คู่มือ แนวทางการดูแล ผู้ที่น ......(2) ค ม...

(1)

คมอแนวทางการดแล

ผทน�าหนกเกนและอวน

บรรณาธการ :

พญ.พชญา บญชยาอนนตนพ.ยงเกษม วรเศรษฐการกจ

(2)

คมอ แนวทางการดแลผทน�าหนกเกนและอวน

บรรณาธการ : พญ.พชญา บญชยาอนนต นพ.ยงเกษม วรเศรษฐการกจ

พมพครงท 1 พฤศจกายน 2558 จ�านวน 1,000 เลมพฤศจกายน

สงวนลขสทธตามพระราชบญญต พ.ศ. 2537

สขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาต

National Library of Thailand Cataloging in Publication Dataคมอ แนวทางการดแลผทน�าหนกเกนและอวน.- - กรงเทพฯ : เครอขายคนไทยไรพง ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย, 2558. 160 หนา. 1. โรคอวน. 2. บคคลน�าหนกเกน. I. ชอเรอง.616.398 ISBN 978-616-92100-2-3

จดท�าโดย :ชดโครงการ “รวมพลง ขยบกาย สรางสงคมไทย ไรพง”“เครอขายคนไทยไรพง”ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทยอาคารเฉลมพระบารม ๕๐ ป ชน 7 เลขท 2ซอยศนยวจย ถนนเพชรบรตดใหม บางกะป หวยขวาง กรงเทพฯ 10310

สนบสนนโดย :

ออกแบบ/จดพมพโดยส�านกพมพหมอชาวบาน36/6 ซอยประดพทธ 10 ถนนประดพทธ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400โทรศพท 0-2618-4710 โทรสาร 0-2271-1806, 0-2278-0170www.thaihealthbook.com e-mail : [email protected]แยกส/พมพท : พมพด, สมทรสาคร

(3)

ค�านยม

อวนและอวนลงพงเปนปญหาของประชากรทวโลก จ�านวนคนไทยท

น�าหนกตวมากเกน อวน และอวนลงพงเพมมากขนเปนล�าดบ พบไดในทกเพศ

และทกวย ทส�าคญคออวนและอวนลงพงเกดจากการใชชวตประจ�าวนทไม

เหมาะสม และปจจยแวดลอมทเปนผลเสยตอสขภาพ ยงไปกวานนอวนและอวน

ลงพงเปนตนเหตของการเกดโรคเรอรงตางๆ มากมาย อวนและอวนลงพงประเมน

ไดดวยสายตา ดชนชวดท�าไดงาย จงเปรยบเหมอนสญญาณบอกเหตเบองตนหรอ

สญญาณเตอนกอนทโรคเรอรงตางๆ จะมาถงตว การปรบพฤตกรรมประจ�าวนเพอ

ลดน�าหนกหรอท�าใหน�าหนกตวเปนปกตจงเปนการปองกนโรค อกทงการท�าอยาง

ตอเนองจะสงผลใหมสขภาพด แมผทเปนโรคแลวการปรบพฤตกรรมประจ�าวน

เพอลดน�าหนกอาจท�าใหโรคทเลาลง ควบคมไดงายขน หรอกลบเปนปกตได ท�าให

มสขภาพดและมคณภาพชวตทด

โรคเรอรงตางๆ ทพบบอยคอ โรคหลอดเลอดหวใจ อมพฤกษ/อมพาต

โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง โรคปอดอดกนเรอรง และโรคมะเรง เมอเกดโรค

หนงแลวมกจะมโรคท 2 ท 3 ตามมา โรคเหลานเปนโรคทตองรกษาตอเนอง ม

คาใชจายในการดแลรกษาสง ท�าใหเกดทพพลภาพและการเสยชวตกอนวยอนควร

นอกจากสงผลตอเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนแลว ยงมผลกระทบตอ

เศรษฐกจและสงคมของชาตดวย

ความเขาใจถงภาระทางการแพทยและการสาธารณสข รวมทง ภาระท

ประเทศชาตตองแบกรบ จากการทคนไทยจ�านวนมากมปญหาอวนและอวนลงพง

รวมถงโรคเรอรงตางๆ นน เปนสงจ�าเปนอยางยง การลดภาระโดยจดการทตนเหต

คออวนและอวนลงพงจงเปนเปาหมายหลก ดงนน แพทยและบคลากรสาธารณสข

(4)

ตองมความรและทกษะในการจดการปญหาอวนและอวนลงพงเปนอยางด และ

ท�าใหเกดผลสมฤทธ หนงสอเลมนเปรยบเสมอนคมอของการจดการปญหาอวน

และอวนลงพง มเนอหาครอบคลมดานตางๆ ทจ�าเปนส�าหรบการจดการปญหา

ค�าแนะน�ามหลกฐานรองรบชดเจน และทนสมย

อยางไรกตาม การด�าเนนงานใหบรรลตามเปาประสงคทก�าหนดไว มใช

บทบาทจ�าเพาะของการแพทยและการสาธารณสขเทานน ตองอาศยความรวมมอ

จากทกภาคสวนทเกยวของ เชน ผรบผดชอบในการจดสงแวดลอมใหเออตอการ

มกจกรรมออกแรง ออกก�าลงกาย การจดใหมอาหารทมผลดตอสขภาพอยาง

เพยงพอและเขาถงไดงาย สงเสรมการบรโภคผกผลไม ทงในชมชน ทโรงเรยน ท

ท�างานและสถานประกอบการ มมาตรการลดหรอควบคมการผลตอาหารทมผล

เสยตอสขภาพ มการระบพลงงานและสวนประกอบหลกของอาหารส�าเรจรปบรรจ

หอหรอภาชนะพรอมรบประทานแบบทอานงายเขาใจงาย มกฏระเบยบหรอ

ควบคมการโฆษณาเพอสงเสรมการขายอาหารและเครองดมทมปรมาณน�าตาลสง

อาหารไขมนสงและอาหารขบเคยวรปแบบตางๆ

ขอขอบคณทกทานทมสวนรวมในการผลตคมอเลมน หวงวานอกจาก

บทบาทโดยตรงแลว แพทยและบคลากรสาธารณสขจะเปนก�าลงส�าคญ ในการ

ขบเคลอนใหเกดความรวมมอของทกภาคสวน เพอสขภาพและคณภาพชวตทด

ของคนไทย

ศาสตราจารยเกยรตคณแพทยหญงวรรณ นธยานนท

ประธานเครอขายคนไทยไรพง

ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ

(5)

ค�าน�า

ภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนพบไดมากขนในปจจบนและเปนปจจย

ส�าคญทน�าไปสภาวะแทรกซอน และโรครวมตางๆ เชน โรคเบาหวาน ความดน

โลหตสง ไขมนในเลอดสง เกาท ไขมนเกาะตบ ซงสามารถน�าไปสโรคหลอดเลอด

หวใจและโรคหลอดเลอดสมอง โดยในชวง10 ปทผานมา ความชกของโรคอวนได

เพมขนอยางชดเจนทงในเดกและในผใหญ ซงถาไมจดการกบปญหานจะสงผล

ใหความชกของโรครวมอนๆเพมขนตามมาในอกไมกปขางหนา และซงจะตองม

คาใชจายอกมากในการรกษาโรคเรอรงเหลาน

หนงสอเลมนจะกลาวถงปญหาของโรคอวนและการรบมอโดยจะเนนท

บทบาทของแพทยและบคลากรทางการแพทย ในการดแลผปวยแบบองครวม

ทงเรองอาหารและการออกก�าลงกาย การใหค�าปรกษาเพอปรบเปลยนพฤตกรรม

โดยจะเนนจดทสามารถน�าไปใชไดจรง มกรณศกษาและประโยคค�าพดเปนตวอยาง

มภาพประกอบชดเจนและอางองจากแหลงขอมลทเชอถอได นอกจากนยงได

รวบรวมตวอยางของแหลงขอมลทเชอถอไดส�าหรบผทตองการหาความรเพมเตม

เนองจากในปจจบนมแหลงขอมลมากมายจากทางอนเทอรเนต ซงในบางครงขอมล

เหลานไมถกตองหรอยงไมมหลกฐานยนยนทางการแพทย ผอานควรไตรตรองหรอ

หาขอมลจากแหลงขอมลทางการแพทยเพอยนยนอกครง

(6)

คณะผจดท�าขอขอบพระคณ ศาสตราจารยเกยรตคณแพทยหญงวรรณ

นธยานนท และผชวยศาสตราจารยนายแพทยสมเกยรต แสงวฒนาโรจน ท

สนบสนนใหมการจดท�าหนงสอเลมน ขอขอบคณผนพนธทกทานทสละเวลา

เรยบเรยงเนอหาทเหมาะสมส�าหรบการน�าไปใชไดจรง ขอขอบคณเจาหนาท

เครอขายคนไทยไรพงทกทานทชวยประสานงาน และทายทสดขอขอบคณ

ส�านกพมพหมอชาวบานทชวยจดพมพหนงสอเลมนใหออกมาเปนรปเลมทนาอาน

แพทยหญงพชญา บญชยาอนนต

นายแพทยยงเกษม วรเศรษฐการกจ

(7)

รายนามผนพนธ

ศาสตราจารยนายแพทยวชย เอกพลากร

ภาควชาเวชศาสตรชมชน

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

นายแพทยยงเกษม วรเศรษฐการกจ

สาขาวชาอายรศาสตรโรงพยาบาลและผปวยนอก

ภาควชาอายรศาสตร

คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นายแพทยพรพจน เปรมโยธน

สาขาวชาโภชนาการคลนก ภาควชาอายรศาสตร

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

นายแพทยฆนท ครธกล

ศนยหวใจหลอดเลอดและเมตาบอลซม

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

นายแพทยสมรกษ สนตเบญจกล

ภาควชาจตเวชศาสตร


แพทยหญงพชญา บญชยาอนนต

สาขาวชาตอมไรทอและเมตะบอลสม ภาควชาอายรศาสตร


(8)

บทท 1 สถานการณภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนกบบทบาทแพทย ..............9

ศ.นพ.วชยเอกพลากร

บทท 2 การประเมนความพรอมและการตดสนใจ

ทจะเขารบการรกษาของผปวย .........................................................23

อ.นพ.ยงเกษมวรเศรษฐการกจ

บทท 3 การดแลเรองอาหารส�าหรบโรคอวน ..................................................43

อ.นพ.พรพจนเปรมโยธน

บทท 4 แนวทางการออกก�าลงกายเพอลดน�าหนก ........................................73

อ.นพ.ฆนทครธกล

บทท 5 การใหค�าปรกษาเพอปรบเปลยนพฤตกรรมในผทมภาวะอวน ...........95

อ.นพ.สมรกษสนตเบญจกล

บทท 6 การรกษาโรคอวนดวยยาและการผาตด ......................................... 133

อ.พญ.พชญาบญชยาอนนต

บทท 7 แหลงความร และองคความรเพมเตมในการดแลโรคอวน

(ส�าหรบอายรแพทยและผปวย) ...................................................... 149

อ.พญ.พชญาบญชยาอนนต

ดชน ................................................................................................. 158

Index ................................................................................................. 160

สารบญ

ศ.นพ.วชย เอกพลากร

9

1สถานการณภาวะน�าหนกเกนและโรคอวน

กบบทบาทแพทย

สถานการณภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนกบบทบาทแพทย

10


11

บทนเปนขอมลเกยวกบขนาดปญหาและผลกระทบของภาวะน�าหนกเกน

และโรคอวนในประชาชนไทย และแผนยทธศาสตรการแกไข

ภาวะน�าหนกเกนและอวนภาวะอวนเปนภาวะทรางกายมไขมนมากเกนความจ�าเปน ภาวะอวนเปน

ปจจยเสยงของโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง โรคระบบหวใจ

และหลอดเลอด และมะเรง ภาวะอวนโดยเฉพาะอวนลงพงสมพนธกบภาวะตาน

อนซลน โรคเบาหวานและโรคระบบหวใจและหลอดเลอด ภาวะอวนจงท�าให

คณภาพชวตลดลงและการสญเสยทางเศรษฐกจจากคาใชจายทางสขภาพและการ

สญเสยปสขภาวะจากภาวะพการและการตายกอนวยอนควรเนองจากโรคเรอรง

ทตามมา ในป 2552 ภาวะอวนเปนปจจยเสยงทท�าใหสญเสยปสขภาวะ (DALYs

loss)1 เปนอนดบท 2 ในผหญง และเปนอนดบ 6 ในผชายไทย รวมท�าใหสญเสย

ปสขภาวะ 390,000 ป



1บทท


12

การประเมนวดความอวน ปจจบนการวดความอวนในทางปฏบตทท�าได

งายทงในเวชปฏบต และผปวยท�าไดเองคอ การวดดชนมวลกาย (body mass

index, BMI) รวมกบการวดความยาวรอบเอว โดย ดชนมวลกายวดความอวนโดย

ทวไปของรางกาย ส�าหรบคนไทย ถา BMI มากกวาหรอเทากบ 25 กก./ตรม. ถอวา

มภาวะอวน สวนเสนรอบเอววดภาวะอวนลงพง ถามความยาว เทากบหรอเกน

80 cm ในผหญง และ 90 cm. ในผชาย ถอวามภาวะอวนลงพง ปจจบน ดชน

อกตวหนงทคอ รอบเอวตอความสง (waist to height ratio) โดยความยาวรอบ

เอวไมควรเกนครงหนงของความสง ถามากกวา 0.5 ถอวามภาวะอวนลงพง

ปญหาและแนวโนมของภาวะอวนในคนไทย

การส�ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายทผานมา พบวา

ความชกของโรคอวนในเดกไทยเพมขนอยางชดเจน โดยสดสวนเดกน�าหนกนอย

มนอยกวาเดกทมน�าหนกเกน ในป 2538 สดสวนของเดกทมน�าหนกนอยกวาเกณฑ

รอยละ 9.7 (น�าหนกตามเกณฑสวนสง weight for height) มสดสวนสงกวา เดก

น�าหนกเกนและอวน (รอยละ 5.8) ปจจบน สดสวนของเดกน�าหนกเกนและอวน

มสงกวาเดกน�าหนกนอยกวาเกณฑแลว (รอยละ 8.5 vs 6.3) ในป 2552 การ

ส�ารวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 พบเดกไทยมสดสวนของน�าหนกเกนและ

อวนมากขนเมออายมากขน (น�าหนกตามเกณฑสวนสง) โดย อาย 1-5 ป รอยละ

8.5 มน�าหนกเกนและอวน เดกอาย 6-11 ปรอยละ 8.7 สวนเดกอาย 12-14 ปม

รอยละ 11.9 แนวโนมปญหาอวนนเพมขนกวาเมอมการส�ารวจเมอป 2540 ถง

รอยละ 50 ส�าหรบในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 28.4 ในชาย และ

รอยละ 40.7 ในหญง มภาวะอวน (BMI ≥25 กก./ตร.ม.) และรอยละ 18.6 ใน

ชาย และ 45.0 ในหญง สงขนในป 2547 ในผชายเพมขนรอยละ 26.2 สวนผหญง

เพมขนรอยละ 18.3 นอกจากนภาวะอวนลงพง มความชกทคอนขางสงและเพม

ขนอยางมากจากป 2547 ถงป 2552 ผชายทมภาวะอวนลงพงเพมจากรอยละ


13

15.4 เปนรอยละ18.6 สวนหญงเพมจากรอยละ 36.1 เปนรอยละ 45.0 คดเปนการ

เพมขนถงรอยละ 20.7 และ 24.6 ตามล�าดบ โรคอวนมความชกสงขนตามอาย

จนถงอาย 45 - 60 มความชกสงทสด ถงรอยละ 23 ในผชายและรอยละ 55 ใน

ผหญง หลงจากอาย 60 น�าหนกตวจะมแนวโนมลดลง

การจดการน�าหนกตวใหอยในระดบทพงประสงค ควรใหดชนมวลกาย

อยในชวง 20- <23 กก./ตรม. ซงไมใชเรองงายส�าหรบคนทอวนแลว เนองจาก

รางกายมความเคยชนกบปรมาณพลงงานจากอาหารและการเผาผลาญพลงงาน

โดยกจกรรมทางกายทนอยกวา ขาดความสมดลของพลงงาน มปรมาณเขารางกาย

มากกวาใชไป เกดภาวะอวน การทราบน�าหนกทเหมาะสมส�าหรบตนเองจงเปน

เรองส�าคญ ส�าหรบการเฝาระวงและตงเปาหมายน�าหนกทเหมาะสมของตนเอง

และรกษาคงน�าหนกตวทเหมาะสมนน ท�าไดโดยการบรโภคอาหารทเหมาะสม และ

การท�ากจกรรมทางกายใชพลงงานทสมดลยกบพลงงานทรางกายไดรบจากการบรโภค

ภาวะอวนในเดกกบความอวนเมอเปนผใหญอวนเมอวยเดกมโอกาสเสยงสงทจะอวนเมอเปนผใหญ รอยละ 20 ของ

เดกทอวนเมออาย 4 ป มโอกาสรอยละ 80 ทจะอวนเมอเปนผใหญ นอกจากน

การวจยยงพบวาครอบครวทพอหรอแมคนใดคนหนงอวน ลกมโอกาสอวนเปน 3

เทา สวนถาทงพอและแมอวน เดกมโอกาสอวนเพมขนเปน 10 เทา สาเหตทอวน

เกดไดจากทงทางพนธกรรมและปจจยดานสงแวดลอมทท�าใหเดกอวนขน2 แพทย

มบทบาทในการปองกนการอวนในเดก โดย The American Pediatrics มขอ

แนะน�าดงน3

1. ชงน�าหนก วดสวนสงของเดก เพอทราบเดกทมแนวโนมอวน รวมทง

เดกทพอ/แม มภาวะอวน

2. แนะน�าใหพอแมสรางเสรมใหเดกกนอาหารสขภาพ ไมกนมากเกนไป

และมการออกก�าลงกายเปนประจ�า


14

3. แนะน�าใหพอแมเดกควรใหเดกไมใชเวลาในการดทวมากเกนไป ไม

ควรมากกวา 2 ชวโมงตอวน

4. ส�าหรบเดกทมภาวะอวน สรางเสรมใหลดน�าหนก และเฝาระวงปจจย

เสยงของโรคหวใจและหลอดเลอด และโรคเรอรงอนๆ ไดแก ความดนโลหตสง

ไขมนในเลอดผดปกต

ปจจยเสยงแมวาความอวนมสาเหตเกยวกบพนธกรรมแตกไมใชสาเหตหลกของ

ความอวนทเกดขนในขณะน การศกษาพบวา genes หลายรอยต�าแหนงมความ

สมพนธกบความอวน แตสามารถอธบายความอวนในปจจบนไดเพยงสวนหนง

เทานน สาเหตหลกในปจจบนคอสงแวดลอมทมอทธพลตอพฤตกรรมการกน

อาหารมากขน ในอดตมนษยตองใชพลงงานในการหาอาหารล�าบากมากกวา

ปจจบน มโอกาสกนมากกวาทรางกายตองการนอยกวาในปจจบน ในทศวรรษท

ผานมาการเขาถงอาหารไมยากเทาสมยกอน ลงทนเวลาและคาใชจายนอยลงเมอ

เทยบกบอดตจงท�าใหมการบรโภคอาหารเกนกวาทรางกายตองการ นอกจากน

รปแบบของอาหารในประชากร มองคประกอบทใหพลงงานมากขน โดยเฉพาะ

ไขมนในสดสวนทมากขน แตการใชพลงงานเคลอนไหวรางกายลดลง

ผลลพธของความอวนภาวะน�าหนกเกนและโรคอวน เปนปจจยเสยงส�าคญของการเปนโรค

เบาหวาน โรคทางระบบหวใจและหลอดเลอด การเสยชวตและทพพลภาพกอน

วยอนควร อายขยลดลง จากการศกษาพบวาโรคอวนมสวนเกยวของกบการท�าให

เปนเบาหวานรอยละ 61 โรคของถงน�าดรอยละ 30 โรคความดนโลหตสงรอยละ

17 โรคกลามเนอหวใจขาดเลอดรอยละ 17 โรคขอเสอมรอยละ 24 มะเรงมดลก

รอยละ 34% มะเรงเตานม และล�าไสใหญอยางละ รอยละ 114,5 โรคอวนเปน


15

ปจจยเสยงทท�าใหสญเสยภาวะสขภาพด (disability Life Years Loss) เปนอนดบ

หนงของผหญงไทย ในป พ.ศ. 2552 โรคอวนท�าใหสญเสยทางคาใชจายทางสขภาพ

ปละประมาณ 6 พนลานบาท6 โดยท�าใหตองเสยคาใชจายเนองจากการรกษาโรค

ทเกยวของ ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจขาดเลอด เปนตน

การประเมนภาวะอวน

การประเมนภาวะอวนในเดกใชหลกเกณฑ น�ำหนกตำมเกณฑสวนสง (weight for height)

ของกรมอนำมย กระทรวงสำธำรณสขไทยจ�ำแนกดงน

อวน หมายถง มน�าหนกตว > +3SD, น�าหนกเกน หมายถง

น�าหนกตว ตงแต +2SD ถง +3SD

ภาวะน�าหนกเกนและอวนส�าหรบผใหญคนเอเชยน�าหนกเกน หมายถง BMI 23- <25 กก/ตรม.

อวน หมายถง BMI >= 25 กก/ตรม.

ภาวะอวนลงพงหมายถง

เสนรอบเอว ≥ 90 ซม. ในชาย และ ≥80 ซม. ในหญง

หรอ (น�าหนกตว / สวนสง) มคามากกวา 0.5

การวดเสนรอบเอวเสนรอบเอว (waist circumference) เปนคาทไดจากการวด

รอบเอว ดวยสายวดมาตรฐาน โดยวดรอบเอวระดบต�าแหนงกงกลาง

ของขางเอวระหวางขอบลางของซโครงลางกบขอบบนของ iliac

crest ใหสายรอบเอวแนบรอบเอว และอยในแนวขนานกบพน


16

ภาวะอวนความชกของภาวะอวน (BMI ≥ 25 kg/m2) ในประชากรไทยอาย

15 ปขนไปม

รอยละ 28.4 ในผชาย และ 40.7 ในผหญง

ความชกในเขตเมองสงกวาเขตชนบท (ชายรอยละ 36.1 และ 25.1

หญงรอยละ 44.9 และ 38.8 ตามล�าดบ)

อวนลงพงความชกของภาวะอวนลงพง ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปม

รอยละ 18.6 ในผชาย และ 45.5 ในผหญง

สถานการณความอวนในประชากรไทย7


17

ภาวะสขภาพทเปนผลจากโรคอวน

การเสยชวตกอนวยอนควร

เบาหวาน

ไขมนผดปกต

ความดนโลหตสง

โรคหลอดเลอดหวใจตบ

โรคหลอดเลอดสมอง อมพฤกษ อมพาต

โรคมะเรงบางชนด เชน มะเรงเตานม

มะเรงล�าไสใหญ มะเรงไต มะเรง

กระเพาะปสสาวะ เปนตน

โรคกรดไหลยอน (GERD)

นวในถงน�าด ถงน�าดอกเสบ

เกาท

ไขมนเกาะตบ

ภาวะตงครรภเปนพษ

ประจ�าเดอนไมเปนปกต

กลนปสสาวะไมได

ภาวะหยดหายใจขณะนอนหลบ

เปนหมน

ปญหาทางสขภาพจต เชน ซมเศรา

เบออาหาร

หรอกนมากกวาปกต ขาดความเชอ

มนในตนเอง

ขาดความภมใจในตนเอง

ขอมลผลกระทบของความอวนของไทย

• รอยละ 15 ของโรคหลอดเลอดสมองขาดเลอด ในผชายไทย และรอยละ

21 ในหญงไทย มสาเหตเกยวเนองจากความอวน

• รอยละ 15 ของโรคหลอดเลอดหวใจ ในชายไทยและ รอยละ 16 ในหญง

ไทย มสาเหตเกยวของกบโรคน�าหนกเกนและอวน

• คาใชจายสขภาพทเกดขนจากภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนมมลคา

ประมาณ 5600 ลานบาทตอป เปนคาใชจายส�าหรบรกษาผปวยนอก และ

ผ ปวยใน โดยโรคทเปนท�าใหคาใชจายสงมากทสดสามอนดบแรกคอ

เบาหวาน โรคหวใจขาดเลอด และมะเรงล�าใสใหญ


18

วตถประสงค เพอพฒนาและสนบสนนสรางเสรมความเขมแขงของ

ระบบและกลไกในการจดการปญหาภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนอยางม

ประสทธภาพ

เปำหมำยระยะสน มแผนงาน มาตรการ และมการพฒนากฏหมาย

ระเบยบ รวมถงมาตรการทางสงคมทงในระดบประเทศและทองถนในการ

จดการปญหาภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนภายในป พ.ศ. 2554

เปำหมำยระยะกลำง

• ทารกไดรบนมแมอยางเดยวอยางนอย 6 เดอน ไมนอยกวารอย

ละ 50 ภายในป 2557

• ประชากรไทยมพฤตกรรมการบรโภคทเหมาะสม โดยไดรบ

พลงงานจากอาหารอยางเหมาะสมตามวยเพมขนรอยละ 50 การ

บรโภคผกผลไมเพมขนรอยละ 50 และการบรโภคอาหารไขมน

น�าตาล หรอโซเดยมสงลดลงรอยละ 50 ภายในป 2557

• ประชากรไทยมกจกรรมทางกายทเพยงพอ ไมนอยกวารอยละ 80

ภายในป 2557

เปำหมำยระยะยำว

• ประชากรไทยอาย ต�ากวา 15 ป มความชกของภาวะน�าหนกตว

เกนและโรคอวนนอยกวารอยละ 10 ในป 2562

• ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มความชกของภาวะน�าหนกตวเกน

และโรคอวน นอยกวารอยละ 25 ในป 2562

ยทธศาสตรการจดการปญหาภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนพ.ศ.2553-2562มตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท28


19

เปำหมำย คอลดปญหาโรควถชวตทส�าคญ 5 โรค คอ โรคเบาหวาน

โรคความดนโลหตสง โรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง

ดวยการเพมวถชวตทพอเพยง 3 ดานคอ การบรโภคทเหมาะสม และการออก

ก�าลงกายทเพยงพอ และการจดการอารมณไดเหมาะสม โดยมเปาหมายคอ

ระยะสน 1-3 ป

1) ผน�าเชงยทธศาสตรของทกภาคสวน ทงระดบสวนกลาง เขต และ

จงหวด รวมผลกดนนโยบาย อาหาร การออกก�าลงกาย การด�ารงชวต และ

สภาพแวดลอมทเออตอสขภาพสการปฏบตครอบคลมทกกลมเปาหมาย “เพม

ขน”

2) ประชาชนกลมเปาหมายพงพอใจตอนโยบาย รบร เขาใจ ตระหนก

ถงภาวะเสยง แนวทางสรางเสรมสขภาพ และมภมค มกน สามารถปรบ

พฤตกรรมควบคมปองกนปจจยเสยงและโรควถชวตได “เพมขน”

3) ชมชน ทองถน องคกรทกภาคสวนทกระดบ สถาบนครอบครว

และเครอขายทางสงคม ทสามารถดแลและจดการเกยวกบการลดโรคและภาระ

โรควถชวตไดดวยตนเอง “เพมขน”

4) สถานพยาบาลทกระดบทงภาครฐและเอกชน มนโยบาย กระบวน

ทศนของผน�าและทมปฏบตงาน และศกยภาพในการจดการระบบเฝาระวง

ควบคมปองกน สงเสรมสขภาพ และระบบบรการโรควถชวต “เพมขน”

5) การบรโภคผกและผลไม “เพมขน”

6) การบรโภคอาหารทมรสหวาน เคม มน ปนเปอนสารเคม และบหร

สรา “ลดลง”

ระยะกลำง 5 ป

ยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยพ.ศ.2550-25599


20

7) เดกอายต�ากวา 15 ป มภาวะอวน “ลดลง”

8) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะอวนลงพง “ลดลง”

9) ประชาชนอาย 15 ปขนไป ออกก�าลงกายและกจกรรมทางกาย

เพยงพอ “เพมขน”

10) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะไขมนคอเรสเตอรอลสง “ลด

ลง”

11) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะเมแทบอลกซนโดรม “ลดลง”

12) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มทกษะในการจดการความเครยด

อยางเหมาะสม “เพมขน”

13) อตราการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรควถชวต “ลดลง”

ระยะยำว 10 ป

14) อายขยเฉลยของคนไทยทปราศจากโรคและภาวะแทรกซอนจาก

โรควถชวต “เพมขน”

15) อตราตายดวยโรควถชวต “ลดลง”

16) ความชกของโรควถชวต “ไมเพมขน”

17) คาใชจายดานการรกษาพยาบาลโดยรวมดวยโรควถชวต “ลด

ลง”

18) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะอวน “ลดลง”


21

บทบาทแพทยในการปองกนภาวะน�าหนกเกนและอวนของผปวย10

1. วด ประเมนน�าหนก และรอบเอว ของผปวย ทกครง และประเมนวา

มความเหมาะสมหรอไม และผปวยทกคนทราบน�าหนกตว และรอบเอวทเหมาะ

สมของตนเอง

2. อธบายใหผปวยทราบเกยวกบผลเสยของการมน�าหนกตวเกน อวน

และขอดของการมใหมน�าหนกตว รอบเอวทเหมาะสม

3. ประเมนพฤตกรรมการกนอาหาร และระดบการมกจกรรมทางกาย

ของผปวย และความพรอมในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

4. ถาผปวยมภาวะน�าหนกเกน /อวนใหค�าแนะน�าวธการลดน�าหนก และ

การควบคมน�าหนกทมความสอดคลองกบวถชวตประจ�าวน

5. แนะน�าผปวยทกคนใหรกษาน�าหนกตวใหเหมาะสม ในระยะยาว

6. ทราบปจจยดานพฤตกรรมและสงแวดลอม เชงระบบทเปนปจจยเสยง

ส�าคญของภาวะอวน และแผนยทธศาสตรการปองกน

7. สรางความรวมมอกบวชาชพอนในการดแลผปวยทมภาวะน�าหนกเกน

และอวน และมการสงตอผปวยเพอการรกษาอยางเหมาะสม

8. พฒนาวธการตดตามผปวยทมภาวะอวน


22

เอกสารอางอง

1. คณะท�างานจดท�าภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย, ส�านกพฒนานโยบาย

สขภาพระหวางประเทศ, 2549

2. Whitaker RC, Wrihgt JA, Pepe MS, Seidel KD, Dietz WH. Predicting obes-

ity in young adulthood from children and parental obesity. N Engl J

Med. 1997;337:869-873.

3. American Academy of Pediatrics. Policy statement, Prevention of

Pediatric Overwweihgt and Obesity. Pediatrics. 2003;112:424-430

4. Lee CM Y colagiuri S, Ezzati M, Woodward M. The burden of cardio-

vascular disease associated with high body mass index in the Asia-

Pacific region. Obesity Review 2011;12:e454-e459.

5. Wolf AM, Colditz GA. Current estimates of the economic cost of obes-

ity in the Unites States. Obes Res. 1998;6:97-106

6. ไพบลย พทยทาเธยรอนนต จอมขวญ โยธาสมทร ยศ ตระวฒนานนท มนทรตม

ถาวรเจรญทรพย รกมณ บตรชน วชย เอกพลากร เนต สขสมบรณ ผลกระทบตอ

คาใชจายดานสขภาพจากภาวะน�านหกเกนและโรคอวนในประเทศไทย วารสารวจย

ระบบสาธารณสข สถาบนวจยระบบสาธารณสข ปท5 ฉบบท 3 กค.-กย 2554.

7. วชย เอกพลากร (บรรณาธการ) รายงานการส�ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการ

ตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2 นนทบร: ส�านกงานส�ารวจสขภาพประชาชน

ไทย/ สถาบนวจยระบบสาธารณสข

8. สมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 2 มต 8 การจดการปญหาภาวะน�าหนกเกนและโรค

อวน

9. แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563. กระทรวงสาธารณสข

10. Kushner RF. Roadmaps for clinical practice: case studies in disease

prevention and health promotion. Assessment and management of

adulat obesity: a primer for physicians. Chicago, IL: American Medical

Association; 2003.

อ.นพ.ยงเกษม วรเศรษฐการกจ

23

2การประเมนความพรอมและการตดสนใจ

ทจะเขารบการรกษาของผปวย

การประเมนความพรอมและการตดสนใจทจะเขารบการรกษาของผปวย

24


25

วตถประสงค เพอใหความรเบองตนส�าหรบแพทยในการดแลผทมน�าหนกเกน และผทอวน

โดยสามารถ

1.ระบไดวาผปวยคนใดทมน�าหนกเกนหรออวน

2.บรรยายผลกระทบทางดานการแพทย และ ดานสขภาพชมชนจาก

ภาวะน�าหนกเกน และอวน รวมถงสามารถชใหเหนถงโอกาสในการปรบเปลยน

ผปวยครอบครวและชมชน

3.สอดแทรกการประเมนและการจดการภาวะน�าหนกเกน/อวนเขาไป

ในเวชปฏบตทวไป

4.ระบโรครวม และความเสยงตอสขภาพ ซงสมพนธกบภาวะน�าหนก

เกนและอาจรบกวนหรอเปนขอหามในการรกษาผปวย

5.เขาใจถงการรกษาภาวะอวนดวยโภชนาการการออกก�าลงกายการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการใชยาและการผาตด



2บทท


26

6.น�าขอมลเกยวกบวฒนธรรมและภาษามาปรบใชในการปองกน และ

รกษาภาวะน�าหนกเกนและอวนไดอยางเหมาะสม

7.พฒนาการปฏบตสวนบคคลและในทท�างานเพอตอบสนองตอความ

ตองการและความวตกกงวลของผปวยทมน�าหนกเกนและอวน ไดอยางเหมาะ

สม

ตวอยางผปวยนายสมบรณอาย 50ป ไดรบการตรวจรกษากบทานมาเปนเวลา2ป

ดวยเรองระดบไขมนในเลอดสงและมขอเขาเสอมเดมเขามน�าหนก77กโลกรม

และคงทเรอยมาจนกระทงเมอ10ปทแลวหลงจากทเขาไดรบการเลอนต�าแหนง

เขามน�าหนกเพมขนเรอย ๆ รวม 18 กโลกรม สมศรซงเปนภรรยาไดแนะน�าให

สมบรณลดน�าหนกลง10กโลกรมแตเขากไมเคยพยายามทจะลดน�าหนกเลย

จากการตรวจรางกายพบวา สมบรณมน�าหนก 95 กโลกรม สง 172

เซนตเมตร คดดชนมวลกายได 32 กโลกรม/ตารางเมตร และมรอบเอว 106

เซนตเมตรความดนโลหต120/80มม.ปรอทดงนนสมบรณจงถกจดอยในกลม

ทมความเสยงทจะเปนโรคหวใจและหลอดเลอดสง

จากผลการตรวจเลอด ระดบ total cholesterol 210 มลลกรมตอ

เดซลตร LDL cholesterol 135 มลลกรมตอเดซลตรHDL cholesterol 38

มลลกรมตอเดซลตรtriglyceride260มลลกรมตอเดซลตร

ระดบน�าตาลและความดนโลหตอยในเกณฑปกตสมบรณจงไดรบการ

วนจฉยmetabolicsyndromeเนองจากอวนลงพงมระดบtriglycerideสง

และมระดบHDLต�า

ทานรสกเปนหวงสมบรณและตดสนใจทจะคยกบสมบรณเรองการลดน�า

หนก


27

หลงจากวนจฉยวาผปวยของทานมภาวะน�าหนกเกน หรออวน และ

ประเมนวามโรครวมใดบางแลว ขนตอนตอไปคอ คยกบผปวยเพอวางแผนการ

รกษารวมกน โดยทวไปแพทยจะแนะน�าใหผปวยปรบเปลยนพฤตกรรมโดยการ

ใหขอเทจจรงเกยวกบความเจบปวยทอาจเกดขน (แรงสนบสนนจากองคความร)

รวมกบใชความนาเชอถอทคนไขมตอแพทย(แรงสนบสนนจากผเชยวชาญ)อยางไร

กตามขอมลจากการศกษาพบวา วธดงกลาวเพยงอยางเดยว ไมมประสทธภาพ

เพยงพอทจะท�าใหผปวยปรบเปลยนพฤตกรรมและลดน�าหนกไดส�าเรจ

กอนจะใหค�าปรกษาผปวยดานโภชนาการและดานกจกรรมตางๆนน

ตองมนใจกอนวาผปวยเขาใจถงความส�าคญของการลดน�าหนก และมแรงจงใจท

จะลดน�าหนก หลงจากประเมนความพรอมทจะลดน�าหนกของผปวยแลว กให

ความชวยเหลอผปวยเพอใหลดน�าหนกไดส�าเรจ เมอผปวยพรอมแลว ทานก

สามารถวางแผนการรกษารวมกนกบผปวยได

คมอนจะบรรยายถงรปแบบในการประเมนความพรอมของผปวยทจะ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการใหค�าแนะน�าในการคนหาและจดการกบอปสรรครวม

ถงใหแนวทางในการชวยใหผปวยตดสนใจทจะเขารบการรกษา

ท�าไมการประเมนความพรอมทจะเปลยนแปลงของผปวยจงมความส�าคญ (ส�าหรบฉน)

การประเมนความพรอมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวย(ของทาน)

นนเปนสงทจ�าเปนตอความส�าเรจของการรกษาการเรมตนในขณะทผปวยยงไม

พรอมมกน�าไปสความไมพอใจและอาจขดขวางความพยายามในอนาคตได

ปจจบนเชอวาการปรบเปลยนพฤตกรรมนนควรใชวธท�างานรวมกนโดย

มผปวยเปนศนยกลางซงเรมจากแพทยเปนผประเมนความพรอมทจะปรบเปลยน

พฤตกรรมของผปวยกอนจากนนจงชวยเขาคนหาวาอะไรเปนอปสรรคส�าหรบการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมเมอผปวยตระหนกถงประโยชนและอปสรรคของการลด


28

น�าหนกแลว จงวางเปาหมายในการรกษารวมกน จากนนจงชวยสนบสนนผปวย

ใหปรบเปลยนเปนพฤตกรรมทจะชวยใหลดน�าหนกลงไดเชนการควบคมอาหาร

และการเคลอนไหวรางกายอยางเหมาะสม วธการนมแนวโนมทจะชวยใหผปวย

ประสบความส�าเรจในการปรบเปลยนพฤตกรรมทมองคประกอบทซบซอน เชน

การลดน�าหนกเนองจากมปจจยดานจตวทยาดานสรรวทยาและดานวฒนธรรม

เขามาเกยวของ

สมบรณเลาใหฟงวา เขาไมไดใสใจในค�าแนะน�าเรองการลดน�าหนกจาก

ภรรยา เนองจากเขาไมคดวาน�าหนกทเกนนนเปนปญหา เพราะคนในครอบครว

ของเขานนอวนกนหมดจงรสกวาเขาถกสรางมาใหมรปรางเชนนนและคดวาค�า

แนะน�าของภรรยานนไมไดเปนเรองส�าคญ“ภรรยาบอกผมเพยงวาใหลดน�าหนก

แตไมไดใหค�าแนะน�าวาจะท�าอยางไร และไมไดชวยผมเรองนเลย หากเธอคดวา

มนเปนเรองส�าคญเธอควรจะคมอาหารรวมกบผมดวยส”สมบรณกลาว

ฉนจะประเมนวาผปวยของฉนพรอมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมแลวหรอไมอยางไร

โดยปกตแลวการถามผปวยวา“คณพรอมทจะลดน�าหนกแลวหรอยง”

นนไมเพยงพอในการประเมน การหาขอมลรอบดานนนเปนสงจ�าเปน เนองจาก

การประเมนความพรอมตองประเมนความสมดลทงสองดานคอ ดานแรงบนดาล

ใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมและดานแรงตานของการปรบเปลยนพงระลกไว

วาผปวยสวนใหญลงเลทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการด�าเนนชวตซงท�ามานาน

เพราะกลววาจะยงยากไมสะดวกและสญเสยบางสงไป

ขอมลตอไปนจะน�าเสนอวธการบางอยางทใชประเมนความพรอมในการ

เปลยนแปลงของผปวย


29

ตอกย�าความสนใจของผปวยและใหความมนใจแกเขาเรมดวยถามค�าถามงายๆเชนถามวา“หากมคะแนน0ถง10โดย0

หมายถงไมมความส�าคญเลยและ10หมายถงมความส�าคญอยางยงคณลองให

คะแนนซวาขณะนคณใหความส�าคญในการลดน�าหนกนนไวกคะแนน”และถาม

ตอวา “และคณมความมนใจแคไหนวาจะลดน�าหนกไดในขณะน ให 0 คะแนน

หากไมมนใจเลยและ10คะแนนหากมนใจมาก”การถามเชนนเปนการเรมตน

ในการพดคยกบผปวยตอไป

ถามค�าถามทก�าหนดเปาหมายอกวธหนงในการประเมนความพรอมของผปวยคอการถามค�าถามทตรง

กบเปาหมายทก�าหนดไว เนองจากผปวยจ�านวนมากเลยงทจะคดถงผลทตามมา

จากภาวะอวน ดงนนการถามค�าถามทตรงกบเปาหมายนนนอกจากจะชวยให

ทราบถงขอมลของผปวยแลว ยงจะชวยสะทอนใหผปวยไดตระหนกถงผลรายท

จะตามมาซงอาจชวยเพมความพรอมในการเปลยนแปลงของผปวยได

ภาพท 1 ตวอยางค�าถามทก�าหนดเปาหมายทใชในการประเมนความพรอมใน

การลดน�าหนก

● “คณคดวาอะไรเปนอปสรรคในการควบคมน�าหนกของคณ” :ค�าถาม

นแสดงใหเหนถงความเขาใจในความรสกของผปวยซงจะน�ามาซงค�าตอบ

ทท�าใหเราเขาใจผปวยมากขน

● “การทมน�าหนกเกนนนสงผลกระทบตอคณอยางไรบาง” :ค�าถามนช

ใหเหนถงปญหาทเกดขน ซงค�าตอบสวนมากจะเกยวกบภาพลกษณ

ความนบถอตนเองโรคทางกายและคณภาพชวตของผปวย


30

● “มอะไรบางทปจจบนคณไมสามารถท�าได แตคณอยากจะท�าหากวา

คณสามารถลดน�าหนกไดแลว”:ค�าถามนจะชวยใหทราบขอมลทเกยว

กบความคาดหวงและเกณฑมาตรฐานของผปวยซงสามารถน�ามาใชใน

การประเมนความกาวหนาในการควบคมน�าหนกตอไป

● “มอะไรบางทคณอยากจะใหหมอชวยในการลดน�าหนกของคณ” :

ค�าถามนจะชวยใหผปวยบอกเราวาเขาคาดหวงใหเราชวยอยางไร

ภาพท 2 ตวอยางแบบสอบถามเกยวกบการลดน�าหนก

แบบประเมนความพรอมในการลดน�าหนก

แรงจงใจ/แรงสนบสนน

o ขณะนการลดน�าหนกมความส�าคญกบคณอยางไร

o คณเคยลองลดน�าหนกมากอนหนานหรอไมมปจจยใดบางทชวยใหคณ

ท�าแลวไดผลและมปจจยใดทเปนอปสรรคในการลดน�าหนกของคณ(เชน

คาใชจายแรงกดดนจากคนรอบขางครอบครว)

o คณตดสนใจทจะลดน�าหนกเพอตวคณเองหรอท�าเพอคนอน

o ครอบครวของคณเหนดวยกบการลดน�าหนกของคณหรอไม

o ใครบางทเหนดวยกบการทคณจะลดน�าหนก(ถาม)

o อะไรบางทคณจะไดจากการลดน�าหนก

o อะไรบางทคณจ�าเปนตองแลกเพอทจะลดน�าหนก

เหตการณทอาจเปนอปสรรค

o ขณะนมเหตการณใดบางทอาจเปนอปสรรคในการลดน�าหนกของคณ

(เชนความรบผดชอบในหนาทการงานภาระทางบาน)

o หากชวงนคณไมสะดวกในการลดน�าหนกคณตองท�าอะไรบางเพอใหคณ

พรอมและเมอไหรทคณคดวาคณจะพรอมในการเรมลดน�าหนก


31

ขอมลดานจตเวช

o สวนมากคณมอารมณเปนอยางไรคณรสกวาคณมก�าลงใจทจะลดน�าหนก

หรอเปลา(อาจตองใชเพอประเมนภาวะซมเศรา)

o คณรสกไหมวาคณกนจ(เมอเทยบกบปรมาณอาหารทคนทวไปกน)โดยท

กนอาหารปรมาณมากในเวลาอนรวดเรวแลวคณรสกไหมวาคณควบคม

ตนเองไมไดเวลาทกนอาหาร(อาจตองใชเพอประเมนภาวะbingeeat-

ingdisorder)

o คณเคยพยายามลดน�าหนกโดยการลวงคอใหอาเจยนใชยาระบายหรอ

ออกก�าลงกายอยางหนกหรอไม(อาจตองใชเพอประเมนภาวะbulim-

ianervosa)

ขอมลดานเวลา

o ในแตละสปดาหคณมเวลาแคไหนทจะอทศใหกบการออกก�าลงกาย

o คณเชอหรอไมวาคณสามารถจดเวลาเพอใชบนทกปรมาณพลงงานทได

จากการกนอาหาร

เปาหมายและความคาดหวง

o คณตงเปาไววาจะลดน�าหนกลงเทาไหร

o คณคาดวาจะลดน�าหนกลงเรวแคไหน

o คณคาดวาจะไดประโยชนอะไรเพมเตมจากการลดน�าหนก

ใหผปวยท�าแบบสอบถามเกยวกบการลดน�าหนก ใชแบบสอบถามทสามารถใหผปวยน�ากลบไปตอบทบาน หรอสามารถ

ใชในการสมภาษณผปวยได โดยควรใหผปวยท�าแบบสอบถามนเมอทานคดวาผ

ปวยพรอม


32

แบบสอบถามในการลดน�าหนก

ชอ………………………………………………………………………..วนท……………………….…..

กรณาตอบแบบสอบถามน ขอมลทไดจะน�าไปใชในการวางแผนการลดน�าหนก

ส�าหรบคณ

1. มเหตผลในการเขารบการรกษาในครงนหรอไม

………………………..........................………..…........................................…………

2. อะไรคอเปาหมายเกยวกบการควบคมน�าหนกและการจดการกบมน

.......................................................................................................................

3. คณมความสนใจทจะลดน�าหนกมากแคไหน

นอยทสด12345มากทสด

4. คณพรอมทจะปรบเปลยนวถชวตเพอชวยในการลดน�าหนกมากแคไหน


5. ครอบครวคณใหการสนบสนนมากเพยงใด


6. เพอนคณใหการสนบสนนมากเพยงใด


7. อะไรคอสวนทยากทสดในการควบคมน�าหนก..............................................

8. อะไรทคณเชอวาจะชวยใหคณลดน�าหนกได

.......................................................................................................................

9. ครงนคณมความมนใจวาจะลดน�าหนกไดมากแคไหน



33

ประวตดานน�าหนก10. เทาทคณจ�าไดชวยระบน�าหนกของคณในแตละชวงอาย

ประถม…........มธยม…..…..มหาวทยาลย…..…อาย20-29….…..

30-39……....40-49…..….50-59…………

11. ชวงทเปนผใหญแลวคณมน�าหนกทนอยทสดเทากบ………..…..มน�าหนกมาก

ทสดเทากบ………..…….............................…

12. คณเรมลดน�าหนกขณะทคณมอายเทาไหร

.......................................................................................................................

13. กรณาใหรายละเอยดเกยวกบโปรแกรมในการลดน�าหนกทคณเคยใชรวมถง

วนและระยะเวลาทใชในโปรแกรมนน

โปรแกรม วนท น�าหนก(เพมหรอลด) ระยะเวลาทใชใน

โปรแกรม

14. คณเคยคงน�าหนกหลงจากลดแลวไดนานกวา1ปหรอไม

เคย….........ไมเคย...............

15. คณไดเรยนรอะไรบาง (ทเกยวกบน�าหนกของคณ) จากโปรแกรมทผานมา

…………………………...........................................................................……………


34

16. อะไรบางทไมไดผลจากโปรแกรมทผานมา

......................................……………………………………………………………………….

17. คณเคยเขารวมโปรแกรมลดน�าหนกโดยการออกก�าลงกาย หรอการท�า

กจกรรมหรอไม

เคย.....…..ไมเคย..........

โปรแกรมใดบางหรอมลกษณะอยางไร

……………………...................................…………………………………………………….

หลงจากทคณใหคณสมบรณใหคะแนนขอการใหความส�าคญในการลด

น�าหนกและความมนใจวาจะลดน�าหนกไดสมบรณไดใหคะแนนทงสองขอไว5

และ4ตามล�าดบจากคะแนนเตม10คณจงถามสมบรณวาจะท�าอยางไรเพอทจะ

เพมคะแนนจาก4เปน5และเปน8หรอ9เขาตอบวาหากน�าหนกทเกนนนเรม

มผลตอสขภาพแลวเขาคงจะใหความส�าคญในการลดน�าหนกมากขนและจะมนใจ

มากขนวาจะลดน�าหนกไดหากมคนคอยใหค�าแนะน�าและชวยตดตามเรองอาหาร

และการออกก�าลงกาย

จากการพดคยกบสมบรณ คณตดสนใจทจะอธบายถงผลกระทบตอ

สขภาพจากภาวะน�าหนกเกนใหสมบรณฟงและหากพบวาเขามความพรอมเพม

ขน คณจะประเมนความพรอมของเขาอกครงโดยใชค�าถามทก�าหนดเปาหมาย

และใหท�าแบบสอบถาม

ฉนจะท�าอยางไรเพอทจะชวยใหผปวยมความพรอมเพมขนหลงจากทคณประเมนความพรอมของผปวยและชวยใหเขามความพรอม

เพมขนควรจะมการประเมนคะแนนความพรอมของผปวยเปนระยะตอจากนจะ

เปนการแนะน�าวธในการใหค�าปรกษาแกผปวยโดยใชตวอยางจาก3models


35

Health Belief ModelModel นมหลกวา พฤตกรรมสขภาพนนเปนหนาทในการรบรของคน

โดยเกยวของกบความเปราะบางตอความเจบปวยและประสทธผลในการรบรตอ

การรกษาการเปลยนแปลงของพฤตกรรมนนถกก�าหนดเมอผคน

● รบรวาตนเองมปญหาสขภาพบางอยาง

● เชอวาปญหานนรนแรง

● เชอวาการรกษาและปองกนนนมประสทธภาพเมอเปรยบเทยบกบ

คาใชจายความพยายามและความเจบปวดในการปองกนและรกษา

จากสถานการณของสมบรณ อาจมการสนทนาในรปแบบของ health

beliefmodelดงน

แพทย: คณสมบรณทราบไหมวา ผทมน�าหนกเกนจะมความเสยงดาน

สขภาพอยางไรบาง

สมบรณ: ผมไมแนใจครบผมทราบเพยงวาอวนนนไมด แตขณะนผมก

ยงรสกวาผมแขงแรงด

แพทย:คณอาจจะรสกวาแขงแรงดแตผมเปนหวงนะ เพราะน�าหนกท

เกนนนอาจมผลท�าใหปวดขอและมผลใหระดบไขมนเพมขนซงจะเพมความเสยง

ของโรคหวใจแมวาคณจะคดวาขณะนแขงแรงดแตในอนาคตคณอาจจะรสกเปน

ทกขจากน�าหนกของคณกไดนะ

สมบรณ: ผมไมทราบมากอนเลยวาการลดน�าหนกนนเปนสงทจ�าเปน

หากตอนนผมตองการทจะลดน�าหนกผมควรท�าอยางไรครบภรรยาผมบอกวามน

ยาก

แพทย: การลดน�าหนกนนเปนสงททาทาย แตผมกพรอมทจะวางแผน

ลดน�าหนกรวมกบคณคณมความเหนอยางไร


36

สมบรณ:หากคณหมอยนดชวยผมกจะลองดครบ

แพทย:เรามาเรมตนกนเลยนะนคอแบบสอบถามเกยวกบการลดน�าหนก

ผมอยากใหคณท�าแบบสอบถามน และน�ามาดวยในครงหนา มนจะชวยใหเรา

วางแผนการลดน�าหนกทเหมาะกบคณ

Social Learning Theory (ทฤษฎการเรยนรทางสงคม)ทฤษฎนยดหลกวา ผปวยตองเชอวาตนเองมทกษะทจะเปลยนแปลง

พฤตกรรมได(เรยกวาself-efficacy)กอนทเขาจะลงมอปฏบตจรงสวนประกอบ

ทส�าคญของการพฒนาทกษะกลายมาเปนแบบจ�าลองซงแพทยสามารถน�ามาใช

ในการแนะน�าแนวทางทจ�าเปนใหกบผ ปวย การสรางแบบจ�าลองนนจะม

ประสทธภาพสงสดเมอเรมชใหเหนตงแตกอนทผปวยจะพยายามปรบเปลยน

พฤตกรรม กลยทธทประสบความส�าเรจและลมเหลว และวธทจะชวยใหผปวย

ประสบความส�าเรจในครงน

จากสถานการณของสมบรณนนอาจใชsociallearningtheory(ทฤษฎ

การเรยนรทางสงคม)ในการแนะน�าเรองอาหารดงบทสนทนาน

แพทย:คณสมบรณครบคณบอกวาคงจะไมมเวลาทจะลงขอมลในบนทก

อาหารไมแนใจวาคณเคยลองบนทกบางหรอยงครบ

สมบรณ:ยงเลยครบผมไมรดวยซ�าวาเขาท�ากนยงไง

แพทย:ผมจะท�าใหดเปนตวอยางนะ (แพทยอธบายสาธตและเรมลง

ขอมลใหสมบรณด)มนใชเวลาท�าแคนดเดยวแตขอมลทไดนนชวยใหผมทราบถง

อาหารทคณกนและยงชวยใหคณตรวจสอบไดวาคณกนอะไรบาง

สมบรณ:ผมเขาใจวธการใชบนทกอาหารแลวแตผมไมมนใจวาจะจดได

นานเกน1หรอ2วนหรอเปลา


37

แพทย:อยางนนเรามาลองดกลยทธอนทใชในการชวยตรวจสอบอาหาร

ทคณกนไดบาง

Transtheoretical (Stages of Change) Modelรปแบบนเสนอวาณเวลาหนงผปวยจะอยในระยะของการเปลยนแปลง

หนงในหาของระยะตอไปนเสมอ1.precontemplation2. contemplation

3.preparation4.actionและ5.maintenanceในกระบวนการเปลยนแปลง

นนผปวยจะเปลยนจากระยะหนงไปสระยะถดไปและผปวยกอาจจะอยในระยะ

เดมหลายครงกอนทจะเปลยนแปลงไดส�าเรจ เมอเราน�าmodelนมาใชแพทย

มหนาทประเมนวาขณะนนผปวยอยในระยะไหน และใชกลยทธของการให

ค�าปรกษาดานพฤตกรรมในการชวยในผปวยกาวไปสระยะถดไป


38

Precontem-plation

ระยะ ลกษณะ ค�าพดของผปวย การแทรกแซง ตวอยางบทสนทนา ทเหมาะสม

คณสนใจทจะรบขอมลเกยวกบผลของความอวนตอสขภาพไหม

มาดประโยชนทไดจากการลดน�าหนกกนรวมทงมอะไรอกทคณตองการเพอทจะเปลยน

มาดกนวาคณจะลดพลงงานจากอาหารและจะเพมกจกรรมระหวางวนไดอยางไร

มนเยยมมากทคณตงใจท�าคณพบกบปญหาอะไรบางและแกไขอยางไร

ยงมสถานการณไหนอกทท�าใหคณกนมากเกนแลวมวธใดบางทสามารถชวยคณไดเมอคณตองพบกบสถานการณนนอก

Contem-plation

Prepara-tion

Action

ไมตระหนกถงปญหาไมสนใจทจะเปลยนแปลง

ตระหนกถงปญหาเรมคดทจะเปลยนแปลง

เขาใจถงประโยชนในการเปลยนและคดวาจะเปลยนอยางไร

ท�าตามขนตอนของการเปลยนอยางแขงขน

ถงเปาหมายในการรกษาเบองตน

ฉนไมคอยสนใจเรองการลดน�าหนกมนไมไดเปนปญหา

ฉนรวาฉนจ�าเปนตองลดน�าหนกแตฉนไมแนใจวาจะท�าได

ฉนตองลดน�าหนกและฉนก�าลงวางแผนทจะท�า

ฉนจะท�าใหดทสดแตนมนยากกวาทฉนคดไว

ฉนไดเรยนรมากมายเลยจากกระบวนการน

ใหขอมลเกยวกบความเสยงตอสขภาพและขอดของการลดน�าหนก

ชวยท�าใหหายลงเลและหารอถงอปสรรค

สอนการปรบเปลยนพฤตกรรมและใหความร

ใหการสนบสนนและค�าแนะน�าโดยมงเนนถงประโยชนระยะยาว

การควบคมการก�าเรบของโรค

Main-tenance

ภาพท 3 การน�า stagesof changemodelมาประยกตใชในการประเมน

ความพรอมของผปวย


39

ฉนจะรไดอยางไรวาเมอไหรทผปวยพรอมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมแลว

สงเกตไดจากผปวยทมคณลกษณะดงน

1.มเหตผลสวนตวเพอปรบเปลยนทชดเจน

2.มอปสรรคไมมาก

3.มทกษะและมความมนใจ

4.มความรสกบวกตอการปรบเปลยนพฤตกรรม และเชอวาเมอปรบ

เปลยนแลวจะสงผลด

5.รสกวาการปรบเปลยนนนไดรบการยอมรบจากกลมและสงคม

6.ไดรบการสนบสนนจากคนทเขาใหความส�าคญ

แมวาในการเรมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมนนผปวยอาจมลกษณะขาง

ตนเพยงบางขอ แตเราสามารถใชลกษณะดงกลาวชวยในการประเมนระหวางท

ใหการรกษาตอไป

ความตองการทจะปรบเปลยน“คณสมบรณครบเดอนทแลวคณบอก

วาคณยงไมคอยสนใจทจะลดน�าหนกหลงจากทเราคยกนแลวคณคดวาขณะนคณ

จะใหคะแนนความสนใจทจะลดน�าหนกเปนเทาไหรจากคะแนน1ถง10”

อปสรรคทจะปรบเปลยน “หากคณพรอมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมใน

ตอนนผมยนดทจะชวยนะครบคนทวไปมกจะลงมอหากเวลาเหมาะสมแลวขณะ

นคณมเหตการณใดทอาจเปนปญหาส�าหรบคณหรอเปลาครบ”

ทกษะ และความมนใจ“คณสมบรณครบเดอนทแลวคณบอกวาคณยง

ไมคอยมนใจวาจะลดน�าหนกได หลงจากทคณทบทวนเกยวกบอาหารทคณกน

และกจกรรมทคณท�าระยะหนงแลว ขณะนคณรสกมนใจหรอยงวาคณสามารถ

ปรบเปลยนอาหารและออกก�าลงเพมขนเพอลดน�าหนกได”


40

ความรสกบวกตอการเปลยน “เราไดคยกนแลววาภรรยาของคณ

ตองการใหคณลดน�าหนกมากแคไหนคณรสกวาคณจะประสบความส�าเรจในการ

ลดน�าหนกหรอเปลาและคณเชอไหมวามนคมคาทจะพยายาม”

อตลกษณ และมาตรฐานของกลม“ผมเขาใจวาแตกอนคณไมเคยลอง

ลดน�าหนกเลยคณลองสรางภาพวาขณะทคณก�าลงลดน�าหนกนนเพอนๆและ

คนในครอบครวของคณจะมการตอบสนองอยางไร”

การสนบสนน “สมศรบอกคณวาเธอตองการใหคณลดน�าหนก คณคด

วาเธอจะชวยคณหรอเปลาแลวมใครอกทอาจจะชวยสนบสนนคณไดอก

ขาพเจาควรจะชวยผปวยใหตงเปาวาจะลดน�าหนกเทาไหรดม3ขนตอนทควรพจารณาโดยขนกบความเสยงความปรารถนาทจะ

ลดน�าหนกและความพรอมของผปวย

ขนท 1 ปองกนน�าหนกไมใหเพมขนอกเหมาะกบผทมความเสยงต�าซง

เตรยมพรอมทจะปรบเปลยนพฤตกรรมเพยงเลกนอย เนองจากมความเปนไปได

มากกวาการพยายามทจะลดน�าหนกและผปวยจะรสกวาถกคกคามไมมาก

ขนท 2 ลดน�าหนกตว 5%–10%เหมาะส�าหรบผทมความเสยงต�าถง

ปานกลาง ซงตดสนใจแลววาจะปรบเปลยนพฤตกรรมบางอยางเพอลดน�าหนก

ส�าหรบผปวยสวนใหญการลดน�าหนก5%-10%นนเทยบเทากบการลดน�าหนก

ประมาณ0.5-1กโลกรมตอสปดาหเปนระยะเวลา6สปดาหเปาหมายนนอกจาก

จะท�าไดจรงแลวยงสามารถลดความเสยงทเกดจากโรคอวนไดอกดวย

ขนท 3 รกษาน�าหนกใหอยตามทลดไดแลวหลงจากลดน�าหนกไดแลว

ผปวยควรจะคมอาหารและปรบเปลยนพฤตกรรมตอไปเรอยๆ เพอคงน�าหนกตาม

เปาหมายไว


41

เมอสมบรณพรอมทจะลดน�าหนกเขาไดตงหมายเรมตนรวมกบคณวาจะ

ลดน�าหนกลง5%-10%ภายใน6เดอนหรอ0.5–1กโลกรมตอสปดาหสมบรณ

ตดสนใจวาจะเรมจากการปรบเปลยนอาหารกอนเพราะสมศรจะชวยเขาสมบรณ

คดวาหลงจากทเขาลดน�าหนกไดบางเขาคงจะรสกดขนทงทางรางกายและจตใจ

สมบรณเขาใจวาเปาหมายระยะยาวคอการคงน�าหนกทลดไดไว และ

ปองกนน�าหนกไมใหเพมกลบขนมาอกเขาทราบวามนยากแตเชอวาจะส�าเรจได

ดวยความชวยเหลอของคณ

การรกษาประเภทใดทเหมาะกบผปวยของขาพเจาแมวาการจดการเรองอาหารและกจกรรมเปนวธเรมตนส�าหรบผปวย

จ�านวนมากแตในผปวยบางรายกมขอบงชในการใชยาและการผาตดเชนกนทงน

NHLBI ไดพฒนาแนวทางในการเลอกวธรกษาผปวยทน�าหนกเกน และอวนโดย

ค�านงถงดชนมวลกายและโรครวมไวดงน

ดชนมวลกาย(กโลกรมตอตารางเมตร)

วธการรกษา 25-26.9 27-29.9 30-34.9 35-39.9 >40

อาหารกจกรรมและ มโรครวม มโรครวม + + +

ปรบเปลยนพฤตกรรม

ยา มโรครวม + + +

ศลยกรรม มโรครวม +

ภาพท 4 แนวทางในการเลอกวธการรกษา


42

การจดการดานอาหารและการออกก�าลงกาย จดเปนการรกษาขนตน

ส�าหรบผปวยกลมนผปวยอาจจะคมอาหารหรอออกก�าลงเพยงอยางใดอยางหนง

หรอท�าทงสองอยางรวมกน ทงนขนกบความสามารถ ความปรารถนา และ

ทรพยากรทม แมวาเปาหมายทแทจรงจะตองท�าทงสองอยางรวมกนกตาม หลง

จากลดน�าหนกไดตามเปาหมายแลวกสามารถพจารณาลดน�าหนกเพมไดอก

การคมอาหารออกก�าลงและปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกนนนควรท�า

ในผปวยทมดชนมวลกาย≥30กโลกรม/ตารางเมตรและผทมดชนมวลกาย25

ถง29.9กโลกรม/ตารางเมตรทมโรครวมส�าหรบการใชยานนควรพจารณาในผ

ปวยทมดชนมวลกาย27ถง29.9กโลกรม/ตารางเมตรทมโรครวมและผทมดชน

มวลกาย≥30กโลกรม/ตารางเมตรการผาตดนนควรพจารณาผปวยทมดชนมวล

กาย35ถง39.9กโลกรม/ตารางเมตรทมโรครวมและผทมดชนมวลกาย≥40

กโลกรม/ตารางเมตร

อยางไรกตามการปองกนเพอไมใหมน�าหนกเกนและอวนนนจ�าเปน

ส�าหรบผปวยทกคน ในทางปฏบตแพทยควรใหค�าแนะน�าดานอาหาร การออก

ก�าลงและการปรบเปลยนพฤตกรรมกบผปวยโดยเฉพาะผทมประวตเสยงภายใน

ครอบครวเพอปองกนภาวะดงกลาว

เอกสารอางอง1. KushnerRF.Roadmaps forclinicalpractice:casestudies indisease

preventionandhealthpromotion.Assessmentandmanagementof

adulatobesity:aprimerforphysicians.Chicago,IL:AmericanMedical

Association;2003.

อ.นพ.พรพจน เปรมโยธน

43

3การดแลเรองอาหารส�าหรบโรคอวน

การดแลเรองอาหารสำาหรบโรคอวน

44


45

1. วตถประสงค- เพอใหแพทยสามารถซกประวตเกยวกบน�าหนกตวและลกษณะการ

รบประทานอาหารของผปวยไดอยางเหมาะสม และทราบประโยชนของการใช

สมดบนทกอาหารและกจกรรมทางกาย

- เพอใหแพทยเขาใจความส�าคญของความพรอมทจะเปลยนแปลง

พฤตกรรมการรบประทานอาหารและทราบวาเปาหมายของการใหการรกษาท

เหมาะสม คอ การทผปวยมการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางยงยน ไมใชปรมาณ

น�าหนกตวทผปวยสามารถลดลงได

- เพอใหแพทยสามารถใหค�าแนะน�าแกผปวยไดโดยใชหลกการควบคม

ปรมาณอาหารทรบประทานในแตละครง(portioncontrol)และการหลกเลยง

อาหารทมพลงงานสงโดยทดแทนดวยอาหารทมพลงงานต�า(dietarysubstitu-

tions)

- เพอใหแพทยเขาใจถงบทบาทของพยาบาลผใหค�าปรกษา และนก

ก�าหนดอาหาร ในการดแลผทน�าหนกเกนและอวน และสามารถสงตอผปวยได

การดแลเรองอาหารส�าหรบโรคอวนอ.นพ.พรพจน เปรมโยธน

3บทท


46

อยางเหมาะสม

- เพอใหแพทยทราบแหลงขอมลทจะสามารถน�ารปภาพแผนพบและ

สอการสอนอนๆมาเพอใชในการสอนผปวยเกยวกบอาหารได

- เพอใหแพทยเขาใจถงบทบาทของแพทยในการดแลผปวยโรคอวนใน

ระยะยาว

2. ตวอยางผปวยโรคอวน (อยางนอย 2 ราย ทม good health literacy and poor health literacy)

การดแลดานอาหารเปนหนงในการรกษาหลกส�าหรบผปวยทมปญหา

น�าหนกเกนและอวนทกราย รวมกบการออกก�าลงกายหรอเพมกจกรรมทางกาย

และการใหค�าปรกษาเพอใหผปวยมความเขาใจเกดแรงจงใจและมก�าลงใจในการ

เปลยนแปลงพฤตกรรม

ผปวยรายท1คณสมศรหญงไทยคอาย40ปอาชพขายน�าพรกอยท

ตลาดสดมาพบแพทยเนองจากปวดเขาทงสองขางขณะทยนขายของคณสมศรม

โรคประจ�าตวเปนความดนโลหตสงขณะนรบประทานยาhydrochlorothiazide

25mg วนละครง คณสมศรมน�าหนก 84 กโลกรม สวนสง 155 เซนตเมตร

ดชนมวลกาย35กโลกรม/เมตร2 เสนรอบเอว96เซนตเมตรตรวจเขาพบวาม

crepitusทงสองขางตรวจเลอดพบวามfastingbloodglucose110mg/dL

เขาไดกบภาวะimpairedfastingglucoseเมอแพทยแจงใหคณสมศรทราบถง

ผลการตรวจทผดปกต รวมทงผลของภาวะน�าหนกเกนและอวน ตอสขภาพ

คณสมศรเขาใจและตองการลดน�าหนก เนองจากตองการอยเปนทพงใหบตร 2

คนทมอาย18และ20ป


47

ผปวยรายท2คณสมศกดชายไทยโสดอาย35ปอาชพวศวะกรมา

พบแพทยเนองจากมอาการนอนกรนตอนกลางคนและปวดศรษะและออนเพลย

ในตอนเชาคณสมศกดไมมโรคประจ�าตวอนๆตรวจรางกายพบวามความดนโลหต

148/96มลลเมตรปรอทน�าหนก110กโลกรมสวนสง170เซนตเมตรดชนมวล

กาย38กโลกรม/เมตร2เสนรอบเอว100เซนตเมตรผลตรวจเลอดอยในเกณฑ

ปกตแพทยแจงคณสมศกดวาตรวจพบความดนโลหตสงและสงสยโรคobstruc-

tivesleepapneaซงทงสองภาวะมความสมพนธกบภาวะน�าหนกเกนและอวน

คณสมศกดเขาใจและตองการลดน�าหนก เนองจากตองการดแลสขภาพของตน

เพอจะไดอยดแลบดามารดา ซงมอายมากขนและมโรคประจ�าตวหลายอยางได

นานๆ

3. ถามประวตผปวยโรคอวนอะไรบาง และถามอยางไรด การรบประทานอาหารนน นอกจากจะขนอยกบความอยากอาหารซง

ถกควบคมโดยระบบประสาทฮอรโมนและระดบของสารอาหารตางๆ ในเลอด

แลวยงขนอยกบประสบการณในอดตอารมณและปจจยทางสงคมอนๆอกดวย1

ท�าใหลกษณะการรบประทานอาหารในผปวยแตละรายอาจมความแตกตางกน

อยางมาก ดวยเหตนประวตเกยวกบการรบประทานอาหารจงมความส�าคญ ใน

การชวยบอกถงพฤตกรรมเสยง และอปสรรคในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผ

ปวยซงจะชวยใหแพทยสามารถใหค�าปรกษาทมประโยชนและเหมาะสมแกผปวย

แตละรายได

การซกประวตo แพทยสามารถซกประวตเกยวกบน�าหนกตว และการรบประทาน

อาหารของผปวยไดโดยมแนวทางดงน

o ถามผปวยถงการเปลยนแปลงของน�าหนกตวและทศนคตเกยวกบน�า


48

หนกของผปวยโดยอาจใชค�าถามเหลาน

o “คณตองการลดน�าหนกหรอไมและท�าไมคณจงตองการลดน�าหนก”

o “คณเรมมปญหาเรองน�าหนกตวตงแตเมอไหร”

o “คณสงเกตวามปจจยอะไรทเกยวของกบการทน�าหนกตวของคณเพม

ขนหรอไม”ปจจยทอาจเกยวของไดแกการตงครรภการสบบหรความเครยด

โรคประจ�าตวหรอยาบางตวเชนยาสเตยรอยดยากนหรอฉดคมก�าเนดยาจตเวช

และยากนชกบางตวเปนตน

o “น�าหนกของคณทมากสดเทาทคณจ�าไดเปนเทาไหร”

o “น�าหนกขณะทคณเรยนจบมธยมปลายหรอเรมท�างานเปนเทาไหร”

o “ถาเปนไปไดคณอยากลดน�าหนกใหไดจนเหลอเทาไหร”

ถามผปวยดวยค�าถามปลายเปดเกยวกบประสบการณในการลดน�าหนก

เชน

o “เลาใหหมอฟงไดไหม ครบ/คะ วาคณเคยลดน�าหนกหรอไม ลด

อยางไรและไดผลหรอไม”

ขอมลทไดจะชวยในการเลอกการรกษาทเหมาะสมในผปวยรายนนเชน

แพทยอาจเลอกใชการปรบพฤตกรรมดานอาหารทเคยไดผลในอดตเปนตน

ถามผปวยดวยค�าถามปลายเปดเกยวกบลกษณะการรบประทานอาหาร

ทวไป(typicaldayfoodrecall)เชน

o “เลาใหหมอฟงไดไหมครบ/คะวาโดยปกตแลวคณรบประทานอะไร

บางตงแตเชาจนค�า”

● โดยเลอกใชค�าถามทไมแสดงอคตตอผปวย ซงจะชวยใหผปวยให

ขอมลแกแพทยไดตรงความเปนจรงมากขนและใหผปวยเลาถง

● ชนดและปรมาณ ของทงอาหารมอหลก อาหารวาง และเครองดม

สถานททรบประทาน(เชนทบานหรอทท�างาน)


49

● ทมาของอาหาร(เชนซอท�าอาหารเองหรอญาตท�าอาหารให)

● สงกระตนใหรบประทานอาหาร(เชนไมหวแตรบประทานขนมขณะ

ดโทรทศนตอนหวค�า หรอรบประทานอาหารปรมาณมากๆ ในครงเดยวเพราะ

เครยดเปนตน)

ถามผปวยเกยวกบกจกรรมและการออกก�าลงกายเชน

o “เลาใหหมอฟงไดไหมครบ/คะวาโดยปกตแลวคณชอบออกก�าลง

กายดวยวธใด และมอปสรรคอะไรบางทท�าใหไมสามารถออกก�าลงกายได”

อปสรรคทอาจพบไดเชนอาการปวดเขาปวดหลงหรอมขอจ�ากดดานเวลาหรอ

เศรษฐานะเปนตน

การใชสมดบนทกอาหารและกจกรรมทางกายนอกจากการซกประวตแลว แพทยยงสามารถชวยผปวยไดโดยขอให

ผปวยจดบนทกชนดและปรมาณของอาหารทรบประทานในชวง3-7วน(food

diary) รวมทงระยะเวลาในการท�ากจกรรมทางกายในแตละวน และน�าหนกใน

แตละสปดาหดวย โดยการใชสมดบนทกจะมประโยชนสงสดกตอเมอแพทยได

ทบทวนขอมลนนกบผปวยดวย โดยจะชวยเปนแรงกระตนทางบวก (positive

reinforcement)ใหกบผปวยในการเปลยนแปลงพฤตกรรมโดยอาจใชสมดเปลา

หรอใชตารางทแพทยจดเตรยมใหดงตวอยางแสดงททายสมดคมอน

การบนทกขอมลนน นอกจากจะชวยบอกแพทยถงลกษณะการรบ

ประทานอาหารของผปวยแลว ยงชวยใหผปวยมโอกาสทบทวนและตดตามการ

รบประทานอาหารและการออกก�าลงกายของตนดวย(self-monitoring)ซงเปน

อกปจจยหนงทจะชวยท�าใหผปวยประสบความส�าเรจ ในการคงน�าหนกตวทลด

ลงไมใหเพมขนหลงลดน�าหนกไดส�าเรจแลว2

อนงจากการศกษาพบวาพลงงานจากอาหารทค�านวณไดจากสมดบนทก

หรอจากความจ�าของผปวยมกจะต�ากวาความเปนจรง3ดงนนประโยชนหลกของ


50

ขอมลในสวนนจงอยทการประเมนพฤตกรรมเสยงและลกษณะการรบประทาน

อาหารของผปวยมากกวาทจะน�าไปใชค�านวณปรมาณพลงงานในอาหารทผปวย

ไดรบในแตละวน

ผปวยรายท1โดยปกตแลวคณสมศรมกตนประมาณ4:00น.เพอเตรยม

ของไปขายทตลาดโดยไมมเวลารบประทานอาหารเชาโดยจะรบประทานอาหาร

มอแรกประมาณ10:00น.ไดแกขาวเหนยวหมปงหรอขาวราดแกงชวงบาย

คณสมศรมกจะดมน�าอดลมหรอรบประทานไอศกรมหรอผลไมเชนล�าไยครง

ละ2-3กโลกรมเนองจากอากาศรอนหลงจากกลบถงบานประมาณ16:00น.

กจะนอนพกเนองจากเหนอยและปวดเขาหลงจากนนจงรบประทานอาหารเยน

เวลาประมาณ19:00น.โดยเปนอาหารส�าเรจทซอมาจากทตลาดไดแกขาวแกง

เผด ปลาททอด เปนตน และเขานอนเวลาประมาณ 21:30 น. หลงจากละคร

โทรทศนจบแลว

ผปวยรายท 2 โดยปกตแลวคณสมศกดจะตนนอนประมาณ6:30น.

เพอขบรถไปท�างานซงใชเวลาประมาณ1ชวโมงสวนมากจะรบประทานอาหาร

เชาทท�างานไดแกขาวราดแกงเผดผดผกไขเจยวเนองจากงานมกจะยงมากใน

ชวงกลางวนจงมหลายครงทไมไดรบประทานอาหารเทยงในชวงบายมหลายครง

ทตองเขาประชม ซงทประชมมกจะมขนมหวาน และกาแฟใสนมใหรบประทาน

ซงพอจะรองทองไดบางหลงจากเลกงานคณสมศกดจะขบรถกลบบานซงใชเวลา

ประมาณ90นาทและมกจะตองแวะรบประทานอาหารเยนระหวางทางเพราะ

ความหวโดยบางครงจะแวะรานบฟเฟตหมกระทะหรอบฟเฟตอาหารญปนเมอ

ถงบานประมาณ21:00น.กเขานอนเนองจากเหนอย


51

4. ผปวยโรคอวนพรอมทจะเปลยนแปลงการรบประทานอาหารของตนเองหรอไม อยางไร

ในการใหค�าปรกษาแกผปวยโรคอวนเกยวกบการลดน�าหนกนน เปนท

ทราบกนวาความพรอมของผปวยทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมทงในดานการรบ

ประทานอาหารและออกก�าลงกายนนมความส�าคญ ทฤษฎทมการน�ามาใชเพอ

อธบายการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผปวยทเปนทรจกกนอยางกวางขวางไดแก

transtheoreticalmodel (stages of changemodel) ซงประกอบไปดวย

ระยะตางๆไดแกprecontemplation,contemplation,preparation,action

และmaintenance stages โดยแพทยมหนาทประเมนวาผปวยอยในระยะใด

และใหค�าแนะน�าเพอชวยใหผปวยสามารถกาวไปสระยะถดไปไดโดยทานสามารถ

ศกษารายละเอยดเพมเตมเกยวกบtranstheoreticalmodelไดจากคมอเลม

ท2 (การประเมนโรคอวนประเมนความพรอมและการก�าหนดการดแลรกษา)

และคมอเลมท5(การใหค�าปรกษาและการสอสารในการดแลโรคอวน)

ในอดตมความเชอทวาการเรมใหการรกษาผปวยโรคอวนในขณะทผปวย

ยงไมพรอมทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมนน อาจน�าไปสความลมเหลวและความ

ทอแทของผปวยไดอยางไรกตามพบวาความเชอดงกลาวไมเปนความจรง4ทงน

เนองจากมการศกษาทแสดงใหเหนวาความพรอมของผปวยในการเปลยนแปลง

พฤตกรรมนนไมไดชวยท�านายวาผปวยคนใดจะประสบความส�าเรจในการลดน�า

หนก5,6นอกจากนการทผปวยมาพบแพทยและตดตามการรกษาตอเนองเพอลด

น�าหนกนน กเปนการแสดงวาผปวยนนมความตงใจ และมความพรอมทจะ

เปลยนแปลงพฤตกรรมอยในระดบหนงแลว4

เปาหมายของการใหการรกษาทเหมาะสม คอ การทผปวยมการปรบ

เปลยนพฤตกรรมอยางยงยนไมใชปรมาณน�าหนกตวทผปวยสามารถลดลงไดเปน


52

ททราบกนวาการลดน�าหนกไดเพยง5-10%ของน�าหนกตวเรมตนกสามารถสง

ผลดตอโรครวมตางๆ ทมความสมพนธกบภาวะน�าหนกเกนและโรคอวนไดแลว7

ในอดตเคยมความเชอทวา การทผปวยตงเปาหมายในการลดน�าหนกไวสงเกน

ความเปนจรงอาจเปนผลเสยตอก�าลงใจของผปวยเมอผปวยไมสามารถลดน�าหนก

ไดอยางทตงเปาหมายไวและจะท�าใหผลลพธในการลดน�าหนกไมดอยางทควรจะ

เปน อยางไรกตามมการศกษาทพบวา ผปวยทตงเปาหมายในการลดน�าหนกไว

สงเกนความเปนจรงนน สามารถลดน�าหนกไดใกลเคยงกบผทตงเปาหมายตาม

ความเปนจรง และในบางกรณ อาจสามารถลดน�าหนกไดมากกวาดวย8,9ดงนน

การทผปวยตงเปาหมายในการลดน�าหนกไวสงเกนความเปนจรงนน อาจไมมผล

เสยใดๆตอผลลพธในการลดน�าหนกของผปวยอยางทเกรงกลวกนในอดต4

5. ค�าแนะน�าวธการกนอาหารเพอดแลโรคอวนมอะไรบาง จะลดการกนพลงงานจากอาหารใหนอยลงไดอยางไร (เปาหมาย หลกการ วธการอยางไร ควรคดอยางไร พดอยางไร ท�าอยางไรในการดแลเรองอาหาร)

การควบคมอาหาร เปนเครองมอส�าคญทแพทยใชในการใหการรกษา

ผปวยทมภาวะน�าหนกเกนและอวนและโรคในกลมเมตาบอลกซนโดรมไดแกโรค

ความดนโลหตสง ความผดปกตของไขมนในเลอด โรคเบาหวานและภาวะ im-

paired fasting glucose (IFG) หรอ impaired glucose tolerance (IGT)

แนวทางเวชปฏบตในประเทศไทย10-12ไดกลาวถงหลกการในการใหรกษาดวยการ

ควบคมอาหารส�าหรบโรคเหลานดงน

- บรโภคปรมาณอาหารหรอพลงงานตอวนพอเหมาะ เพอใหน�าหนก

ตวอยในเกณฑมาตรฐาน


53

- ควรบรโภคคารโบไฮเดรตไมเกนรอยละ50-55ไขมนไมเกนรอยละ

30-35และโปรตนรอยละ15-20ของพลงงานรวมในแตละวน

- บรโภคปลา2ครง/สปดาหหรอมากกวาเพอใหไดโอเมกา3

- บรโภคอาหารทมใยอาหารสงใหไดใยอาหาร14กรมตออาหาร1000

กโลแคลอร

- จ�ากดปรมาณไขมนอมตวไมเกนรอยละ7ของพลงงานรวมเปนกรด

ไขมนไมอมตวหลายต�าแหนงไมเกนรอยละ10ทเหลอเปนกรดไขมนไมอมตวหนง

ต�าแหนงดงนนควรปรงอาหารดวยน�ามนพชทสกดจากถวเหลองขาวโพดเมลด

ดอกทานตะวนหรอเมลดดอกค�าฝอยร�าขาวมะกอกและลดการปรงอาหารดวย

น�ามนทมกรดไขมนอมตวมากเชนน�ามนมะพราวและน�ามนปาลม

- จ�ากดไขมนทรานสไมเกนรอยละ1ของพลงงานรวม เนองจากเพม

ความเสยงในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดไขมนทรานสพบมากในไขมนทได

รบการแปรรปใหแขงไดแกมาการนเนยขาวและอาหารอบกรอบ

- ลดปรมาณคอเลสเตอรอลใหต�ากวา300มก./วนยกเวนในผปวยท

มความผดปกตของระดบคอเลสเตอรอลในเลอดทรนแรงและมความเสยงในการ

เกดโรคหลอดเลอดสงควรลดปรมาณคอเลสเตอรอลใหต�ากวา200มก./วน

- ลดปรมาณเกลอโซเดยมไมเกน2300มก./วนโดยน�าปลา1ชอนโตะ

มโซเดยม1160-1420มก.ซอว1ชอนโตะมโซเดยม960-1420มก.ผงชรส1

ชอนชามโซเดยม492มก.และเกลอแกง1ชอนชา(6กรม)มโซเดยม2000

มก.

- จ�ากดแอลกอฮอลในปรมาณไมเกน1สวน/วนส�าหรบผหญงและ2

สวน/วนส�าหรบผชายโดย1สวนของแอลกอฮอลคอวสก45มล.เบยรชนด

ออน360มล.หรอไวน120มล.


54

หลกการส�าคญในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดน�าหนก คอการ

ลดปรมาณพลงงานจากอาหารลง ซงเมอประกอบกบการออกก�าลงกายและ

กจกรรมทางกายทเพมขน จะท�าใหมการเปลยนแปลงสมดลพลงงานในรางกาย

และท�าใหน�าหนกตวลดลง13,14โดยทวไปแลวมกแนะน�าใหผปวยลดพลงงานจาก

อาหารลงใหนอยกวาพลงงานทรางกายตองการประมาณ500-1,000กโลแคลอร

ตอวน15เดมมการประมาณไววา การทผปวยไดรบพลงงานจากอาหารนอยกวา

พลงงานทรางกายตองการอย500กโลแคลอรตอวนจะท�าใหน�าหนกของผปวย

ลดลงอยางตอเนองในอตราคงทท0.45กโลกรมหรอ1ปอนดตอสปดาห4โดย

น�าหนกไมควรจะคงทในขณะทยงมการลดพลงงานจากอาหาร (ภาพท 1.1)

อยางไรกตามพบวาการประมาณการนไมแมนย�าทงนเนองจากรางกายจะมความ

ตองการใชพลงงานลดลงตามมวลของรางกายทลดลงดวยซงเปนสาเหตทท�าให

ขณะทผ ปวยควบคมอาหาร น�าหนกตวจะลดลงดวยอตราเรวทลดลงเรอยๆ

จนกระทงคงทในทสด เมอรางกายเขาสสมดลพลงงานใหม4,14 (ภาพท 1.2) พบ

วาการประมาณทแมนย�ากวาไดแกการลดปรมาณอาหารลง10กโลแคลอรตอ

วนอยางถาวรจะท�าใหน�าหนกลดลง0.45กโลกรมหรอ1ปอนดเมอรางกาย

เขาสสมดลพลงงานใหม14


55

ภาพท 1. แสดงการเปลยนแปลงของน�าหนกตวในขณะทผ ป วยท�าการ

เปลยนแปลงพฤตกรรม(1.1และ1.2)

ภาพท1.1แสดงความเชอเดมทวาเมอผปวยไดรบพลงงานจากอาหาร

นอยกวาพลงงานทรางกายตองการอยางตอเนองจะท�าใหน�าหนกของผปวยลดลง

ในอตราคงทโดยน�าหนกไมควรจะคงทในขณะทยงมการควบคมอาหารซงไมตรง

กบความเปนจรง

ภาพท 1.2 แสดงการเปลยนแปลงของน�าหนกในขณะทผปวยเรมลด

พลงงานจากอาหารตามความเปนจรง ซงน�าหนกตวจะลดลงดวยอตราทชาลง

เรอยๆ จนกระทงคงทในทสด ทงนเนองจากรางกายมการปรบตว โดยมการใช

พลงงานลดลงตามมวลของรางกายทลดลงดวย


56

การใหค�าแนะน�าแกผปวยเกยวกบการรบประทานอาหารแพทยสามารถใชหลกการงายๆในการใหค�าแนะน�าแกผปวยเชนการ

ควบคมปรมาณอาหารทรบประทานในแตละครง (portion control) และการ

หลกเลยงอาหารทมพลงงานสง โดยทดแทนดวยอาหารทมพลงงานต�า (dietary

substitutions)แพทยสามารถใชวธนในการใหค�าแนะน�าแกผปวยเกอบทกราย

ทงผปวยทมgoodhealthliteracyและpoorhealthliteracyโดยควรปรบ

ค�าแนะน�าใหเหมาะสมกบลกษณะการรบประทานอาหารและพฤตกรรมเสยงใน

ผปวยในแตละรายตวอยางของค�าแนะน�าเหลาน16ไดแก

ค�าแนะน�าทวไป- รบประทานอาหารใหครบหมและหลากหลายในแตละวนเพอปองกน

การขาดสารอาหารเชนไวตามนและแรธาต

- เพอใหการปรบเปลยนพฤตกรรมมความยงยน ควรแนะน�าใหผปวย

“ลด” แตอยา “อด” อาหาร คอไม “หกดบ” ทงนเนองจากการทผปวยไม

สามารถ”อด”อาหารไดตอเนองในระยะยาวนนเปนหนงในสาเหตทท�าใหผปวย

มน�าหนกกลบเพมขนใหมหลงจากทเลก“อด”อาหารแลว(weightregainหรอ

yo-yoeffect)มการศกษาทสนบสนนวาการ“ลด”พลงงานจากอาหารในระยะ

ยาวเปนปจจยหนงทชวยท�าใหผปวยประสบความส�าเรจในการคงน�าหนกตวท

ลดลงไมใหเพมขนหลงลดน�าหนกแลว(weightlossmaintenance)2

รบประทานอาหารใหตรงเวลาเพอไมใหหวและจดอาหารวางทมพลงงาน

ต�า(เชนผลไมสดทไมหวานซงรบประทานได10-15ค�าหรอนมหรอโยเกรต

ขาดมนเนยรสจด) เตรยมเอาไวในเวลาทหว เพอจะไดไมรบประทานอาหารใน

ปรมาณทมากเกนไปในมอถดมา


57

- รบประทานอาหารเชาอยางสม�าเสมอ และในปรมาณทมากพอควร

รบประทานมอเทยงในปรมาณทพอเหมาะรบประทานนอยลงในมอเยนและหลก

เลยงการรบประทานอาหารในชวงกลางคนและกอนนอน

- เคยวชาๆ เพอใหเกดความรสกอม ซงท�าใหรบประทานอาหารใน

แตละมอในปรมาณเหมาะสมไมมากจนเกนไป

การควบคมปรมาณอาหารทรบประทานในแตละครง- รบประทานอาหารในสดสวน“2:1:1”คอผก2สวนตอโปรตน1

สวน ตอ ขาวหรอแปง 1 สวน ซงมกจะท�าใหสดสวนของแปงลดลง และท�าให

สดสวนของผกและโปรตนเพมขน

- ลดการรบประทานอาหารจากมอละ2จานเปน1จานหรอเปลยน

จากอาหารถวยใหญ เปนถวยเลกหรอสงอาหารทเดยวแตแบงกนรบประทาน

สองคน

- จดวางอาหารทงหมดทจะรบประทานในแตละมอ ไวในจานใบเดยว

กอนเรมรบประทานอาหารมอนน

- รบประทานผลไมครงละไมเกน10-15ค�าตอมอ

การหลกเลยงอาหารทมพลงงานสง โดยทดแทนดวยอาหารทมพลงงานต�า

- ฝกการอานฉลากขางกลองอาหารส�าเรจรป โดยเลอกรบประทาน

อาหารชนดทมพลงงานนอยทดแทนอาหารทมพลงงานมาก

- ลดอาหารทท�าดวยน�ามนเชนของทอดผด(เชนผดไทยผดซอวขาว

มนไก)และเพมอาหารทท�าดวยการตมนงและยาง(เชนกวยเตยวน�ากระเพาะ

ปลา)


58

- ลดชาและกาแฟทใสนมและน�าตาลน�าอดลมน�าหวานน�าผลไมเหลา

เบยรไวนโดยดมน�าเปลาทดแทน

- เลอกนมหรอโยเกรต ทมไขมนต�า (ชนดขาดมนเนย หรอ พรองมน

เนย)และมรสจดนนคอไมมการเตมน�าตาลเพอปรงรสในปรมาณมาก

- ลดเนอสตวตดมนเพมการรบประทานเนอสตวทไมตดมนไดแกเนอ

ไกปลาไขและเตาห

- หลกเลยงอาหารทมกมพลงงานสงและมเกลอปรมาณมากไดแกขนม

หวานอาหารมนอาหารเคมและของหมกดอง

- ลดการปรงอาหารดวยน�าตาลเกลอน�ามนเนยกะทและซอสปรง

รสและใชเครองเทศทดแทนเชนพรกไทยกะเพราโหระพาเปนตน

- หลกเลยงไขมนอมตว (เชน น�ามนหม น�ามนมะพราว) และไขมน

ทรานส(เชนมารการนครมเทยมเนยขาว)โดยทดแทนดวยไขมนไมอมตว(เชน

น�ามนร�าขาว ถวเหลอง เมลดทานตะวน) อยางไรกตาม ไขมนไมอมตวนนให

พลงงานเทากบไขมนอมตวจงไมควรรบประทานในปรมาณทมากเกนไป

- เพมการรบประทานขาวกลอง หรอขนมปงโฮลวต เนองจากมใย

อาหารมากกวา และสงผลตอระดบน�าตาลในเลอดหลงอาหารนอยกวาขาวสวย

หรอขนมปงขาวอยางไรกตามขาวกลองนนใหพลงงานเทากบขาวสวยจงตองไม

รบประทานในปรมาณทมากเกนไป


59

การใหค�าแนะน�าแกผปวยโดยก�าหนดปรมาณพลงงานทผปวยควรไดรบในแตละวน

นอกจากการใหค�าแนะน�าในลกษณะทไดกลาวไปแลวการใหค�าแนะน�า

ดานอาหารยงสามารถท�าไดโดยการก�าหนดปรมาณพลงงานทผปวยควรไดรบตอ

วนซงก�าหนดโดยการลดพลงงานจากอาหารลงใหนอยกวาพลงงานทรางกายใช

ประมาณ 500-1,000 กโลแคลอรตอวน เพอคงน�าหนกไวใหคงท แพทยอาจ

พจารณาสงตอผปวย เพอรบค�าแนะน�าจากนกก�าหนดอาหาร หรอ พยาบาลผม

ความเชยวชาญในเรองอาหารแลกเปลยน(foodexchange)และมเวลาเพยง

พอในการใหความรแกผปวยเกยวกบปรมาณพลงงานในอาหารชนดตางๆเพอให

ผปวยสามารถท�าตามค�าแนะน�าได

ส�าหรบคนไทยส�านกโภชนาการกรมอนามยไดแนะน�าปรมาณพลงงาน

ทรางกายตองการซงขนอยกบเพศวยและกจกรรมทางกายตามหลกการ“ธง

โภชนาการ”17ดงแสดงในภาพท2และตารางท1ดงน

- ประมาณ2000กโลแคลอรตอวนส�าหรบวยรนผชายและผหญงอาย

16-25ป

- ประมาณ2000กโลแคลอรตอวนส�าหรบผชายวยท�างานอาย25-60

ป

- ประมาณ1600กโลแคลอรตอวนส�าหรบผหญงวยท�างานอาย25-

60ป

- ประมาณ1600กโลแคลอรตอวนส�าหรบผชายหรอผหญงทมอาย

มากกวา60ปขนไป

- ประมาณ2400กโลแคลอรตอวนส�าหรบผชายแลผหญงทใชพลงงาน

มากเชนผใชแรงงานนกกฬา


60

ภาพท 2. ธงโภชนาการแสดงอาหารหมตางๆและปรมาณทแนะน�า

ตารางท 1. ปรมาณอาหารในแตละหมวดทควรบรโภคในแตละวนตามพลงงานท

ตองการ


61

เมอทราบปรมาณพลงงานทรางกายตองการแลว กสามารถก�าหนด

ปรมาณพลงงานทผ ปวยควรไดรบเพอลดน�าหนกได โดยหกลบ 500-1,000

กโลแคลอรออกจากปรมาณพลงงานทรางกายตองการหรอในบางครงนกก�าหนด

อาหารจะหกลบ500-1,000กโลแคลอรออกจากปรมาณพลงงานจากอาหารท

ผปวยไดรบอยเดม เพอค�านวณเปนปรมาณพลงงานทผปวยควรไดรบขณะลด

น�าหนกดงแสดงในตวอยางในตารางท2

ตารางท 2. เปรยบเทยบปรมาณอาหารในหมวดตางๆทหญงวยท�างานอาย25-

60ปควรรบประทานเพอใหน�าหนกคงท(1,600กโลแคลอรตอวน)

และขณะลดน�าหนก(1,105กโลแคลอรตอวน)


62

ผปวยรายท 1 คณสมศรเขาใจถงผลเสยของภาวะน�าหนกเกนและอวน

และตองการลดน�าหนก แตยงไมเคยคดมากอนวาตองปรบเปลยนพฤตกรรม

อยางไรบางแพทยไดขอใหคณสมศรไปพบพยาบาลผใหค�าปรกษาเพอใหค�าแนะน�า

โดยใชเวลาประมาณ20นาทในการแนะน�าใหเรมรบประทานอาหารเชางดน�า

หวานลดปรมาณผลไมทรบประทานในแตละครงและออกก�าลงกายดวยการถบ

จกรยานทศนยสขภาพใกลบานหลงจากกลบจากตลาดในชวงเยนและเดนย�าเทา

ขณะดละครหลงขาว

ผปวยรายท2คณสมศกดมความตงใจทจะลดน�าหนกโดยไดหาขอมล

เบองตนดวยตนเองมาบางแลว และไดเรมการปรบพฤตกรรม โดยลดปรมาณ

อาหารเยนลงท�าใหมน�าหนกลดลง2กโลกรมในชวง4สปดาหทผานมาคณสม

ศกดมความสนใจทจะจดบนทกอาหารและนบพลงงานจากอาหารดวยตนเองโดย

ใชแอพพลเคชนในโทรศพทมอถอแพทยแสดงความยนดกบคณสมศกดทเรมเหน

ผลลพธจากการปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองและสนบสนนใหคณสมศกดนบ

พลงงานจากอาหารดวยตนเองโดยมเปาหมายใหพลงงานจากอาหารในแตละวน

นอยกวา1200-1400กโลแคลอรแพทยไดนดใหคณสมศกดพบนกก�าหนดอาหาร

ในอก1สปดาหเพอเรยนรเพมเตมเกยวกบอาหารแลกเปลยนเพอชวยในการนบ

พลงงานจากอาหาร นอกจากนยงไดขอใหคณสมศกดเพมปรมาณการออกก�าลง

กายอกดวย


63

6. เทคนค และ การแกปญหาในการกนอาหารในชวตประจ�าวนเพอการดแลโรคอวนเชน ไมมอาหารลดน�าหนกใหกน มแตอาหารกนแลวอวน ไมมใหเลอก หรอ ไมกนผก ลดน�าหนกไดไหม เปนตน

มผปวยหลายรายทมขอจ�ากดทางดานสงคม เศรษฐานะ หรอขอจ�ากด

อนๆ ซงท�าใหไมสามารถปฎบตตามค�าแนะน�าทกลาวไปแลวขางตนได แพทย

สามารถใชค�าถามปลายเปด เพอถามถงอปสรรคทพบในการเปลยนแปลง

พฤตกรรมเชน“เลาใหหมอฟงไดไหมครบ/คะวาตงแตเรมลดน�าหนกมามอะไร

ทยงท�าไดยากหรอยงเปนอปสรรคบาง”

แททจรงแลวผปวยนาจะเปนผทสามารถคดหนทางแกไขปญหาเหลาน

ไดดทสดโดยมแพทยคอยสนบสนนทงนเนองจากผปวยเปนผทเขาใจถงขอจ�ากด

ของตนเองไดดทสด และในทายทสดแลว ผ ปวยกจ�าตองเปนผปรบเปลยน

พฤตกรรมดวยตนเอง แพทยอาจใชค�าถามปลายเปดเพอน�าเขาสการแลกเปลยน

ความคดเหนเชน“หมอเขาใจปญหาของคณนะครบ/คะขอใหคณชวยหมอคดได

ไหมครบ/คะวาจะแกไขปญหานไดอยางไร”ถาแพทยมเวลาไมเพยงพอในการให

ค�าแนะน�าสามารถปรกษาพยาบาลหรอนกก�าหนดอาหารเพอรวมใหค�าแนะน�า

แกผปวยได

เนองจากหลกการส�าคญในการปรบพฤตกรรมดานอาหาร คอการลด

พลงงานจากอาหารลง ดงนน แมผปวยจะไมรบประทานผก แตถาโดยรวมแลว

สามารถลดปรมาณพลงงานในอาหารลงไดกจะมน�าหนกลดลงเชนเดยวกนอยางไร

กตามผกมสารอาหารหลายอยางทมประโยชนตอรางกายเชนใยอาหารไวตามน

และแรธาต ดงนน แพทยจงยงควรแนะน�าใหผปวยรบประทานผกไมต�ากวา 3

ทพพหรอ9ชอนโตะของผกตมตอวน


64

ผปวยรายท1คณสมศรมาพบแพทยอกครงเพอตดตามอาการ4สปดาห

ถดมาพบวาน�าหนกตวของคณสมศรลดลง3กโลกรมคณสมศรแจงแพทยวาได

พยายามปรบเปลยนพฤตกรรมแลว โดยลดปรมาณของทอดและของหวานและ

เพมปรมาณผกทรบประทานในมออาหาร แพทยไดแสดงความยนดกบคณสมศร

ทสามารถเปลยนพฤตกรรมไดอยางไรกตามคณสมศรยงคงดมน�าอดลมเปนประจ�า

เพราะทกครงทผานรานสะดวกซอคณสมศรจะตองแวะซอน�าอดลมทกครงแพทย

ไดขอใหคณสมศรชวยคดทางแกไขปญหานคณสมศรแจงแพทยวาจะเปลยนเสน

ทางกลบบานเพอจะไดไมตองเดนผานรานสะดวกซออกแพทยเหนดวยและไดขอ

ใหคณสมศรมาตรวจตดตามอาการในอก6สปดาห

ผปวยรายท 2 คณสมศกดมาพบแพทยอกครงเพอตดตามอาการ 4

สปดาหถดมา พบวาน�าหนกตวของคณสมศกดลดลงอก 8 กโลกรม โดยคณ

สมศกดมกจะแวะซออาหารในตอนเชา และน�ามาทท�างานดวยเพอรบประทาน

เปนอาหารกลางวนท�าใหไมโหยมากในตอนค�าและสามารถลดปรมาณอาหารค�า

ลงไดอก นอกจากนยงขอใหเลขานการซอผลไมสดมาเปนของวางแทนขนมและ

กาแฟระหวางการประชมชวงบายอกดวย นอกจากนยงคงจดบนทกอาหารและ

ปรมาณทรบประทานลงในโทรศพทมอถออยางตอเนองแพทยแสดงความยนดกบ

คณสมศกดทเหนผลส�าเรจจากการเปลยนพฤตกรรมเมอแพทยถามถงอปสรรคท

คณสมศกดพบ คณสมศกดแจงวาตนไมมเวลาออกก�าลงกาย แพทยไดขอใหคณ

สมศกดชวยคดหาทางแกไขอปสรรคน คณสมศกดแจงวาจะลองไปตดตอฟตเนส

เซนเตอรทอยในส�านกงานตกถดไปวาจะสามารถไปสมครเปนสมาชกไดหรอไม

แพทยเหนดวยใหก�าลงใจคณสมศกดและขอใหคณสมศกดมาแจงผลเมอมาตรวจ

ในครงตอมา


65

7. “ตวชวย” ในการดแลเรองอาหารส�าหรบโรคอวนมอะไรบาง เมอไหรจะขอความชวยเหลอจากนกโภชนาการและพยาบาลผใหค�าปรกษา

พยาบาลผใหค�าปรกษาและนกก�าหนดอาหารมบทบาทส�าคญในการ

ดแลผทน�าหนกเกนและอวนเนองจากการใหค�าปรกษาเปนสวนส�าคญในการดแล

ผปวยกลมน และมหลายครงทแพทยมเวลาจ�ากด และไมสามารถใชเวลาเพอให

ค�าแนะน�าแกผปวยไดอยางเตมท แพทยอาจพจารณาสงตอผปวยเพอใหรบค�า

ปรกษาจากพยาบาลผใหค�าปรกษาและนกก�าหนดอาหารในกรณเหลาน

- เมอแพทยไดใหค�าแนะน�าแกผปวยแลว แตผปวยยงไมประสบความ

ส�าเรจในการปรบพฤตกรรม

- ผ ปวยทมลกษณะการรบประทานอาหารทจ�าเพาะ เชน อาหาร

มงสวรต

- ผปวยทมโรคประจ�าตวทสงผลกระทบตอการแนะน�าอาหารเชนโรค

เบาหวานโรคไตเรอรง

- ผปวยทยงมค�าถามเพมเตม และตองการพบพยาบาลผใหค�าปรกษา

และนกก�าหนดอาหาร

ส�าหรบผปวยทตองการค�านวณพลงงานจากอาหาร แพทยสามารถ

แนะน�าใหใชขอมล จากหนงสอ “ตารางแสดงคณคาทางโภชนาการของอาหาร

ไทย”ซงจดท�าโดยส�านกโภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสขซงรวบรวม

ขอมลทางโภชนาการของทงอาหารจ�าแนกตามหมและอาหารปรงส�าเรจสามารถ

ดาวนโหลดไดท

http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/files/Nutritive%20

Values%20of%20Thai%20foods.pdf


66

แพทยสามารถคนหาขอมลเกยวกบโภชนาการรวมทงรปภาพแผนพบ

และสอการสอนอนๆเพอน�ามาใชประโยชนในการใหความรแกผปวยไดจากแหลง

ขอมลเหลาน

เครอขายคนไทยไรพงราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย

http://www.raipoong.com/index.php

ส�านกโภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข

http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/main/index.php

โครงการลดพงลดโรคส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

http://www.facebook.com/Thai.HealthyLifestyle

8. จ�าเปนทจะตองหมนชงน�าหนก และปรบอาหารการกนเพอดแลโรคอวนหรอไม อยางไร

การคงน�าหนกตวทลดลงไมใหเพมขนหลงการลดน�าหนกแลวนน ท�าได

ยากกวาการลดน�าหนกในชวงแรกเสยอกทงนเนองจากรางกายมการปรบตวโดย

เพมความอยากอาหาร18 และลดปรมาณพลงงานทรางกายใชลง19 สงผลท�าให

น�าหนกตวกลบเพมขนในผปวยจ�านวนมากทสามารถลดน�าหนกไดในชวงแรกซง

ผลนยงคงมผลอยตลอดถงแมผปวยจะสามารถลดน�าหนกและคงน�าหนกไมใหเพม

ขนไดมากกวา1ปแลวกตาม

การศกษาพบวาการชงน�าหนกอยเสมอและการปรบพฤตกรรมการรบ

ประทานอาหารอยางตอเนองนนมความส�าคญเปนอยางมาก จากการศกษา

NationalWeightControlRegistryในสหรฐอเมรกาพบวาปจจยทชวยท�าให

ผปวยประสบความส�าเรจในการคงน�าหนกตวทลดลงไมใหเพมขนหลงการลดน�า

หนกแลวไดแก

- การบนทก ทบทวนและตดตามการเปลยนแปลงของน�าหนก การ

รบประทานอาหาร และการออกก�าลงกายของตนเอง (self-monitoring)


67

อยางตอเนองเชนชงน�าหนกสปดาหละหนงครงและบนทกปรมาณอาหารทรบ

ประทานทกวน

- การออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอ

- พฤตกรรมการรบประทานอาหารทมพลงงานต�าอยางสม�าเสมอและ

ยงยน

- การรบประทานอาหารเชา

- เพมการควบคมอาหารและออกก�าลงกายทนทเมอเรมมน�าหนกกลบ

เพมขนใหมกอนทจะสายเกนแก

ผปวยรายท1คณสมศรมาพบแพทยอกครงเพอตดตามอาการ6สปดาห

ถดมาพบวาน�าหนกตวของคณสมศรลดลงอก4กโลกรมคณสมศรแจงแพทยวา

หลงจากเปลยนเสนทางกลบบานกไมไดเดนผานรานสะดวกซออกและสามารถ

ลดปรมาณน�าอดลมทรบประทานลงไดแพทยไดแสดงความยนดกบคณสมศรขอ

ใหคณสมศรชงน�าหนกสปดาหละ1ครงทศนยสขภาพใกลบาน เพอตดตามผล

การปรบพฤตกรรมอยางตอเนอง

ผปวยรายท 2 คณสมศกดมาพบแพทยอกครงเพอตดตามอาการ 8

สปดาหถดมาพบวาน�าหนกตวของคณสมศกดลดลงอก4กโลกรมนอกจากนคณ

สมศกดยงไดเรมไปออกก�าลงกายทฟตเนสเซนเตอรใกลทท�างานสปดาหละ2-3

ครงในชวงเยนกอนจะเดนทางกลบบานโดยรวมในชวง16สปดาหทผานมาคณ

สมศกดมน�าหนกลดลงทงหมด14กโลกรม (ลดลงจาก110กโลกรม เปน 96

กโลกรมเทากบ12%ของน�าหนกตวเรมตน)แพทยแสดงความยนดกบคณสมศกด

ทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดอยางตอเนองและไดแนะน�าใหคณสมศกดชง

น�าหนกสปดาหละ1ครงทบานและจดบนทกอาหารและพลงงานในโทรศพทมอ

ถอตอไปอยางนอยสปดาหละ2-3วนเพอตดตามผลของการปรบพฤตกรรมอยาง

ตอเนอง


68

9. แพทยมบทบาทอยางไรในการดแลผปวยโรคอวนในระยะยาว และ ทกครงทมาตรวจ

บทบาทของแพทยในการตดตามผปวยในระยะยาวไดแก

- ทบทวนพฤตกรรมในการรบประทานอาหารและออกก�าลงกายของ

ผปวยและแสดงความยนดทผปวยสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดอยางตอเนอง

โดยการเปลยนแปลงพฤตกรรมเพอสขภาพนน มความส�าคญไมยงหยอนกวา

ปรมาณน�าหนกทลดลงเลย

- เมอน�าหนกของผปวยทเคยลดลงกลบหยดนง แพทยควรท�าความ

เขาใจกบผปวยวาสาเหตนนไมไดเกดจากความลมเหลวของผปวย แตเกดจาก

รางกายปรบเขาสสมดลใหมซงในขณะนนจดมงหมายในการเปลยนพฤตกรรมควร

จะเปลยนแปลงจาก“การพยายามลดน�าหนก”เปน“การพยายามคงน�าหนกตว

ทลดลงไมใหเพมขนหลงการลดน�าหนกแลว”

- ซกถามผปวยถงอปสรรคทพบในการเปลยนพฤตกรรม

- เนนย�าปจจยทจะชวยท�าใหผปวยประสบความส�าเรจในการคงน�าหนก

ตวทลดลงไมใหเพมขนหลงการลดน�าหนก ไดแกการปรบพฤตกรรมการรบ

ประทานอาหารและออกก�าลงกายอยางตอเนอง การตดตามน�าหนกดวยตนเอง

และจดบนทกการรบประทานอาหารอยางตอเนองเปนตน

- นดผปวยมาตดตามอยเสมอซงจะมผลชวยใหผปวยมโอกาสประสบ

ความส�าเรจในการคงน�าหนกตวทลดลงไมใหเพมขนหลงการลดน�าหนกไดมากขน


69

ผปวยรายท 1 คณสมศรมาพบแพทยตามนดในอก 8 สปดาหถดมา

โดยสามารถรกษาการปรบพฤตกรรมดานอาหารและการออกก�าลงใหตอเนองได

น�าหนกของคณสมศรลดลงอก1.5กโลกรม(รวมน�าหนกทลดลง8.5กโลกรม

ใน18สปดาหคอ10%ของน�าหนกตวเรมตน)คณสมศรแจงวาเธอเรมทอแท

เนองจากอตราการลดลงของน�าหนกชาลงอยางมากในชวงนแพทยใหก�าลงใจคณ

สมศร และชแจงวาสาเหตเกดจากการทรางกายของเธอมการปรบตว ท�าใหน�า

หนกเรมคงท และการทคณสมศรสามารถรกษาการปรบพฤตกรรมใหตอเนองได

เปนสาเหตใหน�าหนกของเธอไมเพมกลบขนมาใหมซงเปนสงทเธอควรภมใจเปน

อยางยง แพทยไดขอใหคณสมศร เปลยนเปาหมายใหม จากการปรบพฤตกรรม

เพอลดน�าหนก เปนการปรบพฤตกรรมเพอรกษาน�าหนกใหคงทและไมเพมกลบ

ขนมาอกคณสมศรกลาววาเธอเรมมก�าลงใจเหนดวยกบแพทยและจะมาตดตาม

การรกษาอกครงในเวลา8-12สปดาห

ผปวยรายท 2คณสมศกดมาพบแพทยอกครงในอก10สปดาหถดมา

ในชวงทผานมาคณสมศกดยงกบงานเปนอยางมากจงไมมเวลาออกก�าลงกาย

นอกจากนยงไมมเวลาแวะซออาหารกลางวนขณะเดนทางมาท�างานท�าใหตองอด

อาหารเทยงและรบประทานอาหารเยนในปรมาณมากเกนพอดเนองจากความหว

คณสมศกดชงน�าหนกทกสปดาห จงพบวาน�าหนกของตนกลบเพมขน จาก 96

กโลกรมเปน100กโลกรมและรบมาพบแพทยกอนก�าหนดเพอปรกษาในเรอง

น แพทยแสดงความยนดกบคณสมศกดทคนพบปญหาของตนตงแตเนนๆ และ

พยายามแกไขไดทนทวงทคณสมศกดตงใจจะใหเลขานการจดเตรยมอาหารเทยง

ใหทกวนแมวาจะตองเสยเงนเพมขนกวาปกตกตามซงเขายนยอมเพราะเปนการ

ท�าเพอสขภาพนอกจากนกจะชงน�าหนกทกสปดาหเพมการออกก�าลงกายและ

จะมาพบแพทยอกครงในเวลา8-12สปดาห


70

เอกสารอางอง1. WoodsSC,D’AlessioDA.Centralcontrolofbodyweightandappetite.

JClinEndocrinolMetab2008;93:S37-50.

2. WingRR,PhelanS.Long-termweightlossmaintenance.TheAmerican

journalofclinicalnutrition2005;82:222S-5S.

3. Black AE, Prentice AM, Goldberg GR, et al.Measurements of total

energyexpenditureprovideinsightsintothevalidityofdietarymeas-

urementsofenergyintake.JAmDietAssoc1993;93:572-9.

4. CasazzaK,FontaineKR,AstrupA,etal.Myths,presumptions,andfacts

aboutobesity.NEnglJMed2013;368:446-54.

5. FontaineKR,CheskinLJ,AllisonDB.Predictingtreatmentattendance

andweightloss:assessingthepsychometricpropertiesandpredictive

validityoftheDietingReadinessTest.Journalofpersonalityassess-

ment1997;68:173-83.

6. FontaineKR,WiersemaL.Dietingreadinesstestfailstopredictenroll-

mentinaweightlossprogram.JAmDietAssoc1999;99:664.

7. KnowlerWC,Barrett-ConnorE,FowlerSE,etal.Reductioninthein-

cidenceoftype2diabeteswithlifestyleinterventionormetformin.N

EnglJMed2002;346:393-403.

8. LindeJA,JefferyRW,LevyRL,PronkNP,BoyleRG.Weightlossgoals

andtreatmentoutcomesamongoverweightmenandwomenenrolled

inaweightlosstrial.Internationaljournalofobesity2005;29:1002-5.

9. FabricatoreAN,WaddenTA,WombleLG,etal.Theroleofpatients’

expectationsandgoalsinthebehavioralandpharmacologicaltreat-

mentofobesity.Internationaljournalofobesity2007;31:1739-45.

10.ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย.แนวทางการดแลรกษาความผดปกตของ

ระดบไขมนในเลอด2545.


71

11.สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย.แนวทางเวชปฏบตส�าหรบโรคเบาหวานพ.ศ.

๒๕๕๔.กรงเทพมหานคร:บรษทศรเมองการพมพจ�ากด;2554.

12.สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย.แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสง

ในเวชปฏบตทวไป.กรงเทพมหานคร:บรษทฮวน�าพรนตงจ�ากด;2555.

13.HillJO,WyattHR,PetersJC.Energybalanceandobesity.Circulation

2012;126:126-32.

14.HallKD,SacksG,ChandramohanD,etal.Quantificationoftheeffect

ofenergyimbalanceonbodyweight.Lancet2011;378:826-37.

15.ClinicalGuidelinesontheIdentification,Evaluation,andTreatmentof

OverweightandObesityinAdults--TheEvidenceReport.NationalIn-

stitutesofHealth.Obesityresearch1998;6Suppl2:51S-209S.

16.เครอขายคนไทยไรพง.ปฏบตการฝาวกฤตพชตอวนพชตพง.กรงเทพมหานคร:

บรษทสขมวทมเดยมารเกตตงจ�ากด;2550.

17.คณะท�างานจดท�าขอปฎบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย. คมอธง

โภชนาการ.กรงเทพมหานคร:โรงพมพองคการรบสงสนขาและพสดภณฑ(รสพ);

2543.

18.SumithranP,PrendergastLA,DelbridgeE,etal.Long-termpersistence

ofhormonaladaptationstoweightloss.NEnglJMed2011;365:1597-

604.

19.RosenbaumM,HirschJ,GallagherDA,LeibelRL.Long-termpersistence

ofadaptivethermogenesisinsubjectswhohavemaintainedareduced

bodyweight.TheAmericanjournalofclinicalnutrition2008;88:906-12.


72

อ.นพ.ฆนท ครธกล

73

4แนวทางการออกก�าลงกายเพอลดน�าหนก

แนวทางการออกก�าลงกายเพอลดน�าหนก

74


75

การออกก�าลงกาย หมายถง การขยบ เคลอนไหวรางกายหรอการ

กระตนใหสวนตางๆของรางกายท�างาน เชน การเดน การวง การกระโดด การ

ท�างาน การเลนกฬา การออกก�าลงกายแตละกจกรรม รางกายตองใชก�าลงมาก

นอยแตกตางกนขนกบรปแบบและความรนแรงของกจกรรม

การออกก�าลงกายจะชวยเผาผลาญพลงงานจากอาหารและเพมระดบ

การเผาผลาญหรอเมแทบอลซมของรางกายมผลชวยใหน�าหนกลดลง นอกจากน

การออกก�าลงกายยงชวยใหระบบตางๆ ของรางกายท�างานอยางมประสทธภาพ

ชวยผอนคลายความตงเครยด และกอใหเกดการพฒนาสขภาวะทดอนเปนรากฐาน

ส�าคญส�าหรบการด�ารงชวต

จากการศกษาตาง ๆ พบวาการใชพลงงานในการออกก�าลงกายเพมขน

3,500 กโลแคลอรตอสปดาห จะสามารถลดน�าหนกไดประมาณ 1 ปอนดหรอ

0.45 กโลกรมตอสปดาห ซงตองออกก�าลงกายอยางหนกคนทวไปท�าไดยาก การ

ลดน�าหนกโดยการออกก�าลงกายเพยงอยางเดยวจงไมคอยไดผล ตองควบคกบการ

คมปรมาณพลงงานในอาหารรวมดวย

แนวทางการออกก�าลงกายเพอลดน�าหนกอ.นพ.ฆนท ครธกล

4บทท


76

การออกก�าลงกายเพยงอยางเดยวแมมประสทธภาพในการลดน�าหนก

ต�าแตมสวนชวยใหน�าหนกตวทลดลงไมกลบเพมขนอก และยงมผลดตอสขภาพ

ในดานตาง ๆ อกดวย อาท ชวยลดความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

ชวยควบคมระดบน�าตาลในเลอดและปองกนโรคเบาหวาน ชวยลดภาวะดอตอ

อนซลน ชวยลดความดนโลหต ชวยลดระดบไขมน VLDL-C ชวยเพมไขมน HDL-

C ลดระดบไตรกลเซอไรด และคอเลสเตอรอล เปนตน

ประเภทของการออกก�าลงกายการออกก�าลงกายสามารถแบงไดหลายประเภทขนอยกบเกณฑทใชใน

การแบง ในทนจะขอแบงประเภทของการออกก�าลงกายตามประโยชนตอการลด

น�าหนก ซงแบงได 3 ประเภทดงน

1. การออกก�าลงกายแบบใชออกซเจน (Aerobic exercise)

2. การออกก�าลงกายเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ (Strength

training)

3. การปรบเปลยนวถชวตเพอเพมกจกรรมทางกาย (Lifestyle

exercise)

การออกก�าลงกายแบบใชออกซเจน (Aerobic exercise) การเปนการออกก�าลงกายทตองใชออกซเจนในการเผาผลาญพลงงาน

ตองใชกลามเนอกลมใหญ เชน แขนหรอขา อยางตอเนอง และนานพอ หนกพอ

บอยครงพอ การออกก�าลงกายแบบแอโรบคจะท�าใหหวใจ ปอด ระบบหมนเวยน

โลหตแขงแรงซงกคอการออกก�าลงกายเพอสขภาพ เชน เดน วง วายน�า ปน

จกรยาน กระโดดเชอก เตนแอโรบค เปนตน


77

ระดบความหนกของการออกก�าลงกายระดบความหนกของการออกก�าลงกายแบง 3 ระดบ ดงน

1. ความหนกระดบต�า เปนการออกก�าลงกายทมอตราการเตนหวใจ

50-65 เปอรเซนตของอตราการเตนหวใจสงสด โดยมการเผาผลาญพลงงาน 2.5

แคลอรตอนาท

2. ความหนกระดบปานกลาง เปนการออกก�าลงกายทมอตราการเตน

หวใจ 65-75 เปอรเซนตของอตราการเตนหวใจสงสด โดยมการเผาผลาญพลงงาน

7.5 แคลอรตอนาท

3. ความหนกระดบสง เปนการออกก�าลงกายทมอตราการเตนหวใจ

75-85 เปอรเซนตของอตราการเตนหวใจสงสด โดยพลงงาน 14.3 แคลอรตอนาท

ซงจากงานวจยพบวาความหนกของการออกก�าลงกายในแตละระดบม

ผลตอการเผาพลาญพลงงานและปรมาณไขมนในรางกายไมเทากน โดยผทออก

ก�าลงกายความหนกระดบปานกลาง ทรอยละ 70 ของอตราการเตนของหวใจ

สงสด จะสามารถเผาพลาญพลงงานได 7 กโลแคลอรตอนาท โดยเปนไขมนรอย

ละ 90 ขณะทผทออกก�าลงกายทความหนกระดบสง ทรอยละ 75 ของอตราการ

เตนของหวใจสงสด จะสามารถเผาผลาญพลงงานได 14 กโลแคลอรตอนาท โดย

เปนไขมนรอยละ 60 ซงเมอค�านวณแลวพบวาการออกก�าลงกายทความหนกระดบ

ปานกลางแบบตอเนอง กสามารถเผาผลาญไขมนไดใกลเคยงกบการออกก�าลงกาย

ทความหนกระดบสง

ระยะเวลาของการออกก�าลงกายการออกก�าลงกายในระยะสนมผลตอการลดน�าหนกเทยบเทากบการ

ออกก�าลงกายนาน ถาผลรวมของการเผาผลาญพลงงานเทากน แตการออกก�าลง

กายในระยะสนจะมขอไดเปรยบทผ ออกก�าลงกายสามารถท�าไดงายกวาและ

สะดวกกวา จากการศกษาและค�าแนะน�าขององคกรดานสขภาพตางๆ ได แนะน�า

ใหออกก�าลงกายในระดบความหนกปานกลางประมาณวนละไมนอยกวา 30 นาท


78

ตอวน สปดาหละไมนอยกวา 5 วน เพอชวยลดน�าหนกและท�าใหสขภาพแขงแรง

วธการปฎบตในการออกก�าลงกายแบบใชออกซเจน มขนตอนดงน

ขนตอนท 1 การอบอนรางกาย (Warm Up) เปนการเตรยมความพรอม

กอนการออกก�าลงกาย เปนการเพมอณหภมในกลามเนอ ท�าใหกลามเนอสามารถ

หดตวไดอยางมประสทธภาพ การอบอนรางกายใชเวลาประมาณ 5-10 นาท

ตวอยางการอบอนรางกาย เชน การเหยยด การสะบดแขงสะบดขา แกวงแขน วง

เหยาะ ๆ

ขนตอนท 2 การออกก�าลงกายเพอใหรางกายเกดการเผาผลาญพลงงาน

โดยใชออกซเจน ในขณะออกก�าลงกายอตราการเตนของหวใจเพมขนถงระดบท

เหมาะสม ซงขนอยกบอายของบคคลประมาณ 65-75 ของอตราการเตนของหวใจ

สงสด อตราเตนหวใจสงสดไดจากการค�านวณโดยลบอายเปนปออกจาก 220

(ความรนแรงระดบปานกลาง) ตวอยางการออกก�าลงกาย เชน การเดนเรว การวง

การขจกรยาน การวายน�า

ขนตอนท 3 การผอนใหเยนลง (Cool Down) เมอไดออกก�าลงกายท

เหมาะสมตามขนตอนท 2 แลวควรจะคอยๆ ผอนการออกก�าลงกายทละนอย แทน

การหยดการออกก�าลงกายโดยทนททงนเพอใหเลอดทคงอยตาม กลามเนอไดม

โอกาสกลบคนสหวใจ

รปแบบการออกก�าลงกายแบบใชออกซเจนเพอความแขงแรงของ

ระบบหวใจและไหลเวยนเลอด และชวยเผาผลาญไขมนในรางกาย

1. การเดนเรว หมายถงการเดนระยะไกลและเดนเรวพอสมควร ในชวง

แรกควรใชเวลาประมาณ 15-30 นาท ทงนขนอยกบสมรรถภาพการเดนของแตละ

บคคล เมอรางกายแขงแรงดแลว จงเพมเวลาใหมากขนเปน 1 ชวโมงหรอมากกวา

นน ควรเดนออกก�าลงกายตอนเชาหรอเยน เนองจากอากาศไมรอน การเดนม

ความเครยดนอยกวาการวง เกดการบาดเจบไดนอยกวา ผทมความอวนหรอม


79

น�าหนกตวมากกวาปกต การเดนถอไดวาเปนกจกรรมการออกกาลงกายทดทสด

ชนดหนง ผทไมสามารถจะวงไดเหมอนคนทวไป เนองจากมขอจ�ากดทางรางกาย

การเดนอยางกระฉบกระเฉงทใชเวลาเดนตอเนองกนไป 1 ชวโมง จะใชพลงงาน

ประมาณ 300 กโลแคลอร (ซงการวง 30 นาท กจะใชพลงงานประมาณ 300 กโล

แคลอรหรอสงกวานเพยงเลกนอย ) การเดนควรใชวธการเดนทคอนขางเรวอยาง

กระฉบกระเฉง ใชความเรวประมาณ 5.5-6.5 กโลเมตร/ชวโมง รางกายจะใช

พลงงานพอๆกบการวงเหยาะดวยความเรวปานกลาง โดยใหเรมตนปกตกอน กาว

ใหคงท ชวงแรกควรใหไดระยะทางประมาณ 1.5 กโลเมตรกอน หลงจากนนคอยๆ

เพมระยะทางขนไปทละนอยในชวงตอไป จนสามารถเดนอยางตอเนองไดในระยะ

ทาง 3 กโลเมตร จบชพจรทกครงหลงเสรจสนการเดนแลว อตราชพจรไมควรเกน

กวา 75% ของการเตนหวใจสงสด ชวงตอไปใหเพมระยะทางการเดนขนไปเปน

5-6.5 กโลเมตร หากไมสามารถรกษาความเรวในการกาวอยางคงทได ใหลด

ความเรวของการเดนลงมาใชเวลา 30-60 นาท แลวเพมความเรวขนมาใหม ให

สามารถเดนในระยะ 5-5.5 กโลเมตรไดในเวลา 45-60 นาท

2. การวง การวงท�าใหรางกายทกสวนไดออกก�าลง การเรมตนควรวง

เหยาะๆ ชาๆกอน ลงดวยสนเทา ถายน�าหนกตวไปยงฝาเทาและปลายเทาตาม

ล�าดบ กอนทจะถบเทาขนไป การลงสพนของเทา จดสมผสพนของเทาจะคอนออก

มาทางดานนอกของฝาเทา การวงเหยาะ พยายามหลกเลยงการลงสพนดวยปลาย

เทากอน ซงจะท�าใหเกนการเจบปวยของขาทอนลางและขอเทาไดงาย ผทมปญหา

เกยวกบขอตอทงหลายเชน ขอเขา ขอเทา ผทเปนโรคอวนหรอมน�าหนกตวเกนจะ

เสยงตอการบาดเจบไดมากเมอออกก�าลงกายดวยการวง จงควรตองมการ

ระมดระวงและมการปองกนทอาจจะเกดการบาดเจบไวลวงหนา หรออาจจะตอง

เปลยนไปเปนการออกก�าลงกายในรปแบบอนแทน

การเรมตนวง ควรเรมจากการวงเหยาะๆ ไมควรหกโหมมากเกนไป คอย

เปนคอยไป ใชเวลาวงประมาณ 5-10 นาท หากรสกเหนอยมาก ควรหยดหรอ


80

เปลยนไปเปนการเดน เมอหายเหนอยแลวจงคอยวงตอเมอรางกายแขงแรงดขน

จงคอยเพมการวงใหมากขน โดยการเพมระยะทางหรอเวลาในการวงขนไปทละ

เลกนอย

3. การวายน�า เปนการออกก�าลงกายทเหมาะกบทกเพศทกวยมาก การ

วายน�าสามารถพฒนาสมรรถภาพการท�างานของระบบหวใจ ไหลเวยนเลอด และ

ระบบหายใจไดอยางมประสทธภาพมากทสด การวายน�าเปนการเคลอนไหวของ

รางกายในแนวราบ ชวยลดแรงกระแทกทจะเกดขนบรเวณสะโพก ขอเขา ขอเทา

อณหภมของน�าทเยนจะชวยลดอตราเตนของหวใจทจะเพมสงขนขณะวายน�าไดด

กวาการวง น�าเปนตวพยงน�าหนกของรางกายไดด โดยเฉพาะผทเปนโรคอวน หรอ

มน�าหนกตวมากๆ เมอออกก�าลงกายในน�า (Water exercise) หรอวายน�าจะเกด

การบาดเจบนอยทสด การออกก�าลงกายดวยการวายน�าควรท�าอยางสม�าเสมอ

อยางนอยสปดาหละ 2 ครง ควรวายน�าใหเรวและไกลพอสมควรเชน ควรวายน�า

ใหไดระยะทาง 300 เมตร ภายในเวลา 8 นาท เปนตน ไมควรกระท�าอยางเตมท

ในตอนเรมตน เรมจากการวาย 100 เมตร ชาๆ กอน แลว พก 5 นาท หายเหนอย

แลววายตออก 50 เมตร เมอรางกายแขงแรงดแลวจงคอยเพมระยะทางใหไกล

ออกไป

4. การออกก�าลงกายในน�า ( Water exercise ) เชน การเดน วงเหยาะ

ในน�า จะชวยใหเกดการปรบปรงระบบกลามเนอและกระดกทดขน มความ

ปลอดภยแกผปฏบตทกเพศทกวย รวมทงผทมสขภาพทตางกน ผทเปนโรคอวน

เมอออกก�าลงกายประเภทอน ความรอนในรางกายจะเพมสงขนมาก และขจด

ออกจากรางกายไดคอนขางยาก (ความรอนนเกดจากกระบวนการเมตาบอลสม)

เนองจากตดชนไขมนทสะสมอยใตผวหนง ทมอยเปนจ�านวนมาก ซงเปนฉนวน

ความรอน การใชการออกก�าลงกายในน�าของผทเปนโรคอวน จะท�าใหความรอน

ทเกดขนนกระจายไปในน�ามากขน ลดการสะสมความรอนในรางกาย ความรอน

จะกระจายออกไปไดงายเมออยในน�ามากกวาบนบก


81

การเรมตนออกก�าลงกายในน�า ใหเรมตนดวยการเดนในน�ากอน ทม

ความลกระดบอก ในชวง 2-3 สปดาหแรก ปฏบตครงละ 10 นาท 2 รอบ ตอไป

ใหใชการเดนและวงเหยาะในน�า 4 เทยวๆ ละ 5 นาท หลงจากนนฝกวงในน�าขาม

สระวายน�าทางขวาง แลววายน�ากลบ ปฏบตซ�าๆกนหลายๆ เทยว จนสามารถ

ปฏบตตอเนองได 20-30 นาท เมอระดบสมรรถภาพทางกายเพมมากขน ใหเพม

การวายน�าขนมากกวาการวงในน�า จนกระทงสามารถวายน�าไดตอเนอง 20-30

นาท

5. การถบจกรยาน ผทมปญหาเกยวกบขอตอทงหลาย ผทเปนโรค

อวนหรอน�าหนกตวเกน การถบจกรยานน�าหนกตวจะตกอยบนอาน ไมขยบไป

ขยบมา สามารถถบตอเนองกนโดยใชเวลายาวนานได ลดแรงกดของรางกายทจะ

ลงไปยงขอตอของขาเชน ขอเขา ขอเทา ลดอตราการบาดเจบทจะเกดขนกบ

สวนขา ดงนนผทไมสามารถออกก�าลงกายดวยการวงเหยาะได เนองจากมอาการ

บาดเจบบรเวณกระดกสนหลงชวงลาง กสามารถใชการออกก�าลงกายดวยการถบ

จกรยานได โดยทไมเกดการบาดเจบในสวนนเลย การออกก�าลงกายดวยการถบ

จกรยาน สามารถพฒนาสมรรถภาพทางกายดานความอดทนในระบบหวใจ การ

ไหลเวยนเลอด ระบบหายใจ และความอดทนของกลามเนอไดด

การเรมตนในการถบจกรยาน ควรถบดวยความเรวพอสมควรแต

สม�าเสมอ หรอถบเรวสลบชาเปนชวงๆ ควรถบจกรยานตอเนองครงละ 30-45

นาท ในชวง 2-3 สปดาหแรก ควรถบใหไดระยะทาง 1.6-3.2 กโลเมตร ในความเรว

ทท�าใหอตราเตนหวใจถง 60% ของอตราเตนหวใจเปาหมาย (THR) เมอสามารถ

ถบไดในระยะทาง 5-8 กโลเมตร จะตองใหอตราเตนหวใจเพมขนเปน 70-75 %

ของอตราเตนหวใจเปาหมาย จนกระทงสามารถถบตอเนองได 16-24 กโลเมตร

ทใหอตราเตนหวใจถง 80 % ของอตราเตนหวใจเปาหมาย

การถบจกรยานทตอเนอง 8 กโลเมตร ดวยความเรวเปน 2 เทา ของการ

วงเหยาะจะเกดประโยชนเทากบการวงเหยาะในระยะทางประมาณ 3 กโลเมตร


82

ควรถบจกรยานใหตอเนองกนประมาณ 90 นาท/ครง ความเรว 24 กโลเมตร/

ชวโมง 3-5 วน/สปดาห ชวงแรกของการเรมตนปฏบต ไมควรเกน 3 วน/สปดาห

หากมากเกนไปอาจท�าใหปวดกลามเนอได

6. การกระโดดเชอก เปนวธทสามารถเสรมสรางความอดทนในระบบ

หวใจและหายใจไดดมากประเภทหนง แตจะตองปฏบตอยางตอเนองกนอยาง

นอย 20 นาทขนไปจงจะเกดผลด การกระโดดเชอกจะเผาผลาญไขมนทกสวนของ

รางกายในเวลาเดยวกน ท�าใหกลามเนอทกสวนมความกระชบ มรปรางไดสดสวน

มากขน สงทเปนปญหาของการกระโดดเชอกคอ เมอปฏบตตอเนองกนไปนานๆ

จะท�าใหขอเขา ขอเทา มความกดดนมากขน และมโอกาสเกดการบาดเจบเพม

มากขนทขอเขา ขาทอนลาง กระดกแตกราว เปนตน ผทมน�าหนกตวมาก ผทเปน

โรคอวนหรอผทมปญหาเกยวกบการท�างานของขอตอสวนลางของรางกาย จงตอง

ระมดระวง และมการปองกนการบาดเจบทอาจจะเกดขนได หรอเลอกรปแบบ

การออกก�าลงกายประเภทอนแทน การทจะเลยงการบาดเจบทอาจจะเกดขนใน

การกระโดดเชอก ตองกระโดดสลบเทา ซาย-ขวา การกระโดดเชอกแบบลงเทาค

จะท�าใหขาทอนลางรบน�าหนกกระแทกเพมมากเกนไป ควรสวมรองเทาท

เหมาะสม มสวนทเสรมสนเทาโดยเฉพาะ หลกเลยงการกระโดดเชอกบนพนทแขง

เกนไป

7. กจกรรมกฬา การเลนกฬาทตองใชการเคลอนไหวของรางกายมอย

หลายชนด หลายประเภท ทสามารถเลอกใชในการออกก�าลงกายได ควรเลอก

กฬาประเภททไมมการปะทะกนโดยตรง หากเลอกกฬาทมการปะทะกนโดยตรง

ไมควรเลนอยางหกโหม หรอแบบแขงขนเอาจรงเอาจงมากเกนไป อาจดดแปลง

กตกาใหงายลง สงส�าคญกคอ หากรสกเหนอยมากควรพกใหหายเหนอยกอน เมอ

หายเหนอยแลวคอยลงเลนตอ


83

การออกก�าลงกายเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ (Strength training)

เปนการออกก�าลงกายทมงเพมมวลกลามเนอและเพมความแขงแรงของ

กลามเนอกลมตางๆของรางกาย โดยวธใหกลามเนอไดออกแรงไปทละกลมดวย

ทาออกก�าลงกายแบบตางๆ ซงแตละทาใชฝกกลามเนอแตละกลม แตละทาจะใช

วธท�าซ�าๆหลายๆครง โดยอาจมหรอไมมอปกรณชวยตางๆ เชน สปรงยด ดมเบล

การออกก�าลงกายประเภทนมกใชไกลโคเจนเปนแหลงพลงงานเปนหลก ใชไขมน

นอย ฉะนน จงไมคอยลดไขมนในรางกายมากนกเมอเทยบกบการออกก�าลงกาย

แบบใชออกซเจน แตการออกก�าลงกายนมผลใหมวลกลามเนอเพมขน กลามเนอ

ใหญขน จะชวยเผาผลาญพลงงานไดเปนอยางด แมขณะนงอยเฉยๆหรอนอนหลบ

จงมสวนชวยรกษาน�าหนกตวทลดลงไมใหกลบเพมขนมาอกได

ทาชดการออกก�าลงกายเฉพาะสวนแนะน�าใหผปฎบตเลนตามทาชดการออกก�าลงกายเฉพาะสวนเหลานเพอ

ลดกระชบสดสวนในบรเวณตางๆ โดยใชการออกก�าลงกายในระดบปานกลาง ตาม

ชดทาทแนะน�า ในหนงทาใหเลนเปนเซต เซตละ 15-20 รอบ เมอครบเซตใหพก

เปนเวลาหนงนาท กอนเรมเซตถดไป ภาพชดการออกก�าลงกายนจะเปนทาทาง

การออกก�าลงกายจากภาพทางซายไปขวา ตามระดบความยากระดบงายไปหา

ยาก ซงผปฎบตสามารถเลอกเลนในระดบทตนเองสามารถท�าได หรอจากงายไป

หายาก


84

ชดการออกก�าลงกายเพอลดหนาทอง


85

ชดการออกก�าลงกายเพอลดเอว (หวงยาง)


86

ชดการออกก�าลงกายเพอลดสะโพก


87

ชดการออกก�าลงกายเพอลดตนขา


88

ชดการออกก�าลงกายเพอลดตนแขน


89

การปรบเปลยนวถชวตเพอเพมกจกรรมทางกาย (lifestyle exercise)

การออกก�าลงกายทไมไดมแบบแผนทชดเจนเนนการเพมการออกแรงใน

รปแบบตาง ๆ ตามชวตประจ�าวน เชน การเดนขนลงบนไดแทนการใชลฟท การ

ท�างานบาน การเดนแทนการใชรถ พบวาการออกก�าลงกายประเภทนสามารถชวย

ลดน�าหนกไมตางกบการออกก�าลงประเภทอน และอาจมขอดกวาในแงทสามารถ

ท�าไดบอย และตอเนองกวา รวมทงมคาใชจายนอยและไมตองใชอปกรณในการ

ออกก�าลงกาย

ค�าแนะน�าการออกก�าลงกายเพอลดน�าหนกและรอบพงการเพมกจกรรมและการออกก�าลงกายเพยงอยางเดยวโดยไมปรบ

เปลยนพฤตกรรมการบรโภค ไมชวยใหน�าหนกลดลง ตองท�าคกนไปเสมอจงจะได

ผล และควรจดโปรแกรมการออกก�าลงกายใหเหมาะสมกบสภาพรางกาย

1. ควรเพมการออกก�าลงกายทชวยเผาผลาญไขมน โดยความรนแรง

ระดบปานกลาง วนละ 30-60 นาท อยางนอย 5 วนตอสปดาห การออกก�าลงกาย

แตละครงตอเนองกนมากกวา 30 นาทขนไป ถาน�าหนกไมลดใหคอยๆ เพมการ

ออกก�าลงกายใหไดประมาณ วนละ 60-90 นาท โดยเรมจากกจกรรมและหรอการ

ออกก�าลงกายทถนด แลวคอยๆ เพมขนทละนด จนถงเปาหมายทตองการ

2. ระดบความหนกการออกก�าลงกาย (intensity) พอเหมาะ ซงในทาง

ปฏบตใชอตราเตนของหวใจเปนเกณฑ โดยออกก�าลงกายใหไดอตราการเตนหวใจ

เปนรอยละ 65-75 ของอตราเตนหวใจสงสด การก�าหนดอตราเตนหวใจระหวาง

ออกก�าลงกายขนกบสขภาพพนฐานของแตละคนตองมการอนเครอง (warm up)

กอนออกก�าลงกาย และการผอนคลาย (cool down) หลงการออกกลงกาย

3. การปรบเปลยนวถชวต เพอเพมกจกรรมทางกายหรอการออกก�าลง

กายทแทรกรปแบบการออกก�าลงกายใหเปนกจวตรประจ�า เชน การเดนแทนการ


90

ขนลฟท การท�างานบานดวยตนเอง เปนตน สามารถเทยบไดกบการออกก�าลง

กายทมแบบแผน

4. การออกก�าลงกายเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ จะชวยควบคม

น�าหนกและปองกนไมใหน�าหนกตวใหคงท เชน การยกน�าหนก การลกนง ซงชวย

เพมระดบการเผาผลาญพลงงานของรางกาย จงชวยปองกนน�าหนกไมใหเพมกลบ

ขนมาอก

เทคนคการออกก�าลงกายการปรบเปลยนกจกรรมในการด�ารงชวต เพอใหมการเผาผลาญแคลอร

งายๆไดหลายวธ

1. ก�าหนดระยะหางในการจอดรถจากสถานทเปาหมาย อาท ทจอดรถ

แหลงชอปปง หรอทท�างาน

2. ก�าหนดปรมาณอาหารทสมดลกบกจกรรมในชวตประจ�าวน

3. เลอกเลนเกมสทมการเผาผลาญพลงงาน แลวก�าหนดเปนกจกรรม

ประจ�ากลม

4. ท�างานบานแทนการใชเครองอ�านวยความสะดวก อาท ตดหญา ซก

ผา ถบาน เปนตน

5. การออกก�าลงกายไมจ�าเปนตองใชอปกรณเสรมหรอเขาฟตเนส แค

ออกแรงเพมมากขนหรอท�างานบานเปนเวลานานๆจนถงเกณฑทตงไว

6. วางแผนการออกก�าลงกายลวงหนา ท�าปฏทนเตอนใจหรอท�านดกลม

แนวรวม

7. พยายามออกก�าลงกายเปนประจ�าในชวงแรก เพอใหรางกายเกดความ

เคยชน

8. อยาลมควบคมอาหารระหวางออกก�าลงกาย เพราะการทานเพมจะ

ไมเกดการขาดดลพลงงาน


91

9. หากมปญหาเกยวกบสขภาพกสามารถออกก�าลงกายได แตตองม

การเตรยมตวและเลอกการออกก�าลงกายทเหมาะสม โดยเฉพาะผทมน�าหนกมาก

มกมปญหาดานหวเขาหรอหลงควรหลกเลยงการรบน�าหนก

10. สรางสงเตอนใจจดวางอปกรณออกก�าลงหรอชดออกก�าลงกายในท

สงเกตงาย

11. ไมควรออกก�าลงกายอยางหกโหมในชวงแรก เพราะรางกายยงไมได

ปรบสภาพท�าใหทอหรออาจเกดการบาดเจบ

ขอจ�ากดของการออกก�าลงกายการเผาผลาญพลงงานจากการออกก�าลงกายเปนวธการเพอการควบคม

น�าหนก ซงเปนเพยงหลกการทางกายภาพ โดยในการศกษาในผชายทมการออก

ก�าลงกายเปนเวลา 1 ชวโมงตอวน ทระดบความหนกรอยละ 75 ของอตราการ

เตนหวใจสงสดจะมการใชพลงงานประมาณ 700 กโลแคลอรตอชวโมง ดงนนสมดล

พลงงานในหนงวนควรเหมาะสมทงการบรโภคอาหารเขาไปและการใชพลงงาน

จากกจวตรประจ�าวน และการออกก�าลงกาย ซงการลดน�าหนกจ�าเปนตองควบคม

สมดลพลงงานเขาและออกใหอยในสภาพขาดดลพลงงานรบเขา อยางไรกตาม

ระดบของการขาดดลพลงงานทเหมาะสมในแตละคน อาจมขอจ�ากด อาท สภาพ

กลามเนอและกระดกหรอความเสยงของอนตรายตางๆ เชน ปจจยเสยงจากโรค

หวใจและหลอดเลอด จงควรมการทดสอบคดกรองและประเมนประสทธภาพการ

ออกก�าลงกายกอนเสมอ ในผหญงจะใชเวลามากกวาผชายเพอใหขาดดลแคลอร

เนองจากผหญงมระดบการเผาพลาญพลงงานขณะพกทนอยกวาและกจกรรมใน

ชวตประจ�าวนมการใชพลงงานนอยกวาผชาย ส�าหรบผทสามารถออกก�าลงกาย

ไดตามค�าแนะน�าอยางเครงครดจะเปนกญแจส�าคญทจะชวยใหประสบความส�าเรจ

และควรปฏบตควบคกบโปรแกรมการควบคมน�าหนกตางๆ


92

เอกสารอางอง1. Ross R, Dagnone D, Jones PJ, Smith H, Paddags A, Hudson R, Janssen

I. Reduction in obesity and related comorbid conditions after diet-

induced weight loss or exercise-induced weight loss in men: a rand-

omized, controlled trial. Ann Intern Med 2000 Jul 18;133(2):92-103.

2. Halbert JA, Silagy CA, Finucane P, Withers RT, Hamdorf PA. Exercise

training and blood lipids in hyperlipidemic and normolipidemic adults:

a meta-analysis of randomized, controlled trials. Eur J Clin Nutr 1999

Jul;53(7):514-22.

3. Sigal R.J, Kenny GP, Wasserman DH, Castaneda-Sceppa C. Physical

activity/exercise and type 2 diabetes. Diabetes Care 2004 Oct;27(10):2518-

39.

4. Whelton SP, Chin A, Xin X, He J. Effect of aerobic exercise on blood

pressure: a meta-analysis of randomized, controlled trials. Ann Intern

Med 2002 Apr 2;136(7):493-503.

5. Bassuk SS, Manson JE. The compendium of physical activities in the

president’s council on physical fitness and sports. Research Digest

2004 Dec; Series 5(4):1-9.

6. Carroll S, Dudfield M. What is the relationship between exercise and

metabolic abnormalities? A review of the metabolic syndrome. Sports

Med 2004;34(6):371-418.

7. Edward T. Howley. Type of activity: resistance, aerobic and leisure

versus occupational physical activity.Medicine & Science in Sports &

Exercise. S364-S369.

8. Paffenbarger RS, Hyde RT, Wing AL, Lee I, Jung DL, Kampert JB. The

association of changes in physicalactivity level and other lifestyle

characteristics with mortality among men. N Engl J Med 1993.

Feb;328(8):538-45.


93

9. Lee CD, Blair SN, Jackson AS. Cardiorespiratory fitness, body composi-

tion, and all-cause and cardiovascular disease mortality in men. Am

J Clin Nutr 1999 Mar;69(3):373-80.

10. Fogelholm M, Kukkonen-Harjula K, Nenonen A, Pasanen M. Effects of

walking training on weight maintenance after a very-low-energy diet

in premenopausal obese women: a randomized controlled trial. Arch

Intern Med 2000 July;160(14):2177-84.

11. Dunn AL, Marcus BH, Kampert JB, Garcia ME, Kohl HW, Blair SN. Com-

parison of lifestyle and structured interventions to increase physical

activity and cardiorespiratory fitness: a randomized trial. JAMA 1999

Jan;281(4):327-34.

12. Lee IM, Rexrode KM, Cook NR, Manson JE, Buring JE. Physical activity

and coronary heart disease in women: is “no pain, no gain” passe?

JAMA 2001 Mar;285(11):1447-54.

13. Ainsworth BE. The compendium of physical activities in the president’s

council on physical fitness and sports. Research Digest Series 4, 2003

Jun;(2):1-8.

14. Frick K, Weltman JW, Wahlers S, Valerio M, Patrie J, Mistry D, Anderson

SA, Veldhuis JD, Gaesser GA. Effects of continuous vs intermittent

exercise on caloric expenditure. Med Sci Sports Exerc 2001;33:S228.

15. Jakicic JM, Winters C, Lang W, Wing RR. Effects of intermittent exercise

and use of home exercise equipment on adherence, weight loss, and

fitness in overweight women: a randomized trial. JAMA 1999

Oct;282(16):1554-60

16. Jakicic JM, Marcus BH, Gallagher KI, Napolitano M, Lang, W. Effect of

exercise duration and intensity on weight loss in overweight, sedentary

women: a randomized trial. JAMA 2003 Sept;290(10):1323-30.

17. Jakicic JM, Clark K, Coleman E, Donnelly JE, Foreyt J, Melanson E, Volek


94

J, Volpe SL. American College of Sports Medicine. American College

of Sports Medicine position stand. Appropriate intervention strategies

for weight loss and prevention of weight regain for adults. Med Sci

Sports Exerc 2001 Dec;33(12):2145-56.

18. National Heart, Lung, and Blood Institute Expert Panel on the Identi-

fication, Evaluation and Treatment of Overweight and Obesity in Adults.

Executive summary of clinical guidelines on the identification, evalu-

ation, and treatment of overweight and obesity in adults. J Am Diet

Assoc 1998: 98(10);1178-1190.

19. Saris WM, Blair SH, van Baak MA, Eaton SB, Davies PS, Di Pietro L, Fo-

gelholm M, Rissanen A, Schoeller D, Swinbum B, et al. How much

physical activity is enough to prevent unhealthy weight gain? Outcome

of the IASO 1st stock conference and consensus statement. Obes Rev.

2003 May;4(2):101-14.

20. Klem ML, Wing RR, McGuire MT, Seagle HM, Hill JO. A descriptive study

of individuals successful at longterm maintenance of substantial weight

loss. Am J Clin Nutr 1997 Aug;66(2):239-46.

21. Perri MG, McAllister DA, Gange JJ, Jordan RC, McAdoo W.G, Nezu AM.

Effects of four maintenance programs on the long-term management

of obesity. J Consult Clin Psychol 1988 Aug;56(4):529-34.

22. Wojtaszewski JFP, Goodyear LJ. Cellular effects of exercise to promote

muscle insulin sensitivity. Curr Opin Endocrinol Diabetes 1999; 6: 129-

134.

อ.นพ.สมรกษ สนตเบญจกล

95

5การใหคาปรกษาเพอปรบเปลยนพฤตกรรมในผทมภาวะอวนลงพง

การใหคาปรกษาเพอปรบเปลยนพฤตกรรมในผทมภาวะอวนลงพง

96


97

หลกการทนามาใชการใหคาปรกษา counseling

จตบาบดโดยการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรม cognitive be-

havior therapy

การสมภาษณเพอสรางแรงจงใจ motivation enhance interview

เปาหมายในการใหคาปรกษา1. ปรบเปลยนทศนคตใหเกดทศนคตทดตอการลดความเสยงของ

การเกดภาวะอวนลงพง เชน การควบคมนาหนก การควบคมอาหาร และการออก

กาลงกาย เปนตน

2. ลดพฤตกรรมทไมเหมาะสมตอการเกดภาวะอวนลงพง เชน การทาน

อาหารทไมมประโยชน รบประทานอาหารทใหพลงงานสง การทากจกรรมทไมใช

พลงงาน นอนเลน ดทว



5บทท


98

3. สงเสรมใหเกดพฤตกรรมทลดความเสยงของการเกดภาวะอวนลงพง

เชน การออกกาลงกาย เปนตน

4. สงเสรมใหสามารถตดตามและเฝาระวงพฤตกรรมทอาจกอใหเกด

ความเสยงของภาวะอวนลงพงของตนเองได

ระยะเวลาทใชเนองจากการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมมกเกดขนอยางชาจง

ควรแบงการใหคาปรกษาออกเปนอยางนอย 6-8 ครง ครงละ 15-20 นาท (ขน

กบประสบการณของผใหคาปรกษา) และมใบงาน ใหผรบคาปรกษาจดบนทกมา

ดวย

ลกษณะของผใหคาปรกษาทดActive listening ตงใจฟง ฟงดวยความสนอกสนใจ

Two ways communication สอสารสองทาง

Non judgmental ไมดวนตดสนพฤตกรรมของผรบคาปรกษา

Genuine จรงใจ

Empathy เหนอกเหนใจ

Good problem solving แกปญหาไดด

Role model เปนแบบอยางท


99

กจกรรมในแตละครงครงท 1 สรางความสมพนธและประเมนผปวย เพอสรางแรงจงใจในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม

ครงท 2 ทบทวนอาหารและกจกรรม

ครงท 3 ตงเปาหมาย

ครงท 4 ปรบเปลยนความคดทเปนอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

ครงท 5 ทบทวนพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป

ครงท 6 วางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมทยงยน

รายละเอยดของแตละกจกรรมครงท 1 สรางความสมพนธและประเมนผปวย เพอสรางแรงจงใจใน

การปรบเปลยนพฤตกรรม

ควรหลกเลยงการใชคาทอาจเปนเชงตาหนหรอมผลกระทบตอความรสก

ของผรบคาปรกษาเชน “อวน” “ลงพง” หรอ “นาหนกเกน” ใหใชคาทเปนกลาง

เชน “เราจะรวมมอกนในการควบคมนาหนก” แทน “เราจะรวมมอกนในการลด

ความอวน” หรอ “คณคดอยางไรกบพฤตกรรมการรบประทานอาหารของคณ”

แทน “คณคดอยางไรกบการทานจบจบของคณ” หรอใชคาทเปนเปาหมายหลก

ในการควบคมนาหนก และใชประโยคเชงบวก เชน “ลดความเสยงตอสขภาพ”

แทน “ลดนาหนกหรอรอบเอว” หรอ “เพมกจกรรมทสรางความกระฉบกระเฉง”

แทน “ลดการนอนดทวเฉยๆ” เปนตน


100

สงทตองประเมนนาหนก สวนสง รอบเอว

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

กจกรรมโดยเฉลย

ผลกระทบทเกดจากการมนาหนกเกนหรอมพฤตกรรมเสยงตอภาวะอวน

ลงพง

ความคาดหวงของผรบคาปรกษา

ระดบแรงจงใจในการเปลยนแปลงพฤตกรรม

แนวทางการประเมนระดบแรงจงใจในการเปลยนแปลงพฤตกรรม

ระดบแรงจงใจในการเปลยนแปลงพฤตกรรม แบงออกเปน 6 ระดบดงน

1.Pre-contemplationphase

ผ รบคาปรกษายงไมตระหนกถงความสาคญของการปรบเปลยน

พฤตกรรมหรอปญหาของการมภาวะอวนลงพง

2.Contemplationphase

ผรบคาปรกษาเหนความสาคญของการปรบเปลยนพฤตกรรม ตระหนก

ถงปญหาของการการมภาวะอวนลงพงแตยงไมตดสนใจทจะปรบเปลยนพฤตกรรม

3.Preparationphase

ผรบคาปรกษาเหนความสาคญของการปรบเปลยนพฤตกรรม ตระหนก

ถงปญหาของการการมภาวะอวนลงพง อาจเชอมโยงถงพฤตกรรมททาใหเกดภาวะ

อวนลงพงได ตดสนใจทปรบเปลยนพฤตกรรมแตยงไมปฏบตอยางจรงจง


101

4.Actionphase

ผรบคาปรกษามแผนการทชดเจนในการปฏบตเพอปรบเปลยนพฤตกรรม

และปฏบตตามแผนทวางไว

5.Maintenancephase

ผรบคาปรกษาปฏบตตามแผนทวางไวอยางตอเนอง

6.Relapsephase

ผรบคาปรกษาเรมปลอยปะละเลยการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามแผนท

วางไว

เทคนกทใชสาหรบผรบคาปรกษาระดบตางๆ1.Pre-contemplationphase

Education and attitude assessment

ตรวจสอบความรความเขาใจ ทศนคตของผรบคาปรกษา ใหความรแก

ผรบคาปรกษา คนหาปจจยทอาจเปนสาเหตของการไมเหนปญหา

2.Contemplationphase

Pros and Cons technique

เปรยบเทยบขอดขอเสยของการปรบเปลยนพฤตกรรมและการมภาวะ

อวนลงพงโดยเนนมมมองของผรบคาปรกษาเปนศนยกลาง

3.Preparationphase

Commitment and establish action plans

ตรวจสอบขอจากดทเปนอปสรรคในการปรบเปลยนพฤตกรรมและสราง

ขอตกลงในการปรบเปลยนพฤตกรรม พรอมกบสรางตารางการดาเนนการ


102

4.Actionphase

Evaluate action plans

ตรวจสอบวธในการปรบเปลยนพฤตกรรมทผรบคาปรกษาใช ปรบปรง

หรอเสรมประสทธภาพใหดยงขน

5.Maintenancephase

Relapse prevention

ตรวจสอบปจจยเสยงทอาจเปนสาเหตของการละเลยการปรบเปลยน

พฤตกรรม รวมทงการหาปจจยทเปนปจจยปองกนการละเลยการปรบเปลยน

พฤตกรรม

6.Relapsephase

Encourage and Empowerment

ใหกาลงใจและดงผรบคาปรกษากลบเขาสการปรบเปลยนพฤตกรรมให

เรวทสด

หลงจากทประเมนระดบแรงจงใจเรยบรอยแลวกอนปดการสนทนาควร

ทบทวนและยาใหผรบคาปรกษาเหนวากจกรรมตางๆทจะเกดขนเปนความรวม

มอของทงสองฝาย การฝกปฏบตโดยการทบทวนเปนประจาทกวนเปนสงท

จาเปนอยางยง

ใหใบงานเพอบนทกชนดและปรมาณของอาหาร ลกษณะของกจกรรมท

ทาใน 1 สปดาหทผานมา และบนทกทกวนไปขางหนาอก 1 สปดาหจนถงวนนด

ครงท2ทบทวนอาหารและกจกรรมรวมกนทบทวนบนทกในสองสปดาหทผานมา เปรยบเทยบความ

แตกตางทเกดขน


103

กรณท 1 สปดาหทสองมพฤตกรรมทดขน ชมเชยและใหคนหาปจจยท

ทาใหประสบความสาเรจในการปรบเปลยนพฤตกรรมและวางแผนการปรบเปลยน

พฤตกรรมเพมเตมในสปดาหถดไป

กรณท 2 สปดาหทสองไมมพฤตกรรมทดขน หรอมพฤตกรรมแยลง

หลกเลยงการตาหน คนหาปจจยทสงผลใหไมสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมได

วางแผนการจดการกบปจจยดงกลาวและรวมวางแผนในการเรมตนการปรบ

เปลยนพฤตกรรมจากการบานครงท 1 ในกจกรรมครงท 2 จะสามารถบอกถง

ระดบแรงจงใจของผรบคาปรกษาไดใหปฏบตเชนเดยวกบในกจกรรมครงท 1 ซา

อกครงตามระดบแรงจงใจ

รวมกนเตมพฤตกรรมทดโดยใหมสดสวนดานการควบคมอาหารและเพม

กจกรรมทออกกาลงกายใหสมดลกน ยงคงใหผรบคาปรกษาบนทกชนดและ

ปรมาณของอาหาร ลกษณะของกจกรรมททาไปขางหนาอก 1 สปดาหจนถงวน

นด

ครงท3ตงเปาหมายทาเชนเดยวกบกจกรรมครงท 2

ตรวจสอบเปาหมายในการปรบเปลยนพฤตกรรม โดยใหผรบคาปรกษา

บอกเปาหมายใหไดอยางนอย 3 อยางพรอมเหตผล พยายามถามผรบคาปรกษา

ถงความเปนไปไดและระยะเวลาทจะตองใชเพอบรรลเปาหมายแตละอยาง รวม

กนตงเปาหมายทเปนไปไดจรง โดยเลอกเพยง 1 อยางทผรบคาปรกษาตองการ

มากทสด

หลงจากนนถาเปาหมายทตงสามารถแบงออกเปนเปาหมายยอยๆไดให

แบงออกเปนชวงๆทเทาๆ กน ตามความเหมาะสม อยในชวง 3-5 วน รวมกน

วางแผนพฤตกรรมทจะเปลยนแปลงใหเปนรปธรรมและปฏบตไดงาย 3-5


104

พฤตกรรม บนทกพฤตกรรมทจะเปลยนแปลงเพอใหผรบคาปรกษานากลบไป

ปฏบต

เปาหมายทกาหนดควรเปนเปาหมายระยะสนและควรเปนระดบ

พฤตกรรมเนองจากเหนชดเจนใน เวลาสนๆ หรอความคดความรสกทเปลยนแปลง

ไป เปาหมายระยะยาวควรมไวเชนกน เชน นาหนกตวทลดลง รอบเอวทลดลง แต

ใหใสใจกบเปาหมายระยะสนและพยายามเชอมโยงเปาหมายทงสองเขาหากน

ยงคงใหผรบคาปรกษาบนทกชนดและปรมาณของอาหาร ลกษณะของ

กจกรรมททาไปขางหนาอก 1 สปดาหจนถงวนนด

ครงท4ปรบเปลยนความคดทเปนอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

ทาเชนเดยวกบกจกรรมครงท 2 ชมเชยพฤตกรรมทผรบคาปรกษาปฏบต

ได และใหคนหาพฤตกรรมทปฏบตไดยากโดยเนนถงสาเหตและอปสรรคทสาคญ

ทเปนดานความคดความรสก เชน “ปลอยสกวนเถอะ ทาไดมาหลายวนแลว”

ความคดเชนนจะนาไปสความประมาท การเผลอ และตดลม เลยตามเลย ควร

ชมเชยพฤตกรรมของผรบคาปรกษา ใหระวงและหาวธการใหรางวลตนเองทไม

เปนพฤตกรรมทเปนความเสยง “พลาดไปแลว เลยตามเลยกแลวกน” ความคด

เชนน เปนความคดลกษณะ “ไมขาวกดา” นาไปสความไมมนใจในตนเองและ

ทอแทในการปรบเปลยนพฤตกรรม แทจรงแลวทกสงถาไมสมบรณแบบกไมเปนไร

ใหพลาดนอยครงลงเรอยๆ

“พลาดประจา ทาไมได” ความคดเชนนนาไปสความทอแทและไมมนใจ

ในตนเอง แสดงใหเหนวาผรบคาปรกษาเผชญหนากบความยากลาบากในการปรบ

เปลยนพฤตกรรม ควรเหนใจ ใหกาลงใจและรวมกนปรบแผนการใหสามารถปฏบต

ไดงายขน เพอเพมระดบความมนใจในตนเองกอน


105

“รวาทรมานอยางนไมลดดกวา” ความคดเชนนแสดงใหเหนวาผรบคา

ปรกษามองดานไมดของการปรบเปลยนพฤตกรรมควรชวนใหเหนดานดมากขน

หลกการโดยทวไปลดการดถกตนเอง เสรมความมนใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม

มความยดหยนในการปรบเปลยนพฤตกรรม

ระวงการหาขออางในการละเลยพฤตกรรมทด



ครงท5ทบทวนพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปทาเชนเดยวกบกจกรรมครงท 2 รวมกนสรป ทศนคต ความรสกและ

พฤตกรรมตางๆทเปลยนแปลงไปประเมนเปาหมายทตงไววาพฤตกรรมทปรบ

เปลยนนนมแนวโนมจะนาไปสการบรรลเปาหมายดงกลาวหรอไม

จากบนทก 5 สปดาหทผานมา ใหรวมกนปรบเปลยนพฤตกรรมโดยยด

หลกการลดปรมาณอาหารทใหพลงงานสง ใชอาหารทใหพลงงานตาทดแทน ลด

กจกรรมทไมใชพลงงาน เพมกจกรรมการออกกาลงกาย

มองหาปจจยภายนอกทเปนอปสรรคหรอเปนปจจยทสนบสนนใหเกด

การปรบเปลยนพฤตกรรม รวมกนวางแผนในการปรบเปลยนปจจยดงกลาวใหเปน

รปธรรมเพอลงมอในการปรบเปลยน ปจจยภายนอกทมผลตอการปรบเปลยน

พฤตกรรม การรบประทานอาหารของคนในครอบครว กจกรรมทคนในครอบครว

หรอเพอนทา

บนทกกจกรรมทจะทาเพอปรบเปลยนปจจยภายนอกเพอนาไปปฏบต




106

ครงท6วางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมทยงยนทาเชนเดยวกบกจกรรมครงท 2 โดยระบจดแขง จดออนทเกดขนและ

วางแผนในการเฝาระวง ประเมนการปรบเปลยนปจจยภายนอก รวมกนวางแผน

เพอปรบเปลยนหรอเพมเตมการปรบเปลยนปจจยอนๆทนาจะเกดประโยชนใน

การปรบเปลยนพฤตกรรม ชมเชยใหกาลงใจ สรางขอตกลงทจะปรบเปลยน

พฤตกรรมตอไป สรปพฤตกรรมทยงคงตองปฏบตอยางตอเนอง รวมกนเตรยม

แผนสาหรบการเฝาระวงการละเลยการปรบเปลยนพฤตกรรมใหเปนรปธรรม

นดหมายเพอประเมนผลการปรบเปลยนพฤตกรรมตอไป


107

ตารางบนทกอาหารทรบประทานกอนเรมกจกรรม1สปดาห

ชอ..................................นามสกล.......................สปดาหท .........วนท/เดอน/ป............

ตารางบนทกสปดาหท1

-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1

1


108

ตารางบนทกกจกรรมททากอนเรมกจกรรม1สปดาห

-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1


109

1 2 3 4 5 6 7

ตารางบนทกอาหารทรบประทาน


110

ตารางบนทกกจกรรมททา

1 2 3 4 5 6 7


111

นาหนก.....................กโลกรม

สวนสง.....................เซนตเมตร

รอบเอว.....................เซนตเมตร

ความคาดหวง

ตอตนเอง

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ตอคนรอบขาง ระบความสมพนธกบผรบคาปรกษา เปน...............................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ชอ..................................นามสกล.....................สปดาหท ...........วนท/เดอน/ป...........

แบบบนทกสาหรบผใหคาปรกษา

1


112

ตอกจกรรมการใหคาปรกษา..........................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ผลกระทบทเกดจากการมนาหนกเกนหรอมพฤตกรรมเสยงตอภาวะอวนลงพง.............

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ระดบแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม...................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


113



1 2 3 4 5 6 7

2ตารางบนทกสปดาหท2


114


1 2 3 4 5 6 7


115

นาหนก.....................กโลกรม

สวนสง.....................เซนตเมตร


พฤตกรรมทสามารถปรบเปลยนได

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

พฤตกรรมทไมสามารถปรบเปลยนได

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................



2


116

พฤตกรรมทวางแผนไววาจะปรบเปลยนดานการควบคมอาหาร

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ดานการเพมกจกรรมทางกาย

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ระดบแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


117



1 2 3 4 5 6 7



118


1 2 3 4 5 6 7


119

นาหนก.....................กโลกรม

สวนสง.....................เซนตเมตร



.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................



3


120

เปาหมายทตองการ

1.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

3.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

เปาหมายทผรบคาปรกษาเลอก

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

แบงออกเปนขนยอยไดดงน

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

พฤตกรรมทจะนาไปสเปาหมายขนแรก

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


121



1 2 3 4 5 6 7



122


1 2 3 4 5 6 7


123

นาหนก.....................กโลกรม

สวนสง.....................เซนตเมตร



.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................



4


124

ลกษณะความคดทเปนอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

ความคดทเปนอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

ความคดใหมทสนบสนนพฤตกรรมเชงบวก

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


125



1 2 3 4 5 6 7



126


1 2 3 4 5 6 7


127

นาหนก.....................กโลกรม

สวนสง.....................เซนตเมตร



.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ชอ................................นามสกล.............................สปดาหท .........วนท/เดอน/ป.........


5


128

ปจจยภายนอกทเปนอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

ปจจยภายนอกทสนบสนนใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

กจกรรมทจะปรบเปลยนเพอใหเกดปจจยทสนบสนนใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................


129



1 2 3 4 5 6 7



130


1 2 3 4 5 6 7


131

นาหนก.....................กโลกรม

สวนสง.....................เซนตเมตร


พฤตกรรมทสามารถปรบเปลยนได จดแขง

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

พฤตกรรมทไมสามารถปรบเปลยนได จดออน

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................



6


132

ผลการปรบเปลยนปจจยภายนอก

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

แนวทางสาหรบการเฝาระวงการละเลยการปรบเปลยนพฤตกรรมทเปนรปธรรม

1.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

2.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

3.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

4.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

5.....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

อ.พญ.พชญา บญชยาอนนต

133

6การรกษาโรคอวนดวยยาและการผาตด

การรกษาโรคอวนดวยยาและการผาตด

134


135

1. วตถประสงค- เพอใหแพทยทราบถงขอบงชในการใชยาในการรกษาโรคอวน

- เพอใหแพทยทราบถงประสทธภาพและขอจ�ากดในการใชยาเพอชวย

ในการลดน�าหนก

- เพอใหแพทยทราบถงลกษณะการผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนก

ประสทธภาพและความเสยง

- เพอใหแพทยสามารถประเมนและสงตอผปวยในรายทมขอบงชผาตด

กระเพาะเพอลดน�าหนก

- เพอใหแพทยทราบถงการดแลระยะยาวในผปวยทเคยไดรบการผาตด

กระเพาะเพอลดน�าหนก

การรกษาโรคอวนดวยยาและการผาตดอ.พญ.พชญา บญชยาอนนต

6บทท


136

ผปวยหญง อาย 38ป มปญหาน�าหนกตวเกนตงแตวยท�างาน ขณะน

น�าหนกตว77กโลกรมBMI=30kg/m2Hypertensionเปนมา3ปคมไดดวย

ยาเพยง 1 ตว 6 เดอนกอน ผปวยไดเรมลดน�าหนกดวยวธคมอาหารและออก

ก�าลงกายโดยสามารถลดน�าหนกได6กโลกรมชวงนน�าหนกเรมคงทและไมลด

ลงอกผปวยมาปรกษาทานเพอขอความชวยเหลอเพมเตม

การรกษาโรคอวนดวยยาจะพจารณาเมอผปวยไดปรบเปลยนพฤตกรรม

อยางเตมทแลวและน�าหนกตวยงลดไมไดตามเปาปจจบนยาในการรกษาโรคอวน

ยงมขอจ�ากดทงในแงประสทธภาพและความปลอดภย

2. การรกษาโรคอวนดวยยากรณศกษา

เมอไหรจงจะพจารณาใชยาลดความอวนเมอผปวยไดปรบเปลยนพฤตกรรมโดยการคมอาหารและออกก�าลงแลว

ไมสามารถลดน�าหนกไดตามเปาหมายหรอน�าหนกตวลดลงแลวแตคงทและไมลด

ลงอก(Plateauphase)

ClinicalGuidelineจากTheNationalHeart,Lung,andBlood

Institute(NHLBI)4ระบขอบงชดงน

- BMI>30kg/m2

- BMI>27kg/m2พรอมกบมโรครวม

- ตองใชรวมกบดวยการคมอาหารและออกก�าลงกายเทานน

- ตองไมมขอหามในการใชยา


137

ปจจบนมยาลดความอวนกประเภทGastrointestinal lipase inhibitor - Orlistat(Xenical)

Appetite suppressants - Phentermine (Adipex) ออกฤทธโดยกระต นระบบประสาท

Sympatheticผลขางเคยงคอปากแหงใจสนความดนโลหตสงขน

- Lorcaserin(Belviq)ออกฤทธโดยจบกบSerotonin2creceptor

ลดความอยากอาหารผลขางเคยงนอย

- Phentermine/TopiramateER(Qsymia)ยาผสมนปรบลดขนาด

ของPhentermineลงและปรบเปนยาแบบออกฤทธยาวจงลดผลขางเคยงเชน

ปากแหงใจสนความดนโลหตสงขนสวนกลไลของTopiramateนนไมทราบชด

แตมผลลดความอยากอาหารผลขางเคยงทพบบอยคอชาปลายมอ

ปจจบนในประเทศไทยมเฉพาะตวยาOrlistatทสามารถใชได

Phentermineนนไมแนะน�าใหใชเกน 3 เดอนเนองจากมผลขางเคยง

ตอระบบหวใจและหลอดเลอด

Lorcaserin1 และ Phentermine/Topiramate ER2 นน FDA ท

สหรฐอเมรกาไดอนญาตใหใชเมอตนป พ.ศ.2555 สวนในประเทศไทยยาตวนยง

ไมไดมการน�าเขา และเนองจากเปนยาใหมขอมลการศกษาในระยะยาวนนยงม

จ�ากด

ตวยาSibutramineไดถกถอนออกจากตลาดเมอปพ.ศ.2553เนองจาก

พบวามผลขางเคยงตอระบบหวใจและหลอดเลอด3


138

Orlistat● ออกฤทธในล�าไสโดยยบยงการท�างานของGastrointestinallipase

ท�าใหลดการยอยและการดดซมของไขมน

● ขอด–Systemicabsorptionนอยกวา1%

● สามารถลดน�าหนกไดมากกวาเมอเทยบกบยาหลอก(9%ของน�าหนก

ตวเทยบกบ5%ของน�าหนกตวในกลมยาหลอกท1ป)5

● ขนาดยาทใช60-120mgโดยรบประทานพรอมอาหาร3เวลา

● ผลขางเคยงทเกดบอย

o Fatmalabsorption

o ถายเหลวถายเปนน�ามนหรอเปนน�ามนหยดออกมา

o ผายลมหรอกลนอจจาระไมอยซงอาจรบกวนการใชชวตประจ�าวน

● ขอควรระวง

o ลดการดดซมของfat-solublevitaminsจงแนะน�าใหทานวตามน

รวมเสรมกอนนอน

o มผลตอการดดซมของยาอนๆ เชน warfarin, amiodarone,

cyclosporin,levothyroxine

หลงเรมยาไปแลวควรตดตามผปวยอยางไร● ตดตามดน�าหนกตวทลดลง

● ซกถามถงผลขางเคยงเชนถายเหลวถายเปนน�ามนกลนอจจาระไม

อย

● ผลขางเคยงนนแปรตามปรมาณไขมนทผปวยรบประทาน


139

● พจารณาหยดยาเมอน�าหนกตวลดไดตามเปาทงนควรมการย�าถงการ

ออกก�าลงกายและการรบประทานอาหารทถกตองเพอปองไมใหน�าหนกตวเพม

กลบมาอก

● การปองกนน�าหนกตวเพมกลบนนจ�าเปนจะตองมการเปลยนแปลง

พฤตกรรมระยะยาวอยางตอเนอง

อาหารเสรมเพอลดน�าหนกไดผลจรงหรอไมปจจบนยงไมมหลกฐานชดเจนวาอาหารเสรมกลมใดสามารถชวยในการ

ลดน�าหนกตวได(ไมมหลกฐานทางการแพทยยนยน)

อาหารเสรมเหลานบางครงมตวยาอนตรายผสมอยดวยซงอาจกอใหเกด

ผลขางเคยง มกรณศกษาทมอาหารเสรมลดน�าหนกทวางขายทวไปแตมตวยา

Sibutramineปนอยซงยานเพมโอกาสการเกดโรคทางหวใจและหลอดเลอด

การรบประทานอาหารเสรมเพอลดน�าหนกเพยงอยางเดยวโดยไมปรบ

การรบประทานอาหารใหครบ5หมและไมออกก�าลงกายรางกายจะสญเสยมวล

กลามเนอและขาดสารอาหารส�าคญสดทายน�าหนกตวจะกลบขนมาใหมและอาจ

กลบขนสงกวาเดม(หรอทเรยกกนวาโยโย)

เพอลดผลขางเคยงแนะน�าใหจ�ากดปรมาณไขมนทรบประทาน

นอกจากนตองอยาลมวาพลงงานนนมาจากทง ไขมน โปรตน และ

คารโบไฮเดรท

ทงนเพอเปาหมายในการลดน�าหนกจงตองมการจ�ากดปรมาณอาหาร

และแคลอรโดยรวมดวย


140

เมอไหรจะพจารณาผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนก- Clinical Guideline จาก the National Institutes of Health

(NIH)4และAACE/TOS/ASMBS6ระบขอบงชดงน

- BMI>40kg/m2

- BMI>35kg/m2พรอมกบมโรครวมทรนแรง

- เคยทดลองลดน�าหนกดวยการคมอาหารและออกก�าลงกายแลวไม

ประสบความส�าเรจ

Contraindication

- โรคทางจตเวชทยงไมไดรบการรกษา

- การใชสราหรอสารเสพตด

- ถามประวตโรคมะเรงจะตองมระยะเวลาทไมพบมะเรงแลวอยางนอย

3ป

โรครวมหรอภาวะแทรกซอนจากโรคอวน● Type2diabetes

● Hypertension

● Dyslipidemia

3. การรกษาโรคอวนดวยการผาตดกรณศกษา

ผปวยหญงอาย33ปมาพบทานทคลนกดวยอาการปสสาวะบอยหว

น�าบอยอาการแยลงในชวง2 เดอนทผานมาทานตรวจดพบผปวยมน�าหนกตว

เกนน�าหนกปจจบน105กโลกรมBMI=37.6kg/m2สงตรวจเพมเตมพบFast-

ingPlasmaGlucose295mg/dl,HbA1c11.5%,Triglyceride415mg/dl

ทานวนจฉยวาเปนโรคเบาหวานและใหการรกษาดวยอนชลน


141

● Nonalcoholicfattyliverdisease(NAFLD/NASH)

● Obstructivesleepapnea(OSA)

● Coronaryarterydisease

● Cerebrovasculardisease

● Osteoarthritis

● Venousinsufficiency

● Polycysticovarysyndrome(PCOS)infemale

มองหาโรครวมหรอภาวะแทรกซอนจากโรคอวนเชนซกประวตการนอน

กรนประวตปวดตามขอหรอปวดหลงประวตประจ�าเดอนในเพศหญง

ตรวจเพมเตมทางหองปฏบตการ เชน Fasting plasma glucose,

Lipidprofile,LiverenzymesและอาจสงตรวจตอเพมเตมเชนPolysomnog-

raphy,Liverultrasound

กรณศกษา (ตอ)

ในอดตผปวยเคยพยายามลดน�าหนกโดยการจ�ากดอาหารแตไมไดผล

ขณะนไมไดออกก�าลงเนองจากปวดเขา

ซกถามเพมเตมพบวามอาการนอนกรน งวงหลบตอนกลางวน ประจ�า

เดอนมาไมสม�าเสมอ2-3เดอนมาครงปรมาณนอย

ทานสงตรวจUltrasoundพบมFattyLiverสงตรวจPolysomnog-

raphyเขาไดกบObstructivesleepapnea

ผปวยมขอบงชในการผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนกคอBMI>35kg/

m2และมโรครวม

ทานพจารณาแลววาผปวยไมมขอหามในการผาตดจงพจารณาสงผปวย

เพอรกษาตอ


142

การผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนกท�าไดอยางไรการผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนกหรอBariatricSurgeryในปจจบนม

การผาตด3แบบคอ

1.Roux-en-Ygastricbypass(RYGB)

2.Sleevegastrectomy(SG) 3.Laparoscopicadjustable

gastricbanding(LAGB)


143

● การผาตดท�าโดยศลยแพทยผเชยวชาญ

● เปนการผาตดแบบสองกลองแผลเปดขนาดเลก

● กลไกการลดน�าหนกนนนอกจากจะท�าใหสามารถทานไดนอยลงแลว

ยงมการเปลยนแปลงของฮอรโมนจากทางเดนอาหารอกดวยซงฮอรโมนจากทาง

เดนอาหารนมผลตอความอมและการควบคมน�าหนกตว7

● การเลอกชนดของการผาตดขนอยกบน�าหนกตวความรนแรงของโรค

รวมในผปวยรายนนๆเชนการผาตดแบบRoux-en-Ygastricbypass(RYGB)

สามารถลดน�าหนกตวไดมากกวาการผาตดแบบอนแตกมความเสยงในการเกด

ภาวะขาดสารอาหารมากกวาการผาตดแบบอนดวย

การผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนกมขอดขอเสยอยางไรบางขอด● ลดน�าหนกตวไดจรง (ประมาณ 40-60%8 ของน�าหนกตวทเกนอย

ขนอยกบแตละราย)

● ลดโอกาสเกดโรคแทรกซอนจากโรคอวน ลดความรนแรงของโรค

เชนเบาหวานจะคมไดดขนมโอกาสลดยาหรอหยดยาไดความดนและไขมนกจะ

ดขน9,10

● ลดโอกาสการเกดโรคหวใจและอตราการตายเมอเทยบกบผปวยโรค

อวนทไมไดรบการผาตดในรายทมขอบงช11,12

ขอเสย● ความเสยงจากการผาตด ดมยา แผลผาตดตดเชอ ลมเลอดอดตน

และอนๆ13

● ในปจจบนอตราความเสยงใกลเคยงกบการผาตดสองกลองทวไป

● มโอกาสเกดภาวะขาดสารอาหาร จ�าเปนตองมการตดตามด และ

รบประทานวตามนเสรมตลอดชวต


144

หลงผาตดจะตองตดตามดผปวยอยางไร● ประเมนน�าหนกตวทลดลง ประเมนการดขนของภาวะแทรกซอน

(Comorbidities)ตางๆและปรบขนาดยาเชนยาเบาหวานยาลดความดน

● ประเมนภาวะแทรกซอนจากการผาตดเชนDumpingSyndrome,

Reactivehypoglycemia

● ประเมนภาวะโภชนาการและปรมาณสารอาหารทควรไดรบ14

รบประทานโปรตนอยางนอย60-120กรมตอวน

MultivitaminswithMinerals1-2tabsdaily

CalciumCarbonate(1gm)1tabtwicedailyพรอมอาหาร

Ergocalciferol(20,000unit)1tabperweekความตองการVitamin

Dขนอยกบแตละรายและชนดของการผาตด

VitaminB121,000mcgIMq1-3months

ทานอธบายผ ป วยเกยวกบวธการผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนก

ประโยชนและความเสยงจากการผาตด

คาดวาน�าหนกตวนาจะลดไดประมาณ20-40กโลกรม

โรครวมตางๆมแนวโนมดขนอาจลดยาหรอหยดยาเบาหวานได

ผปวยขอเวลาไปหาขอมลเพมและปรกษากบญาตกอน

ระหวางนทานพยายามปรบยาเพอควบคมเบาหวานและโรคแทรกซอน

ของผปวย


145

ปญหาน�าหนกตวขนกลบหลงผาตด● ผปวยทไดรบการผาตดและประสบความส�าเรจโดยทน�าหนกตวไม

กลบเพมขนมาอกคอผปวยทสามารถปรบพฤตกรรมการทานอาหารไดเหมาะสม

และออกก�าลงกายไดอยางตอเนองในระยะยาว

● กระเพาะอาหารและล�าไสนนมความสามารถในการปรบตวได ทงน

หลงการผาตดไปแลวถาผปวยกลบไปทานอาหารปรมาณทเกนจ�าเปนและไมออก

ก�าลงกายน�าหนกตวกสามารถขนกลบไดและโรครวมหรอภาวะแทรกซอนตางๆ

กอาจกลบมาเปนซ�าได

4. ปญหา อปสรรค ในการรกษาโรคอวนดวยยาและการผาตด จะแกไขอยางไร

การรกษาโรคอวนดวยการใชยาและการผาตดนนจะตองท�าควบคไปกบ

การปรบเปลยนพฤตกรรมทงในดานการรบประทานอาหารการออกก�าลงกายและ

ความรวมมอของผปวยดวยจงจะประสบความส�าเรจได

รบประทานอาหารอยางนอย3มอเนนเปนมอเลกๆแตบอยๆ

แตละมอควรมโปรตนไมต�ากวา3ชอนเชนเนอไกปลาไขเตาห

หลกเลยงอาหารทมไขมนหรอน�าตาลสง

ดมน�าวนละ 6-8 แกว ไมควรดมน�ากอนหรอหลงรบประทานอาหาร

30-45นาท

หลกเลยงเครองดมทมน�าตาลและแกซ จ�าพวกน�าอดลมหรอชาเขยว

พรอมดม

รบประทานวตามนเสรมตลอดชวต


146

การตดสนใจเลอกใชยาหรอการผาตดจ�าเปนจะตองมการตดสนใจรวม

กนระหวางทมแพทยและผปวยเอง โดยอาศยขอมลคอ โรครวมของผปวย

ประโยชนและความเสยงของการรกษาความพรอมของผปวยและทมแพทย

อยางไรกตามโรคอวนนนเปนโรคเรอรงผปวยอาจมการพฒนาไปในทาง

ทดขนหรอแยลงไดการดแลอยางตอเนองจงเปนสงส�าคญเพอประเมนโรครวมหรอ

ความเสยงอยางตอเนองและเพอพจารณาการรกษาทเหมาะสมตอไป

เอกสารอางอง1. FidlerMC,SanchezM,RaetherB,WeissmanNJ,SmithSR,Shanahan

WR,etal.Aone-yearrandomizedtrialoflorcaserinforweightlossin

obese and overweight adults: the BLOSSOM trial. The Journal of

clinical endocrinology andmetabolism. 2011;96(10):3067-77. Epub

2011/07/29.

2. GarveyWT,RyanDH,LookM,GaddeKM,AllisonDB,PetersonCA,et

al.Two-yearsustainedweightlossandmetabolicbenefitswithcon-

trolled-release phentermine/topiramate in obese and overweight

adults(SEQUEL):arandomized,placebo-controlled,phase3extension

study.TheAmericanjournalofclinicalnutrition.2012;95(2):297-308.

Epub2011/12/14.

3. JamesWP,CatersonID,CoutinhoW,FinerN,VanGaalLF,Maggioni

AP,etal.Effectofsibutramineoncardiovascularoutcomesinover-

weightandobesesubjects.TheNewEngland journalofmedicine.

2010;363(10):905-17.Epub2010/09/08.

4. ClinicalGuidelinesontheIdentification,Evaluation,andTreatmentof

OverweightandObesityinAdults--TheEvidenceReport.NationalIn-

stitutesofHealth.Obesityresearch.1998;6Suppl2:51S-209S.Epub

1998/11/14.


147

5. Finer N, JamesWP, Kopelman PG, LeanME,Williams G.One-year

treatmentofobesity:arandomized,double-blind,placebo-controlled,

multicentrestudyoforlistat,agastrointestinallipaseinhibitor.Inter-

nationaljournalofobesityandrelatedmetabolicdisorders:journal

oftheInternationalAssociationfortheStudyofObesity.2000;24(3):306-

13.Epub2000/04/11.

6. MechanickJI,YoudimA,JonesDB,GarveyWT,HurleyDL,McMahon

MM,etal.Clinicalpracticeguidelinesfortheperioperativenutritional,

metabolic,andnonsurgicalsupportofthebariatricsurgerypatient-2013

update:Cosponsoredbyamericanassociationofclinicalendocrinolo-

gists,Theobesitysociety,andamericansocietyformetabolic&bari-

atricsurgery*.Obesity (SilverSpring).2013;21Suppl1:S1-S27.Epub

2013/04/03.

7. CummingsDE,OverduinJ,Foster-SchubertKE.Gastricbypassforobes-

ity:mechanismsofweightlossanddiabetesresolution.TheJournal

ofclinicalendocrinologyandmetabolism.2004;89(6):2608-15.Epub

2004/06/08.

8. BuchwaldH,AvidorY,BraunwaldE,JensenMD,PoriesW,Fahrbach

K,etal.Bariatricsurgery:asystematicreviewandmeta-analysis.JAMA

:thejournaloftheAmericanMedicalAssociation.2004;292(14):1724-

37.Epub2004/10/14.

9. BuchwaldH,EstokR,FahrbachK,BanelD,JensenMD,PoriesWJ,et

al.Weightandtype2diabetesafterbariatricsurgery:systematicreview

andmeta-analysis.TheAmericanjournalofmedicine.2009;122(3):248-

56e5.Epub2009/03/11.


148

10.AdamsTD,DavidsonLE,LitwinSE,KolotkinRL,LaMonteMJ,Pendleton

RC,etal.Healthbenefitsofgastricbypasssurgeryafter6years.JAMA

:thejournaloftheAmericanMedicalAssociation.2012;308(11):1122-

31.Epub2012/09/20.

11.SjostromL,PeltonenM,JacobsonP,SjostromCD,KarasonK,Wedel

H,etal.Bariatricsurgeryandlong-termcardiovascularevents.JAMA:

thejournaloftheAmericanMedicalAssociation.2012;307(1):56-65.

Epub2012/01/05.

12.ChristouNV,SampalisJS,LibermanM,LookD,AugerS,McLeanAP,

etal.Surgerydecreases long-termmortality,morbidity,andhealth

careuseinmorbidlyobesepatients.Annalsofsurgery.2004;240(3):416-

23;discussion23-4.Epub2004/08/21.

13.FlumDR,BelleSH,KingWC,WahedAS,BerkP,ChapmanW,etal.

Perioperativesafetyinthelongitudinalassessmentofbariatricsurgery.

The New England journal ofmedicine. 2009;361(5):445-54. Epub

2009/07/31.

14.HeberD,GreenwayFL,KaplanLM,LivingstonE,SalvadorJ,StillC.

Endocrineandnutritionalmanagementofthepost-bariatricsurgery

patient:anEndocrineSocietyClinicalPracticeGuideline.TheJournal

ofclinicalendocrinologyandmetabolism.2010;95(11):4823-43.Epub

2010/11/06.


149

7แหลงความร และองคความรเพมเตม

ในการดแลโรคอวน(ส�าหรบอายรแพทยและผปวย)

แหลงความร และองคความรเพมเตมในการดแลโรคอวน (สำาหรบอายรแพทยและผปวย)

150


151

1. วตถประสงคเพอรวบรวมแหลงความร อาท เชน แนวทางการรกษาโรคอวนจาก

สมาคมตางๆ สถานการณโรคอวนในประเทศไทย องคกรสนบสนนตางๆ ส�าหรบ

แพทยทตองการหาขอมลเพมเตม เครอขายประชาชน เวปไชตหรอแอปปลเคชน

ตางๆส�าหรบผปวยโรคอวนเพอเปนตวชวยและแนวทางในการลดน�าหนกให

ประสบความส�าเรจ

2. แหลงความรเพมเตมทงในและนอกประเทศส�าหรบแพทยClinical guidelines1. Guideline for the Management of Overweight and Obesity

in Adults: A Report of the American College of Cardiology/

American Heart Association Task Force on Practice Guide-

แหลงความร และองคความรเพมเตมในการดแลโรคอวน(ส�าหรบอายรแพทยและผปวย)


7บทท


152

lines and The Obesity Society (AHA/ACC/TOS) (2013)

http://circ.ahajournals.org/content/early/2013/11/11/01.

cir.0000437739.71477.ee.citation

2. American Association of Clinical Endocrinologists, The

Obesity Society, American Association of Metabolic and

Bariatric Surgery (AACE/TOS/ASMBS)

Clinical practice guidelines for the perioperative nutri-

tional, metabolic, and nonsurgical support of the bariatric

surgery patient—2013 update

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/oby.20461/pdf

4. American Academy of Family Physician (AAFP)

U.S. Preventive Services Task Force Screening for and

Management of Obesity in Adults: Recommendation State-

ment (2012)

http://www.aafp.org/afp/2012/1115/od3.pdf

4. The Endocrine Society

Prevention and Treatment of Pediatric Obesity (2008)

http://www.endo-society.org/guidelines/final/upload/FI-

NAL-Standalone-Pediatric-Obesity-Guideline.pdf

5. National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE)

Obesity: NICE guideline (2006)

http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/11000/30365/

30365.pdf

6. National Heart, Lung, and Blood Institute (NHBLI)

The Practical Guide: Identification, Evaluation, and Treat-


153

ment of Overweight and Obesity in Adults (1998)

http://www.nhlbi.nih.gov/guidelines/obesity/prctgd_c.pdf

ขอมลทนาสนใจจากประเทศไทย1. Obesity in Thailand. J Med Assoc Thai, 88(2005):554-562

2. Trends in obesity and associations with education and

urban or rural residence in Thailand. Obesity (Silver Spring)

2007 Dec;15(12):3113-21

3. Prevalence of obesity in Thailand. Obes Rev. 2009 Nov;

101(6):589-92

4. Risk factors for Overweight and Obesity among Thai adults;

Results of the National Thai Food Consumption Survey.

Nutrients. 2010 Jan; 2(1):60-74

5. Obesity in a Consumer Society. A Mechanism for Health

Public Policy.

ISBN 978-974-11-1440-5 Thai Health 2011: 76-79

ส�าหรบผปวยโรคอวน1. FoodiEat โปรแกรมบนทกพฤตกรรมการบรโภคอาหารส�าหรบเกบ

ประวตการรบประทานอาหารในแตละมอของวน โดยผใชสามารถ

กรอกปรมาณแคลอรของอาหารทรบประทานเองหรอเลอกคา

ประมาณแคลอรของอาหารยอดนยมและเครองดมกวา 200 รายการ

(ฐานขอมลนไดรบการสนบสนนจากสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลย

มหดล) ท�าใหผใชสามารถทราบวาในแตละวนไดทานอาหารอะไรไป

บางและคดเปนพลงงานรวมกกโลแคลอร นอกจากนระบบยงค�านวณ


154

คาดรรชนมวลกาย (BMI) และอตราความตองการ เผาผลาญพลงงาน

ของรางกายในแตละวน (BMR) ของผใช ซงเมอน�ามาใชรวมกบ

ประวตการรบประทานของโปรแกรมจะทราบวาอาหารท บรโภค

เหมาะสมกบความตองการพลงงาน ของรางกายหรอไม

http://sizethailand.org/foodieat/ รองรบ iPhone ทมระบบ

ปฎบตการ iOS 4.1 ขนไป

2. เครอขายคนไทยไรพง

http://www.raipoong.com/index.php

3. ลดพง ลดโรค

https://www.facebook.com/Thai.HealthyLifestyle

3. แหลงขอความชวยเหลอทางวชาการองคกรสนบสนน1. ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย The Royal College of

Physicians of Thailand

http://www.rcpt.org/index.php/home.html

2. ราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครวแหงประเทศไทย The

Royal College of Family Physicians of Thailand

http://thaifammed.org/thaifammed/

3. ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

http://www.thaihealth.or.th/

4. ส�านกโภชนาการ Bureau of Nutrition

http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/main/index.php


155

4. ความเขาใจผด ความเชอทไมถกตองของการลดความอวน1

ความเชอทยงไมมขอพสจนแนชด หลกการ

การตงเปาหมายของน�าหนกตวท

ตองการจะลดอยางคอยเปนคอยไป

ทพอเปนไปได (realistic goals)นน

ชวยใหผปวยลดน�าหนกไดดขน

การศกษาพบวาผปวยทตงเปาหมาย

วาจะลดปรมาณน�าหนกไดทละมากๆ

(ambitious goals)และปฏบตได

ตามนนสามารถประสบความส�าเรจ

ในการลดน�าหนกไดมากกวา

การลดน�าหนกตวปรมาณมากเรวๆ

นนจะมผลเสยตอรางกายมากกวา

การลดน�าหนกตวทละนอยอยางชาๆ

การศกษาพบวาผทสามารถลด

น�าหนกตวไดมากอยางรวดเรวตงแต

ตนนนเมอตดตามดระยะยาวพบวาม

น�าหนกตวทต�ากวาผทลดน�าหนกตว

ทละนอยๆในชวงตน

การกนอาหารอยางตรงเวลา

สม�าเสมอและการรบประทานอาหาร

เชาสามารถลดโอกาสการเกดโรค

อวน

การศกษาพบวาการรบประทาน

อาหารเชาอยางตรงเวลาสม�าเสมอไม

ไดชวยในการลดน�าหนกตว ทงนขน

อยกบอปนสยการทานอาหารเดม

ของผปวย


156

การกนผกและผลไมปรมาณเพมมาก

ขนชวยในการลดน�าหนกและชวยใน

การควบคมน�าหนกตว

การกนผกและผลไมเพมโดยทไมได

มการปรบพฤตกรรมดานอนๆนนไม

ไดชวยในการลดน�าหนก อยางไร

กตามผกและผลไมมประโยชนตอ

รางกายในดานอน แตถาตองการจะ

ลดน�าหนกตวจะตองมการจ�ากด

แคลอรทรบประทานตอวน

การประเมนความพรอมของผปวย

กอนการเรมการปรบพฤตกรรมการ

รบประทานอาหารเปนขนตอน

ส�าคญ

การศกษาพบวาความพรอมของ

ผปวยเพยงอยางเดยวไมไดเปนปจจย

ทจะชวยท�านายถงการประสบ

ความส�าเรจในการลดน�าหนกตว

ขอเทจจรง การน�าไปปรบใช

ถงแมวาพนธกรรมเปนปจจยหนงใน

การเกดโรคอวน การปรบเปลยน

พฤตกรรมและสงแวดลอมสามารถ

ลดน�าหนกตวไดอยางมประสทธภาพ

มากกวาการใชยาทมอยในปจจบน

ถาเราสามารถปรบเปลยนสงแวดลอม

และพฤตกรรมได เราจะสามารถลด

โรคอวนได

การจ�ากดปรมาณอาหารทรบ

ประทานสามารถลดน�าหนกไดจรง

แตปฏบตไดยากในระยะยาว

การปรบพฤตกรรมการรบประทาน

อยางถาวรเปนสวนส�าคญในการลด

น�าหนกในระยะยาว


157

การออกก�าลงกายมประโยชนใน

หลายๆดานถงแมน�าหนกตวจะคงท

หรอไมไดลดลงกตาม

การออกก�าลงกายชวยใหสขภาพโดย

รวมดขนถงแมวาน�าหนกตวจะยงคง

เดมกตาม

การออกก�าลงกายรวมถงกจวตร

ตางๆโดยรวมในแตละวนสามารถ

ชวยในการควบคมน�าหนกตวใน

ระยะยาว

การออกก�าลงกายชวยในการควบคม

น�าหนกตว แตถาเปาหมายคอ

ตองการจะลดน�าหนก ปรมาณการ

ออกก�าลงกายจะตองมากถงระดบ

หนง

ส�าหรบเดกทอวน ผปกครองและ

สงแวดลอมทบานเปนสวนส�าคญใน

การชวยลดน�าหนกตว

โปรแกรมการลดน�าหนกทงทโรงเรยน

และทบานถาท�าควบคกนไปจะได

ประสทธภาพในการลดน�าหนกไดด

ขน

การเตรยมอาหารลวงหนาโดยการ

จ�ากดปรมาณหรอการใชอาหาร

ทดแทนนนสามารถชวยในการลด

น�าหนกตว

การวางแผนมออาหารลวงหนา

โดยจ�ากดปรมาณแคลอรนนชวยใน

การลดน�าหนกตวได

เอกสารอางอง1. Casazza K, Fontaine KR, Astrup A, Birch LL, Brown AW, Bohan Brown

MM, et al. Myths, presumptions, and facts about obesity. The New

England journal of medicine. 2013;368(5):446-54. Epub 2013/02/01.


158

การผาตดกระเพาะเพอลดน�าหนก 135, 141, 142, 144การใหค�าปรกษา 97, 98กจกรรมทางกาย 13, 18, 20, 21, 45, 46, 49, 54, 59, 76, 89, 116เกลอโซเดยม 53ไขมน 11, 14, 17, 18, 20, 26, 35, 52, 53, 58, 76, 77, 78, 80, 82, 83, 89, 138, 139, 143, 145ไขมนทรานส 53, 58ไขมนไมอมตว 53, 58ไขมนอมตว 53, 58ควบคมอาหาร 28, 52, 54, 55, 67, 90, 97, 103, 116ความชกของโรคอวน 12คอเลสเตอรอล 53, 76คาใชจายทางสขภาพ 11คารโบไฮเดรต 53คณคาทางโภชนาการ 65คณภาพชวต 11, 29จตบ�าบด 97ดชนมวลกาย 12, 13, 26, 41, 42, 46, 47 ธงโภชนาการ 59, 60นกก�าหนดอาหาร 45, 49, 61, 62, 63, 65น�าหนกเกน 11, 12, 14, 15, 17, 18, 25, 26, 27, 29, 34, 35, 41, 42, 45, 46, 47, 52, 62แบบสอบถามในการลดน�าหนก 32ประเมนความพรอม 27, 28, 29, 30, 34, 38, 51, 156ปรบเปลยนพฤตกรรม 21, 25, 27, 28, 39, 40, 41, 42, 45, 47, 54, 56, 62, 63, 64, 67, 89, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 112, 116, 124, 128, 132, 145, 156โปรตน 53, 57, 139, 144, 145

ดชน

ดชน


159

ดชน

ดชน

เผาพลาญพลงงาน 77, 91พลงงาน 13, 14, 18, 31, 38, 45, 49, 50, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 65, 66, 67, 75, 76, 77, 78, 79, 83, 90, 91, 97, 105, 139, 153, 154ภาวะแทรกซอนจากโรคอวน 140, 141ภาวะอวนลงพง 12, 15, 16, 20, 97, 98, 100, 101, 112มวลกลามเนอ 83, 139ยาในการรกษาโรคอวน 135, 136ใยอาหาร 53, 58, 63โรคเบาหวาน 11, 14, 19, 52, 65, 76, 140โรคหลอดเลอด 17, 58, 63โรคอวน 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 40, 46, 47, 51, 52, 63, 65, 66, 68, 79, 80, 81, 82, 135, 136, 140, 141, 143, 145, 146, 151, 153, 155, 156ลดน�าหนก 14, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 54, 56, 61, 62, 63, 66, 68, 69, 75, 76, 77, 78, 89, 91, 135, 136, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 151, 155, 156, 157สมดบนทกอาหาร 45, 49เสนรอบเอว 12, 15, 46, 47อบอนรางกาย 78ออกก�าลงกาย 13, 19, 20, 25, 31, 34, 42, 46, 49, 51, 54, 62, 64, 66, 67, 68, 69, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 83, 89, 90, 91, 136, 139, 140, 145, 157ออกก�าลงกายแบบใชออกซเจน 76, 78ออกก�าลงกายเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ 76, 90 อตราการเตนของหวใจ 77, 78อาหารเสรม 139อปสรรคในการลดน�าหนก 30


160

Food exchange 59

Weight Control Registry 66

Aerobic exercise 76

Strength training 83

Lifestyle exercise 76, 89

Warm up 78, 89

Cool down 78, 89

Counseling 97

Cognitive behavior therapy 97

Orlistat 137, 138

Phentermine 137

Lorcaserin 137

Topiramate 137

Appetite suppressant 137

Sibutramine 137, 139

Bariatric Surgery 142, 152

Index

Index

คู่มือ แนวทางการดูแล ผู้ที่น ......(2) ค ม...

Documents