บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การใชวธการสอนแบบเลอกสรร ทมผลตอการพฒนาทกษะเขยนเรยงความเชงสรางสรรค ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนดอยสะเกดวทยาคม ผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร หลกการ และทฤษฎตาง ๆ รวมทงงานวจยทเกยวของดงน 1. ความหมายและความสาคญของการเขยน

2. ความรเกยวกบเรยงความ 2.1 ความหมายของเรยงความ 2.2 องคประกอบของเรยงความ 2.3 ขนตอนการเขยนเรยงความ 2.4 ลกษณะเรยงความทด 3. ความรเกยวกบความคดสรางสรรค 3.1 ความหมายของความคดสรางสรรค 3.2 องคประกอบของความคดสรางสรรค

3.3 ทฤษฎความคดสรางสรรค 3.4 พฒนาการความคดสรางสรรค 3.5 การพฒนาและการสงเสรมการเขยนเชงสรางสรรค

3.6 วธการวดความคดสรางสรรค 3.7 แบบทดสอบความคดสรางสรรค

4. ความรเกยวกบการเขยนเรยงความเชงสรางสรรค 4.1 ความหมายของเรยงความเชงสรางสรรค 4.2 พนฐานความคดในการเขยนเรยงความเชงสรางสรรค 4.3 ลกษณะงานเขยนทแสดงความคดสรางสรรค 4.4 ลกษณะของผทเขยนเรยงความเชงสรางสรรค 5. ความรเกยวกบการจดแผนการเรยนร 5.1 ความหมายของแผนการจดการเรยนร 5.2 ความสาคญของแผนการจดการเรยนร

7

5.3 องคประกอบของแผนการจดการเรยนร 5.4 ลกษณะของแผนการจดการเรยนรทด 6. ความรเกยวของกบจตวทยาการเรยนร 6.1 ความหมายของการเรยนร 6.2 องคประกอบททาใหเกดการเรยนร 7. ความรทเกยวของกบการสอนโดยใชวธเลอกสรร 7.1 ความหมายและแนวคดของการสอนโดยใชวธเลอกสรร 7.2 หลกการเลอกสรรวธสอน 7.3 ขนตอนการสอนโดยใชวธเลอกสรร 8. งานวจยทเกยวของ ความหมายและความสาคญของการเขยน ในยคขาวสารไรพรมแดน ผคนทวโลกสามารถตดตอสอสารอยางไรขอบเขต ทาใหทราบขาวสารไดรวดเรว และไดใหความสาคญของภาษาเพอการสอสารเปนอยางมาก โดยเฉพาะภาษาเขยน เพราะเปนหนงในทกษะสาคญในการถายทอดขาวสาร ความร ความเจรญกาวหนา ทางวทยาการและเทคโนโลยใหม ๆ ทเกยวพนกบการดารงชวตของมนษย การสอสารกนดวยภาษาเขยนชวยใหผรบสารและผสงสาร สามารถตดตอสอสารกนไดอยางละเอยด เกดความเขาใจถกตองดวยกนทงสองฝาย ทงน เพราะผสงสารสามารถคด เรยบเรยงภาษาเขยน ทใชสอสารอยางรอบคอบ สวนผรบสารสามารถรบสารไดอยางรวดเรว ดงนน สภทรา อกษรานเคราะห (2532, หนา 44) กลาววา การเขยนเปนกระบวนการทมความสมพนธเกยวของกบความคด ผเขยนจะตองรวบรวมขอมล เลอกสรรสงทตนตองการถายทอดความคด นามาเรยบเรยงเปนตวอกษร โดยใชขอมลทางดานกลไกของการเขยน เชน การเขยนลายมอ การสะกดคา เครองหมายวรรคตอน กฎเกณฑทางไวยากรณ ตลอดจนความสมพนธของเนอความทเขยน สวนเสนย วลาวรรณ (2544, หนา 156 -159) กลาววา การเขยนคอการถายทอดความร ความคด และประสบการณตาง ๆ ไปสผอนโดยใชตวอกษรเปนเครองมอในการถายทอด สอดคลองกบ วไลลกษณ บญเคลอบ (2553, เวบไซด) ใหความหมายการเขยนวา เปนการถายทอดความคด ความตองการของบคคลในรปสญลกษณ คอตวอกษร เพอสอความหมายใหผอนเขาใจ สวน เกรยงศกด รตนะรตน (2550, เวปไซด) มความเหนตรงกบศนยการศกษานอกโรงเรยนภาคตะวนออก เฉยงเหนอ (2550, เวปไซด) สรปไดวา การเขยนเปนการใชความสามารถทางภาษา การกรอกขอมลเพอบนทก ความคด อารมณ ไปสผอานเพอกอใหเกดความเขาใจตามทผเขยนตองการ

8

สรปไดวา การเขยนหมายถง การถายทอดความร ความคด ความรสกโดยใชตวอกษรเปนเครองมอในการสอสาร Ducan (1985) ไดใหความสาคญของ การเขยนเปนทกษะทสาคญทใชในชวตประจาวนเพราะเปนทกษะการสอสารทสามารถผลตขอมลหรอขอความไดสละสลวยมากกวาทกษะการพด เพราะผเขยนสามารถใชเวลาในการคนหา สรางและเรยบเรยงขอมลไดนานกวา ทกษะการพด และยงตรวจทานแกไขขอความไดอกดวย สวน Hartfield (1985) ไดตระหนกถงความสาคญของการเขยนเชนกน โดยกลาววาในกรณทผสงสารกบผรบสารไมสามารถสนทนาโตตอบกนไดโดยตรง การเขยนจงมบทบาทในการสอสารทมประสทธภาพยง อนง พนรตน แสงหนม (2540, หนา 15) ไดกลาววา การเขยนเปนทกษะเชงผลต (Productive skill) กลาวคอผเขยนจะตองแสดงความสามารถในการสอภาษาออกมาดวยการเขยนเปนลายลกษณอกษร เพอใหสามารถสอความหมายใหผอนเขาใจได ทงน Huang (1993) ไดเลงเหนความสาคญและความจาเปนของการสอนเขยนในชนเรยนเชนกน โดยไดเสนอเหตผลสนบสนนดงน คอ ชวยใหผเรยนจดจาในสงทตนไดยนและไดอานจากบทเรยน การเรยนภาษาทด ควรเรยนดวยกจกรรมเชงทกษสมพนธ คอ มทงการฟง การพด การอาน และการเขยน การเรยน การฝกพด ถามากเกนไปทาใหบทเรยนนาเบอ ดงนนการเปลยนกจกรรมเปนการเขยนชวยใหครและนกเรยนไดรบความสนกสนานยงขน การเรยนพดการฝกพด ถามากเกนไป ทาใหครเหนดเหนอยตอการคมชนเรยนทมจานวนนกเรยนมาก เพราะการเรยนพดกอใหเกดเสยงดงรบกวนชนเรยนอน การเขยนชวยใหผเรยนสมผสกบภาษาเปาหมายมากขน การเขยนเปนเครองมอ ทดสอบทางภาษาทมประโยชน และถาเปนไปไดควรทดสอบดวยการพดของนกเรยนทกคน แตเปนสงยากลาบาก วไลลกษณ บญเคลอบ (2553, เวบไซด) ใหความสาคญของการเขยนทแตกตาง ออกไปวา เปนการระบายอารมณ เปนการถายทอดวฒนธรรม เครองมอพฒนาสตปญญา สนองความตองการของมนษย เปนการพฒนาตนเอง และแสดงออกซงภมปญญา สวนรตนา มหากศล (2540, หนา 23) ไดย าถงความสาคญของการเขยนไววา การเขยน เปนทกษะสาคญและเออประโยชน ตอผเรยนมาก ชวยเสรมใหผเรยนไดนาความรอน ๆในวชาภาษาไทย มาใช เชน การจดโนตขณะทฟง หรอการเขยนสรปเรองทอาน นอกจากนการเขยนทาใหผเรยนไดฝกการคดอยางเปนระบบและสรางสรรค เพอถายทอดประสบการณความนกคดและจนตนาการ ซงมประโยชนและมคณคาอยางยงตอการเรยนรและพฒนาทางภาษา หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา (2544, หนา 8) ไดกลาววาการเขยนเปนทกษะทสาคญยงทกษะหนง เพราะการเขยนชวยใหสามารถตดตอสอสาร กบผอนไดรวมทงสามารถจดบนทกสงตาง ๆ ไดแก ขอมลทเรยนมาและสามารถถายทอดความรของตนใหผอนทราบได

9

ดงนนจงสรปไดวา การเขยนเปนทกษะทมความสาคญในการเกบขอมล การบนทก การพฒนาดานตาง ๆ ชวยในการสอสารกรณทไมสามารถสอสารดานอน การแสดงออกดานตาง ๆ เชน ความตองการ การถายทอดมรดก ภมปญญา ความคด และเปนการระบายอารมณ

ความรเกยวกบเรยงความ

ความหมายของเรยงความ พจนานกรมฉบบราชบญฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (2546, หนา 468) อธบายความหมาย

ของเรยงความวา (น.) เรองทนาขอความตาง ๆ มาแตงเรยบเรยงขน (ก.) นาขอความตาง ๆ มาแตงเรยบเรยงใหเปนเรองราว แตงหนงสอทใชพด เขยนกนเปนสามญตางจากลกษณะทแตงเปน รอยกรอง สวนเสนย วลาวรรณ (2547, หนา 134) ใหความหมายของเรยงความวา เปนขอความหลายยอหนาซงประกอบดวยชอเรอง และมขอความบรรยายหรออธบายขยายความภายในขอบเขตของชอเรอง เครงครดในการแบงยอหนาคานา ยอหนาเนอเรอง ยอหนาสรป และตองใชภาษาระดบทางการ สวนไอเดยซต (2550, เวปไซต) มความเหนแตกตางไป คอ เรยงความเปนการนาเอาคามาประกอบแตงเปนเรองราว อาจจะใชวธการเขยนหรอการพดกได การเขยนจดหมาย รายงาน ตอบคาถาม ขาว บทความ ฯลฯ ตองอาศยเรยงความเปนพนฐานทงสน

จากขอความเรยงความคอ การนาคามาเรยบเรยงเปนขอความ เรองราว มงถายทอด ความร เรองราว ความคด และทศนคตในเรองใดเรองหนง มการบรรยายขยายความภายในขอบเขตชอเรอง มการใชคาสละสลวย ใชภาษาระดบทางการ

องคประกอบของเรยงความ เรยงความเปนงานเขยนทมรปแบบทชดเจน การเขยนเรยงความทสมบรณถกตอง

ควรมองคประกอบทสาคญ ครบถวน ดงท เสนย วลาวรรณ สระ ดามาพงษ และชยรตน ศรแกว (2544, หนา 101) ซงสอดคลองกบแนวคดของศรวไล พลมณ นราวลย พลพพฒน และสมร เจนจจะ (2544, หนา 10) ไดกลาวถงองคประกอบและแนวการเขยนเรองความสรปไดดงน คานาเปนการเขยนเกรนนาเขาสเรอง หรอสวนชกจงใจใหผอานตดตามอานตอไป การเขยนคานานบวามความสาคญและถอไดวาเปนการเขยนทยากทสด เพราะเปนการเรมตนความคดทจะเขยนและตองพยายามเขยนใหดทสด ซงบางทอาจตองเสยเวลาคดเปนเวลานานกวาทจะเขยนลงไป แตถารจกวธการเขยนคานากจะชวยตดความยงยากและประหยดเวลาไดมากซงการเขยนคานานนตองเขยนใหเราความสนใจของผอาน อาจเปนการตงคาถาม ปรชญาชวนคด คาคม บทรอยกรอง สภาษตคาพงเพย คาจากดความหรอเรองแปลก ๆ ทนาตนเตนมากลาวนาโดยใชภาษาทกระชบรดกม

10

ถอยคาสละสลวยไดใจความ เนอเรองหรอเนอความ เปนสาระสาคญของเรองทผเขยนแสดงความร ความคดอยางกวางขวางหรอประสบการณตามหวเรองทจะเขยน ซงการเขยนเรยงความ ใหมสาระนาอานนนตองประกอบดวยขอเทจจรง รายละเอยด และความคดเหนซงเราเอามาจาก ประสบการณและการสงเกต โดยมรายละเอยดครอบคลมเนอเรองทงหมด มการลาดบความด เขยนทกสวนทกตอนของเรองสมพนธกนตลอด รจกเนน ในสวนทสาคญมความชดเจนแจมเจง ถกตองมเหตผลนาเชอถอและการเขยนเนอเรองควรแบงเปนยอหนา ๆ แตละยอหนาแสดงออกถงความคดเดยวมความสมพนธกนภายในยอหนาโดยใชภาษาทสานวนด สรปหรอลงทาย เปนการสรปความคดหรอการนาเอาขอความสาคญมากลาวย าใหเดนชด การเขยนสรปอาจจะเปนการฝาก ขอความประทบใจหรอใหขอคดแกผอาน การยกคาคม คาขวญ สภาษต บทรอยกรอง ขอเสนอแนะการวงวอนขอรอง โดยภาษาทใชกะทดรดและชดเจน สรปองคประกอบของเรยงความไดแกคานา เนอเรอง สรป การเขยนคานาตองเขยน ใหนาสนใจ อาจเปนการตงคาถาม ปรชญา คาคม รอยกรอง อาจเปนการตงคาถาม ปรชญา คาคม รอยกรอง เนอเรองตองแบงเปนยอหนา ขยายความใหอยในขอบเขตชอเรอง แตละยอหนา มความสมพนธกน สวนการสรป เปนการนาความสาคญตงแตตนเรองมากลาว มการทงทาย ขอความประทบใจหรอใหขอคดแกผอาน

ขนตอนการเขยนเรยงความ เมอไดศกษาองคประกอบของการเขยนเรยงความแลวผเขยนจะตองเลอกเรอง และ

ประเภทของเรองทจะเขยน แลวจงวางโครงเรอง และเขยนตามขนตอนคอ การเลอกเรองควรเลอกเรองใกลตว เรองทตนเองถนดและมประสบการณ หรอเรองราวทกาลงเปนทสนใจ โดยคานงถงกลมผอาน ความแปลกใหม ทนสมย นอกจากนยงตองคานงถงเรองทจะเขยน โดยคานงถง จดมงหมายในการเขยนวา เปนการถายทอดความร ความเขาใจ หรอโนมนาวใจ ณภทร เทพพรรธนะ (2541, หนา 147 – 149) กลาววาเรยงความประกอบดวยขนตอนใหญ ๆ 3 ขนตอนไดแก

1. การเลอกเรอง ผเขยนตองเลอกเรองทตวเองสนใจและมประโยชนตอผอาน เปนเรองทตนเองมประสบการณหรอมความรเปนอยางด เพอทจะถายทอดเรองราวไดชดเจน สมบรณและถกตอง หากไมมประสบการณหรอความรเกยวกบเรองทเขยนโดยตรง กสามารถ เกบรวบรวมขอมลกอนทจะลงมอเขยนได

2. การวางโครงเรอง เมอเลอกเรองไดแลวขนตอนตอมาคอ การวางโครงเรอง หมายถง การกาหนดขอบเขตและขนตอนเพอเปนแนวทางสาหรบการเขยนเรองราวไดอยางมเอกภาพและตอเนอง การวางโครงเรองควรมขนตอนดงน

11

2.1 รวบรวมความร ความคด คอ การรวบรวมความร ความคดเกยวกบเรองทจะ เขยน ความรความคดดงกลาวอาจไดจากการคนควาขอมล เอกสาร การสอบถามหรอการสมภาษณ

2.2 การเลอกสรรความร ความคด คอ การนาความร ความคดทรวบรวมไวมา เลอกสรรเฉพาะหวขอทเกยวกบเรองทจะเขยน สวนหวขอทไมเกยวใหตดทง

2.3 การจดลาดบความร ความคด คอ การขยายความร ความคดทเลอกสรรมาจด ลาดบใหเหมาะสม โดยอาจจะเรยงลาดบตามเวลา ตามเหตและผล หรอตามความสาคญของเรอง

2.4 การขยายความรความคด คอ การขยายความรความคดในสวนของหวขอใหญ ใหรายละเอยดดวยการกาหนดเปนหวขอรองและหวขอยอย 3. การลงมอเขยนเรยงความ ควรปฏบตตามโครงเรองทวางไว คอ เรมจากการเขยนคานา การเขยนเนอเรอง และการเขยนคาลงทาย สวนศรวไล พลมณ นราวลย พลพพฒน และสมร เจนจจะ (2544, หนา 13) ไดเสนอขนตอนการเขยนเรยงความดงน

1. การเลอกเรอง 2. การกาหนดขอบเขตและวตถประสงคในการเขยน 3. การเขยนโครงเรอง 4. การแสวงหาความรและการรวบรวมความร 5. การเรยบเรยงเรอง 6. การตรวจทานและแกไข

การเลอกเรอง เปนขนตอนแรกของการเขยน ตองเขาใจและกาหนดประเดนของเรอง ใหชดเจน ควรเลอกเรองทมความรหรอประสบการณอยบาง ทงนหากมความสนใจ มความถนด และเปนเรองทแปลกใหมกจะทาใหนาสนใจและนาตดตาม การกาหนดขอบเขตและวตถประสงคในการเขยน ควรพจารณาใหเหมาะสมกบเวลา จานวนหนา ผอาน และขอมล มจดมงหมายชดเจนวาตองการเขยนเพอเลาเหตการณหรอประสบการณ ตองเขยนอธบายวธทาหรอแนะนาใหปฏบตตามสงใดสงหนง การเขยนโครงเรอง เปนขนตอนทสาคญขนตอนหนง หมายถง การวางเคาโครงเรองอนเปนความคดสาคญของเรองทจะเขยน การเขยนโครงเรองไวอยางดจะเปนแนวทางในการเขยนใหงานสมบรณมคณภาพ การเขยนเรยงความนยมเขยนโครงเรองเปนประเภทประโยค เพราะแตละประโยคกคอ ประโยคใจความสาคญของแตละยอหนา ทาใหขยายความประโยคใจความสาคญได การแสวงหาและรวบรวมความร ควรมความรและความคดทกวางขวางโดยการคนควาหาความรจากแหลงความรตาง ๆ เชน หนงสอพมพ เอกสาร หรอสอสงพมพ การสมภาษณ

12

ผร ผชานาญ หรอจากการสนทนากบบคคลทวไป เพอแลกเปลยนความรและความคดเหน การบนทกเหตการณเรองราวตาง ๆ กจะชวยใหไดขอมลทกาวหนาทนสมยและรวดเรว การเรยบเรยงเรอง เรยบเรยงเรองตามเนอหาทวางไว ถาเขยนเรองอะไรกจะตองพจารณาวาจะใชโวหารประเภทใด ในการเขยน โดยเลอกใหเหมาะสมกบแตละเนอเรองหรอแตละยอหนา การตรวจทานแกไข และ เมอเขยนเสรจแลวควรตรวจทานแกไขอกครงเพอใหเรองทเขยนสมบรณ รวมทงพจารณาตรวจทาน การใชถอยคาภาษาใหชดเจน แจมแจง เพอการสอสารไปยงผอานไดอยางมประสทธภาพ จากขอความขางตนการเขยนเรยงความมขนตอนสาคญ คอ การเลอกเรอง หมายถง การเลอกเรองวาจะเขยนอะไร ซงเรองทจะเขยนนนเปนเรองทผเขยนมความร มประสบการณ หรอมแหลงขอมลเพยงพอ การวางโครงเรอง หมายถง การกาหนดหวขอทจะเขยน ซงอาจเปนวล หรอประโยคกได การรวบรวมขอมล หมายถง การคนควาขอมลจากการอานหนงสอ ฟงขาว การสมภาษณเกยวกบเรองทจะเขยน การลงมอเขยน หมายถง การเขยนเรยงความโดยเรยบเรยงเนอหาตามโครงเรองทเขยวไว และการตรวจทานแกไข หมายถง การอานงานเขยนอกครง เพอตรวจขอผดพลาดดานความถกตองของคาศพทและการเรยบเรยงความคด

ลกษณะเรยงความทด การเขยนเรยงความตองอาศยความสามารถและความรในการเขยน เพอถายทอดความคดออกมาเปนภาษาทสละสลวย เขาใจงาย ชดเจน เสนย วลาวรรณ (2544, หนา 56) ใหความหมายของลกษณะเรยงความทดทสอดคลองกบแนวคดของจไรรตน ลกษณะศร (2540, หนา 212) ดงน เอกภาพ หมายถง ความเปนอนหนงอนเดยวกน มใจความและความมงหมายอนสาคญแตเพยงอยางเดยว เนอหาเกยวของกบความมงหมายทตงไว และเรยงความมเอกภาพหรอไมนนขนอยกบการวางโครงเรอง นอกจากนการเขยนยอหนาซงเปนสวนหนงของเรยงความกตองมเอกภาพดวย สมพนธภาพ หมายถง เนอหาทเขยนจะตองมความสมพนธตอเนองกนตลอดทงเรองและในแตละยอหนาตองมความสมพนธกนไมขาดตอน ชดเจน ไมคลมเครอ โดยความสมพนธตอเนองดงกลาวเกดจากการลาดบความคดทด การเรยบเรยง ยอหนาอยางมระเบยบ รวมทง การลาดบประโยคอยางตอเนอง และมคาเชอมทเหมาะสมถกตอง สารตภาพ หมายถง เนอหาสาระมความสมบรณตลอดทงเรอง มขอมลแหงความจรงและขอมลนนสามารถสอความไดชดเจน มความสมบรณแหงเนอความตามหวเรอง ซงความสมบรณนนเกดจากการวางโครงเรองทด การเขยนยอหนาทมประโยคใจความสาคญ เดนชด มประโยคขยายทเนนเนอหาสาคญของเรองทชดเจน แตในขณะเดยวกนภาษาทใชตองไมวกวนยดยาว ลกษณะเรยงความทดหมายถง เนอเรองทเขยนมงไปยงเรองเดยวกน แตละยอหนา ตองมความสมพนธตอเนองกน มความสมบรณทงขอมลและเนอหา

13

ความรเกยวกบความคดสรางสรรค ความหมายของความคดสรางสรรค

มผใหความหมายของความคดสรางสรรค พอสรปไดดงน Torrance ไดใหความหมายของความคดสรางสรรควา ความคดสรางสรรค คอ ปรากฏการณทเกดขนโดยไมมขอบเขตจากด บคคลสามารถมความคดสรางสรรคไดหลายแบบ และผลของความคดสรางสรรคทเกดขนนนมมากมายไมมขอจากดเชนกน สวน Guilford ใหความหมายพอสรปไดวา ความคดสรางสรรคเปนเรองของความคลอง (Fluency) ความยดหยน (Flexibility) และความคดรเรม (Originaly) สมศกด ภวภาดาวรรธน (2544, หนา 1) และ กรมวชาการ (2546, หนา 2) ไดใหความหมายของความคดสรางสรรคสรปไดวา เปนความสามารถในการมองเหนความสมพนธของสงตาง ๆ โดยมสงเราเปนตวกระตน ทาใหเกดความคดใหมทมความตอเนองกนไปและความคดสรางสรรคนประกอบดวยความคลองในการคด ความคดยดหยน และความคดทเปนของตนเองโยเฉพาะความคดรเรม ความคดสรางสรรคเปนเรองทสลบซบซอน ยากแกการใหคาจากดความทแนนอนตายตว ถาพจารณาในเชงผลงาน ผลงานนนตองเปนผลงาน ทแปลกใหม และมคณคา กลาวคอสามารถนาไปใชได มคนยอมรบ แตถาพจารณาความคดสรางสรรคเชงกระบวนการ คอการเชอมโยงความสมพนธ ของสงของ หรอความคดทมความแตกตางกนมาก เขาดวยกน ถาพจารณาความคดสรางสรรคเชงบคคลนน บคคลนนตองเปนคน ทมความแปลก เปนตวของตวเอง เปนผมความคลอง ความยดหยน และสามารถใหรายละเอยดในความคดนน ๆ ได สรปความหมายของความคดสรางสรรค คอ ความสามารถของมนษยในการคดหลายทศทาง หลายแงมม เปนกระบวนการนาไปสผลงานจนตนาการทเปนตวของตวเอง ซงสามารถแสดงออกไดหลากหลาย นาไปสการผลต คดคน การใชประโยชนมากมายไมมขอจากด

องคประกอบของความคดสรางสรรค กรมวชาการ (2546, หนา 8-10) และอาร พนธมณ (2542, หนา 34 – 39) ใหความหมายขององคประกอบความคดสรางสรรคสอดคลองกนดงน ความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทสามารถใชในการแกปญหา หรอประยกตใชกบงานไดหลายชนดโดยการคดทกวางไกลหลายทศทาง หรอทเรยกวาการคดแบบอเนกนยประกอบดวย 1. ความคดรเรม (Originality) หมายถง ความคดทมลกษณะทแปลกใหม ตางไปจากความคดธรรมดา เปนลกษณะทเกดขนครงแรก เปนความคดรเรม อาจเกดจากการนาความรเดมมาดดแปลงและประยกตใชใหเกดเปนสงใหม เชน การประดษฐเครองบนไดสาเรจกไดแนวคดมาจากการทาเครองรอน เปนตน ความคดรเรม จงเปนลกษณะความคดทเกดขนเปนครงแรก

14

เปนความคดทแปลกใหมแตกตางจากความคดเดมและอาจไมเคยมใครนก หรอคดมากอน ความคดรเรมจาเปนตองอาศยลกษณะการกลาคด กลาลอง เพอทดสอบความคดของตน ตองอาศยความคดจนตนาการหรอ การประยกตจนตนาการและหาทางทาใหเกดผลงาน 2. ความคลองแคลวในการคด (Fluency) หมายถง ความสมารถของบคคลในการคดหาคาตอบทไมซ ากนในเรองเดยวกน ไดปรมาณมากในเวลาทจากด ความคดคลองแคลวดานถอยคา (Word Fluency) เปนความสามารถในการใชถอยคาอยางคลองแคลว ความคดคลองแคลวในดานการโยงสมพนธ (Associational Fluency) เปนความสมารถคดหาคาตอบทเหมอนกนหรอคลายกนใหมากทสด คดคลองแคลวดานการแสดงออก (Expressional Fluency) เปนความสามารถในการ เรยงรอยถอยคาออกมาเปนประโยคทตองการใหไดมากทสด ความคดคลองแคลวดานการคด (Ideational Fluency) เปนความสามารถทคดสงทตองการภายในเวลาทกาหนด เชน ใหคดหาประโยชนของกอนอฐมาใหไดมากทสดภายในเวลาทกาหนดอาจจะเปน 5 หรอ 10 นาท เปนตน 3. ความคดยดหยนในการคด (Flexibility) หมายถงความสามารถของบคคลในการคดหาคาตอบ ไดหลายประเภท หลายทศทางแบงออกเปน ความคดยดหยนทเกดขนทนท (Spontaneous Flexibility) เปนความสามารถทจะคดหลายอยาง อยางอสระ คนทมความคดยดหยนในดานน จะคดไดวาประโยชนของกอนหนมหลายอยาง ในขณะทคนทไมมความคดสรางสรรคจะคดเพยงอยางเดยวหรอสองอยางเทานน ความคลองแคลวในการคด มความสาคญตอการแกปญหาเพราะในการแกปญหา ใชความคดยดหยนทางดานความคดดดแปลง (Adaptive Flexibility) เปนความสามารถคดดดแปลงจากสงหนงเปนหลายสง ซงเปนประโยชนตอการแกปญหา คนทมความคดยดหยนจะคดไมซากน ตวอยางเชน ในเวลา 5 นาท ทานลองคดสวาทานสามารถใช ใบลอตเตอรทาอะไรไดบาง คาตอบคอ กระบง กระจาด ตะกรา กลองดนสอ เปล เตยงนอน กรอบรป เปนตน 4. ความคดละเอยดลออ (Elaboration) หมายถงความสามารถในการขยายความคดหลกใหไดความหมายสมบรณยงขน เปนคณลกษณะทจาเปนในการสรางผลงานทมความแปลกใหม พฒนาการความคดละเอยดลออนนขนอยกบ อาย ถาเดกทอายมากจะมความสามารถทางดานการคดมากกวาเดกอายนอย สวนเพศ กมสวนเกยวของเพราะเพศหญงจะมความสามารถในการคดละเอยดลออมากกวาเพศชาย และความชางสงเกต เพราะเดกทมความสามารถในการสงเกตสงจะมความสามารถทางการคดละเอยดลออสงดวย นอกจากน สรศกด หลาบมาลา (2545, หนา 38 -39) ไดกลาวถงองคประกอบของความคดสรางสรรควา ความคดสรางสรรคอนเกดจากความสามารถ 3 ประการ ไดแก ความสามารถในการสงเคราะห (Synthetic Ability) คอ ความสามารถ ทจะคดอะไรไดมากกวาสงทเหนอยเปนปกต คดอะไรใหม ๆ ความสามารถในการคดวเคราะห

15

(Analytical Ability) คอความสามารถในการคดแยกแยะออกเปนสวน ๆ และสดทาย คอ ความสามารถ ในการปฏบต ซงนาไปสการเปลยนความคดเชงนามธรรมใหเปนรปธรรมนนเอง สรปความคดสรางสรรค ผเขยนตองคานงถงองคประกอบของความคดสรางสรรคครบถวนแลว กจะสามารถทาใหงานเขยนนาสนใจ เพราะมการใชภาษาทเหมาะสม หลากหลาย แปลกใหม ทาใหงานเขยนมคณภาพและมคณคามากขน

ทฤษฎความคดสรางสรรค วนช สดารตน (2547, หนา 200 - 204) กลาวถงทฤษฎความคดสรางสรรคของ Torrance วา ความคดสรางสรรคเปนกระบวนการของความรสกไวตอปญหาหรอสงทบกพรองขาดหายไป แลวจงรวบรวมความคดหรอตงเปนสมมตฐานทาการทดสอบสมมตฐาน และเผยแพรสงทไดจาก การทดสอบสมมตฐานนน ซงแบงเปนขน ๆ ไดดงน ขนท 1 การพบความจรง (Fact – Finding) ในขนนเรมตงแตความรสกกงวล มความสบสน วนวาย เกดขนในจตใจ แตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และหาขอมลพจารณาดวาความยงยาก วนวาย สบสน หรอสงททาใหกงวลใจนนคออะไร ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem – Finding) ขนนเกดตอจากขนท 1 เมอไดพจารณาโดยรอบคอบแลว จงเขาใจและสรปวา ความสบสนวนวายนนกคอ การเกดปญหานนเอง ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea – Finding) ขนนตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขนกจะพยายามคดและตงสมมตฐาน และรวบรวมขอมลตาง ๆ เพอนาไปใชในการทดสอบสมมตฐานในขนท 3 ขนท 4 การคนพบปญหา (Solution – Finding) ในขนนจะพบคาตอบจากการทดสอบสมมตฐานในขนท 3 ขนท 5 ยอมรบผลจากการคนพบ (Acceptance – finding) ขนนเปน การยอมรบคาตอบทไดจากการพสจนเรยบรอยแลวานาจะแกปญหาใหสาเรจไดอยางไร แตตอจากจดนการแกปญหาหรอการคนพบยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะนาไปสหนทางทจะทาใหเกดแนวคดหรอสงใหมตอไปทเรยกวา New Challent สวนทศนา แขมมณ (2544 : 48-49) กลาวถงทฤษฎของ Herbart วาเปนทฤษฎของกลมทเนนการรบรและการเชอมโยงความคด (Apperception หรอ Herbartianism) Herbart เชอวา การสอนควรเรมจากการทบทวนความรเดมของผเรยนเสยกอนแลวจงเสนอความรใหมตอไป ควรจะชวยใหผเรยนสรางความสมพนธระหวางความรเดมกบความรใหม จนไดขอสรปทตองการ แลวจงใหผเรยนนาขอสรปทไดไปประยกตใชกบปญหาหรอสถานการณใหม ๆ หลกการจดการศกษา/การสอนโดยดาเนนการตาม 5 ขนตอนของ Herbart จะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดดและรวดเรว ขนตอนดงกลาว คอ ขนเตรยมการ หรอขนนา (preparation) ไดแก การเราความสนใจของผเรยนและการทบทวนความรเดม ขนเสนอ (presentation) ไดแก การเสนอความรใหม ขนการสมพนธความรเดมกบความรใหม (comparison and abstraction) ไดแก การขยายความรเดมใหกวางออกไป โดยสมพนธความรเดมกบความรใหม

16

ดวยวธการตาง ๆ เชน การเปรยบเทยบ การผสมผสาน ฯลฯ ทาใหไดขอเทจจรงใหมทสมพนธกบประสบการณเดม ขนสรป (generalization) ไดแก การสรปการเรยนรเปนหลกการหรอกฎตาง ๆ ทจะสามารถจะนาไปประยกตใชกบปญหาหรอสถานการณอน ๆ ตอไป ขนประยกตใช (application) ไดแก การใหผเรยนนาขอสรปหรอการเรยนรทไดไปใช ในการแกปญหาในสถานการณใหม ๆ ทไมเหมอนเดม สวนทฤษฎโครงสรางทางสตปญญาของ Guiford (Guiford) เจ. พ. กลฟอรด นกจตวทยาชาวอเมรกา เปนผเชยวชาญในจตวทยา เคยสอนในมหาวทยาลยตาง ๆ หลายแหง คอ มหาวทยาลยแคนซส มหาวทยาลยเนบราสกาและมหาวทยาลยเซาเทรนแคลฟอรเนย ผลงานของ Guiford ซงเปนทยอมรบกนมากอนกคอการสรางแบบวดบคลกภาพทมลกษณะซบซอน โดยวธการวเคราะหตวประกอบ ทาใหการทาความเขาใจเรองบคลกภาพของมนษยมความชดเจนและสมบรณยงขน ในป ค.ศ. 1950 Guiford ไดเสนอทฤษฎเกยวกบโครงสรางของสตปญญาขนมาใหมคอเปนรปแบบจาลองสามมต โดยทแตละมตมการทางานรวมกนและความคดสรางสรรคกเปนสวนหนงขององคประกอบน มตทงสามททางานรวมกนคอ วธการคดเนอหา และผลของการคด โดยมรายละเอยดขององคประกอบแตละมตดงตอไปน มตดานการคด หมายถง มตทแสดงลกษณะกระบวนการปฏบตหรอกระบวนการคดของสมอง แบงออกตามลาดบได 5 ลกษณะ ดงน 1. การรการเขาใจ หมายถงความสามารถในการตความของสมองเมอเหนสงเราแลว เกดการรบร เขาใจในสงนน และบอกไดวาเปนอะไร เชน เมอเหนของเดกเลนรปรางกลม ทาดวยยางผวเรยบ กบอกไดวาเปนลกบอลเปนตน 2. การจา หมายถง ความสามารถในการเกบสะสมความร และขอมลตาง ๆ ไวได และสามารถระลกไดเมอตองการ เชน การจาสตรคณ การจาหมายเลขประจาตว เปนตน 3. การคดแบบอเนกนย หรอ ความคดกระจาย หมายถง ความสามารถในการคดตอบสนองตอสงเราไดหลายรปแบบหลายแงมมแตกตางกนไป เชน ไมไผใชทาอะไรไดบาง ใหบอกมาใหมากทสด ผทคดไดมาก แปลก มเหตผล คอ ผทมความคดอเนกนย หรอมความคดสรางสรรคนนเอง 4. การคดแบบเอกนย หรอความคดรวม หมายถง ความสามารถในการคดหาคาตอบทดทสดจากขอมลหรอสงเราทกาหนด และคาตอบทถกตองกมเพยงคาตอบเดยว 5. การประเมนคา หมายถง ความสามารถของมนษยในการพจารณาตดสนหรอประเมนคาสงตาง ๆ ไดถกตอง ด สมเหตสมผล และเปนไปตามกฎเกณฑตาง ๆ

17

ภาพท 1 แสดงโครงสรางความคดสรางสรรคของ Guiford ตามความคดของ Guiford นน ความคดสรางสรรคเปนองคประกอบสวนหนงของสตปญญา โดยสวนทสาคญทสดคอ องคประกอบของมตดานวธการคดทเรยกวา ความคดแบบอเนกนย เมอนาความคดแบบอเนกนยไปสรางความสมพนธกบองคประกอบในมตดานเนอหากบมตดานผลของการคด

18

ภาพท 2 แสดงมตวธการคดแบบอเนกนย 1. หนวย หมายถง สงยอยทสดของสงตาง ๆ ทมคณลกษณะเฉพาะตว และแตกตางไปจากสงอน ๆ เชน สนข บาน เกาอ เปนตน 2. จาพวก หมายถง ประเภทหรอจาพวก หรอกลมของหนวยทมคณสมบตหรอลกษณะรวมกน เชน สตวเลยงลกดวยนม เชน แมว ชาง สนข วว ควาย เปนตน หรอ ประเภทผลไม เชน มะมวง ลาไย ลนจ เปนตน 3. ความสมพนธ หมายถง ผลของการเชอมโยงความคดเดยว หรอหลายประเภทเขาดวยกน โดยอาศยลกษณะบางประการเปนเกณฑ ความสมพนธนอาจจะอยในรปหนวยกบหนวย จาพวกกบจาพวก หรอระบบกบระบบกได เชน ปลาคกบนา เสอคกบปา เปนตน 4. ระบบ หมายถง การเชอมโยงของสงเรา โดยอาศยกฎเกณฑหรอระบบแบบแผน เชน เลขชด 1 3 5 7 9 11 เปนระบบเลขค และ 2 4 6 8 10 เปนระบบเลขค เปนตน 5. การแปลงรป หมายถง การเปลยนแปลง ปรบปรง ดดแปลง ตความ ขยายความ ใหนยามใหม หรอการจดองคประกอบของสงเราหรอขอมลออกมาในรปใหม เชน การเปลยนรปสเหลยมใหเปนเสนตรง เปนตน

19

6. การประยกต หมายถง การคาดคะเน หรอ การทานายจากขอมลทกาหนดให เชน เมอเหนภาพดวงประทปทาใหคาดคะเนไปวา หมายถง ธรรมะ หรอพระพทธเจาหรอความเขาใจ ในการนาขอมลไปใชขยายความเพอการพยากรณหรอคาดคะเนโดยอาศยหลกเหตผล เมอนาองคประกอบทง 24 เซลล ทเปนตนกาเนดของความคดสรางสรรคไปสรางเปนแบบทดสอบสาหรบวดความคดสรางสรรคทาใหสามารถสรางแบบทดสอบไดเปนจานวนมาก ซงปจจบนนมผนาหลกวธการของ Guiford ไปใชเปนแนวทางในการศกษาความคดสรางสรรคกนอยางกวางขวางไดแก 1. ความคดคลองแคลว หมายถง ความสามารถในการคดตอบสนองตอสงเราใหไดมากทสดเทาทจะมากได หรอความสามารถคดหาคาตอบทเดนชดและตรงประเดนมากทสด ซงนบปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกนพดงายๆ คอมองในแงปรมาณของผลงาน เชน ถาถามวา อะไรเอยทขนตนดวย คาวา “แม” เดกคนหนงอาจตอบได 9 คา อกคนหนงอาจตอบได 20 คา ในเวลาจากด เดกทพดได 20 คา ถอวามความคลองตวกวา คนทได 9 คา พอแมควรกระตน โดยการใชคาถามทใชเวลาจากดใหจบเรว ๆ โดยเนนปรมาณใหมากทสด เรวทสดไปพรอม ๆ กน 2. ความคดยดหยน หมายถง ความสามารถในการปรบสภาพของความคดใน สถานการณตาง ๆ ได ความคดยดหยนเนนในเรองของปรมาณทเปนประเภทใหญ ๆ ของความคดแบบคลองแคลว เปนตวเสรมและเพมคณภาพของความคดคลองแคลวใหมากขนดวยการจดเปนหมวดหมและมหลกเกณฑยงขน เชน ถามคาทขนตนดวยคาวาแม มอะไรบาง เดกทตอบ 9 คา แตมความคดหลายทศทางอาจตอบวา แมนา แมแรง แมกก แมเลยง แมมด แมพมพ แมยก แมเหลก และแมสาย สวนเดกทได 20 คา อาจมความยดหยนไมดเทา เชน เดกอาจตอบวา แมกก แมกบ แมกน แมเกย แมเกอว แมเลยง แมหมา แมแมว แมหม แมชาง แมนา แมลง แมเสอ แมป แมกระตาย แมเฒา แมอฐ แมไก แมชะน แมชะมด แมหน เหนไดวากลมคามอย 2 พวกเทานนคอ แมทตามดวยกลมตวสะกด และแมทตามดวยประเภทของสตว ซงตางจากคนทคดไดเพยง 9 คา แตทกคาไมมทศทางของความคดซากนเลย ถอวาเดกประเภทนมความยดหยนดกวาพวกทมากแตปรมาณ

3. ความคดรเรมหมายถง ความสามารถคดแปลกใหมแตกตางจากความคดธรรมดาหรอความคดงายๆ ความคดรเรมอาจเกดจากการนาเอาความรเดมมาคดดดแปลงและประยกตใหเกดเปนสงใหมขน เชน วาดรปกดความกลาทลายเสน การใหส ความแปลกของความคด พวกนสามารถคดทะลโลกและมตเวลา ทะลกรอบทวางไว

20

ความคดละเอยดลออ หมายถง ความสามารถในการมองเหนรายละเอยดในสงทคนอนมองไมเหน และยงรวมถงการเชอมโยงสมพนธสงตาง ๆ อยางมความหมาย ตวอยางเชน 1. คณสามารถนาเอากระตกนากบขาเกาอมาผสมผสานกนคดเปนผลตภณฑประเภทใหมไดหรอไม 2. คณสามารถเอาวชาศลปะกบวชาคณตศาสตรมาสมพนธกนไดหรอไม สวนความสามารถทมองเหนในสงทคนอนไมเหน เชน เดกคนหนงยนมองเครองถายเอกสารแลวครนคดวาทาอยางไรหนอจงจะมเครองถายเอกสารทใสหนงสอเขาไปแลว สงใหถายตามเลขหนาไดเลย นกประดษฐ นกวทยาศาสตร และคนเกงๆ ของโลกทสรางสรรคงานใหม ๆ มกมความสามารถมองเหน “ ชองโหวทคนอนมองไมเหน ” โดยสรปทฤษฎโครงสรางทางสตปญญาของ Guiford ไดกาหนดใหความคดสรางสรรคเปนสวนหนงของสตปญญา ซงจากองคประกอบรวมของสตปญญาจานวนทงหมด 120 เซลล นน เปนความคดสรางสรรคจานวน 24 เซลล หรอจานวนหนงในหาสวน คดเปนรอยละ 20

การพฒนาความคดสรางสรรค พฒนาการความคดสรางสรรค มลกษณะทแตกตางออกไปจากพฒนาการดานอน ๆ นกการศกษา ไดศกษาพฒนาการดานความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย มความแตกตางกนไปตามความสนใจวธการศกษา ตลอดจนเครองมอทใชตอไปน กรมวชาการ (2546, หนา 16) กลาววา Ribet เปนผหนงทเรมศกษาและใชคาวา “ ความคดจนตนาการ ” แทน “ ความคดสรางสรรค ” และไดเขยนกราฟแสดงใหเหนพฒนา การทางดานความคดสรางสรรค เปรยบเทยบกบพฒนาการทางดานการมเหตผล

ภาพท 3 พฒนาการทางดานความคดสรางสรรค เปรยบเทยบกบพฒนาการทางดานการมเหตผล

I R

M

X

21

เสน IM แทน พฒนาการทางดานจนตนาการตลอดวยเดกและวยหนมสาว เสน R แทน เหตผลซงเรมชากวาและพฒนาชากวาจนตนาการ เสน X เปนจดทจนตนาการและเหตผลมาอยรวมกน แตทศทางตรงกนขาม หลงจากนเหตผลจะอยสงกวาและจนตนาการจะลดลง นอกจากน กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2535, หนา 16-17) ไดกลาวถงหลกการพฒนาและสงเสรมความคดสรางสรรคทางออมดงน ยอมรบคณคา และความสามารถของบคคลอยางไมมเงอนไข แสดงและเนนใหเหนวาความคด ของเขามคณคา สามารถนาไปใชประโยชนได ใหความเขาใจและเหนใจเขาและความรสกของเขา อยาพยายาม กาหนดใหทกคนมความคดและบคลกเดยวกน อยาสนบสนนหรอใหรางวลเฉพาะผลงานทมผทดลองและเปนทยอมรบ ควรใหผลงานทแปลกใหมใหมโอกาสรบรางวล สงเสรมการใชจนตนาการของตนเอง ยอยองเมอมจนตนาการทแปลกใหม กระตนและสงเสรมใหเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง สงเสรมใหถามและชแนะแหลงคาตอบ การพฒนาความคดสรางสรรคตองใชเวลา และคอยเปนคอยไป สวนดานพงษพนธ พงษโสภา (2544, หนา 143) ไดเสนอแนวทางสาหรบครผสอนการเขยนสรางสรรคไว ดงน สอนใหนกเรยนรจกคด คดหลายแงมม และคดแกปญหาได กระตนใหนกเรยนกลาแสดงความคดอยางสรางสรรค สงเสรมใหนกเรยนมจนตนาการและความสามารถอนจะนาไปสความคดสรางสรรค เปดโอกาสใหนกเรยนศกษาคนควาดวยตนเอง สงเสรมใหนกเรยนถามและครใหความสนใจคาถามของนกเรยนทกคน ครใชวธการใหเกดความคดสรางสรรคอยางตอเนองทกวน ครสรางบรรยากาศแหงความอสระในวชาการ อยาเครงครดจนเกนไป ครจดสภาพหองเรยนใหแปลกใหมเสมอ นอกจากนอาร พนธมณ (2537, หนา 110) ไดใหขอเสนอแนะครในการปรบปรงการเรยนการสอนและการยดหยนในเนอหาวชา ทตางจากพงษพนธ พงษโสภาดงน สงเสรมใหนกเรยนเปนคนชางสงเกต ชางถาม หรอตอบคาถาม และพยายามหาคาตอบดวยความกระตอรอรน ครควรสนใจคาถามทแปลก ๆ ของนกเรยนและยอมรบความคดใหม ๆ ครตองแสดงใหเหนถงความสาคญของคาถามของนกเรยน โดยใหกาลงใจ นาเอาผลงานมาใชประโยชนเชน ทา ส.ค.ส. หรอทคนหนงสอ เปนตน จากขอความดงกลาวขางตนจะเหนวา พฒนาการทางดานความคดสรางสรรคจะเจรญและพฒนาเรวกวาเหตผลในชวงระยะแรกของชวต เมอผานไปชวงหนงความมเหตผลซงเรมพฒนาชากวาจะตามทน แลวความคดสรางสรรคของบคคลจะลดลง ซงเปนผลสบเนองจากความมเหตผลของบคคลมาสกดกนความสามารถในการคดสงแปลกใหม ดงนนเมอถงวยทสามารถจะพฒนาความคดสรางสรรคได ครควรจะจดบรรยากาศและสงแวดลอมทเออตอการเกดความคดสรางสรรค เพอใหนกเรยนไดมโอกาสแสดงออกอยางเตมท การรวมกจกรรมทหลากหลาย อาร พนธมณ

22

(2537, หนา 111) กลาววาเมอนกเรยนถกระตนจะทาใหสามารถเขยนไดมากขน สอดคลองกบแนวคดของ พศวาส ลดดากล (2524, หนา 20) ทกลาววา ความคดสรางสรรคของมนษยทงการคดและการเขยนจะสมพนธกนเปนสวนประกอบซงกนและกน ดงจะเหนวา ความคดสรางสรรคทาใหเกดการพด การเขยน และการกระทาเชงสรางสรรค และมการพฒนาใหสงยงขน นอกจากน การเขยนสรางสรรคยงตองอาศยความสามารถเชงภาษาทจะถายทอดความคดออกมาใหปรากฏ ดงนนครตองยอมรบ ในผลงานของนกเรยนไมวาผลงานนนจะมความคดสรางสรรคหรอไม ครควรใหโอกาสนกเรยนในการแกไขผลงาน และนกเรยนอาจจะพฒนาผลงานของตนเอง จนกลายเปนการสรางสรรคไดในทสด

การพฒนาและการสงเสรมการเขยนเชงสรางสรรค การพฒนาและสงเสรมการเขยนเชงสรางสรรค ผทมสวนสาคญทสดคอ ครผสอน เพราะครเขาใจเรองราวทเกยวกบการเขยน จดมงหมาย ลกษณะ ประเภท วธการสงเสรม ตลอดจนการจดกจกรรมการเรยนการสอนทหลากหลาย แปลกใหม การมอปกรณและสอ เพอใหบรรลถงจดประสงคของการคดสรางสรรค ดงท นจ จนทรมล (2535, หนา 12) ทกลาววา การคดและการเขยนสรางสรรคนนมความสมพนธกน กอนทจะเขยนการสรางสรรคได ผเขยนตองมความคดสรางสรรคกอน และมความคดหลายทางคอ คดคลอง ความคดยดหยน คดรเรม และคดละเอยดลออ และนาความคดนนถายทอดออกมาทางการเขยน ซงสอดคลองกบความเหนของ วจตรา ธวะคา (2537, หนา 25) ทไดศกษาการพฒนาทกษะการเขยนเรยงความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยใชแบบฝกความคดสรางสรรค จากการวจยพบวา แบบฝกการเขยนเชงสรางสรรคทสรางขนสามารถกระตนใหนกเรยนเกดความคดคลอง คดยดหยน คดรเรม และ คดละเอยดลออ และจากการวจยของ วรศกด บางโรย (2543, หนา 31) ทศกษาผลการใชกจกรรมสงเสรมความคดสรางสรรคในการสอนเขยนรอยกรองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ผลการวจยพบวา นกเรยนทไดรบ การสอนเขยนรอยกรองโดยใชกจกรรมสงเสรมความคดสรางสรรคนน มการพฒนาทางความคดสรางสรรคสงกวากอนเรยน และมผลสมฤทธสงกวากอนเรยน

วธการวดความคดสรางสรรค ความคดสรางสรรคเปนลกษณะทเปนนามธรรม ดงนนจงมวธการวดทแตกตางกนหลายวธ แตทนยมในปจจบน การวดความคดสรางสรรคสามารถกระทาได 3 วธ (กรมวชาการ, 2539, หนา 61) คอ

23

1. การสงเกตพฤตกรรม การสงเกตพฤตกรรมของนกเรยน เพอประเมนความกาวหนาทางความคดสรางสรรค กระทาได 2 ลกษณะ คอ แบบเปนทางการและไมเปนทางการ ขนอยกบวตถประสงคของ การประเมน การสงเกตพฤตกรรมแบบเปนทางการ อาจใชแบบสอบถามแบบมาตราประเมนคา หรอสมภาษณ สวนการสงเกตแบบไมเปนทางการอาจใชการสอบถามจากเพอนหรอครประจาชน การสงเกตพฤตกรรมของนกเรยนนนสามารถสงเกตไดจากความกระตอรอรนในการรวมกจกรรมและพฤตกรรมทปรากฏ การสงเกตเปนพฤตกรรมทพอแม คร ผปกครองสามารถใชไดและสามารถใชการสงเกตพฤตกรรมใหเปนประโยชน 2. การวดโดยใชแบบทดสอบ การวดโดยใชแบบทดสอบ การวดวธนเรมดวยการสรางแบบทดสอบขนกอน โดยทวไปแบบทดสอบจะเปนการกาหนดสถานการณทแปลกประหลาด ไมใชสถานการณปกต แลวใหนกเรยนใชความคดโดยอสระตอบจากสถานการณดงกลาว คาตอบของนกเรยนไมอาจพจารณาไดวาถกหรอผด การพจารณาคะแนนนยมแยกคะแนนเปน 3 กรณ คอ ความคดคลองหรอความคลองแคลวในการคด ความคดยดหยนและความคดรเรมหรออาจจะเพมในเรองความคดละเอยดลออกได 3. การตรวจสอบคณภาพของผลงาน การตรวจสอบคณภาพของผลงาน การวดความคดสรางสรรคโดยการพจารณาคณภาพของผลงาน จดเปนการวดในระดบลกกวาการวดโดยการใชแบบทดสอบ การวดวธนจะกระทาโดยผร เปนผตรวจสอบคณภาพของผลงาน การตรวจคณภาพของผลงานจะตองกาหนดเกณฑในการใหคะแนนอยางชดเจน จากนนจงใหคะแนนเกณฑแตละขอตามระดบชวงคะแนน ทกาหนด

แบบทดสอบความคดสรางสรรค การศกษาความคดสรางสรรคดวยทฤษฎและแบบทดสอบความคดสรางสรรคจะมแนวคดพนฐานทสาคญรวมกนวา ความสามารถทอธบายเชงทฤษฎและทวดไดจากแบบทดสอบ ตาง ๆ นน เปนลกษณะทจาเปนตอการเกดความคดสรางสรรคหรอการผลตผลงานสรางสรรคในชวตจรง กลาวคอคนททาคะแนนแบบทดสอบไดสงนบเปนผมศกยภาพสงทจะคดสรางสรรคและ มผลงานได กรอบทฤษฎและแบบทดสอบทใชกนแพรหลายในแนวนม 2 กลมใหญ ๆ คอ กลมทฤษฎปญญานยม (Cognitive theories) และแบบทดสอบ การคดอเนกนย (Divergent thinking tests) และกลมทฤษฎพฤตกรรมนยม (Behavioristic theories) และแบบทดสอบการเชอมโยงความสมพนธทไกลกน (Remote Associatestests)

24

กลมทฤษฎปญญานยมทใชแบบทดสอบการคดอเนกนย อธบายความคดสรางสรรคในลกษณะของกระบวนการคดแกปญหาทใชวธการคดหลายทศทาง ใชขอมล ทางเลอกและคาตอบ ทหลากหลาย เปนกระบวนการคดทมปรมาณการคดมากและคลองแคลว (fluency) คดยดหยน (flexibility) คดรเรม (originality) และคดละเอยดลออ (elaboration) คาถามหรอปญหาทหลากหลายในแบบทดสอบ เปนสภาพการณทแปลกแตกตางจากธรรมดา และตองใชการคด เชงจนตนาการ ตวอยาง เชน ใหคดวา จะมอะไรเกดขนถาคนเราไมตองนอนอกตอไป ทฤษฎพฤตกรรมนยม ทใชแบบทดสอบประเภทการเชอมโยงความสมพนธ อธบายความคดสรางสรรควา เปนพฤตกรรมการเรยนรทเปนผลจากเงอนไขของการเชอมโยงระหวาง สงเรา และการตอบสนองหรอการเชอมโยงการตอบสนองของบคคลกบผลกรรมทเกดจาก การเสรมแรง (reinforcement) ตามแนวคดน ความคดสรางสรรคเกดขนไดโดยการสรางสภาพการณและจดเงอนไขการเชอมโยงตาง ๆ ดงกลาวใหเหมาะสม ในการสรางสภาพการณ ใหเกดความคดสรางสรรค นกทฤษฎพฤตกรรมนยมจะเนนทการฝกใหเกดความเชอมโยงความสมพนธระหวางสงเราตาง ๆ ทมความหมายไกลกนแตกตางจากกนมาก ๆ คนทมพฤตกรรมความคดสรางสรรคคอผทสามารถใหคาตอบแสดงการเชอมโยงสงเราตาง ๆ ไดมากและในรปแบบทแปลกแตกตางจากคนอน ตวอยาง เชน ถาใหคา 3 คาวา วนเกด เสน และความประหลาดใจ จะคดถงอะไรไดบาง สงเราในแบบทดสอบมทงสงเราทเปนภาษา รปธรรม และนามธรรม ดลก ดลกานนท (2543, หนา 1 - 8) ไดกลาวถงการใชแบบทดสอบความคดสรางสรรคของ Torrance สรปไดดงน The Torrance Test of Creative Thinking (TTCT) สรางขนโดย Torrance ประกอบดวยแบบทดสอบทเปนแบบภาษา (Verbal) 7 กจกรรมและแบบรปภาพ (Figural) 3 กจกรรม แบบทดสอบทเปนภาษาประกอบดวยคาถามและการคาดคะเน 7 กจกรรม คอ จะใหผทดสอบทากจกรรมดงน กจกรรมท 1 ใหตงคาถามเกยวกบภาพทมองเหน ในสงทตนอยากรมากทสด กจกรรมท 2 ใหผทดสอบเขยนสถานการณหรอคาดคะเนเหตการณ ทเกดขนกอนทจะเกดภาพ กจกรรมท 3 ใหผทดสอบเขยนสถานการณหรอคาดคะเนเหตการณ ทเกดขนตอจากเหตการณทเหนในภาพ กจกรรมท 4 การปรบปรงผลผลต กจกรรมนจะใหผทดสอบคดหาวธใชหมอนรปชางทแปลกใหมและสนกใหมากทสด กจกรรมท 5 การใชประโยชนอยางพสดาร กจกรรมนจะใหผทดสอบคดหาวธใชประโยชนจากกลองกระดาษแขงใหมากทสด

25

กจกรรมท 6 การตงคาถามแปลกใหม กจกรรมนจะใหผทดสอบตงคาถามทแปลกใหมเกยวกบกลองกระดาษแขงใหมากทสด กจกรรมท 7 การคาดคะเนเหตการณ กจกรรมนจะใหผทดสอบคาดคะเนเหตการณสมมตทวา ถาสามารถใชเชอกผกกอนเมฆแลวดงลงมาไดจะเกดอะไรขน ใหเขยนใหมากทสด สวนแบบทดสอบรปภาพ ม 3 กจกรรมไดแก กจกรรมท 1 การวาดภาพ กจกรรมนจะใหผทดสอบวาดภาพทแปลกใหมนาสนใจ จากแผนกระดาษรปวงร กจกรรมท 2 การเตมภาพใหสมบรณ กจกรรมนจะใหเตมภาพทกาหนดใหใหไดภาพทแปลกใหมนาสนใจ กจกรรมท 3 การใชเสนคขนาน เปนการเตมภาพจากเสนขนานทกาหนดให ใหไดภาพทแปลกใหมและนาสนใจ ความรเกยวกบการเขยนเรยงความเชงสรางสรรค ความหมายเรยงความเชงสรางสรรค ฐะปะนย นาครทรรพ (2519, หนา 4) และปราณ สรสทธ (2541, หนา 8) มความคดเหนทสอดคลองในการใหความหมายเรยงความเชงสรางสรรค ดงน เรยงความเชงสรางสรรค หมายถง งานเขยนทผเขยนสรางคาจากจนตนาการของตน ความคดคานงของตนเอง เขยนดวยถอยคาทสละสลวยประทบใจผอาน มอสระทจะคดรปแบบการเขยนใหม ๆ แปลกจากของเดมทมอยแลว ผลงานมคณคาทางความคดรเรมอยางแทจรง สวน ประภาศร สหอาไพ (2531, หนา 21) ใหความหมายของการเขยนเรยงความเชงสรางสรรค ดงน เรยงความเชงสรางสรรค หมายถง เปนการเขยนทผเขยนมอสระในการเขยน รปแบบการเขยนไมอยในรปแบบของลกษณะการประพนธ ผลงาน ไมจาเปนตองดเลศเทากบนกประพนธ แตมความแปลกใหม มคณภาพ แสดงถงความคดเดนชด

จากขอความขางตนสรปไดวาเรยงความเชงสรางสรรค เปนงานเขยนทผเขยนทาดวย ตนเอง เขยนจากจนตนาการ เขยนใหผอานมจนตนาการคลอยตาม มความแปลกใหม แสดงออกตามทานองหรอลลาของผเขยน งานเขยนจะเปนรอยแกวหรอรอยกรองกได สานวนภาษาด ทงคา และความหมาย มคณคาทางจตใจและสตปญญา อานแลวมความรสกจรรโลง ความดงาม และมองโลกในแงด

26

พนฐานความคดในการเขยนเรยงความเชงสรางสรรค Vernon (Vernon, 1980) อธบายวาบคคลทจะมความคดสรางสรรค โดยเฉพาะในงาน

เขยนตองมพนฐานความคดดงตอไปน 1. แรงบนดาลใจ (Inspiration) ความรสกทเกดจากประสบการณ ทาใหสะเทอนอารมณ 2. ความทรงจา (Memory) คอความคดถงสงทผานมา อดตซบซอนสะเทอนใจ จงเปนทมาของความคดสรางสรรค 3. ความเชอมนในอดมการณ (Faith) คอความคดทเกดจากศรทธาทผ เขยนมตอสงหนงสงใดและเขยนไปตามแนวคดทมงมน จะเปนเอกลกษณของนกเขยนผนน 4. ลานาเพลง (Song) คอทานองถอยคาทเกดขนในใจของนก เขยนขณะทปลอยอารมณไปถงเรองใดเรองหนงกจะเกดจนตนาการขน กวทเขยนงานออกมาในลกษณะทเรยกวา “จนตกว” สรปไดวาบคคลทมความคดพนฐานความคดสรางสรรค ตองมแรงบนดาลใจ มอดต ทฝงใจ มอดมการณ และมจนตนาการ

ลกษณะงานเขยนทแสดงถงความคดสรางสรรค Vernon (1980) ไดอธบายลกษณะงานเขยนทแสดงถงความคดสรางสรรคดงน 1. มแนวเขยนเปนอตวสย (subjective) คอผเขยนมขอสงเกต นกคด ประสบการณ ความเหน หรอจนตนาการ เปนของตนเองแลวเขยนชนงานนนขนมา

2. มความแปลกใหม เปนงานทแหวกแนว 3. เปนงานเขยนทประณต แตไมตองถงขนกวนพนธเสมอไป คอเรมแตระดบ

คณภาพ แคพอทจะสะทอนศลปะในการเขยน หรออาจจะถงระดบกวนพนธ กถอวาใชไดแลว 4. มความแปลกใหมเปนงานทแหวกแนว ไมเหมอนใคร

เรยงความทแสดงถงความคดสรางสรรค ตองมความคดในการเขยนเปนของตนเอง มความแปลใหม มศลปะในการใชภาษาทไมเหมอนใคร

ลกษณะของผทเขยนเรยงความเชงสรางสรรค Vernon (1980) ไดอธบายลกษณะของผทจะเขยนเรยงความทแสดงถงความคดสรางสรรคไดดงน 1. ความคดสรางสรรคในเรองคาและการใชคา คาคอสมบตของนกเขยน นกเขยน รคามากเทาใด วงทเขาจะพดจะเขยนกมากขนเทานน นกเขยนจงตองเปนนกสะสมคา ความหมายของคา ระมดระวงในการเลอกสรรใชคา รความหมายของคา สามารถสรางคาขนมาใหม

27

1.1 นกเขยนจงตองเปนนกสะสมคา 1.2 รความหมายของคา 1.3 รจกการใชคาใหเหมาะสม ลกษณะของผทจะเขยนเรยงความเชงสรางสรรคนน ตองเปนผทรคามาก รความหมายของคาตลอดจนสามารถใชคาใหเหมาะสม ความรเกยวกบการจดแผนการจดการเรยนร ความหมายของแผนการจดการเรยนร แผนการจดการเรยนร เปนภารกจทครทกคนตองทาหลงจากไดศกษาหลกสตร วเคราะหกาหนดจดมงหมาย คดเลอกเนอหา กจกรรม กาหนดจดประสงค เลอกตารา ทาแผน การจดการเรยนร ซง เขยน วนทนยตระกล (2551, หนา 46) ใหความหมายของแผนการจด การเรยนร หมายถง การนาวชาหรอกลมประสบการณ ซงจะตองการสอนตลอดภาคเรยนมาสรางเปนแผนการจดกจกรรมการเรยนการสอน การใชสออปกรณการสอน และวดผลประเมนผล โดยวดเนอหาสาระ และจดประสงคการเรยนรยอย ๆ ใหสอดคลองกบวตถประสงค หรอจดเนนของหลกสตร สภาพผเรยน ความพรอมของโรงเรยน วสดอปกรณและสภาพหองเรยน สวน รจร ภสาระ (2546, หนา 129) มความเหนสอดคลองกบแนวคดของ เอกรนทร สรมหาศาล (2545, หนา 409) ทกลาววาแผนการจดการเรยนร เปนการแสดงถงการจดการเรยนตามบทเรยน และประสบการณการเรยนรเปนรายป รายสปดาห หรอรายวน เปนเครองมอหรอแนวทางในการจดประสบการณการเรยนรใหผเรยนตามทกาหนดไวในสาระการเรยนรของแตละกลม สวนสาล รกสทธ (2544, หนา 42) มความเหนสอดคลองกบแนวคดของ บรชย ศรมหาสาคร (2545, หนา 2) ทกลาววา แผนการจดการเรยนรคอ แผนทจดทาเปนลายลกษณอกษร เปนการจดกจกรรมการเรยนการสอน สอ และการวดผลประเมนผล สรปไดวา แผนการจดการเรยนรเปนการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนการสอน เปนการคดลวงหนาอยางรอบคอบวาจะสอนอะไร จะจดกจกรรมการเรยนการสอนอยางไร จะวดผลประเมนผลดวยวธใด โดยการเขยนโครงรางลาดบขนตอนไวอยางชดเจน

ความสาคญของแผนการจดการเรยนร แผนการจดการเรยนรเปรยบเหมอนพมพเขยวของวศวกรหรอสถาปนกทใชเปนหลก ในการควบคมงานกอสราง ผเปนครกใชแผนการจดการเรยนรในการจดกจกรรมการเรยนการสอน ใหนกเรยน วฒนาพร ระงบทกข (2543, หนา 2) มแนวคดสอดคลองกบแนวคดของ บรชย ศรมหาสาคร (2545, หนา 3) ทไดกลาวถงความสาคญของแผนการสอนวา กอใหเกดการวางแผน เปนการเตรยมตว

28

ลวงหนาสงเสรมใหครคนควาหาความรเกยวกบหลกสตร ทาใหเกดความมนใจ ใชเปนหลกฐาน สามารถนาไปใชประกอบการทาผลงานทางวชาการเพอเลอนวทยฐานะได นอกจากน สนนทา สนทรประเสรฐ (2550, หนา 7) มความเหนแตกตางจากแนวคดของ วฒนาพร ระงบทกข และ บรชย ศรมหาสาคร วาแผนการจดการเรยนรทาใหผเรยนเกดศรทธาในตวคร การเรยนมความหมายตอชวตจรงของผเรยน เปนแนวทางสาหรบผอนทจะมาดาเนนการสอนแทน สรปไดวา แผนการจดการเรยนร เปนการกาหนดแนวทางในการจดกจกรรม ทาใหครเกดความมนใจ ผเรยนเกดความศรทธาในตวคร บทเรยนมความหมาย เปนแนวทางในการจด การสอน และสามารถนาไปประกอบการทาผลงานทางวชาการได

องคประกอบของแผนการจดการเรยนร ในการจดทาแผนการจดการเรยนร ถวลย มาศจรส (2546, หนา 43 - 44) ไดเสนอองคประกอบ

ของแผนการจดการเรยนรดงน มาตรฐานการเรยนร จดประสงคการเรยนร จดประสงคนาทาง จดประสงคปลายทาง เนอหาสาระ สออปกรณการเรยนการสอน ลาดบกจกรรมการเรยนการสอน กจกรรมการเรยนร การวดและประเมนผล กจกรรมเสนอแนะ บนทกผลหลงการสอน ผลการสอน ปญหาอปสรรค แนวทางแกไข ขอเสนอแนะ และชอผสอน สวนศรพร ขปนรตนา (2548, หนา 215) ไดกลาวถงสวนประกอบสาคญของแผนการจดการเรยนรดงน

1. สาระสาคญเปนมวลความรทจะเกดกบนกเรยน เมอเรยนเรองนน ๆ เสรจสนลงแลว การเนนถงความคดรวบยอดหรอลกษณะสงทตองการจะปลกฝงใหเกดขนกบนกเรยน ลกษณะ การเขยนสาระสาคญแตละขอนนเปนหวใจของความร ความสามารถจะตดคางกบนกเรยนไปในอนาคต อาจประกอบดวยขอความของกจกรรม หรอกระบวนการเรยน หรอเนอหาทใชสอน หรอจดประสงคทจะทาใหนกเรยนบรรลจดประสงคในการเรยนร เปนสงทกาหนดขนวาตองใหเกดอะไรขนกบนกเรยน

2. จดประสงคการเรยนรตองครอบคลมทง 3 ดาน ไดแก ดานความร ความเขาใจ ทกษะและเจตคต รวมทงการนาไปใชในชวตประจาวน ลกษณะการเขยนจดประสงค การเรยนร ซงตองเขยนเปนจดประสงคเชงพฤตกรรมขอสงเกตในการเขยนจดประสงค มดงน

2.1. จดประสงคการเรยนร เปนตนแบบของการคดของกระบวนการเรยนรและเปนทมาของแนวการวดผลและประเมนผลตามจดประสงค

2.2. หลกสตรการศกษาฉบบปรบปรงเนนทกษะกระบวนการ 9 ประการทจะตองแทรกไวในจดประสงคการเรยนร

29

2.3. หลกสตรประถมศกษามจดประสงคใน ปพ.6 ทจะตองนามาใชพจารณาดวย นอกจากขอสงเกตขางตนแลว จดประสงคจะตองครอบคลมดานพทธพสย ทกษะพสย จตพสย และกระบวนการ

ลกษณะของแผนการจดการเรยนรทด ลกษณะของแผนการจดการเรยนรทดยอมสงผลไปยงความสาเรจของการจดกจกรรมการเรยนการสอนทมประสทธภาพ อาภรณ ใจเทยง (2545, หนา 219) ไดกลาวถงลกษณะของแผนการจดการเรยนรทดดงน สอดคลองกบหลกสตรและแนวการสอนของกรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ นาไปใชไดจรงและมประสทธภาพ เขยนอยางถกตองตามหลกวชาการ เหมาะสมกบผเรยนและเวลาทกาหนด มความกระจาง ชดเจน ทาใหผอานเขาใจงายและเขาใจตรงกน มรายละเอยดมากพอททาใหผอานสามารถนาไปใชสอนไดทกหวขอในแผนการสอน มความสอดคลองกน สวน เธยร พานช (2544, หนา 137) ไดกลาวถงลกษณะของแผนการจด การเรยนรทดดงน 1. มความมงหมายของแตละบทเรยนเพอเปนแนวทางในการประเมนผลของการเรยน การสอน 2. คานงถงธรรมชาตความตองการ ความสนใจของเดก และระยะเวลาของการเรยน แตละครง 3. มกจกรรมเพอเสรมสรางประสบการณของผเรยน อนเปนหนทางไปสการสรป ความคดรวบยอดหลกการและการแกปญหาตอไป 4. เลอกวธสอนแบบตาง ๆ มาใชใหเหมาะสมกบผเรยนและวยเรยนของเดก 5. คานงถงแหลงทรพยากรเพอสะดวกในการจดหาวสดประกอบการเรยนและจด วทยากรเปนกระบวนการ และนากระบวนการไปใช 6. เปนแผนการเรยนรทเนนทกษะกระบวนการ มงใหผเรยนเกดการเรยนรในการทางาน เปนกระบวนการ และนากระบวนการไปใชจรง 7. เปนแผนการเรยนรทมกจกรรมทใหผเรยนเปนผลงมอปฏบตใหมากทสด 8. ครเปนเพยงผคอยชนาสงเสรม หรอกระตนใหกจกรรมดาเนนไปตามความมงหมาย

สรปไดวาแผนการเรยนรทดควรจะสนองตอบความตองการของผเรยนและยดผเรยน เปนสาคญโดยผสอนเปนเพยงผคอยชแนะแนวทางใหผเรยนประสบผลสาเรจจากการทากจกรรม ในแตละครงเทานน

30

ความรเกยวของกบจตวทยาการเรยนร การจดการเรยนการสอนใหประสบผลสาเรจตามวตถประสงคทตงไวนน ไมเพยงแตขนอยกบครและนกเรยนเทานน แตยงตองอาศยปจจยอน ๆ รวมดวย เชน สถานท วสดอปกรณ ทใชประกอบการเรยนการสอน ความรอบรในเนอหาและวธการสอนของคร ความรความสามารถ และระดบสตปญญาของนกเรยน เปนตน ดวยเหตผลดงกลาว การจดการเรยนการสอนจะตองคานงถงจตวทยาการเรยนรดวย เพราะการทครมความรเรองจตวทยาการเรยนรจะทาใหเขาใจเกยวกบเรองของจตหรอเรองอน ๆ ทมสวนเกยวของกบการเรยนการสอนทเปนนามธรรมมากยงขน อนจะสงผลใหผลฤทธทางการเรยนของนกเรยนสงขน

ความหมายของการเรยนร ตามความเขาใจของคนทวไป การเรยนรตองมดวยกนอย 2 องคประกอบ คอ ครกบ

นกเรยน โดยครททาหนาทเปนครผสอนสงตาง ๆ ใหแกนกเรยน เมอนกเรยนไดรบการบอกหรอการสอนของครจะเกดการเรยนรตามทครตองการ แตคาวา การเรยนร มความหมายกวางกวาความหมายของตนหรอกวางกวาความหมายตามทคนสวนใหญเขาใจ โดยนกการศกษาทางดานจตวทยาหลายคนไดใหความหมายของคาวา การเรยนร ไววาหมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเนองมาจากการไดรบประสบการณหรอการฝกหด และการเปลยนแปลงนนคอนขางทจะถาวร (กมลรตน หลาสวงค, 2528, หนา 126 ชวนพศ ทองทว, 2522, หนา 70 ปราณ รามสต, 2527, หนา 72 พงพศ จกรปง, 2540, หนา 105 และ สรางค โควตระกล, 2541, หนา 56)

จากความหมายของคาวา การเรยนร ตามหลกจตวทยาดงกลาว อาจจะแยกไดเปน 2 ประเดนทควรสงเกตไดดงน ประเดนแรกคอ การเรยนรจะตองเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทเนองมาจากประสบการณหรอการฝกหด ถาเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรม อนเนองมาจากสาเหตอน เชน วฒภาวะ ความพการ ความเคยชน หรอการตอบสนองตามธรรมชาตหรอสญชาตญาณ ไมนบเปนการเรยนร ประเดนทสองคอ การเรยนรจะตองเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขาง ถาวรไมใชการเปลยนแปลงชวครงชวคราวและหายไปหรอกลบมาเปนอยางเดม เชน ความเจบปวย ความเหนอยลา เปนตน นอกจากขอสงเกตทง 2 ประการดงกลาวแลว ชวนพศ ทองทว (2522, หนา 70) ยงไดตงขอสงเกตเกยวกบการเรยนรอกวา การเปลยนแปลงพฤตกรรมนนจะตองเปน สงทสงเกตหรอวดไดอกดวย

ดงนนอาจจะสรปไดวา การเรยนร หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมเดมไปสพฤตกรรมใหม ซงเปนผลมาจากการไดรบประสบการณและการฝกฝน ไมใชเปนผลมาจาก การตอบสนองตามธรรมชาตหรอสญชาตญาณ และพฤตกรรมนนจะตองอยในตวผเรยนถาวรพอสมควร อกทงยงจะตองสงเกตหรอวดไดดวย

31

องคประกอบททาใหเกดการเรยนร การทบคคลจะเรยนรไดดหรอไม ขนอยกบองคประกอบหรอปจจยหลายประการ เชน

ผเรยน บทเรยน วธเรยนวธสอน และสงแวดลอมอน ๆ ดงทชวนพศ ทองทว (2522, หนา 72 - 75) และปราณ รามสต (2527, หนา 79 - 82) ไดกลาวไวคอนขางตรงกนวาองคประกอบททาใหเกด การเรยนรประกอบดวย 1. องคประกอบทเกยวของกบผเรยน วฒภาวะและความพรอม วฒภาวะ คอ การเจรญสงสดโดยธรรมชาตในดานทจะกระทาสงใดสงหนงไดในระยะเวลาหนง ๆ สวนความพรอมหมายถง วฒภาวะทางกายบวกกบองคประกอบอนๆ ในตวบคคล เชน ความรเดม แรงจงใจ สภาพอารมณ ฯลฯ สมรรถวสย ไดแก ขดจากดสงสดของความสามารถของแตละบคคล อาย โดยทวไปความสามารถในการเรยนรของเดกวยรนจะเพมขนเรอย ๆ จนถงวยผใหญจะคงท และจะลดลงเมอถงวยชรา ประสบการณเดม คอ ผลการเรยนรจากบทเรยนทเรยนไปแลวซงมอทธพลตอการเรยนรบทเรยนใหม เปนตน ความบกพรองทางกาย เชน สายตา ห ฯลฯ ยงมความบกพรองมากเทาใด ความสามารถในการรบรและการเรยนรกนอยลงเทานน แรงจงใจในการเรยน เชน ทศนคตตอคร ตอวชาทเรยนความสนใจและความตองการทจะอยากรอยากเหนในสงทเรยน เปนตน

2. องคประกอบทเกยวกบบทเรยนความยากงายของบทเรยน การมความหมายของบทเรยน คอ บทเรยนนน ๆ เกยวกบชวตประจาวนของเดกหรอเปนเรองทเดกสนใจ อยากเรยนร ยอมทาใหเกดการเรยนรดกวา ความยาวของบทเรยน และตวรบกวนจากบทเรยนอนหรอกจกรรมอน ม 2 ลกษณะคอ

2.1 บทเรยนหรอกจกรรมกอนเรยน 2.2 บทเรยนหรอกจกรรมหลงเรยน สงใดสงหนงมาเปนตวขดขวางการเรยนร

ในสงนน 3. องคประกอบทเกยวกบวธเรยนวธสอน กจกรรมในการเรยนการสอนหรอการใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอน เชน การอภปราย การคนควาลงมอปฏบตดวยตนเอง การฟงการบรรยาย ฯลฯ เครองลอใจ เชน การใหรางวลและการลงโทษ การใหคาแนะนา แตครตองระวงถาใหมากเดกจะไมไดใชความคด แตถานอยไปบางทเดกกทาไมถก การสงเสรมใหผเรยนใชประสาทรบรชวยในการเรยน เชน บางคนถนดอาน บางคนตองลงมอปฏบต บางคนตองการหลายวธรวมกน การสอนแบบใหเรยนรวดเดยวจบกบการเรยนทละสวน ซงเรองนแลวแตกรณ การฝกฝนหรอฝกหด การเสรมแรงโดยใชตวเสรมแรงทเหมาะสมการเรยนรกจะดยงขน การสงเสรมใหผเรยนมโอกาสถายโยงหรอถายทอดการเรยนร

32

4. องคประกอบจากสงแวดลอมอน ๆ สภาพแวดลอมทางจตวทยา ไดแก บรรยากาศในหองเรยน ความสมพนธนกเรยนกบนกเรยน ระหวางนกเรยนกบคร การไดรบการยอมรบ เปนตน สภาพแวดลอมทางกายภาย เชน สภาพหองเรยน อปกรณประกอบการเรยนตาง ๆ องคประกอบทง 4 ดานดงกลาวขางตน เมอนามาจดเปนประเภทใหญ ๆ ตามแนวคดของ Gagne (อางใน กมลรตน หลาสวงษ, 2528, หนา 127) จะแบงไดดงน

4.1 ผเรยน ซงประกอบดวยอวยวะรบสมผส 5 ชนด คอ ห ตา จมก ลน และกาย ระบบประสาทสวนกลาง และกลามเนอ

4.2 สงเรา หรอสถานการณตาง ๆ สงเราหมายถง สภาพแวดลอมตาง ๆ รอบตวผเรยน สาหรบสถานการณตาง ๆ ทเปนสงเรา ไดแกสถานการณหลาย ๆ สถานะทเกดขนรอบตวผเรยน

4.3 การตอบสนอง เปนพฤตกรรมทเกดขนเมอไดรบสงเรา เมอนาองคประกอบทง 3 อยางมาจดลาดบใหมความสมพนธกนกจะเกดเปนกระบวน

การเรยนรดงน มสงเรามาเราผเรยน – ผเรยนรบรสงเรา – ผเรยนแสดงปฏกรยาตอบสนองตอสงเรานน

หลงจากททราบถงองคประกอบตาง ๆ ทมผลตอการเรยนรของนกเรยนแลว ดงนน ครควรจะตองจดสภาพแวดลอมและองคประกอบตาง ๆ ใหเหมาะสมเพอใหนกเรยนเกดการเรยนร ไดดทสด อกทงยงตองคานงถงกระบวนการเรยนร อยากทจะเรยนรหรอรบรตอไปซงจะทาใหนกเรยนเกดผลตอบสนองอยางใดอยางหนงตามทครตองการ ความรเกยวของกบการสอนโดยใชวธแบบเลอกสรร การสอนโดยใชวธเลอกสรร (Eclectic Technique) นน นกการศกษาบางทานเรยกวา การสอนแบบผสมผสาน สาหรบการวจยครงนเรยกวา “ การสอนโดยใชวธแบบเลอกสรร” ความหมายและแนวคดของการสอนโดยใชวธเลอกสรร ศรวไล ดอกจนทร (2531, หนา 24) กลาววา วธสอนแบบเลอกสรรเปนการเลอก สวนใดสวนหนงหรอวธสอนวธใดวธหนงทเหนวาดทสด เหมาะสมทสด มประโยชนทสด และเปนวธสอนทใชกนอยท วไปมาใชสอดคลองกบแนวคดของ อาภรณ ใจเทยง (2540, หนา 134) ทกลาววา การสอนแบบเลอกสรร หมายถง การสอนทไมยดวธสอนใดวธสอนหนงตายตว แตเลอกสวนดของวธสอนแบบตาง ๆ มาจดการเรยนการสอน เพอมงใหผเรยนเกดการเรยนร ไดดทสด วธสอนทเลอกสรรมาจะตองสนองจดประสงค 3 ดาน ทงความร เจตคต ทกษะ และ เปดโอกาสใหนกเรยนแสดงความสามารถ ความสนใจ กระตนความสนใจของนกเรยน สวน

33

ทางดาน Girard (1986, หนา 11) กลาววา วธสอนแบบเลอกสรร หมายถง วธสอนทเปดโอกาสใหผสอนไดเลอกแนวคด วธสอน และกลวธทเหมาะสมกบความตองการของผเรยนและบรบทในการเรยนการสอนในชวงเวลานน ๆ มาใชรวมกน และการตดสนใจในการเลอกสงทตองการนน ซงเปนผลจากการวเคราะหสถานการณ กลวธ และเครองมอทมอยอยางจรงจง นอกจากน อสรา สาระงาม (2529, หนา 59) ไดกลาววา นกเลอกสรรทด ตองคดวธสอนขนมาใหม โดยสะสม วธสอนแบบตาง ๆ ไว เพอใหไดวธสอนทเหมาะสมกบผเรยนของตนมากทสด ครจดเปน นกเลอกสรรทสามารถเลอกและกาหนดวธสอนตามแนวนไดโดยครตองมบคลกทชอบคด ชอบทา และเตมใจทจะทดลอง ครจะตองรจกเลอกเอาวธสอนตาง ๆ ทมอยมากมายตงแตอดตตลอดจนถงแนวการสอนใหม ๆ ในปจจบนมาผสมผสานเพอใหบทเรยนนาสนใจสาหรบผเรยน จากความหมายและแนวคดดงกลาว การสอนโดยใชวธแบบเลอกสรร หมายถง การจด การเรยนการสอนทผสอนพจารณาเลอกสรรสวนทดของแนวคดในการสอน วธสอน และกลวธการสอนตาง ๆ มาประยกตใชรวมกนอยางสรางสรรคปรบเปลยนหมนเวยนกนไปใชในการสอนแตละครง โดยไมยดตดกบทฤษฎใด ๆ แตจะตองคานงถงความเหมาะสมของผเรยน เนอหาและบรบทของการสอน ไดแก เนอหา จดประสงคของการสอน และสถานการณในการเรยนการสอนเปนสาคญทงนเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดดทสด

หลกการเลอกสรรวธสอน หลกการเลอกสรรวธสอนเกดขนบนพนฐานของทฤษฎการเรยนรของมนษย ซงม 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎทางภาษาและทฤษฎในการเรยนรภาษา ทงสองทฤษฎดงกลาว เปนทมาของแนวคดในการสอนภาษาซงเปนหลกในการพฒนาไปเปนการสอนแบบตาง ๆ ทใชกนอยในปจจบน ทงน Proter (1980, หนา 35) กลาววา ในการพฒนาการสอนแบบตาง ๆ นน ในสถานการณของความเปนจรงแลว ครผสอนควรยดทฤษฎใหนอยลง แตควรจะเลอกใชวธการสอนใดหรอกลวธใดเพอใหนกเรยนประสบผลสาเรจใหมากทสด แทนการรบเอาหลกการหรอวธการสอนวธใดวธหนงไปใช และถาจะนาทฤษฎไปใชควรจะประยกตใชใหเกดผลดแกนกเรยน โดยเนนทการปฏบตไดจรงและการเลอกสรร Finochiaro (1982, หนา 2) กลาวถงหลกการเลอกสรรวธสอนดงน ทฤษฎหรอวธสอนแตละวธ ตางกมลกษณะและกลวธทสามารถนาไปใชไดผลใหเหมาะกบบคคลและวธเรยนของผเรยน อกประการหนงผสอนไมควรยดตดกบแนวคดและวธสอนเพยงแบบใดแบบหนง หรอลงเลทจะรบเอาสงทดของแตละแนวคด แตละวธสอน และสดทายผสอนไมควรมองขามความสาเรจของวธสอนในอดต เพราะจะทาใหเปนการจากดความรเกยวกบแนวทางวธสอนในอนาคต สวน Proter (1980, หนา 38) ไดเสนอหลกการเลอกสรรวธสอนไววา ครไมควรยดวธการสอนวธใดวธหนง แตควรพจารณาปจจยอน ๆ ประกอบดวย มงเนนการปฏบตจรง

34

มากกวาทฤษฎ ยดจดประสงคของการเรยนรเปนหลกในการพจารณาวธสอน เลอกวธสอนทม การทดลองมาแลววามประสทธภาพ ควรใหความสาคญแกความคดเหนและการแสดงทศนะของนกเรยน เอาใจใสตอความตองการและแรงจงใจของผเรยนเปนพเศษ แสวงหาหรอสนใจถงแนวคด ถงแขนงวชาตาง ๆ ทเกยวของ เพอใหเกดความเขาใจ และควรระลกเสมอวา ของใหมหรอวธการใหม ๆ ไมจาเปนตองดกวาของเกาหรอวธการใหมเสมอไป กลาวโดยสรปหลกการเลอกสรรวธการสอนนน ผสอนควรเลอกสรรสวนทดของแนวคดในการสอน มากกวาวธการใดวธหนงแลวนามาประยกตใชรวมกนใหสามารถสอนกบวชาอน ๆ ทเหมาะสม โดยไมยดวาวธการใดดทสด และควรยดจดประสงคการเรยนการสอน ผเรยน และบรบทเปนหลกในการพจารณาเลอกสรรการสอนและปฏบตไดจรง ครใหความสนใจและแรงจงใจนอกจากนควรเปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดเหน

ขนตอนการสอนโดยวธเลอกสรร แนวความคด วธสอน และกลวธทครผสอนใชในการเรยนการสอนทงในอดต

และปจจบนมหลายวธ แตไมมวธใดทดทสด สอดคลองกบความเหนของ สพน บญชวงศ (2538, หนา 29) ทวา ครจะตองหาวธการสอนทสามารถทาใหนกเรยนบรรลตามวตถประสงค บางครงจดประสงคอยางหนงอาจจะบรรลดวยวธสอนแบบหนงหรออาจจะตองใชวธการสอนหลาย ๆ แบบกได ขอทครตองคานงเสมอกคอ ไมมวธสอนใดทดทสด ดงนนการสอนเขยนเรยงความในงานวจยครงน ผวจยจงไดเลอกสรรแนวคดเกยวกบการสอน วธการสอน และกลวธการสอน ตามหลกการเลอกสรรและจากประสบการณความเปนครผสอนภาษาไทยทผวจยไดใชสอนไดผลดมาแลว วธสอนทเลอกสรรมาใชไดแก วธสอนแบบนรนย วธสอนแบบอปนย วธสอนแบบแกปญหาอนาคต วธสอนแบบการคดจนตนาการ วธสอนแบบรวมมอ วธสอนแบบความคดรวบยอด วธสอนแบบหมวก 6 ใบ วธสอนแบบพหปญญา วธสอนแบบทกษะกระบวนการ 9 ขน วธสอนวฏจกรการเรยนร วธสอนแบบพหปญญา มรายละเอยดดงน 1. วธสอนแบบนรนย ทศนา แขมมณ (2552, หนา 347) ใหความหมายของการสอนแบบนรนย วาเปนกระบวนการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรเกยวกบทฤษฎ ตวอยาง แลวจงใหตวอยาง แลวจงใหสถานการณเพอใหนกเรยนเขาใจหลกการ มขนตอนการสอนดงน 1.1 ผสอนศกษาทฤษฎและถายทอดหลกการทฤษฎใหผเรยนดวยวธการตาง ๆ 1.2 ผสอนใหตวอยางสถานการณทหลากหลาย ทสามารถนาความรทเรยนมาไปใช 1.3 ผสอนใหผเรยนฝกปฏบตนาความรไปใชในสถานการณใหม

35

1.4 ผเรยนวเคราะหและอภปรายการเรยนรทเกดขน 1.5 ผสอนประเมนผลการเรยนรของผเรยน

2. วธสอนแบบอปนย (Induction) วธสอนแบบอปนยเปนวธสอนทชวยใหผเรยนมความรตามวตถประสงค โดยการนา

ตวอยางทฤษฏ แนวคด ใหนกเรยนสรปดวยตนเอง ซงทศนา แขมมณ (2552, หนา 340-341) ไดเสนอขนตอนดงน

2.1 ผสอนยกตวอยางขอมล สถานการณ ความคด เหตการณ ทเปนลกษณะยอย ของสงทเรยนร

2.2 ผเรยนศกษาและวเคราะหหาหลกการทแฝงในตวอยาง 2.3 ผเรยนสรปหลกการและแนวคด ทไดจากตวอยาง 2.4 ผสอนประเมนผลการเรยนรของนกเรยน

3. วธสอนกระบวนการแกปญหาอนาคต กระบวนการนเปนกระบวนการทตองการใหผเรยนเกดความคด หาวธการแกปญหาแบบตาง ๆ ทศนา แขมมณ (2552, หนา 301) อธบายวาขนตอนดงน

3.1 นาเสนอสถานการณ 3.2 ระดมสมองเพอแกปญหา

3.3 สรปปญหา จดลาดบความสาคญ 3.4 ระดมสมองหาวธแกไข

3.5 เลอกวธการแกไข 3.6 นาเสนอวธแกปญหา

4. วธสอนแบบการคดจนตนาการ วธการสอนแบบการคดการสอนการคดจนตนาการเปนการสอนทมงใหผเรยนไดใชความคดอสระของตนเอง ทศนา แขมมณ (2552, หนา 85) ไดกลาวถงการสอนการคดจนตนาการวามขนตอนดงน

4.1 ครสรางสถานการณทหลากหลายเพอสงเสรมการคดใหนกเรยน 4.2 นกเรยนสามารถบอกเจตนาของผสอสาร 4.3 นกเรยนคาดเดาเหตการณทนาจะเกดขนอยางมเหตผล เปนไปได 4.4 นกเรยนบอกขอด ขอเสยทจะเกดขน

4.5 นกเรยนนาเสนอ

36

5. วธสอนแบบรวมมอ (จกซอว) การสอนแบบรวมมอมหลายรปแบบ ลกษณะทสาคญคออาศยความสามคคในกลม

เปนหลก ทศนา แขมมณ (2552, หนา 266) อธบายวาขนตอนวธสอนแบบรวมมอ (จกซอว) ดงน 5.1 จดผเรยนเขากลมคลความสามารถ (เกง กลาง ออน) กลมละ 4- 5 คน และเรยกกลมนวา กลมบานของเรา 5.2 สมาชกกลมบานเราใหศกษาขอมลสาระคนละ 1 สวน และหาคาตอบตามทไดรบมอบหมาย 5.3 สมาชกกลมบานเราแยกยายไปรวมกบสมาชกกลมอน ซงไดรบเนอหาเดยวกน ตงเปนกลมเชยวชาญ และรวมกนอภปรายหาคาตอบประเดนปญหาทผสอนมอบหมายให 5.4 สมาชกกลมผเชยวชาญ กลบไปกลมบานของเรา แตละคนชวยกนสอนเพอน ในกลมใหเขาใจสาระทตนไดศกษาในกลมผเชยวชาญ แสดงวา สมาชกทกคนจะไดศกษาเนอหาโดยภาพรวมทงหมด 5.5 นกเรยนทกคนทาแบบทดสอบ แตละคนไดคะแนนรายบคคล ใหนาคะแนนของทกคนในกลมบานของเรามารวมกน หาคาเฉลยเปนคะแนนกลม กลมทไดคะแนนสงสดเปนกลมทชนะ

6. วธสอนแบบอภปราย ทศนา แขมมณ (2552, หนา 226) ใหความหมายของวธสอนโดยการอภปรายวาเปนกระบวนการทสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทกาหนดโดยการจดผเรยนกลมเลก ๆ ประมาณ 4-8 คนและใหผเรยนในกลมพดคยแลกเปลยนขอมลความคดเหนและประสบการณในประเดนทกาหนด และสรปผลการอภปรายออกมาเปนขอสรปของกลม วธสอนโดยการอภปรายสวนยอย เปนวธการทมงชวยใหผเรยนมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรอยางทวถง มโอกาสแสดงความคดเหนและแลกเปลยนประสบการณอนจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรในเรองทเรยนกวางขน มขนตอนของการสอนดงน

6.1 ผสอนจดผเรยนออกเปนกลมยอย ๆ กลมละประมาณ 4-8 คน 6.2 ผสอน/ผเรยนกาหนดประเดนในการอภปราย 6.3 ผเรยนพดแลกเปลยนความคดเหนกนตามประเดนอภปราย 6.4 ผเรยนสรปสาระทสมาชกกลมไดอภปรายรวมกนเปนขอสรปของกลม 6.5 ผสอนและผเรยนนาขอเสนอของกลมยอยมาใชในการสรปบทเรยน 6.6 ผสอนประเมนผลการเรยนรของผเรยน

37

7. วธสอนแบบการสรางความคดรวบยอด ทศนา แขมมณ (2552, หนา 347) ไดกลาวถงวธสอนแบบสรางความคดรวบยอดวา เปนกระบวนการสรางความคดรวบยอดเปนการสอนทนกเรยนตองเปนผคดในเชงสรปเปนความคดรวบยอดขนมา หลงจากไดสงเกตขอมลชดหนงซงครนามาเปนสงเราใหคด โดยครเปน ผชแนวทางการคดให นกเรยนจะตองคดเองตงแตขนท 2 – 4 แลวบอกผลของการคดออกมา โดยมขนตอนการสอนดงน 7.1 สงเกต 7.2 จาแนกความแตกตาง 7.3 หาลกษณะรวม 7.4 ระบชอความคดรวบยอด 7.5 ทดสอบและนาไปใช 8. วธสอนโดยใชเกม วธสอนโดยใชเกม ครจะสรางสถานการณสมมตใหนกเรยนเลนภายใตขอตกลงหรอกตกาบางอยางทกาหนดไว ซงนกเรยนจะตองตดสนใจทาอยางใดอยางหนงอนจะมผลออกมาในรปของการแพ การชนะ วธสอนแบบชวยใหนกเรยนไดวเคราะหความรสกนกคดและพฤตกรรมตาง ๆ ทมอทธพลตอการตดสนใจ นอกจากนยงชวยใหนกเรยนเกดความสนกสนานในการเรยนการสอนอกดวย ซงผวจยไดใชวธสอนตามแนวของ วมลศร รวมสข (2522, หนา 68 อางใน ศภกญญา รอดเดช, 2543, หนา 41) ทไดเสนอขนตอนการสอนโดยใชเกม ไดดงน 8.1 ขนเลอก ครเลอกเกมใหเหมาะสมกบความสนใจของผเลน 8.2 ขนกาหนดตวผเลน ตองกาหนดใหเหมาะสมกบเหตการณและเปดโอกาสใหนกเรยนทกคนมสวนรวมในการเลน 8.3 ขนแสดงหรอเลน ตองเขาใจวานกเรยนเขาใจกตกาดแลวจงใหลงมอแขงขน 8.4 ขนวเคราะหและนาผลจากการเลนไปใช ครและนกเรยนชวยกนวเคราะห การเลนทผานมา 8.5 ขนสรป ครและนกเรยนชวยกนสรปหาขอยตทถกตอง 9. วธสอนแบบหมวก 6 ใบ

ทศนา แขมมณ (2552, หนา 317) กลาวถงเทคนค หมวก 6 ใบ เปนเทคนคการสอน แบบตงคาถามเปนการสอนเพอพฒนาการคดสาหรบนกเรยน ทกระดบชน แนวความคด “หมวกหกส” นน นามาใชเพอใหเราสนกกบการคดและสามารถมองปญหา มองชวตดวยวธคดแบบใหม บางครงแมเราจะคดหลาย ๆ แบบแลว แตหากเรายงมความคดทซบซอน ยงยาก กจะนาไปส

38

ความสบสนในการคด วธการสวมหมวกหกส จงเปนแนวทางในการคด ซงเมอรวมวธคดของหมวกทง 6 ใบ กจะไดแงมมในการคดทเปนทงดานอารมณ ความรสก และเหตผล 9.1 หมวกสขาว หมายถง ธรรมชาต ความเปนจรง เรยกไดวาปราศจากส ไมมอคต มความเปนกลาง ไมตความและแสดงความคดเหน นาเสนอดวยขอมลขาวสาร ขอเทจจรง หากเปนการประชม ผทสวมหมวกสขาวกตองใหขอมลในทกๆ ดาน เอามาวางๆ ไวใหรบรโดยทวกน แตอยาเพงถกเถยงกนวาเรองไหนเปนอยางไร ตวอยางของคาถาม เชน 9.1.1 เรามขอมลอะไรบาง 9.1.2 เราตองการขอมลอะไรบาง 9.1.3 เราไดขอมลทตองการมาดวยวธใด 9.2 หมวกสแดง หมายถง อารมณทรอนแรง เตมไปดวยความรสก ความอบอน ความรสกถอเปนสวนสาคญของการคด รวมไปถงความละเอยดออนทเรยกวา “สญชาตญาณ” ความรสกสานก เมอนกคดสวมหมวกสแดงนน ไมพยายามจะตดสนอารมณความรสก เพราะหากมเหตผลใดทเขาทากวา อารมณความรสกกอาจเปลยนได ตวอยางคาถาม เชน 9.2.1 เรารสกอยางไร 9.2.2 นกเรยนมความรสกอยางไรกบสงททา 9.2.3 นกเรยนมความรสกอยางไรกบความคดน 9.3 หมวกสดา หมายถง การวพากษวจารณในทางลบ ขอควรระวง สงทอาจจะเปนอปสรรค หรอความเสยงตางๆ บอกถงขอบกพรอง ขอผดพลาด การคดแบบหมวกสดาไมใชการโตเถยงแบบโคนลม หกลาง แตเปนความพยายามอยางมเปาหมาย การใชหมวกสดานนตองอาศยทงขอมลและความรสก อยางเชนการยกความผดพลาดในอดต มาชใหเหนถงขอบกพรองทอาจจะเกดขน เพอใหทประชมเหนเปนขอสงเกตไว แตอยางไรกตาม หมวกสดานนตองมขอบเขตในการใช เพราะหากใชอยางพราเพรอ อาจทาใหบรรยากาศเปนไปในทางลบ ตวอยางคาถาม 9.3.1 อะไรคอจดออน 9.3.2 อะไรคอสงทผดพลาด 9.3.3 อะไรคอสงทยงยาก 9.4 หมวกสเหลอง หมายถง ความสดใส การมองโลกในแงด ทศนะเชงบวก ความคดสรางสรรค และโอกาส หมวกสดาและสเหลองคลายกนตรงทวา เปนการวพากษวจารณ ซงเปนทางลบและทางบวก หมวกสเหลองจะทาหนาทคนหาคณคา ประโยชน ความหวง และทศนะในแงดทนาเชอถอ มเหตผลสนบสนน

39

9.4.1 จดดคออะไร 9.4.2 ผลดคออะไร 9.5 หมวกสเขยว หมายถง ตนไมเขยวขจ ความอดมสมบรณ ความคดรเรม ความเคลอนไหว แรงทาทายใหม ๆ นกคดทสวมหมวกสเขยวจะตองเปนผรงสรรคสงตางๆ เมอคนอนๆ ชวยกนระดมความคด หมวกสเขยวกจะประมวลออกมา พรอมจะรเรมและเคลอนไปขางหนา จากความคดหนงไปสความคดหนง เปนขนตอน Creative ทแทจรง เปนการแสวงหาทางออกรวมกน ตวอยางคาถาม

9.5.1 นกเรยนจะนาความคดนไปทาอะไร 9.5.2 ถานกเรยนจะทาใหสงน...(ดขน)...จะตองเปลยนแปลงอยางไร

9.6 หมวกสฟา หมายถง ความเยอกเยน สามารถควบคม และจดระบบความคด นกคดหมวกสฟา จะทาหนาทประสานวธคดใหสอดคลองตองกนอยางราบรน กลมกลนกน เปนเหมอนวาทกรทนาและกากบดนตรทกชนในวงเพอใหเครองดนตรทกชนประสานกนอยางไพเราะ สารวจความคด ซกถาม และควบคมใหเรองราวดาเนนไปดวยด ไมนอกลนอกทาง คอยใหความมนใจและยตขอโตเถยง ตวอยางคาถาม

9.6.1 อะไรทตองการ 9.6.2 ขนตอนตอไปคออะไร 9.6.3 อะไรททาไปกอนแลว

หมวกทกใบนนใชตามจงหวะและโอกาส หรอบางครงอาจตองมการขอรองใหใครคนใดคนหนงชวยสวมหมวกสนนสน แตไมใชวาแตละคนจะสวมหมวกไดสเดยว บางจงหวะเราอาจตองสวมหมวกสขาว หากเรามขอมลอยในมอ อาจตองสวมหมวกสเหลอง หากเหนชองทางทสดใส หรออาจสวมหมวกสดาหากเหนชองวางหรอความเสยง สงสาคญของการสวมหมวกทกใบนน คอ การรบฟงความคดเหนซงกนและกน ชวยกนระดมความคดออกมาอยางรอบดาน เพอการประมวลออกมาเปนภาพรวมทด

10. วธสอนแบบวฎจกรการเรยนร (5E) นนทยา บญเคลอบ (2540, 120) ไดอธบายวธสอนแบบวฏจกรการเรยนร ออกเปน 5 ขน หรอเรยกวา 5E เพอเปนแนวทางสาหรบใชออกแบบการจดการเรยนการสอนใหเหมาะสมยงขน ไดแก 10.1 ขนนาเขาสบทเรยน (Engagement Phase) 10.2 ขนสารวจ (Exploration Phase)

40

10.3 ขนอธบาย (Explanation Phase) 10.4 ขนขยายหรอประยกตใชมโนทศน (Expansion Phase) 10.5 ขนประเมนผล (Evaluation Phase)

แตละขนมสาระและรายละเอยดดงน 1. ขนนาเขาสบทเรยน (Engagement) ขนนเปนการแนะนาบทเรยนไปดวยการซกถามปญหา การทบทวนความรเดม การกาหนดกจกรรมทจะเกดขนในการเรยนการสอนและเปาหมาย 2. การสารวจ (Exploration) ขนนจะเปดโอกาสใหนกเรยนไดใชแนวความคดทม อยแลว มาจดความสมพนธกบหวขอทกาลงจะเรยนใหเขาเปนหมวดหม ถากจกรรมทเกยวกบ การทดลอง การสารวจ การสบคนดวยวธการทางวทยาศาสตร รวมทงเทคนคและความรทาง การปฏบตจะดาเนนไปดวยตวของนกเรยนเองโดยมครทาหนาทเปนเพยงผแนะนาหรอผเรมตน ในกรณทนกเรยนไมสามารถหาจดเรมตนได 3. การอธบาย (Explanation) ในขนตอนนกจกรรมหรอกระบวนการเรยนรมการนาความรทรวบรวมมาแลวในขนท 2 มาใชเปนพนฐานในการศกษาหวขอหรอแนวความคดทกาลงศกษาอย กจกรรมอาจประกบไปดวยการเกบรวบรวมขอมลจากการอานและการนาขอมลมาอภปราย 4. การลงขอสรป (Elaboration) ขนตอนนจะเนนใหนกเรยนไดมการนาความรหรอขอมลจากขนทผานมาแลวมาใช กจกรรสวนใหญอาจเปนการอภปรายภายในกลมของตนเองเพอลงขอสรปเกดเปนแนวความคดหลกขน นกเรยนจะปรบแนวความคดหลกของตวเองในกรณท ไมสอดคลองหรอคลาดเคลอนจากขอเทจจรง 5. การประเมน (Evaluation) เปนขนตอนสดทายจากการเรยนรโดยครเปดโอกาส ใหนกเรยนไดประเมนผลดวยตนเองถงแนวความคดทไดสรปไวในขนท 4 วามความสอดคลองหรอถกตองมากนอยเพยงใด รวมทงมการยอมรบมากนอยเพยงใด ขอสรปทจะไดจะนามาใชเปนพนฐานในการศกษาครงตอไป ทงนรวมทงการประเมนผลของครตอการเรยนรของนกเรยนดวย 11. วธสอนแบบทกษะกระบวนการ 9 ขน ทศนา แขมมณ (2552, หนา 347) ไดกลาวถงการสอนแบบทกษะกระบวนการ 9 ขน ซงมขนตอนดงน

11.1 ตระหนกในปญหาและความจาเปน 11.2 คดวเคราะห วจารณ 11.3 สรางทางเลอกใหหลากหลาย

41

11.4 ปฏบตและสรางทางเลอก 11.5 ประเมนและเลอกทางเลอกการกาหนดและลาดบขนตอนการปฏบต 11.6 ปฏบตดวยความชนชม 11.7 ประเมนระหวางปฏบต 11.8 ปรบปรงใหดขนอยเสมอ 11.9 ประเมนผลรวมเพอใหเกดความพอใจ

12. วธสอนแบบพหปญญา ทศนา แขมมณ (2552, หนา 85) ไดกลาวถงการสอนแบบพหปญญาวาเปนการสอน ทเนนเชาวปญญาหรอความสามารถในการแกปญหาในสภาพแวดลอมตาง ๆ ของบคคล ซงมขนตอนดงน 12.1 การจดสถานการณการเรยนการสอนทหลากหลาย

12.2 จดการเรยนการสอนเหมาะสมกบนกเรยน 12.3 นกเรยนคนหาความสามารถของตนเอง 12.4 การวดผลประเมนผลหลาย ๆ ดาน

จากขอความสรปวา วธการสอนแบบเลอกสรรเปนการสอนทเลอกใชวธสอนหลาย ๆ แบบมาประยกตใชรวมกนในการเรยนการสอนแตละครง โดยคานงถงวย เนอหา พนฐานความรของผเรยนและบรบทของการเรยนการสอนเปนสาคญ ผวจยไดเลอกวธการสอนทมทงการแสดงบทบาทของครคอการอธบาย การบรรยาย การใหผเรยนทางานรวมกน ไดแกวธการแบงกลม การใหนกเรยนไดปฏบตกจกรรม การแลกเปลยนความคดเหน การเปรยบเทยบผลงานของตนเองกบเพอนรวมชน งานวจยทเกยวของ

ผวจยไดศกษางานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนร และการเขยนเชงสรางสรรค ทงในประเทศและตางประเทศดงมรายละเอยดดงน

งานวจยภายในประเทศ ในประเทศไทยมการทาวจยทเกยวของกบการเขยนเชงสรางสรรค ซงผวจยไดศกษาและ คนควาดงน ประทป ศรบงกช (2523) ไดศกษาเรอง การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเขยนเรยงความของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โดยใชการสอนเรยงความปกตกบใชแบบฝกการเขยน สรางสรรค ผลวจยพบวา กลมทดลองทเรยนโดยใชแบบฝกการเขยนเชงสรางสรรค มผลสมฤทธ

42

ทางการเขยนเรยงความสงกวากลมทเรยนโดยใชการสอนเรยงความแบบปกตและพบวานกเรยนหญงและนกเรยนชายมผลสมฤทธทางการเขยนเรยงความไมแตกตางกน สวนพศวาส ลดดากล (2524) ไดศกษาเรอง การสรางแบบฝกการเขยนรอยแกวเชงสรางสรรคเพอการเรยนการสอนภาษาไทยระดบมธยมศกษาตอนตน โดยทดลองกบนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 3 ผลการวจยพบวา แบบฝกทกษะชวยพฒนาความร ความสามารถ และทกษะในการเขยนของนกเรยนเพมขน ทงนกเรยนหญงและนกเรยนชายมผลสมฤทธการเขยนเรยงความไมแตกตางกน ตอมาอดมลกษณ ชอยหรญ (2531) ปารชาต สขประเสรฐ (2536) และ สจนดา จารชาต (2540) ไดศกษาการเขยนเชงสรางสรรคโดยการใชแบบฝก โดยอดมลกษณ ชอยหรญ ไดศกษา เรอง การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเขยนเชงสรางสรรคและแรงจงใจใฝสมฤทธของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยการใชแบบฝกกบการใชกจกรรมตามคมอครผลการวจยพบวา นกเรยนกลมทดลองมผลสมฤทธทางการเขยนเชงสรางสรรคและแรงจงใจใฝสมฤทธสงกวากลมควบคม และปารชาต สขประเสรฐ ไดศกษาเรอง การเปรยบเทยบความสามารถทางการเขยนเชงสรางสรรคและแรงจงใจใฝสมฤทธของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ทไดรบการสอนโดยใชแบบฝกเสรมทกษะกบการใชกจกรรมตามคมอคร ผลการวจยพบวา นกเรยนทไดรบการสอนโดยใชแบบฝกเสรมทกษะมความสามารถทางการเขยนเชงสรางสรรคและแรงจงใจใฝสมฤทธสงกวานกเรยนทไดรบการสอนโดยการใชกจกรรมตามคมอคร สวนสจนดา จารชาต ไดศกษา เรอง ผลการสอนการคดแบบผสมผสานทมตอการเขยนเรยงความ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ผลการวจยพบวา นกเรยนทไดรบการสอนโดยกระบวนการคดแบบผสมผสาน มความสามารถทางการคดหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนมความสามารถทางการเขยนเรยงความ หลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .01 ในป พ.ศ. 2543 พรทพย ประการแกว (2543) ไดศกษาเรอง การใชซนเนคตกสชวยสรางความคดในการเขยนความเรยงเชงสรางสรรค ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ผลการวจยปรากฏวา ความคดในการเขยนความเรยงเชงสรางสรรคของนกเรยนหลงไดรบการสอนโดยใช ซนเนคตกสสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ความคดกบความสามารถ ในการเขยนความเรยงเชงสรางสรรคของนกเรยนมความสมพนธกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .01 ในปเดยวกนน วภาฤด วภาวน (2543) ไดศกษาเรอง ความสามารถในการเขยนสรางสรรค ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทเรยนโดยใชสอประสม ผลการวจยพบวา

43

นกเรยนทไดรบการสอนโดยใชสอประสม มความสามารถในการเขยนเชงสรางสรรค หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ในปถดมารงทพย อนเมธางกร (2544) ไดศกษาเรอง ผลสมฤทธในการเขยนความเรยง เชงสรางสรรค ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทไดรบการสอนโดยใชแบบฝกการคดสรางสรรค ผลการวจยพบวา นกเรยนทไดรบการสอนโดยใชแบบฝก การคดสรางสรรคมผลสมฤทธในการเขยนความเรยงเชงสรางสรรค หลงการสอนสงกวากอนการสอน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ตอมาจนตนา สทธสาสน (2548) ไดศกษาเรอง การใชรปแบบการสอนสามมตของ วลเลยมสในการพฒนาความสามารถทางการเขยนเชงสรางสรรคของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ผลการวจยพบวา นกเรยนทเรยนโดยใชรปแบบการสอนสามมตของวลเลยมส มคาคะแนนเฉลยความสามารถทางการเขยนเชงสรางสรรคในองคประกอบของความคดสรางสรรค 4 ดาน คอ การคดคลอง การคดรเรม การคดยดหยน และการคดละเอยดลออ โดยภาพรวมและรายดานอยในระดบด นกเรยนมความคดเหนในระดบเหนดวยมาก ตอการเรยนทเรยนโดยใชรปแบบการสอนสามมตของวลเลยมสทกดาน เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา นกเรยนมระดบความคดเหนดวยมากทสดในดานการจดกจกรรมการเรยนร ดานการใชสอในการจดการเรยนรและดานการวดและประเมนผล มระดบความคดเหนดวยมาก ในดานบรรยากาศในการจดการเรยนและดานเนอหา จากงานวจยดงกลาวขางตนจะพบวา ผวจยแตละทานไดพยายามคดนวตกรรมและ วธการสอนรปแบบตาง ๆ เพอแกปญหาและเพอพฒนาความสามารถดานการเขยนสรางสรรค ใหนกเรยนครผสอนควรศกษา คนควางานวจย ปญหาทผวจยพบ เพอนาไปแกไข ปรบใช ใหเหมาะสมกบนกเรยนและบรบท อนจะเปนแนวทางในการพฒนาผเรยนและครผสอนตอไป

งานวจยตางประเทศ Owen (1972) ไดศกษาเรอง ความสามารถในการเขยนเชงสรางสรรคของนกเรยนระดบ 3 เกยวกบทกษะในการตดตอสอสาร โดยใหเขยนจากโปรแกรมการอาน ผลการวจยพบวา กลมทดลองหญงมการเขยนเชงสรางสรรคมากกวานกเรยนชาย ตอมา Torian (1977) ไดศกษาเกยวกบการประเมนการพฒนาของการคดเกยวกบตนเองในทางบวกของนกเรยนในระดบชนมธยมศกษาตอนตนซงประกอบดวยแผนการสอนวธการสอนและเทคนคการสอนเพอพฒนาความคดดานจนตนาการดวยตนเองโดยใชโปรแกรมการเขยนอยางสรางสรรค พบวาโปรแกรมการเขยนอยางสรางสรรคสามารถพฒนาความคดดานจนตนาการของนกเรยนกลมทดลองได และยงพบวา บรรยากาศในการเรยนมความจาเปนมากสาหรบการสอนเขยนอยางสรางสรรค

44

หลงจากนน Andrews (1996) ไดศกษาเรอง การเขยนเรองสน : การศกษารายกรณกบนกเรยนระดบ 12 จานวน 2 คน ในโรงเรยนชางศลปแหงหนงทเรยนวชาการเขยนเชงสรางสรรค ผลการวจยพบวาการจดสงแวดลอมในหองเรยนมผลตอการสรางสรรคงานเขยนมากกวากระบวนการสอนของคร ในปถดมา Madeleine Duvie (1997) ไดศกษาความแตกตางในการเขยนอยางสรางสรรคโดยใชสงเราตางกน ซงสงเราไดแก การอภปราย การใชฟลม ภาพ โดยทดลองกบนกเรยนระดบประถมศกษาพบวา ไมมความแตกตางของทงกลม แตพบวาวธอภปรายในกลมทดลองจะทาใหนกเรยนเกดความคดรเรมสรางสรรค สรปไดวา การสอนการเขยนเชงสรางสรรค ครตองมการใชสอทหลากหลาย เชน โปรแกรมการอาน การใชฟลม ภาพ วธการสอน นกเรยนหญงมการพฒนาการเขยนสรางสรรคดกวานกเรยนชาย การจดบรรยากาศในหองเรยน สงแวดลอมมผลตอความคดสรางสรรคมากกวาวธการสอนของคร และการจดการเรยนการสอนทใชวธการอภปรายกลม สามารถสงเสรมความคดรเรมใหนกเรยนไดเปนอยางด