เปนวธท�ดท�สด เน�องจากผกระทาผดยงคงตองกลบมาอยในสงคมในทายท�สดเม�อพนโทษ แมจะเปน

โทษจาคกตลอดชวตซ� งมกจะมการลดโทษ และเม�อกลบมาแลวผกระทาผดอาจมความโกรธแคน

สงคมมากย�งข�น เปนผลตอเน�องจากการลงโทษท�เขาไดรบ หรอปรบตวเขากบสงคมยากข�น เพราะ

สงคมไมยอมรบเน�องจากมตราบาปเปนคนข�คก

กลาวโดยสรปไดวา ทฤษฎลงโทษเพ�อตดโอกาสกระทาผดมวตถประสงคกเพ�อเปนการ

ปองกนสงคมโดยการตดโอกาสผกระทาความผดออกจากสงคม ซ� งทฤษฎน� มองวาอาชญากรรม

ยอมไมเกดข� นถาไมมอาชญากร หรออาชญากรไมมโอกาสท�จะทาผดน�นกโดยการนาผกระทา

33 นทธ จตสวาง. (2556). วตถประสงคในการลงโทษ. (ออนไลน). เขาถงไดจาก: http://www.gotoknow.org/

posts/454719. [2556, 5 เมษายน]..

26

ความผดมาลงโทษจาคก หรอเนรเทศออกจากสงคม อนเปนการปองกนผกระทาความผดออกจาก

สงคมเพ�อใหสงคมปลอดภย

2.4.4 ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ34

ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ (Rehabilitative Theory) เกดข�นมาในยคท�มการต�นตว

ทางวทยาศาสตร มการศกษาคนควาโดยอาศยวธการทางวทยาศาสตร ท�เรยกวา ปฏฐานนยม

(Positivist) ใชวธการศกษาเชงประจกษ (Empirical method) ท�ไดจากการสงเกต การทดลอง

นกอาชญาวทยากลมน�นาโดย ลอมโบรโซ (Lombrozo), กาโรฟาโล (Garofalo) และเฟอรร (Ferri)

นกอาชญาวทยาชาวอตาเลยน และในฐานะผนาของสานกอตาเลยน (Italian School) ท�เหนวา

การศกษาเร�องอาชญากรรมและการกระทาผดควรใชวธการทางวทยาศาสตรมาใชในการศกษา

โดยมงเนนการศกษาเปนรายบคคลเพ�อคนหาสาเหตแหงอาชญากรรม และนาผลท�ไดมาใชในการ

แกไขการกระทาผด รวมท�งควรปรบปรงวธการลงโทษใหเหมาะสมกบผกระทาผด

ความเช�อพ�นฐานของทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ ตามทฤษฎน� เช�อวา การลงโทษ

ควรมเพ�อการแกไขฟ� นฟผกระทาผด ใหกลบตวเปนคนด เพ�อไมใหผกระทาผดกลบมากระทาผดซ� า

รวมท�งพยายามท�จะชวยใหผกระทาผดกลบคนสสงคมไดตามปกต จงตองมการใหการเรยนร การ

อบรมใหเพยงพอท�เขาจะใชในการดาเนนชวตได เชน การฝกอาชพ รวมท�งการพยายามชวยให

ผกระทาผดไมใหรสกมปมดอยจากการท�ไดรบการลงโทษไปแลว

เคทเวย (George F. Kirchway) ใหทศนะวา35 “...การลงโทษไมสามารถยบย �งผซ� งหยอน

ความรบผดชอบไดเพราะวาเขาไมรถงผลรายท�จะไดรบจากการกระทาผด ไมสามารถท�จะยบย �ง

บคคลวกลจรตได เพราะวาเขาพยายามขดแยงกบบรรทดฐานของสงคมอยแลว ไมสามารถยบย �งผท�

กระทาผดดวยความฉลาดได เพราะวาเขายอมไมคดวาจะถกจบได ไมสามารถยบย �งผซ� งกระทา

ความผดโดยกะทนหนได เพราะวาแรงกระตนใหกระทาผดมเรวกวาท�จะคดถงเหตผล ถาการลงโทษ

ไมสามารถยบย �งบคคลเหลาน� ไดแลว แลวใครกนท�จะลงโทษเพ�อยบย �งได กคงจะมแตบคคลซ� งม

มาตรฐานความประพฤต ท�ดและไมละเมดกฎหมายอยแลว ซ� งไมจาเปนตองอาศยการลงโทษเพ�อ

เปนการยบย �งมาขมขเลย...”

ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟเปนทฤษฎท�เกดข�นมาพรอมๆ กบความเจรญกาวหนา

ของการศกษาแบบวทยาศาสตร ท�เนนความเปนเหตเปนผล เนนการศกษาเชงประจกษ มการนา

ความรทางดานสงคมศาสตรมาใช มการนาวธการศกษาแบบเชงประจกษนยม (Empirical Method)

34 ณฐฐวฒน สทธโยธน. อางแลว เชงอรรถท� 24. หนา 31. 35 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 59-60.

27

มาใชในวงการนตศาสตรเพ�อศกษาถงสาเหตแหงการกระทาผด โดยศกษาวเคราะหและเกบขอมล

ดวยวธการทางวทยาศาสตร ไมไดใชเพยงการใชเหตผลทางตรรกวทยา (rational)

การลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ มวตถประสงคมงท�จะศกษาทาความ

เขาใจสาเหตแหงการกระทาผด โดยเนนตวบคคลผกระทาผดและสภาพแวดลอม เพ�อท�จะหา

ทางแกไขผกระทาผดมากกวาท�จะลงโทษ และการทาใหผกระทาผดกลบเขาสสงคมของตนเองได

และมชวตรวมกบบคคลอ�นในสงคมอยางเปนปกตสข

นกวชาการท�ศกษาดานนตศาสตรและอาชญาวทยา ท�ใชวธการศกษาเชงประจกษเหนวา

แมวาจะมการลงโทษท�รนแรง แตกพบวามการกระทาผดซ� าข�นอกอยเสมอ แสดงวาการลงโทษ

ไมสามารถทาใหคนกลวโทษท�จะไดรบ ไมสามารถขมขใหคนกลวจนไมกลากระทาผดข�นมาอก การ

ลงโทษโดยอาศยหลกกฎหมาย เพ�อใหเหมาะสมกบความผด และการลงโทษเพ�อการแกแคนทดแทน

ตามทฤษฎการลงโทษใหสาสม หรอเพ�อขมขใหกลวตามทฤษฎการปองกน แตเพยงอยางเดยว

ไมนาจะประสบผลสาเรจ จงตองมการศกษาวธการอ�นเพ�อแกไขปญหา น�นคอ การศกษาคนควา

สาเหตแหงการกระทาผดและหาวธการแกไขท�เหมาะสมกบผกระทาความผด เพ�อท�จะแกไขฟ� นฟ

ผกระทาผด มากกวาการลงโทษเพ�อขมขผกระทาผดและบคคลอ�นใหเกดความหวาดกลวจนไมกลา

กระทาผดข�นอก

ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟเปนทฤษฎท�ไดรบอทธพลมาจากวธการศกษาแบบ

วทยาศาสตร (Postivist) ท�ใชวธการศกษาแบบเชงประจกษ (Empirical method) มาศกษาวเคราะหโดยม

การเกบขอมลเชงประจกษมาพสจนความเช�อและสมตฐาน โดยศกษาสาเหตการกระทาผดเปน

รายบคคล ศกษาหาวธการลงโทษท�เหมาะสมกบผกระทาผด หาวธการท�จะดดแปลงแกไขผกระทา

ผด เพ�อไมใหกระทาผดซ� า ซ� งแนวคดของทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ แตกตางจากทฤษฎการ

ลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนและทฤษฎการลงโทษเพ�อปองกนของสานกคลาสสคท�เนนการใชการ

วเคราะหเชงเหตผลเชงตรรกะ (Rational)

การลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ มหลกคดวา “...ส�งใดกตามท�สามารถแกไขปรบปรงผกระทาผด

ใหกลบตวเปนคนดได ส�งน�นคอวธการท�ดท�สด และควรนามาใช เน�องจากผกระทาผดแตละคนม

ปญหาแตกตางกน มนสยใจคอแตกตางกน เราจงตองใชวธปฏบตท�แตกตางกน ข�นอยกบวาวธการ

แบบใด จงจะเหมาะสมกบผกระทาผดมากท�สด...”36 ท�งน� ตามแนวคดของ แพกเกอร (Herbert L.

Packer) ท�สรปวาวธการใดท�สามารถแกไขดดแปลงผกระทาผดไดกควรเลอกใชวธน�น

36 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 61-62

28

โดยหลกการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ มหลกการสาคญท�ควรปฏบต 5 ประการ37 ดงน�

ประการแรก พยายามหลกเล�ยงไมใหผกระทาผดประสบกบส� งท�ทาลายคณลกษณะ

ประจาตวของผกระทาความผด

ประการท�สอง ใหใชวธการอ�นแทนการลงโทษจาคกระยะส�นโดยหนมาใชวธการอยางอ�น

แทนโทษจาคก เพราะการลงโทษจาคกระยะส�นไมทาใหบรรลวตถประสงคของการฟ� นฟผกระทาผด

การลงโทษจาคกระยะส�นย�งจะทาใหผกระทาผดท�ถกลงโทษกลายเปนผรายถาวร เพราะผานการ

จาคกมาแลว กลายเปนคนข� คก และยงอาจไดเรยนรพฤตกรรมโจรจากในคกมาดวย วธการอยางอ�น

ท�สามารถนามาใชแทนการลงโทษจาคกระยะส� น เชน การกกขงแทนคาปรบ การรอการลงโทษ

หรอรอการกาหนดโทษ การคมประพฤต เปนตน

ประการท�สาม การลงโทษตองเหมาะสมกบการกระทาผดเปนรายบคคล ตามแนวคดของ

แพกเกอร ท�วา ในการกาหนดโทษและการพจารณาความหนกเบาของการลงโทษ ข�นอยกบ

ระยะเวลาท�จาเปนตองใชในการแกไขดดแปลงผกระทาผด ไมใชความหนกเบาของการกระทาผด

ดงน�น จงตองลงโทษใหเหมาะสมกบตวบคคลผกระทาผดวาเขาควรไดรบการแกไขอยางไร

ประการท�ส� เม�อผกระทาความผดไดแกไขดดงเดมแลวใหหยดการลงโทษหากเหนวา

ผกระทาผดสามารถแกไขตนเองไดดแลว กไมควรไปลงโทษเขาตอไปอก ควรจะระงบการลงโทษ

เพราะถงลงโทษตอไปกไมไดประโยชน วธการท�อาจนามาใชคอ การพกการลงโทษ (Parole)

ประการท�หา ใหมการปรบปรงการลงโทษระหวางท�มการคมขง เน�องจากทฤษฎการลงโทษ

เพ�อแกไขฟ� นฟมแนวคดวาจะคนผกระทาผดกลบไปสสงคม จงตองหาวธการชวยเหลอใหผกระทา

ผดสามารถใชชวตรวมกบผอ�นในสงคมได มอาชพ มงานทา มรายได เล� ยงตนเองได ไมตกเปนภาระ

ของผอ�นอนจะทาใหเกดการรงเกยจ ดงน�นในระหวางท�มการลงโทษ ควรมการฝกอาชพ ใหความร

ในเร�องท�จาเปนตองนาไปใชในสงคม เม�อพนโทษไปแลวจะสามารถเล�ยงตวเองได ทาใหไมกลบมา

กระทาผดซ� าอก

ทฤษฎลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ เช�อวาการลงโทษควรมไวเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผดไมให

กลบมากระทาผดซ� า ประเดนท�ตองพจารณาคอ เราควรจะใชวธการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผด

ในความผดลกษณะใด

1) กรณท�ผกระทาผดไมมความรบผดทางอาญา เม�อพจารณาจากตวผกระทาผดหาก

ผกระทาเปนบคคลท�มความผดปกตทางจต หรอมความบกพรองทางการรบร ไมสามารถรบร

ไมเขาใจถงการกระทาของตน การลงโทษยอมไมไดผล ควรใชวธการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ

มากกวาการลงโทษเพ�อขมข หรอการลงโทษเพ�อปองกน 37 อทศ แสนโกศก. อางแลว เชงอรรถท� 30. หนา 34.

29

2) กรณท�การลงโทษไมสามารถรกษาและแกไขฟ� นฟผกระทาผดไดแตกลบทาใหแยลง

กลาวคอ ผกระทาผดบางประเภทหรอบางคน ท�กระทาผดในเร�องเลกนอย เชน ลกทรพยเพ�อประทงชวต

ไมใชมสนดานโจรหากไดรบการลงโทษจาคก อาจเปนการกดดนสภาพจตใจใหแยลง หรอเปนการ

เรยนรส� งท�ไมดจากในคก จงจาเปนท�ควรนาแนวคดและวธการการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟมาใชจะ

เหมาะสมกวาการลงโทษเพ�อยบย �งขมข หรอการลงโทษเพ�อปองกน

อยางไรกตาม การแกไขผกระทาผดในปจจบน แมจะเปนแนวทางท�ยอมรบกน

ในวงการราชทณฑโดยท�วไป แตกยงเปนท�สงสยวาจะไดรบผลตามประสงคเพยงไร เพราะการ

แกไขฟ� นฟผกระทาผดจะมอปสรรคหลายประการ กลาวคอ

(1) ผกระทาผดบางสวนเปรยบเสมอนกบแกวท�แตกไปแลวยากตอการท�จะมาตอ

ใหเหมอนเดมเพราะไดสญเสยบคลกภาพไปแลวโดยถกหลอหลอมและขดเกลาใหมบคลกลกษณะ

เชนน�นมาเปนเวลานาน แตใชเวลาในเรอนจาไมนาน เพ�อท�จะแกไขฟ� นฟใหฟ� นคนกลบมา และให

ปรบตวเขากบคนโดยท�วไปในสงคมน�นเปนส�งท�ทาไดยาก

(2) การลงโทษเพ�อการแกไขขดกบความรสกของคนในสงคมวาผกระทาผดไมควร

ไดรบการปฏบตท�ดกวาคนท�วไป ตามหลกของ เจเรม เบนเทม (Jeremy Bentham) ท�เรยกวา

“หลกการไดรบประโยชนท�นอยกวา” (Principle of less eligibility) ท�งน� เพราะคนโดยท�วไปจะเหน

วาเปนการไมเปนธรรมท�ผกระทาผดจะไดรบประโยชนมากกวาคนสจรตโดยท�วไป เชน ผกระทาผด

จะไดรบการอบรมแกไขฝกวชาชพ สวสดการ อาหาร ท�อยอาศย ตลอดจนการจดการศกษา การหางาน

ในขณะท�คนโดยท�วไปในสงคมอกจานวนมากไมไดรบบรการดงกลาว

(3) การแกไขฟ� นฟเหมาะสาหรบผกระทาผดบางประเภทเทาน�น เชน ผกระทาผด

คร� งแรก ซ� งไดกระทาผดไปเพราะอารมณช�ววบหรอโดยพล�งพลาด หรอทาไปเพราะความจาเปน

การแกไขฟ� นฟไมใหกระทาผดซ� าข�นอกยอมมทางทาสาเรจไดมาก แตสาหรบผกระทาผดท�เคยกระทา

ผดและถกลงโทษมาหลายคร� งแลว หรอพวกอาชญากรอาชพหรอพวกทาผดตดนสย โอกาสท�จะ

แกไขฟ� นฟใหกลบตวจะยอมเปนไปไดยาก ดงน�น การแกไขฟ� นฟจงไมสามารถทาใหผกระทาผด

กลบตวไดทกกรณไป

(4) การแกไขฟ� นฟผกระทาผดในเรอนจา จะทาใหผกระทาผดไดรบตราบาป

กลายเปนคนข� คกข� เม�อพนโทษออกไปกจะไมไดรบการยอมรบจากสงคม จงตองไปคบหาสมาคม

กบพวกเดยวกนและนาไปสการกระทาผดจนตองกลบเขามาในเรอนจาอกคร� ง

กลาวโดยสรปไดวา ทฤษฎน� มวตถประสงคท�แทจรงคอ เพ�อเปนการบาบดรกษา ฟ� นฟ

แกไขตวผกระทาความผดท�เคยไดกระทาผดพลาดไปใหสามารถกลบตวเปนคนดและกลบคนส

30

สงคมและใชชวตรวมกบบคคลอ�นๆ ในสงคมไดอยางเปนปกตสข ตลอดจนทาใหผกระทาความผด

เกดความคดใหมไมหวนกลบมากระทาความผดซ� าดงท�เคยเปนกระทามากอน

2.5 แนวคดทฤษฎในการแกไขฟ� นฟผตดยาเสพตด

เน�องจากกฎหมายเปนเคร�องมอของรฐในอนท�จะรกษาไวซ� งความสงบเรยบรอยภายในรฐ

โดยมการลงโทษเปนเคร�องมอในการสงเสรมประสทธภาพของกฎหมาย ฉะน�นวตถประสงคอน

แทจรงของการลงโทษกคอ การมงหมายใหสมาชกของรฐอยรวมกนดวยความสงบเรยบรอยและ

ปลอดภย ซ� งในการดารงอยในสงคมกมการลงโทษเปนการทดแทนผลของการกระทาความผดเพ�อ

เปนการขมขผท�ฝาฝนกฎหมาย อนมใหบคคลใดเอาเปนเย�ยงอยาง ตลอดจนเพ�อกอใหเกดความกลว

ไมกลากระทาความผด นอกจากน�การลงโทษยงถอไดวามวตถประสงคเปนการปรบปรงแกไขผกระทา

ความผดออกจากสงคมอกดวย

แนวความคดในการแกไขฟ� นฟผกระทาผดมยคสาคญในระยะเร�มแรกของ ศตวรรษท� 20

ซ� งมววฒนาการไปพรอมๆ กบความกาวหนาทางวทยาศาสตรและสงคม ประมาณ ค.ศ. 1930-1940

เช�อวา การบาบดรกษาจะตองคานงถงบคลกลกษณะเฉพาะของแตละบคคล อาชญากรรมจะลดลง

ไดยาก หากยงมการจาคกผกระทาความผดเปนจานวนมาก อกท�งยงเปนการทรมานนกโทษอกดวย

ประชาชนกาลงแสดงความคดการแกไขฟ� นฟใหเหนวาหากทาใหผกระทาความผดยอมรบเง�อนไข

ในการบาบดรกษาไดยอมมประสทธภาพมากกวาท�จะเนนวถทางแหงการลงโทษเพยงอยางเดยว

(ซ� งไดรบการสนบสนนจากนกอาชญาวทยาในยคตอมาหลายทาน อาทเชน Andrew, Basta and

Davidson, Cullen and Gendreau, Garrett) โดยแนวคดน� เตบโตข�นใน ค.ศ. 1950 ซ� งผานรปแบบท�

เรยกวา “Medical Model” กระท�งถง ค.ศ. 1980 จงเปนยคเส�อมของแนวคดการแกไขน� เน�องมาจาก

แนวคดการแกไขน� ถกวจารณอยางมากในเร�องของการเปดโอกาสใหเจาหนาท�ของรฐและผพพากษา

ใชดลพนจไดอยางกวางขวาง ซ� งแตกตางจากแนวคดในการลงโทษท�เรยกวา Crime Control

โดยแนวคดน�ไดรบการสนบสนนอยางมากในฐานะท�ถอวาเปนสทธพลเมอง38

แตมนกอาชญาวทยาบางทานมองวา การปฏบตตอผกระทาความผดแตละคนโดยใช

แนวคดการแกไขฟ� นฟอาจเกดความไมเทาเทยมกนได อนอาจสงผลตอการอานวยความยตธรรม อก

ท�งกลมอนรกษนยมเช�อวา การพพากษาโดยคมประพฤตผกระทาความผดเปนการผอนปรนจนเกนไป

38 ณฐดนย สภทรากล. อางแลว เชงอรรถท� 14. หนา 34.

31

การบาบด รกษาผกระทาผดจาเปนตองใชแนวคด ท�เรยกวา “Justice Model” อนทาใหผกระทา

ความผดไดรบการปฏบตท�เทาเทยมกนตามพฤตการณและความรายแรงของการกระทาความผด39

ตามรายงานของ มารค แอนแชล (Mark Ancel) มเน�อหาซ� งสรปไดวา ปรชญาของการ

แกไขน� มววฒนาการมาจากแนวคดมากมายหลายอยาง ความคดประการหน�ง คอ การคมครองสงคม

จากอาชญากร จาเปนตองมการกระทาท�อยนอกเหนอไปจากการทาใหผกระทาความผดรสานกใน

ความผด ความคดอกประการหน�งเสนอวา การลดพฤตกรรมท�ผดกฎหมายของอาชญากรเปนส�งท�

พงปรารถนา และอาจทาไดโดยใหการศกษาเสยใหม ประการสดทายความคดในทางมนษยธรรม

กอใหเกดแนวความคดในการปฏบต อน�งโดยแทจรงแลวแนวความคดการแกไขฟ� นฟน� เปนความคด

รเร�มมาจากสานกอาชญาวทยา (Positive School of Criminology) ซ� งเปนสานกท�ศกษาอาชญากร

โดยวธการศกษาทางวทยาศาสตร โดยม ลอมโบรโซ เปนผนาตามแนวความคดของสานกน�

การศกษาโดยวธการทางวทยาศาสตรเทาน�นท�จะทาใหสามารถคนพบสาเหตแหงอาชญากรรมได

การวเคราะหผกระทาความผดเปนรายบคคล จะชวยกาหนดไดวาผกระทาความผดคนน�นกระทา

ความผดดวยสาเหตอะไร และแกไขท�สาเหตน�น40

หลกการแกไขน� มพ�นฐานมาจากการศกษาโดยวธการทางวทยาศาสตรและสอดคลองกบ

ทฤษฎเหตนามาซ� งผล (The Theory of Determinism) ซ� งเปนทฤษฎท�อยบนพ�นฐานความเหนวา การ

ท�มนษยกระทาความผดยอมมสาเหตมาจากอทธพลผลกดนตางๆ อนไมอาจหลกเล�ยงได มนษยได

ละเมดตอกฎหมายเพราะอทธพลของปจจยทางชวภาพ ทางจตภาค หรอทางสงคม มนษยขาด

เจตจานงอสระในทางความคด (Free Will) ขาดอสระและเสรภาพในการกาหนดทางเลอก ดงน�น

มนษยจงไมตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง41

จากหลกการน� จะเหนวาเปนสวนหน�งของ ปรชญาท�เรยกวา “สสารนยม” (Materialism)

ซ� งถอวา สสารเปนความแทจรงเพยงหน�งเดยว เปนปฐมธาตของส�งท�งหลาย วตถตางๆ ท�งหลายท�

ประสบลวนแตประกอบข�นจากสสาร ซ� งกฎแหงธรรมชาตและจะอธบายโลกและทกส�งในโลกได

เชน โลกท�งโลก รวมท�งชวต จตใจ สงคม มนษย ศลปะ วรรณคด และประวตศาสตรของมนษย

สามารถจะอธบายไดวาเปนผลสบเน�องมาจากการเคล�อนท�ของสสาร42

ในปรชญาสสารนยมมทฤษฎท�สาคญคอ “ทฤษฎจกรกลนยม” ซ� งอธบายการเคล�อนไหว

เปล�ยนแปลงท�เกดข�นของสสารในโลกวามไดเปนไปเพ�อกฎหมายอะไร แตเปนไปอยางกลไก

39 ณฐดนย สภทรากล. อางแลว เชงอรรถท� 14. หนา 35. 40 ณฐดนย สภทรากล. อางแลว เชงอรรถท� 14. หนา 35. 41 ประเสรฐ เมฆมณ. (2523). หลกฑณฑวทยา. กรงเทพฯ: บพธการพมพ. หนา 88. 42 กรต บญเจอ. (2521). ปรชญาเบ�องตน (พมพคร� งท� 2). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย. หนา 162-163.

32

ทฤษฎน� เหนวาโลกหรอจกรวาลกเหมอนกบเคร�องจกรโรงใหญ ซ� งสวนตางๆ ของเคร�องจกรน�น

เคล�อนไหวและดาเนนไปอยางมระเบยบ ทกส�งทกอยางท�เกดข�นและดาเนนไปในโลกหรอจกรวาล

กมลกษณะท�เปนกลไกเชนกน ไมมอะไรเกดข�นลอยๆ โดยไมมสาเหตผลกกนไมมอะไรเกดข�น

โดยบงเอญหรอปราศจากสาเหตท�แนนอนอนหน�ง และเม�อมสาเหตท�แนนอนแลวผลอยางหน�งอยางใด

จะตองเกดข�นอยางไมมขอแม ดงน�นทกส�งทกอยางจงดาเนนไปตามกฎเกณฑท�ตายตว

ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาความผดใหเปนคนดน� ถอหลกมนษยธรรมท�วา

ผกระทาผดเปนสมาชกท�กาลงเจบปวยของสงคม การลงโทษจงมวตถประสงคเปนการชวยเหลอ

ฟ� นฟสภาพรางกายและจตใจใหกลบคนสปกตจนสามารถจะกลบมาอยรวมกบสมาชกคนอ�นๆ ของ

สงคมไดตามเดม โดยมแนวคดท�สาคญวาสาเหตแหงอาชญากรรมมไดเกดข�นเพราะความสมครใจ

ของผกระทาความผด ฉะน�นปญหาอาชญากรรมจงเปนปญหาท�สงคมจะตองชวยกนมใหเกดข�น

ซ� งทาใหเกดทฤษฎการลงโทษเพ�อปรบปรงแกไขหรอดดนสยข� นมา ถอเปนทฤษฎใหมท�ม

วตถประสงคในการลงโทษ เพ�อปรบปรงแกไขไมใหมผกระทาความผดซ� าอก การลงโทษไมไดมง

แตจะใหผกระทาผดไดรบการปฏบตตอบแทนท�เปนผลราย ในทางตรงกนขามทฤษฎน� มงจะปรบปรง

เปล�ยนแปลงพฤตกรรมของผกระทาผดใหประพฤตตนเปนคนดอยในสงคมไดตอไป43 อนถอเปน

ทฤษฎการลงโทษท�มการพยายามนามาบงคบใชมากท�สดในข�นตอนตางๆ ท�เก�ยวของกบการปฏบต

ตอผกระทาผดตามกระบวนการยตธรรมสมยใหม ซ� งแนวทางการแกไขฟ� นฟผกระทาผดดวยวธให

การดแล แกไขพฤตกรรมท�เปนปญหาและพยายามสงกลบเขาไปในสงคมตามเดมแมจะอยในระหวาง

เวลาท�ตองรบการลงโทษจากรฐ คอ การปฏบตตอผกระทาผดในชมชนน�นเองโดยสวนท�ไดรบการ

พฒนาและเปนเร�องใหมของทฤษฎน� คอ เทคนคตางๆ ท�ใชในการตรวจสอบและดแลแกไขสาเหต

ของพฤตกรรมการกระทาผดตางๆ ใหประสบผลสาเรจมากข�น ซ� งถอเปนวตถประสงคหลกของ

ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผดอนมความแตกตางจากทฤษฎการลงโทษอ�นๆ ท�งหมด

แนวคดและวธการในการแกไขฟ� นฟผกระทาผดจะไมใชการมงลงโทษตอผกระทาผดตาม

ความผดท�ไดกอข�นเทาน�น แตจะเปนการลงโทษท�มงใชวธการในการลงโทษท�จะมผลในการแกไข

พฤตกรรมท�ไมพงประสงคอนเปนสาเหตของการกระทาผด และเม�อผกระทาผดสามารถแกไข

พฒนาตนเองไดแลวกจะถกสงกลบเขาสสงคมปกตตอไป การควบคมผกระทาผดหากเปนไปตาม

ทฤษฎน� เพยงอยางเดยวแลว จะสามารถควบคมตวผกระทาผดไวเทาท�จาเปนในการแกไขหรอรกษา

อาการผดปกตอ�นๆ เทาน�น ซ� งจากเหตน� การท�ศาลจะลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผดตามทฤษฎน�

อยางแทจรง จงไมสามารถกาหนดเวลาในการลงโทษท�แนนอนไวลวงหนาได ในหลายประเทศกให

43 นวลจนทร ทศนชยกล. (2531). การคมประพฤตและพกการลงโทษ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

หนา 14.

33

ศาลกาหนดเพยงโทษข�นสงและข�นต�าไวเพ�อเปนกรอบดลยพนจของเจาพนกงานท�มหนาท�

ควบคมดแลผกระทาผดเทาน�น และใหเปนอานาจของเจาหนาท�ในการพจารณาปลอยตวผกระทาผด

อกคร� งหน�ง เม�อผกระทาผดไดรบการตรวจสอบวาไดรบการแกไขน�นเรยบรอยแลว

แตอยางไรกตามการมงจะแกไขฟ� นฟผกระทาผดอยางเดยวโดยไมคานงถงวตถประสงค

การลงโทษอ�นกมขอโตแยงมากมายเชนกน เชน ทฤษฎการปรบปรงแกไขน� มผลเฉพาะกบผท�ได

กระทาผดมาแลว แตไมไดคานงถงบคคลท�วไปท�อาจจะกระทาผดข�นมาบาง และนอกจากน�นเม�อ

ความรสกของประชาชนท�วไปท�ยงมความขนเคองตอการกระทาผดบางอยางและตองการใหมการ

ลงโทษผกระทาผดน�น ประชาชนมกเกดความรสกอยากจะทดแทนหรอแกแคนผกระทาผดใหสาสม

ดวยการลงโทษอยางรนแรงในขณะน�นดวยอกท�งยอมเปนการยากท�จะชกชวนใหประชาชนเหน

ความสาคญของการปรบปรงแกไข ซ� งกฎหมายตองคานงถงความตองการของสงคมดงกลาวดวย และ

ในความผดบางฐาน อยางเชน การทาผดกฎหมายภาษอากรผกระทาผดกฎหมายเหลาน� ไมมความ

ผดปกตท�จะตองปรบปรงแกไขแตอยางใดเลย การจะบงคบใชกฎหมายเหลาน�กคอตองมการลงโทษ

ผจาแนกกฎหมายเทาน�น ทฤษฎการปรบปรงแกไขไมสามารถใชกบการลงโทษผกระทาผดประเภท

น�ได44 อนจะเหนไดวา แมทฤษฎการปรบปรงแกไขผกระทาผดจะไดรบการยอมรบและพฒนาอยาง

รวดเรวและนาไปเปนทฤษฎหลกในการกาหนดรปแบบในการปฏบตตอผกระทาผดในลกษณะ

ตางๆ อยางแพรหลาย แตการบงคบใชกฎหมายและลงโทษผกระทาผดตามทฤษฎน� เพยงอยางเดยวก

ไมสามารถลงโทษผกระทาผดอยางมประสทธภาพไดในทกกรณ

ทฤษฎการลงโทษเพ�อปรบปรงแกไขฟ� นฟผกระทาผดเปนทฤษฎเก�ยวกบวตถประสงค

ของการลงโทษสมยใหม โดยสวนใหญมความเหนวาไมควรใชคาวา “การลงโทษ” (Punishment)

แตควรใชคาวา “การบาบด” (Treatment) แทนโดยมวธการในการปรบปรงแกไขท�สาคญๆ คอ45

1) พยายามหลกเล�ยงไมใหผกระทาผดประสบกบส�งท�จะทาลายคณลกษณะประจาตว

ของเขา ท�งน� เพราะเม�อผกระทาผดไดถกคมขงอยในเรอนจาแลว จะทาใหฐานะและช�อเสยงของเขา

เส�อมลงไป ทาใหโอกาสท�จะกลบตวไดลดนอยลงไปและท�สาคญกคอ เม�อผกระทาผดยงพอมโอกาส

ท�จะกลบตวได แตกลบตองมาอยรวมกนกบผกระทาผดท�เปนอาชญากรอาชพ ซ� งอทธพลของบคคล

เหลาน�จะครอบงาจนทาใหผท�พอจะกลบตวไดหมดโอกาสท�จะทาเชนน�น เน�องจากคนเราน�นเลวลง

ไดงายกวาดข�น ซ� งอาจปองกนไดโดยการปลอยตวผกระทาผดโดยไมใชโทษจาคก กลาวคอ

กาหนดใหศาลใชดลพนจรอการกาหนดโทษหรอรอการลงโทษแกผกระทาผดได คอ ถาจาเลยมได

กระทาความผดข�นอกในระหวางระยะเวลาท�กาหนดไว โทษท�จาเลยจะไดรบกเปนอนหมดไป และใน

44 เร�องเดยวกน, หนา 51-54. 45 อทศ แสนโกศก. (2513). วตถประสงคของการลงโทษ. บทบณฑตย, หนา 286-289.

34

ระหวางรอการกาหนดโทษหรอรอการลงโทษ ศาลกอาจกาหนดใหจาเลยอยภายใตเง�อนไขเพ�อ

คมความประพฤตไดนอกจากน�นอาจมการปลอยตวหลงจากไดรบโทษจาคกแลว โดยพจารณาจาก

ความประพฤตของผตองโทษ หากเหนวา บคคลน�นจะไมเปนอนตรายตอสงคมอกตอไป หรอเหนวา

การถกคมขงจะทาใหบคลกภาพของบคคลน�นเส�อมทรามลง แตมขอยกเวนวาวธการน�นจะไมใชกบ

ผกระทาผดอกฉกรรจ

2) วธการปรบปรงผตองโทษในระหวางคมขง ไดแก การฝกหดอาชพ ซ� งเม�อผตองโทษ

พนโทษแลวกจะไดมโอกาสใชวชาชพทามาหากนในทางสจรตตอไปได นอกจากน�นการฝกหด

อาชพ ยงชวยใหนกโทษมรายไดจากการทางานและเปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชน การปรบปรง

ดวยวธน�อาจทาไดโดยการใหการศกษา หรอการอบรมทางศลธรรมและศาสนา ซ� งเปนวธการสาคญ

ท�ชวยใหผตองโทษกลบตวเปนพลเมองดตอไป

3) การใหความชวยเหลอหลงจากพนโทษ นกโทษสวนมากเม�อพนโทษแลว ตองการ

จะกลบตวเปนคนด แตมปญหาสาคญบางประการ คอ ไมสามารถกลบเขาทางาน หรอไมสามารถหา

งานทาได ฉะน�นการใหความชวยเหลอหลงจากพนโทษจงเปนส�งสาคญท�จะชวยปรบปรงแกไข

ผกระทาความผดใหสามารถกลบเขามาอยในสงคมได เชน การต�งกองทนชวยเหลอ หรอการบรการ

จดหางาน เปนตน

ในปจจบนการพจารณาลงโทษผกระทาผดจะเนนวตถประสงคในการปรบปรงแกไข

ผกระทาผดใหกลบตนเปนคนดมากกวาการลงโทษเพ�อตอบแทนความผดท�ไดกระทาข�นเชนในอดต

แตอยางไรกตามการลงโทษเพ�อการแกแคนทดแทนกยงคงปรากฏอยในความคาดหวงของสงคม อนจะ

เหนไดจากการท�รฐยงตองลงโทษเพ�อตอบสนองความตองการของประชาชนในกรณท�มอาชญากรรม

รนแรงเกดข�น แมวาในแนวความคดสมยใหมเก�ยวกบการลงโทษผกระทาผด วตถประสงคของการ

ลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนถอหลกการแกแคนทดแทนตามท�จาเปนและไดสดสวนเหมาะสมกนกบ

ความผดเทาน�น ท�งน� จะไมมงแกแคนทดแทนจนสาสมโดยเกนขอบเขตหรอทดแทนดวยวธการอน

โหดรายรนแรง ในขณะเดยวกนการลงโทษยงเปนการทาใหคนเกดความเกรงกลวในการถกลงโทษ

การลงโทษจงมงเพ�อขมขยบย �งเชนกน นอกจากน�การลงโทษโดยการจาคกยงถอเปนการลงโทษเพ�อ

ตดผกระทาความผดออกจากสงคม ดงน�นวตถประสงคในการลงโทษจงยงเปนวตถประสงคท�

ผสมผสานในการลงโทษอยในปจจบน การพจารณาถงมาตรการลงโทษท�ใชกบผกระทาผดจงยง

จาเปนตองคานงถงวตถประสงคการลงโทษทกขอประกอบกนอยางไดสดสวนและเหมาะสม

ไมสามารถลงโทษผกระทาผดเพ�อมงวตถประสงคการลงโทษขอใดขอหน�งเพยงอยางเดยวได และ

ดวยทฤษฎการลงโทษน� เองท�เปนส�งสาคญสวนหน�งซ� งชวยกาหนดการใชดลพนจของศาล ตองถอ

วาทฤษฎเหลาน� เปนความประสงคของการลงโทษท�ผพพากษาจะตองคานงถงเสมอ เพราะนอกจาก

35

จะทาใหการลงโทษผกระทาผดมผลสมดงท�ไดกาหนดไวตามทฤษฎตางๆ แลว ยงทาใหผพพากษา

ใชดลพนจกาหนดโทษท�จะลงแกผกระทาผดไดอยางเหมาะสมอนเปนประโยชนแกท�งตวผกระทา

ผดเองและเปนประโยชนแกรฐในการกาจดและปองกนอาชญากรลงไปได และยงทาใหการกาหนด

โทษของศาลเปนไปในแนวทางเดยวกน อนสงผลทาใหเกดความแตกตางในการใชดลพนจลงโทษ

นอยลง46

ซ� งปจจบนในทางสากลเปนท�ยอมรบกนวา ผตดยาเสพตดมใชอาชญากร แตเปนผปวย

ท�งทางรางกายและทางจตใจประเภทหน� งท�ไดกระทาการใหตนเองตองไดรบความเสยหายและ

สมควรท�จะตองไดรบการชวยเหลอจากสงคมโดยเรงดวน

ในเร�องน� อลเฟรค เอดเลอร จตแพทยผมช�อเสยงแหงกรงเวยนนา เครอรฐออสเตรเลย

ไดแสดงความเหนวา การตดยาเสพตดกเหมอนกบการตดสรา บคคลเหลาน� ไมสามารถบงคบ

ควบคมตนเองได ไมสามารถผจญตอปญหาชวต ขาดความสนใจตอสงคม มความบกพรองทางจตใจ

จงตองชวยใหเขาสามารถปรบตวใหเขากบสงคม และมชวตปกตเขากบส�งแวดลอมไดโดยสมบรณ

และการปฏบตตอผกระทาความผดฐานเสพยาเสพตดควรเปนไปในลกษณะเพ�อปรบปรงแกไขฟ� นฟ

ผกระทาผด (Rehabilitation)47 โดยท�วไปการแกไขผกระทาความผดในเรอนจามกจะเรยกวา

Reformation และการแกไขผกระทาความผดในชมชนมกจะเรยกวา Rehabilitation เพ�อใหเหนความ

แตกตางระหวางบคคลท�อยในและนอกเรอนจาหรอถกลงโทษและใชวธการหลกเล�ยงการลงโทษ

อยางไรกตามกยงมผใชคาท�งสองทดแทนกนในความหมายอยางเดยวกน การปฏบตตอผกระทา

ความผดในท�น� หมายถง การแกไขฟ� นฟและบาบดรกษาท�งทางรางกายและจตใจ หรอรวมท�งการ

ปรบปรงเปล�ยนแปลงบคลกภาพ (Modification) เพ�อสงเสรมใหผตองโทษเปนพลเมองท�เคารพ

กฎหมายเม�อพนโทษและมทศนคตท�ดกบสงคม การแกไขฟ� นฟจะประสบความสาเรจอยางนอย

ท�สดตองมผลตอการเปล�ยนแปลงผกระทาความผดใหกระทาความผดนอยลง มใชการเปล�ยนแปลง

ในระยะส�น48

แนวความคดและทฤษฎท�ประเทศตางๆ นามาใชแกไขปญหาผเสพ/ตดยาเสพตดใน

กระบวนการยตธรรมของแตละประเทศมความแตกตางหลากหลายวธตามความจาเปนของ

แตละประเทศ แตแนวความคดและทฤษฎท�สาคญมอย 3 แนวคดดวยกน ดงน�

46 นทธ จตสวาง. (2540). หลกทณฑวทยา หลกการวเคราะหระบบงานราชทณฑ. กรงเทพฯ: กรมราชทณฑ.

หนา 31. 47 ประสพ รตนากร. (2502). การปองกนแกไขอาชญากรรม. กรงเทพฯ: กรมประชาสมพนธ. หนา 7. 48 ประธาน วฒนวาณชย. (2546). ความรเบ�องตนเก�ยวกบอาชญาวทยา. กรงเทพฯ: ประกายพรก. หนา 362.

36

2.5.1 แนวคดตามหลกอาชญาวทยา

เปนแนวคดสากลท�ยอมรบวาผตดยาเสพตดมใชอาชญากร แตเปน “คนไข” หรอ

“ผปวย” ท�งทางรางกายและจตใจท�ไดกระทาใหตนเองตองไดรบความเสยหายและสมควรจะไดรบ

ความชวยเหลอจากสงคมโดยเรงดวน49 สาเหตท�แนวความคดน� เหนวา ผตดหรอผใชยาเสพตดมใช

อาชญากรน�น เพราะความผดประเภทน� เปนความผดซ� งเกดจากขอหามท�กาหนดโดยสงคม (Mala

Probihita) ซ� งในทางอาชญาวทยาไมจดอยในความหมายของอาชญากรรม

ดงน�น โดยหลกอาชญาวทยาแลวผกระทาผดฐานเสพยาเสพตดน� จงไมถอวาเปนผ

ประกอบอาชญากรรม อกท�งผกระทาความผดเองกเปนเหย�อ (Victim) ของการกระทาความผดน� อก

ดวย เน�องจากเปนผท�ไดรบผลรายจากการประกอบอาชญากรรม ซ� งไมคานงวาจะเปนผกอความผด

น�นข� นมาเองหรอไม ซ� งมกเรยกอาชญากรรมยาเสพตดวาเปน “อาชญากรรมไรผเสยหาย”

(Victimless Crime) 50

2.5.2 ทฤษฎเหตนามาซ�งผล

เปนทฤษฎท�อยบนพ�นฐานความเหนวา การท�มนษยจะกระทาความผดยอมมสาเหตมา

จากอทธพลผลกดนตางๆ ท�ไมอาจหลกเล�ยงได มนษยไดละเมดกฎหมาย เพราะอทธพลของปจจย

ทางชวภาพ จตภาค และหรอทางสงคม51 มนษยขาดเจตจานงอสระ (Free Will) ในทางความคด ขาด

อสรภาพในการกาหนดทางเลอก ดงน�นมนษยจงไมตองรบผดตอการกระทาของตน

2.5.3 แนวความคดตามหลกแทนการดาเนนคดอาญา (The Principle of Diversion)

ซ� งเปนการเปล�ยนแปลงรปแบบการคาเนนคดอาญาในช�นกอนข�นศาล โดยหลกเล�ยง

หรอเบ�ยงเบนไมนา “กระบวนการยตธรรมตามแบบพธ” ปกต (Tradition or Typical Justice

System) มาใชกบผกระทาความผดใหครบทกข�นตอนแตใชวธอ�นแทน ซ� งอาจมกฎหมายอนญาตโดย

ชดแจงหรอไมกตาม ดงน�นแนวความคดการแทนการคาเนนคดอาญาจงถอวาเปนการนาผตองหา

หรอผกระทาความผดในคดยาเสพตดบางประเภทมาบงคบบาบด มใชมาตรการในการนามาลงโทษ

49 กระทรวงยตธรรม. (2546). กระบวนทศนใหมของงานยตธรรมสาหรบผ เสพ/ผตดยาเสพตดในประเทศไทย.

เอกสารการประชมทางวชาการระดบชาตวาดวยงานยตธรรม คร� งท� 1 กระบวนทศนใหมของกระบวนการ

ยตธรรมในการปฏบตตอผกระทาผด. อมแพค เมองทองธาน. หนา 56. 50 ศกด� ชย เลศพานชพนธ. (2535). ขอสงเกตบางประการเก�ยวกบการจดต�งศนยพฒนาสมรรถภาพผตดยาเสพตด

แบบบงคบ. วารสารตอดานยาเสพตด, หนา 13-14. 51 ศรชาต ลมปชรย. (2529). การศกษาทศนะและแนวทางของเจาหนาท�ฝายบาบดรกษาท�มตอการใชมาตรการทาง

กฎหมายในการบาบดรกษาผตดยาเสพตด. วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต, คณะสงคม

สงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 65.

37

ทางอาญา เพราะถอวาผเสพ/ตดยาเสพตดเปนผปวยท�ตองแกไขพ�นฟ โดยแนวคดตามหลกแทนการ

ดาเนนคดอาญาน� แบงออกเปน 2 กรณ กลาวคอ

กรณแรก ผท�ถกบาบดยงมไดมฐานะเปนจาเลยหรอนกโทษ เพยงแตเปนผถกคมขง

ในข�นตอนของการสอบสวนเทาน�น

กรณท�สอง ผท�ถกบงคบบาบดยงมไดมฐานะเปนจาเลยหรอนกโทษเชนกน หรอ

ความเปนนกโทษไดส�นสดลงแลว แตผน�นตองไดรบการแกไขพ�นฟ

และเหตผลของการเปล�ยนแปลงรปแบบการดาเนนคด อนเปนการเปล�ยนแปลง

วธดาเนนการอนผตองหาจากท�กาหนดไวตามกระบวนวธพจารณาความหรอการปฏบตท�มไดดาเนน

ไปตามกลไกการบรหารงานยตธรรมทางคดอาญาตามระบบน�น เน�องจาก

1) ปจจบนวตถประสงคในการดาเนนคดอาญาไดใหความสาคญแกผลคดท�ผกระทา

ผดจะไดรบเน�องจากการลงโทษ คอ มงเนนใหผกระทาผดไดปรบปรงแกไขและกลบตวเปนคนด

ของสงคมดวย มใชมงเนนเพยงการดาเนนคดกบผตองหาเพ�อลงโทษใหสาสมกบความผดเทาน�น

2) ผกระทาความผดบางคนเปนผไมสมควรไดรบโทษ เน�องจากมไดมจตใจช�วราย

หรอมเจตนาราย (Mens Rea) อยในการกระทา แตไดกระทาผดดวยเหตบางประการ เชน การตดยาเสพ

ตด หรอไดกระทาผดกฎหมายบางอยางท�มไดเปนความผดในตวเอง (Mala Prohibita)

3) การดาเนนการโดยใชวธการแทนการดาเนนคดอาญาน�นจะสามารถเอ�อประโยชน

ตอผท�เก�ยวของในคดมากท�สด เพราะวตถประสงคหลกของการปฏบตเชนน� กเพ�อการประหยด

คาใชจาย เพ�อแกนสยของผกระทาความผด เพ�อเพ�มประสทธภาพและความรวดเรวในการยตขอพพาท

และการดาเนนการตอผกระทาความผดอยางมมนษยธรรมข�นแทน

แนวความคดตามหลกแทนการดาเนนคดอาญาน� ถอวามความสาคญย�งและเปนแกนหลก

ในการนามาใชแกไขผเสพ/ตดยาเสพตด สาหรบประโยชนท�เหนไดชดเจนของการใชหลกแทนการ

ดาเนนคดอาญา ไดแก

1) ใหโอกาสผกระทาความผดท�มไดมสนดานเปนอาชญากรใหกลบตวเปนคนด

2) เปนผลดแกประวตและอนาคตของผกระทาความผด คอ ไมมใบแดงแจงโทษ

ไมไดช�อวาเปนคนข� คกหรอนกโทษไมไดช�อวาเปนอาชญากร ไมถกตราหนา ไมมปมดอย ไมถก

รงเกยจ ไมเสยอนาคต และไมเสยช�อเสยง

3) ผกระทาความผดไมเสยเวลาในการศกษาเลาเรยนหรอไมตองออกจากงานและ

สามารถทางานไดตามปกต ไมกอใหเกดปญหาแกครอบครว

4) ผกระทาความผดไมตองคลกคลสมาคมกบผตองขงประเภทอ�นท�มสนดาน

เปนอาชญากรในเรอนจา

38

5) ชวยลดปญหาอาชญากรรมโดยออม เพราะเม�อเขากลบตวเปนคนดอาชญากรรม

ท�เขาจะไปกอข�นอกกลดนอยลงทาใหสงคมปลอดภยข�น

6) ชวยลดปญหานกโทษลนเรอนจา

7) ชวยลดงบประมาณคาใชจายตางๆ เชน คาเล� ยงด คาเคร�องอปโภคบรโภค ซ� งรฐ

ตองจายเปนคาใชจายในการเล�ยงดผตองขงจานวนมาก

เน�องจากปญหายาเสพตดเปนปญหาท�สงผลกระทบไปท�วโลก โดยมลกษณะของ

ปญหาท�แตกตางกน52 ดงน�น การแกปญหายาเสพตดตองพจารณาจากภาพรวม ซ� งมองคประกอบท�

สาคญตอการเกดปญหายาเสพตด 2 ประการ ดงน� ประการท� 1 ดานอปทานของยาเสพตด (Supply for

Drug) คอ ผผลตหรอจาหนาย และประการท� 2 ดานอปสงคของยาเสพตด (Demand for Drug) คอ

ผเสพ/ตดยาเสพตด หรอความตองการใชยาเสพตด นามาสแนวความคดหลกในการแกไขปญหา

ยาเสพตด 2 ประการ คอ แนวความคดในการลดอปทานของยาเสพตด (Supply Reduction) และ

แนวความคดในการลดอปสงคของยาเสพตด (Demand Reduction) ซ� งแนวความคดเหลาน� ไดถก

นามาใชในการแกปญหายาเสพตดในมมมองตางๆ ซ� งแบงออกเปน 3 แนวทาง53 คอ

แนวทางท� 1 การหามยาเสพตดอยางเดดขาด (Prohibition หรอ Zero Tolerance)

แนวทางน� เนนใหสงคมปลอดยาเสพตด ไมยอมรบพฤตกรรมการเสพ การคายาเสพตด นโยบายจง

เนนสรางสงคมท�ปลอดยาเสพตด ไมใหมการผลต การคา การเสพ การแพรระบาดของยาเสพตด

มมาตรการตอปญหายาเสพตดอยางเขมขน มการปราบปรามอยางเขมงวดหรอการหามใชอยางเดดขาด

เชน การประกาศสงครามกบยาเสพตด แนวคดน� มสหรฐอเมรกา เปนผนา รวมถงสวเดน ญ�ปน

สงคโปร และมาเลเซย

แนวทางท� 2 การทาใหยาเสพตดถกตองตามกฎหมาย (Legalization) แนวทางน� เปน

การทาใหความผดซ� งเปนความผดเลกนอยน�นถกตองตามกฎหมาย แนวคดน� ยอมรบวาในสงคมม

การคา การเสพยาเสพตดบางชนดเชนเดยวกบส� งเสพตดอ�น และควบคมมใหมการคา จาหนาย

ยาเสพตดท�สงคมน�นเหนวาเปนอนตรายตอบคคล ครอบครว สงคม ซ� งการทาใหถกกฎหมายน�นอย

ภายใตเง�อนไข การบรหารจดการบางอยาง เชน การกาหนดชนด ปรมาณยาเสพตดท�ครอบครอง การ

52 จฑามาศ พฤฒวญ�. (2553). มาตรการทางกฎหมายในการลดทอนความเปนอาชญากรรมทางคดยาเสพตด

ของประเทศไทย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขานตศาสตร คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

หนา 5. 53 สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด สรปผลการประชมวชาการเพ�อกาหนดทางเลอกเชง

นโยบาย เร�อง กระบวนการยตธรรมทางอาญากบการแกไขปญหายาเสพตด : การจาแนกประเภทคด การลดจานวนคด

และข�นตอนในการดาเนนคด. อางถงใน เร�องเดยวกน, หนา 5-6.

39

ใชยาเสพตดบางชนดภายใตจดมงหมายอยางใดอยางหน� ง การใชยาเสพตดในบางสถานท�

(การกาหนดโซน) การกาหนดอายผใชยาเสพตด การกาหนดภาษ เปนตน

แนวทางท� 3 แนวทางสายกลางระหวาง 2 แนวทางขางตน แนวทางน� เกดจากปจจย

ดานส�งแวดลอมทางประวตศาสตร ภมรฐศาสตร ระบบการเมองการปกครอง เศรษฐกจ และสงคม

ของประเทศ โดยบางประเทศอาจผอนคลายลงบาง บางประเทศอาจเครงครด เชน กลมประเทศ

สงคมนยม แนวคดน� ไดแก54 Decriminalization, Diversion, Depenalization ซ� งเปนแนวคดท�อยระหวาง

Zero Tolerance และ Legalization

Decriminalization หมายถง มาตรการลดทอนการเปนอาชญากรรมโดยการลด

ความผดอาญา หรอบทลงโทษ โดยการลงโทษน�นอาจใชวธอ�นท�ไมใชโทษจาคก เชน อาจใชวธปรบ

หรอบรการสาธารณะ เปนตน

Diversion หมายถง มาตรการเบ�ยงเบนคดจากกระบวนการยตธรรมทางอาญาท�ง

ในข�นตอนกอนจบกม ข�นตอนระหวางพจารณา และหลงพจารณาคด

Depenalization หมายถง การลดโทษของอาชญากรรม เปนแนวคดเก�ยวกบการ

กาหนดโทษทางอาญา โดยการลดโทษของอาชญากรรมบางฐานความผด โดยมการผอนปรนโทษ

ทางอาญา เชน ใชโทษปรบแทนโทษจาคก

กลาวโดยสรปไดวา กฎหมายเปนเคร� องมอของรฐในอนท�จะรกษาความสงบ

เรยบรอยภายในรฐ นอกจากน� ยงตองมความมงหมายใหสมาชกของรฐอยรวมกนดวยความสงบ

เรยบรอยและปลอดภย โดยแนวคดในการแกไขฟ� นฟผกระทาผดเช�อวา การบาบดรกษาจะตอง

คานงถงบคลกลกษณะเฉพาะของแตละบคคล อาชญากรรมจะลดลงไดยากหากยงมการจาคก

ผกระทาความผดเปนจานวนมาก แตหากทาใหผกระทาความผดยอมรบเง�อนไขในการบาบดรกษาได

ยอมมประสทธภาพมากกวาท�จะเนนวถทางแหงการลงโทษเพยงอยางเดยว นอกจากน� ยงตองถอหลก

มนษยธรรมท�วา ผกระทาความผดเปนสมาชกท�กาลงเจบปวยของสงคม การลงโทษจงมวตถประสงค

เปนการชวยเหลอฟ� นฟสภาพรางกายและจตใจใหกลบคนสปกตจนสามารถจะกลบมาอยรวมกบ

สมาชกคนอ�นๆ ของสงคมไดตามเดม ฉะน�นสงคมจะตองชวยกนปรบปรงแกไขหรอดดนสยไมให

ผกระทาผดกระทาความผดซ� าอก ทฤษฎการลงโทษเพ�อปรบปรงแกไขฟ� นฟผกระทาผดน� เปนทฤษฎ

เก�ยวกบวตถประสงคของการลงโทษท�ใหม โดยมความเหนวาไมควรใชคาวา “การลงโทษ”

(Punishment) แตควรใชคาวา “การบาบด” (Treatment) แทน และปจจบนในทางสากลกเปนท�

ยอมรบกนวา ผตดยาเสพตดมใชอาชญากร แตเปนผปวย ท�งทางรางกายและทางจตใจประเภทหน�ง

54 จฑามาศ พฤฒวญ�. อางแลว เชงอรรถท� 52. หนา 26.

40

ท�ไดกระทาการใหตนเองตองไดรบความเสยหายและสมควรท�จะตองไดรบการชวยเหลอจากสงคม

โดยเรงดวน

2.6 แนวคดเก�ยวกบการกระทาผดซ�า

2.6.1 การกระทาผดซ�า

กอตเฟสสน (Gottfredson)55 กลาววา ผกระทาผดตดนสย (Persistence Offender)

โดยท�วไป หมายถง ผท�กระทาผดซ� าซากหรอกระทาความผดบอยคร� งจนถอวาตดเปนนสย ซ� งแตเดม

มกจะใชคาวาผกระทาผดโดยสนดาน ผท�กระทาผดตดนสยน�นพจารณาจากการท�ผน�นกระทาผดซ� าซาก

คอ กระทาผดซ� าหลายๆ คร� ง ถากระทาผดซ� าเพยงคร� งหรอสองคร� งยงไมถอเปนการกระทาผดตด

นสยเพราะอาจพลาดพลงได แตถากระทาผดซ� าต�งแต 3 คร� งข�นไป ควรจะถอไดวากระทาความผด

ซ� าซาก ซ� งแบงแยกเปนประเภทได ดงน�

1) ผตองขงท�เปนอาชญากรอาชพ

อาชญากรอาชพ เปนผกระทาความผด ท�มความชานาญในการประกอบอาชญากรรม

หรอประกอบอาชญากรรมโดยอาศยทกษะหรอความชานาญเปนพเศษ นอกจากน� ยงเปนผท�มรายได

หลกจากการประกอบอาชญากรรม มลกษณะพเศษ 3 ประการ คอ มทกษะหรอความชานาญในการ

ประกอบอาชญากรรม มรายไดหลกจากการประกอบอาชญากรรม และมการประกอบอาชญากรรม

อยางตอเน�อง

อาชญากรอาชพ เม�อลงมอกระทาความผดแลวโอกาสพลาดจะมนอยนอกจากจะม

ทกษะและความชานาญแลว อาชญากรอาชพยงจะตองมมลเหตจงใจในการประกอบอาชญากรรม

เปนอาชพ คอ กระทาตอเน�องตดตอกนตามแตโอกาสเพ�อมงหารายได มใชกระทาไปเพราะความ

จาเปนหรอความกดดนของสภาพแวดลอมรวมท�งจะตองมการทาผดตอตอกนอยางเปนอาชพการ

ประกอบอาชญากรรมถอเปนเร�องท�ตองเส�ยงถาโชคดกได โชครายกถกจบดงน�นเม�อถกจบและถก

จาคกแลวพวกน�จะทาใจไดเพราะเตรยมตวและเตรยมใจมาแลวนอกจากน�หลายคนเคยผานการจอง

จาในเรอนจามากอนการใชชวตในเรอนจาของผตองขงเหลาน� จงมงใชเวลาใหผานไปวนๆ เพ�อรอ

การพนโทษ

2) ผตองขงท�มจตบกพรอง

ผต องขงท�มจตบกพรองและเปนผท�กระทาความผดซ� าจนถอวาเปนผตองขงท�

55 สวรรณ ใจคลองแคลว. (2546). สาเหตการกระทาความผดซ�าของผตองขงเรอนจาพเศษธนบร. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมศาสตร สาขาบรหารงานยตธรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 28.

41

กระทาความผดตดนสยเปนผตองขงท�มลกษณะพเศษอกประการหน� งกคอเปนพวกท�มความ

บกพรองทางจตดงกลาวนาไปสการประกอบอาชญากรรมซ� าซาก การท�ผตองขงประเภทน� กระทา

ความผดซ� าจงไมไดเกดจากความช�วรายในจตใจท�จะคดทาผดเพ�อหวงส�งตอบแทนทางเศรษฐกจ

ดงเชน อาชญากรอาชพ ซ� งผลจากความผดปกตทางจตดงกลาวอาจกอใหเกดการกระทาความผด

เก�ยวกบการลกทรพยซ� าซากหรอมพฤตกรรมดรายท�ทาใหเกดการกระทาความผดเก�ยวกบการฆาคน

ตายดวยวธการท�ผดปกต

3) ผตองขงท�กระทาความผดซ� าในคดเลกนอย

ผตองขงท�กระทาความผดตดนสยท�กระทาผดในคดเลกนอยน� แยกไดเปน 2 ประเภท

คอ พวกท�ทาผดในคดลกทรพยเลกนอยและพวกท�ทาผดในคดยาเสพตด พวกผตองขงท�ทาผดในคด

เลกนอยสวนใหญจะกระทาความผดในคดลกทรพยซ� งจะมโทษระยะส�น ทาใหผตองขงเหลาน� จะม

โอกาสหมนเวยนเขามาในเรอนจาอยเปนประจา ผตองขงเหลาน� จะเปนผท�มาจากครอบครวแตกแยก

หรอครอบครวท�มปญหาและมพฤตกรรมเบ�ยงเบนมาต�งแตเดกกาวราวและมพฤตกรรมซอนเรน

โดยมพฒนาการมาจากเดกเกเร หนโรงเรยน ไมชอบเรยนหนงสอ และไมประสบความสาเรจใน

ดานการศกษา และไมมทกษะหรอฝมอในการประกอบอาชพใดๆ อกท�งไมชอบท�จะทางานสจรต

หรอการทางานหนกแตชอบสบาย และหาเงนโดยการทจรตหรอลกขโมยพวกผตองขงท�กระทาผด

ตดนสย ท�กระทาความผดซ� าในคดยาเสพตด โดยเฉพาะกรณท�เปนผเสพ/ตดยาเสพตดจะมพ�นฐาน

ทางครอบครว ท�มปญหาเชนเดยวกบผตองขงท�กระทาผดตดนสยเก�ยวกบคดลกทรพยจากการท�ม

ปญหาครอบครวไดนาไปสการคบเพ�อนเลวและการตดยาเสพตด ผตองขงเหลาน� สวนใหญจะไม

สามารถหลดพนไปจากวฎจกรของยาเสพตดไปได เน�องจากปจจยทางสงคมหลายประการ เชน การ

แพรระบาดของยาเสพตดในชมชน การไมมงานทา และการขาดการยอมรบของคนรอบขางและคน

ท�วไปประกอบกบความไมเขมแขงของจตใจท�ทาใหตองกลบไปกระทาความผดข�นอก

กอตเฟสสน (Gottfredson)56 ไดทาการเปรยบเทยบอตราการกระทาผดซ� าของ

ผตองขงท�ไดรบการปลดปลอยออกมาจากเรอนจาใน 3 ลกษณะ คอ การปลอยโดยการพกการ

ลงโทษ การปลอยอยางมเง�อนไขซ� งเปนการปลอยโดยกาหนดเง�อนไขหามกระทาหรอกระทา

บางอยาง และการปลอยเม�อครบกาหนดโทษปรากฏวา อตราการกระทาซ� าของผท�ไดรบการพกการ

ลงโทษมเพยง 11% ในขณะท�อตราการกระทาผดซ� าของผท�ไดรบการปลอยอยางมเง�อนไขและผท�

ไดรบการปลดปลอยเม�อครบกาหนดโทษมถง 26% และ 32% ตามลาดบ ซ� งจากการศกษากนาจะ

แสดงวาผท�ไดรบการปลดปลอยโดยการพกการลงโทษมอตราการกระทาผดซ� านอยกวาผท�ไดรบ

การปลดปลอยแบบอ�นๆ 56 เร�องเดยวกน, หนา 29.

42

ในสวนการศกษาเก�ยวกบการกระทาผดซ� าของผไดรบการพกการลงโทษโดยตรง

โดยไมไปเปรยบเทยบกบมาตรการแบบอ�นๆ คณะกรรมการพกการลงโทษของกรงนวยอรกได

ทาการศกษาเก�ยวกบความสาเรจของผไดรบการพกการลงโทษตดตอกนเปนเวลา 5 ป พบวา 80%

ของผไดรบการพกการลงโทษจะกลบเขามาอยในเรอนจาอก และในจานวนท�กลบเขามามอย 60% ท�

กลบเขามาเพราะเหตท�กระทาความผดอาญาข�นไปใหม และอก 40% ท�เหลอกลบเขามาเพราะละเมด

กฎเกณฑเง�อนไขการคมความประพฤต โดยสรปการวจยประเมนผลท�ผานมาการพกการลงโทษไม

มผลตอการลดการกระทาผดซ� าดงน�นการจดระบบของผลสาเรจในการอบรมแกไขผกระทาผดจง

สามารถแบงออกไดเปน 4 ระดบ เพ�อท�จะช� ใหเหนถงกฎเกณฑการพจารณาการกระทาผดซ� าและ

การวดความสาเรจของการอบรมแกไข กลาวคอ

ระดบท� 1 พวกแกไขได ไดแก พวกท�ไดรบการพกการลงโทษและไดรบการ

ปลดปลอยไปแลวภายใน 1 ป ไมปรากฏวาไดกระทาผดข�นอก นอกจากน�ยงมงานทาขยนทางานและ

ไมคบหาสมาคมกบผกระทาผดอก

ระดบท� 2 พวกแกไขไดบาง ไดแก พวกท�ไมกลบเขามาในเรอนจาอก แตไมมงาน

ทาและยงคบหาสมาคมกบพวกผรายอยอก

ระดบท� 3 พวกแกไขไมไดบางสวน ไดแก พวกท�กลบเขามาในเรอนจาเน�องจาก

ละเมดกฎเกณฑของการคมความประพฤตหรอกระทาความผดอาญาในคดเลกนอยข�นอก

ระดบท� 4 พวกผกระทาความผดซ� า ไดแก พวกท�กระทาความผดอาญาข�นอก

และกลบเขามาอยในเรอนจา

การท�ผไดรบการพกการลงโทษจะสามารถปฏบตตามเง�อนไขการคมความประพฤต

และไมกระทาผดทางอาญาข�นใหมไดหรอไมน�นข�นอยกบปจจยทางสงคมหลายทางซ� งพนกงานคม

ความประพฤตไมอาจเขาไปควบคมได เชน สภาพแวดลอมทางครอบครว ฐานะทางเศรษฐกจ

สถานภาพการสมรส สขภาพกายและสขภาพจต โอกาสในการทางาน สภาพแวดลอมทางบานและ

การคบเพ�อน ซ� งเปนปจจยท�มอทธพลตอการกระทาความผดซ� า เน�องจากการกระทาความผดซ� าอาจ

เกดจากปจจยภายในสงคมดงกลาว เชน การยอมรบของสงคม ถาสงคมไมยอมรบและบบค�น ผพน

โทษหรอผถกคมประพฤตกจะกลบไปคบคาสมาคมกบพวกเดยวกน และกลบไปกระทาผดซ� าอก

2.6.2 พฤตกรรมการตดคกซ�าซาก

กอตเฟสสน (Gottfredson)57 กลาวกวา พฤตกรรมของผตดคกซ� าซากเปนลกษณะอาชญากร

ตดนสย อาชญากรประเภทน� ไดแก บคคลท�ไมสามารถจะปฏบตตนใหเขากบมาตรฐานของสงคมได

ไมเกดความเขดหลาบเม�อตองโทษแลวจะประกอบอาชญากรรมซ� าอกเม�อมโอกาส โดยไมคานงวา 57 สวรรณ ใจคลองแคลว. อางแลว เชงอรรถท� 55. หนา 30.

43

ผลท�เกดข�นน�นจะเปนผลอยางไร จะดารงชวตอยดวยการโจรกรรมไมคดเลกเวลาตองโทษก

แสรงทาตวดพอพนโทษกทาผดอกมความพอใจจะเปนอยอยางน� ซ� งถอวามความช�วรายตดอยใน

บคลกภาพ จงเรยกวาอาชญากรตดนสยหรออาชญากรท�กระทาผดซ� าไมเขดหลาบ

อาชญากรประเภทน� ปรากฏวามรางกายและจตใจเปนปกตต�งแตแรก คอ ไมมลกษณะท�

แสดงวาผดปกตซ� งมแนวโนมไปในทางช�วรายแมจะไดพจารณายอนหลงไมถงบคคลอ�นๆ

ในตระกล รวมท�งการศกษาเลาเรยนของบดามารดาดวย กไมปรากฏวาช�วรายแตกลบพบวาส�งท�

ผลกดนใหเขากลายเปนอาชญากรไปน�น เกดจากความบกพรองทางรางกายและจตใจของเขาในภายหลง

อาจเกดเพราะความจาเปนจากเหตการณบางอยางบบบงคบใหคอยๆ ประพฤตผดไปทละนอยๆ

โดยมากมกเกดข�นในวยเดก เม�อกระทาความผดหลายคร� งหลายหนเขากเกดเปนความเคยชน และ

ในชวงน� เองท�บคลกภาพของตนเองไดเปล�ยนไปกลายเปนชวตของอาชญากรอยางสมบรณต�งแต

เยาววย

กลาวโดยสรปไดวา การกระทาผดซ� าเกดจากผกระทาผด 3 ประเภท กลาวคอ ประเภทแรก

เกดจากผกระทาผดท�เปนอาชญากรอาชพ เน�องจากผกระทาความผดประเภทน�จะมรายไดหลกจาก

การประกอบอาชญากรรม มงเพ�อหารายได มใชกระทาไปเพราะความจาเปนหรอความกดดนของ

สภาพแวดลอมแตอยางใด ประเภทท�สอง คอผกระทาผดเปนผมจตบกพรอง ทาใหนาไปสการ

ประกอบอาชญากรรมซ� าซาก โดยผกระทาผดประเภทน� ไมไดกระทาอนมาจากความช�วรายในจตใจ

และประเภทสดทายคอ ผกระทาความผดในคดเลกนอย เปนตนวาพวกท�ทาผดในคดลกทรพย

เลกนอยและพวกท�ทาผดในคดยาเสพตด ซ� งสวนใหญจะเปนผท�มาจากครอบครวแตกแยกหรอ

ครอบครวท�มปญหาและมพฤตกรรมเบ�ยงเบนมาต�งแตเดก กาวราว มพฒนาการมาจากเดกเกเร

หนโรงเรยน ไมชอบเรยนหนงสอ และไมประสบความสาเรจในดานการศกษา และไมมทกษะหรอ

ฝมอในการประกอบอาชพใดๆ อกท�งไมชอบท�จะทางานสจรต หรอการทางานหนกแตชอบสบาย

และหาเงนโดยการทจรตหรอลกขโมยพวก ซ� งผกระทาผดประเภทน�หากมการนาไปบาบดฟ� นฟแลว

สามารถท�จะกลบตวเปนคนดและอยรวมกบสงคมได