บทท 3

เชษฐา พวงหตถ

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ? Developing countries: Democracy or Dictatorship?

58ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

บทคดยอ

ประเทศกำลงพฒนาทงหลายมการพฒนาทางเศรษฐกจและมความทนสมยทาง

สงคมนอยกวาประเทศประชาธปไตยเสรนยมตะวนตก ชาตเหลานสวนใหญนอกจาก

จะยากจนมอตราการเตบโตของประชากรสงตองพงพงภาคเกษตรกรรมแลวชาต

เหลานยงมความแตกตางหลากหลายอยางมากภายในสงคม มรดกทางประวตศาสตร

โดยเฉพาะอยางยงลทธอาณานคมของยโรปไดทำใหเกดความไมพอใจทางการเมอง

ในกลมประเทศยากจนฝายใตทมตอกลมประเทศรำรวยฝายเหนอ อนเนองมาจาก

แผนททางการเมองทเปนมรดกของลทธอาณานคมททำใหอาณาบรเวณของประเทศ

เหลานไมไดเปนไปตามความเปนจรงของความแตกตางทางดานชาตพนธ ศาสนา

และความเปนเผาชนของคนพนถนแตอยางใด และนำไปสความไมมเสถยรภาพ

ทางการเมองอนไดแกการลกฮอของคนกลมตางๆ การกอกบฎ สงครามกลางเมอง

และการฆาลางเผาพนธการพฒนาการเมองจำเปนตองมผนำทมความสามารถใน

การสรางเอกภาพใหเกดขนในหมประชาชน (การสรางชาต) การทำใหสถาบนตางๆ

ทางการเมองตอบสนองความตองการของประชาชน (การสรางรฐ) การสนบสนน

ใหพลเมองมสวนรวมทางการเมอง และการสรางหลกประกนในเรองของการกระจาย

* เอกสารชนนเปนการเรยบเรยงและปรบปรงเพมเตมจากเอกสารอานประกอบการบรรยายวชา435278Politics&GovernmentofDevelopingCountriesประจำภาคการศกษา1/2550ภาควชาสงคมศาสตรคณะอกษรศาสตรมหาวทยาลยศลปากร

**อาจารยประจำภาควชาสงคมศาสตรคณะอกษรศาสตรมหาวทยาลยศลปากรพระราชวงสนามจนทรนครปฐม

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?*

Developing countries: Democracy or Dictatorship?เชษฐา พวงหตถ **

3∫∑∑’Ë

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 59

ความมงคงอำนาจและทรพยสนอยางเพยงพอทสำคญกคอการพฒนาการเมอง

จำเปนตองมรฐบาลทสามารถปกครองไดอยางมประสทธภาพ และสามารถถายโอน

อำนาจการเมองกนอยางราบรน ปกตแลว การพฒนาการเมองยงตองมขบวนการ

ทมงสการมรฐบาลทเปนประชาธปไตยดวยประชาธปไตยในประเทศกำลงพฒนา

มความสมพนธกบการปรากฏตวและการกระจายของเงอนไขบางอยางทางเศรษฐกจ

การเมองสงคมและทศนคตในการดำเนนการปฏรปประชาธปไตยนนไมวาจะเปน

ชาตใดๆกตามจะตองเรมตนจากถาไมเปนการปฏรปทางดานการเมองกเปนการปฏรป

ทางดานเศรษฐกจกอนแตยทธศาสตรทเนนดานเศรษฐกจกอนเปนอนดบแรกนาจะ

สรางความหวงในความสำเรจมากกวาชาตกำลงพฒนาหลายชาตไดนำเอายทธศาสตร

ทใหความสำคญกบการปฏรปประชาธปไตยเปนอนดบแรกมาใชในชวงไมกทศวรรษ

ทผานมา ทวาแนวโนมทตามมากลบกลายเปนตรงกนขาม การพฒนาเปนพนธกจ

ทตองใชความพยายามอยางมาก ชาตกำลงพฒนาทงหลายไดถกทำใหเกดแรง

จงใจในการดำเนนโครงการพฒนาทามกลางปญหาทางดานเศรษฐกจ ความขดแยง

รนแรงทางการเมอง และการคาดหวงทเพมสงขนของคนในสงคม อยางไรกด

ในกระบวนการดงกลาวประเทศเหลานตองเผชญกบอปสรรคสำคญทขดขวางการ

พฒนาในทางสงคมประชากรมกจะมความแตกแยกกนในแงจตวทยาปจเจกบคคล

ทงหลายยงคงยดตดอยางมากกบจารตประเพณและมกตอตานการเปลยนแปลง

ในมตเศรษฐกจปญหาทเกดขนมตงแตเงอนไขทางการคาทเสยเปรยบ หนตางชาต

ทนบวนมแตเพมสงขนไปจนถงการเพมขนของจำนวนประชากรอยางรวดเรวเทคโนโลย

ทอยในระดบตำมากปญหาการถอครองทดนทมมาตงแตอดตและสภาพแวดลอม

ทไมเอออำนวยเมอบรรดาผนำไมสามารถตอบสนองขอเรยกรองทเกดขนจากการ

พฒนาทงทางดานสงคมเศรษฐกจและการเมองไดสำเรจการพฒนากลมเหลวและ

การแตกแยกภายในชาตกเกดขนตามมาบางสงคมในขณะนกำลงเสอมโทรมผพงและ

แตกแยกมากกวาทจะพฒนาการพฒนาทลำหนาไปอยางมากกเปนปญหาอยางหนง

ทมผลกระทบตอสงคมตางๆในตะวนตกขอถกเถยงเกยวกบเรองการพฒนาในปจจบน

มแนวโนมทจะสรางความเชอมนในความนาพงปรารถนาของการพฒนาขนมา อยางไร

กด ฐานคตนกไดถกทาทายจากกระแสความคดทชใหเหนถงปญหามากมายทเกดขน

ในสงคมยคหลงอตสาหกรรม

60ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

abstract Developingcountriesarelessdevelopedeconomicallyandlessmodernized

sociallythanWesternliberaldemocracies.Althoughmostdevelopingcountries

arepoor,havehighpopulationgrowth,andrelyonagriculture,thesenationsare

highlydiverse.Thehistorical legacyofdevelopingnations–especiallyEuropean

colonialism-has led topolitical resentment in thepoorSouthagainst therich

North.Partofthelegacyisapoliticalmapthatmakeslittlesense:bordersthat

donotreflectindigenousethnic,religious,andtribalpatternsandtherebyhave

fosteredpoliticalinstability,includingriots,rebellions,civilwars,andeven

genocide. Political development requires that leaders effectively unify the

population(nationbuilding),provideforgovernmentinstitutionsthatrespond

topeople’sneeds (statebuilding), encourage citizenparticipation, and ensure

anadequatedistributionofwealth,power,andproperty.Specifically,political

development requires a government that can govern effectively and transfer

politicalpowersmoothly.Usually,politicaldevelopmentalsoassumesmovement

toward democratic government. Democracy in developing countries correlates

withtheexistenceanddistributionofcertainidentifiableeconomic,political,

social,andattitudinalvariables.Toinstitutereforms,anationmaystartwith

eitherpoliticaloreconomicreforms,butaneconomy-firststrategyprovides

themorelikelyprospectforsuccess.Manydevelopingnationshaveadopted

democraticreformsinrecentdecades,butthistrendisreversible.Development

isanarduoustask.Developingnationsaremotivatedtoundertakedevelopment

programsbyeconomichardships,politicalrivalries,andrisingexpectations;

however, in the process, they encounter significant barriers. Socially,

populations are often fragmented. Psychologically, individuals are heavily

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 61

dependentontraditionalandfrequentlyopposechange.Economically,theproblems

rangefromunfavorabletermsoftradeandhighforeigndebttorapidpopulation

growth, a low level of technology, entrenched land tenure problems, and

environmentaldifficulties.Whenleaderscannotsuccessfullymeetthesocial,

economic,andpoliticaldemandsofdevelopment,developmentfailsandnations

disintegrate. Some societies decay and disintegrate rather than develop.

OverdevelopmentisaproblemafflictingmanyWesternsocieties.Contemporary

discussionsofdevelopmenttendtoassumeitsdesirability.Thisassumption,

however,canbedisputed,byputtingtomanypostindustrialproblems.

62ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

บทนำ

กอนศตวรรษท 20 สหรฐอเมรกาปรากฏตวทงในฐานะรฐ-ชาตสมยใหม

และมหาอำนาจ การมตำแหนงแหงททางภมศาสตรทแยกออกไปตางหาก การม

ประชากรของประเทศทมพลงสรางสรรค การมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ

รวมตลอดถงการมอาณาบรเวณทกวางขวาง ทงหมดนลวนเออตอการพฒนาสำหรบ

สหรฐในฐานะประเทศเกดใหม การมผสรางบานแปงเมองทชาญฉลาดชวยทำให

สหรฐสามารถกาวผงาดขนสการเปนผนำของโลก ในทางเศรษฐกจ สหรฐอเมรกา

มความมงคง เปนประเทศอตสาหกรรมทมความกาวหนาทางดานวทยาศาสตร

เทคโนโลยในทางสงคมคนอเมรกนลวนไดรบผลพวงจากความมงคงอยางเทาเทยมกน

พวกเขาไดรบการศกษาในระดบสง พวกเขามความรสกผกพนกบสงคมทพวกเขา

อาศยอย ในทางการเมองระบบการเมองการปกครองของสหรฐไดลงหลกปกฐาน

อยางมนคง มการสบทอดอำนาจอยางสนต และสามารถสรางหลกประกนในดาน

บรการสาธารณะและความมนคงปลอดภยใหกบพลเมองอเมรกนทกคน

ในทางตรงกนขาม บรรดา ‘ชาตกำลงพฒนา’ (developing nations)1 [ซงม

ชอเรยกอนๆวา ประเทศทพฒนานอย (less developed countries), ชาตทกำลง

สรางความทนสมย(modernizingnations)หรอรฐ-ชาตในโลกทสาม2(ThirdWorld

nation-states)] ไมไดมเงอนไขสำหรบการพฒนาดงกลาวขางตน ผลของความลมเหลว

ดงกลาวสรางความทกขยากใหกบประเทศเหลานอนไดแก ความยากจนเรอรง

ความขดแยงดานชาตพนธ ศาสนาหรอระหวางเผาชนตางๆอยางรนแรงอตรา

การไมรหนงสอทแผขยายมากขน ความระสำระสายทางการเมอง และความ

1 developingnations/ชาตหรอประเทศกำลงพฒนาเปนคำทใชเรยกชอประเทศใดๆกตามทไมสามารถกาวขนสระดบของความมงคงทางเศรษฐกจและเสถยรภาพทางการเมองแบบเดยวกบทเกดขนในอเมรกาเหนอยโรปตะวนตกออสเตรเลยนวซแลนด และในบางสวนของเอเชย [โดยเฉพาะญปน เกาหลใต ไตหวน และสงคโปร] โดยทวไปแลว หมายรวมถงบรรดาประเทศทมสดสวนของจำนวนประชากรตอทดนทำกนตอการมงานทำและปจจยอนๆ [ไดแกกรรมสทธสวนตวในทรพยสนโดยเฉพาะทนโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจการศกษาเปนตน]ไมเหมาะสมและไมมเสถยรภาพทางการเมองการบรการสาธารณะ และความปลอดภยสวนบคคล ประเทศกำลงพฒนาเหลานสวนใหญมกตงอยในแอฟรกา เอเชยตะวนออกกลาง และลาตนอเมรกา โดยประเทศเหลานมอตราการวางงานในระดบสง ความยากจนและการขาดแคลนอาหารทแผกระจายไปทว โอกาสจำกดในการเขาถงการศกษา การดแลสขภาพอนามย รวมถงการคอรปชนในวงราชการและความไมเทาเทยมกนทางสงคมเปนเรองปกตในประเทศเหลาน

2 โลกทสาม/theThirdWorldเปนคำทใชเรยกรวมๆชาตกำลงพฒนาในเอเชยแอฟรกาลาตนอเมรกาซงประเทศเหลานสวนใหญเคยเปนอาณานคมของยโรปชาตตางๆในโลกทสามมลกษณะยากจนและมจำนวนประชากรหนาแนนอยางมาก

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 63

แตกแยกระหวางชนชนปจจบนชาตตางๆในแอฟรกาเอเชยและลาตนอเมรกา

สามารถบรรลถงความมงคงและความมเสถยรภาพในระดบหนงเชนเดยวกบทเกดขน

ในประเทศตางๆทพฒนาแลวในยโรป ในออสเตรเลยนวซแลนด และญปน รวม

ตลอดถงสหรฐและแคนาดา รฐตางๆทไดชอวากำลงพฒนาตางประสบกบปญหา

อยางมากบนเสนทางของการเรงรดพฒนาพฒนาทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม

อยางเตมทในหลายๆกรณทเลวรายเศรษฐกจของประเทศเหลานเผชญภาวะวกฤต

รฐบาลไรประสทธภาพในการแกปญหา สงคมแตกสลายออกเปนเสยงๆ และ

ประชาชนตางหมตางเหลามงหนาเขาประหตประหารกนในสภาพไมตางไปจาก

สงครามกลางเมองทนกปรชญาการเมองชาวองกฤษในศตวรรษท 17 ชอ โธมส

ฮอบส(ThomasHobbes)ไดบรรยายความในงานเขยนของเขาวาเปน‘สงครามท

ทกๆคนกระทำกบทกๆคน’[awarofeverymanagainsteveryman]สภาวะดง

กลาวนไดกลายเปนความจรงขนมาแลวในดนแดนตางๆอยางเชนยโกสลาเวยในอดต

อฟกานสถาน และแอฟรกาบางสวนไดแกโซมาเลย (Somanlia) รวนดา (Rwanda)

คองโก (Congo) และเซยรา เลโอน (Sierra Leone) การทจะเขาใจสงททาทาย

ประเทศโลกทสามไดมากขน เราจำเปนตองพจารณาบรบททางการเมองในดนแดน

ทเรยกวาโลกทสาม

การจดประเภทใหกบประเทศกำลงพฒนา

คนทวไปมกจะชอบใชคำงายๆหรอคำทยอดฮตตดตลาดเพอความสะดวก

สบายในการสนทนากนในชวตประจำวน ทงๆทหลายตอหลายครงคำเหลานน

ทำใหเกดความเขาใจผดตวอยางเชนกอนหนานไมนานชาตกำลงพฒนาทงหลาย

ถกเรยกชอวาประเทศ‘โลกทสาม’(ThirdWorld)คำๆนมาจากการจดประเภทท

ไดรบความนยมแพรหลายในชวงสงครามเยน (the Cold War) เมอโลกทหนง

(FirstWorld)ประกอบดวยประเทศทมการเมองแบบประชาธปไตยและมการเตบโต

ทางเศรษฐกจแบบอตสาหกรรมในอเมรกาเหนอ ยโรปตะวนตก และญปน สวนโลก

ทสองประกอบดวยประเทศคอมมวนสตอนไดแกสหภาพโซเวยตในอดตรฐทเคยเปน

บรวารของสหภาพโซเวยตในยโรปตอนกลางและยโรปตะวนออก รวมตลอดถงรฐ

64ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

คอมมวนสตทงหลายในเอเชยควบาและจนประเทศอนๆทเหลอไดถกจดใหอย

ในโลกทสาม(ThirdWorld)เนองจากประเทศเหลานไมไดเปนรฐทนนยมทมงคง

(ในตะวนตก) และไมไดเปนรฐคอมมวนสต (ในตะวนออก) อยางไรกตาม เมอ

สงครามเยนยตลงในปค.ศ.1989แนวศกษาทแบงโลกออกเปน‘สามโลก’(three

worlds)ไมสามารถใชไดอกตอไป

ในชวงระหวางสงครามเยน ชาตกำลงพฒนาทงหลายยงถกเรยกชออกอยางหนงวา

‘ฝายใต’ (the South)ซงสะทอนใหเหนความไมเทาเทยมกนอยางมากระหวางรฐ

ทพฒนาแลวทางดานอตสาหกรรมทมสภาพอากาศทเหมาะสม(ซกโลกเหนอ)และ

รฐทมการพฒนานอยมากในแถบภมอากาศแบบรอนและรอนชน (ซกโลกใต)

นกสงเกตการณบางคนเชอวาชาตทรำรวยทางฝายเหนอ(theNorth)ไดขดรดชาต

ทยากจนทางฝายใต(theSouth)โดยเฉพาะทางดานเศรษฐกจจนถงขนทพดไดวา

เปน ‘ความขดแยงระหวางฝายเหนอกบฝายใต’ (North-South conflict) อยางไรกด

การดงเอาชาตตางๆทกำลงพฒนาเขามาอยในประเภทเดยวกนนไมสามารถอธบาย

ลกษณะทแทจรงทครอบคลมไดทงหมดการแบงแยกความแตกตางตามความหมาย

ของคำไมเพยงแคเปนการดงรวมรฐยากจนในภมภาคตางๆใหมาอยรวมกนใน

กลมฝายใตเทานนแตยงดงเอาออสเตรเลยและนวซแลนดเขามารวมอยดวยทงๆ

ทในความเปนจรงนนเหนไดชดวาทงสองประเทศนอยในกลมเดยวกบประเทศ

ประชาธปไตยเสรนยมทมงคงในยโรปตะวนตก หากพจารณาในแงความมงคงของชาต

สถาบนทางการเมองและสถานะในระดบระหวางประเทศ ประเทศตางๆทมความ

แตกตางกนอยางซาอดอาระเบย แอฟรกาใต และบราซล ไมอาจจดใหอยในกลมใด

กลมหนงภายใตกระบวนทศนของการแบงเปนเหนอ-ใตนยงไมไดพดถงกรณของ

รฐอตสาหกรรมใหมในเอเชยอนประกอบดวยเกาหลใต ไตหวน ฮองกง [ซงปจจบน

เปนเขตปกครองแบบกงอสระของสาธารณรฐประชาชนจน]และสงคโปร

แลวมประเทศใดบางละทกำลงอยในกระบวนการของการพฒนาในปจจบน?

ประเทศตางๆลวนอยในขนตอนตางๆของการพฒนาหรอความผพงไดตลอดเวลา

ความหมายของคำวา‘ประเทศกำลงพฒนา’(developing countries) คงไมสามารถ

อธบายไดโดยไมใชเกณฑของตะวนตกเปนตวชวดความสำเรจทางเศรษฐกจ

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 65

และการเมอง อยางนอยทสดนกคอการใชวธการของตะวนตกในการมองการพฒนา

จากประสบการณของตะวนตกเอง และนกไมใชเรองของความผดพลาดหรอเลวราย

แตทเปนปญหาโตเถยงกนอยางรนแรงกเพราะมการนำเอาเกณฑดงกลาวนไปใช

กบวฒนธรรมทไมใชตะวนตก(non-Western)ในประเทศกำลงพฒนาทงหลายผคน

จำนวนมหาศาลไมไดมโอกาสในการเขาถงการศกษาการทำงานระบบสาธารณสข

หรอสงอนๆทดๆในชวตซงเปนสาระสำคญของภาวะสมย ใหม (modernity) ใน

ตะวนตก ยงไปกวานน ชาตตางๆสวนใหญกไมไดมรฐบาลทดนก ซงหมายถงรฐบาล

ทมความรบผดชอบ มเสถยรภาพ และ ‘สะอาด’ [แนนอนวานคอสงตรงขามกบ

การคอรปชน] กลาวโดยสรป เมอคนตะวนตกพดวาประเทศใดประเทศหนงกำลง

พฒนาสงทเขาหมายถงคงไมใชเรองของความทนสมย(modern)แตเพยงอยางเดยว

[มทกอยางเหมอนกบโลกทถกทำใหเปนตะวนตก (Westernized world)] คน

ตะวนตกคงตองการทจะบอกวาเมอ(ถา)ประเทศเหลานมการพฒนา ประเทศ

เหลานคงจะตองกระทำเหมอนกบทตะวนตกไดกระทำมาแลวใหมากขน [นนคอ

มสภาวะของความเปนเมอง (urbanized) มวธคดอยางมเหตผล (secularized) และ

เนนเรองของวตถ(materialistic)เทคโนโลยเปนหลก(technology-dependent)]

การทำความเขาใจประเทศกำลงพฒนา

เราไมอาจหาขอสรปงายๆมาอธบายเกยวกบชาตกำลงพฒนาทงหลายได

และกไมมวธการงายๆทจะนำมาใชจดประเภทประเทศตางๆทมจำนวนมากเกน

ครงหนงของประเทศทงหมดทตงอยบนผวพภพแหงนและมผคนอาศยอยมากกวา

60% ของจำนวนประชากรทงโลก3 จากการจดประเภทสวนใหญทใชกน ชาตตางๆ

จำนวนมากกวา115ชาตจากทงหมดประมาณ190ชาตบนโลกใบนสามารถถกจด

ประเภทใหเปนชาตกำลงพฒนาโดยจำนวนนเกอบ40%อยในแอฟรกาทางตอนใต

ของทะเลทรายซาฮารา(sub-SaharanAfrica)ประมาณ25%อยในลาตนอเมรกา

และทเหลออยในภมภาคเอเชยแปซฟกและโลกอาหรบ [ตะวนออกกลาง และแอฟรกา

ตอนเหนอ]จำนวนพอๆกนอนทจรงความหลากหลาย(diversity)เปนลกษณะ

3 นเปนวธการจดประเภททใกลเคยงความเปนจรงมากทสดแมวาไมวาจนจะถกพจารณาวาเปนชาตกำลงพฒนาหรอไมกตามเพราะตวเลขนไดนบรวมจนเขาไวดวย

66ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

สำคญทสดอยางหนงของบรรดาประเทศกำลงพฒนา บางประเทศมขนาดใหญโต

มโหฬารอยางกรณบราซลมพนทมากถง3ลานตารางไมล[มขนาดใหญกวาตวประเทศ

สหรฐอเมรกาเสยอก]และมประชากรจำนวนประมาณ160ลานคนประเทศอนเดย

มพนท1ลานตารางไมลและมจำนวนประชากรมากกวา1พนลานคน

ตรงกนขามเมอเทยบกบรฐตางๆทมดนแดนเปนเกาะอยางบารบาโดส

(Barbados) [มพนท 166 ตารางไมลและมจำนวนประชากร 252,000 คน] ใน

แถบแครบเบยน และครบาต (Kiribati) [มพนท 266 ตารางไมลและมจำนวน

ประชากร61,000คน]ในแปซฟกประเทศทเปนเกาะอยางนาอร(Nauru)อาจจะ

ชนะประกวดไดรางวลประเทศทม ‘ขนาดแคระ’ ทสด เพราะมประชากรแคเพยง

8,000คนอาศยอยบนเนอท8ตารางไมลนาอรอาจจะมขนาดเลกกจรงแตกไม

ไดเปนประเทศทยากจนเลย รายไดจากการสงออกแรฟอสฟอรสทำใหประชากร

บนเกาะแหงนมรายไดตอคนตอปสงถง20,000ยเอสดอลลาร

นาอรเปนกรณยกเวนของประเทศในโลกกำลงพฒนา–ความยากจนตางหาก

ทเปนกฎเศรษฐกจของประเทศกำลงพฒนาสวนใหญขนอยกบเกษตรกรรมเปนหลก

แตกมเพยงไมกประเทศอยางเชนรฐทรำรวยดวยนำมนบรเวณอาวเปอรเซย [บาหเรน

(Bahrain) คเวต (Kuwait) โอมาน (Oman) กาตาร (Qatar) ซาอดอาระเบย

(SaudiArabia) และสหรฐอาหรบเอมเรตส (theUnitedArabEmirates)]ทอาศย

ทรพยากรประเภทแรธาตเปนหลก

ชาตกำลงพฒนาเกอบทงหมด [ยกเวนเพยงไมกชาตเทานน] มอตราการเตบโต

ของประชากรมากทสดในโลก [จำนวนประชากรโลกกำลงเพมสงขนดวยอตราประมาณ

1.48% ตอป และอตราการเตบโตนจะเพมสงขนอกเทาตวใน 48 ปขางหนา]

การเพมขนอยางรวดเรวของจำนวนประชากรเปนการเพมภาระใหกบโครงสราง

ทางเศรษฐกจสงคมและการเมองอนเปนอปสรรคตอการพฒนา

การเปรยบเทยบมกจะทำใหเหนสงทไมคาดคดมากอนตวอยางเชนประชากร

ของประเทศเมกซโกกำลงเพมขนในอตราทใกลเคยงกบของอนเดย เอเชยซงเปน

ภมภาคของโลกทมประชากรหนาแนนทสด มประชากรจำนวนมากถง 60% ของ

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 67

ประชากรโลกทงหมดแตประมาณ18%ในจำนวนนเทานนทอาศยอยบนผนแผน

ดนใหญ นอกเหนอจากเอเชยแลว [และกรณยกเวนอยางเชนอยปตซงประชากร

สวนใหญอาศยรวมกนหนาแนนเฉพาะแถบลมแมนำไนล] ความหนาแนนของประชากร

ในประเทศกำลงพฒนาทงหลายอยในระดบทตำมาก ความหนาแนนของประชากร

โดยเฉลยในแอฟรกาอยท 24 คนตอหนงตารางไมลเทานน ซงตรงกนขามกบอนเดย

ซงมอตราความหนาแนนของประชากร 296 คนตอหนงตารางไมล และสงคโปร

ซงมอตราความหนาแนนของประชากร5,571คนตอหนงตารางไมล [อสราเอลม

อตราความหนาแนนของประชากรเกอบจะใกลเคยงกบอนเดย แตอสราเอลเปดรบ

ผอพยพใหเขามาตงถนฐานในดนแดนยดครองของตน] แมวาตวเลขเหลานยงไมได

พจารณาวาพนทสวนใดบางทมผคนอาศยอยจรงๆหรอการกระจายตวของประชากร

[ตวอยางเชนขนาดของความเปนเมอง] แตกสามารถตงขอสงเกตไดวาแอฟรกาม

จำนวนพนททเหมาะสมตอการเพาะปลกตอคนหนงคนมากกวาดนแดนทกำลง

พฒนาสวนอนๆของโลก อยางไรกด ในขณะเดยวกนอตราการเตบโตของประชากร

ในบรเวณตางๆของแอฟรกาแถบตอนใตของทะเลทรายซาฮารา4 [ไดแกโซมาเลย

(Somalia) อกานดา (Uganda) คองโก (Congo) ไนเจอร (Niger) องโกลา

(Angola)และบรกนาฟาโซ (BurkinaFaso)]อยในระดบสงทสดของโลกทนา

แปลกใจมากกคอ การเตบโตของประชากรอยางรวดเรวทสดของโลกอยในดนแดน

ยดครองของอสราเอลบรเวณเวสตแบงค(WastBank)และกาซา(Gaza)เยเมน

(Yemen)และอฟกานสถาน(Afghanistan)มอตราการเตบโตมากทสดอนดบสอง

และสามรองลงมาตามลำดบ โดยทวไปนน ประชากรของโลกอสลามและอาหรบ

กำลงมการเพมจำนวนในลกษณะทเรยกวา‘การระเบด’ของประชากรจำนวนของ

คนมสลมในดนแดนแอฟรกาตอนเหนอ ตะวนออกกลาง และอนภมภาคตอนใต

ของเอเชยมจำนวนเพมขนเกอบถง1.5ลานคนตามการประมาณการขณะน

ชาตกำลงพฒนาไมไดเปนพนทเพยงแหงเดยวเทานนทกำลงมการพฒนาทาง

สงคมเศรษฐกจและการเมองจรงๆแลวการพฒนา(development)และความผพง

4 Sub-Saharan Africa เปนคำทใชเรยกอาณาบรเวณของทวปแอฟรกาทตงอยทางตอนใตของทะเลทรายซาฮารา (Saharadesert)ประกอบดวยประเทศตางๆทอยบนตวทวป42ประเทศและประเทศทเปนเกาะอก6ประเทศดรายละเอยดไดในhttp://en.wikipedia.org/wiki/Sub-Saharan_Africa

68ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

(decay)เปนสงทเกดขนอยางถาวรตอเนองในทกๆแหงในโลก–หมายความวา

สงคมตางๆมทงทกำลงรงเรองและกำลงตกตำไมมสงคมใดทมลกษณะหยดนง(static)

กระนนการพฒนากไมไดเกดขนอยางเสมอหนากน บางชาตอยางเชนอฟกานสถาน

(Afghanistan) บงคลาเทศ (Bangladesh) บรนด (Burundi) ชาด (Chad) คองโก

(Congo) เอรเทรย (Eritrea) เอธโอเปย (Ethiopia) กน-บซโซ (Guinea-Bissau)

มาล(Mali)มาลาว(Malawi)เมยนมาร(Myanmar)รวนดา(Rwanda)เซยรา

เลโอน (Sierra Leone) และซดาน (Sudan) มความยากจนอยางสดๆและความ

ทกขยากแผซานไปถวนทวทงสงคม [ขอใหสงเกตใหดวามประเทศท ‘ยากจนทสด

ในบรรดาประเทศทยากจนดวยกน’ จำนวนกประเทศทตงอยในดนแดนสวนใหญ

ของทวปแอฟรกาโดยเฉพาะทางตอนใตของทะเลทรายซาฮารา] ความไมเทาเทยม

กนในระดบโลกเชนนเปนสาเหตของความขดแยงและความรนแรง รวมตลอดถง

เปนประเดนทางดานศลธรรมทสำคญมากประเดนหนงในบรรดาประเดนปญหา

หลกๆทเกดขนในโลกใบน

ทำไมประเทศเหลานถงไดยากจนขนแคน? ประเทศเหลานขาดแคลนทรพยากร

จรงๆหรอ? ธรรมชาตกำลงเลนตลกกบชะตากรรมของประเทศเหลาน? หรอวา

ตะวนตก[ลทธอาณานคม(colonialism)5และลทธอาณานคมรปแบบใหม(neo-

colonialism)]ตางหากทควรถกประณามวาเปนตวการหลก?เราคงตองนำเอาคำถาม

เหลานมาพจารณากนอยางจรงจงเพอหาคำตอบ

มรดกของลทธอาณานคม

มเพยง 23 ประเทศจากจำนวนสมาชกประเทศทงหมดของUN ในขณะนท

ไดรบเอกราชในปค.ศ.1800และในจำนวนนมากกวาครงหนงเปนรฐทตงอยในยโรป

ยกเวนอฟกานสถานจน เอธโอเปยญปนอหราน เนปาล โอมานรสเซย ไทยตรก

และสหรฐอเมรกาไมไดอยในรายชอดงกลาว6 หลงจากนนเปนตนมาจำนวนรฐทไดรบ

5 Colonialism คอนโยบายในการแสวงหาทางครอบงำกจการทางเศรษฐกจและการเมองของดนแดนทดอยพฒนาหรอประเทศทออนแอกวาอาจเรยกอกอยางไดวาimperialism

6 JohnAllen,StudentAtlasofWorldPolitics(Guilford,Conn.:DushkinPublishing,1994),p.17ประเทศไทยในตอนนนยงใชชอเดมวาสยาม(Siam)และอหรานยงใชชอเกาวาเปอรเซย(Persia)

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 69

เอกราชมจำนวนเพมขนถงมากกวา 8 เทา สงครามโลกครงทสอง (1945-49)

เปนจดเปลยนทสำคญเนองจากมการถอนรอความเปนจกรวรรดลาเมองขนของ

ยโรปอยางรวดเรว ประเทศตางๆจำนวนมากกวาสองในสามเทาทมอยในขณะนลวน

เกดขนในชวงเวลาทผานมาไมนานนและเกอบทงหมดเปนประเทศกำลงพฒนา

การแตกสลายของสหภาพโซเวยตนำไปสการสถาปนารฐเอกราชเกดใหม

จำนวนมากในยโรปตะวนออกในทรานสคอเคเชยและในเอเชยกลางคลนลกทสอง

ของการปรากฏตวของรฐเกดใหมเกดขนพรอมๆกบการแตกสลายหรอการแตกแยก

ในบรรดารฐ-ชาตทไดรบเอกราชในชวงแรกกอนหนาน [เชนเชกโกสโลวะเกยและ

ยโกสลาเวย]

ในป 1994 กระบวนการแตกสลายของรฐตางๆเหลานไดทำใหมรฐเอกราช

เกดใหมจำนวนประมาณ 25 รฐ7 เปนเวลาหลายศตวรรษทเดยวทมหาอำนาจใน

ยโรปไดแขงขนชวงชงกนเขามายดครองดนแดนตางๆเปนอาณานคมพรอมทงเขา

มาปกครองและบรหารจดการบรรดาผคนทออนแอกวาและดอยกวาทางดาน

เทคโนโลยโดยผคนเหลานอาศยอยในดนแดนตางๆทอยหางไกลออกไปกระจาย

อยทวโลกการลาอาณานคมนอกจากจะเปนการสำแดงเกยรตยศของเจาจกรวรรดแลว

(ทสำคญมากกวา) ยงนำไปสความมงคงทางเศรษฐกจอกดวย ดวยเหตผลหลาย

ประการ แอฟรกาจงเหมาะสมสำหรบการเขามายดครองเปนอาณานคม และชาต

มหาอำนาจยโรปตางกพากนเขามาอางสทธรกรานแอฟรกาทงทวปนบตงแตปลาย

ศตวรรษท19 เปนตนมาในตนศตวรรษท20องกฤษฝรงเศสเบลเยยมเยอรมน

โปรตเกส ฮอลแลนด อตาล และสเปน [รวมทงตรก] ลวนครอบครองดนแดน

ตางๆทวโลกเปนอาณานคม ความขดแยงระหวางชาตมหาอำนาจเหลานรวมทงนโยบาย

ทชาตเหลานใชในการสรางจกรวรรดในชวงสามศตวรรษกอนหนานเปนทรจกกนในชอ

ของ‘ลทธอาณานคม’(colonialism)หรอ‘ลทธจกรวรรดนยม’(imperialism)แตไมวา

จะเรยกชอใดกตามระบบทถอเอาความเปนยโรปเทานนทเปนใหญ(Eurocentric)น

ในสำนกของคนพนถนในแอฟรกาเอเชยและลาตนอเมรกาแลวไดกลายเปนสญลกษณ

ของการกดขขดรดของชาวตางชาต

7 Ibid., p.17.อยางไรกตามจากความผนผวนพลกผนรวดเรวของการเมองปจจบน โดยเฉพาะในกรณของยโกสลาเวยในอดตทำใหตวเลขนมความไมแนนอนในระดบสง

70ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

แทบจะไมมขอโตเถยงใดๆวาลทธอาณานคมกคอการทคนยโรปเขามาครอบงำ

เหนอคนพนถนโดยอางความเหนอกวาทางเชอชาตหรอพนธกจทางศาสนาหรอทง

สองอยางอยางไรกตามมความแตกตางกนอยางมากในแงของวธการและวถทาง

ทชาตมหาอำนาจตางๆใชในการจดการกบเมองขน ตวอยางเชน องกฤษเนนการ

ใชการปกครองโดยกฎหมายและวธการทนมนวลกวาวธการปกครองอาณานคม

ของสเปนซงชอบใชกำลงและความโหดราย ฝรงเศสและโปรตเกสพยายามกลน

กลายผคนในอาณานคมของตน [ตวอยางเชน ฝรงเศสใหทนงแกชาวอลจเรยใน

สภานตบญญตแหงชาตและตำแหนงตางๆในคณะรฐมนตร] ขณะทพวกดทชซง

ครอบครองอนโดนเชยไดอนญาตใหผปกครองทคนพนถนยงคงอยในอำนาจตอไป

องกฤษกไดใชวธการใหเจาหนาทของทองถนยงคงทำหนาทปกครองตอไปและให

คนพนถนทมความเฉลยวฉลาดไดเขารบราชการในหนวยงานของรฐ รวมถงสนบสนน

ใหไดรบการศกษาในระดบอดมศกษา8

อยางไรกด จนตภาพของการถกปกครองโดยประเทศทอยหางไกลไดสราง

ความรสกเกลยดชงใหกบผคนทอยในดนแดนเมองขน ในหลายๆกรณคนเหลาน

ลกขนตอสจนไดรบเอกราชในทสดดวยการใชความรนแรงหลายๆรปแบบในกรณ

ของอนเดยมหาตมะคานธ(MahatamaGandhi)ไดนำมวลชนทวประเทศรณรงค

ตอตานการยดครองขององกฤษดวยการไมใชความรนแรง (nonviolent resistance/

Satyagraha)วธการซงมเรยกชออกอยางหนงวา‘อารยะขดขน’(civildisobedience)

นตอมาไดถกนำมาใชในทศวรรษ1960โดยมารตนลเธอรคง,จเนยร(Martin

Luther King, Jr.) ซงเปนผนำคนสำคญของขบวนการเคลอนไหวเพอสทธของ

พลเมอง(CivilRightsMovements)ในสหรฐ[ทงคานธและคงถกลอบสงหารทงค]

ประเดนทวาลทธอาณานคมไดทงมรดกอะไรเอาไวใหนน ยงคงเปนเรองท

ถกเถยงกนอยจากมมมองในแงบวกคนยโรปไดนำเอาองคประกอบบางอยางของ

การสรางความทนสมยเขาไปในดนแดนเมองขนไมวาจะเปนความกาวหนาในเรอง

สขภาพอนามย (โรงพยาบาล) การศกษา (โรงเรยน) และการขนสง (ถนนหนทาง)

8 RobertClark,PowerandPolicyintheThirdWorld,4thed.(NewYork:Macmillan,1997),p.26.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 71

อยางไรกดการเปลยนแปลงเหลานมกมผลกระทบทอยในขอบเขตทจำกดมากและ

หลายตอหลายครงทดนแดนเหลานตองแลกดวยการสญเสยวถชวตทางเศรษฐกจ

และการเมองทพงตนเองไดของสงคมจารตประเพณนอกจากนนสงตางๆทไดรบ

จากการสรางความทนสมยจะตองพจารณาควบคกบความสญเสยทเกดขนตามมา

ไมวาจะเปนการถกทำลายศกดศรของความเปนมนษย การถกกดข โรคตางๆ

[โรคระบาดรายแรงทคนยโรปนำเขามาเผยแพรใหกบประชาชนทไมมทางตอสกบ

เชอโรคใหมๆไดเลย]ทมาพรอมกบการเขามาปกครองดนแดนอาณานคมเหลาน9

ประเดนทวาชาตกำลงพฒนาภายหลงไดรบเอกราชยงคงถกขดรดจากชาต

ตะวนตกทมงคงในระดบใดในปจจบนน ยงคงเปนเรองทถกเถยงกนอย ตวอยางเชน

แนวคดทเรยกวาทฤษฎพงพง(dependencytheory)ยงคงเชอวาความดอยพฒนา

(underdevelopment) ไมใชสงทเกดขนเองตามธรรมชาต แตมสาเหตมาจากการ

ขดรดของตะวนตก นกทฤษฎพงพงใหเหตผลยนยนวาการไดมาซงทรพยากรธรรมชาต

ราคาถกแลวใชความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยแปรสภาพทรพยากร

เหลานนใหเปนสนคาอตสาหกรรมราคาสง นอกจากจะเปนการขดรดบรรดาประเทศ

กำลงพฒนาแลว ยงทำใหประเทศเหลานนออนแอและยากจนลงอกดวย นกวชาการ

คนอนๆไดปฏเสธคำอธบายดงกลาวโดยเชอมโยงปญหาทกขยากของประเทศ

กำลงพฒนาทงหลายเขากบปจจยภายในเฉพาะของประเทศเหลานนเองอยางเชน

สภาพอากาศและทรพยากรธรรมชาต ทดนทเหมาะสมสำหรบเพาะปลก ขนาดและ

การเตบโตของประชากร โรคระบาด ความขดแยงทางชาตพนธและคานยมทาง

วฒนธรรมความขดแยงระหวางตะวนออก-ตะวนตกไดทำใหววาทะดงกลาวนรนแรงขน

ดวยการทสหภาพโซเวยตหนนหลงแนวคดและระบอบทเปนปฏปกษกบตะวนตกใน

ประเทศกำลงพฒนาขณะทสหรฐใหความชวยเหลอรฐบาลทสนบสนนตะวนตก

ผลกระทบของลทธอาณานคมยงคงปรากฏใหเหนอยในโลกปจจบน

จกรวรรดนยมลาเมองขนไดถกสถาปนาขนมาโดยไมคำนงถงเอกลกษณทาง

ชาตพนธ พรมแดน และความผกพนภกดของคนพนถนทดำรงอยมากอน เมอ

9 อานรายละเอยดในJaredDiamond,Guns,Germs,andSteel:TheFateofHumanSocieties(NewYork:Norton,1997) โดยหนงสอเลมนไดมการแปลเปนภาษาไทยแลว ผทสนใจโปรดอานใน จาเรต ไดมอนด, ปน เชอโรค และเหลกกลากบชะตากรรมของสงคมมนษยแปลโดยอรวรรณคหาเจรญ(กรงเทพฯ:โครงการจดพมพคบไฟ,2547).

72ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

มหาอำนาจยโรปถอนตวออกไป สงทไดสรางเอาไวกคอรฐเกดใหมจำนวนมากทม

เสนแบงดนแดนของรฐทขดกบความเปนจรงเนองจากไมไดถกสรางบนพนฐานของ

ศาสนาชาตพนธและความเปนเผาชนผลทเกดขนตามมากคอความไรเสถยรภาพ

ทางการเมองทยดเยอเรอรง การรฐประหาร การปฏวต สงครามกลางเมอง และ

การฆาลางเผาพนธ มรดกอนแสนขมขนของลทธอาณานคมดงกลาวนสรางปญหา

รายแรงใหกบประเทศกำลงพฒนาหลายประเทศในปจจบนไดแกแองโกลาบรนด

กมพชา คองโก [ซาอร (Zaire) ในอดต] เอธโอเปย ไลบเรย (Liberia) ไนจเรย

(Nigeria)ศรลงการวนดาและเซยราเลโอนในทศวรรษ1990ปญหาดงกลาว

ไดกลายเปนประเดนวกฤตทสงเสยงเตอนแตไมมคนฟงถง‘สภาวะอนาธปไตยทกำลง

จะเกดขนในอกไมนาน’ในแอฟรกาและดนแดนอนๆ10

พฒนาการทางการเมอง: ปญหาทาทาย 4 ประการ

บรรดาประเทศทดำเนนยทธศาสตรการสรางความทนสมยลวนพยายาม

สถาปนารฐบาลทมเสถยรภาพขนมา เพอทำหนาทใหบรการสาธารณะ (การดแล

ความสงบภายใน/ตำรวจและการปองกนอบตภย)การศกษาสขภาพและอนามย

รวมถงการดแลระบบกฎหมายใหทำหนาทอยางมประสทธภาพ องคประกอบเหลาน

ของ‘การพฒนาการเมอง’(politicaldevelopment)เปนเงอนไขพนฐานทจำเปน

ของความกาวหนาทางสงคมและเศรษฐกจ และดเหมอนไมไดเปนเปาหมายทไกล

เกนกวาทจะกาวไปใหถงไดอยางไรกตามการทจะบรรลเปาหมายดงกลาวเหลาน

ในบรบทของการคอรปชนความยากจนการไมรหนงสอและความบาดหมางทแผกวาง

ไปทวทงสงคมถอวาเปนการทาทายทประเทศกำลงพฒนาหลายประเทศทเดยวกำลง

ประสบอย

เนองจากกระบวนการพฒนาเปนกระบวนการททำใหเกดปญหาขนภายในสงคม

รฐบาลของชาตกำลงพฒนาจำนวนไมนอยมกจะไมมเสถยรภาพ รฐบาลเหลานสวนใหญ

แลวเปนแบบอำนาจนยมและบอยครงทเดยวทมกเลอกใชวธการรฐประหารเมอเผชญ

กบภาวะวกฤตโดยทวไปแลวประเทศกำลงพฒนาทงหลายจะเผชญกบการทาทาย

10RobertD.Kaplan,TheComingAnarchy(NewYork:VintageBooks,2001),pp.3-59.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 73

ของปญหาพนฐาน4ประการอนไดแกการสรางชาต(nationbuilding)การสรางรฐ

(statebuilding)การมสวนรวม(participation)และการกระจาย(distribution)11

ปญหาทาทายทเปนพนฐานทสดกคอการสรางชาต(nationbuilding)ซงเปน

กระบวนการทผคนทกหมเหลาในดนแดนทมอาณาเขตแนนอนแหงหนง–แมวาจะม

ความแตกตางกนทางชาตพนธ เผาชน ศาสนา หรอภาษากตาม-ตางกเอาตวเอง

เขาไปผกโยงรวมกนกบสญลกษณและสถาบนตางๆของรฐ รวมตลอดถงมความรสก

ในชะตากรรมรวมกน ในทางทฤษฎ ความรสกเกยวกบชาต (nation) หรอความ

เปนชาต(nationhood)แบบใหมกเกดขนตามมาในทสดแตในทางปฏบตเปาหมายน

บรรลถงไดยากมากเนองจากความหลากหลายอยางมากทปรากฏใหเหนทวไปใน

ประเทศกำลงพฒนาทงหลาย

ประเทศกำลงพฒนาบางประเทศไมสามารถจดการกบปญหาททาทายอนนได

และตองเผชญกบสงครามกลางเมองทยดเยอรวมถงการพยายามขอแยกตวออกไป

เปนอสระของสมาชกบางกลมในสงคม ตวอยางของกรณหลงนไดแก ปากสถาน

[บงคลาเทศในปจจบนกคอปากสถานตะวนออกกอนป ค.ศ.1971] และคองโก

[ซาอร (Zaire) ในอดต] สงครามกลางเมองไดทำใหหลายสงคมแตกสลายพงพนาศ

อยางเชนไนจเรยชาดองโกลารวนดาและโซมาเลยเปนตน

ผนำทางการเมองหลายตอหลายคนมกจะประณามลทธอาณานคมและ

จกรวรรดนยมวาเปนตวการทำใหเกดความแตกแยกภายในดนแดนของตน และ

บอยครงทเดยวทการตอสเพอเอกราชโดยตวมนเองแลวไดถกอางขนมาเปนเงอนไข

เพอฉวยใชประโยชนในการรวมชาตขนมาใหมธงชาตพธเฉลมฉลองและแมแต

สายการบนแหงชาต [ซงอาจเปนเครองบนเจตแคแบบทนงเดยวหรอสองทนงทมชอ

และสประจำชาตตดอยดานขาง] กสามารถปลกเราความรสกในเรองเอกลกษณของ

ชาตไดภยคกคามจากรฐขางเคยง–ไมวาจะเปนจรงถกจนตนากรรมหรอถกเสกสรร

ปนแตงขนมา- สามารถถกนำมาใชประโยชนเพอเปาหมายทกำลงกลาวถงอยนได

11ประเดนเหลานไดมการนำมาพดถงในงานเขยนทวไปทเกยวกบปญหาของการสรางความสมยใหมและการพฒนา อานรายละเอยดเพมเตมไดใน James A. Bill and Robert L. Hardgrave, Jr., Comparative Politics: The Quest for Theory(Websterville,Ohio:Merrill,1973),pp.70-71.

74ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ประการสดทายการปรากฏตวของผนำแหงชาตแบบบารม(charismaticnational

leader)ดเหมอนวาจะเปนตวแปรทสำคญทสดอนหนงของตวแปรทกลาวถงมาแลว

ทงหมด ตวอยางทโดดเดนของผนำประเภทนไดแก กามล อบเดล นาซเซอร

(GamalAbdelNasser)ของอยปต[มอำนาจในชวงป1954-60]โฮโมเคนยตตา

(JomoKenyatta)ของเคนยา[1963-78]ยาวาฮารลาลเนหร(JawaharlalNehru)

ของอนเดย [1947-64] อาคเหมด ซการโน (Achmed Sukarno) [1949-65]

และมอมมาร กดดาฟ (Muammar Qaddafi) ของลเบยซงยงคงครองอำนาจอย

จนถงขณะน

ปญหาของกระบวนการพฒนาการเมองทสำคญอกประการหนงกคอ การสรางรฐ

(state building) ซงเปนเรองของการสถาปนาสถาบนทางการเมอง–โดยเฉพาะ

รฐบาลกลาง-ซงมความสามารถในการใชอำนาจไดตลอดทวทงความยาวและความ

กวางของสงคม ‘การแทรกแซงทางการเมอง’ (political penetration) รปแบบน

ทำใหเกดการพฒนาดานเศรษฐกจและเอกภาพทางสงคมดวยวธการตางๆอยางเชน

การสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ [ถนน สะพาน โทรศพท] ทจำเปนสำหรบ

การบรณาการเศรษฐกจแหงชาต ในทำนองเดยวกน ในการใชงบประมาณสำหรบ

การสรางโครงสรางพนฐานดงกลาว รฐบาลจะตองมความสามารถอยางนอยทสด

ในการกำหนดและจดเกบภาษ [ซงเปนพนธกจหลกของรฐบาลทมประสทธภาพ]

แตรฐบาลในประเทศกำลงพฒนาทงหลายมกจะไมสามารถจดหารายไดจากการจด

เกบภาษในจำนวนทมากพอไดดวยเหตผลงายๆวาไมมภาษใหเกบ[หรอมแตกไม

มากพอ] นคอวงจรแหงความชวรายทจะสามารถฝาทะลวงไปไดกดวยการแสวงหา

เงนทนจากตางชาต [การคา การใหความชวยเหลอ และเหนอสงอนใดกคอการ

ลงทนของตางชาต]แตการลงทนของตางชาต [ตวแปรภายนอก]กขนอยกบเสถยรภาพ

ทางการเมอง [ตวแปรภายใน] วงจรแหงความชวรายในทกมตปรากฏใหเหนชดเจน

ในประเทศกำลงพฒนาจำนวนไมนอยทเดยว

ปญหาทประเทศกำลงพฒนาทงหลายกำลงประสบอยกคอ การมสวนรวม

(participation) การทประเทศเกดใหมจะมความมงคงและเตบโตทางเศรษฐกจไดนน

ประชาชนในประเทศจะตองเขาไปมสวนรวมอยางแขงขนกระตอรอรนในกระบวนการ

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 75

พฒนาในการดำเนนการตามยทธศาสตรการพฒนาทไดวางเอาไวอยางดแลวนน

ประเทศกำลงพฒนาจำเปนตองระดมสรรพกำลงคนในสงคมใหเขามามสวนรวม

อยางเตมท-ซงหมายถงการขบเคลอนสงคมไปขางหนาในทศทางเดยวเทานนทวา

การระดมสรรพกำลง (mobilization) ดงกลาวกนำไปสปญหาทางการเมองอยาง

หลกเลยงมไดกลาวคอเมอผคนในสงคมเรมเขามามสวนรวมอยางแขงขนมากขน

และรสกถงผลกระทบจากการทำงานของรฐบาลพวกเขาเรมเรยกรองดวยนำเสยงทดง

และหนกแนนมากขนในการขอรวมกำหนดวาใครควรจะปกครองและปกครองอยางไร

แตถาหากการเรยกรองความตองการของประชาชนอยในระดบสงกวาพฒนาการ

ของสถาบนและความสามารถของรฐบาลทจะตอบสนองในแงบวกไดรฐกจะเผชญ

กบภยคกคามรนแรงทเกดจากความไรเสถยรภาพอนเรอรง ดงนน การทาทายทเกด

จากการขอเขามามสวนรวมของประชาชนกคอ จะหาทางควบคมพลงของประชาชน

โดยไมโหมกระพอเชอมลของการถอนการสนบสนนทางการเมองของประชาชน

หรอการปฏวตใหลกโชนแรงขน

การมสวนรวมจะมความหมายเปนจรงเปนจงขนมาได จำเปนตองสรางองคกร

ทางการเมองขนมารองรบ รปแบบของการมสวนรวมของประชาชนทมมากอนใน

สงคมเกษตรกรรมทงหลายมกวางพนฐานอยบนความผกพนแบบเครอญาต หรอ

โดยเฉพาะอยางยงในเอเชยกคอ‘ความสมพนธแบบนาย-ลกนอง/ผอปถมภ-ผรบ

อปถมภ’(patron-clientrelations)ในความสมพนธแบบหลงนคนทเปนนายจะเปน

ผทมอทธพลโดยใชสถานะ ความมงคงและเครอขายทางการเมองทงในระดบชาต

และในระดบทองถนเพอสรางหลกประกนในการไดมาซงผลประโยชนทางวตถ

[งานโรงเรยนถนนเปนตน]ใหกบบรรดาลกนองในระดบทองถน[หมบาน]ใน

ทางกลบกน ผทเปนลกนองจะใหการสนบสนนแกผเปนนายในการดำเนนการทาง

การเมอง รวมตลอดถงความจงรกภกด การสนบสนนดวยแรงกาย [เชน ชวยเหลองาน

ของนายโดยสมครใจ] และการมอบคะแนนเสยงเลอกตงให เนองจากระบบสงคม

มลกษณะของลำดบชนสงตำ ผเปนนายในระดบหนงจะเปนลกนองในอกระดบหนง

สงทเกดขนตามมากคอเครอขายทซบซอนของความจงรกภกดสวนบคคลทมตอ

กนบนพนฐานของความเปนเครอญาตและความผกพนทางวฒนธรรมหรอตาม

76ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

พนททางภมศาสตร ดวยเหตน กลมคนทอยวงในของเครอขายจงถกกำหนดขนมา

เพอทำหนาทดำเนนการตดสนใจทางการเมองใหกบเครอขายทงในแนวดงและ

แนวระดบ แตเนองจากความสมพนธแบบนาย-ลกนองมลกษณะเฉพาะโดยตว

ของมนเอง ระบบของเครอขายจงกอตวขนมาในลกษณะทแตละเครอขายจะสราง

‘กลไก’ ทางการเมองของตนเองขนมา โครงสรางดงกลาวไดทำใหเกดระบบการเมอง

สมยใหมขนมาได [แมวาโดยพนฐานแลวจะวางอยบนหลกการทตรงกนขามกบ

วฒนธรรมทางการเมองทยดหลกกฎหมายของตะวนตก]

ปญหาของการพฒนาททาทายรฐบาลของประเทศกำลงพฒนาทงหลายกคอ

เรองของการกระจาย (distribution) -ซงเปนเรองของความสามารถในการสราง

หลกประกนวาจะไมมการกระจกตวของความมงคง ทรพยสนและอำนาจซงเปนลกษณะ

ทปรากฏใหเหนอยบอยๆในสงคมแบบดงเดมหรอสงคมในชวงเปลยนผาน การกระจก

ตวของทรพยากรสามารถนำไปสความรสกในเรองของความไมยตธรรมทสงสม

และแผกวางและในทสดกจะนำไปสการปฏวตของมวลชนบอยครงทเดยวทความ

รสกวาไมไดรบความยตธรรมฝงรากลกอยในความรสกทวาผลประโยชนของสงคม

ไมไดถกแบงปนอยางเปนธรรม –กลาวคอคนรวยขดรดคนจน- และการปฏวต

เทานนทเปนหนทางเพยงอนเดยวทจะทำใหเกดการเปลยนแปลงอยางแทจรง

อทธพลของทฤษฎและอดมการณแนวมารกซสต (Marxist) ไมเพยงปรากฏให

เหนในจนคอมมวนสตหรอในเวยดนามเทานน แตยงไปปรากฏอยในภมภาคตางๆ

ทอยหางไกลกนและไมมใครคาดคดวาจะไดรบอทธพลจากแนวคดมารกซสต

อยางเชน เยเมน องโกลา เอธโอเปย กมพชา ลาว อนโดนเซย ฟลปปนส ชล

โคลอมเบย ควบา นการากว เอลซลวาดอร และในประเทศอนๆอกมากมาย รฐบาล

ของประเทศตางๆบางครงกจดการกบปญหาเรองการกระจายดงกลาวดวยการ

ปฏรปทดนเปนอนดบแรกหลงจากนนกปรบเปลยนมาตรการการจดเกบภาษและ

อาจจะไปถงขนทมการออกกฎหมายเกยวกบสวสดการสงคม แตมาตรการและขน

ตอนการดำเนนการแกปญหาดงกลาวกขนอยกบความสำเรจทางดานเศรษฐกจซง

หลายตอหลายครงกเปนปญหาสำคญของประเทศทเคยเปนอาณานคมเหลาน

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 77

ประชาธปไตยและประเทศกำลงพฒนา

เราคงไดเหนกนแลววา หลายตอหลายครงทเดยวทการพฒนาการเมอง (political

development) ทำใหการมสวนรวมทางการเมอง (political participation) ขยาย

ขอบเขตมากขนตามไปดวย แตทงนจำเปนหรอไมวาจะตองนำไปสการมรปแบบ

การปกครองทเปนประชาธปไตยเสมอไป? พดอกอยางหนงกคอ การพฒนาและ

ประชาธปไตยในกรอบของรฐธรรมนญ (constitutional democracy) จำเปนตอง

ดำรงอยควบคกนเสมอไปหรอไม?การปกครองทเปนประชาธปไตยโดยตวของมนเอง

นนเปนสญญะของการพฒนาการเมองหรอไม? จรงอย แมวาประเดนเรองความ

รบผดชอบจะเปนหวใจสำคญของประชาธปไตยทมรฐธรรมนญเปนกรอบกตกา

แตรฐทเปนประชาธปไตยกถกตกรอบจำกดในการดำเนนงานดวยจนตภาพบางอยาง

เชนสทธ หลกนตธรรม และโดยเฉพาะมตมหาชน (public opinion) ดวยเหตน

บอยครงทเดยวทประชาธปไตย (democracy) และการพฒนา (development)

มกจะสวนทางกนได

รฐบาลของประเทศกำลงพฒนาสวนใหญไมไดเปนทงรฐบาลทมาจากการ

เลอกตงตามวถทางของประชาธปไตยและไมไดทำหนาทปกปองคมครองเสรภาพ

ของประชาชนแตอยางใดชาตทเกดขนมาใหมสวนใหญถกปกครองหรอถกควบคม

โดยกองทพบอยครงทเดยวทรฐบาลพลเรอนมลกษณะเปนอำนาจนยม(authoritarian)

และตกอยภายใตการชนำของตวผนำทเปนผกอรางสรางชาตอยางนาซเซอร (Nasser)

ของอยปตหรอซการโน(Sukarno)ของอนโดนเซย

นกสงเกตการณชาวตะวนตกหลายคนมแนวโนมทจะตงเปนขอสงเกตทวไปวา

ประชาธปไตยเปนสญญะของการพฒนาการเมอง แตกไมไดหมายความวาชาตท

พฒนาแลวทงหมดจะตองเปนประชาธปไตยเสมอไป แมวาจรงๆแลวแทบทงหมด

จะเปนประชาธปไตยกตามอยางไรกดขอเทจจรงกคอประชาธปไตยแบบตวแทน

(representative democracy) เปนลกษณะสำคญอยางหนงทมกปรากฏใหเหนใน

ประเทศทมพฒนาการทางการเมอง

78ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

เงอนไขของประชาธปไตย

การสถาปนารฐบาลทเขมแขงทมขดความสามารถในการปกครองอยางม

ประสทธภาพขนมาใหไดนนไมใชเรองททำกนไดงายๆ การสถาปนารฐบาลทเปน

ประชาธปไตยเปนปญหาสำคญยงในสงคมทเผชญกบปญหาทาทายทเกดจาก

กระบวนการสรางความทนสมยประชาธปไตยจะไดรบการสถาปนาขนไดอยางจรงจง

กตอเมอมการดำรงอยของลกษณะทสำคญบางอยางวธการอนหนงทจะใชวดศกยภาพ

ของชาตพฒนาทจะบรรลความเปนประชาธปไตยนนกคอการใหความสำคญกบ

เงอนไขของประชาธปไตยเมอใดกตามทเงอนไขดงกลาวปรากฏใหเหนในอตราสง

ความเปนประชาธปไตยกมความเปนไปไดสงตามไปดวย และในทางกลบกน เมอ

เงอนไขเหลานเหอดหายไมปรากฏใหเหน โอกาสทจะเปนประชาธปไตยกรบหรตาม

ไปดวย12

เงอนไขดานเศรษฐกจอาจจะมความสำคญมากทสด:

ความมงคงของชาต (national wealth) ปกตแลวความรงเรองมงคงมก

เปนสงทเกดขนควบคกบประชาธปไตยในทางกลบกนความยากจนไมไดเปน

เงอนไขทนำไปสความเปนประชาธปไตยอยางไรกตามถาประชาธปไตยเปนเรอง

ทตองมตนทนทางเศรษฐกจสงจนประเทศยากจนไมสามารถจายไดแลวละก เราจะ

อธบายกรณของประเทศอนเดยไดอยางไร เพราะประเทศนเปนประชาธปไตยมา

เปนเวลาอนยาวนานทงๆทเปนสงคมทมความแตกตางหลากหลายและมความ

ยากจนในระดบสงมาตงแตเมอไดรบเอกราชแลว?

เศรษฐกจแบบตลาด หรอเศรษฐกจแบบผสม (a market or mixed

economy) เศรษฐกจแบบตลาดเปดโอกาสใหทงภาครฐและภาคเอกชนเปนเจาของ

กรรมสทธในปจจยการผลตและการกระจายผลผลต และมความยดหยนสงในการ

12อานรายละเอยดไดในSeymourMartinLipset,PoliticalMan:TheSocialBasesofDemocracy(GardenCity,N.Y.:Doubleday, 1983); Tatu Vanhanen, The Process of Democratization: A Comparative Study of 147 States,1980-1988(Bristol :Taylor&Francis,1990);และSamuelP.Huntington, ‘WillMoreCountriesBecomeDemocratic?’,PoliticalScienceQuarterly99(1984),pp.193-218และอานรายละเอยดเพมเตมไดในThomasScanton,‘Democracy’sFragileFlowerSpreadsItsRoots’,Time,July13,1987,pp.10-11งานเขยนทใหความหวงอยางสงกบการสรางประชาธปไตย ไดแก Carl Gershman, ‘Democracy as theWave of the Future: AWorldRevolution’,Current(May1989),pp.18-23.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 79

ผสมผสานองคประกอบของเศรษฐกจแบบตลาดเขากบการแทรกแซงของรฐใน

รปแบบและระดบตางๆ สงทมความสำคญยงกคอ เศรษฐกจแบบนจะไมยอมให

การตดสนใจทางเศรษฐกจโดยเฉพาะในสวนทเกยวกบการผลตและการกระจาย

ผลผลตและบรการ ตกอยในมอของวสาหกจและผบรโภคเอกชนแตเพยงฝายเดยว

การวางแผนเศรษฐกจขนาดใหญจะตองรวมศนยอยทรฐเทานน

ชนชนกลาง (a middle class)เงอนไขอนนใหความสำคญกบการกระจาย

ความมงคงในสงคม ความแตกตางทางชนชนอยางรนแรงไมใชเงอนไขทนำไปส

ความเปนประชาธปไตยทมเสถยรภาพ

เงอนไขทางการเมองไดแก:

เสรภาพในการตดตอสอสาร (freedom of communication)เนองจาก

ประชาธปไตยตองการความโปรงใส (transparency) [ไมมอะไรเปนความลบยกเวน

เทาทจำเปนจรงๆ?] ในการปกครอง และบรรยากาศทเปดกวางสำหรบการแสดง

ความคดเหน ดงนนเสรภาพของสอ รวมตลอดถงการไหลเวยนของขอมลขาวสาร

อยางเสรจงเปนเงอนไขทสำคญมากของประชาธปไตยในทางกลบกนเมอใดทม

การเซนเซอรสอและนกหนงสอพมพถกจบขงหรอถกคกคาม ประชาธปไตยไมมวนท

จะพฒนาและเขมแขงขนมาได

ระบบพรรคทมเสถยรภาพ (a stable party system)เงอนไขทางการเมอง

อนนเปนการเนนความสำคญของระบบพรรคการเมองในการเปนตวแทนใหกบ

ความคดเหนทางการเมองของปจเจกบคคลและกลมทงหลายในสงคม เพอให

การทำหนาทนมประสทธภาพ ระบบดงกลาวจะตองมพรรคการเมองมากกวาหนง

พรรค และแตละพรรคจะตองมอสระในการทำงานโดยปราศจากการแทรกแซงขมข

ของรฐ

การควบคมทหารโดยพลเรอน (civilian control over the military)

เนองจากทหารในประเทศกำลงพฒนาสวนใหญพยายามแสวงหา(และยด)อำนาจ

ทางการเมอง การกระทำดงกลาวถอวาเปนอนตรายอยางยงตอการปกครองของรฐบาล

พลเรอน

80ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

กระบวนการยตธรรมทเขมแขงและเปนอสระ (a strong, independent

judiciary) สงทมความสำคญอยางยงตอการทำหนาทไดอยางมประสทธภาพของ

ประชาธปไตยกคอการใหการคมครองปกปองเสรภาพของพลเมองและสทธของ

ฝายเสยงขางนอย ซงขนอยกบการทำงานอยางอสระของกระบวนการยตธรรมโดย

ปราศจากการแทรกแซงใดๆ

พหนยมทางการเมองและสงคม (political and social pluralism)แมวา

การแบงแยกแตกตางทางสงคมหรอการเมองภายในประเทศอาจจะเปนปญหา

หรอเปนอนตรายตอประชาธปไตย แตหลายตอหลายครงกเชอกนวาการดำรงอย

ของความหลากหลายของกลมตางๆและองคกรตางๆทเกดขนโดยสมครใจ

[สหภาพแรงงาน สมาคมธรกจ สถาบนทางศกษาและศาสนา สหกรณ กลม

พลเมองทคอยตรวจสอบการทำงานของรฐบาล] จะตองไดรบการยอมรบในแง

ของความชอบธรรมซงเปนสงจำเปนสำหรบการเมองระบอบประชาธปไตยแบบม

ตวแทน13

เงอนไขทางดานจตวทยา-วฒนธรรม (psycho-cultural) ทมความสำคญ 2

ประการคอ:

การมขนตธรรมตอความแตกตางหลากหลายของปจเจกบคคลและกลม

ตางๆ (tolerance of individual and group differences) ถาหากประชาธปไตย

จำเปนตองใหการยอมรบสทธของคนอนแลว การยอมรบความหลากหลายทางสงคม

และวฒนธรรมกถอวาเปนเงอนไขสำคญของการปกครองแบบประชาธปไตยดวย

ในทางกลบกน เปนเรองยากสำหรบประชาธปไตยทจะพฒนาและมนคงทามกลาง

ความไมไววางกนในสงคมทเกดขนจากความแตกตางในเรองของชาตพนธ ศาสนา

และเผาชน

ความเชอรวมกนอยางกวางขวางในประชาธปไตย (pervasive belief in

democracy) เงอนไขอนนคงไมตองอธบายอะไรเพมเตม นอกจากความเชอทวา

ประชาชนไมสามารถถกบงคบใหมสทธและเสรภาพได

13Gershman,‘DemocracyastheWaveoftheFuture’,p.23.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 81

เงอนสำคญอกสองประการสดทายเปนเรองของประวตศาสตรหรอสถานการณคอ:

ประสบการณของการเปนประชาธปไตยมากอน (previous democratic

experience)บางประเทศอยางเชนชล เอกวาดอรและอรกวย เคยมการปกครอบ

แบบประชาธปไตยทถกขดจงหวะบางชวงเวลาดวยการปกครอบแบบอำนาจนยม

เมอประชาธปไตยเปนสวนหนงของความทรงจำรวมกนของสงคม ความเปนไปไดท

ประชาธปไตยจะประสบความสำเรจยอมมมากขน

การดำรงอยของประเทศรอบขางทเปนประชาธปไตย (existence of

democratic neighbors)รปแบบของการปกครองในรฐเพอนบานทประสบความสำเรจ

ถอไดวามอทธพลในแงบวกอยางมาก รฐบาลอำนาจนยมในอดตในสเปนและโปรตเกส

มกถกหยบยกมาเปนตวอยางของชาตทอนาคตทางการเมองไดรบอทธพลจากจาก

การปรากฏตวของประชาธปไตยทผลดอกออกผลในประเทศตางๆในภาคพนทวปยโรป

นกรฐศาสตรคนหนงไดนำเสนอทฤษฎทอธบายไดครอบคลมเกยวกบเงอนไข

ของประชาธปไตยทมชอวา ‘การกระจายทรพยากรของอำนาจ’ (distribution of

powerresources)14ตวชวดนประกอบดวยเงอนไขเฉพาะ6ประการทนำมาใชวด

การกระจายทรพยากรทางเศรษฐกจและความร (การศกษา) ภายในของชาตใด

ชาตหนง [ฐานคตกคอ ยงมการกระจายดงกลาวมากขนเทาใด ประชาธปไตยกนา

จะประสบความสำเรจมากขนเทานน] เงอนไขทใชวดอนหนงไดแก สดสวนของ

ประชากรในเมองกบในชนบท ในทางทฤษฎระบวา ยงอตราสภาวะของความเปน

เมองมสงมากขนการกระจายทางดานเศรษฐกจโอกาสในการทำงานและทกษะก

จะมมากขนและรายไดกจะมการกระจายมากขนตามไปดวย ตวชใดอกอนหนงท

เกยวของกบการกระจายทรพยากรทางเศรษฐกจกคอจำนวนเปอรเซนตของทดน

ทำกนของแตละครวเรอน ตวชวดทมความซบซอนมากขนจะสะทอนใหเหนถงการ

กระจายเศรษฐกจในภาคทไมใชเกษตรกรรมประการสดทายกคอจำนวนคนทเขา

เรยนในโรงเรยนและอตราการรหนงสอซงถกนำมาใชวดการกระจายทรพยากร

ดานความร(การศกษา)

14Vanhanen,ProcessofDemocratization,pp.51-65.

82ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ยทธศาสตรของการสรางประชาธปไตย

การสถาปนาการปกครองแบบประชาธปไตยในชาตกำลงพฒนาเหนไดชดวา

ไมใชพนธกจททำกนไดงายๆ แลวชาตทไมมจารตแบบประชาธปไตยจะตองใช

ยทธศาสตรแบบใด? รฐทเคยเปนคอมมวนสตในอดตไดประสบปญหาแบบเดยวกนน

ในชวงตนของทศวรรษ 1990 โดยเฉพาะอยางยงการทตองเลอกเอาอยางใดอยางหนง

ระหวางการเปดเสรทางการเมองกอนเปนอนดบแรกแลวจงปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ

ไปสเศรษฐกจแบบตลาดเปนอนดบตอมาหรอทเรยกยทธศาสตรแบบนวา ‘glasnost-

firstmodel’ หรอวามการปฏรปทางเศรษฐกจกอนการเมอง ตามแนวยทธศาสตร

ทเรยกวา‘perestroika-firstmodel’15

ปญหาทางดานเศรษฐกจและสงคมทรนแรงอยางยงทสหภาพโซเวยตในอดต

ตองเผชญในการเลอกใชยทธศาสตรทใหความเรงดวนกบการเปลยนแปลง

ทางการเมองเปนอนดบแรกและความสำเรจในเชงเปรยบเทยบของประเทศตางๆ

อยางเชน เมกซโก เกาหลใต จน ไตหวน สงคโปร ไทย และมาเลเซยทให

ความสำคญกบยทธศาสตรทเนนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจกอนอน เปนเรอง

ทนาพจารณาหาคำตอบวาทำไมถงเปนเชนนน เหตผลนาจะมอยสองประการคอ:

ประการแรกการตอบสนองความตองการพนฐานทางดานเศรษฐกจเปนภารกจสำคญ

ทรฐบาลตองทำกอนการใหหลกประกนในเรองเสรภาพทางการเมอง–หมายความวา

สทธของพลเมองไมใชเรองสำคญสำหรบคนทกำลงอดอยากหวโหย รวงโรยดวย

โรคภยไขเจบหรอหนาวเหนบเพราะไรบานประการทสองเศรษฐกจทรงโรจนนาจะ

มผลกระทบตอคณภาพชวต การไดรบบรการทางสงคม โครงสรางพนฐานทาง

เศรษฐกจ และโอกาสในการศกษาโดยตรงทนทมากกวาการเปลยนแปลงในเรองของ

โครงสรางทางการเมอง

15MortonKondracke,‘FreedomBummer’,NewRepublic,November26,1990,p.23.

คำวา ‘glassnost’ มความหมายตามตวอกษรวา ‘การเปดกวาง’ (openness) ซงหมายถงการทนายมคาอล กอรบาเชฟ(Mikhail Gorbachev) ไดยกเลกการเซนเซอรทงหมดและสนบสนนใหมการโตเถยงและแสดงคามเหนทแตกตางทางการเมองไดในสหภาพโซเวยตในอดต สำหรบ ‘glassnost-first model’ เปนทฤษฎการพฒนาทเชอวาการเปดเสรใหมการปฏรปการเมองควรจะตองดำเนนการกอนการปฏรปทางเศรษฐกจ

สวนคำวา‘perestroika’ เปนคำทใชเรยกความพยายามของนายมคาอลกอรบาเชฟทจะปรบโครงสรางทางเศรษฐกจของโซเวยตโดยทไมถงกบตองทบทำลายลกษณะของความเปนสงคมนยม สำหรบ ‘perestroika-first model’ เปนทฤษฎเกยวกบการพฒนาประเทศทเนนวาการปฏรปทเนนการเปดเสรและการแขงขนในระบบตลาดควรจะตองดำเนนการกอนความพยายามใดๆในการปฏรปการเมอง

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 83

การปฏรปทจำเปนตอการเรงรดการพฒนาเศรษฐกจกกลายเปนเรองท

เกยวกบการเมองไปในทสด การแปรรปรฐวสาหกจและการลงทนของตางชาตนำไปส

การเกดขนของชนชนกลาง (middle class) เพอทจะมความสามารถในแขงขน จงม

ความจำเปนตองสรางชนชนผประกอบอาชพทมรปแบบของโอกาสในการศกษา

และไดรบผลตอบแทนในลกษณะเดยวกบทเกดขนในตะวนตก เพอทจะสามารถ

เขาถงตลาดของตางชาตได ประเทศกำลงพฒนาไมวาจะเปนประเทศใดๆกตามจะ

ตองเปดตลาดภายในของตนใหกวางขน ผลผลตและบรการจากตะวนตก –ตงแต

ดนตรไปจนถงแฟชน-ทำใหเกดสงทเรยกวาปจเจกบคคลนยม (individualism)

ขนมารวมตลอดถงความปรารถนาในเสรภาพในการแสดงออกโดยเฉพาะในหมคน

วยหนมสาว ดวยวถทางดงกลาวเหลาน การปฏรปเศรษฐกจทเนนตลาดจะกลาย

เปนแรงผลกไปสการสรางประชาธปไตย ในสงคมใดๆกตามทการปฏรปดงกลาว

กลายเปนเครองชวดความหวงและความรงเรอง สงคมนนกมหลกประกนของการ

เปนประชาธปไตยไดในทสดโดยไมกลายสภาพเปนอนาธปไตย16

ประชาธปไตยในแอฟรกา: ความหวงหรอภาพหลอน?

ในระหวางปค.ศ.1974-1990ประเทศตางๆมากกวา30ประเทศในยโรปใต

ลาตนอเมรกา เอเชยตะวนออกและยโรปตะวนออก ไดมนำเอาการปกครองแบบ

ประชาธปไตยมาแทนทการปกครองแบบอำนาจนยม นกรฐศาสตรทมชอเสยงคน

หนงไดตงขอสงเกตวา ‘นอาจจะแนวโนมทสำคญทสดในปลายศตวรรษท 20

กได’17การเปลยนแปลงทสำคญทสดไดเกดขนในลาตนอเมรกาเมอรฐบาลเผดจการ

ทหารรฐบาลแลวรฐบาลเลาตองเปดทางใหกบรฐบาลพลเรอนทมาจากการเลอกตง

และประชาธปไตยทพรรคการเมองหลายพรรคแขงขนกนในทศวรรษ 1980 และ

ในตนทศวรรษ 1990 ประชาธปไตยกไดแพรกระจายไปยงทวทงตอนกลางของ

แอฟรกา18

16Kaplan,TheComingAnarchy,pp.59-98.17SamuelHuntington,HowCountriesDemocratizes’,PoliticalScienceQuarterly106(1991-1992):579.18ดตวอยางในRobertM.Press,‘Africa’sstruggleforDemocracy’,ChristianScienceMonitor,March21,1991,p.4;และKennethB.Noble,‘DespotsDwindleasReformAltersFacetoAfrica’,NewYorkTimes,April,13,1991,p.1.

84ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

อยางนอยทสดประเทศตางๆในแอฟรกาแถบตอนใตของซาฮาราซงไดแก

เบอรแนง(Benin)เคปแวดร(CapeVerde)และกาบอง(Gabon)ในแอฟรกา

ตะวนตก ไดจดใหมการเลอกตงอยางเสร – และการเลอกตงแบบนไมเคยมมา

กอนในภมภาคน - ในชวงตนของทศวรรษ 1990 ในเดอนมนาคม 1991

ประธานาธบดของเบอรแนงซงเปนนายทหารยศนายพลจตวา (brigadier) เปน

ผนำคนแรกของแอฟรกาทถกลงคะแนนเสยงขบออกจากตำแหนง ประเทศอนๆ

ในภมภาคน – เชน โมแซมบกและคองโก- ไดหนมายอมรบแนวทางปฏรปแบบ

ประชาธปไตยอยางไรกตามการเปลยนแปลงทไดรบความสนใจอยางมากเกดขน

ในแอฟรกาใตเมอคนผวดำซงเปนคนสวนใหญไดเขามาปกครองแทนทระบบ

กดกนสผว(apartheid) [การปกครองโดยคนกลมนอยผวขาวทอางตนวาเหนอกวา]19

ทถกนำมาใชเปนเวลานาน ในป 1997 ประเทศเบอรแนง (Benin) กน-บซโซ

(Guinea-Bissau) มาดากาสการ (Madagascar) มาล (Mali) และซาโอ โตเม

(SaoTome)รวมถงแอฟรกาใตไดกลายมาเปนรฐทจดใหมการเลอกตงโดยหลาย

พรรคการเมองแขงขนกนตามหลกนตธรรม20

กระนนภาพรวมของภมภาคนกไมไดประดบประดาดวยดอกกหลาบการเปลยน

ผานไปสการปกครองโดยใชหลกเสยงขางมากในภมภาคแอฟรกาแถบตอนใตของ

ซาฮารากลบเตมไปดวยความฉอฉล สกปรกและความรนแรง คณะทหารผปกครองของ

ประเทศไนจเรยประกาศไมยอมรบและลมผลการเลอกตงในป1973และรฐบาลของ

ประเทศโคตดววร/ไอโวร โคสต (Côte d’Ivoire/Ivory Coast) กกระทำสงเดยวกน [แตในทสดไนจเรยกกลบลำหนมาเดนตามครรลองทถกตองชอบธรรมในป

1999เมอนายโอลเซกนโอเบซองโช(OlusegunObesanjo)ไดเปนประธานาธบด

คนแรกของประเทศทมาจากการเลอกตงในป1983]การเลอกตงเมอป1992และป

1993 ในประเทศเคนยา (Kenya)คาเมรน (Cameroon)และกาบอง (Gabon)

ถกขดจงหวะเปนระยะๆและเตมไปดวยการคอรปชน ประเทศรวนดา (Rwanda)

19Apartheid system เปนระบบทใชในประเทศแอฟรกาใตเพอตอกยำการครอบงำทางเชอชาตใหดำรงอยตอไปโดยคนผวขาวกอนทจะมการเปลยนแปลงหนมายอมรบคนผวดำซงเปนคนสวนใหญใหเปนผปกครองไดเมอตนทศวรรษ1990

20 ThomasR.Lansner,‘OutofAfrica’,WallStreetJournal,April13,1991,p.1.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 85

กลายเปนพนทของความรนแรงถงขนฆาลางเผาพนธกนในป 1994 ในป 1996

รฐบาลทหารในประเทศชาด (Chad) แกมเบย (Gambia) และไนเจอร (Niger)

ไดเขาไปบงการชนำการเลอกตงระดบชาตเพอใหผลเปนไปตามความปรารถนา

ของพวกตน

สงคมตางๆของรฐจำนวนไมนอยทเดยวในแอฟรกาไมไดมเสถยรภาพแมแตนอย

[ซงไมใชเงอนไขของประชาธปไตย] ไลบเรยและเซยรา เลโอนเตมไปดวยสงคราม

กลางเมองทรนแรง และสาธารณรฐประชาธปไตยคองโก [ซาอรในอดต] ไดเสอม

ทรดจนตกอยในสภาวะอนาธปไตยในปลายทศวรรษ 1990 จรงๆแลวความ

ตงเครยดระหวางชาวเผาตางๆเปนภยคกคามตอความสงบเรยบรอยภายในของ

ประเทศตางๆในแอฟรกาซงแนวโนมของการเปนประชาธปไตยยงคงเผชญกบการ

ทาทายอยางหนกใหหกเหกลบไปสทศทางตรงกนขาม21

ปรศนาของการพฒนา

การพฒนาการเมอง(politicaldevelopment)ซงหมายถงความพยายามทจะ

สรางหลกประกนใหกบการปกครองแบบประชาธปไตยนนเปนสวนประกอบสำคญ

ของกระบวนการสรางความทนสมย(modernization)ทหลายตอหลายครงกลบทำให

เกดปญหาและความวนวาย พนธะผกพนแบบดงเดมของผคนไดถกสลายความสำคญลง

ผคนถกถอนรากถอนโคนใหหลดพนจากจารตประเพณวฒนธรรมถกพลกผนโดยท

หลายตอหลายสงคมไมมทางหวนกลบคนสภาวะดงเดมไดอก การขาดแคลนอาหาร

และความคบของใจทางสงคมมกจะเกดขนพรอมๆกบการแปรสภาพเปนสงคม

อตสาหกรรมถาเปนอยางนนแลวทำไมบรรดาผนำของประเทศกำลงพฒนาถงได

เตมอกเตมใจยอมรบความเสยงทางการเมองทอาจจะเกดขนตามมาจากการสราง

ความทนสมย?

แรงจงใจในการพฒนา

ประเทศกำลงพฒนาทงหลายมกไมมทางเลอกอนหรอมกนอยมากนอกจาก

การสรางความทนสมย คงมเพยงไมกประเทศทนบจำนวนไดอยางเชนประเทศกาตาร

21Huntington,‘HowCountriesDemocratizes’,p.12.

86ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

(Qatar) [ตงอยบนคาบสมทรอาระเบย (the Arabian peninsula)] ซงมความ

อดมสมบรณดานนำมนและมประชากรจำนวนไมมาก เวเนซเอลา (Venezuela) กเปน

อกประเทศหนงทมแหลงนำมนขนาดใหญ แตการทจะลงทนกบทรพยากรธรรมชาต

เหลาน แมแตเวเนซเอลาและกาตารเอง กจำเปนตองมโรงงานขดเจาะบอนำมน

สรางถนนหนทาง ฝกอบรมวศวกรดานปโตรเลยม สรางโรงกลนและโรงงานผลต

นำมน วางทอสงนำมน สรางระบบการเงนการธนาคารขนมา รวมตลอดถงพฒนา

ตลาดสงออกนำมน – พดอกอยางหนงกคอ ทงหมดนลวนเปนเรองของการสราง

ความทนสมยทงสน

สำหรบประเทศกำลงพฒนาสวนใหญทไมไดโชคดถงขนาดนนการพฒนาทาง

เศรษฐกจเปนความหวงเพยงอยางเดยวเทานนทจะหลดพนจากความยากจนท

แผซานไปทวทงสงคมไดชาตเหลานสวนใหญยากจนประเทศทยากจนทสดในบรรดา

ประเทศทยากจนอยแลว–บางครงกถกตดปายชอวา ‘ประเทศทมการพฒนานอย

ทสด’(the‘leastdevelopedcountries’)-มรายไดเฉลยตอคนตอปไมถง250

ยเอสดอลลารสำหรบทงภมภาคมลคาของสนคาและบรการทงหมดทผลตไดในป

2002 โดยเฉลยแลวแตละคนผลตไดแคเพยงปละ 450 ยเอสดอลลาร ซงตำกวา

เมอตนทศวรรษ1980ถงหนงในสาม22

แมแตชาตทมความมงคงมากกวาในเชงเปรยบเทยบกยงประสบปญหา

อยางมากจากความยากจนทเกดขนทวไปในประเทศดวยเหตนในกลางทศวรรษ

1990 มเพยงไมกประเทศในแอฟรกาหรอในเอเชยทมรายไดตอคนตอปมากกวา

1,000ยเอสดอลลารสถานการณยงคงไมดไปกวาเดมในชวงเวลาหลายปหลงจากนน

เนองจากรายไดโดยเฉลยตอคนตอปในชวงระหวางป 1990-2004 ลดตำลงมา

เหลอแค 0.4% เทานน23 แมแตในประเทศไนจเรยทมงคงนำมน รายไดเฉลยตอ

คนตอปยงตำกวา 400ยเอสดอลลลาร ซงกไมไดแตกตางไปจากในประเทศเคนยา

และประเทศอนๆสวนใหญทอยในภมภาคนชาวไนจเรย(Nigerian)และชาวเคนยา

(Kenyan)ยงคงมรายไดโดยเฉลยมากกวาชาวเอธโอเปย(Ethiopian)ถงสเทา

22RobertGuest,‘HowtoMakeAfricaSmile’(Asurveyofsub-SaharanAfrica),TheEconomist,January17,2004,p.4.23DouglasMason,‘Africa’sExtreme’,TheWorldin2004(anannualpublicationofTheEconomist,January17,2004,p.4.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 87

ความกระหายอำนาจของผนำหลายคนอนนำไปสการคอรปชนเปนทงแรงจงใจ

และอปสรรคของการพฒนา เผดจการทงหลายทมนสยชอบ ‘ตอกไขใหแตกเพอเอา

ไปทอดกน’ (break eggs) –หมายความวาคนเหลานชอบทำลายคแขงแตกเพาะ

ศตรขนมาพรอมๆกน- มกตองการมกองกำลงพรอมอาวธครบครนทนสมยเอาไว

อารกขาตนแนนอนวาพวกเขาตองการนำเงนจำนวนมากทไดจากการสงออกสนคา

ในตลาดระหวางประเทศมาใชซออาวธ สงครามเกอบทกครงเมอหลงสงครามโลกครงท

สองลวนเกดขนในตะวนออกกลาง แอฟรกาและเอเชยทงสน24 ในทศวรรษ 1980

ความขดแยงระหวางเอธโอเปยและโซมาเลยในการชวงชงดนแดนทมชอวาโอกาเดน

(Ogaden) ทถกกระหนำซำใหรนแรงสาหสมากขนดวยทพภกขภยทแผกระจายไป

ทวทวปแอฟรกาอนนำไปสวกฤตดานมนษยธรรมทเกยวของกบชะตากรรมของ

ผอพยพชาวโซมาเลยจำนวนมากถงประมาณ1.5คน-นคอภมหลงของการเขามา

แทรกแซงของกองกำลงทหารอเมรกนในชวงป 1992-94 เพอใหการคมครองแกการ

สงอาหารเขาไปชวยเหลอคนจำนวนมากทอดอยากหวโหย แมจะไมสามารถทำได

สำเรจตามเปาหมายในระหวางป1994-2004แอฟรกาแถบตอนใตของซาฮารา

ไดกลายเปนอาณาบรเวณทมการทำสงครามครงใหญๆรวมกนถง4ครง [ในประเทศ

รวนดาซดานคองโกและองโกลา] รวมถงสงครามยอยๆอก18ครง [สงคราม

ขนาดใหญ’ (major war) หมายถงสงครามทมผเสยชวตอยางนอยจำนวนมากถง

800,000คน]ความขดแยงจำนวนหนงในสามในทวปนเกดขนในบรเวณแอฟรกา

ตะวนตกทมสภาพไมตางไปจากอนาธปไตย25

ความขดแยงในตะวนออกกลางและในเอเชยไดยกระดบความรนแรงกลาย

เปนสงครามเกดขนหลายครงระหวางอรกกบอหรานปากสถานกบอนเดย เวยดนาม

กบจน และจนกบอนเดย หลายประเทศในลาตนอเมรกาทแมจะเปนเพอนบานกน

แตกมความขดแยงและเปนปฏปกษกนมาเปนเวลายาวนานตวอยางเชน ชลไดมการ

ปะทะทางทหารกบรฐรอบขางถงสามรฐดวยกนคออารเจนตนา โบลเวยและเปร

24สงครามเหลานนปกตเกดขนในประเทศตางๆในโลกทสามยกเวนกรณสงครามระหวางกองกำลงของยเอนทนำโดยสหรฐและอรกทสรบกนครงแรกเมอตนป1991อกหลายครงในเวลาตอมา

25Guest,‘HowtoMakeAfricaSmile’,p.9.

88ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

สงครามไดกลายเปนตวขดขวางความพยายามในการพฒนาประเทศดวยการเบยง

เบนความพยายามของรฐบาลในการพฒนาและตองหนมาดดซบทรพยากรทงหมดท

มอยจำกดไปใชในการทำสงคราม

การสอสารและระบบขนสงททนสมยในระดบโลก รวมถงการทโลกทงใบมการ

พงพาอาศยกนในระดบทเขมขนมากขนนบไดวามสวนทำใหเกดแรงจงใจทมพลง

สำหรบการพฒนา การตดตอกบตางชาต [สวนใหญกคงหนไมพนพวกนกทองเทยว]

และการตระหนกถงความสำคญของมาตรฐานชวตทสงมากขนในประเทศกำลงพฒนา

ทงหลายชวยผลกดนใหคนในสงคมมความคาดหวงเพมสงขนความหวงสามารถ

ผนเปลยนเปนความผดหวงไดในชวพรบตาและความคบของใจอาจกลายเปนความ

โกรธแคนไดในทสดผลทตามมากคอการลกฮอขนมากอจลาจลของฝงชนหรอการใช

ความรนแรงอยางสดขวจนกลายเปนการปฏวตไดในทสด เราจะกลบมาพจารณาเรองน

กนอกเมอพดถงปญหาทางสงคมจตวทยาและเศรษฐกจทมตอการพฒนา

ปญหาทางสงคมทมตอการพฒนา

ประเทศกำลงพฒนาจำนวนไมนอยไดถกกอรางสรางประเทศขนมาจากการ

เคยตกเปนดนแดนอาณานคมโดยไมใหความสำคญหรอใหความสำคญนอยมากกบ

รปแบบทเปนลกษณะเฉพาะทางดานชาตพนธ ศาสนา เผาชนหรอภาษาแตอยางใด

ผลกคอ ความหลากหลายทางวฒนธรรมไดกลายเปนลกษณะของสงคมในประเทศ

กำลงพฒนาเหลาน บางครงความหลากหลายนไดถกสลายใหกลายเปนวฒนธรรม

ทางการเมอง ‘ของชาต’ แบบใหม และหลายตอหลายครงทเดยวทการสรางชาต

แบบนนำไปสความขดแยงระหวางชาตพนธหรอถงขนกลายเปนสงครามกลางเมอง

ในทสด

ไมวาในกรณใดๆกตามการพฒนาไดกลายเปนปญหาสำคญของชาตสำหรบ

รฐเกดใหมทมประชากรแตกแยกออกจากกนเหลาน สงทเรยกวา ‘ชาต’ (nation)

ในมโนทศนของตะวนตกทเรยกวา‘รฐ-ชาต’(nation-state)แทบจะไมมความหมาย

เกยวของกนแตอยางใดเลย ความสำเรจในการหลอมรวมใหเกดเอกลกษณของชาต

เพยงอนเดยวเปนหวใจของการพฒนา กลมหรอขบวนการเคลอนไหวทใชกำลงซง

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 89

เปนปฏปกษตอบรณาการของสงคมและการสรางความทนสมย [การแปรสภาพสงคม

เปนแบบตะวนตก (Westernization)] นนบอยครงทเดยวทเปนอปสรรคขดขวาง

ความพยายามในการสรางชาต (nation building)ตวอยางเชน ในแอฟรกาเหนอ

ตะวนออกกลางและในดนแดนอกหลายแหงในเอเชย ศาสนาอสลามมกถกมองวา

เปนอปสรรคตอการสรางความสมยใหม เนองจากศาสนานใหความสำคญอยางมาก

กบศาสนาธรรม (piety) การอทศตนใหกบพระอลเลาะห และการภาวนาธรรม

เปนประจำทกวน [วนละ 5 ครง] รวมตลอดถงกฎเกณฑอนเครงครดควบคม

พฤตกรรมทางดานศลธรรมททำใหศาสนาอสลามแตกตางไปจากพฤตกรรมทางโลก

(secularization)การปฏวตเรองเพศวตถนยมและการแสวงหาความสขสวนตวท

เกดขนพรอมกบการเปลยนแปลงทางสงคมในยโรป อเมรกาเหนอและในทอนๆ

ประการสดทายความแตกตางอยางมากในดานชาตพนธศาสนาเผาชนหรอภาษา

ทำใหผคนซงเปนเสยงขางมากในประเทศมความเหนพองรวมกนวารฐบาลทปกครอง

อยนนขาดความชอบธรรม

ตวอยางทชใหเหนชดถงปญหาทเกดขนในความเปนจรงในสงคมทผคนม

ความแตกตางหลากหลาย ไนจเรยและอนเดยเปนประเทศกำลงพฒนาทมลกษณะ

ดงกลาว

ไนจเรย (Nigeria) ประเทศทมเนอทกวางใหญในแอฟรกาตะวนตกประเทศน

[มจำนวนประชากร 136.5 ลานคนในป 2004] ประกอบดวยกลมชาตพนธ

จำนวนมากตงถนฐานอยตามดนแดนสวนตางๆของประเทศ นอกจากนนยงม

ชนเผาเลกๆอกจำนวนมาก รวมถงภาษาทใชพดกนอกหลายภาษา [ประมาณ

400 ภาษา]26 ทสำคญกคอในประเทศนมความขดแยงทคกรนตลอดมาระหวาง

พวกครสเตยนและพวกมสลม สถานการณของการเปนศตรกนในภมภาคนซงถกทำ

ใหเลวรายลงดวยความแตกตางทางศาสนา ชาตพนธและภาษา ไดระเบดออกมา

เปนสงครามกลางเมองนองเลอดในป1967เมอไนจเรยตะวนออกไดแยกตวออก

มาเปนรฐอสระชอไบอาฟรา (Biafra) สงครามซงกนเวลาถง 3 ปและยตลงดวย

ความพายแพของรฐไบอาฟราไดทำใหผคนสญเสยชวตมากถง6แสนคน

26JeanHerskovits,‘Nigeria:PowerandDemocracyinAfrica’,HeadlineSeries527(January-February1982),p.8.

90ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ระบอบทหารทโกงกนไดปกครองไนจเรยเรอยมาตลอดชวงเวลาหลงป1967

ทงๆทไนจเรยเปนเจาของบอนำมนขนาดใหญททำรายไดจากการสงออกใหกบรฐ

เปนจำนวนเงนมหาศาล แตเศรษฐกจของประเทศกตกตำลงเรอยๆจนกลายเปน

ภาวะวกฤตชาวไนจเรยสวนใหญจำเปนตองใชชวตอยางชนดปากกดตนถบรายไดเฉลย

ตอคนตอปของคนในประเทศน [ไมถง 386 ยเอสดอลลารในป 2004] ตำกวา

ครงหนงของคนในอนโดนเซย โดยทรายไดของชาตวดจากจำนวนประชากรใน

ประเทศหลงนทมมากกวาถง 60% ไมวาจะมองจากมาตรฐานใดๆ ไนจเรยกลายเปน

กรณศกษาของประเทศทมปญหาทางเศรษฐกจประเทศหนงทงๆทมแหลงนำมน

สำรองขนาดใหญจำนวนมากทสามารถนำรายไดเปนตวเงนใหกบกระทรวงการคลง

ของประเทศจำนวนมหาศาล

ทำไมถงเปนเชนนน?คำตอบงายมากรฐบาลทชวชาเปนสาเหตหลกระบอบ

ทหารทคอรปชนไดปกครองประเทศอยางตอเนองเรอยมาตงแตป1967เผดจการ

ทหารทมชอวาดยชร(Dujour)ไดสญญาวาจะจดใหมการเลอกตงระดบชาตแตผล

ของการเลอกตงทถกคาดการณลวงหนาวาจะตองเปนไปตามความตองการของผนำ

ทหารนน ในทสดกถกลมเลกไป [รวมถงการเลอกตงทจดใหมขนในป 1993] บรรดา

ขนศกของไนจเรยโกงกนกนอยางสดๆ มพกตองพดถงการใชอำนาจอยางหฤโหด

โดยไมแยแสตอความทกขยากของคนในประเทศ รวมถงระบบราชการทคอรปชน

กนจนเปนปกตสงเหลานไดทำใหประเทศนเปนทนาเบอหนายในสายตาของประเทศ

พนธมตรและประเทศคคาขายในตะวนตก [รวมถงสหรฐอเมรกาดวย] ไมตองสงสย

เลยวาแรงกดดนจากนานาชาตทเพมมากขนมบทบาทอยางมากในการบบบงคบให

คณะทหารผปกครองประเทศตองเปดใหมการเลอกตงเสรในป1999และใหตอง

ยอมรบผลการเลอกตงทออกมา-ถอไดวาเปนการเลอกตงผสมครพลเรอนทแขงขน

เปนประธานาธบดคนแรกในชวงเวลาเกอบ20ปทผานมากระนนการโกงกนกยง

ไมสนสดแมจะไดรฐบาลพลเรอนเปนผปกครองและอก5ปตอมาจำนวนเงนทได

จากการดำเนนกจการนำมนทบรหารงานผดพลาดและแทบจะไมไดชวยทำให

เศรษฐกจของชาตมงคงขนแตอยางใดกกลบกลายมาเปนเรองปกตเหมอนในอดต

จรงๆแลวไนจเรยท‘รำรวย’นำมนกลบตองนำเขา‘นำมน’!

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 91

อนเดย(India)อนเดยมจำนวนประชากร17%ของประชากรทงโลก[1.3พนลานคน]

และมGDP เพยงแค2%จากรายไดทงหมดของโลกและในจำนวนนเปนรายได

จากการคาแค1%27อนเดยมขนาดใหญเปนอนดบสองของโลกและเปนประเทศท

ความหลากหลายมากทสดประเทศหนง รฐธรรมนญของอนเดยใหการรบรองภาษา

ทสามารถใชในการตดตอถง16ภาษาแตขอมลทยอมรบรวมกนชใหเหนวามภาษา

ทใชพดกนในอนเดยมากกวา 1,500 ภาษาซงนบรวมถงภาษาถนทมอยมากมายดวย

ภาษาราชการทสำคญม3ภาษาคอภาษาองกฤษภาษาฮนดและภาษาอรด(Urdu)

ภาษาฮนดใชพดกนโดยชาวอนเดยจำนวนถงหนงในสามของประเทศ ภาษาองกฤษเปน

ภาษาของชนชนนำ (elite) ซงบรรดาชาวอนเดยทไดรบการศกษาระดบมหาวทยาลย

ใชพดกน สวนภาษาอรดเปนภาษาของพวกอนเดยนมสลมซงเปนชนกลมนอยทม

จำนวนมากทสดของอนเดย

นอกจากกลมชาตพนธและภาษาดงกลาวสงคมอนเดยยงมการแบงแยกอยาง

รนแรงโดยศาสนา ฮนดเปนศาสนาทนบถอโดยคนสวนใหญของอนเดย แตกยงม

ประชากรอกจำนวนไมนอยเชนกนทเปนมสลม [ประมาณ 12% ของประชากรทง

ประเทศ] รวมถงคนกลมนอยอกจำนวนมากทนบถอศาสนาอนๆ [ซกข เจน ปารซ

พทธ และครสเตยน] นบตงแตไดรบเอกราชในป 1947 เปนตนมา การประหต

ประหารกนระหวางคนในชมชนตางๆ[ชมชนทางศาสนาทเปนปฏปกษกน]ไดปะท

ขนมาเปนระยะๆตอเนองเรอยมา ในบางครง สมาชกของกลมศาสนากลมหนงได

สงหารหมสมาชกของอกกลมหนง ในบางครงการเผชญหนากนไดนำไปสการตอส

ทำลายลางกนระหวางพวกฮนดกบพวกมสลม บางครงกเปนการตอสกนระหวางพวก

ฮนดกบพวกซขในป1984องครกษชาวซกขไดลอบสงหารประธานาธบดอนธรา

คานธ(IndiraGandhi)[ซงเปนชาวฮนด]ในป1991อดตนายกรฐมนตรชอราจฟ

คานธ ซงเปนบตรของนางอทธรา คานธ กไดถกลอบสงหารขณะกำลงรณรงคหา

เสยงสนบสนนเพอกลบมาดำรงตำแหนงนายกรฐมนตรสมยตอไป อดตทรนแรงได

สรางความรสกขมขนซงทำใหความพยายามในอนาคตทจะประนประนอมความชด

แยงและสรางความปรองดองแหงชาตมความสลบซบซอนมากขนไปอก

27 SimonLong,‘India’sshininghopes’,(ASurveyofIndia),TheEconomist,February21,2004,p.3.

92ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ในกรณของอนเดยระบบวรรณะ(castesystem)ทเปนจารตดงเดมกเปนอปสรรค

อยางหนงสำหรบการพฒนา ภายใตระบบน ทกๆคนสงกดวรรณะใดวรรณะหนง

ซงเปนเรองของสงคมศาสนาโดยเฉพาะมาตงแตเกดและตองอยในวรรณะนนๆ

ตลอดชวตเหนไดชดวากรอบจารตอนเครงครดเชนนเปนอปสรรคยงใหญทขดขวาง

การเลอนระดบชนทางสงคม(socialmobility)-การเลอนระดบชนหรอการไตเตา

ทางสงคมมความจำเปนสำหรบการแปรสภาพจากสงคมดงเดมใหเปนสงคมสมยใหม

ชนชนระดบตำสด –หรอทเรยกวาพวกจณฑาล (the untouchables)- ไมมสทธหรอ

โอกาสใดๆในสงคมจารตของอนเดย แมวาในปจจบนรฐบาลไดประกาศใหการเลอก

ปฏบตตอคนในวรรณะตำสดนเปนการกระทำทผดกฎหมายแตความรสกหรอความเชอ

แบบเกานยงคงไมหายไปจากสงคมไดงายๆ โดยเฉพาะในสงคมชนบททยงเครงครด

ในจารตประเพณอยางเชนประเทศอนเดย[คนอนเดยจำนวน7ใน10คนยงคงม

ชวตอยในหมบานเลกๆในชนบท]

อยางนอยทสดลกษณะทสำคญมากอยางหนงของสงคมอนเดยทมความ

หลากหลายกนานำมาตงเปนขอสงเกตดวย การแบงแยกแตกตางทางสงคมม

ลกษณะกระจกตวในแตละพนทมากกวากระจายตวขามพนทดวยเหตนพวกอนเดยน

มสลมไมเพยงแตนบถอศาสนาของตนโดยเฉพาะเทานน แตยงอาศยอยในอาณาบรเวณ

โดยเฉพาะของตนทแยกออกมาตางหากดวยโดยทคนเหลานมการสบทอดทางดาน

ชาตพนธของตนเองและพดภาษาของกลมชนเทานนลกษณะแบบเดยวกนนกเกดขน

กบพวกซกขเจนและกลมอนๆอกดวยผลทตามมากคอปจจยอนซบซอนเหลาน

ลวนทำใหกลมตางๆทางสงคมของอนเดยเกดความรสกผกพนอนคบแคบตอชมชน

ของตนทแยกออกมาเฉพาะตางหากจนทำใหปฏเสธความพยายามของรฐบาลกลางท

จะสรางสำนกในเรองเอกภาพแหงชาต บางครงการแบงแยกดงกลาวนสามารถนำไปส

ลทธการแยกดนแดน (separatism) หรอการใชความรนแรงระหวางชมชนตางๆ

ดวยเหตน กองกำลงชาวซกขจงไดเรยกรองขอตงรฐอสระในตอนเหนอของอนเดย

[ซงชาวซกขตงถนฐานรวมกลมกนอยในบรเวณนน] และความเกลยดชงกนระหวาง

ชาวฮนดกบชาวซกขไดทำใหเกดการสงหารหมขนเปนระยะๆอยางตอเนองรวมถง

กรณทเกดขนในรฐกจารต (Gujarat) เมอเดอนมนาคม 2002 โดยชาวมสลมได

ถกสงหารเปนจำนวนถง2,000คนอยางไรกตามทงสองฝายลวนตองรบผดชอบ

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 93

ตอความโหดรายทเกดขนในเดอนสงหาคม2003ระเบดสองลกทกองกำลงฝายมสลม

ออกมาอางความรบผดชอบไดสงหารชวตผคนในเมองมมไบ (Mumbai) [ชอเดม

คอบอมเบย(Bombay)]ไปถง50คน28

แมวาเราไดยกตวอยางแคกรณของอนเดยและไนจเรย แตประเทศกำลงพฒนา

อนๆอกหลายประเทศกกำลงเผชญกบปญหาทำนองเดยวกน ตวอยางเชน ศรลงกา

(SriLanka)29ไดมการแบงแยกกนระหวางชาวสงหล(Sinhalese)ทเปนฝายเสยง

ขางมาก [74%] และสวนใหญนบถอศาสนาพทธ และชาวทมฬ (Tamils) [18%]

ซงสวนใหญนบถอศาสนาฮนดและตงรกรากอยทางตอนเหนอและตะวนออกของ

ประเทศ[ชาวมวร(Moors)ชาวยโรปและชาวเวดดาห(Veddah)ซงเปนคนพน

เมองดงเดมเปนประชากรสวนทเหลอจำนวนอก8%]กลมตดอาวธชาวทมฬซงหา

ทางแยกตวออกเปนอสระไดปฏบตการกอการรายและทำสงครามกองโจรตอตาน

รฐบาลกลางมาตงแตป1983เมอมการกอการกบฎอนมผลทำใหชาวทมฬเสยชวต

จำนวนอยางนอยถง2,000คน30ดวยเหตนศรลงกาซงกเหมอนกบอนเดยไดแสดง

ใหเหนถงแบบแผนของความแตกตางหลากหลายททำใหเกดการแบงแยกทางสงคม

อยางรนแรง

ประเทศทงหลายสวนใหญในแอฟรกาและอกหลายประเทศในเอเชยและใน

ลาตนอเมรกากสะทอนใหเหนถงความแตกตางหลากหลายอยางมากทางดานสงคม

วฒนธรรมในระดบทนาสนใจจากการสำรวจชาตตางๆจำนวนทงหมด132ชาตพบวา

53 ชาตจากจำนวนดงกลาว [หรอ 40%] มประชากรทแบงแยกออกเปน กลม

ใหญมากกวา 5 กลม31 ดวยเหตน สงคมทประกอบดวยคนกลมตางๆทมความ

แตกตางหลากหลายเชนน(mosaicsocieties)32จงเปนลกษณะรวมกนของบรรดา

28อานรายละเอยดและการวเคราะหเพมเตมไดในภมพทยา,‘ปญหาชนชาตและศาสนา’,มตชนสดสปดาหปท27ฉบบท1413(14-20ก.ย.2550,น.33-34;ปท27ฉบบท1414(21-27ก.ย.2550),น.30-31;ปท27ฉบบท1415(28ก.ย.-4ต.ค.2550),น.33-34.

29อานรายละเอยดและการวเคราะหเพมเตมไดในภมพทยา,‘ปญหาชนชาตและศาสนา’,มตชนสดสปดาหปท27ฉบบท1416(5-11ต.ค.2550,น.34-35.

30VyvyanTenorio,SriLankanPeaceProcessatDelicatePoint’,ChristianScienceMonitor,September2,1986,p.11.31RobertE.Gamer,DevelopingNations:AComparativePerspective,2nded.(Dubuque,Iowa:WilliamC.Brown,1982),pp.312-314.

32mosaic societyหมายถงสงคมทมลกษณะของการมความหลากหลายทางดานสงคมวฒนธรรมในระดบสงมาก [มกปรากฏใหเหนในชาตตางๆในแอฟรกาและลาตนอเมรกา]ซงไดกลายเปนอปสรรคอยางมากตอการพฒนาของชาต

94ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ประเทศทอยในโลกทสาม ความแตกตางหลากหลายนเองทหลายตอหลายครงท

เดยวไดกลายเปนอปสรรคอยางยงทขดขวางการพฒนา

อปสรรคดานจตวทยาทมตอการพฒนา

ความสมพนธของปจเจกบคคลทมตอกลมทางสงคมและสถานะของกลมในสงคม

ทงสองอยางนมบทบาทสำคญในการสรางเอกลกษณใหกบตวบคคล ความสมพนธ

ดงกลาวยงเปนตวชวยกำหนดวาประชาชนจะเอาเอกลกษณของตนไปผกพนกบ

รฐบาลกลางและยอมรบสทธของรฐบาลในการปกครอง[ความชอบธรรม(legitimacy)]

ไดอยางไร ทศนคตและความเชอทวางรากฐานอยบนวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะ

มบทบาทสำคญในกระบวนการดงกลาวนดวยเชนกน สำหรบการพฒนาทจะประสบ

ความสำเรจไดนน สภาวะทางจตวทยาคานยมทางศลธรรมของปจเจกบคคลในประเทศ

กำลงพฒนาจำเปนตองมการเปลยนแปลง เราคงตองมาพจารณากนวาทำไมจงเปน

เชนนน

คนอเมรกนสวนใหญอธบายดวยความคดแบบสมยใหม ผลกคอ หลายตอ

หลายครงกเปนการยากสำหรบคนอเมรกนทจะเขาใจผคนในวฒนธรรมอนๆ โดย

เฉพาะผคนทมชวตอยในชาตกำลงพฒนาทงหลาย ตวอยางเชน คนใน ‘สงคม

แบบดงเดม’ (traditional societies)33 ซงโดยคำนยามนนตองพงพงวถชวตแบบ

เกาอยางมากในการดำเนนชวตประจำวนคนอเมรกน[ซงอาจจะมากกวาคนตะวน

ตกสวนใหญเสยอก]มกเยยหยนจารตประเพณของสงคมเหลานน

ชาวบานทยงใชชวตยดตดกบวถจารตดงเดมมกจะมทาททไมดตอการเปลยนแปลง

เนองจากวถชวตโดยปกตของพวกเขาถกมองวามความมนคงปลอดภยไวใจไดดอยแลว

ขณะทวถชวตแบบใหมทพวกเขายงไมมประสบการณมากอนมกจะถกมองดวย

ความหวาดระแวงแนวโนมทจะหลกหนความไมแนนอนและความหวาดระแวงทมตอสง

ทพวกเขาไมรจกมกคนมากอนสามารถเขาใจไดเนองจากสภาวะแวดลอมมความผนผวน

อยางมากจนพวกเขาควบคมไมไดหรอเตมไปดวยภยนตราย ผคนทใชชวตตามจารต

33traditionalsocietiesเปนสงคมทยดตดอยกบอดตอยางแนบแนนดงนนจงตอตานการเปลยนแปลงและสงคมเหลานมกมลกษณะทยากจนและเปนสงคมเกษตรกรรมทมอตราการเกดสงและคนในสงคมเหลานเกอบทงหมดไมรหนงสอ

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 95

ประเพณดงเดมเหลานจงมองธรรมชาตดวยความหวาดกลวและดวยความเคารพ

ยำเกรงพวกเขามแนวโนมทจะยอมรบการเปลยนแปลงของธรรมชาต

ชาวบานเหลานมแนวโนมทจะไมไววางใจคนแปลกหนา [หมายถงใครกได

ทพวกเขาไมรจกเปนอยางด] แนนอนพวกเขามกจะไมตดตอกบคนแปลกหนา

โดยปกตแลวปฏสมพนธทางสงคม (social interaction) จำกดขอบเขตอยแคระดบ

ครอบครว เครอญาตหรอหมบานความหวาดระแวงทมตอสงทไมคนเคยความเชอวา

ทกอยางถกกำหนดโดยธรรมชาต และความรสกทวาตนเองไรความสามารถหรอม

กนอยมากเหลานลวนมสวนทำใหชาวนาทมวถชวตแบบดงเดมรวมถงชาวบานทวไป

ไมกลาทจะเสยงรเรมดำเนนการใดๆเลย

แทบไมตองใชจนตนาการแตอยางใดในการอธบายวาทศนคตเชนนมผล

กระทบอยางไรตอการสรางความทนสมย ปจเจกบคคลทมความหวาดระแวงและไม

ชอบการเปลยนแปลงใดๆ (อนรกษนยม) มกไมชอบลองสงแปลกใหม ไมวาจะ

เปนการทดลองปลกพชพนธใหมหรอการเรยนรเทคโนโลย การเกษตรแบบใหม

บอยครงทเดยวทพวกเขารสกวาตองปรบเปลยนตวเองขนานใหญและมปญหา

เรองเอกลกษณ เชนเมอกระบวนการพฒนาทำใหพวกเขาตองเคลอนยายเขามาอาศย

อยในเมอง และตองละทงหมบานทพวกเขาและบรรพบรษของพวกเขาเคยใชชวต

ทงหมดอยทนน

ทศนคตแบบดงเดมอกหลายอยางเปนอปสรรคตอการพฒนาเชนกนผคนท

ยงยดตดกบจารตประเพณ จะใหความสำคญนอยมากกบเรองของเวลา (time) โดย

มกจะไมมการวางแผนเอาไวลวงหนา และมแนวโนมทจะไมมความมนใจหรอถา

มกนอยมากวาตนเองสามารถกำหนดชะตากรรมของเองไดเมอเทยบกบผคนท

คนเคยกบการใชชวตแบบสมยใหม การบรรลเปาหมายของปจเจกบคคลแตละคน

การสรางความพงพอใจและความสำเรจสวนตวตามวธคดของผคนในตะวนตก

กลบเปนความคดทแปลกปลอมสำหรบผคนทยงยดตดอยกบคานยมและวถชวต

แบบเกา จรงๆ แลวสงคมแบบจารตประเพณเหลานมธรรมชาตของการเปนสงคม

ทใชชาตกำเนดเปนตวชวดสถานภาพของของบคคล (ascriptive societies)34 [ตวอยาง

34Ascriptive society เปนสงคมทกำหนดสถานภาพและตำแหนงของปจเจกบคคลในสงคมบนพนฐานของศาสนา เพศสถานะอายหรอลกษณะอนๆ

96ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ทเหนไดชดทสดคอระบบวรรณะ (caste system) ของอนเดย] ซงมลกษณะตรง

กนขามกบสงคมสมยใหมทเปน [หรออางวาเปน] สงคมทวางอยบนพนฐานของ

คณธรรม(merit)ในสงคมแบบดงเดมเหลานสถานะและตำแหนงของบคคลถก

กำหนดขนมาโดยสงคมบนพนฐานของศาสนาอายเปนตนเพศสถานะ(gender)

กเปนปจจยหลกอกอนหนงในการกำหนดสถานภาพและตำแหนงของคนในสงคม

การครอบงำของเพศชายจงปรากฏใหเหนทวไปอยางเขมขนในชาตทกำลงพฒนา

เหลานซงมเทคโนโลยอยในระดบตำมากตงแตการขาดแคลนเครองจกรขนาดหนก

ไปจนถงการไมมเครองไมเครองมอในการคมกำเนด รวมตลอดถงการตายของ

เดกแรกเกดในอตราสงซงทงหมดนลวนมสวนทำใหบทบาทและทศนคตแบบดงเดม

ทใชเพศสถานะเปนตวกำหนดยงคงมความเขมขนอย เมอเปนเชนนในประเทศกำลง

พฒนาทงหลายนน ลกษณะความเปนชมชนแบบดงเดมจงมความสำคญมากกวาและ

หลายตอหลายครงททำลายความเชอในเรองปจเจกบคคลนยม ความสำเรจสวนบคคล

และการแสดงออกซงความคดเหนสวนตว

อปสรรคทมตอการพฒนาเศรษฐกจ

แมวาจะมความแตกตางกนอยางเหนไดชดในการพฒนาดานเศรษฐกจและ

ความมงคงของชาต แตชาตกำลงพฒนาสวนใหญยงคงยากจนอย ดงทเราไดเหน

กนแลว ความยากจนเปนปจจยสำคญเหนอสงอนๆทเปนแรงผลกดนใหประเทศ

เหลานดำเนนการพฒนาประเทศปจจยททำใหเกดความยากจนในชาตทกำลงพฒนา

สวนใหญไดแก เงอนไขทไมเอออำนวยตอการคาหนสนตางชาตทนบวนจะเพมสงขน

การขยายตวอยางรวดเรวของประชากร เทคโนโลยทอยในระดบตำ ปญหาการถอครอง

ทดนทฝงรากลกมาเปนเวลานาน โรคภยไขเจบและการขาดอาหาร ระดบการศกษา

ทตำมากและสภาพแวดลอมทเปนปญหาอยางรนแรงแมวาจะมขอยกเวนอยบาง

เปนบางกรณ แตปญหาเหลานมลกษณะเรอรง ซงทำใหเกดความยากจนในระดบ

ทงประเทศและเปนอปสรรคอยางหนกหนวงตอการพฒนาเศรษฐกจทนาจะเปน

หนทางเดยวทจะเยยวยาปญหาความยากจนได

เศรษฐกจของประเทศทกำลงพฒนายงคงวางอยบนฐานของเกษตรกรรมและ

การทำเหมองแร ทงๆทมการอพยพของคนชนบททยากจนเขามายงตวเมองอยาง

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 97

ตอเนองและรวดเรว ผลทตามกคอ การปรบปรงมาตรฐานในการดำเนนชวต

เปนไปอยางลาชาและความเหลอมลำในทางเศรษฐกจกยงคงปรากฏใหเหนอยทวไป

[ดตารางท1]

ปญหาหลายอยางเกดขนพรอมๆกบการพงพงสนคาเกษตรและวตถดบ

ประเภทแรธาตแตเพยงอยางเดยว ประเทศกำลงพฒนาบางประเทศปลกพชหลก

แตเพยงชนดเดยว [วธการทเรยกวาการปลกพชเชงเดยว] ตวอยางเชน ประเทศ

บงคลาเทศไมไดปลกพชอยางอนนอกจากปอเพอสงออก เมอราคาปอตกตำลง

บงคลาเทศซงเปนชาตกำลงพฒนาทยากจนทสด กไมมรายไดอยางอนมาทดแทน

เศรษฐกจของเอธโอเปยพงพงกาแฟแตเพยงอยางเดยว ควบาผลตนำตาลเปนสนคา

สงออกเทานน สวนฮอนดรสสงออกกลวยหอมเปนสนคาหลกอยางเดยว เปนตน

ประเทศกำลงพฒนาบางประเทศตองหนไปหาทางออกเพอแกปญหาเศรษฐกจดวย

การปลกพชทตองหามตามกฎหมาย เชนชาวนาในโคลอมเบย เอกวาดอรและเปร

ผลตโคเคนเพอสงออก อฟกานสถานเปนแหลงผลตเฮโรอน [ผลตจากเมลดฝน]

รายใหญของโลก แมวาประเทศกำลงพฒนาสวนใหญมพชหรอทรพยากรแรธาต

มากกวาหนงชนด แตมเพยงไมกประเทศทมการกระจายชนดของพชเศรษฐกจเพยงพอ

ทจะรองรบทงภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรม

ในการสรางความทนสมย ประเทศกำลงพฒนาทงหลายจำเปนตองนำเขา

สนคาอตสาหกรรมในการชำระหนประเทศเหลานตองสงออกสนคาประเภทอาหาร

และแรธาตแตเงอนไขของการคา(termsof trade)35 ไมเปนธรรมสำหรบประเทศ

เหลาน กลาวคอ สนคาประเภทอตสาหกรรมมราคาสง ขณะทสนคาประเภทการเกษตร

และแรธาตมกจะมราคาทตำกวา ยงกวานน ราคาของสนคาในตลาดโลกกผนผวน

ขนลงอยางรวดเรว ซงทำใหเกดความไมแนนอนทนาสะพรงกลวและนำไปสการเพม

สงขนของหนตางประเทศ

35เงอนไขของการคาหรอtermsoftradeในทางเศรษฐกจระหวางประเทศนนหมายถงการประเมนมลคา(หรอราคา)ของผลผลต(สนคาทวไปสนคาอตสาหกรรมและสนคาบรการ)ทประเทศตางๆซอในตลาดโลกโดยเปรยบเทยบกบการประเมนมลคาผลผลตทประเทศเหลานนขาย ตวอยางเชนสำหรบ โครงสรางของราคาสำหรบสนคาและบรการประเภทตางๆนนถาหากสนคาอตสาหกรรมมราคาสงกวาเมอเทยบกบสนคาประเภทเกษตรกรรมและแรธาต กแสดงวาเงอนไขของการคาไมเออตอประเทศทผลตเฉพาะสนคาเกษตรหรอแรธาต

98ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ประเทศกำลงพฒนาบางประเทศประสบปญหาดานประชากรอยางรนแรง

ประเทศอตสาหกรรมทเปนประชาธปไตยมอตราการเตบโตของประชากรไมถง 1%

และหลายๆประเทศมนยโรปตะวนตกมอตราการเตบโตของประชากรเปนศนย

หรอตดลบเมอป1990ในทางตรงกนขามประเทศกำลงพฒนาสวนใหญมอตรา

การเกดอยท 2-3%ตอป และบางประเทศในแอฟรกาอยางเชน ไนเจอรและแองโกลา

รวมถงอกหลายประเทศในตะวนออกกลาง [โดยเฉพาะซาอดอาระเบยและดนแดน

ของพวกปาเลสไตนบรเวณเวสตแบงค(WestBank)และฉนวนกาซา(GazaStrip)

ทอตราการเกดอยในระดบทสงมาก

โดยทวไปแลว การเพมขนอยางมากและรวดเรวของจำนวนประชากรม

ผลกระทบอยางมากมายตออาณาบรเวณทเปนเมอง ความยากจนในชนบทและ

นโยบายของรฐบาลเปนตวผลกดนใหมการอพยพยายถนเขาไปอยในเมองตางๆ

การแปรสภาพเปนเมองอยางรวดเรวเปนปญหาอยางมากเนองจากชาตทกำลง

พฒนาทงหลายไมไดมทรพยากรเพยงพอทจะใหบรการสาธารณะรวมถงการสราง

โรงเรยน โรงพยาบาล อาคารสงเคราะหเพมขนได และทสำคญยงกวานนกคอ

การมงานรองรบคนเหลาน เมอเผชญกบปญหาการเพมขนของประชากรและปญหา

เรองทอยอาศย จงเปนการยากมากขนสำหรบเกษตรกรในประเทศกำลงพฒนาท

จะขยายผลผลตอาหารไดเรวและมากพอทจะรองรบการขยายตวของประชากร

แมวาจะมภมอากาศและเงอนไขทางเศรษฐกจทดกตามแมวาจะม‘การปฏวตเขยว’

(green revolution)36ซงหมายถงการเพมผลผลตจำนวนมากทเกดขนในบางประเทศ

[ไดแกอนเดยเมกซโกไตหวนและฟลปปนส]เมอสามารถปลกขาวสาลขาวเจา

และขาวโพดทใหผลตจำนวนมหาศาลดวยการใชระบบชลประทานสมยใหมและ

ปยเคมกระนนประเทศกำลงพฒนาเหลานกยงคงเผชญกบปญหาอยด

นอกเหนอจากเงอนไขของการคาทเสยเปรยบหนตางประเทศทเพมสงขนและ

การเพมขนของจำนวนประชากรอยางรวดเรวแลว ปญหาสำคญอนๆอก 3 ประการท

เปนอปสรรคตอความสำเรจของการพฒนากคอ เทคโนโลยทอยในระดบตำ ปญหา

36การปฏวตเขยว(GreenRevolution)เปนการเพมผลผลตทางการเกษตรจำนวนมหาศาลอนเปนผลมาจากระบบชลประทานสมยใหมและปยเคมปรากฏการณเชนนพบเหนไดในอนเดยเมกซโกไตหวนและฟลปปนส

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 99

การถอครองทดนและสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมการปฏวตเขยวจะเปนไปไดก

ตอเมอมความกาวหนาทางดานเทคโนโลยการเกษตรอนไดแก เมลดพนธพชทได

รบการพฒนาแลว สารเคมกำจดศตรพช ยาฆาแมลง ปยเคม ระบบชลประทาน

เทคโนโลยในการดแลสตว ถนนเชอมโยงแหลงผลตและตลาด รวมถงสงอำนวย

ความสะดวกในการจดเกบผลผลต ทงหมดนจะตองถกพฒนาขนมาอยางเพยงพอ

แตทงหมดนกจำเปนตองอาศยการลงทนและเงนสำรองของตางชาต ซงพอเอาเขา

จรงกลบเปนสงทขาดแคลนอยางมากในประเทศเหลาน

การถอครองทดนเปนปญหาสำคญมากอนหนงของประเทศกำลงพฒนาหลาย

ประเทศ รปแบบของการถอครองกรรมสทธในทดนแตกตางกนไปในแตละประเทศ

แตมเพยงไมกประเทศเทานนทสามารถจดการปญหาการเมองเรองการถอครองทดนได

อยางมประสทธภาพ เนองจากจารตดงเดมอนเปนลกษณะสำคญทสดของแบบแผน

การถอครองทดนในชนบทนนเปนปญหาอยางมากททำใหการเปลยนแปลงเปนไป

อยางลาชา ปญหาพนฐานประการหนงอยทขนาดการถอครองทดนทไมเหมาะสม

ในเชงเศรษฐกจ ในบางพนท กรรมสทธในทดน [และอำนาจในทองถน] ทำใหม

การกระจกตวของการถอครองทดนในระดบสงในบางพนททดนจำนวนมากถกซอย

ยอยแยกเปนทดนขนาดเลกๆจนไมสามารถสรางผลผลตได ในลาตนอเมรกาปญหา

สองประการตอไปนมกเกดขนควบคกนไป ไดแก ทดนขนาดใหญ [ทเรยกวา

‘latifundia’]ดำรงอยควบคไปกบทดนขนาดเลกมาก[หรอ‘minifundia’]อยปต

กประสบปญหาทำนองเดยวกนยงกวานน ในประเทศกำลงพฒนาอกหลายประเทศ

จะพบวาชาวนาจำนวนมากเปนชาวนาไรทดนโดยทชวตของพวกเขาขนอยกบความ

เมตตาปรานของพวกเจาทดนทเปนคนตางถน

ในแอฟรกากรรมสทธในทดนชนบทของชมชนปรากฏใหเหนทวไปแตทนก

ปรากฏปญหาทแตกตางออกไปอกชดหนงดวย ชาวบานไดรบมอบทดนขนาดเลก

จำนวนมากและตองแบงปนผลผลตรวมกน ซงสวนใหญถกนำมาใชบรโภคมากกวา

ทจะนำไปขาย การเพาะปลกเชงพาณชยทตองใชทดนขนาดใหญกำลงเรมเขามาปดลอม

ทดนของหมบาน และสงทกำลงปรากฏใหเหนเพมมากขนกคอ การเพาะปลกพช

เศรษฐกจกำลงเขามาแทนทการปลกพชทใชเปนอาหารแบบดงเดม ทเลวรายไปกวานน

100ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

กคอ คนหนมคนสาวกำลงถกบบบงคบใหตองออกจากหมบานของพวกเขาเพอเขาไป

แสวงหางานทำในเมองหลายคนกลายเปนคนงานอพยพรบจางทำงานใหกบเจาทดน

ขนาดใหญ และตองจมปลกอยในความยากจนและมชวตทไรความหวง ในเอเชย

แมจะมลกษณะทแตกตางกนไป กระนน ปญหาการถอครองทดนกมผลกระทบ

ไมแตกตางกนเลยปญหาดงกลาวกลายเปนตวขดขวางความพยายามของรฐบาลท

จะเรงใหเกดการเตบโตดวยการสรางความทนสมยใหกบเศรษฐกจทยงมสภาพ

สวนใหญเปนชนบทอย

ประการสดทาย สภาพแวดลอมทหลายตอหลายครงสรางความเสยหายจน

กลายเปนปญหาตอการพฒนาเศรษฐกจ โศกนาฏกรรมทเลวรายทสดมาจากภย

พบตธรรมชาตทเกดจากความโงเขลาของมนษย ตวอยางเชน การเลยงสตวจำนวน

ทมากเกนไปจนทำใหเกดการขาดแคลนทงหญาทใชเปนอาหารสตวจนกลายเปน

ทพภกขภยรายแรงในดนแดนตอนกลางของทวปแอฟรกาในทศวรรษ1980ทำนอง

เดยวกนอทกภยทเกดขนในประเทศกำลงพฒนาบางประเทศกมสาเหตมาจากการ

ตดไมทำลายปาอยางมโหฬารซงเปนผลมาจากการนำไมมาใชประโยชนในการเปน

เชอเพลงประเกอบอาหารและกจกรรมอนๆ แมวาจะไมมโศกนาฏกรรมทเกดจาก

สภาพแวดลอมและโรคระบาดทมกจะเกดขนตามมา แตการขาดอาหารกยงคงม

ผลกระทบตอชวตของผคนจำนวนหลายรอยลานคนในประเทศกำลงพฒนาโดย

เฉพาะในแอฟรกาผคนทตองมชวตดวยอาหารทจำกดอยางมากไมมพลงงานพอท

จะสรางผลผลตไดทำใหประเทศกำลงพฒนาทงหลายตกอยภายใตวงจรแหงความ

ชวราย คนในประเทศเหลานยากจนเนองจากพวกเขาสรางผลผลตไดไมเพยงพอ

และพวกเขาไมสามารถสรางผลผลตไดพอเพยงกเพราะพวกเขายากจน

ความลมเหลวของการพฒนา

ชาตตางๆประสบความสำเรจในการพฒนาไดกเพราะกระบวนการพฒนาใน

มตตางๆ ทงทางดานการเมอง จตวทยา สงคม และเศรษฐกจ กระนนกยงเปน

เรองทผดพลาดมากถาหากปกใจเชอวาการพฒนาจะรดหนาตอไป หรอเมอเรม

การพฒนาเมอใดแลววงลอของความกาวหนาจะไมมวนถอยหลงรฐ-ชาตและสงคม

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 101

ทงหลายไมวาจะอยในระดบและขนตอนใดๆของการพฒนากตามสามารถตกเปนเหยอ

ของความไรเสถยรภาพและความผพงไดทกเมอคงไมมคนทศกษาสงครามกลางเมอง

อเมรกนคนใดหรอคนทศกษาประวตศาสตรของยโรปตะวนออก ประวตศาสตรของ

ดนแดนแถบคาบสมทรบลขานประวตศาสตรของแอฟรกาตะวนตกหรอประวตศาสตร

ของทวปแอฟรกาคนใดทสามารถมองขามมหนตภยทเกดจากการแตกแยกในสงคม

ซงกลายเปนปญหาคกคามทงตอประเทศทกำลงพฒนาและตอและประเทศท

พฒนาแลว

อะไรเปนสาเหตทำใหเกดการแตกแยก? ไมนาแปลกใจแตอยางใดวาความผพง

ทางการเมองมกเปนผลมาจากความไรเสถยรภาพของชาตในการแกปญหาทเปน

อปสรรคขดขวางการพฒนา เมอใดกตามทรฐบาลไมสามารถจดการกบปญหาความ

ระสำระสายทางสงคมทมาจากความขดแยงทางศาสนา ชาตพนธ เชอชาต หรอ

วฒนธรรมระหวางกลมตางๆ ระบบการเมองกจะผพงและพบกบจดจบในทสด

ในกลางศตวรรษท 19 สหรฐอเมรกาไดเผชญกบความตงเครยดรนแรงทเกดจาก

การไมสามารถหาขอยตใหกบปญหาเรองทาสได ปจจบนมกรณตางๆจำนวนนบไมถวน

ทเกดจากปญหาทำนองเดยวกนน ในอยปต ความตงเครยดระหวางรฐทยดหลก

การทางโลก(secularstate)กบขบวนการภราดรภาพมสลม(MuslimBrotherhood)

ทเครงครดศาสนา ยงคงเปนปญหาทไมจบลงไดงายๆและไดกลายเปนคำถามสำคญ

สำหรบการดำเนนการทางการเมองของอยปตในอนาคต ศรลงกา [ซลอน (Ceylon)

ในอดต] กยงคงประสบปญหาทเกดจากการใชความรนแรงเปนระยะๆระหวางคน

กลมนอยชาวทมฬและคนกลมใหญชาวสงหล

รวนดา (Rwanda) และบรนด (Burundi) ไดกลายเปนทงสงหารฆาลางเผาพนธ

กนในชวงป1993-1994อนมสาเหตมาจากความเกลยดชงและความไมไววางใจกน

ระหวางชาวเผาฮต (Hutu)และชาวเผาทตซ (Tutsi) ในป2004 โศกนาฏกรรม

รายแรงแบบเดยวกนกไดเกดขนในทางตะวนออกของซดาน (Sudan) หนวยงาน

ของรฐบาลททำหนาทปราบกบฎไดหนไปใชนโยบายฆาลางเผาพนธในบรเวณ

ดารฟร (Darfur) ตามขอมลของยเอน ผอพยพลภยจำนวนประมาณหนงลานคน

102ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ซงสวนใหญเปนผหญงและเดกและตองการหนไปใหพนจากการสงหารหม กลบตอง

จบชวตลงดวยความอดอยากและโรคภยไขเจบ

วกฤตดานเศรษฐกจอาจนำไปสความผพงทางสงคมและการเมองดวยเชนกน

สภาวะเศรษฐกจภายในของชาตคงมไดเปนสาเหตของปญหานแตเพยงอยางเดยว

แตอทธพลของเศรษฐกจมหภาคระดบโลกกมความสำคญอกดวยเชนกน ตวอยางท

เหนชดเจนทสดไดเกดขนในทศวรรษ 1970 เมอชาตกำลงพฒนาหลายชาตทกำลง

ตอสกบวกฤตเศรษฐกจแตมทรพยากรและรายไดจากการสงออกเพยงนอยนด

ไดประสบความทกขยากอยางรนแรงอนเนองมาจากราคานำมนทพงสงลวอยางรวดเรว

มาตรการตางๆทเขมงวดทรฐบาลของประเทศเหลานตองนำมาใช ทำใหเกดความ

ไมสงบทางการเมองและสงคม หนสนภายนอกทเพมมากขนจนเขาสระดบวกฤต

ในอกหลายปตอมาและปญหาทางเศรษฐกจทสาหสมากขนไดเกดขนทวไปใน แอฟรกา

เอเชย และลาตนอเมรกา บางประเทศในภมภาคเหลานไมสามารถฟนคนกลบส

ภาวะปกตได

ประการสดทาย การแตกสลายในสงคมมสาเหตมาจากความไมเพยงพอของ

ระบบการเมอง ดงทไดตงขอสงเกตมากอนแลววา เมอรฐบาลประสบความลมเหลวใน

การหลอมรวมความหลากหลายใหเขามาอยภายใตเอกลกษณของชาตเพยงอนเดยว

รวมถงความลมเหลวในการกระตนการมสวนรวมทางการเมองหรอการกระจาย

ความมงคงกลบไปยงสงคมทงหมด กแสดงวาการพฒนาการเมองประสบความ

ลมเหลวตามไปดวยนอกจากนนตามทนกรฐศาสตรหลายคนไดตงขอสงเกตเอาไว

นานแลว การพฒนาอาจประสบความลมเหลวไดแมวารฐบาลนนๆจะมความสามารถ

ในการสงเสรมใหเปนไปตามเปาหมายดงกลาว [เชน ดวยการสนบสนนใหคน

ในสงคมรหนงสอมากขน การจดใหมการศกษามวลชน การมสวนรวมโดยการ

ลงคะแนนเสยงเลอกตง และการสรางสำนกของความเปนเมอง] แตขาดสถาบน

ทางการเมองและวธคดทสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางการเมอง37ในกรณดงกลาว

ความผพงทางการเมอง (political decay) ไดกลายเปนดานมดของการพฒนา

นกรฐศาสตรอยางแซมมวลฮนทงทน(SamuelHuntington)ตงขอสงเกตวา‘การสราง

37SamuelHuntington,‘PoliticalDevelopmentandPoliticalDecay’,WorldPolitics17(April1965),pp.386-430.

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 103

ความทนสมย (modernization) ในความเปนจรงนนมกจะเกยวของกบเรองของ

การเปลยนแปลงทเกดขนกบการแตกสลายของระบบการเมองแบบดงเดม แตกไม

จำเปนวาจะตองเปนเรองของขบวนการทมงไปสระบบการเมองสมยใหมเสมอไป…

กระนนแนวโนมกคอการทจะตองขบคดพจารณากนอยางจรงจงวาเนองจากการสราง

ความทนสมยทางสงคม (social modernization) กำลงเกดขนมาแลว การสราง

ความทนสมยทางการเมองกจะตองเกดขนตามมาพรอมๆกนไปดวย’38

รฐทลมเหลว (dysfunctional states)

เมอไมกทศวรรษทผานมา เราไดเหนสงคมหลายสงคมทเดยวททำลายตวเอง

พรอมๆกบสนคลอนเสถยรภาพของรฐเพอนบานและเปนภยคกคามตอสนตภาพ

ของโลกในทสด รฐทลมเหลวเหลานไดกลายเปนพนททอดแนนไปดวยความสดโตง

ไมวาจะเปนรฐบาลทใชกำลงรนแรงอยางเตมทหรอรฐบาลทออนแออยางสดๆ

จนกระทงไมสามารถรกษากฎหมายและความเปนระเบยบเรยบรอยได ภายใต

สภาวการณดงกลาวองคประกอบทรนแรงทสดในสงคมเปนฝายทครอบงำความรนแรง

ทงในดานการกออาชญากรรมและในดานการเมองไดแผคลมไปทวทกแหงตามเมอง

ตางๆหมบานทไรเจาหนาคมครองไดถกคกคามและแมแตสอเองกไดถกปดปาก

ในทนจะหยบยกตวอยางของระบบการเมองททำหนาทลมเหลวมาพจารณาสก 4

ตวอยาง

โซมาเลย (Somalia)

บรเวณตะวนออกเฉยงเหนอของแอฟรกาหรอทเรยกชอวา‘HornofAfrica’39

เปนดนแดนทประกอบดวยประเทศทยากจนทสดในโลกหลายประเทศไดแกซดาน

โซมาเลย เอรเทรย และเอธโอเปย ในทศวรรษ 1980 และทศวรรษ 1990

38SamuelHuntington,PoliticalOrderinChangingSocieties(NewHaven,Conn.:YaleUniversityPress,1968,p.35.39Horn of Africa หรอทมชอเรยกอนวา แอฟรกาตะวนออกเฉยงเหนอ หรอบางทกเรยกวาคาบสมทรโซมาล (SomaliPeninsula) เปนดนแดนสวนทเปนคาบสมทรทางตะวนออกของแอฟรกาทยนออกไปในทะลอาเรเบยน (Arabian Sea)เปนระยะทางหลายรอยกโลเมตร และอยบรเวณชายฝงทางตอนใตของอาวเอเดน (Gulf of Aden) บรเวณทเรยกวาHorn of Africa ตงอยทางตะวนออกสดของทวปแอฟรกา คำๆนใชเรยกชอภมภาคทประกอบดวยประเทศตางๆไดแกจบต(Djibouti)เอธโอเปย(Ethiopia)เอรเทรย(Eritrea)และโซมาเลย(Somalia)โดยมเนอทประมาณ2ลานตารางกโลเมตรหรอ772,200ตารางไมลและมประชากรอาศยอยจำนวนประมาณ90.2ลานคนดรายละเอยดในhttp://en.wikipedia.org/wiki/Horn_of_africa

104ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ภมภาคนไดรบความเดอดรอนจากภาวะฝนแลง ความอดอยาก ความขดแยงระหวาง

ประเทศ สงครามกลางเมอง และความรนแรงทกรปแบบ ในตนทศวรรษ 1990

การขาดแคลนอาหารทรนแรงทสดถงขนวกฤตไดเกดขนในโซมาเลย โดยสงคราม

กลางเมองและความแหงแลงเปนสาเหตทสรางความทกขทรมานแนสาหสใหแก

คนจำนวนมาก ในเดอนสงหาคม 1992 องคกรยนเซฟ (United Nations Children’s

Fund/UNICEF)ไดระดมความชวยเหลอระหวางประเทศครงใหญโดยการแจงให

ทวโลกรบรวาชาวโซมาเลยประมาณ2ลานคน[จากจำนวนประชากรทงหมดประมาณ

8ลานคน)จะตองเผชญกบความอดอยากครงใหญภายใน6เดอน

จากความรนแรงและความทกขยากดงกลาวในเดอนมกราคม1991พวกกบฎ

ไดขบไลนายซอาดบารเร(SiadBarre)จอมเผดจการทครองอำนาจมาเปนเวลานาน

การตอสและการขาดแคลนอาหารทเกดขนตามมาหลงจากนนไดทำใหประชาชน

จำนวนกวา3แสนคนเสยชวตและอกหลายลานคนเผชญกบความอดอยากสภาพท

ไรกฎหมายและความเปนระเบยบเรยบรอยไดทำใหประเทศนตกอยในสภาวะ

อนาธปไตย และทำใหบรรดาผหญงและเดกตองตกอยในเงอมอของกองโจรตดอาวธ

ทขดขวางความพยายามในการเขามาใหความชวยเหลอของหนวยงานระหวางประเทศ

กองโจรเหลานไดปลนสะดมอาหารทมไวสำหรบชวยเหลอพวกเดกๆทอดอยาก และ

ไดสงหารเจาหนาททปฏบตงานใหความชวยเหลอ ในปลายป 1992ประธานาธบด

จอรชเอชดบเบลยบชซงดำรงตำแหนงประธานาธบดในชวงเวลานนไดตดสนใจ

สงกำลงทหารเขาไปปฏบตการคมครองทงเจาหนาทและสมภาระทสงไปชวยเหลอ

สภาพการณในชวงเวลานนเตมไปดวยความสบสนอลหมานจนทำใหกฎหมายไม

สามารใชบงคบไดหลงจากทกองกำลงของยเอนภายใตการนำของสหรฐไดถอนตว

ออกไปตงแตเดอนมนาคม 1995 [หลงจากทมการสงหารโหดทหารอเมรกนหลายคน]

โซมาเลยยงคงเปนประเทศทปราศจากรฐบาลแหงชาต แผนทของประเทศโซมาเลย

แสดงใหเหนวาพนทตางๆในประเทศนไดถกควบคมโดยกลมตางๆจนทำใหแผน

มลกษณะไมตางไปจากภาพจกซอ

โซมาเลยยงคงเปนประเทศทยากจนทสดประเทศหนงในแอฟรกา โดยม GNP

เฉลยตอคนไมถง 500 ยเอสดอลลาร และมอตราคนไมรหนงสอมากกวา 75%

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 105

ในทศวรรษ1990ยงกวานนโซมาเลยมสภาพทดอยพฒนาทงทางการเมองและ

ทางเศรษฐกจ โครงสรางสงคมของโซมาเลยวางอยบนพนฐานของความผกพนทาง

เครอญาตหรอเผาชน และสงครามกลางเมองกลายเปนสงครามระหวางเผาตางๆ

ถาหากโซมาเลยยงไมสามารถคนพบสตรสำหรบสรางเสถยรภาพทางการเมอง

ประเทศนกไมสามารถรอฟนเศรษฐกจใหกลบสภาวะปกตได และในทางกลบกน

เสถยรภาพทางการเมองกขนอยกบความกาวหนาทางสงคมและเศรษฐกจ ไมวา

โซมาเลยจะคนพบสตรในการปกครองประเทศไดอยางมประสทธภาพไดหรอไมนน

ยงคงรอการพสจนอย ชอของโซมาเลยในฐานะรฐทลมเหลวจะยงคงเปนเชนนตอไป

จนกวาโซมาเลยจะเปลยนแปลงตวเอง

ยโกสลาเวย (Yugoslavia)

ในความเปนจรงประเทศยโกสลาเวยไมไดมตวตนอยอกตอไปนอกจากชอ

ประเทศหลงจากทยโกสลาเวยสามารถดำรงความเปนรฐอสระมาไดตลอดชวงเวลา

ของสงครามเยน แตในทสดประเทศนกแตกสลายออกเปนเสยงๆพรอมๆกบการ

แตกสลายของอดตสหภาพโซเวยตซงไดแปรสภาพแผนททางภมศาสตรของยโรป

ในทศวรรษ1990การแตกสลายของยโปสลาเวยไดทำใหเกดสงทนกสงเกตการณ

บางคนเรยกวา ‘ฉากทศนแหงความฝนราย’ (nightmare scenario) ซงหมายถง

การลมสลายทางการเมองทเกดขนจากความเกลยดชงทางชาตพนธในระดบทแตก

ตางกนไปซงเปนภยคกคามตอรฐตางๆทเคยเปนคอมมวนสต

วกฤตบอลขาน (Balkan Crisis) ในมมมองทางประวตศาสตร

ความสมพนธทยโกสลาเวยมกบสหภาพโซเวยตเกดขนจากสภาวการณทม

ลกษณะเฉพาะเมอสงครามโลกครงทสองยตลง ขณะทชาตอนๆในยโรปตะวนออก

ตองการใหกองทพของสตาลน (Stalin) เขามาปลดปลอยใหหลดพนจากการ

ยดครองของเยอรมน แตยโกสลาเวยปลดปลอยตนเองใหเปนอสระโดยไมตองขอ

ความชวยเหลอจากใครจากการทโจซพบรอซตโต(JosepBrozTito)มบทบาท

สำคญในขบวนการตอตานของยโกสลาเวย ทำใหตวเขากลายเปนวรบรษแหงชาต

และในทสดกไดกลายเปนสญลกษณของชาตนยมแบบใหมของยโกสลาเวย

106ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

หลงจากทสงครามสนสดลงใหมๆ ตโตไดปฏเสธทจะปฏบตตามคำสงของมอสโก

และสตาลนกไดตอบโตดวยการขบยโกสลาเวยออกจากเครอจกรภาพสงคมนยม

ไมนานหลงจากนน ตโตไดเรมดำเนนการเปนขนเปนตอนเพอทำใหการปกครอง

ของตนไดรบการยอมรบจากประชาชน โดยเรมจากการชะลอกระบวนการนารวม

(agriculturalcollectivization)กอนและหลงจากนนกลมเลกไปในทสด

อยางไรกตามคอมมวนสมตามแนวทางของยโกสลาเวยมลกษณะทโดดเดนเฉพาะ

ในดานแรงงานสมพนธ จากการปฏเสธการรวมศนยอยางสดโตงตามแนวทางของ

สหภาพโซเวยตในอดตตโตไดประกาศใชรปแบบใหมของการจดองคกรเศรษฐกจแนว

สงคมนยมทวางอยบนฐานของแนวคดเรอง ‘การจดการตนเอง’ (self-management)

รปแบบของการจดการดงกลาวใหความเปนอสระในระดบภมภาค -อยางนอยทสด

กในแงหลกการ-แกสาธารณรฐตางๆในสหพนธยโกสลาเวย (Yugoslavia federation)

ถง 6 แหง ทสำคญยงกวานนกคอ การดำเนนการดงกลาวไดนำไปสการสถาปนา

สภาคนงานขนในวสาหกจทเกยวของกบเศรษฐกจของประเทศ สภาคนงานมาจาก

การเลอกตงของบรรดาคนงานในโรงงานหรอสถานประกอบการตางๆ และสภา

คนงานเหลานกเปนคนเลอกตงคณะกรรมการจดการอกตอหนง โดยคณะกรรมการ

จดการเปนผดำเนนการประชมในฐานะเปนสมาคมระดบภมภาคเพอคดเลอก

ผอำนวยการประจำวสาหกจตางๆ ซงจะตองไดรบการยอมรบจากพรรคกอน ในป

1950 คนงานไดรบสทธทจะสามารถนดหยดงานได สหภาพแรงงานไดรบการประกาศ

ใหเปนอสระ และการวางแผนเศรษฐกจโดยตรงไดถกแทนทดวยนโยบาย ‘การชนำ

ภายใตการวางแผน’ ซงมลกษณะของการบบบงคบนอยกวา ในทศวรรษ 1970

ไดมการเพมความเขมงวดในการควบคมเศรษฐกจและสงคมของยโกสลาเวยโดย

ทวไปเสรภาพในการแสดงออกทกอนหนานไดรบการยอมรบกลบถกควบคมมากขน

พรอมกบการดำเนนมาตรการทเขมงวดกบบรรดาอาจารยและนกศกษาตามวทยาลย

ตางๆทออกมาตอตานรฐบาล

อยางไรกตาม ยโกสลาเวยมลกษณะเฉพาะโดดเดนแตกตางไปจากระบอบ

คอมมวนสต นกวชาการคนหนงไดบรรยายภาพของชาตนทถกปกครองภายใตการนำ

ของตโตวา:

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 107

ศลปะและวรรณกรรมแทบทงหมดไดถกทำใหหลดลอยออกไปจากการเมอง

บรรดาศลปนและนกเขยนมเสรภาพในการรงสรรคผลงานของตนไดตราบท

พวกเขาไมไปวพากษวจารณอะไรอยางโจงแจง ไมมการเซนเซอรกอนลวงหนา

ยกเวนเมอเปนคำสงหามของศาล สำนกพมพเอกชนสามารถตพมพผลงาน

ตางๆไดเกอบพอๆกบสำนกพมพของรฐ หนงสอพมพแทบทกฉบบแทบนำ

เสนอขาวสารไมตางกน แตกยงถอวาใหขอมลขาวสารไดมากกวาเมอเปรยบเทยบ

กบหนงสอพมพของรฐคอมมวนสตอนๆในยโรปตะวนออก มพกตองพดถง

กรณของโซเวยตหนงสอพมพตางชาตปรากฎใหเหนอยางเสรแตประธานพรรค

กไมยอมใหตะวนตกเขามามอทธพลตอหนงสอพมพในประเทศ นตยสารตางๆ

ยงคงนำเสนอนยายปลกอารมณและภาพนดได ซงถอเปนเรองทขดกบศลธรรม

ของคอมมวนสต ในแตละปอาจมผคนอพยพขามพรมแดนเปนจำนวนหลาย

ลานคน เสรภาพในการสมาคมยงคงมอยไดตราบเทาทไมเปนปฏปกษตอพรรค

ตโตไมเคยยงใครและแทบจะไมเคยจบกมคมขงใครเลย40

ในชวงทศวรรษ 1980 อำนาจและสทธอำนาจของรฐบาลกลางของยโกสลาเวย

เสอมคลายลงอยางรวดเรว ยโกสลาเวยเปนรฐทถกสรางขนมา (artificial state)

ซงประกอบดวยประชาชนทมภมหลงแตกตางหลากหลายทางชาตพนธ วฒนธรรม

และศาสนา ไดแก ชาวเซรบและชาวมอนเตเนโกรทนบถอศาสนาครสตนกายกรก

ออรโธดอกซ(GreekOrthodoxSerbsandMontenegrins)ชาวโครแอตและชาว

สโลเวเนยทนบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก (Roman Catholic Croats

andSlovenes)ชนกลมนอยชาวมสลมในเซอรเบย(Serbia)และพวกชาตพนธผสม

ระหวางบอสเนยเฮอรโซโกวเนยและดาลมาเทย(mixedBosnians,Herzegovinians

andDalmatians)กาวทเชอมยดคนเหลานเขาดวยกนกคอชอเสยงความสามารถและ

อำนาจของตโต หลงจากมรณกรรมของตโตในป 1980 รอยปรแยกทดำรงอยมาเปน

เวลานานกขาดกระจยและทำลายเอกภาพทางโครงสรางของยโกสลาเวย การลมสลาย

ของคอมมวนสมในยโรปตะวนออกเปนตวเรงใหเกดกระบวนการแตกสลาย ในป

40Robert G. Wesson, Communism and Communist Systems (Englewood Cliffs, N.J. : Prentice-Hall, 1978), pp.172-173.

108ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

1990 ประชาธปไตยและการเลอกตงอยางเสรไดเขามาแทนทคอมมวนสม แตก

ดำรงอยไดไมนาน ในตนทศวรรษ 1990 เศรษฐกจของประเทศถกกระหนำซำให

ทรดหนกลงดวยหนตางชาตจำนวนมหาศาล (16 ยเอสดอลลาร) ภาวะเงนเฟอท

พงสงขน(100%)และอตราการวางงานทเพมมากขน(20%)สงคมยโกสลาเวย

กลบคนสภาวะของความขดแยงและความเปนปฏปกษทางดานชาตพนธ และรฐบาล

กลางกลายเปนอมพาตอนเนองมาจากความขดแยงระหวางสาธารณรฐตางๆใน

ทางการเมอง สโลวเนย (Slovenia) และโครเอเทย (Croatia) มความขดแยงใน

ประเดนเรองอนาคตของชาตกบชาวเซรบ(Serbs)ทมอำนาจครอบงำมาแตเดม

นายสโลโบดานมโลเซวช(SlobodanMilosevic)ประธานาธบด‘จอมดอรน’

ของเซอรเบย ตองการรกษาระบบสหพนธรฐ (federal system) ของยโกสลาเวย

ทรวมศนยโดยพรรคคอมมวนสตเปนแกนนำ ขณะทรฐบาลแนวขวา-กลาง (center-

right)ของสาธารณรฐสโลวเนยและสาธารณรฐโครเอเทยปรารถนาทจะใหใชระบบ

สมาพนธรฐ(confederationsystem)แบบหลวมๆและระบบเศรษฐกจแบบตลาดเสร

ในทสดพลงของชาตนยมไดแผครอบงำไปทวในเดอนมถนายน1991ทงสโลวเนย

และโครเอเทยไดประกาศเอกราช และสงครามกลางเมองนองเลอดระหวางเซอรเบย

และโครเอเทยไดเกดขนหลงจากนน ประมาณการกนวามผเสยชวตมากถงหนงหมนคน

ความพยายามของสาธารณรฐเหลานประสบความสำเรจเปนอยางด และในเดอน

มกราคม1992ทงสองสาธารณรฐกไดรบการรบรองความเปนเอกราชในฐานะเปน

รฐ-ชาต

บอสเนยและโคโซโว: โศกนาฏกรรมแฝด (Bosnia and Kosovo: Twin

Tragedies)

ยงไมทนทหมอกควนของความขดแยงระหวางเซอรเบยและโครเอเทยจะจางลง

เชอมลของความขดแยงในสาธารณรฐบอสเนย-เฮอรเซโกวนา (Bosnia-Herzegovina)

กปะทระเบดขนมาบอสเนยเปนสงคมทเตมไปดวยความตงเครยดทางชาตพนธ

ประชากรแบงแยกกนระหวางกลมชาตพนธหลกๆ3ชาตพนธอนไดแกชาวเซรบ

ชาวโครแอต และชาวบอสเนยมสลม แมวาฝายหลงจะเปนกลมชาตพนธทใหญ

ทสด แตกถกเบยดขบใหตองไปอยในดนแดนทมขนาดเลกทสด ความแตกแยก

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 109

ทางชาตพนธไดถกโหมซำใหรนแรงขนดวยความแตกตางทางศาสนา [ชาวโครแอต

เปนคาธอลก ชาวเซรบเปนอสเทรนออรโธดอกซ] และความเปนศตรกนทาง

ประวตศาสตรซงแตละกลมชาตพนธทงสามกลมตางนำมาใชอางเพอโจมตฝาย

ตรงขาม41

ความขดแยงเกยวกบการชวงชงดนแดนเปนเรองของการตอสกนระหวางสามฝาย

คอชาวเซรบกบชาวโครแอตชาวมสลมกบชาวโครแอตและทรนแรงมากทสดคอ

ระหวางชาวเซรบกบชาวมสลมสงครามระหวางเซรบกบมสลมในบอสเนยไดกลายเปน

การตอสทหฤโหดและเกดความไดเปรยบเสยเปรยบกนอยางเหนไดชด ชาวเซรบ

ไดครอบครองดนแดนจำนวนมาก โดยทำสงครามลางเผาพนธ (ethnic cleansing)

ขมขนชำเรา ปลนสะดม และสงหารหม ซงนำไปสการกวาดลางชาวมสลมทกคน

และคนทไมใชชาวเซรบใหหมดไปจากเมองและหมบานตางๆในอาณาบรเวณท

ชาวเซรบไดรบชยชนะและตองการทจะเขาไปครอบงำรฐอสระ ของชาวเซรบในบอสเนย

ทมชอวาเซรบซกา(Serbska) ในชวงป1993-94ชาวเซรบในบอสเนยซงไดรบ

การหนนหลงจากเซอรเบยโดยตรง ไดทำการปดลอมซาราเจโว (Sarajevo) เมอง

หลวงของบอสเนย และเมองสำคญๆอกหลายแหงเปนเวลานาน การปดลอมซารา

เจโวสนสดลงเมอนาโต (NATO) และยเอน (United Nations) ไดเขามาแทรกแซง

สวนเมองอนๆการปดลอมยงคงดำเนนตอไปซงเปนการปฏเสธขอยตทไรนำยาของ

ยเอนทประกาศวาเมองเหลานนเปน‘แหลงพกพงอนปลอดภย’ยเอนไดประณาม

โครเอเทยทเขาไปมสวนโหมกระพอความขดแยงในบอสเนยใหรนแรงขนนอกจากนน

ยงมการคกคามชาวเซรบในบอสเนยดวยการโจมตทางอากาศของนาโตมาตรการ

เหลานรวมถงความพยายามอยางเตมทในการเขามาชวยไกลเกลย [โดยเฉพาะ

รสเซย]ลวนไมบงเกดผลในทางบวกแตอยางใด

ในเดอนกมภาพนธ1994ชาวเซรบไดตกลงถอนอาวธหนกออกจากซาราเจโว

และอกหนงสปดาหตอมารฐบาลบอสเนยและชาวโครแอตในบอสเนยไดลงนามใน

41ผสนใจการวเคราะหเกยวกบเรองนสามารถอานเพมเตมไดใน ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, วาทกรรมการพฒนา: อำนาจความร ความจรง เอกลกษณ และความเปนอน, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ : สำนกพมพวภาษา, 2549) [บทท 2การเมองกบการศกษาการพฒนาหวขอ‘การพฒนาการเมองกบการสรางชาต’โดยเฉพาะหนา76-79.

110ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ขอตกลงหยดยงในเดอนมนาคม1994ความหวงในสนตภาพสดใสขนมาชวระยะหนง

เมอรฐบาลโครเอเทยและเจาหนาททองถนของเซอรเบยกไดรวมลงนามในขอตกลง

หยดยงเพอยตความขดแยง สนตภาพไดรบการพสจนใหเหนวาเปนเพยงภาพหลอน

เมอกองกำลงของยเอนไดถกสงไปยงบอสเนยเพอใหความชวยเหลอทางดาน

มนษยธรรม อยางไรกตาม ชาวเซรบในบอสเนยไดโจมตกองกำลงชดนและเรมเปน

ฝายรกการโจมตทางอากาศของนาโตทในเดอนเมษายน1994เดอนพฤศจกายน

1994 และเดอนพฤษภาคม 1995 ไดดำเนนการตามคำสงเพอใหความคมครอง

ชวตของเจาหนาทดานสนตภาพของยเอน นกเปนอกครงหนงทบอสเนยไดตกอยใน

สภาวะอนาธปไตยนองเลอด

อยางไรกตามแผนการรอฟนสนตภาพทเสนอโดยสหรฐไดกลายเปนพนฐาน

สำหรบการตกลงทกๆฝายทเกยวของในการสรบไดยอมรบแผนการนทเมองเดยทน

(Dayton)มลรฐโอไฮโอในเดอนพฤศจกายน1995และขอตกลงสนตภาพ-ทมชอ

วาขอตกลงเดยทน(DaytonAccords)-ไดรบการลงนามทนครปารสเมอวนท14

ธนวาคม42ขอตกลงนกำหนดใหแบงดนแดน49%ของบอสเนยใหกบสาธารณรฐ

เซรบบอสเนย(BosnianSerbRepublic)และ51%ใหกบสหพนธรฐมสลม-โครแอต

(Muslim-CroatFederation)[ดรป]ซาราเจโว(Sarajevo)ยงคงเปนเมองหลวง

ทตงอยในอาณาเขตของสหพนธรฐมสลม-โครแอต(Muslim-CroatFederation)

รฐบาลกลางซงประกอบดวยประธานาธบดรวมกน (collective presidency) และ

รฐสภาจะทำหนาทหลกๆเกยวกบนโยบายตางประเทศ เศรษฐกจ และการเงนการคลง

แตละฝายในบอสเนยทถกแบงออกเปนสองฝายนจะดำเนนกจการดานกลาโหม

และมหาดไทยของตนเอง

กองกำลงนานาชาตจำนวน 60,000 คนภายใตการบญชาการของนาโตไดถกสง

ไปควบคมใหปฏบตตามขอตกลงสนตภาพ แมวาจะมรายงานถงปญหาตางๆทเกดขน

แตกไดจดใหมการเลอกตงทวประเทศในเดอนกนยายน1996อยางไรกตามแทบจะ

42ขอตกลงเดยทน(DaytonAccords) เปนขอตกลงวาดวยสนตภาพทมการลงนามกนในนครปารสประเทศฝรงเศสในป1995 โดยมเปาหมายเพอยตสงครามในบอสเนย ตามขอตกลงนมการแบงดนแดน 49% ของบอสเนยใหกบชาวเซรบและ51%ใหกบชาวมสลมและชาวโครแอตโดยยงคงใหเมองซาราเจโว(Sarajevo)เปนเมองหลวงตอไปรวมถงมการสถาปนารฐบาลกลางทใชระบบประธานาธบดและรฐสภารวมกน

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 111

ไมมใครคาดหวงวาจะมการปฏบตตามขอตกลงเดยทนอยางจรงจง ในกลางป 1997

กลมชาตนยมชาวเซรบและชาวโครแอตในบอสเนยตองการเนรมตใหบอสเนยเปน

ดนแดนท ‘บรสทธ’ ทางชาตพนธ ในเดอนมนาคม1998ความรนแรงทชาวเซอรเบย

เปนผกระทำตอชาวอลบาเนยซงเปนคนสวนใหญในเขตปกครองตนเองของโคโซโว

ไดสรางปญหาใหกบภมภาคนขนมาอก ความตองการดนแดนและความรสกรนแรง

ทางชาตพนธดเหมอนจะทำใหไมมทางเปนไปไดทบอสเนยจะสามารถธำรงความ

เปนรฐพหชาตพนธและพหศาสนาเอาไวไดนาน

สงครามกลางเมองเตมรปแบบไดเกดขนในโคโซโวในปลายทศวรรษ 1990

สงครามครงนมสาเหตมาจากขอพพาทในเรองความเปนอสระ–นคอสงทชาวโคโซโว

เรยกรอง แตรฐบาลเบลเกรด (Belgrade) ไมยอมทำตามขอเรยกรอง กองกำลง

ของเซอรเบยไมมความเมตตาการณใดๆตอประชาชน โดยทำทกๆอยางเพอผลก

ดนชาวโคโซโว [ชาวเซรบในอลบาเนย] ใหออกไปจากประเทศ [หมายถงออกไป

จากโคโซโว] การเขามาแทรกแซงของนาโตในทสดไดทำใหรฐบาลของมโลเซมค

ยอมแพกระนนชาวโคโซโวกวาหนงลานคน[ประมาณหนงในหาของประชากรชาต

พนธอลบาเนยทงหมด] ตองกลายเปนผลภย สนตภาพทเปนไปอยางยากลำบาก

ไดกลบคนสโคโซโวหลงการสรบกนอยางรนแรงทกองทพปลดปลอยโคโซโวหรอ

เคแอลเอ(KLA/KosovoLiberationArmy)จดการกบฝายกบฎและเปนผลมา

จากการแทรกแซงของสหรฐและองคกรระหวางประเทศ

การสรบทจบลงอยางไมราบรนนกเปนผลมาจากการถกบงคบใหม ‘สนตภาพ’

ยเอนไดสถาปนา‘รฐบาลชวคราว’ขนมารบผดชอบพรอมดวยกองกำลงทหารของ

นาโตในฐานะหนวยงานรกษาความปลอดภยภายใน เปาหมายทมการประกาศออกมา

ชดเจนคอ‘ความเปนอสระอยางแทจรงและการปกครองตนเอง’(substantialautonomy

and self-government) ของดนแดนแหงน ไมวาจะมการตความเปาหมายนกนอยางไร

ระบอบทยเอน-นาโตหนนหลงไดทำการปลดอาวธกองกำลงเคแอลเอ และไดให

คำมนสญญาวาจะทำหนาทใหการคมครองแกชนกลมนอยชาวเซอรเบย [จำนวน5%]

ในโคโซโวใหปลอดภยจากการปองรายโดยชาวอลบาเนยทเตมไปดวยความโกรธแคน

แตนกเปนคำมนสญญาทไมมการเคารพปฏบตตามอยางจรงเนองจากชาวเซอร

เบยจำนวนไมนอยทเดยวในโคโซโวไดถกโจมตหรอถกคกคาม

112ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

กลาวโดยสรป ความสงบสขมเคาลางใหเหนแตกยงไมมการยตปญหากนอยาง

จรงจง ปญหายงไมยตในสวนของยเอนทเขามาทำหนาทอารกขาตราบใดทมโลเซวช

ยงคงครองอำนาจอย ไมวาการเขามาแรกแซงจะมเปาหมายและเจตนารมณทสงสง

ปานใดยเอนกไดพสจนใหเหนวาตนเองไมมขดความสามารถพอทจะเขามาปกครอง

เจาหนาทบรหารของยเอนนอกจากจะไมคนเคยกบจารตประเพณทองถนแลว ยงตอง

ประสบอปสรรคในดานภาษา กองกำลงนาโตซงเขาไปมบทบาทในการใหการคมครอง

แกชาวเซอรเบยตองเผชญกบความเปนปฏปกษของชาวโคโซโวทแสดงความไม

พอใจอยางมาก ในขณะเดยวกนสญญากาศทางสถาบนและกฎหมายกเกดขนในสภาวะ

ทไมมทงกฎหมาย ศาล หรอแมแตตำรวจทองถนทคอยตอสกบอาชญากรรมทก

ประเภทในทสดมโลเซวชกไดถกขบไลออกไปในการเลอกตงเมอป2000[เขาพยายาม

โจรกรรมการเลอกตงแตกถกขบไลโดยคลนมหาชนจำนวนมหาศาลทเปนปฏปกษ

กบเขา]หลงจากทยเอนไดตงขอกลาวหาแกมโลเซวชในฐานะเปนผกออาชญากรรม

สงครามเขากตองยอมมอบตวตอเจาหนาทของเซอรเบยและไดถกนำตวไปทกรงเฮก

เพอเขาสกระบวนการยตธรรม

เซยรา เลโอน (Sierra Leone)

ตามทไดตงขอสงเกตในตอนแรกวาประชาธปไตยไมใชสงทเกดขนทวไปใน

ประเทศตางๆโดยเฉพาะในแอฟรกาทางตอนใตของทะเลทรายซาฮารา(sub-Saharan

Africa) แมแตในประเทศทนำประชาธปไตยไปใช กประสบความลมเหลวและ

กลายเปนปญหาอยางมากในบางกรณ ไมมทใดทประชาธปไตยจะลมเหลวมากเทากบ

ทปรากฏในประเทศเซยราเลโอน

เมอการเลอกตงสมาชกสภานตบญญตไดถกจดใหมขนในประเทศเซยราเลโอน

ในป 1986 พรรคการเมองทมอยเพยงพรรคเดยวทถกตงชอใหแลดดวา ‘พรรค

ประชาชนทกคน’(AllPeoplesParty)ไดสงผสมครรบเลอกตงจำนวน335คน

เพอชงทนงทมเพยง 105 ทนง พรรคการเมองพรรคนมกจะเสนอตวแทนของพรรค

อยางนอย 3 คนลงแขงขนชงตำแหนงทมการเลอกตงทกๆทนง ซงถอเปนเรองปกต

สำหรบรฐทมพรรคการเมองพรรคเดยวในภมภาคแอฟรกาทางตอนใตของทะเลทราย

ซาฮารา อาจพดไดวาสำหรบผออกเสยงเลอกตงในประเทศนจรงๆแลวมทางเลอก

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 113

มากกวา–อยางนอยทสดกในสวนทเกยวกบความสมพนธสวนบคคล-เมอเปรยบเทยบ

กบผออกเสยงเลอกตงในการแขงขนชวงชงตำแนงสมาชกสภานตบญญตสวนใหญ

ในสหรฐ

อยางไรกตาม ประเทศเซยรา เลโอนไดเรมตนถดถอยเขาสสภาวะอนาธปไตย

ในทศวรรษ1990ในชวงป1996และป1998ไดมการผลดเปลยนรฐบาลถง4ครง

หลงจากนน มคสญญกไดคบคลานสประเทศน ฝายกบฎ [สมาชกของกลมทเรยก

ตนเองวา‘แนวรวมปฏวต’(RevolutionaryUnitedFront)]ไดเรมตนทำรายชวต

ผคนไมวาจะดวยการตดแขนหรอตดศรษะอกทงยงไดเกณฑ(ลกพาตว)บรรดา

เดกผชายจำนวนมากเพอบงคบใหถาไมเปนทาสบำเรอความสขทางเพศกถกฝกใหเปน

นกฆาตงแตวยเยาว คงไมมวธการอนใด –หรอไมมความจำเปนใดๆ- ทจะพรรณนา

ความนาสะพรงกลวทเกดขนในประเทศนเปนลายลกษณอกษรออกมาได ไมมสถาบน

ใดๆ รวมถงไมมวฒนธรรมทางการเมองใดๆทพอจะนำมาใชรองรบและประคบประคอง

ประชาธปไตยในประเทศนได นบเปนเวลาหลายทศวรรษทเดยวทเปลอกนอกของ

ประชาธปไตยไดบดบงความจรงของสงคมทพรอมจะปะทและระเบดเปนสงคราม

กลางเมองไดทกขณะจนมด

อฟกานสถาน (Afghanistan)

ประเทศสดทายทเราจะพดถงในทนกคอประเทศอฟกานสถาน ซงสหรฐดวย

การสนบสนนขององคกรระหวางประเทศไดสงกำลงทหารเขาไปแทรกแซงในป 2001

ภายหลงเหตการณทผกอการรายไดโจมตศนยการคาโลก(WorldTradeCenter)

และเพนตากอน(Pentagon)ภายในเพยงวนเดยวประเทศอฟกานสถานไดเปลยน

จากสภาพของ‘การหลดหายไปในแผนท’ในสายตาของคนอเมรกนสวนใหญกลาย

มาเปนประเทศทมคนพดถงมากทสดในโลก สงทคนอเมรกนสวนใหญไดรบรอยาง

รวดเรวกคอ กลมอาชญากรทหฤโหดไดสถาปนาระบอบเบดเสรจทมชอเรยกวาทาลบน

(Taliban) ขนมาและไดปกครองประเทศทยากจนอยางกดขในนามของคำสอนอสลาม

ทถกบดเบอนสงทคนอเมรกน(และคนทวโลก)ไดรบรกคอทาลบนไดใหทพกพง

อนปลอดภยแกโอซามาบนลาดน(OsamabinLaden)และเครอขายการกอการราย

ของเขาทมชอเรยกวาอลเคอดาห (Al Qaeda) สงทแทบจะไมมใครรอยางจรงจง

114ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ในชวงเวลานนกคอภมหลงทางประวตศาสตรทวาประเทศอฟกานสถานเปนรฐท

ลมเหลวมากทสดรฐหนงของโลกมาเปนเวลานานกวาสามทศวรรษกอนหนาเหตการณ

ทนำไปสการเขามาเหยยบพนแผนดนอฟกานสถานของหนวยรบพเศษอเมรกน

หรอแมแตกอนหนาการโคนลมระบอบกษตรยในทศวรรษ 1970 อฟกานสถาน

กไดกลายเปนประเทศทยากจนและลาหลงแลว และสองทศวรรษหลงจากนนเปนตน

มาประเทศนกไดตกอยในสภาวะสบสนไรระเบยบและการรบราฆาฟนกนอยาง

โหดเหยมในป2001ประเทศนทงประเทศกตกอยในสภาวะไรระเบยบอยางสนเชง

และผคนนบลานๆคน–โดยเฉพาะผหญงและเดก-มชวตอยภายในสภาพทลมสลาย

ประเทศอฟกานสถานเปนดนแดนของกลมชาตพนธจำนวนมากทมประชากร

ทมลกษณะแตกตางกนอยางมากอาศยอยตามรอยตอระหวางประเทศนกบประเทศ

รอบขางไดแกปากสถาน อหราน เตรกเมนสถาน (Turkmenistan) ทาจกสถาน

(Tajikistan) อซเบกสถาน (Uzbekistan) และจน ชาตพนธกลมทใหญทสดคอ

พวกพาชทน(Pashtuns)มจำนวนมากถง40%ของประชากรทงหมด[ประมาณ

26ลานคนในป2000]ดวยเหตนจงไมมกลมชาตพนธทเปนคนสวนใหญในประเทศ

จะมกแตคนกลมนอยจำนวนมากทมขนาดแตกตางกนเทานนประมาณกนวา90%

ของชาวอฟกานสถานทงหมดเปนมสลมและ15%ในจำนวนนเปนมสลมนกายชอะห

(Shi’ite)[เชนเดยวกบคนอหรานสวนใหญ]

ประเทศอฟกานสถานอยภายใตการปกครองระบอบกษตรยมาตงแตป 1747

ถงป 1973 หลงจากนนประเทศนกไดตกอยในสภาพเลวรายของการลมสลาย

และในทสดกไดกลายเปนสงคมทแตกแยกออกเปนเสยงๆกลมตางๆไดตอสกน

เพอชวงชงความเปนใหญหลงจากป1973เปนตนมาจนกระทงสหภาพโซเวยตได

ตดสนใจแกปญหาดวยการเขามาแทรกแซงชวยเหลอกลม(อาชญากร)กลมหนงท

ตนเองใหการสนบสนน (กลมทฝกใฝคอมมวนสม) ในป 1979 สงครามอนหฤโหด

และยดเยอไดเกดขนนบจากนนเรอยมา ในทสดสหภาพโซเวยตกไดถอนตวดวย

ความพายแพในป 1989 หลงจากการทำสงครามดวยขออางเพอการปลดปลอย

(และเพอมนษยธรรม) เปนเวลานานถงหนงทศวรรษ สหรฐอเมรกาไดใหความชวย

เหลออยางลบๆแกกลมอสลามฝายตอตานทเรยกชอวากลมมจาฮดดน(mujahedden)

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 115

โดยใหการการสนบสนนดานอาวธและใหการชวยเหลอดานอนๆแกกองกำลงของ

ฝายกบฎ ทนาแปลกมากกคอ สหรฐและโอซามา บน ลาดน ไดรวมทำการตอส

เคยงบาเคยงไหลกนในชวงเวลานน ฝายตอตานไดโคนลมระบอบคอมมวนสตลงได

และไดเขายดอำนาจในป 1992ผนำประเทศคนใหมทปกครองอยางโหดเหยมได

ปฏเสธทจะสละอำนาจเมอวาระการดำรงตำแหนงของตนสนสดลง กองกำลงทาลบน

จงไดโจมตเมองหลวงและไดขบไลผนำคนนนออกไปในป 1996 ระบอบใหมได

สถาปนาระบบการปกครองแบบเบดเสรจขนมาบนรากฐานของภาษาและหลกการของ

อสลามทยดมนในคำสอนของคมภรกรอานและกฎหมายอสลาม (Sharia) [ทวาง

อยบนรากฐานของคำสอนของผนำศาสนาหรอมลเลาะห (mullahs)] พวกผหญง

และเดกผหญงไดถกบงคบใหสวมใสชดทเรยกวา ‘บรกาส’ (birkas) [เสอผาชน

เดยวสวมคลมหวจดเทา] ในทสาธารณะและไดถกหามไมใหออกไปทำงานนอกบาน

ไมใหไปโรงเรยนหรอไมใหแสดงความคดเหนใดๆทขดแยงกบรฐบาลรฐบาลได

ประกาศหามมโทรทศน ภาพยนตร ดนตร การเตนรำ และการบนเทงรปแบบอนๆ

‘ททำลายศลธรรม’รวมตลอดถงการกำหนดขอหามตางๆเกยวกบการแขงขนกฬา

และกจกรรมตางๆ[ตามรายงานของสอเชนการเลนวาวกถกหามดวย!]

กลาวโดยสรป ประเทศอฟกานสถานเปนตวอยางทชดเจนมากทสดของการเปน

รฐทลมเหลว(dysfunctionalstate)ทเกดขนเมอไมนานมานแตกคงไมใชรฐเพยง

แหงเดยวทเปนแบบน ตามทสะทอนออกมาใหเหนจากประวตศาสตรของประเทศ

อฟกานสถานในชวงสามทศวรรษทผานมา รฐทลมเหลวสามารถกลายเปนภยคกคาม

ตอเสถยรภาพของภมภาคหรอแมกระทงตอระเบยบโลก การยตปญหาพอมหนทาง

แตกยากทจะทำใหเกดขนจรงจงได นนกคอการพฒนาทางเศรษฐกจและการเมอง

ทนำไปสการมชวตทดขนสำหรบสงคมตางๆทไดรบความเดอดรอนจากความ

รนแรงความอดอยากหวโหยและความสนหวง

การพฒนาทเกนขดจำกด: ความลบอนโสมมของทนนยม

ในตอนเรมตนเราไดชใหเหนแลววาการพฒนาไมใชสงทจะเกดขนไดเฉพาะ

ในบางประเทศทไมไดอยในโลกตะวนตกทกๆสงคมอยในสภาวะของการเปลยนแปลง

116ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

ตลอดเวลาอยางตอเนอง มทงรงเรองและตกตำ แตสงหนงทแนนอนกคอวาสงคม

ไมไดหยดนงอยกบท สงคมตางๆมการพฒนาในวถทางทแตกตางกนในอตราและ

เวลาทแตกตางกนในยคสมยใหมสงคมตะวนตกเปนผนำทางสงคมเหลานพฒนา

ทางดานเศรษฐกจและเทคโนโลยตามแนวทางทสอดคลองกบสถาบนทางการเมอง

ทมพฒนาการไปพรอมๆกน ในแงนการพฒนาตามความหมายทใชอยในปจจบนน

จงเปนกระบวนการตามธรรมชาตทเรมตนขนในสงคมเหลาน สำหรบบรรดาประเทศ

กำลงพฒนาบอยครงทเดยวทผลออกมาตรงกนขามการพฒนากลายเปนกระบวนการ

ทแปลกปลอมซงเรมตนจากภายนอก[กลาวคอจากพลงของตลาดโลกแรงบบของ

IMFทนตางชาตทมองหาแรงงานราคาถกเปนตน]

ดวยเหตนการพฒนาจงทำใหเกดการแตกหกในโลกตะวนตกนอยกวาทเกดขน

ในประเทศกำลงพฒนาหลายประเทศ แตนทานเรองการพฒนาไมไดจบลงดวย

การเดนทางมาถงของภาวะหลงอตสาหกรรม (postindustrial) ประเทศตะวนตก

หลายประเทศไดพฒนาเลยไปไกลกวาขนตอนของเกษตรกรรม เลยไปไกลกวาขน

ตอนอตสาหกรรม และกลายเปนสงคมเศรษฐกจทมความกาวหนาทางเทคโนโลย

ระดบสงซงเปดโอกาสใหการบรการดานการคาและการเงนขยายขอบขายออกไป

กวางไกล[แนนอนวาประเทศเหลานยงคงเกยวของกบเกษตรกรรมเหมองแรและ

อตสาหกรรม แตภาคเศรษฐกจเหลานไดถกบดบงความสำคญลงไปดวยสนคาทม

เทคโนโลยสงอยางเชนซอฟตแวรคอมพวเตอร ผลผลตทวางพนฐานอยบนวทยาศาสตร

และการวจยเชนยารกษาโรคและการใหบรการดานการเงน]ผลผลตใหมๆเหลาน

นำคณภาพชวตทดมากขนมาใหกบผบรโภคซงสามารถหาซอมาครอบครองได แตก

อยาลมวามราคาทตองจายเพมแตถกปดบงเอาไว –เชน การจราจรทตดขด เมองท

แออดมลภาวะทางอากาศเสยงรบกวนโรคทเกยวของกบความเครยดอตราการ

หยารางทเพมสงขนการใชยาทผดกฎหมายอาชญากรรมททวความรนแรงมากขน

การบรโภคอยางไมมขดจำกด เมองทไรทดนเพาะปลกการขาดแคลนพลงงานของเสย

ทมปรมาณสงขน ปญหาการกำจดขยะ นำประปา การตดเชอ ฝนกรด โลกทม

อณหภมสงขน การเสอมโทรมของชนบรรยากาศโอโซน การสญพนธของพชและ

พนธสตวจำนวนนบชนดไมถวน และโรคภยไขเจบอกหลายชนดทเกดขนมาพรอม

กบการพฒนา

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 117

รายการปญหาบางอยางทกลาวมาขางตนทสงคมยคหลงอตสาหกรรมกำลง

ประสบอยกนบวาเพยงพอแลวสำหรบชใหเหนความสำคญของประเดนปญหาทวา

การพฒนาในยคหลงกไมไดปลอดจากการทาทายนอยไปกวาการพฒนาในยคแรกเรม

การทาทายมความแตกตางกน แตกไมไดนาสะพรงกลวมากนอยไปกวากน ประเทศ

ทมการพฒนาในระดบทสงเกนไป(overdeveloped)-ซงมการพฒนาทลำหนาเกน

ขดความสามารถของสงคมทจะจดการกบผลกระทบทไมตองการใหเกดขนจาก

การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและสงคมอยางเรงรดรวดเรว-อาจจะทำไดดใน

การพงความสนใจมากขนไปทการแกปญหาทตนกำลงเผชญอย แตกลบไมยอม

บอกเลาใหบรรดาประเทศดอยพฒนา (underdeveloped) ไดรบรถงวธการจดการ

กบปญหาทกำลงเกดขนเหลานเลย

ทฤษฎการพฒนา: ขอถกเถยงทมอคต?

การพฒนา (development) และประชาธปไตย (democracy)มกจะถกมอง

วามความหมายเหมอนกนในโลกตะวนตกและทกๆแงมมของการพฒนาถกทกทก

กนเองวาเปนสงนาปรารถนา ภาษาของรฐศาสตรและวรรณกรรมเรองการพฒนา

เปดเผยใหเหนถงสงทกลาวมา แตสงทแฝงอยในภาษาและวรรณกรรมดงกลาวกคอ

ฐานคตทวาพฒนาดกวาดอยพฒนาขอใหดคำทมความหมายตรงกนขามอยางเชน

‘ดอยพฒนา’(underdeveloped)‘พฒนานอยกวา’(lessdeveloped)‘กำลงพฒนา’

(developing) ‘ดงเดม’(traditional)หรอแมแตคำวา ‘ลาหลง’(backward)บางครง

ความพยายามทจะทำใหเกดความถกตองทางการเมอง ทำใหบรรดานกรฐศาสตร

ใชคำวา ‘กอนสมยใหม’ (premodern) เพออธบายสงคมทอยในขนเรมแรกของ

การพฒนา

ดวยเหตน ทฤษฎการพฒนา (development theory) จงสรางฐานคตขนมาวา

การพฒนาเปนสงทด บางทเหตผลประการหนงกคอวาประเทศทพฒนานอยทสด

มกจะเปนประเทศทยากจนทสดดวย บางครงอกเชนกนดงทเราไดเหนกนแลววา

การพฒนาทางเศรษฐกจและการสรางความสมยใหมทางสงคมเกดขนควบคไปกบ

การเมองทเปนประชาธปไตย

118ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

อยางไรกตาม จำเปนตองเปนจรงเสมอไปดวยหรอทบรรดาพลเมองแหงยคใหมในรฐ-

ชาตทพฒนาดานอตสากรรมจะมความสขมากกวาสมาชกของชนเผาในแอฟรกาท

มชวตเรยบงายโดยเชงเปรยบเทยบ โดยทความตองการของเขาไดรบการตอบสนอง

จากเผาทเขาอาศยอย [ชมชนทสามารถพบหนาคาตากนเมอใดกได] อกทงขอ

สงสยทางศาสนาและอภปรชญาของเขาไดรบการขานไขดวยความเชอทถายทอด

มาจากคนรนหนงสคนอกรนหนงตอเนองกนมา? สำหรบคนตะวนตกทมการศกษา

อยางดการมชวตเชนนนดเหมอนจะเปนเรองของชมชนบพกาลทลาหลงในทรรศนะ

ของคนเหลาน สงทอยเหนอธรรมชาต ปรมปรานยาม และ ‘อดตทตายไปแลว’

ลวนเปนอปสรรคขดขวางการพฒนาของทงปจเจกบคคลและของสงคมแตนกวพากษ

วจารณบางคนกพงประเดนไปทขอถกเถยงเกยวกบการพฒนาวาไมไดมอะไรมาก

ไปกวาการสรรเสรญเยนยอการพฒนาตามแบบตะวนตก และมนยของการชใหเหนวา

ผเชยวชาญชาวตะวนตกในเรองการพฒนาคงจะตองรบผดชอบตอความเชอในเรอง

ความเหนอกวาของชาตพนธตะวนตก (ethnocentrism)43 จรงๆแลว นกปรชญา

ชาวตะวนตกหลายคนไดหาทางจดการกบปญหานมานานแลว ในปค.ศ.1750

นกปรชญาชาวฝรงเศสชอชอง-ชาคสรสโซJean-JacquesRousseau)ไดประกาศวา

‘จตใจของพวกเราไดถกฉอฉลในสดสวนทเทาเทยมกบความกาวหนาในดาน

วทยาศาสตรและศลปะของพวกเรา’44 อนทจรง ปรชญาการเมองของรสโซสวนใหญ

มาจากพนฐานของการตงขอสงเกตวาอารยธรรมสมยใหมไดเซาะกรอนทำลาย

ความเปนมนษยของพวกเรามากกวาทจะสรางเสรม แทบไมตองสงสยเลยวาผคน

จำนวนมากในประเทศกำลงพฒนาซงไดถกบบบงคบใหตองเสยสละละทงหมบาน

ของพวกเขาเพอเขาไปมชวตในเมอง [ซงอยางดกคงไดอยอาศยแคใตชายคาของ

สลมทโสโครก]คงจะตองเหนดวยกบรสโซอยางแนนอน

สรป ประเทศกำลงพฒนาทงหลายไดถกเรยกชอเชนนเนองจากมการพฒนาทาง

เศรษฐกจนอยกวาและมความทนสมยทางสงคมนอยกวาประเทศประชาธปไตย

43ดตวอยางเกยวกบประเดนดงกลาวนไดในBillandHardgrave,ComparativePolitics,pp.58-59.44Jean-jacquesRousseau,‘TheFirstDiscourse’,inTheFirstandSecondDiscourse,ed.RogerD.Masters(NewYork:St.Martin’sPress,1964),p.39

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 119

เสรนยมตะวนตก แมวาขอสรปบางอยางเกยวกบประเทศกำลงพฒนาตรงกบความ

เปนจรง [เชน สวนใหญยากจน มอตราการเตบโตของประชากรสง ยงตองพงพง

ภาคเกษตรกรรม]ชาตเหลานมความหลากหลายอยางมากมรดกทางประวตศาสตร

ทชาตกำลงพฒนาเหลานไดรบมา –โดยเฉพาะอยางยงลทธอาณานคมของยโรป-

ไดทำใหเกดความไมพอใจทางการเมองในกลมประเทศยากจนฝายใต (the poor

South) ทมตอกลมประเทศรำรวยฝายเหนอ (the rich North) อนเนองมาจาก

แผนททางการเมองทเปนมรดกของลทธอาณานคมททำใหอาณาบรเวณของประเทศ

เหลานไมไดเปนไปตามความแตกตางทางดานชาตพนธ ศาสนาและความเปนเผาชน

ของคนพนถนแตอยางใด และนำไปสความไมมเสถยรภาพทางการเมองอนไดแก

การลกฮอของคนกลมตางๆการกอกบฎสงครามกลางเมองและการฆาลางเผาพนธ

การพฒนาการเมองจำเปนตองมผนำทมความสามารถในการสรางเอกภาพ

ใหเกดขนในหมประชาชน [การสรางชาต (nationbuilding)]การทำใหสถาบนตางๆ

ทางการเมองตอบสนองความตองการของประชาชน [การสรางรฐ (state building)]

การสนบสนนใหพลเมองมสวนรวมทางการเมองและการสรางหลกประกนในเรอง

ของการกระจายความมงคง อำนาจและทรพยสนอยางเพยงพอ ทสำคญกคอ

การพฒนาการเมองจำเปนตองมรฐบาลทสามารถปกครองไดอยางมประสทธภาพ

และสามารถถายโอนอำนาจการเมองกนอยางสนต ปกตแลว การพฒนาการเมอง

ยงตองมขบวนการทมงสการมรฐบาลทเปนประชาธปไตยดวย ประชาธปไตยในประเทศ

กำลงพฒนามความสมพนธกบการปรากฏตวและการกระจายของเงอนไขบางอยางทาง

เศรษฐกจ การเมอง สงคมและทศนคต ในการดำเนนการปฏรปประชาธปไตยนน

ไมวาจะเปนชาตใดๆกตามจะตองเรมตนจากถาไมเปนการปฏรปทางดานการเมอง

กเปนการปฏรปทางดานเศรษฐกจกอน แตยทธศาสตรทเนนดานเศรษฐกจกอนเปน

อนดบแรก(economy-firststrategy)นาจะสรางความหวงในความสำเรจมากกวา

ชาตกำลงพฒนาหลายชาตไดนำเอายทธศาสตรทใหความสำคญกบการปฏรป

ประชาธปไตยเปนอนดบแรกมาใชในชวงไมกทศวรรษทผานมา ทวาแนวโนมทตามมา

กลบกลายเปนตรงกนขาม

120ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

การพฒนาเปนพนธกจทตองใชความพยายามอยางมาก ชาตกำลงพฒนาทงหลาย

ไดถกทำใหเกดแรงจงใจในการดำเนนโครงการพฒนาทามกลางปญหาทางดานเศรษฐกจ

ความขดแยงรนแรงทางการเมอง และการคาดหวงทเพมสงขนของคนในสงคม อยางไร

กดในกระบวนการดงกลาวประเทศเหลานตองเผชญกบอปสรรคสำคญทขดขวาง

การพฒนา ในทางสงคม ประชากรมกจะมความแตกแยกกน ในแงจตวทยา

ปจเจกบคคลทงหลายยงคงยดตดกบจารตประเพณและมกตอตานการเปลยนแปลง

ในมตเศรษฐกจปญหาทเกดขนมตงแตเงอนไขทางการคาทเสยเปรยบ หนตางชาต

ทนบวนมแตเพมสงขน ไปจนถงการเพมขนของจำนวนประชากรอยางรวดเรว

เทคโนโลยทอยในระดบตำมาก ปญหาการถอครองทดนทฝงรากลกมาตงแตอดต

และสภาพแวดลอมทไมเอออำนวยเมอบรรดาผนำไมสามารถตอบสนองขอเรยกรอง

ทเกดขนจากการพฒนาทงทางดานสงคม เศรษฐกจและการเมองไดสำเรจ [ไมวา

จะดวยเหตผลใดๆกตาม] การพฒนากลมเหลวและการแตกแยกภายในชาตกเกด

ขนตามมา

บางสงคมในขณะนกำลงเสอมโทรมผพงและแตกแยกมากกวาทจะพฒนา

ตวอยางทเปนความทรงจำลาสดเกดขนในอฟกานสถาน คองโก เอธโอเปย ไฮต

เลบานอนไลบเรยซดานโซมาเลยเซยราเลโอนสหภาพโซเวยตยโกสลาเวยและ

ในอกหลายๆประเทศ

การพฒนาทลำหนาไปอยางมาก[ตรงกนขามกบความดอยพฒนา]เปนปญหา

อยางหนงทมผลกระทบตอสงคมตางๆในตะวนตก ขอถกเถยงเกยวกบเรองการพฒนา

ในปจจบนมแนวโนมทจะสรางความเชอมนในความนาพงปรารถนาของการพฒนา

ขนมา อยางไรกด ฐานคตนกไดถกทาทายจากกระแสความคดทชใหเหนถงปญหา

ทเกดขนในสงคมยคหลงอตสาหกรรมอยางเชนมลภาวะทางอากาศการจราจรทตดขด

อยางมาก การแพรระบาดของยาเสพตด โรคตางๆทเกดจากความเครยด และ

ปญหาอนๆอกมากมาย

ประเทศกำลงพฒนา : ประชาธปไตย หรอ เผดจการ?

เชษฐา พวงหตถ 121

เอกสารอางอง Allen,John.1994.Student Atlas of World Politics.Guilford,Conn.:DushkinPublishing.

Bill,JamesA.andRobertL.Hardgrave,Jr.1973.Comparative Politics:TheQuestfor

Theory(Websterville,Ohio:Merrill.

Binder,Leonard.1971.‘TheCrisisofPoliticalDevelopment’,inCrises and Sequences

in Political Development,editedbyLeonardBinderetal.Princeton,N.J.:

PrincetonUniversityPress.

Cammack,Paul,DavidPool andWilliamTordoff.1993.Third World Politics:

A Comparative Introduction,2nded.Baltimore:JohnHopkinsUniversityPress.

Casper,Gretchen.1995.Fragile Democracies: The Legacies of Authoritarian Rule.

Pittsburgh:UniversityofPittsburghPress.

Chang,Ha-JoonandRobertRowthorn.1995.The Role of the State in Economic

Change. Oxford,England:ClarendonPress.

Clark,Robert.1991.Power and Policy in the Third World,4thed.NewYork:Macmillan.

Gamer,RobertE.1982.Developing Nations: A Comparative Perspective,2nded.

Dubuque,Iowa:WilliamC.Brown.

Grindle,MerileeS.1980.Politics and Policy Implementation in the Third World.

Princeton,N.J.:PrincetonUniversityPress.

Huntington, Samuel P. 1991-1992. ‘How Countries Democratize’, Political

Science Quarterly106:578-616.

Huntington,SamuelP.1965.‘PoliticalDevelopmentandPoliticalDecay’,World

Politics17(April):386-430.

SamuelHuntington.1968.Political Order in Changing Societies (NewHaven,Conn.:

YaleUniversityPress:35.

Huntington,SamuelP.1984.‘WillMoreCountriesBecomeDemocratic?’,Political

Science Quarterly99:193-218.

Kaplan,RobertD.2001.The Coming Anarchy.NewYork:VintageBooks.

Lipset, Seymour. 1996. American Exceptionalism: A Double-Edged Sword.

NewYork:Norton.

122ปท 25 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2550

Lipset,Seymour.1983.Political Man: The Social Bases of Democracy.Rev.ed.

GardenCity,N.Y.:Doubleday.

Mayer,Lawrence,JohnBurnett,andSuzanneOgden.1996.Comparative Politics:

Nations and Theories in a Changing World.2nded.EnglewoodCliffs,N.J.:

Prentice-Hall.

Meier,GeraldM.1985.Emerging from Poverty: The Economics That Really Matter.

NewYork:OxfordUniversityPress.

Reynolds,LloydG.1985.Economic Growth in the Third World, 1850-1980.

NewHaven,Conn.:YaleUniversityPress.

Rostow,WaltWhitman.1991.The Stages of Economic Growth: A Non-Communist

Manifesto.3rded.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

Rousseau, Jean-jacques. 1964. ‘TheFirstDiscourse’, inThe First and Second

Discourse,ed.RogerD.Masters.NewYork:St.Martin’sPress.

Vanhanen,Tatu.1990.The Process of Democratization: A Comparative Study of

147 States, 1980-1988.Bristol,Pa.:Taylor&Francis.

Weatherby,JosephN.etals.2005.The Other World: Issues and Politics of the

Developing World.NewYork:Pearson.

Wesson, Robert G. 1978. Communism and Communist Systems. Englewood

Cliffs,N.J.:Prentice-Hall.

InternetLinks:

http://en.wikipedia.org

http://www.undp.org

hrrp://www.globalservicecorps.org

http://www.g7.org