ฝงลกนมต-ผกสมา ปจฉา – วสชนา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ISBN 974-344-000-3

พมพครงแรก - เมษายน ๒๕๔๓ ๓,๐๐๐ เลม

พมพครงท ๔ - มนาคม ๒๕๕๕ ๒,๐๐๐ เลม

พมพท

๓ / 8

ค ำปรำรภ

ในการจดง าน ฝงลก น มต -ผกสมา วดญาณเวศกวน คณะกรรมการจดงานและญาตโยมมความตงใจจะท าใหเปนงานทกอใหเกดประโยชนทางดานความรทถกตองแกพทธศาสนกชนทวไป ทงทางดานพระวนยตามพระพทธบญญต และด ารงไวซงวฒนธรรมประเพณของสงคมไทย โดยใชงานบญตามประเพณใหเปนประโยชนเจรญธรรมเจรญปญญาแกประชาชนทวไป ซงเปนความตงใจทสอดคลองกบความประสงคของพระเดชพระคณทานเจาคณอาจารยพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ทไดด ารไวเปนเบองตนแลว

สวนหนงของงานครงนจงจะจดออกมาในเชงวชาการ เพอใหความรในดานกระบวนการ ขนตอน ตลอดจนวตถประสงคของการสรางวด ฝงลกนมต-ผกสมา ซงจะอยในรปของการจดนทรรศการขนาดยอมในชวงระหวางปทมการปดทองลกนมต (ตามประเพณนยม) และในรปของหนงสอและบทความเผยแพร

โดยเฉพาะในชวงวนงานทก าหนดไวระหวางวนท ๖-๑๒ มกราคม ๒๕๔๔ นน จะมการจดนทรรศการขนาดใหญ และการเทศนาบรรยายธรรม เปนตน เพอเปนการฉลอง แทนมหรสพอนๆ ทงน จะไดเชญชวนนกเรยน นสต นกศกษาและประชาชนมารวมงานดงกลาวดวย

การจดพมพหนงสอ “ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน” เลมนจงเปนกจกรรมอยางหนงในกจกรรมประกอบงานฝงลกนมต-ผกสมาของวดญาณเวศกวน เพอจะใหความรความเขาใจในทมาทไป ตลอดจนความหมายและวตถประสงคทชดเจนของการฝงลกนมต-ผกสมา โดยไดรบความเมตตาอยางยงจากพระเดช พระคณทานเจาคณ

อาจารยพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) เปนผตอบขอซกถาม ใหความกระจางในเรองตางๆ

ขอขอบพระคณทานพระครปลดปฎกวฒน และพระภกษในวด ทไดชวยถอดเทปการบนทกถาม-ตอบครงนน ตลอดจนจดเตรยมตนแบบหนงสอเลมนใหพรอมทจะตพมพได

อนง ในชวงทายเลมม “คาถาพทธภาษต” ซงทางวดไดจดท าขนเพอเปนคาถาเสรมบญในการปดทองลกนมต เพอใหเปนบญเปนกศลมากขนครบคณคาสาระทางธรรมทางปญญา โดยกอนไปปดทองใหรบคาถาพทธภาษต ๑ บท (๑ แผน) ทองคาถาพทธภาษตใหคลอง และในขณะทปดทองลกนมตแตละลกใหวาคาถาพทธภาษตไปดวย

นอกจากนน เพอใหทานผใฝธรรมจะไดอานไตรตรองเจรญธรรมหรอจดจ าไวเปนคตสบไป จงไดรวบรวมคาถาเหลานนพมพเรยงล าดบ (ตามล าดบอกษรบาล) ไวทายเลมหนงสอนดวย

คณะกรรมการจดงานจงใครขอเชญพทธศาสนกชนทกทานมารวมกจกรรมบญกศลในงานฝงลกนมต-ผกสมา ของวดญาณเวศกวนโดยถวนหนากน

ศาสตราจารย น.สพ.ดร.อรรณพ คณาวงษกฤต

ประธานจดงานฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

๕ / 8

การจดงานฝงลกนมต - ผกสมา

กำรผกสมำ มงาน ๒ ดาน

๑. ดำนพระวนย ตำมพระพทธบญญต เพอใหพระสงฆมเขตส าหรบท าสงฆกรรม ๒. ดำนวฒนธรรม ตำมประเพณของสงคมไทย

เพอใหพทธศาสนกชนมสวนรวมและไดท าบญอปถมภบ ารงกจการพระพทธศาสนา ดานท ๑ คอการผกสมาตามพระวนย เปนสวนท

จ าเปนตองท า ขาดไมได ดานท ๒ คองานบญตามประเพณ เปนสวนทงอก

ขนมาภายหลง จะไมท ากได อยางไรกตาม ไดเหนรวมกนวาจะไมตดรอนละทง

ประเพณ แตควรจบสาระของประเพณนนใหไดและปฏบตใหถกตอง โดยถอเอาประโยชนทประเพณไดใหโอกาสไว หรอใชประเพณใหเปนประโยชน ในดานทจะเจรญธรรมเจรญปญญาแกประชาชน

อานสงสการฝงลกนมต-ผกสมา

ก. อานสงสการปฏบตตามพระวนยพทธบญญต

๑. ท าใหพระสงฆมเขตด าเนนกจการสวนรวมทเรยกวาสงฆกรรม

๒. ท าใหสามารถสรางโบสถ หรอท าใหโบสถส าเรจผลในการใชท าสงฆกรรม

๓. ท าใหการสรางวดส าเรจแทจรง และวดนนมฐานะสมบรณตามพระราชบญญตคณะสงฆ

๔. ท าใหศาสนกจทงหลายด าเนนไปไดดวยดโดยสะดวกปลอดโปรง

ข. อานสงสการปฏบตตามประเพณงานบญ

๑. ชาวพทธไดมสวนรวมในกจการพระพทธศาสนา และไดเรยนรเรองราวในพระศาสนาของตน

๒. ชาวพทธไดมสวนรวมสรางโบสถ และท าใหวดมฐานะสมบรณ

๓. ชาวพทธฝายคฤหสถไดมาสนบสนนศาสนกจของพระสงฆ เปนการแสดงความสามคคของพทธบรษททง ๔

๔. ชาวพทธไดมโอกาสท าบญ บ าเพญกศลกรรม ฝกอบรมกาย วาจา ใจ ใหเจรญใน ทาน ศล ภาวนา

๗ / 8

๕. ชาวพทธไดรวมสบตออายพระพทธศาสนา โดยชวยใหกจการงานพระศาสนาทงหลาย เชน การอปสมบท และสงฆกรรมทกอยาง ทจะมมาตลอดกาลยาวนานขางหนา ด าเนนไปได เพอใหพระพทธศาสนารงเรอง มนคง น ามาซงประโยชนสขแกมหาชนอยางยงยนนาน

๖. ชาวพทธไดอารมณบญอนเดน ทจะแตงจตใหเอบอมดวยปตสข และฝงไวในใจใหเปนกรรมนมต เพอคตทดสบตอไป

(มรายละเอยดในเลม)

สารบญ

การจดงานฝงลกนมต-ผกสมา (๑) อานสงสการฝงลกนมต-ผกสมา (๒) ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน ๑ ๑. การผกสมา ตามพระวนย ๓

ผกสมา ใหเปนพทธสมา ๓ จะเปนสมาได กตองมลกนมต ๔ จะผกสมา สงฆตองมาประชมตกลงกน ๕ สมาทไมตองผก กม ๖ สมาก าหนดตวผ ตองเขารวมสงฆกรรม ๗ โบสถอยในสมา ๑๐ เมองไทยหนนพระวนย ดวยประเพณ “พระราชทานวสงคามสมา” ๑๓ การมสมา ท าใหวดมฐานะเตมบรบรณ ๑๖

๒. งานผกสมา ตามวฒนธรรมไทย ๑๘ การผกสมา พฒนาเปนงานบญของคนไทย ๑๘ เหนลกนมตศกดสทธ เลยปดทองกนใหญ ๑๙ ปดทองลกนมตอยางไร ใหไดบญจรงๆ ๒๑ จะไดบญจรงๆ ตองใหครบทงทาน ศล และภาวนา ๒๓ สมานมตไปฝงอยในใจ กลายเปนกรรมนมตอยางด ๒๕ บญจะใหญ เมอไดปญญามาหนน ๒๗ สวดถอนสมาเกา ๒๙ สดทายกส าเรจ คอ ฝงลกนมต - ผกสมา ๓๑

คำถำเสรมบญในกำรปดทอง ๓๕ ขนตอนการปดทองลกนมต ๓๕ คาถาพทธภาษต ๓๖

ภาคผนวก กรรมวาจาในการถอนและสมมตสมา ๔๗ คณะกรรมการจดงานฝงลกนมต-ผกสมา ๕๒

ฝงลกนมต-ผกสมา

วดญาณเวศกวน*

ถาม: เมอวนท ๓ มกราคม ๒๕๔๒ ทางคณะกรรมการไดพดถงเรองการผกพทธสมาฝงลกนมตทวดญาณเวศกวน เนองจากทคยกน กยงไมคอยทราบถงกระบวนการ วธท า ขนตอน ตลอดจนแมกระทงวตถประสงคในทางพธการหรอพธกรรมอยางชดเจน จงขอโอกาสกราบเรยนถามทานเจาคณอาจารยใหทราบแนวทาง แนวคด แนวปฏบต รวมทงวตถประสงคตางๆ ในการท า ทงน เพราะวาทางคณะกรรมการมองเหนวา การฝงลกนมต ผกพทธสมาครงน นาจะเปนตนแบบหรอเปนตวอยางใหพทธศาสนกชนทไมทราบเรองทราบราววาท าไปท าไม ท าอยางไร ใ ห เ ปนทาง วชาการ เ พอกอ ใ ห เ กดประ โยช นความ รกบพทธศาสนกชนทวไป และเปนการรวบรวมความร ขอมล รายละเอยดตางๆ เพอเปนประโยชนตอการศกษาตอไป

* ศ. น.สพ. ดร. อรรณพ คณาวงษกฤต ไดรบสมมต/เลอกตงจากทประชมญาตโยมใหเปนประธานจดงาน

ฝงลกนต-ผกสมา วดญาณเวศกวน จงไดไปปรกษาและกราบเรยนถามพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) (ปจจบน คอ พระพรหมคณาภรณ) เกยวกบความรเรองพทธสมา ทวดญาณเวศกวน เมอวนองคารท

๑๑ มกราคม ๒๕๔๓

๒ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

พระธรรมปฎก: เรองฝงลกนมตผกสมา อาตมากเคยเขยนไว เหตทเขยนกสบตอจากทไดเขยนเรองวดไว ซงในตอนนนหมายถงเรองวดไทยในอเมรกา คอ วดไทยทนวยอรค และวดไทยทชคาโก

ตอนแรกทวดวชรธรรมประทป นวยอรค อาตมาไดเขยนเรองเกยวกบวดไว ชอเรองวา การสรางวด หรอความรเกยวกบวดอะไรน ชออะไรจ าไมแมน ตอมาวดไทยทชคาโกจดงานผกสมา กเลยเขยนเรองสมาขนอก เทากบวาม ๒ เรองแลว เขาชดกน

เปนอนวามขอเขยนอยแลว ความรเกยวกบเรองทงสองน ตองไปคนดงเอามาจากวารสารของสองวดนน แตเคยดงเรอง “ความรเรองวด” มาพมพในหนงสอ กฐนแรกทสายใจธรรม จงนาจะดงเรองทอยในวารสารของวดธรรมาราม ชคาโก คอเรองสมามาดวย แตไมเปนไร คราวนกพดใหมอกทหนง อาจจะซ าบาง ไมซ าบาง

เรองการผกสมานม ๒ ดาน คอ ๑. ดานวนยของพระ ตามพทธบญญต ๒. ดานวฒนธรรมประเพณทเกดเพมขนมา โดยเฉพาะของสงคมไทย สวนทจ าเปนขาดไมได คอสวนทหนง คอสวนทเปนเรอง

ของวนยทพระพทธเจาทรงบญญตไว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓

๓ / 54

๑. การผกสมา ตามพระวนย

ผกสมา ใหเปนพทธสมา

ทเราเรยกกนวา “งานฝงลกนมตผกพทธสมา” นน เปนการเรยกตามๆ กนไปเทานน ทจรง “พทธสมา” แปลวา สมาทผกแลว (“พทธ” แปลวา ผกแลว) เมอสมายงไมไดผก เราจงมาจดการผกสมาใหเปนพทธสมา เพราะฉะนนจงควรพดใหถกวา “งานฝงลกนมต-ผกสมา”

ทนพดตามวนยกอน เรองวนยกคอ เมอเราสรางวดขนมา หรอพระอยในบรเวณทเรยกวาวด กจะตองมเขตทจะก าหนดวาพระอยในเขตแคไหนจะตองมาประชมกนเวลามงานสวนรวมทเรยกวา สงฆกรรม

หมายความวา เรองสมาเกดขนเพราะวาชวตของพระตามพทธบญญตนนอยกนเปนสงฆะ หรอสงฆ คอเปนหมหรอชมชน และพระทอยในชมชนเดยวกน ทเราเรยกวาวดนน เมอมเรองสวนรวมทจะตองท า กมาประชมตกลงกน เรยกวาท าสงฆกรรม

ปญหาเกดขนวา พระรปใดบางอยในหมนน หรอหมนนก าหนดแคไหน ทจะตองมารวมประชม นแหละกเลยตองก าหนดเขตกนขน เขตนนภาษาบาลเรยกวา “สมา”

การตกลงกนก าหนดเขตนนไวนนแหละเรยกวา “ผกสมา”

๔ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

จะเปนสมาได กตองมลกนมต

ถาม: สมาเปนอยางน แลวลกนมตมาอยางไร? พระธรรมปฎก: การก าหนดเขตคอสมานนกตองมเครองหมาย คนอนเขาจะไดรดวย และผ ทอยภายในเขตเองกจะไดไมลม จะไดใชเปนทก าหนดวาเราอยในเขตหรอไม และกรวาเขตของเราแคไหน

พระพทธเจาไดทรงอนญาตวตถ ๘ ชนดใหใชเปนเครองหมายก าหนดเขตทเรยกวา สมา สมากคอเขต

วตถ ๘ ชนดอยางใดอยางหนงทใชเปนเครองหมายเขตได คอ ภเขา ศลา ปาไม ตนไม จอมปลวก หนทาง แมน า และน า ถาใชวตถทไมมนคงทนทาน พทธสมาทผกคอก าหนดกนไว กไมมนคงยงยน มาถงปจจบนจงนยมกนลงตว เอาศลาขนาดทเปนหลกเปนฐาน

ค าวาเครองหมายในภาษาบาลเรยกวา นมต เพราะฉะนน วตถ ๘ อยางทใชก าหนดจงเรยกวา “นมต” หมายความวาเปนเครองหมาย เครองหมายของอะไร กคอเครองหมายของสมา หรอเขตนนเอง เพราะฉะนน บางครงจงเรยกเตมๆวา “สมานมต” (เครองหมายของสมา หรอเครองหมายเขต)

ไดบอกแลววา ปจจบนนมตนนนยมใชกอนหน หรอศลา และตงใจแตงใหเรยบรอยงดงามเปนลกกลมๆ กเลยเรยกวา “ลกนมต”

ถาม: เหนขางโบสถมใบเสมาดวย เปนอะไรกนกบลกนมตหรอเปลา?

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕

๕ / 54

พระธรรมปฎก: อนนเปนของแถม วนยไมไดก าหนดไว คอ เมอมลกนมตแลว แตลกนมตนนฝงอยในดน มองไมเหน ตอมากเลยนยมท าแผนหน แผนอฐ หรอแผนไม ไวเหนอหลม หรอเรยงไวบนก าแพงตรงเหนอหลมทฝงลกนมตไวนน แลวเรยกกนวา “ใบเสมา” หรอ “ใบสมา” เปนทสงเกตวาลกนมตอยตรงนน แทจรงนน ถาใบสมาเปนศลาทใหญพอ และปกตดลงไปในดน กใชใบสมานนเปนนมตไดเลย ไมตองมลกนมตตางหาก แตปจจบนนนยมกนใหมทงลกนมตและใบสมา

จะผกสมา สงฆตองมาประชมตกลงกน

เมอกะเขตไวแลว และไดวตถทเปนนมตแลว สงฆกมาประชมกน การประชมกนนกเปนสงฆกรรมชนดหนง ซงตกลงกนวา เอานะ นเขตสมา ซงมนมต เชนกอนหนเปนเครองก าหนด กอนน ๆ ๆ ส าหรบทศน ๆ ๆ นยมใหม ๘ ทศ เขตกจะเปนไปตามลกนมต เมอวางลกนมตไวแลว พอดงเสนลากโยงจากลกหนงไปลกหนงๆๆ แลวรปรางเขตกเกดขนมา ปจจบนนยมวาม ๘ ลก นเปนความนยมนะ ไมไดหมายความวาเปนความจ าเปน

ขอแถมแทรกตรงนขนมานดหนงวา ไดเกดประเพณปฏบตในเชงวฒนธรรมขนมา ใหเพมนมตอกลกหนงเปนลกท ๙ อยตรงกลาง เลยเรยกเปนลกประธาน ลกตรงกลางอนทจรงไมไดเปนเขตอะไร แตกพลอยเรยกเปนลกนมตไปดวย กถอวาเปนลกแถมตามประเพณกแลวกน สวนของจรงกคอลกทอยขางๆ ทชกเสนถงกนเปนก าหนดเขต ซงนยมมทงหมด ๘ ลก

๖ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

จากนนสงฆกมาประชมกนแลวกตกลงก าหนดวา นนะ ทเราใชกอนหนหรออะไรกแลวแต เปนนมตน ในทศนนใชอนนเปนนมต ทศนนใชอนนเปนนมต ตกลงกนแลวกสวดประกาศวา เอาแลวนะ สงฆคอทประชมไดสมมต คอมมตรวมกนก าหนดสมาคอเขตชมนมสงฆไว การประชมสงฆท าการน เปนสงฆกรรมทเรยกวา สมมตสมา (ภาษาบาลเรยกวา “สมาสมมต”)

ทวาสมมตสมา กคอท าใหเปนเขตทมขนดวยการสมมต หมายความวามขนโดยมตรวมกน ไมใชเปนของธรรมชาต ค าวาสมมตแปลวามตรวมกน การท าใหเปนเขตทเกดจากมตรวมกนน เรยกวา การสมมตสมา ซงเปนสงฆกรรมอยางหนง

สงฆกรรมนเปนจดส าคญ เพราะวาเมอท าสงฆกรรมนแลว ทในบรเวณนนกเรยกวาเปน พทธสมา แปลวา สมาทผกแลว คอเปนเขตทสงฆไดก าหนดขนแลว เมอยงไมผกกยงไมเปนพทธสมา แตส านวนไทยเราพดวาผกพทธสมา

ทจรงเราผกสมานใหเปน “พทธสมา” คอ ใหเปนเขตทสงฆไดตกลงกนผกคอก าหนดไวแลว นคอสาระส าคญ

สมาทไมตองผก กม

มความรเพมเตมอกวา ความจรงสมานไมจ าเปนตองผกกได แตวนนเราพดถงเฉพาะสมาทผกซงเรยกวาพทธสมา แตทจรงสงฆไมจ าเปนตองผกสมากได คอถอตามก าหนดเขตทมอยแลว หมายความวา บานเมองเขามก าหนดเขตเปนต าบล อ าเภอ จงหวด เปนตนอยแลว สงฆคอพระสวนรวมกถอสมาคอเขต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗

๗ / 54

ตามนน ถาถอตามนนกเปนอนวาไมตองมาประชมสมมตขน คอไมตองสมมตสมา

อยางไรกตาม ถาถอตามก าหนดของบานเมองเปนตน กอาจจะล าบาก เชนวาเมอถอตามต าบล เมอเขตต าบลมแคไหน พระทอยในต าบลนนถงคราวมเรองสวนรวมตองมาประชมรวมกนหมด ขาดองคเดยวไมได และถาพระองคไหนทอยนอกเขตผานเขามาในเขตต าบลนน กตองมาเขาทประชม แลวใครจะไปตามไหว ถาปฏบตไมไดตามนกกลายเปนวาสงฆกรรมนนเปนโมฆะ เพราะ ฉะนนการผกสมาจงสะดวกกวา

สมาชนดทวาพระสงฆไมไดมาประชมตกลงกนก าหนดขน แตถอตามเขตบานเมอง หรอถาอย ในปาในทะเลทเปนของธรรมชาต กเอาระยะหรอเนอทเปนก าหนด (เชนในปา ใหวดจากศนยกลางออกไปโดยรอบดานละ ๗ อพภนดร คอดานละประมาณ ๙๘ เมตร) อยางน กเปนสมาอกประเภทหนง เรยกวา อพทธสมา

เปนอนวาม สมา คอเขตทผอยภายในตองมารวมท าสงฆกรรม ๒ ประเภท คอ

๑. พทธสมา เขตทสงฆไดตกลงกนก าหนดขน ๒. อพทธสมา เขตทสงฆไมไดก าหนด แตถอตาม

บานเมองเปนตน

สมาก าหนดตวผตองเขารวมสงฆกรรม

ขอแถมอกหนอยเรองววฒนาการทางฝายสงฆเอง เดมนนหลกการหรอสาระส าคญในเรองนกอยางทพดแลววา พระทอยใน

๘ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

สมาคอเขตเดยวกน เมอมเรองราวกตองมารวมกนพจารณา ตอมาภายหลง ทานคงจะไมสะดวกแลวกอาจจะเอาความสะดวกเขาวา คอทจรงเครองก าหนดความสามคค หรอความพรอมเพรยงพรอมกนกควรจะทงวด หมายความวาจะตองผกเขตก าหนดกนทงวด แตตอมาทานก าหนดเอาเฉพาะสถานทประชมกนจรงๆ อยางทเราท ากน

ปจจบนนก าหนดเอาเฉพาะตรงทมาประชมกน กเลยกลายเปนวาพระในวดทอยนอกโบสถกอยนอกสมาทก าหนด คอขางนอกลกนมตทก าหนด เวลามประชมกไมตองเขารวมประชมกได กลายเปนเอาสะดวกเขาวา เดยวนกเปนอยางน พระในวดทไมไดมาในโบสถ ถงไมมากไมเปนไร

ตามหลกนน เมออยในสมา ถามาประชมไมได เชนปวย กตองมอบฉนทะ† เปนทมาของระเบยบการประชมสภาเปนตนทเอาค าศพทของทานมาใช ซงมาจากเรองการประชมของพระนแหละ หากไมไดด าเนนการตามพทธบญญต สงฆกรรมกเปนโมฆะ

เปนอนวา ตามประเพณทเปนววฒนาการยคหลง นยมผกสมาเฉพาะตวสถานททจะใชเปนทประชม คอทตวอาคารอโบสถ หรอตวโบสถ ถาม: แตพระทอยในสมาทจะตองมาประชม หมายถงพระในวดนนใชไหม † ถาเปนการสวดปาตโมกข พระทอาพาธมอบปารสทธ คอ แจงความบรสทธของตนใหเพอนภกษไปบอก

แจงแกทประชมสงฆ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙

๙ / 54

พระธรรมปฎก: ตามก าหนด อยางนอยพระทอยในเขตตองมาประชม แตพระทอนจะมารวมประชมในบางเรองกได ถาม: ในเขตนหมายถงเขตไหน พระธรรมปฎก: กเขตทเราก าหนด ซงมลกนมตเปนทก าหนด ถาม: กมแตพระในโบสถซ พระธรรมปฎก: ใช เดยวนกลายเปนวาเอาสะดวก จงไดเปนอยางน คอกลายเปนวาเราจะเอาใครมาประชมกไปนมนต ทจรงไมตองนมนตเพราะเปนเรองของกจการงานในความรบผดชอบ เปนหนาทเลย โดยหลกการนนคอหนาทรบผดชอบ เมอมเรองสวนรวมตองมาประชม คอทงสองฝาย

๑. สมาชกแตละบคคลมหนาทรบผดชอบตองมาประชม ถาไมมากมความผด

๒. ทประชม ถาไมรอใหครบ การประชมของตวเองกไมมผล เปนโมฆะ

ทงสองฝายอาศยซงกนและกน นคอหลกความรบผดชอบ แลวกเปนเรองของการปกครองหรอบรหารรวมกน อนนคอสาระส าคญ

เปนอนวา ปจจบนนเอาสะดวกเขาวา จงเหลอแตเพยงวามสมาแคสถานทประชม ตามทเรามลกนมต เชนบวชพระ เดยวน กลายเปนวาผ ทจะบวชไปเลอกนมนตพระมา แทนทจะเปนเรอง

๑๐ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ของทประชมซงพระทกองคตองรบผดชอบ เมอมเรองเกดขนตองมาประชมเอง มนกลบกนเสย อนนเปนความรประกอบ

นเปนขอคดทชาวพทธจะตองรไว เพอวาตอไปอาจจะมทางฟนฟ อยางนอยตองพยายามรกษาสาระไว มฉะนนจะเหลอแตรปแบบและเพยนกนไปเรอย

เอาเปนวา ปจจบนนผกสมาเฉพาะเขตทก าหนดเปนทประชม เมอใครเขามาในสมาแลวถาเปนพระภกษตองเขาทประชม ถาไมเขากท าใหสงฆกรรมเสย และระหวางทมสงฆกรรมอยจะมภกษอนเขามาในเขตไมได ถามกตองเขาทประชมหมด ทน ระหวางทท าสงฆกรรมถาเกดมพระอนเขามาในเขต กจะท าใหสงฆกรรมเสยได ในบางวดกเลยตองคอยระวงเพราะมสมาใหญ ตองมคนคอยดวามพระอนมาไหม

เดยวนกยงมบางวดทผกสมาทงวด ในเมองไทยนดเหมอนจะมอย ๒ วด คอ วดราชบพธ กบวดราชประดษฐ ถาผกสมาไวทงวดจะมชอตอทายวา “สถตมหาสมาราม” คอ ผกสมาทงวดเลย เพราะฉะนนอยางวดทวาน เวลามสงฆกรรม พระทงวดตองเขาทประชมทงหมด และตองมโยมไปเฝาประตวด

โบสถอยในสมา

ถาม: ของเรานคงเฉพาะทโบสถ พระธรรมปฎก: กไดแคนนแหละ เพราะเปนเรองของวสงคามสมาทเปนประเพณของบานเมองลงตวไปแลว อยากจะแทรกนดหนงกอน คอวาพระพทธเจาก าหนดเรองเขตท าสงฆกรรม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑

๑๑ / 54

เขตสามคคของสงฆทผอยในเขตตองมารวมประชม เขตนไมจ าเปนตองมอาคารกไดเพราะมนเปนเขต แตพระองคกทรงมพทธานญาตใหมตวอาคารส าหรบเปนทประชมได เรยกวา โรงอโบสถ

อโบสถกเกดขนจากจดน คอจากพทธบญญตทวา เมอมการประชมขนในสมาน พระพทธเจาทรงอนญาตใหสรางตวอาคารขนมาส าหรบเปนทประชมไดเรยกวา อโปสถคคะ หรอ อโปสถาคาร

อโบสถทจรงไมใชชอสถานท แตเราเรยกสนๆ แบบไทย ชอเตมวา อโปสถคคะ หรออโปสถาคาร ไทยเราขเกยจเรยกยาวอยางนนกเรยกแค อโบสถ แถมอโบสถกยงยาวไป เลยตดใหเหลอ โบสถ อก สนเขาไปทกท แตเรยกงายขน

เปนธรรมดาวา ถาจะมโบสถ กตองสรางโบสถไวภายในสมา หรอเทากบสมา

ถาม: มค าวาพระอโบสถ กบอโบสถ ถาเปนพระอโบสถนเปนอยางไร พระธรรมปฎก: ออ นเปนเรองของเมองไทย ทมวดหลวง กบวดราษฎร เทานนเอง ของวดหลวงกเรยก “พระอโบสถ”

ท าไมอาคารทประชมจงเรยกวา โรงอโบสถ เพราะวา สงฆกรรม คองานสวนรวมทตองท าประจ าอยเสมอกคออโบสถ อโบสถ กคอการทพระไปประชมกนทกวนกลางเดอน และวนสนเดอน ทเรยกวา วนพระกลางเดอน และวนพระสนเดอน เพอจะสวดปาตโมกขซกซอมวนย อโบสถนตองท าเปนประจ า สวนสงฆ

๑๒ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

กรรมอนกแลวแตฤดกาลบาง แลวแตเรองจะเกดขนบาง อโบสถทตองท าเปนประจ าน กเลยเปนทมาของชออาคารน คอเปนอาคารส าหรบท าอโบสถ อาคารอโบสถกเกดขนมาอยางน

เปนอนวาเรองสมากบเรองโบสถนนสมพนธกน ทนกตอบหมดขอความเมอกแลว

ถาม: การผกสมา ตองผกดวยอะไรหรอเปลา พระธรรมปฎก: ค าวา “ผก”นเปนเพยงส านวนภาษา “ผก” ในทน หมายความวาทประชมตกลงก าหนดเขตโดยหมายรรวมกนวา ทศนมวตถนเปนเครองหมาย ทศนนมวตถนนเปนเครองหมาย การท าอยางน คอตกลงพดกนบอกกนในทประชมสงฆแลวประกาศอยางน ทานเรยกวา “ผกสมา” เปนเพยงส านวน ถาม: มกฎมเกณฑอะไรหรอเปลา พระธรรมปฎก: ออ กตองประชมสงฆกอน ถาม: แลวมเกณฑทก าหนดวาจะตองกวางยาวเทาไรหรอไม พระธรรมปฎก: ออ กตองมก าหนดเขต ตามวนยวางไววาสมาจะตองจพระไมนอยกวา ๒๑ รป เพราะมสงฆกรรมบางอยางทตองใชพระ ๒๐ แลวกมตวบคคลทรบสงฆกรรมนนอก ๑ รวมเปน ๒๑ นอยางต า แลวกใหญไมเกน ๓ โยชน นคอก าหนดเขต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓

๑๓ / 54

เมองไทยหนนพระวนย

ดวยประเพณ “พระราชทานวสงคามสมา”

ทนกไปเรอง วสงคามสมา เนองจากวาตอนนสงฆจะผกสมาเปนเขตของตวเอง เขตนตองไดรบอนญาตจากบานเมอง หมายความวาบานเมองอยในปกครองของเขา ไมใชเอาทไหนเปนของตวไดตามชอบใจ กเลยมประเพณในเมองไทย ซงพระเจาแผนดนอปถมภพระศาสนาพระราชทานให เรยกวา พระราชทาน- วสงคามสมา

วสงคามสมา แปลวา เขต (ของสงฆ) ทแยกจากบาน หมายความวาแยกจากเขตของบานเมอง กลาวคอ พระเจาแผนดนในฐานะเปนองคอปถมภพระศาสนา ทรงมพระราชประสงคจะใหสงฆสบายใจวามเขตของทานเอง จะไดท ากจกรรมของทานเปนอสระ กพระราชทานทดนเขตนนๆ มา เรยกวา วสงคามสมา เปนอนวามประเพณพระราชทานวสงคามสมาในประเทศไทย

ถาม: ประเทศอนเปนอยางไร พระธรรมปฎก: ประเทศอนไมทราบวาเขามประเพณนหรอไม ยงไมไดหารายละเอยด ถาถามวาไปอยอเมรกาพระท าอยางไร พระกถอเอาเขตทไดซอทดนมาสรางวด และทางการออกโฉนดให กถอวานเปนททเปนเขตของเรา ทเรามสทธจะจดการได ในเมองไทยโบราณชาวบานมากมายอยกนมา มทโดยไมมโฉนด ความจ าเปน

๑๔ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ของพระเกดกอนชาวบาน เพราะตองมการก าหนด เขตแยกไวใหชด แตเดยวนชาวบานกก าหนดแลว สวนของพระมมาเดมกคอบานเมองพระราชทานวสงคามสมา แปลวาไดเขตแยกจากบาน

พอไดเขตแยกจากบานกเปนเขตของสงฆ พระกเอาทนมาก าหนดผกสมาไดเพอใหเปนพทธสมา เพราะฉะนนพทธสมากจงตององอาศยวสงคามสมา เราจงตองรอพระราชทานวสงคามสมากอน

ตอนนวดญาณเวศกวนไดรบพระราชทานวสงคามสมาเรยบรอยแลว ตามประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท ๒๐ กนยายน ๒๕๔๒ เมอไดอนนมาแลว เรากเอาทนมาใช แตจะผกแคไหนภายในเขตน กแลวแตเรา

ถาม: เวลาในหลวงทานพระราชทานมาน พระราชทานตามเนอทของบรเวณวด หรอเนอทของบรเวณโบสถ พระธรรมปฎก: เดยวนกเอาแคบรเวณทตงโบสถ มฉะนนคงจะกนทของบานเมองมากมาย เพราะเดยวนวดเยอะเหลอเกน จงมประมาณกนวาไมเกนเทานนๆ แลวทางบานเมองกประกาศถวายใหเปนวสงคามสมา เมอไดรบแลวกมาก าหนดพทธสมากนขน แตความจรงนน ตอนนเหมอนกบวาเรามสมาทไมตองผก ซงเปนเขตทก าหนดไดงาย ไมตองเอาทงต าบล ทงอ าเภอ เพราะถงแมถาเราไมผก ตอนนเรากมวสงคามสมา เทากบมเขตทก าหนดแยกจากบานเมองแลว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕

๑๕ / 54

มเกรดแทรกเขามาวา เรองนในสมยโบราณถอกนจรงจง และใหความส าคญมาก ใครเขาไปอยในเขตนแลวเปนอนพนภยราชการเลย แมวาพระเจาแผนดนมอ านาจทงแผนดน แตเขตนยกใหสงฆแลว พระองคกไมเขามารกล า เพราะฉะนนสมเดจโตเมอถกในหลวงรชกาลท ๔ ขบไล ทานกไปอยในโบสถ แลวกบอกวาทานพนเขตพระราชอ านาจของรชกาลท ๔ แลว อยางทเอามาเลากนเปนเรองสนกๆ เปนเกรด

เมอครงทสมเดจพระนารายณมหาราชประชวรหนก ใกลจะสวรรคต พระเพทราชากบขนหลวงสรศกดยกทหารมาลอมวง ถาพระนารายณมหาราชสวรรคตเมอไร พวกขนนางทงหลาย ทพระเพทราชากบพระเจาเสอไมพอใจ กคงจะถกจบฆา ตอนทสมเดจพระนารายณอยเขายงท าอะไรไมได แตตอนนประชวรหนกจะสนแลว เมอเขาเอาทหารลอมวงกไมมทางไป แมวาพระนารายณจะยงมอ านาจอย แตกท าอะไรไมไหว

พระองคทรงสงสารพวกขนนางขาราชการชนผ ใหญทจะ ตองส น ช วต ก เลยใ หคนของพระอง คไปนมนตสมเดจพระสงฆราชมา พรอมทงพระสงฆใหครบท าสงฆกรรมได พอพระสงฆมาทวง สมเดจพระนารายณมหาราชกทรงประกาศยกวงถวายเปนของสงฆ

เมอเปนสมาของสงฆแลว พระสงฆกท าสงฆกรรมได จงใชวงเปนเหมอนโบสถ สมเดจพระสงฆราชกน าพระสงฆประกอบสงฆกรรมบวชพวกเจานายขาราชการผ ใหญทรอยวาอาจจะตองถกจบหรอถกฆา พอบวชเสรจแลวกพาไปวด เพราะเมอเปนพระ

๑๖ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

แลวพวกทหารฝายทจะก าจดกท าอะไรไมได เปนอนวาพระสงฆพาพระบวชใหมนนไปวด กเลยชวยพวกขาราชการและเจานายเหลานนไวได

นเปนตวอยางเรองทแสดงความส าคญของสมา ซงประเพณไทยไดถอเปนจรงจงวา ใครไปอยในเขตสงฆกเปนอนพนภยแผนดน แมแตองคราชากยงไมท าอะไร ทเลามานเปนเพยงเรองแทรก ตอนนกคดวาจบเรองวสงคามสมา

การมสมา ท าใหวดมฐานะเตมบรบรณ

ออ ขอเพมอกนดหนง ในแงกฎหมายบานเมอง ในฐานะเปนรฐทอปถมภพระพทธศาสนา มพระพทธศาสนาเปนหลกเปนศาสนาประจ าชาต บานเมองกเขามาเกยวของ

นอกจากมประเพณพระราชทานวสงคามสมา ซงเปนการใหความส าคญแกสมา ทเปนเขตของสงฆ โดยทางราชการบานเมองใหเกยรตไมเขาไปยง อยางเรองสมเดจพระนารายณมหาราช ทพดไปแลว ยงมขอทควรทราบอกอยางหนง คอ กฎหมายปจจบน ไดก าหนดสถานะวดไวในพระราชบญญตคณะสงฆ (พ.ร.บ.คณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ มาตรา ๓๑) วา วดม ๒ อยาง คอ

(๑) วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา (๒) ส านกสงฆ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗

๑๗ / 54

จงกลายเปนวา เรองพระราชทานวสงคามสมานไดมความหมายโยงไปถงประเภทวดดวย คอ เมอไดรบพระราชทานวสงคามสมาแลว จงจะเปนวดทมฐานะเตมบรบรณแทจรง

ถายงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา อยางวดเรากอนหนาน กเปนส านกสงฆ แมจะไดตงขนตามกฎหมาย โดยมประกาศในราชกจจานเบกษาแลว กยงเปนส านกสงฆ

สวนส านกสงฆทเรยกกนทวไปนน เปนส านกสงฆเถอน คอเรยกกนไปเอง แตโดยทางการจะมฐานะเปนส านกสงฆไดตองประกาศในราชกจจานเบกษา ซงเปนวดประเภทสอง ทน พอไดรบพระราชทานวสงคามสมา กกลายเปนวดประเภทหนง

เกยวกบเรองโบราณราชประเพณ ยงมเรองควรทราบตอไปอก เชนการแบงวด เปนวดราษฎร กบวดหลวง ซงทางการเรยกวา พระอารามหลวง กบ วดราษฎร

พระอารามหลวงกแบงไปอก เปนชนเอก ชนโท ชนตร ชนสามญ

แตอนนเปนสวนของความรเกยวกบเรองวด ถาจะใหสมบรณจงตองพด ๒ เรองคกน คอความรเรองวด กบเรองสมา

๑๘ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

๒. งานผกสมา

ตามวฒนธรรมไทย

การผกสมา พฒนาเปนงานบญของคนไทย

ถาม: สดทาย อยากจะทราบขนตอน และรปแบบตามประเพณ หรอวฒนธรรมทท ากนมาในเรองการผกสมาน หรอวาจะท าตามรปแบบทเปนพทธบญญต วาจะตองท าขนตอนอยางไร ตองใชเวลาเทาไร พระธรรมปฎก: อยางทกลาวแลววา การผกสมาเปนเรองในสวนของพทธบญญต กบในสวนของวฒนธรรมประเพณ สวนทเปนแกนแนนอนทจะตองม คอสวนของพทธบญญต แตสวนของวฒนธรรมประเพณนนกแลวแตเราจะเอาแคไหน และเลอกปรบเปลยนไปตามสมควร

ไดพดไปแลวในสวนของแกนคอตวพทธบญญต ทนกพดในแง วฒนธร รมประ เพณ บาง เ รม ตนก คอว า เ ร องของพระพทธศาสนาเราถอวาเปนเรองของพทธบรษท ๔ ไมวาอะไร แมจะเปนเรองของพระสงฆ เรากจะใหญาตโยมคฤหสถไดมสวนรวม ซงโดยมากกจะเปนการรวมในแงทมาสนบสนนสงเสรมอปถมภ เ รมตงแตองคพระมหากษตรย ททรงอปถมภดวยการถวายวสงคามสมาอยางน ญาตโยมกมารวม แลวแตวามสวนไหนทจะเปดโอกาสใหญาตโยมไดรวมกเปดโอกาสใหเขามา โดยวธนกจง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙

๑๙ / 54

เกดประเพณงอกขนมาในงานผกสมา แทนทจะเปนเพยงสงฆกรรม กกลายเปนงานพธ มอะไรใหมๆ เกดขนมา

การรวมของชาวบานในเมองไทยกคอเรองทเราเรยกวาการท าบญ ซงไมใชเปนเรองใหม ดงนนประเพณการท าบญทเนองดวยการผกสมากเขามา นอกจากเลยงพระเปนตนแลว ตามปรกต ชาวบานจะเขามาสนบสนนชวยเหลอทกอยางทจะใหพระท ากจของทานไดสะดวก นเปนแกนส าคญ แตไมใชแคนน ชาวบานยงเหนวาการไดมามสวนรวมท าอะไรในเรองนเปนบญเปนกศลทงนน และสงทท าในงานนกเปนของศกดสทธไปหมด

เหนลกนมตศกดสทธ เลยปดทองกนใหญ

ฉะนน ลกนมต กกลายเปนของศกดสทธ เพราะงานผกสมา ตองอาศยนมต นมตจงเปนสงส าคญทสด ถาไมมนมตกผกสมาไมได นมตทเปนองคประกอบส าคญกเลยกลายเปนสงศกดสทธ ทนอะไรทเกยวกบลกนมต เชน หวายสาแหรก กศกดสทธขนมาอก ดงกน แยงกนเลย มดตดสาแหรก มดตดหวายกศกดสทธอก อะไรๆ ไมร ศกดสทธไปหมด ใครๆ กอยากได

ความจรงในแงหนงสงเหลานกเปนอนสรณส าคญ ถาไมมองในแงความศกดสทธ ใครๆ กอยากไดไปเปนอนสรณ แตนไมใชแคอนสรณธรรมดา อนสรณมความศกดสทธในความหมายทางจตใจทลกซงเขาไปอก พอนมตศกดสทธ ทนปดทองกตามมาอก ชาวบานเขาอยากรวมอปถมภอยแลว การปดทองกชอบอยแลว เมอท ากนนานๆ ไป เรองกอาจจะชกบานปลาย

๒๐ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ทนถาพระถอโอกาสหาเงนกไปกนใหญ จนเมองไทยปจจบนนชกจะกลายเปนวา เวลาจดงานฝงลกนมตผกสมา กพากนเนนทการหาเงนไปหมด คดวาท าอยางไรจงจะหาเงนไดมากๆ กตองจดงานใหใหญทสด แลวกมหลายๆ วน มดนตร มมหรสพตางๆ และโฆษณากนใหญ ท าปายตดไปตามสแยก หรอขางถนนใหญ บางททวประเทศ บางทตดกนเปนปๆ แลวกชอบมาจดงานเอาตอนตรษจน อนนเปนเรองประเพณขยายมา คอประเพณท าบญนนเอง

การทชาวบานอยากไดบญ เลยกลายเปนจดทมาบรรจบกบพระในเรองทวา ถาไมระวงแลวจะเปนจดเสอม กคอกลายเปนเรองหาเงนทองไป ซงเดยวนเปนไปมาก จงเปนจดทเราคงจะตองระวงวา จะท าอยางไรใหไดสาระ ไมใชมาตดแควาจะหาเงน

ตอนนกถงจดแยกแลววา ท าอยางไรจะใหชาวบานไดประโยชนทแทจรง ในสวนสงฆกรรมกแนนอนอยแลววาเปนเรองของพระสงฆ แตชาวบานควรจะไดประโยชนอะไรเพมขนอก ไมใหเปนเพยงเรองหาเงน กตองมาชวยกนคด

การหาเงนกมาจากเรองเดยวกน คออยางทบอกแลววาชาวบานเหนอะไรทเกยวกบสมาเปนศกดสทธไปหมด จดนจะใชหาเงนกได แตถาไมหาเงนแลวเราจะท าอยางไรใหเกดความหมายทเปนประโยชน ไมใชบอกวาไดบญๆ แลวกไมรวาอะไร กจงเปนจดส าคญวาพวกเราตองชวยกนคด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑

๒๑ / 54

ปดทองลกนมตอยางไร ใหไดบญจรงๆ

อยางปดทองลกนมตน จะเอาไหม ในเมอมนไมใชตววนย หรอพทธบญญต ซงมแความลกนมตททางพระใชก าหนดเอา กจบเรอง แตจะปดทองไหม นเปนประเพณ ถาเราตกลงใหมการปดทองกเปนการอนรกษประเพณ แตจะปดทองเพอหาเงน หรอจะเพยงใหชาวบานไดบญ แคนนพอไหม สมมตวาเราไมมงหาเงน แตแคชาวบานบอกวาไดบญจากปดทอง พอไหม? หรอวาเราควรจะใหอะไรทเปนความหมายเปนสาระยงกวานน อนนเปนเรองทตองคด นอาตมาวาเปนจดบรรจบ หรอจดแยกทส าคญ

ถาพดสนๆ กคอ ถาเรายอมใหมการปดทองลกนมต กคอเราไมหกหาญตวประเพณ แตเรารวมอนรกษประเพณดวย แตพรอมกนนน เรากควรใชประเพณเปนโอกาสทจะชวยใหประชาชนไดประโยชนทเปนแกนสารจากพระพทธศาสนาดวย รวมทงเรองอนๆ ทเกยวเนองกน เราจะจดอะไรใหไดสาระในงานบญ

สวนรวมของคฤหสถจะมอกตอนหนง คอตวพธ หรอตอนสงฆกรรมในการผก

จะขอเลาใหฟงถงกจกรรมทวดทงหลายนยมท ากน นอกจากโฆษณากนเตมท และมมหรสพใหญๆ แลว กมงหาเงนดวยวธตางๆ เชนบางวดกตงลกนมตไวรอบโบสถเปนจดๆ เสรจแลวกจดทนงใหพระประจ าอยทลกนมตแตละลก พรอมทงมขนน ามนตไวประจ า พอมใครมาปดทอง กพรมน ามนตให ท าอยอยางน ชาวบานกอยากจะไดบญปดทองดวย พรมน ามนตดวย การ

๒๒ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ปฏบตในรปน ท ากนมาก ทนเราจะเอาอยางไร กไมจ าเปนตองรบคด

อาตมาเคยคดไวบาง เชนวา เมอเราไมมงหาเงนแลว ถาเราอนวตรยอมตามประเพณวาใหมการปดทอง กเปนการใหโอกาสชาวบานไดมสวนรวม ซงเปนโอกาสทเขาจะไดท าอะไรบาง ไมใชมาเฉยๆ และไมไดท าประโยชนอะไร อยางนอยกไดมสวนรวมคอปดทอง

ถามองในความหมายนกคอการทชาวบานไดรสกตววาไดมสวนรวมในพระพทธศาสนาของเขา ในการทไดมาปดทองลกนมตทท าใหเปนสมาของวดน ท าใหวดนมพทธสมาได และมสวนรวมท าใหเกดโบสถหลงน ทพระสงฆจะไดท าสงฆกรรมกน

อะไรทจะใหเกดจตส านก หรอเกดความรสกอยางน เรากพงเปาหมายไปทนน คอใหเกดความรสกวาไดมสวนรวมในการสบตออายพระพทธศาสนา ซงเปนบญอยางแททส าคญ แทนทจะไปเนนอยแควาฉนปดทองแลวไดบญแบบเลอนลอย แลวจะไดขนสวรรค และไปตดความงมงายอยากจะใหพรมน ามนตโดยไมไดความรอะไร มาแลวกไดแตความหลงกลบไป

นอกจากความรสกมสวนรวมแลว กอาจจะใหเขาไดคตธรรม ยกตวอยางวดเจาคณพยอม ทานไมสรางโรงอโบสถ เมอทานผกสมา ฝงลกนมต ทานกจดรายการอภปรายธรรมทกวนๆ นเปนการยกตวอยาง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓

๒๓ / 54

จะไดบญจรงๆ ตองใหครบทงทาน ศล และภาวนา

อกวธหนง ในเวลาแตละคนมาปดทอง ปกตเขากจะมาเอาทองทวด บางทเขาอาจจะเอามาเองแตกนอยคน เขามกคดมาเอาทวด และทางวดกจดเตรยมให วดอาจจะจดใหเปลาเลย และโยมหลายคนคงยนดจดทองมาให

แตกมปญหาวาชาวบานเขากไมอยากเอาทองไปเฉยๆ คลายๆ กบเขารสกวา ถาเขาจะท าบญ เขากตองบรจาค เรองอะไรเขาจะรบทองไปปดเฉยๆ นกเปนจดหนงทวา เราจะปฏบตตอเขาอยางไร

ถาเราไมไดมงเอาเงนเขา แตเราจะไมรบกไมได เพราะเขารสกวาเขาตองบรจาค ไมใชมสวนรวมแคปดทอง แตตองมสวนรวมบรจาคทรพยดวย เพราะเขารสกวาการบรจาคเปนการทเขาไดท าบญ (คอบญขนทาน) มฉะนนเขาจะเรยกวาท าบญไดอยางไร เขากนกไมออก ทนเราจะท าอยางไร นเปนเรองของทองทเขาจะรบ

เนองจากเราจะเปดโอกาสใหปดทองตามประเพณโดยไมไดประสงคจะหาเงน แตกเปนธรรมดาวาญาตโยมทปดทองโดยทวไปกตองการบรจาค เพราะถอวาตองบรจาคจงจะชอวาท าบญ เขากจะไมยอมรบทองไปเปลาๆ แตจะใหเขาน าทองมาเอง กคงยาก นอยคนจะน ามาเอง สวนมากกคงหวงจะมาเอาทองทวด เพราะฉะนน การปฏบตในเรองนกอาจจะตองยตวา

๑. ถาผ ปดทองน าทองมาเอง กแลวไป ๒. ถาญาตโยมตองการปดทอง แตไมไดน าทองมาเอง

ทางวดกจดวางไวใหเขาหยบเอาเอง แบบใหเปลา แตถาเขา

๒๔ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ตองการบรจาค กไมวา คอเราวางภาชนะใสทองไวให โดยเขยนก ากบไวบอกใหรวา

ทองนใหเปลา

แตถาตองการบรจาค กสดแตประสงค

การปฏบตอยางหนงทเคยคดกคอ เวลาเขาปดทอง ปกตเขาอาจจะนกวาเวลาปดทองเขาจะพดวาอยางไร เขาอาจจะนกถงค าบาลเปนคาถา แตเขาอาจจะเนนทความศกดสทธ และวาเรอยเปอยไมรเรองรราวอะไร เปนไปไดไหมทวา เราจะใหคตธรรม เชน เราจดพทธภาษตทเลอกสรรแลว ๑๐๐, ๒๐๐, ๓๐๐ คาถา หรอกคาถากได สนๆ เชน อตตา ห อตตโน นาโถ พรอมทงค าแปล

เราบอกวา ใหจ าคาถาของตว จะไปปดทองตองทองใหไดกอน อยาเอาไปอาน ไดแลวกทองใหแมน และแปลไดดวย แลวกไปปดทองโดยวาคาถาพทธภาษตนนไปดวย หรอจะเอายากกวานนกได คอมพระประจ านงอยเลย ทกคนทจะปดทองตองวาใหพระฟงกอน

นอกเหนอจากน จะจดใหมเทศนา ปาฐกถา สนทนา บรรยายธรรม นทรรศการตางๆ และเจรญจตตภาวนา เปนตนอยางไร กเตรยมการกนไป

นเปนเพยงวธการบางอยาง เปนการยกตวอยางใหเหนวาเราจะท าอยางไรใหมสาระขนมา นอกจากทานแลว กใหเขาไดคณธรรม ไดคตส าหรบชวตจตใจ และไดปญญา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕

๒๕ / 54

รวมความกคอใหมาชวยกนคดวา เมอประชาชนตองการมสวนรวม เรากพยายามตดเรองของความลมหลง และเรองของการหาเงนหาทองออกไปเสย ท าใหไดสาระ ไดประโยชน ไดคณคา ไดปญญา ไดธรรม ไดความดงาม ไดคต ใหประชาชนไดบญมากยงขนไป ทงทาน ศล และภาวนา อนนเปนสวนหนงของการปดทองลกนมต

สมานมตไปฝงอยในใจ กลายเปนกรรมนมตอยางด

นอกจากนยงมประโยชนส าคญในทางบญกศล ทมผลตอจตใจมาก คอในแงทเรยกวา “บญญาภสงขาร” แปลวา บญเครองปรงแตงจตใหเกดกรรมด

คนเราน เวลาอยวางๆ ไมไดท าอะไร กจะคดโนนคดน จบเอาอารมณทผานไปแลวมาปรงแตงหรอคดตอ โดยเฉพาะอะไรทเดนๆ หรอเรองกระทบกระทงคงคางอย ใจกจะแวบไปหา แลวกคดวกวน ครนกงวล หรอเครยดอยกบอารมณนน หรอไมกฟ งซานไป ทงหมดนไมดเลย

แตถาอารมณเดนทโผลเขามาในจตหรอจตไปจบเอามานนเปนเรองด เปนเรองบญกศล กจะปรงแตงไปในทางตรงขาม กลายเปนวาจะท าใหเกดความเอบอม ผองใส ใจราเรงยนด มปตปราโมทย

ทวามานกเปนเรองธรรมดาของมนษยปถชน เพราะปถชนนนอยในขนของการปรงแตง ถาเปนปถชนทดและเกง กสามารถปรงแตงในทางด ถาเปนปถชนทออนแอยงไมพฒนา กปรงแตง

๒๖ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

เรองรายๆ ทเปนบาปอกศล ท าจตใจใหเครยดขนมวเศราหมอง หาทกขใสตว เบยดเบยนทงตนเองและผ อน เพราะฉะนน ถายงไปเหนอการปรงแตงไมได กตองฝกตวใหเกงปรงแตงในทางด

โดยเฉพาะทส าคญมาก คอ เวลาจะตายนนะ จตจะเควงควางมากทสด มนหวาดกลวบาง หรอถาไมหวาดกลวกอาจจะฟ งซาน เพราะตอนนอยกบความไมรวาเราจะไปอยางไร โลกนกอยไมได โลกหนาจะไปอยางไรกไมร กเควงควางฟ งซาน ในขณะนจตกจะไปยดอารมณตางๆ ซงไมแนวาจะดหรอราย ตอนน อนไหนเดนขนมามนกยดอนนน ธรรมดาเรองของคนนนมากมายเหลอเกน ทงทอยในความจ าและคดนกไป ทน บางทไปจบเอาอารมณไมดเขา กจะเสยตอนนนแหละ เขาถงไดเอาญาตพนองมาใหสต อยางทเรยกวา “บอกอรหง” เพอใหจตมทยดทด อยกบคณพระรตนตรยและบญกศล

เวลาท าบญอะไรใหญๆ อยางคนทวไปทนยมทางดานวตถ กอาจท าใหมจดก าหนดทเดน เชนไปสรางโบสถไว สรางพระพทธรปไว ไปปดทองลกนมตแลวมความประทบใจไว ภาพพวกนจะปรากฏเดนขนมา เวลาอยวางๆ หรอจตก าลงฟ งซาน เควงควาง จตจะเกาะ เมอภาพการท าบญพวกนเดนขนมา จตกจบอยกบบญ สบายไป ถาเปนเวลาใกลตายกเลยไดลกนมตมาเปนกรรมนมต

กรรมนมตนแหละ เปนตวส าคญทบอกถงกรรมทจะน าจตไปสคตขางหนา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗

๒๗ / 54

บญจะใหญ เมอไดปญญามาหนน

การปดทองลกนมตน แมจะเปนเรองทงอกขนมาในประเพณกตาม แตกงอกขนมาจากเรองทเปนแกนสารในพระพทธศาสนา คอปรารภหรอองอยกบเรองเดมทเปนสาระในพระธรรมวนย เพราะฉะนน ถารจกปฏบตใหถกตอง กจะไดประโยชน เปนการท าบญทจะเปนอารมณเดนของจตใจตอไป (ในทางตรงขาม ถาปฏบตผดกอาจจะประสบผลในทางบาปไดเชนกน)

การปดทองลกนมต ทวาเปนอารมณบญทเดนนน เดนทงในทางวตถหรอรปธรรมทเหนชดใหญโต เพราะโยงไปถงสมา โยงไปถงโบสถทงหมดทจะส าเรจผลใชงานไดกเพราะลกนมตนน ตลอดจนวดทงวดทจะมฐานะสมบรณตามพระธรรมวนยและกฎหมายบานเมอง เรามาปดทองลกนมตมสวนรวมในงานผกสมาน กเทากบไดรวมสรางโบสถและสรางวดนดวย

ตอไปกเดนในแงเปนเหตการณส าคญ เปนเรองพเศษ ทวดนนๆ และชมชนหมนนถนนนตามปกตจะมไดครงเดยว เราไดมารวมในเหตการณใหญทเปนการเรมตน ซงหาไดยาก

อกอยางหนง กเดนในแงของสาระประโยชนในงานพระศาสนา ทจะมสบตอไปขางหนามากมายตลอดกาลยาวนาน ซงเปนไปตามพระธรรมวนย หมายความวา คนทรจกท าบญ จะมองเหนวา จากลกนมตทท าใหสมาเสรจ ใหโบสถใชท าสงฆกรรมได และท าใหวดมฐานะสมบรณน ตอไปงานพระศาสนาตางๆ เชนการบวชพระ การทอดกฐน สงฆกรรมตางๆ และการบ าเพญ

๒๘ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ศาสนกจของพระสงฆมากมาย จะด าเ นนสบตอไป ท าใ หพระพทธศาสนาเจรญมนคง และบงเกดประโยชนสขแกประชาชน ลกนมตทเราปดทอง ชวยโยงจตของเราใหมองไปถงความรงเรองของพระพทธศาสนาและความรมเยนเปนสขของประชาชนไดทงหมด

ถาชาวบานรสกวาเราไดรวมบญครงใหญนะ เปนการท าเพอพระศาสนา การปดทองลกนมตในวดนกมครงเดยวนแหละ ฯลฯ อยางทวาไปแลวน กจบไวในจต เปนอารมณทเดน พอปรากฏขนในจตเมอใด จตกผองใส เอบอม มปตทกทไป

จตเราไปผกกบบญทเนองดวยการปดทองลกนมตนน แลวจตกจะปรงตอไปอก ปรงแตงจากบญสวนทมาเปนอารมณ ให แลวกพจารณาไป

ถ า เ ป นคน ท ร เ ข า ใ จ ม ปญญา ดวย ค อ มศ ร ทธ า ทประกอบดวยปญญา กจะยงสามารถปรงแตงบญไดมาก คอ เวลาระลกนกถงวนนนเมอนนทเราไดไปท าบญปดทองลกนมตรวมงานผกสมา พอนกขนมาแลวกพจารณาตอไปวา พทธสมาทเราไดไปรวมแสดงออกสนบสนนใหผกขนมา พระสงฆและพทธศาสนกชนทงหลายจะไดอาศยโบสถและวดทนนบ าเพญศาสนกจและท าบญกศลตางๆ การเลาเรยนปรยต การศกษาปฏบต การเผยแผสงสอนพระธรรมของพระสมมาสมพทธเจาจะเจรญงอกงามขยายกวางขวางออกไป ชวยใหบานเมองอยดมสข อยางนอยกชวยยบยงความเสอมเสยหายของสงคม และชวยใหธรรมด ารงคงปรากฏอยในโลก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙

๒๙ / 54

ยงมปญญามาก กจะยงขยายเขตแดนของจตใจใหกวางขวางออกไปไดมาก และท าจตใจใหมปตเอบอมเบกบานไดมาก เพมก าลงของกศลใหเขมแขงแรงกลามากขน เขาหลกทวา ปญญามาหนนปญญง สงเสรมเพมพนอานสงสของบญ

ขอส าคญ คออยางนอยใหใจเอบอมผองใส เขาหลกพทธพจนทวา “จตเต อสงกลฏเ สคต ปาฏกงขา” แปลวา เมอจตไมเศราหมองแลว กเปนอนหวงสคตได

สวดถอนสมาเกา

เรองลกนมต เมอเราใหโอกาสคนปดทองเสรจแลว กมาถงการผกสมาแทๆ วดนน เมอก าหนดงานปดทองแลว สดทายกจะตองท าพธฝงลกนมตผกสมา ลกนมตทเปดทงไวใหปดทองกจะตองเอาลงหลม ตอนนกถอเปนวนส าคญ มาถงเรองของสงฆกรรม ซงจะมาบรรจบกบเรองของพทธบญญต ซงพระจะก าหนดลกนมตเปนเขต แลวกผกสมา ซงจะตองประชมสงฆ พระสงฆตองมาสวดสมมต คอมมตรวมกน

ตอนนกมเรองแทรกเขามาวา เมอพระจะผกสมาก าหนดเขตใหม ทานกกลววาดนแดนแถวนอาจจะเคยมวดมากอนกได แตรางไป เรากไมร พระพทธเจาบญญตไววาหามผกสมาซอนสมา แมแตคาบเกยวกนกไมได สมาทผกใหมจะเปนโมฆะ ไมเกดผล ทนพระกกลววาถาเราผกและเกดไปซอนสมาเกาเขากจะเสย การทจะไมใหซอนกคอ ถาทนนเคยมสมากตองถอนของเกากอน ทนเรา

๓๐ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ไมรวามหรอไมม จงตองปองกนไวกอน ไมวาจะเคยมสมาเกาหรอไม กตองถอนไวกอน

เพราะฉะนนตามประเพณของเราจงถอวา กอนจะผกสมากประชมสงฆสวดถอนกอน แตถาสวดถอนแลวผกตอเลยในคราวเดยวกจะยงกนใหญ เรองเยอะ และยงมประชาชนมารวมดวยกจะท าใหเหนอยไปตามๆ กน และยาวนานเกนไป จงนยมวาระหวางทมงาน สมมตวา ๗ วน พระทานอาจจะท าโดยไมตองใหโยมร คอจดท าสงฆกรรมสวนทเรยกวาถอนสมาใหเสรจไปกอนระหวางนน พระอาจท ากนเอง โยมจะรหรอไมรกได เพราะทจรงเรองทงหมดกเปนกจของสงฆอยแลว

ในขณะทญาตโยมท าบญกนไป พระสงฆกอาจจะไปนมนตกนมาจากหลายๆ วด บางงานอาจจะใชเวลาตอนกลางคนนมนตพระมาประชมกนแลวท าสงฆกรรมทเรยกวาถอนสมา ถอนไวใหเรยบรอยกอนในบรเวณทงหมดทเราก าหนดไวแลววาจะฝงลกนมตผกสมานน

ถาม: ทประชมสงฆ ตองก าหนดจ านวนพระดวยหรอเปลา ? พระธรรมปฎก: กมก าหนด ทานถอนทงบรเวณ บางแหงทานประชมใหพระนงเตมเขตทตองการทเดยวเลย เพราะฉะนน บางแหงอาจจะนมนตพระถงพนจนเกดความโกลาหล แตทงนมวธตางๆ เชน บรเวณเขตสมาทจะฝงลกนมต เราแบงบรเวณออกเปนสวนๆ โดยกะวาเอาสกกครงดใหครบ อาจจะใหไดสวนละ ๑๐๐ รป เตมบรเวณเทานน เรากนมนตพระมาใหพอกบเนอทสวน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑

๓๑ / 54

เทานน แลวทานกสวดถอนไปทละสวน คอ พอถอนสวนนนเสรจแลวกถอนตอไปอกทละสวนจนเตมบรเวณทงหมด ถาพระนอยองคกใชเวลามาก ถาพระมากองคกเสรจเรว และยงมวธอนอก อนนนเปนรายละเอยด อยางทพดเมอสกครน รวมแลวกคอท าสงฆกรรมถอนสมาเกากแลวกน

เปนอนวาถอนใหเสรจไวกอน แลวแตวาจะถอนวนไหนกได เวลาถงงานใหญจรงๆ จะไดสะดวก เพราะวาตวงานผกสมา พระทานมกท าพธใหญโต ชาวบานกอยากใหเปนพธใหญ จงมกจะเชญบคคลส าคญ เชน บางทกอญเชญเสดจในหลวง หรอเจานายไป งานใหญนสงวนไวส าหรบตวพธใหญ คอฝงลกนมต-ผกสมาจรงๆ และนยมใหผ ทมาเปนประธานไดมกจกรรม โดยเฉพาะการตดสาแหรกลกนมต

นเปนเรองของประเพณ ซงเปนเรองหนงทจะตองคดวาเราจะท าหรอไม? จะมการเชญบคคลส าคญมาเปนประธานในพธบญนไหม?

สดทายกส าเรจ คอ ฝงลกนมต - ผกสมา

ถาม: ตกลงถอนน ๑ วนใชไหม? พระธรรมปฎก: อยางทบอกแลววาถอนวนไหนกได ใหเสรจไปเสยกอนในวนใดวนหนง เปนเรองของพระ หรอโยมจะมารวมจดเตรยมการกได สวนการผกสมาจะเปนเรองส าคญในวนสดทาย คอ ฝงลกนมตแลวกผกสมา ถาเชญบคคลส าคญมากตองคดวาเราจะใหทานมบทบาทอะไรบาง

๓๒ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

วนนนกอาจจะมการท าบญ เลยงพระ และเพอจะใหการฝงลกนมต-ผกสมาตอเนองไป กเลยงพระตอนเพลกอน แลวฝงลกนมต-ผกสมาในตอนบาย ประธานกจะตดสาแหรกใหลกนมตลงไปในหลม จะใหประธานตดเฉพาะหลมกลาง หรอทกหลมกแลวแต อาจจะเตรยมผใหญไว ๙ คน โดยเอาประธานใหญไวหลมกลาง กถอวาเปนเรองทตองมาตกลงกนทงสน กลายเปนเรองมรายละเอยดเยอะแยะ ซงเปนเรองของวฒนธรรมประเพณ ไมใชสวนส าคญของสงฆกรรม

การฝงลกนมต-ผกสมาอาจจะมพระจ านวนไมมากนก เพยง ๑๐ ถง ๒๐ องค หรอเราอาจตองการมาก ๔๐ - ๕๐ องค หรอ ๑๐๐ องคกแลวแต กนมนตมาประชมกนในเขตนน แลวกมพระเถระผ รบมอบหมายจากสงฆออกไปทกนมต

ตอนทกนมตนจะใหญาตโยมมสวนรวมดวย โดยยนอยขางนอกลกนมต แลวดานในของลกนมตพระทไดรบมอบ หมายจากทประชมกจะไปยนทกลกนมตวา ทศนใชอะไรเปนนมต โยมกจะเปนผตอบวา ทศนใชศลาเปนนมต นเปนเรองของการใหญาตโยมมสวนรวม

เมอทกนมตเสรจแลว พระสงฆกสวดเปนการตกลงวาไดก าหนดเอาเขตตามแนวนมตเหลานเปนสมา คอเขตของสงฆ เมอทประชมยอมรบตามนกสวดประกาศมต แลวกจบ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓

๓๓ / 54

ถาม: มความจ าเปนอยางไรทวดตางๆ ตองใชเวลาในการปดทองลกนมต เปนเวลานานๆ เพอใหประชาชนมสวนรวมในกจกรรมของวด โดยมาท าบญ พระธรรมปฎก: ถามองในแงด การมงานหลายวนกเปนเรองของวฒนธรรมประเพณทใหประชาชนมสวนรวมอยางกวางขวาง แตถามองในแงไมดกเปนเรองของการหาเงนหาทอง ทตองวางแผนวาท าอยางไรจะใหไดเงนมากทสด เชน คดวาฝงลกนมต-ผกสมาทงท ตอง ๑๐ ลาน แลวกตองวางแผนอกวา จะจดอะไรอกทจะใหเปนงานใหญ จะมมหรสพกชนด แตละอยางจะหาเงนไดอยางไร แลวแตจะคดไป นเปนเรองของจดมงหมายวาจะตงอยางไร ถาม: การคดในเรองนจะเปนของญาตโยมใชหรอไม พระธรรมปฎก: ไมวาในแงไหน กรวมกนคดทงนน แมแตเรองหาเงนเดยวนพระกคดกนเยอะ ถาจะคดใหเปนบญเปนกศลกนจรงๆ แทๆ กตองชวยกนรวมกนคด ใหเปนความสามคคของพทธบรษททง ๔

ขอฝากชวยกนคด วาจะท าอยางไรกนบาง เพอใหงานผกสมามความหมายและสาระเพมขน อยางถกตองตามหลกพระพทธศาสนา และเปนประโยชนแกประชาชน

๓๔ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

อโบสถวดญาณเวศกวน

ดานหนาโบสถ

ทศตะวนตกเฉยงเหนอ ทศเหนอ ทศตะวนออกเฉยงเหนอ

พายพ อดร อสาน

ทศตะวนตกเฉยงใต ทศใต ทศตะวนออกเฉยงใต

หรด ทกษณ อาคเนย

ค าทกนมต

๑. บรพา = ปรตถมาย ทสาย ก นมตต ๕. ประจม = ปจฉมาย ทสาย ก นมตต

๒. อาคเนย = ปรตถมาย อนทสาย ก นมตต ๖. พายพ = ปจฉมาย อนทสาย ก นมตต

๓. ทกษณ = ทกขณาย ทสาย ก นมตต ๗. อดร = อตตราย ทสาย ก นมตต

๔. หรด = ทกขณาย อนทสาย ก นมตต ๘. อสาน = อตตราย อนทสาย ก นมตต

ค าตอบ

๑. - ๘. ปาสาโณ ภนเต

ค าระบ

๑. - ๘. เอโส ปาสาโณ นมตต.

ลกประธาน

(ตามประเพณ)

ทศตะวนออก บรพา

ทศตะวนตก ประจม

๑

๒

๘

๓

๗

๖

๙

๕

๔

ลกประธาน (ตามประเพณ)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕

๓๕ / 54

คาถาเสรมบญในการปดทอง

เพอใหการปดทองลกนมตเปนบญเปนกศลมากขน โดยเจรญดวยคณคาสาระทางธรรมทางปญญา จงขอมอบคาถาพทธภาษตใหทานทจะปดทองจดจ าเปนคต และน าไปวาขณะปดทอง โดยปฏบตตามขอแนะน าตอไปน

ขนตอนการปดทองลกนมต

๑. น าแผนทองทานละ ๙ แผนพรอมทงคาถาพทธภาษต ๑ แผน จากต ทจดไว

๒. ทองคาถาพทธภาษตใหคลอง ๓. ขณะปดทองลกนมตแตละลก ท าจตใจใหเบกบานสดใส

พรอมกบวาคาถาพทธภาษตไปดวย หมายเหต: - เมอปดทองเสรจแลว โปรดทงกระดาษประกบแผน

ทองลงในถง เพอชวยรกษาความสะอาดบรเวณวด - ถาแผนทองหมด หรอหาแผนทองไมพบ โปรดตดตอ - แจงเจาหนาทวด หรอพระภกษใหทราบ

ตอไปนจะน าคาถาพทธภาษตมาลงพมพเรยงล าดบไว เพอใหผทใฝธรรมจะไดอานไตรตรองเจรญธรรม หรอจดจ าไวเปนคตสบไป

๓๖ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

คาถาพทธภาษต

(เรยงตามอกษรบาล)

อชเชว กจจมาตปป (๑๔/๕๒๗) รบท ำควำมเพยรเสยแตวนน

อตตนา โจทยตตาน (๒๕/๓๕) จงเตอนตนดวยตนเอง

อตตนา ห สทนเตน นาถ ลภต ทลลภ (๒๕/๒๒) มตนทฝกดแลวนนแหละ คอไดทพงทหำไดยำก

อตตา สทนโต ปรสสส โชต (๑๕/๖๖๕) ตนทฝกดแลว เปนเครองรงเรองของคน

อตตาน ทมยนต ปณฑตา (๒๕/๑๖) บณฑตยอมฝกตน

อนากลา จ กมมนตา เอตมมงคลมตตม (๒๕/๓๑๘) กำรงำนไมคงคำงสบสน เปนมงคลอนสงสด

อนพพนทยการสส สมมทตโต วปจจต (๒๗/๒๔๔๔) ท ำเรอยไป ไมทอถอย ผลทประสงคจะส ำเรจสมหมำย

อปปมตตา น มยนต (๒๕/๑๒) ผไมประมำท ยอมไมตำย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗

๓๗ / 54

อปปมาเทน สมปาเทถ (๑๐/๑๔๓) จงท ำประโยชนใหส ำเรจ ดวยควำมไมประมำท

อปปมาโท อมต ปท (๒๕/๑๒) ควำมไมประมำท เปนทำงไมตำย

อโมฆ ทวส กยรา อปเปน พหเกน วา (๒๖/๓๕๙) เวลำแตละวน อยำใหผำนไปเปลำ จะนอยหรอมำก กใหไดอะไรบำง

อโหรตตมตนทต ต เว ภทเทกรตโตต (๑๔/๕๒๒) ขยนทงคนวน ไมซมเซำ นนแลเรยกวำ มแตละวนน ำโชค

อาปรต ธโร ปญ สส โถก โถกป อาจน (๒๕/๑๙) ธรชนสรำงควำมดทละนอย กเตมเปยมไปดวยควำมด

อาโรคยปรมา ลาภา (๑๓/๒๘๗) ควำมไมมโรค เปนลำภอนประเสรฐ

อาสเสเถว ปรโส (๒๘/๔๕๐) เปนคนควรหวงเรอยไป

กตตพพ กสล พห (๒๕/๑๔) เกดมำแลวชำตหนง พงสรำงควำมดไวใหมำก

กถมภตสส เม รตตนทวา (๒๔/๔๘) วนคนลวงไปๆ บดนเรำท ำอะไรอย

กมมนา วตตต โลโก (๑๓/๗๐๗) สตวโลก ยอมเปนไปตำมกรรม

๓๘ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

กมมนา โหต พราหมโณ (๑๓/๗๐๗) เปนคนประเสรฐ เพรำะกำรกระท ำ

โกธ ฆตวา สข เสต (๑๕/๑๙๙) ฆำควำมโกรธได ยอมอยเปนสข

ขโณ โว มา อปจจคา (๒๕/๓๒๗) อยำปลอยโอกำสใหผำนเลยไปเสย

จตตสส ทมโถ สาธ (๒๕/๑๓) กำรฝกจต ใหเกดผลด จตต ทนต สขาวห (๒๕/๑๓) จตทฝกแลว น ำสขมำให

จตต รกเขถ เมธาว (๒๕/๑๓) ผมปญญำพงรกษำจต

ตญจ กมม กต สาธ ย กตวา นานตปปต (๑๕/๒๘๑) ท ำกรรมใดแลว ไมรอนใจภำยหลง กรรมทท ำนนแลด

ททมาโน ปโย โหต (๒๒/๓๕) ผใหยอมเปนทรก

ทนโต เสฏโ มนสเสส (๒๕/๓๓) ในหมมนษย คนทฝกแลวประเสรฐสด

ทฬหเมน ปรกกเม (๑๕/๒๓๙) พงบำกบนท ำกำรใหมนคง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙

๓๙ / 54

ทนน สขผล โหต (๑๕/๑๓๖) ของทใหแลว ชอวำอ ำนวยสขเปนผลแลว

เทวา น อสสนต ปรสปรกกมสส (๒๗/๕๐๕) ควำมเพยรของคนไมลดละ ถงเทวดำกกดกนไมได

ธมมจาร สข เสต (๒๕/๒๓) ผประพฤตธรรม ยอมอยเปนสข

ธมมปต สข เสต (๒๕/๑๖) ผอมใจในธรรม ยอมนอนเปนสข

ธมเม โต ปรโลก น ภาเย (๑๕/๒๐๔) ตงอยในธรรมแลว ไมตองกลวปรโลก

ธมโม สจณโณ สขมาวหาต (๒๖/๓๓๒) ธรรมทประพฤตดแลว น ำมำซงควำมสข

ธมโม หเว รกขต ธมมจาร (๒๖/๓๓๒) ธรรมนนแหละ รกษำผประพฤตธรรม

ธโร จ สขสวาโส (๒๕/๒๕) ปรำชญมกำรอยรวมเปนสข

นตถ ปญ าสมา อาภา (๑๕/๒๙) แสงสวำงเสมอดวยปญญำ ไมม

นชฌตตพลา ปณฑตา (๒๓/๑๑๗) ขมก ำลงของบณฑต คอกำรรจกพนจ

๔๐ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

นปผนนโสภโน อตถา (๑๕/๘๙๔) ประโยชนงำมตรงทส ำเรจ

นพพาน ปรม สข (ข.ธ. ๒๕/๔๒) นพพำนเปนสขอยำงยง

นวตตยนต โสกมหา (๒๗/๑๔๙๒) คนใจกำรณย ชวยแกไขใหคนหำยโศกเศรำ

โนปลปปต โลเกน โตเยน ปทม ยถา (๒๖/๓๘๔) ไมตดโลก เหมอนบวไมตดน ำ

ปจจปปนเนน ยาเปนต เตน วณโณ ปสทต (๑๕/๒๒) อยกบปจจบน ผวพรรณจะผองใส

ป นปปมชเชยย (๑๔/๖๘๓) ไมพงละเลยกำรใชปญญำ

ป า เจน ปสาสต (๑๕/๑๗๕) ปญญำเปนเครองปกครองตว

ป า นราน รตน (๑๕/๑๕๙) ปญญำเปนดวงแกวของคน

ป า โลกสม ปชโชโต (๑๕/๒๑๗)

ปญญำเปนดวงชวำลำในโลก

ป า ว ธเนน เสยโย (๑๓/๔๕๑) ปญญำแล ประเสรฐกวำทรพย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑

๔๑ / 54

ป า สตวนจฉน (๒๗/๒๔๔๔) ปญญำเปนเครองวนจฉยสงทไดเลำเรยน

ป าชว ชวตมาห เสฏ (๑๕/๘๔๑) ปรำชญวำ ชวตทอยดวยปญญำ ประเสรฐสด

ป าย ตตตน เสฏ (๒๗/๑๖๔๓) อมดวยปญญำ ประเสรฐกวำควำมอมทงหลำย

ป าย อตถ ชานาต (๒๖/๒๖๘) ดวยปญญำ จงจะรวำอะไรเปนประโยชน

ป ายตถ วปสสต (๒๓/๓) ดวยปญญำ จงจะเหนอรรถชดแจง

ป าสหโต นโร อธ ทกเข สขาน วนทต (๒๗/๒๔๔๔) คนมปญญำ ถงแมตกทกข กยงหำสขพบ

ปฏรปการ ธรวา อฏ าตา วนทเต ธน (๑๕/๘๔๕) ขยน เอำธระ ท ำเหมำะจงหวะ ยอมหำทรพยได

ปณฑตา โสกนทา ภวนต (๒๘/๓๓๓) บณฑตชวยปดเปำทกขโศกควำมเศรำของปวงชน

ป โจเรห ทหร (๑๕/๑๕๙) ควำมด โจรลกไมได

ภเวยย ปรปจฉโก (๒๘/๙๔๙) พงเปนนกสอบถำมหำควำมร

๔๒ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

โภคา สนนจย ยนต วมมโกวปจยต (๑๑/๑๙๗) ทรพยสนยอมพอกพนขนได เหมอนดงกอจอมปลวก

มา ชาต ปจฉ จรณ จ ปจฉ (๑๕/๖๖๐) อยำถำมถงชำตก ำเนด จงถำมถงควำมประพฤต

ย ลทธ เตน ตฏ พพ (๒๗/๑๓๖)

ไดสงใด พงพอใจดวยสงนน

โยคา เว ชายเต ภร (๒๕/๓๐)

ปญญำ ยอมเกดเพรำะใชกำร

รตโย อโมฆา คจฉนต (๒๘/๔๓๙)

คนวนไมผำนไปเปลำ

ลพภา ปยา โอจตตเตน ปจฉา (๒๘/๓๗๕) เตรยมตวไวใหดกอนแลว ตอไปกจะไดสงทรก

วายเมเถว ปรโส ยาว อตถสส นปปทา (๑๕/๘๙๑) เปนคนควรพยำยำมเรอยไป จนกวำผลทหมำยจะส ำเรจ

วเจยยทาน สคตปปสตถ (๑๕/๙๙) ใหดวยพจำรณำ พระศำสดำทรงสรรเสรญ

วชชา อปปตต เสฏ า (๑๕/๒๐๖) บรรดำสงทงอกงำมขนมำ วชชำประเสรฐสด

วชชาจรณสมปนโน โส เสฏโ เทวมานเส (๑๑/๗๒) ผสมบรณดวยวชชำและจรรยำ ชอวำประเสรฐสดทงในหมมนษยและเทวดำ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓

๔๓ / 54

วรเยน ทกขมจเจต (๒๕/๓๑๑) คนลวงทกขไดเพรำะควำมเพยร

สจตตมนรกขถ (๒๕/๓๓) จงตำมรกษำจตของตน

สจจ หเว สาธตร รสาน (๒๕/๓๑๑) สจจะ เปนรสดยงกวำประดำรส

สต ปโตโท ธรสส (๒๘/๘๙๑) สตเปนปฏกของนกปรำชญ

สต โลกสม ชาคโร (๑๕/๒๑๗) สตเปนควำมตนตวในโลก

สตมโต สทา ภทท (๑๕/๘๑๒) คนมสต เทำกบมของดทน ำโชคตลอดเวลำ

สตมโต สเว เสยโย (๑๕/๘๑๒) คนมสตยอมดขนทกวน

สทธา ทตยา ปรสสส โหต (๑๕/๑๗๕) ศรทธำเปนมตรคใจตน

สทธธ วตต ปรสสส เสฏ (๑๕/๒๐๓) ศรทธำเปนทรพยประเสรฐของคนในโลกน

สพพทาน ธมมทาน ชนาต (๒๕/๓๔) กำรใหธรรม ชนะกำรใหทงปวง

๔๔ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

สพพ อสสรย สข (๒๕/๖๓) อสรภำพเปนสขทงสน

สพเพส สหโต โหต (๒๓/๑๒๘) คนด บ ำเพญประโยชนแกปวงชน

สมคคาน ตโป สโข (๒๕/๒๕) เมอคนพรอมเพรยงกน ควำมเพยรพยำยำมกน ำสขมำให

สมฏ าเปต อตตาน อณ อคคว สนธม (๒๗/๔) ตงตวใหได เหมอนกอไฟจำกเชอนดเดยว

สย กตาน ป าน ต มตต สมปรายก (๑๕/๑๕๙) บญทท ำไวเอง เปนมตรตำมตวไปเบองหนำ

สย กตาน ป าน ต เว อาเวณย ธน (๒๗/๑๙๙๘)

ควำมดทท ำไวเองนนแล เปนทรพยสวนตวแทๆ

สวรฬเหถ เมธาว (๒๗/๒๑๔๑) เลำเรยนมปญญำ จะเจรญงอกงำม

สกเขยย สกขตพพาน (๒๗/๑๐๘) อะไรควรศกษำ กพงศกษำเถด

สล กวจมพภต (๒๖/๓๗๘) ศล เปนเกรำะอยำงอศจรรย

สล ยาว ชรา สาธ (๑๕/๑๕๙) ศลยงประโยชน ใหส ำเรจตรำบเทำชรำ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๕

๔๕ / 54

สล อาภรณ เสฏ (๒๖/๓๗๘)

ศลเปนอำภรณอนประเสรฐ

สกร สาธนา สาธ (๒๕/๑๒๔) ควำมด คนดท ำงำย

สขสส ทาตา เมธาว สข โส อธคจฉต (๒๒/๓๗) คนฉลำด ใหควำมสข กไดควำมสข

สข วต ตสส น โหต ก จ (๒๕/๕๕) ไมมอะไรคำงใจกงวล มแตควำมสขหนอ

สขา สงฆสส สามคค (๒๕/๑๙๔) สำมคคของหม ใหเกดสข

สขา สทธา ปตฏ ตา (๒๕/๓๓) ศรทธำตงมนแลว น ำสขมำให

สขโน วตารหนโต (๑๗/๑๕๓) ทำนผไกลกเลส ชำงมแตควำมสข

สโข ปญ าย ปฏลาโภ (๒๕/๓๓) กำรไดปญญำ น ำมำซงควำมสข

สโข ป สส อจจโย (๒๕/๑๙) กำรสรำงสมควำมด น ำสขมำให

สโข พทธานมปปาโท (๒๕/๒๔) ควำมเกดขนแหงทำนผรทงหลำย น ำสขมำให

๔๖ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

สนกขตต สมงคล สปภาต สหฏ ต (๒๐/๕๙๕) ประพฤตชอบเวลำใด เวลำนนชอวำฤกษด มงคลด เชำด รงอรณด

สภาสตา จ ยา วาจา เอตมมงคลมตตม (๒๕/๖) พดด เปนมงคลอนอดม

เสยโย อมตโต เมธาว ย เจ พาลานกมปโก (๒๗/๔๕) มศตรเปนบณฑต ดกวำมมตรเปนพำล

ยาทส จปเสวต โสป ตาทสโก โหต (๒๗/๒๑๕๒) คบคนเชนใด กเปนเชนคนนน

หโต พหนน ปฏปชชโภเค (๑๕/๑๓๘) คนดจดกำรโภคทรพยใหเปนประโยชนแกคนจ ำนวนมำก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๗

๔๗ / 54

ภาคผนวก

กรรมวาจาในการถอนและสมมตสมา

ก. ค าสวดถอน

ค าสวดถอนตจวราวปปวาส

สณำต เม ภนเต สงโฆ. โย โส สงเฆน ตจวเรน อวปปวำโส สมมโต, ยท สงฆสส ปตตกลล , สงโฆ ต ตจวเรน อวปปวำส สมหเนยย. เอสำ ตต.

สณำต เม ภนเต สงโฆ. โย โส สงเฆน ตจวเรน อวปปวำโส สมมโต, สงโฆ ต ตจวเรน อวปปวำส สมหนต. ยสสำยสมโต ขมต เอตสส ตจวเรน อวปปวำสสส สมคฆำโต, โส ตณหสส. ยสส นกขมต, โส ภำเสยย.

สมหโต โส สงเฆน ตจวเรน อวปปวำโส. ขมต สงฆสส; ตสมำ ตณห, เอวเมต ธำรยำม.

ค าแปล ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาความพรอมพรงของ

สงฆถงทแลว สงฆพงถอนแดนไมอยปราศจากไตรจวรอนสงฆไดสมมตไวแลว นเปนญตต

ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆถอนอย ซงแดนไมอยปราศจากไตรจวรอนสงฆสมมตไวแลว การถอนแดนไมอย

๔๘ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ปราศจากไตรจวรนน ชอบแกทานผใด ขอทานผนน พงเปนผ นงอย ไมชอบแกทานผใด ขอทานผนนพงพด

แดนไมอยปราศจากไตรจวรนน อนสงฆถอนแลว ชอบแกสงฆ เหตนนจงนงอย ขาพเจาทรงความนไวดวยอยางน

ค าสวดถอนสมานสงวาสสมา

สณำต เม ภนเต สงโฆ. ตต.

สณำต เม ภนเต สงโฆ. ยำ สำ สงเฆน สมำ สมมตำ สมำนส วำสำ เอกโปสถำ, สงโฆ ต สม สมหนต. ยสสำยสมโต ขมต เอตสสำ สมำย สมำนส วำสำย เอกโปสถำย สมคฆำโต, โส ตณหสส. ยสส นกขมต, โส ภำเสยย.

สมหตำ สำ สมำ สงเฆน สมำนส วำสำ เอกโปสถำ. ขมต สงฆสส; ตสมำ ตณห, เอวเมต ธำรยำม.

ค าแปล ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาความพรอมพรงของ

สงฆถงทแลว สงฆพงถอนสมาอนสงฆสมมตใหมสงวาสเสมอกน ใหมอโบสถเดยวกนไวแลว นเปนญตต

ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆถอนอย ซงสมาอนสงฆสมมตใหมสงวาสเสมอกน ใหมอโบสถเดยวกนไวแลว การ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๙

๔๙ / 54

ถอนสมามสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกนน ชอบแกทานผใด ทานผนน พงเปนผ นง ไมชอบแกทานผใด ทานผนนพงพด

สมามสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกนนน อนสงฆถอนแลว ชอบแกสงฆ เหตนนจงนงอย ขาพเจาทรงความนไวดวยอยางน

ข. ค าสวดสมมต

ค าสวดสมมตสมานสงวาสสมา

สณำต เม ภนเต สงโฆ. ยำวตำ สมนตำ นมตตำ กตตตำ, ตต.

สณำต เม ภนเต สงโฆ. ยำวตำ สมนตำ นมตตำ กตตตำ, สงโฆ เอเตห นมตเตห สม สมมนนต สมำนส วำส เอกโปสถ . ยสสำยสมโต ขมต เอเตห นมตเตห สมำย สมมต สมำนส วำสำย เอกโปสถำย, โส ตณหสส. ยสส นกขมต, โส ภำเสยย.

สมมตำ สมำ สงเฆน เอเตห นมตเตห สมำนส วำสำ เอกโปสถำ. ขมต สงฆสส; ตสมำ ตณห, เอวเมต ธำรยำม.

ค าแปล ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา นมตระบไวโดยรอบแลว

เพยงไร ถาความพรอมพรงของสงฆถงทแลว สงฆพงสมมตสมาใหมสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกน ดวยนมตเหลานน นเปนญตต

๕๐ ฝงลกนมต-ผกสมา วดญาณเวศกวน

ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา นมตระบไวแลวโดยรอบเพยงไร สงฆสมมตอย ซงสมาใหมสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกน ดวยนมตเหลานน การสมมตสมาใหมสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกน ดวยนมตเหลานน ชอบแกทานผใด ทานผนนพงเปนผ นง ไมชอบแกทานผใด ทานผนนพงพด

สมาอนสงฆสมมตใหมสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกนแลว ดวยนมตเหลานน ยอมชอบแกสงฆ เหตนนจงนงอย ขาพเจาทรงความนไวดวยอยางน

ค าสวดสมมตตจวราวปปวาส

สณำต เม ภนเต สงโฆ. จ คำมปจำรญ ตต.

สณำต เม ภนเต สงโฆ. ญ ญ ญ จ, โส ตณหสส. ยสส นกขมต, โส ภำเสยย.

สมมตำ สำ สมำ สงเฆน ตจวเรน อวปปวำโส, ญ จ. ขมต สงฆสส; ตสมำ ตณห, เอวเมต ธำรยำม.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๑

๕๑ / 54

ค าแปล ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาความพรอมพรงของ

สงฆถงทแลว สงฆพงสมมตสมา อนสงฆสมมตใหมสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกนไวแลว ใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนบานและอปจารแหงบานไว นเปนญตต

ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆสมมตอย ซงสมาอนสงฆสมมตใหมสงวาสเสมอกน มอโบสถเดยวกนไวแลว ใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนบานและอปจารแหงบานไว การสมมตสมานใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวร เวนบานและอปจารแหงบานไว ชอบแกทานผใด ทานผนนพงเปนผ นง ไมชอบแกทานผใด ทานผนนพงพด

สมานน สงฆสมมตใหเปนแดนไมอยปราศจากไตรจวรแลว ชอบแกสงฆ เหตนนจงนงอย ขาพเจาทรงความนไวดวยอยางน