หนวยท 8

บรบทการเมองของประเทศไทย

อาจารยพรรณทพย เพชรวจตร

ชอ อาจารยพรรณทพย เพชรวจตร

วฒ ร.บ. (ความสมพนธระหวางประเทศและการเมองการปกครองเปรยบเทยบ)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ศ.บ. (ประวตศาสตร) เกยรนยมอนดบหนง มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ศ.ม. (ประวตศาสตร) มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ต าแหนง อาจารยประจ าสาขาวชาศลปศาสตร

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

หนวยทเขยน หนวยท 8

แผนการสอนประจ าหนวย

ชดวชา อาเซยนเบองตน

หนวยท 8 บรบทการเมองของประเทศไทย

ตอนท

8.1 บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1950-1960

8.2 บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1970

8.3 บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1980

8.4 บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1990

แนวคด

1. ประเทศไทยมประวตศาสตรการเมองแตกตางจากประเทศอนในภมภาค ดวยความทไมเคยตกเปน

เมองขนของตะวนตกท าใหกระบวนการในการสรางชาตและชาตนยมมความแตกตางไปจากประเทศเพอนบาน

จดเปลยนทส าคญทางการเมองของไทยคอ การเปลยนแปลงการปกครองใน ค.ศ. 1932 ทมงจะเปลยน

ประเทศใหเปนประชาธปไตยตามแบบตะวนตก แตกตองเผชญกบปญหาการแยงชงอ านาจระหวางกลม

ผกอการเองและระหวางผน าทหารทเขามามบทบาททางการเมอง ในสภาวะของสงครามเยนระยะแรกไทย

พยายามรกษาความเปนกลาง แตดวยปญหาการเมองภายในและภยคอมมวนสตจากจนท าใหผน าทหารไทย

เลอกทจะเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาเพอความมนคงทางอ านาจของตนเองและเพอปองกนไทยจาก

คอมมวนสตในอนโดจน

2. การเมองภายในของประเทศไทยยงคงสบทอดอ านาจอยในกลมผน าทหาร แตจากผลการพฒนาท

ผานมาท าใหประชาชนไทยโดยเฉพาะกลมปญญาชนมความตนตวทางการเมองมากขนจนกระทงมความ

เคลอนไหวโดยการชมนมประทวงในเหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 และสามารถลมรฐบาลเผดจการทหาร

ไดในทสด แตการมรฐบาลพลเรอนทามกลางปญหาภยคอมมวนสตจากภายนอก ประกอบกบการไดเหนพลง

ของมวลชนในการเรยกรองประชาธปไตย ท าใหผน าพลเรอนหวาดกลวภยคอมมวนสตภายในจนกระทงเกด

การลอมปราบนกศกษาทพยายามตอตานการกลบมามอ านาจของทหารในเหตการณ 6 ตลาคม ค.ศ. 1976 ใน

ตอนตนทศวรรษ 1970 ไทยปรบความสมพนธระหวางประเทศคอมมวนสต โดยเฉพาะกบจนและเวยดนาม

เนองจากการทสหรฐอเมรกาเรมถอนตวออกจากภมภาคและกระแสเรยกรองของประชาชนภายในประเทศ

อยางไรกตาม ความสมพนธดงกลาวอยบนพนฐานของความหวาดระแวงซงกนและกน แตทายทสดแลวไทยก

ตองปรบทาทอกครงหนงเมอเกดเหตการณเวยดนามรกรานกมพชาใน ค.ศ. 1979

3. การเมองไทยเกอบตลอดทศวรรษนเปนการประสานผลประโยชนกนระหวางกล มขาราชการกบ

กลมนกการเมอง จงถกขนานนามวา “ประชาธปไตยครงใบ” เมอพลเอกเปรม ตณสลานนท ขนสอ านาจใน

ค.ศ. 1980 ประสบความส าเรจใจการดงนกศกษาทหลงเหตการณ ค.ศ. 1976 ไดเขารวมกบพรรคคอมมวนสต

กลบมาได แตดวยปญหาความขดแยงภายในกลมผน าทหารและปญหาเศรษฐกจท าใหพลเอกเปรมตองลงจาก

อ านาจ พลเอกชาตชาย ชณหะวณ ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรใน ค.ศ. 1988 รฐบาลนถกกลาวหาวามการ

ทจรตสงจนน าไปสการรฐประหารใน ค.ศ. 1990 ตลอดทศวรรษ 1980 ไทยรวมกบอาเซยนเพอตอตาน

เวยดนามอยางแขงขนโดยใชวธทางการทตเพอแสวงหาการสนบสนนจากนานาชาต แตชวงปลายทศวรรษใน

สมยรฐบาลพลเอกชาตชายไดเปลยนนโยบายตางประเทศของไทยโดยการหนมาเนนนโยบาย “เปลยนสนามรบ

เปนสนามการคา”

4. หลงการรฐประหาร ค.ศ. 1990 ยงท าใหเกดความหวาดระแวงททหารจะสบทอดอ านาจ ดงนน

การทพลเอกสจนดาซงไดประกาศวาจะไมด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรผดค าพด จงท าใหเกดการเคลอนไหว

ประทวงของประชาชนในเหตการณพฤษภาทมฬ ค.ศ. 1992 และเปนอกครงหนงทจบลงดวยความรนแรงแตก

น าไปสการมรฐบาลพลเรอนและการประกาศใชรฐธรรมนญทเปนประชาธปไตยมากทสดฉบบหนงของไทย ใน

ดานเศรษฐกจทเฟองฟสบเนองมาตงแตชวงปลายทศวรรษ 1980 จนท าใหไทยคาดหวงจะเปนประเทศ

อตสาหกรรมใหมกลบตองสะดดลงและไทยตองเผชญกบวกฤตเศรษฐกจครงส าคญ ใน ค.ศ. 1997 ส าหรบ

ความสมพนธในกลมอาเซยนแมวาในทศวรรษนไทยจะไมไดแสดงบทบาทน าอกตอไป แตความรวมมอทางดาน

เศรษฐกจของอาเซยนมความโดดเดนอยางมาก มการรบสมาชกใหมโดยไมค านงถงอดมการณทางการเมอง

สะทอนใหเหนความเปลยนแปลงในการเมองโลกทหนมาใหความส าคญกบดานเศรษฐกจมากกวาความมนคง

โดยความสมพนธไมไดจ ากดเฉพาะประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตยงขยายไปถงประเทศในภมภาค

เอเชยตะวนออกดวย

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 8 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายปญหาการเมองภายในของไทยทสงผลตอการด าเนนนโยบายตางประเทศของไทย

ได

2. อธบายปญหาการเมองภายในทสงผลตอการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศของไทยใน

ทศวรรษ 1970 ได

3. อธบายบทบาทของไทยในการแกปญหากมพชาในชวงทศวรรษ 1980 ได

4. อธบายการเปลยนแปลงนโยบายความสมพนธระหวางประเทศของไทยทไดรบผลกระทบ

จากการเมองโลกได

กจกรรมระหวางเรยน

1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 8

2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 8.1–8.4

3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน

4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง

5. ชมรายการวทยโทรทศน

6. เขารบบรการการสอนเสรม (ถาม)

7. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 8

สอการสอน

1. เอกสารการสอน

2. แบบฝกปฏบต

3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง

4. รายการสอนทางวทยโทรทศน

5. การสอนเสรม (ถาม)

การประเมนผล

1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน

2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง

3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 8 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

ตอนท 8.1

บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1950-1960

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

8.1.1 การกอรปรฐชาตไทยและลทธชาตนยม

8.1.2 การรวมกอตงอาเซยน (1967): วตถประสงคและความคาดหวง

8.1.3 นโยบายตางประเทศของไทยในยคสงครามเยน

แนวคด

1. ประเทศไทยในฐานะทเปนรฐชาตอยางในปจจบน เปนสงทถกสรางขนทงในแงความเปน

รฐชาตและชาตนยม ซงไมสมพนธกบสงทปราฏกตามธรรมชาตทงพรมแดน เชอชาต เมอรฐถกสราง

ขนแลว จ าเปนจะตองสรางความเปนเอกภาพและความรสกรวมของคนในชาตผานกระบวนการ

ชาตนยม กรณของไทยการถอก าเนดของรฐชาตและลทธชาตนยมแตกตางจากประเทศในภมภาค

เนองจากภมหลงทางประวตศาสตรทไมไดผานกระบวนการเรยกรองเอกราช แตชาตนยมไทยถกสราง

ผานประวตศาสตรและความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย

2. ไทยมการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศครงส าคญอนเปนผลมาจากทงสถานการณ

การเมองภายในประเทศและภยคอมมวนสตจากตางประเทศ จากเดมกอน ค.ศ. 1950 ไทยพยายาม

วางตวเปนกลางระหวางเพอนบานกบมหาอ านาจ แตเมอสถานการณการเมองภายในประเทศ

โดยเฉพาะความมนคงในอ านาจของผน าทหารเรมสนคลอน ท าใหรฐบาลไทยจ าเปนตองหนมาด าเนน

นโยบายเปนพนธมตรกบประเทศมหาอ านาจอยางสหรฐอเมรกาและเขาแทรกแซงกจการภายในของ

ประเทศเพอนบาน

3. ประเทศไทยในชวงระหวาง ค.ศ. 1950-1960 ซงเปนชวงเวลาภายหลงสงครามโลกครงท

สอง และโลกเขาสสงครามเยน แมวาไทยจะไมเคยตกเปนอาณานคมชาตตะวนตก แต กมความ

หวาดกลวการแทรงแซงจากมหาอ านาจเชนเดยวกบประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ท าให

เกดความพยายามทจะสรางความรวมมอกนในภมภาคจนมการกอตงอาเซยนขน ใน ค.ศ. 1965 แต

ยงคงจ ากดอยในกลมของประเทศทตอตานคอมมวนสต ขณะเดยวกนไทยกสรางความสมพนธอนดกบ

มหาอ านาจอยางสหรฐอเมรกาควบคไปดวย

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายกระบวนการกอรปรฐชาตไทยและลทธชาตนยมได

2. อธบายความเปลยนแปลงของนโยบายตางประเทศไทยระหวางกอนและหลง ค.ศ. 1950 ได

3. อธบายความรวมมอทเกดขนระหวางไทยกบประเทศในภมภาคภายใตอทธพลของมหาอ านาจได

ความน า

การศกษาอาเซยนพนฐานจ าเปนอยางยงทจะตองท าความเขาใจประวตศาสตรการเมองหรอ

ในชดวชานเรยกวา บรบททางการเมอง ในทกประเทศทประกอบกนเปนประชาคมอาเซยน การทแต

ละประเทศซงมเงอนไขบรบททางประวตศาสตรและการเมองแตกตางกนออกไปยอมสงผลตอ

ความสมพนธระหวางประเทศในแตละชวงเวลา รวมถงการเขาเปนสมาชกประชาคมอาเซยน ดงนน

การศกษาบรบทการเมองในแตละประเทศสมาชกจะชวยตอเตมภาพประวตศาสตรและพฒนาการใน

แตละชวงเวลาของประชาคมน

สงหนงทประเทศสมาชกอาเซยนมพนฐานรวมกนกคอ การพฒนาไปสความเปน “รฐชาต”

(nation-state) ในชวงเวลาไลเลยกน นนคอ ภายหลงจากสงครามโลกครงท สองทามกลางบรบท

ความสมพนธระหวางประเทศทเรยกวา ยคสงครามเยน การกอรปรฐชาตจงสมพนธกบอดมการณทาง

การเมอง และอดมการณทางการเมองทแตกตางกนในแตละประเทศไมเพยงแตสงผลใหเกดความ

วนวายภายในประเทศ ทงยงกระทบตอความสมพนธระหวางประเทศและการกอตวขององคกร

ระหวางประเทศอยางไมอาจหลกเลยงได ดงนน ในหนวยนจะน าเสนอบรบทการเมองทส าคญของ

ประเทศไทยในแตละชวงเวลาและความสมพนธระหวางไทยกบการกอตวของประชาคมอาเซยน

เรองท 8.1.1

การกอรปรฐชาตไทยและลทธชาตนยม

ระบบความสมพนธระหวางประเทศกอนหนาการเขาสสงครามโลกครงทหนงตวแสดงในเวท

ความสมพนธระหวางประเทศยงประกอบดวยหนวยการปกครอง 2 รปแบบ ไดแก 1) รฐชาต และ 2)

รฐโบราณกบจกรวรรด หนวยการปกครองทงสองแบบมความแตกตางทส าคญ คอ การมขอบเขตทาง

กายภาพทชดเจนของรฐชาต (territoriality) เอกภาพทางการปกครอง (political unity) และ

อ านาจอธปไตยทเปนอสระ (sovereignty) แตกตางจากรฐโบราณและจกรวรรดทการปกครองม

ลกษณะกระจายอ านาจ การควบคมอ านาจไมไดรวมศนยอยทกษตรยหรอจกรพรรด ขอบเขตอ านาจ

ไมชดเจน ทส าคญคอ ความชอบธรรมในการปกครองขนอยกบตวบคคล กอใหเกดการแยงช งอ านาจ

อยเสมอ1

ภายหลงสงครามโลกครงท 2 โฉมหนาระบบความสมพนธระหวางประเทศเปลยนแปลงไป

ตวแสดงหลกในเวทความสมพนธระหวางประเทศเกอบทงหมดเปน “รฐชาต” ซงเกดจากการลมสลาย

ของจกรวรรดอยางจกรวรรดออตโตมนกบจกรวรรดออสเตรย -ฮงการ รวมถงบรรดาประเทศทครง

หนงเคยตกเปนอาณานคม ตางกทยอยประกาศเอกราช อยางไรกตาม รฐเอกราชใหมเหลานขาดความ

มนคงจากปญหาภายใน ประกอบกบการแทรกแซงของประเทศมหาอ านาจทขณะนนแบงออกเปน 2

ขว ตามอดมการณทางการเมอง อนจะน าไปสการสรางความรวมมอระหวางประเทศตามอดมการณ

ทางการเมอง แมวาในระยะแรกจะถกแทรกแซงจากมหาอ านาจทงสองฝาย ทวากจะเปนรากฐาน

ใหกบการพฒนาไปสองคกรระหวางประเทศทจะกลายมาเปนตวแสดงหนงในระบบความสมพนธ

ระหวางประเทศ และถวงดลอ านาจของมหาอ านาจ

การกอก าเนดรฐชาตของบรรดารฐเอกราชเอเชยตะวนออกเฉยงใต กรณของไทยแมจะอางวา

ไมเคยตกเปนอาณานคมของโลกตะวนตก ทวากมกระบวนการในการสรางความเปน “รฐ” และ

“ชาต” เชนเดยวกบประเทศอนๆ แตมความแตกตางในรายละเอยด กรณของประเทศทเคยตกเปน

อาณานคมการกอรปของรฐสวนใหญเปนผลมาจากการก าหนดของเจาอาณานคม สวนความเปนชาต

หรอชาตนยมเปนปฏกรยาตอบโตทางการเมองของชนชนกลางซงเปนกลมคนท เกดขนจาก

กระบวนการท าใหทนสมยตามแบบตะวนตก คนกลมนนอกจากจะมบทบาทในการเรยกรองเอกราช

แลว ยงมสวนส าคญในการสรางชาตนยมควบคไปดวย แตกรณของไทยชนชนกลางเกดจากการปฏรป

ระบบราชการและการขยายตวทางเศรษฐกจ ซงแตกตางจากของชาตอนทไมพอใจการปกครองของ

เจาอาณานคม เพราะชนชนใหมทปรากฏตวขนในสงคมไทยนนไมพอใจกลมผมอ านาจเดมซงครอง

อ านาจในการปกครอง คนกลมนจงพยายามทจะเขาไปมสวนรวมในการใชอ านาจทางการเมอง จน

น าไปสเหตการณเปลยนแปลงการปกครองเมอวนท 24 มถนายน ค.ศ. 1932

1. การกอรปของรฐชาตไทยและลทธชาตนยม กอน ค.ศ. 1932

รฐชาตไมไดถอก าเนดขนโดยงาย รฐตางๆ รวมถงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตตางกตองเผชญ

กบปญหาในการสรางเอกภาพ รฐเหลานตองผานกระบวนการสรางชาต โดยมประวตศาสตรเปน

เครองมอส าคญ แมวารฐชาตจะเปนมรดกตกทอดของเจาอาณานคมทเพงผานพนไป แตกระบวนการ

สรางชาตจ าเปนตองสรางประวตศาสตรยอนกลบไปใหนานและเกาแกทสด มการเลอกและละท ง

ประวตศาสตรบางเรอง ทงหมดนกเพอสรางเอกภาพและส านกรวมภายใตหนวยการปกครองรปแบบ

ใหมทไมคนเคย อยางไรกตาม กระบวนการสรางชาตกมความแตกตางออกไปในรายละเอยดของแต

ละประเทศ2 ส าหรบในตอนท 8.1.1 น จะเรมดวยบรบทการเมองในการสรางรฐชาตไทยหลงสนสด

สงครามโลกครงท 2 หรอในชวงระหวางปลายทศวรรษ 1950 สบเนองถงตนทศวรรษ 1960

สงส าคญทจะตองพจารณาในการศกษากระบวนการสรางรฐชาตไทย คอ ความแตกตาง

ระหวางค าวา “ชาต” (nation) กบ “รฐ” (state) ทถกผนวกรวมกนดวยเครองหมายยตภงค (-) รฐ

ชาตเปนการผสมกนระหวางสองขวทแตกตาง นนคอ 1) รฐทเปนโครงสรางและล าดบชนการปกครอง

มอ านาจในการควบคม สงการเพอรกษาระบบระเบยบและกฎหมาย ในแงนรฐจงอยในขวของความ

เปนเหตเปนผล ส าหรบทมาของรฐอาจเปนไดทงการใชก าลงบงคบหรอการเลอกตง กระนนกตาม รฐ

มกจะถกทาทายและถกระแวงสงสย 2) ชาต เปนสวนประกอบทเปนอสณฐาน มโครงสรางและล าดบ

ขนการปกครองทไมชดเจน แตชาตจะแสดงออกใหเหนในลกษณะของอารมณและความทรงจ ารวม

ของผคนทงความโศกเศราหรอความภาคภมใจทมรวมกนทจะท าใหชมชนชาตกอตวขน ทงรฐและชาต

ตองพงพาอาศยกน3

สยาม หรอ ไทย เรมกอรปความเปนรฐชาตตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว ในเวลานนอาจพจารณาไดวา “รฐ” ทมขอบเขตทชดเจนไดถอก าเนดขนแลว ผาน

กระบวนการปฏรประบบบรหารราชการสวนกลางและการปฏรปการบรหารหวเมองซงไดผนวกรวม

ดนแดนประเทศราชเขาเปนสวนหนงในฐานะมณฑลของรฐสยาม ทวาในเวลานนยงยากทจะกลาววา

“ชาตไทย” ไดถอก าเนดขนมาแลว

การปลกกระแสชาตนยมของไทยเปนผลมาจากความพยายามของผปกครอง ซงสามารถแบง

ไดเปน 2 ชวงทส าคญ คอ การสรางชาตนยมโดยกษตรยภายใตระบอบการปกครองเดมกอน ค.ศ.

1932 และการสรางชาตนยมโดยชนชนน าทางการเมองหลง ค.ศ. 1932 ทงสองชวงเวลามแนวคดและ

กระบวนการสรางชาตแตกตางกน ในชวงกอน ค.ศ. 1932 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ไมเพยงแตสรางรฐไทยขนผานการปฏรประเบยบบรหารราชการแผนดน ใน ค.ศ. 1892 ยงไดสราง

เอกภาพภายในชาตผานการเนนย าวา ความเปนอนหนงอนเดยวกนในชาตจะเกดขนไดภายใตการน า

ของกษตรยเทานน ทงยงสรางประวตศาสตรของชาตไทยผานงานประวตศาสตรและโบราณคดของ

สมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพอกดวย ตอมาพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดเรม

ด าเนนการสรางกระแสชาตนยมโดยการเชดชอดมการณชาต ศาสน กษตรยใหเกดขนในหมชาวไทย 4

ส าหรบกระบวนการสรางชาตหลง ค.ศ. 1932 จะกลาวถงโดยละเอยดตอไป

2. การกอรปรฐชาตไทยและลทธชาตนยมหลง ค.ศ. 1932

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองเมอวนท 24 มถนายน ค.ศ. 1932 การเมองไทยตอง

เผชญกบความผนผวนและไมไดบรรลเปาประสงคของคณะผกอการนนคอ การเมองท เปน

ประชาธปไตย อยางไรกตาม ความโดดเดนของการเมองในระยะนคอ ความส าเรจในการสราง

เอกภาพใหแกรฐชาตไทย

ภายหลงเปลยนแปลงการปกครองมการประกาศใชรฐธรรมนญวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1932

และมการจดการเลอกตงทวไปเปนครกแรกในประวตศาสตรการเมองไทยใน ค.ศ. 1933 อยางไรก

ตาม การเสนอเคาโครงเศรษฐกจ หรอ สมดปกเหลอง ของนายปรด พนมยงค เมอวนท 15 มนาคม

ค.ศ. 1933 ถกกลาวหาวามลกษณะของสงคมนยม เขาตองยตบทบาททางการเมองลงชวงระยะเวลา

หนง ประกอบกบความพยายามของกลมอ านาจเกาทจะน าระบอบการปกครองแบบเกามาใชน าโดย

พระองคเจาบวรเดช ในเหตการณทรจกวา กบฏบวรเดช ท าใหหลวงพบลสงคราม หรอในภายหลง

รจกในนามจอมพล ป. พบลสงคราม ผน าในการปราบปรามกบฏบวรเดช เรมมอ านาจและบทบาท

ทางการเมอง กอนทจะขนสอ านาจในต าแหนงนายกรฐมนตรสมยแรกระหวาง ค.ศ. 1938-1944 เมอ

พระยาพลพลพยหเสนา (พจน พหลโยธน) ผท าการรฐประหารยดอ านาจจากพระยามโนปกรณนต

ธาดา ไดลาออกจากต าแหนงนายกรฐมนตรใน ค.ศ. 1938 ในชวงทจอมพล ป. ด ารงต าแหนง

นายกรฐมนตรสมยแรกน แนวคดประชาธปไตยแบบตะวนตกและการพฒนาเศรษฐกจไมม

ความส าคญเทากบการสรางรฐทหารในแบบเดยวกบญปน แนวโนมทางการเมองจะเนนการเชดช

กองทพ ความยงใหญของชาต ทงยงตอตานคานยมแบบตะวนตก5 ซงเปนลกษณะรวมของบรรดา

ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเวลานนทตอตานเจาอาณานคม6

รฐบาลจอมพล ป. ใหความส าคญกบ “ชาตนยม” เปนอยางยง เพราะเปนเครองมอทาง

การเมองททรงประสทธภาพในการสรางความชอบธรรมทางอ านาจใหแกรฐบาลสามญชน ชาตนยมใน

สมยของจอมพล ป. มศนยกลางอยท รฐชาต ไมใชสถาบนกษตรยเหมอนชาตนยมของพระบาทสมเดจ

พระมงกฎเกลาเจาอยหว เขาเรมด าเนนการโดยการประกาศนโยบายวฒนธรรมแหงชาต มเป าหมาย

เพอปรบเปลยนพฤตกรรมและชวตความเปนอยของชาวไทยทยงคงผกพนกบสถาบนกษตรย “ความ

เปนไทย” ไดถกสรางขนพรอมกบนโยบายวฒนธรรมแหงชาตน7

การออกรฐนยม 12 บรรพ เปนอกหนงมาตรการของรฐ มเปาหมายเพอใหประชาชนปฏบต

ตามดวยความยนยอมพรอมใจ ในฉบบแรกๆ จะเหนความพยายามผนวกวฒนธรรมเขากบการเมอง

โดยใชลทธชาตนยมทเนนเรองชาต เผาพนธ และหนาทของประชาชนทมตอชาต การเปลยนแปลงท

ส าคญคอ การเปลยนชอประเทศจาก สยาม เปน ไทย สะทอนใหเหนการใหความส าคญกบคนเชอ

ชาตไทย นอกจากน ยงมการสรางสญลกษณทสอสะทอนถงความเปนชาตไทยอกจ านวนมาก ไดแก

ธงชาต เพลงชาต และเพลงสรรเสรญพระบารม รฐนยมทออกในระยะแรกจะเนนทการสรางเอกภาพ

ในชาต แตในระยะหลงจะเรมหนมาเนนทวฒนธรรมทสะทอนผานการแตงกาย มารยาทในการด าเนน

ชวต การเคารพธงชาต โดยใชประโยชนจากวทยและหนงสอพมพเปนสอในการเผยแพรวฒนธรรม8

บคคลส าคญในกระบวนการสราง “ความเปนชาตไทย” คอ หลวงวจตรวาทการ (วจตร วจตร

วาทการ) ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง ค.ศ. 1932 คณะผน าการเปลยนแปลงเลอกทจะใช

แนวทางการสรางชาตบนเงอนไขการมสายสมพนธรวมกนและภมกายาใหม (geo-body)9 โดยการ

สรางประวตศาสตรของชนชาตไทย การสงเสรมสงทเชอวาเปน วฒนธรรมไทย เชน การสรางวรกรรม

ของชาวบานบางระจนในการตานทพขาศก บทละครประวตศาสตรหลายเรองของหลวงวจตร เชน

เลอดสพรรณ เลอดทหารไทย เปนตน10

สถานะของกลมคนจนในสงคมไทยตองตกเปนเหยอในการปลกเรากระแสชาตนยมไทย ในยค

ของจอมพล ป. การตอตานจนเนนทประเดนทางเศรษฐกจ เนองจากกลมชาวไทยเชอสายจนม

บทบาททางเศรษฐกจของประเทศสง นโยบายทออกมาเพอกดกนหรอลดบทบาทของชาวจนทส าคญ

ไดแก การออกกฎหมายสงวนอาชพส าหรบคนไทย รวมถงการโยกยายคนตางชาตออกจากพนทใน

บางจงหวด เพอเปดทางใหคนไทยสามารถประกอบอาชพทตางชาตท าอย นอกจากน มการโนมนาว

ใหคนจนหนมาถอสญชาตไทย11 ในบางชวงเวลานโยบายตอตานจนรนแรงถงขนมการสงปดโรงเรยน

จน หามการสอนภาษาจน

จอมพล ป. พบลสงครามหมดอ านาจทางการเมองอนเปนผลมาจากในขณะทด ารงต าแหนง

นายกรฐมนตรไดยนยอมใหญปนยกทพผานดนแดนประเทศไทยและรวมเปนพนธมตรกบญปน ดวย

ความกดดนจากสถานการณและการประเมนผดพลาดทคดวาญปนจะชนะสงคราม แตเมอสงคราม

สนสดลงและญปนเปนฝายแพ เขาจงตองลาออกจากต าแหนง ท าใหนายปรดซงเปนผกอตงขบวนการ

เสรไทยทรวมมอกบ ม.ร.ว. เสนย ปราโมชไดกลบสอ านาจทางการเมองอกครงห นงในต าแหนง

นายกรฐมนตรอกครงหนง12 ในชวงนจะเหนไดวาการเมองไทยเปนการชวงชงอ านาจในหมคณะ

ผกอการระหวางฝายพลเรอนทน าโดยนายปรดกบฝายทหารทน าโดยจอมพล ป. พบลสงคราม

ทายทสดแลวการเมองไทยกไมไดพฒนาไปสความเปนประชาธปไตย ประชาชนยงไมมสทธอยาง

แทจรง นกวชาการบางสวนมองวาการเปลยนแปลงการปกครองทเกดขนไมอาจจดเปนการปฏวต แต

เปนเพยงชวงชงอ านาจระหวางกลมอ านาจเดมคอ กษตรยและเชอพระวงศ โดยกลมอ านาจใหมคอ

กลมขาราชการทไดรบการศกษาจากตะวนตกทรสกคบของใจทตองอยภายใตอ านาจของชนชน

ปกครองเดม13

หลงจากการกลบสอ านาจทางการเมองในชวงเวลาอนสนของนายปรด พนมยงคซงเปน

รฐบาลเสรนยมและผน าเปนพลเรอนขนมามอ านาจในชวงเวลาอนสน สวนหนงเปนเพราะมฐาน

สนบสนนนอยแตกตางจากผน าทหารทมองคกรทมวนยและมก าลงอาวธและก าลงพลคอยสนบสนน

เนองจากในเวลานนความตนตวทางการเมองในหมประชาชนยงมนอย ท าใหสถาบนประชาธปไตยม

ความออนแอ ทงยงไดรบผลกระทบจากเหตการณสวรรคตของพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหา

อานนทมหดลในวนท 9 มถนายน 1946 รฐบาลนายปรด พนมยงคไมสามารถใหค าอธบายทชดเจนตอ

เหตการณทเกดขนได ประกอบกบพรรคการเมองฝายตรงขามใชวธการสกปรกในการยแหยใหเชอวา

นายปรดมสวนพวพนกบกรณปลงพระชนมรชกาลท 814 โดยการทสมาชกสภาผแทนราษฎรพรรค

ประชาธปตยจางคนเขาไปตะโกนใหโรงภาพยนตรวา “ปรดฆาในหลวง” ท าใหภาพลกษณของรฐบาล

พลเรอนตกต าอยางมาก

ความออนแอของรฐบาลพลเรอนท าใหชวงเวลาดงกลาวประกอบกบปญหาเศรษฐกจทสบ

เนองมาจากในชวงสงครามทรฐบาลพลเรอนยงไมมเวลามากพอในการแกไข เพราะเกดการรฐประหาร

ของพนเอกหลวงกาจสงครามและพลโทผน ชณหะวณในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 1947 ท าใหนายปรด

ตองลภยออกนอกประเทศเปนการถาวร นายควง อภยวงศ ขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรใน

ชวงเวลาสนๆ กอนทผน าฝายทหารอยางจอมพล ป. พบลสงครามกลบคนสอ านาจในต าแหนงนายก

รฐมตรอกครงหนงในเดอนเมษายน 1948 อยางไรกตาม ในชวงการด ารงต าแหนงสมยทสองของจอม

พล ป. พบลสงครามเกดความขดแยงทางการเมองระหวางกลมผน าทหาร 3 ฝาย หรอ “ผมอ านาจทง

สาม” ไดแก 1) ฝายของจอมพล ป. พบลสงคราม 2) ฝายของพลต ารวจเอกเผา ศรยานนท และ 3)

ฝายของจอมพลสฤษด ธนะรชตซงตางกมฐานะอ านาจและกองก าลงของตนเอง ในชวงระหวาง ค.ศ.

1947-1957 ทจอมพล ป. ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรจะตองคอยถวงดลอ านาจระหวางของทกฝาย15

ชวงทจอมพล ป. ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรสมยทสองน มความพยายามของกลมอ านาจ

อนทจะทาทายอ านาจโดยการท ารฐประหาร แตกถกปราบปรามได เหตการณส าคญคอ ความ

พยายามของนายปรดทจะกลบคนสอ านาจโดยไดรบความชวยเหลอจากทหารเรอในเดอนกมภาพนธ

ค.ศ. 1949 ทรจกกนดวา เหตการณกบฏวงหลวง ตอมาใน ค.ศ. 1951 ความพยายามของทหารเรอท

จะลมอ านาจของจอมพล ป. กเกดขนอกครงหนงในเหตการณกบฏแมนฮตตน อยางไรกตาม ความ

พยายามทงสองครงนไมประสบความส าเรจ แตกลบท าใหเกดความตงเครยดทางการเมองเพมขน

ระหวางกลมอ านาจตางๆ16

ในทสด ค.ศ. 1957 จอมพลสฤษด ธนะรชตไดท าการรฐประหารและยดอ านาจจากจอมพล

ป. ตลอดชวงการด ารงต าแหนงในระยะเวลาเพยง 4 ค.ศ. ของจอมพลสฤษด ธนะรชตแมวาจะไมมการ

พฒนาการเมองการปกครองไปสระบอบประชาธปไตยเกดขนในชวงเวลาน แตในดานการเมองการ

ปกครองกมเหตการณหรอจดเปลยนทางประวตศาสตรการเมองไทยหลายเหตการณ สงหนงทโดดเดน

มากในชวงทจอมพลสฤษด ธนะรชตเปนนายกรฐมนตรคอ การทสถาบนพระมหากษตรยไดกลบมา

เปนศนยกลางของสงคมไทยอกครงหนง ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองทลดบทบาทของ

สถาบนนลงเปนอนมาก ทนททจอมพลสฤษด ธนะรชตรบต าแหนงเขาไดรอฟนพระราชพธจรดพระ

นงคลแรกนาขวญขนใหม หลงจากถกยกเลกไปใน ค.ศ. 1936 นอกจากน วนชาตทครงหนงเคย

ก าหนดใหตรงกบวนท 24 มถนายน ถกเปลยนมาเปนวนท 5 ธนวาคม ซงเปนวนเฉลมพระ

ชนมพรรษาของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช17 การทจอมพลสฤษดฟนฟสถานะ

ของสถาบนกษตรยไทย สวนหนงเปนเรองความชอบธรรมในการขนสอ านาจของตวเขาเอง เนองจาก

เขาเองไมไดเปนหนงในคณะราษฎรผท าการเปลยนแปลงการปกครอง ดงนน การอางองสถาบน

พระมหากษตรยจงเปนหนทางหนงในการสรางความชอบธรรมใหกบต าแหนงนายกรฐมนตรของ

ตนเอง อกสวนหนงคอ กรณประเทศไทยการรอฟนสถานะของสถาบนกษตรยชวงทศวรรษ 1960 นน

เปนความพยายามของรฐทจะแสดงอ านาจละมน (soft power) ดวยเชอวาคนไทยมความจงรกภกด

ตอสถาบนและเชอวากษตรยมความชอบธรรมในอ านาจมากกวาผน าทมาจากการเลอกตง18

การรวมมอกบสหรฐอเมรกาน าไปสการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ภายใตการชน าของสหรฐอเมรกาทสนบสนนการพฒนาในประเทศตางๆ ผานองคการทส าคญ ไดแก

กองทนการเงนระหวางประเทศ หรอ ไอเอมเอฟ ( International Monetary Fund: IMF) กบ

ธนาคารระหวางประเทศเพอการบรณะและพฒนา หรอ ธนาคารโลก (International Bank for

Reconstruction and Development: IBRD) ท าใหไทยสามารถพฒนาโครงสรางพนฐานทงดาน

อตสาหกรรมและการขนสงไดอยางรวดเรว ทส าคญคอ ระบบการศกษาในระดบอดมศกษาของไทยก

ถกพฒนาขนในสมยรฐบาลของสฤษดนดวย ซงจะเปนส วนหนงในการสรางปญญาชนทจะเปน

แรงผลกดนใหรฐบาลทหารตองยตบทบาทลงและคนประชาธปไตยใหกบประชาชนในชวงทศวรรษ

1970 ทจะไดกลาวถงตอไป

จากทกลาวมาขางตน แมวาการถอก าเนดขนของรฐชาตไทยและชาตนยมไทยจะแตกตางจาก

การก าเนดรฐชาตอนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เพราะประเทศอนมสถานะรฐชาตเพราะเอกราชจาก

เจาอาณานคม สวนความรสกชาตนยมจะเกดจากความรสกรวมกนในการตอตานเจาอาณานคม สวน

ไทยแมวาการเกดรฐชาตจะไดรบอทธพลจากการปกปนเขตแดนของเจาอาณานคมทงองกฤษและ

ฝรงเศส แตเนองจากไทยไมเคยถกปกครองโดยตะวนตกในฐานะอาณานคมอยางประเทศอนๆ ใน

เอเชยตะวนออกเฉยงใต ดงนน ชาตนยมของไทยจงอาศยความรสกรวมในการรกและผกพนกบ

สถาบนกษตรยไทยเปนหลก19

แมวาชาตนยมไทยจะมรปแบบทแตกตางจากประเทศรวมภมภาค แตความหวาดกลวตอการ

กลบเขามามอทธพลของชาตตะวนตกไดเกดขนกบบรรดาผน าในการเรยกรองเอกราชและเชนเดยวกน

ผกอการปฏวตของไทย ทส าคญคอ นายปรด พนมยงคทมแนวคดและพยายามผลกดนใหเกดความ

รวมมอระหวางประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเพอปองกนการแทรกแซงจากมหาอ านาจและด ารง

ไวซงเอกราชและอธปไตย20 เหนไดจากในชวงทฝรงเศสพยายามกลบเขามามอ านาจในเวยดนามใน

ค.ศ. 1946 รฐบาลนายปรดไดใหการสนบสนนขบวนการเวยดมนหตอสเพอเอกราชจากฝรงเศส21 ซง

แนวคดดงกลาวน มอทธพลตอความคดและแนวทางปฏบตของนกการทตไทยอยาง พนเอก (พเศษ)

ถนด คอมนตรผมบทบาทส าคญในการกอตงสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะเหนได

วาในชวงตงแตหลงสงครามโลกครงทสอง จนถงกอน ค.ศ. 1950 ปญหาความมนคงภายในของแตละ

ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและของไทยยงคงเปนความหวาดระแวงชาตตะวนตก ส าหรบไทย

กยงไมเกดความหวาดระแวงประเทศเพอนบาน ทงยงพยายามจะสรางความรวมมอกบประเทศใน

ภมภาคอกดวย

ส าหรบชวงปลายทศวรรษ 1960 เรมมการเคลอนไหวของคอมมวนสตในประเทศไทยมากขน

อนเนองมาความพยายามของรฐบาลในการสรางภาพแทนของชาวไรชาวนาในชนบท โดยเฉพาะใน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ วามความเปนอยทแรนแคนเมอเปรยบเทยบกบคนเมอง ท าใหคนในชนบท

บางกลมซงไมพอใจตอสภาพทถกเปรยบเทยบ ประกอบกบคนกลมนเขาถงโอกาสทางการศกษาและ

เศรษฐกจกอใหเกดความไมพอใจตอรฐบาลจนกลายเปนการตอตานในทสด ดวยความชวยเหลอของ

คอมมวนสตทงในลาวและเวยดนามท าใหกลมตอตานรฐบาลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ

ไทยขยายฐานมวลชนไปยงภาคเหนอและภาคใตอยางรวดเรว ทงยงมการรวมกลมระหวางฝายซายท

ตอตานรฐบาลกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย22

กจกรรม 8.1.1

กระบวนการสราง “ชาต” ในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามมลกษณะส าคญทแตกตาง

ไปจากการสรางชาตในสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครองอยางไร

แนวตอบกจกรรม 8.1.1

กระบวนการสรางชาตของจอมพล ป. พบลสงครามจะเนนสรางชาตโดยใชประวตศาสตรผาน

งานของหลวงวจตรวาทการ และผานวฒนธรรมความเปนไทยดวยการออกรฐนยม 12 บรรพ รวมถง

การสรางสญลกษณความเปนไทยทส าคญคอ การเปลยนชอประเทศจากสยามเปนไทย การแตงเพลง

ชาตไทยและก าหนดใหตองเคารพเพลงชาต ชาตนยมในชวงนจะไมเนนความส าคญของสถาบน

กษตรยเหมอนกบในสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง

เรองท 8.1.2

นโยบายตางประเทศของไทยในยคสงครามเยน

จากบรบทการเมองระหวางประเทศและบรบทการเมองภายในประเทศในชวงทศวรรษ

1950-1960 สงผลกระทบตอการก าหนดนโยบายตางประเทศของไทย ซงมการเปลยนแปลงไปตาม

สภาวการณทางการเมองในแตละชวงเวลา สามารถแบงไดเปน 2 ชวง คอ 1) นโยบายตางประเทศ

กอนการรวมมอกบสหรฐอเมรกา และ 2) นโยบายตางประเทศในการรวมมอกบสหรฐอเมรกา

1. นโยบายตางประเทศของไทยกอนการเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกา

ภายหลงสนสดสงครามโลกครงทสองไทยรอดพนจากการเปนฝายผแพสงคราม แตในเวลา

นนรฐบาลไทยยงไมตระหนกถงภยคกคามคอมมวนสต รวมถงยงรกษาทาทในการใหความรวมมอหรอ

แสดงตนใกลชดกบสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะในชวงทนายปรด พนมยงคด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร

ค.ศ. (1946) นโยบายตางประเทศของไทยในเวลานนพยายามทจะสรางความสมพนธอนดกบเพอน

บานและด าเนนนโยบายเปนอสระจากมหาอ านาจทงสองฝายทในเวลานนเรมเขาสบรรยากาศของ

สงครามเยนแลว การด าเนนนโยบายเชนนแสดงใหเหนถงแนวคดในการรวมตวกนของประเทศใน

ภมภาคเพอใหเกดอ านาจตอรองกบมหาอ านาจในเวทการเมองระหวางประเทศ23 อยางไรกตาม จาก

ปญหาการเมองภายในประเทศไทยทนายปรด พนมยงคตองลงจากอ านาจ ท าใหความพยายามในการ

สรางความรวมมอกบเพอนบานยงไมสามารถปฏบตไดอยางเปนรปธรรมในเวลานน

การขนสอ านาจอกครงของจอมพล ป. พบลสงคราม ในชวงแรกจะเหนวายงไมมทาททจะ

รวมมอเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาและไมไดมความหวาดกลวภยคอมมวนสตมากนก เหนไดจาก

การทสหรฐอเมรกาพยายามจะสนบสนนกลมการเมองฝายขวาในเวยดนามในชวงตนคอ จกรพรรด

เบาได โดยเรยกรองใหไทยรบรองรฐบาลเบาได แตทงรฐมนตรตางประเทศของไทย คอ นายพจน สาร

สน และนายกรฐมนตรในเวลานนคอ จอมพล ป. พบลสงคราม ในระยะแรกไมไดด าเนนการตามท

สหรฐอเมรกาเรยกรอง แตพยายามจะรกษาความสมพนธอนดกบประเทศเพอนบานเพอวางตวเปน

กลาง ไมประกาศรบรองสถานะรฐบาลเบาไดและปฏเสธไมรบรองสถานะของสาธารณรฐประชาชนจน

สวนหนงเปนเพราะสถานะทางการเมองของจอมพล ป. พบลสงคราม ชวง ค.ศ. 1948-1949 ยงม

เสถยรภาพและไดรบการยอมรบจากทงองกฤษ ฝรงเศส และจน จงไมเกรงค าขของสหรฐอเมรกา 24

ประกอบกบพจารณาเหนวาทงฝรงเศสและสหรฐอเมรกาจะไมประสบความส าเรจในการตอสกบ

รฐบาลเวยดนามเหนอภายใตการน าของโฮจมนห หากไทยสนบสนนฝายตรงขามกบโฮจมนหกจะ

สงผลใหมปญหากบรฐบาลเพอนบานในภายหลง ทส าคญคอ รฐบาลนมงเนนการจดการปญหาคนจน

อพยพในประเทศไทยในดานทเปนปญหาของชาตนยมมากกวาทจะสนใจปญหาคอมมวนสตจน25

จดเปลยนทท าใหรฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามตองหนมาใหการรบรองรฐบาลของ

จกรพรรดเบาได สบเนองจากปญหาขวการเมองภายในประเทศและปญหาเศรษฐกจทเรอรงมาตงแต

ครงสนสดสงครามโลกครงทสอง ท าให จอมพล ป. พบลสงครามพยายามปรบทาทของตนเองใน

สายตาของสหรฐอเมรกาวาตนเปนผตอตานคอมมวนสต จอมพล ป. พบลสงครามในฐานะ

นายกรฐมนตรจงไดประกาศรบรองรฐบาลภายใตการปกครองของฝรงเศสในอนโดจนทง 3 ประเทศ

เมอวนท 28 กมภาพนธ ค.ศ. 1950 การตดสนใจของ จอมพล ป. พบลสงครามสงผลใหนายพจน สาร

สน รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศไทยทมจดยนคดคานนโยบายทเปนปฏปกษตอเพอน

บานลาออกจากต าแหนง26 นบเปนจดจบนโยบายตางประเทศของไทยตงแตหลงสงครามโลกครงท

สองสนสดลง ทมงวางตวเปนกลาง ไมเขาแทรกแซงกจการภายในของประเทศเพอนบานและไมฝกใฝ

มหาอ านาจฝายใดฝายหนง อนเปนผลสบเนองมาจากความวตกกงวลของชนชนน าในเวลานนทม

ประสบการณไมดในการเลอกขางชวงสงครามโลกครงทสองซงเกอบจะท าใหไทยตองตกเปนฝายแพ

สงคราม

ความสมพนธระหวางรฐบาลเผดจการทหารไทยกบสหรฐอเมรกายงแนนแฟนมากขนเมอเกด

เกดวกฤตการณบนคาบสมทรเกาหลใน ค.ศ. 1950 เหนไดจากการทจอมพล ป. พบลสงครามตดสนใจ

สงก าลงทหารเขาชวยสหรฐอเมรกาท าสงครามในเกาหลในนามกองก าลงสหประชาชาตเปนชาตแรก

อกทงยงสงขาวจ านวนถง 40,000 เมตรกตนเพอสนบสนนการปฏบตการของกองก าลงสหประชาชาต

ตอตานการรกรานเกาหลใตจากกองก าลงของฝายเกาหลเหนอ นอกจากความรวมมอดานการทหาร

แลว ในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามยงไดลงนามความตกลงระหวางไทยกบสหรฐอเมรกาอก

3 ฉบบ ไดแก 1) ความตกลงแลกเปลยนทางการศกษาและวฒนธรรม 2) ความตกลงวาดวยความ

รวมมอทางเศรษฐกจและเทคนค และ 3) ความตกลงเกยวกบความชวยเหลอดานการปองกนประเทศ

ท าใหความชวยเหลอทงทางการเงน ก าลงทหาร และดานเทคนคจากสหรฐอเมรกาหลงไหลเขาส

ประเทศไทย27

ความชวยเหลอและการสนบสนนของสหรฐอเมรกามผลตอการเมองภายในประเทศไทย

กลาวคอ สหรฐอเมรกาใหความชวยเหลอเหลอกรมต ารวจจนมรถถง ปน เรอบน และเรอลาดตระเวน

ในครอบครองทดเทยมกบกองทพบก สงผลใหพลต ารวจเอกเผา ศรยานนท ซงอยในกลมราชคร ม

อ านาจและอทธพลอยางมาก จนในชวงเวลานนถกเรยกวาเปน “รฐต ารวจ” ขณะเดยวกน

สหรฐอเมรกาไดใหความชวยเหลอการฝกต ารวจและทหารพลรมของไทยผานบรษท Southeast

Asian Supply หรอ Sea Suply ซ งทหารพลรมน จะเข าไปมบทบาททางการทหารในลาว

ขณะเดยวกนสหรฐอเมรกากมความสมพนธอนดกบกลมของจอมพลสฤษด ธนะรชตทรจกในชอ กลม

สเสาเทเวศร ทเรมมอ านาจในชวงทศวรรษ 1947-1957 โดยจอมพลสฤษด ธนะรชตเคยเดนทางไป

เยอนสหรฐอเมรกา28 จะเหนไดวา การทสหรฐอเมรกาสนบสนนกลมการเมองทงสองฝายของไทยจะ

สงผลตอการขบเคยวเพอเขาสอ านาจทางการเมองในชวงปลายทศวรรษ 1950 ทอ านาจเปลยนมอส

กลมสเสาเทเวศรหลงการรฐประหารของจอมพลสฤษดใน ค.ศ. 1957

2. นโยบายตางประเทศของไทยในการเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกา

ภายหลงสงครามในคาบสมทรเกาหลระหวางเกาหลเหนอทไดรบการสนบสนนจากโซเวยต

และจนกบเกาหลใตภายใตการสนบสนนของสหรฐอเมรกาไดอบตขนในเดอนมถนายน ค.ศ. 1950

สงผลใหสหรฐอเมรกากระชบความสมพนธกบไทยใหแนนแฟนขน เนองจากผก าหนดนโยบาย

สหรฐอเมรกาเนนนโยบายเปดเสรทางการคา ซงเปนปฏปกษกบแนวทางของคอมมวนสต ท าให

สหรฐอเมรกาพรอมทจะสนบสนนรฐบาลเผดจการในทกประเทศทพรอมจะเปดเสรทางเศรษฐกจ

รฐบาลเผดจการทหารของไทยกเปนหนงในนน ผก าหนดนโยบายของสหรฐอเมรกาถอวาคอมมวนสต

เปนภยคกคามผลประโยชนของสหรฐอเมรกา เพราะจะไมสามารถท าการคากบประเทศทถอ

อดมการณคอมมวนสตได ท าใหตองด าเนนนโยบายเพอสกดกนการขยายตวของคอมมวนสต เอเชย

ตะวนออกเฉยงใตเปนจดยทธศาสตรส าคญเพราะมเขตตดตอกบจนและอยไมใกลจากอทธพลของ

สหภาพโซเวยต หากประเทศในภมภาคนเปนคอมมวนสตทงหมดแลวกอาจสงผลตอกระทบตอญปน

เนองจากเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนทงแหลงทรพยากรและตลาดระบายสนคาของญปน หาก

คอมมวนสตไดชยชนะในดนแดนเหลานกเทากบเปนการปดลอมญปนทางเศรษฐกจ อนจะสงผลตอ

การถวงดลอ านาจของสหรฐอเมรกาตอจนและสหภาพโซเวยตทางดานแปซฟก29 ดงนน เมอ

สหรฐอเมรกาไมประสบความส าเรจในสนบสนนฝรงเศสใหกลบเขามามอ านาจในอนโดจนและฝาย

คอมมวนสตในอนโดจนมความเขมแขง ประเทศไทยซงมพรมแดนตดตอกบกลมประเทศอนโดจนจงได

กลายเปนยทธศาสตรส าคญของสหรฐอเมรกาในการสกดกนคอมมวนสต

เมอมการเปลยนแปลงการเมองภายในประเทศไทยใน ค.ศ. 1957 เมอจอมพลสฤษด ธนะ

รชตไดขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรและรวบอ านาจเบดเสรจไวทตนเอง สหรฐอเมรกาในเวลานนก

จ าเปนตองยอมรบรองและรวมมอกบรฐบาลเผดจการเพอตอตานคอมมวนสตในเอเชยตะวนออกเฉยง

ใต ท าใหสหรฐอเมรกาตองทมเทสรรพก าลงทมเพอตอสกบเวยดนามเหนอและเวยดกง ไมเพยงดาน

การทหาร แตสหรฐอเมรกายงตองทมงบประมาณเพอการพฒนาประเทศพนธมตร โดยเฉพาะไทยทง

ดานเศรษฐกจ โครงสรางพนฐานเพอรองรบการทหาร ตลอดจนระบบการศกษาเพอเปนคาเชาฐานทพ

อากาศในประเทศไทย เพราะการตงฐานทพอากาศในไทยสะดวกตอการเขาโจมตเวยดนามมากกวา

ฐานทพอากาศสหรฐในแปซฟก ทงในแงการยนระยะทางไดกวา 4,000 ไมล เทากบสามารถลด

งบประมาณถง 8,000 ดอลลารสหรฐตอการโจมตหนงรอบ30

นโยบายตางประเทศของไทยสมยจอมพลสฤษด ธนะรชตมความใกลชดกบสหรฐอเมรกา

มากกวาในสมยจอมพล ป. พบลสงครามรฐบาลไทยไมเพยงแตประกาศตนสนบสนนฝายสหรฐอเมรกา

แตยงยนยอมและอ านวยความสะดวกใหอเมรกาเขามาตงฐานทพในประเทศ สหรฐอเมรกาไดสราง

และพฒนาสนามบนหลายแหงเพอใชเปนฐานทพอากาศ ไดแก อตะเภา ตาคล โคราช อดรธาน

อบลราชธาน นครพนม และดอนเมอง ทงยงน าก าลงพลเขามาประจ าการในประเทศไทยเพมขนจาก

ค.ศ. 1964 มก าลงพลจ านวน 3,000 นาย แตเมอถง ค.ศ. 1967 เพมจ านวนเปน 45,000 นาย จน

ไทยไดรบการขนานนามจากผก าหนดนโยบายของสหรฐอเมรกาในเวลานนวาเปน “เรอบรรทกอากาศ

ยานทไมมวนจม”31

กรณสงครามเวยดนามเราจะเหนบทบาทของไทยในการเปนฐานทพ แตหากพจารณาปญหา

การเมองภายในของลาวจะพบบทบาททางการทหารของไทย อนเปนหลกฐานทแสดงใหเหนจดยน

ทางการเมองของรฐบาลไทยอยางชดเจนวาเลอกทจะสนบสนนฝายโลกเสรและสกดกนคอมมวนสต

เหตการณในลาวชวง ค.ศ. 1959-1962 สหรฐอเมรกาเกรงวาถาสงทหารเขาไปสนบสนนกลมการเมอง

ฝายขวาของลาวทน าโดยเจาบญอม ณ จ าปาสก และนายพลภม หนอสะหวน จะเปนการตอกย า

เจตจ านงของตนเองในการเขาไปยงเกยวกบกจการภายในภมภาคนมากจนเกนไป ดงนน เพอแสดงให

ประชาชนอเมรกนเหนวา การสงครามในอนโดจนทรฐบาลเขาไปเกยวของเปนความพยายามรวมกน

ของพนธมตรในโลกเสรทจะปลดปลอยภมภาคนจากคอมมวนสต จงไดรองขอใหรฐบาลไทยออกหนา

สงทหารเขาไปปฏบตการสนบสนนกลมการเมองฝายขวาในลาว ซงไทยเองกสนองนโยบายของ

สหรฐอเมรกาเปนอยางดโดยการสนธก าลงกบทหารอเมรกนเพอเขาไปปฏบตการลบในลาวภายใตชอ

“หนวยต ารวจพลรม” นบเปนการใหความชวยเหลอทางการทหารของไทยแกประเทศอนเปนครงแรก

ขณะเดยวกนไทยกไดท าการละเมดขอตกลงเจนวา (The Geneva Accords) ทลงนามใน ค.ศ. 1954

ทหามสงกองก าลงเขาไปตงมนในลาว32

การด าเนนนโยบายตางประเทศเชนน แสดงใหเหนวาไทยเชอมนในแสนยานภาพของ

สหรฐอเมรกาทจะสามารถปกปองไทย ซงในเวลานนตองเผชญกบทงปญหาทประเทศทมพรมแดน

ตดตอกบไทยมความรนแรงภายในและการแพรขยายอดมการณคอมมวนสต อยางนอยทสดอเมรกา

จะชวยใหไทยปลอดภยจากการขยายอทธพลคอมมวนสตอนโดจน นนท าใหไทยยอมทงนโยบายไม

ฝกฝายใดและหนเขาหาสหรฐอเมรกาอยางเตมตว แตในขณะเดยวกน ความสมพนธระหวางไทยกบ

ประเทศในอนโดจนเพมความหวาดระแวงระหวางกน ซงจะกลายเปนอปสรรคส าคญทงในการพฒนา

ความสมพนธระหวางประเทศและการพฒนาความรวมมอในภมภาคภายหลงจากทสหรฐอเมรกายต

การแทรกแซงทางการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ประเทศไทยในฐานะพนธมตรของสหรฐอเมรกาไดรบผลประโยชนหลายดาน ทเหนไดชดคอ

การเปลยนแปลงเศรษฐกจของไทย สหรฐอเมรกาใหการสนบสนนเงนชวยเหลอดานเศรษฐกจพรอม

ทงผเชยวชาญทคอยใหค าปรกษาตงแตตนทศวรรษ 1950 เปนตนมา และเพมจ านวนมากขนในสมย

รฐบาลของจอมพลสฤษด ธนะรชต อยางไรกตาม การชวยเหลอนมเงอนไขส าคญทรฐบาลไทยจะตอง

ปฏบตตาม ไดแก 1) การรกษาอตราแลกเปลยนและรกษาระบบการเงนใหมเสถยรภาพ และ 2) การ

ลดการกดกนทางการคาทงภายในและระหวางประเทศ33 สงผลใหไทยตองยอมรบอตราแลกเปลยนท

ก าหนดโดยตลาดเสร ซงเทากบเปนการผกโยงเศรษฐกจของไทยใหตองพงพาเศรษฐกจโลก ทงยงเปน

จดเรมตนของการปรบนโยบายทางเศรษฐกจของรฐไทยจากทนนยมโดยรฐไปสการสนบสนนการ

ลงทนของภาคเอกชน

โดยสรป จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศของไทยใน

ชวงเวลานนไมไดเปนผลโดยตรงจากความหวาดกลวภยคอมมวนสตทงในจนและเวยดนามเพยงอยาง

เดยว แตผลมาจากปญหาการเมองภายในทเกดความขดแยงระหวางฝายของ จอมพล ป. พบล

สงครามกบฝายของจอมพลสฤษด ธนะรชต แตเมอไทยเปนพนธมตรของสหรฐอเมรกาแลว การ

รณรงคทางจตวทยาของจอมพล ป. พบลสงครามประสบความส าเรจในการสรางความหวาดระแวงภย

คอมมวนสตใหเกดขนในสงคมไทย นอกจากน การทเวยดนามพยายามขยายอทธพลเขาไปในกมพชา

และลาวผานการสนบสนนกลมการเมองฝายซายกยงท าใหความสมพนธระหวางไทยกบสหรฐอเมรกา

กระชบแนนมากขน และนโยบายตางประเทศของไทยมความเปนปฏปกษกบกลมประเทศอนโดจน

มากขนตามไปดวย ดงนน ความรวมมอระหวางประเทศในนาม สมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออก

เฉยงใต ทเกดขนใน ค.ศ. 1967 จงเปนสวนหนงในการตอตานคอมมวนสตในภมภาคมากกวาจะเปน

การสรางความรวมมอตามแนวคดภมภาคนยม (regionalism) อยางแทจรง

กจกรรม 8.1.2

เหตใดไทยจงมความส าคญในฐานะยทธศาสตรการสกดกนคอมมวนสตของสหรฐอเมรกา

แนวตอบกจกรรม 8.1.2

สหรฐอเมรกามความกงวลวาเอเชยคอมมวนสตในอนโดจนจะลกลามมายงประเทศทเหลอใน

ภมภาค ไทยซงมพรมแดนตดตอกบประเทศอนโดจนจงกลายเปนฐานทพอากาศใหสหรฐอเมรกาเพอ

ปฏบตการสกดกนคอมมวนสตในอนโดจน สหรฐอเมรกาในเวลานนไมอาจจะปลอยใหเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตตกอยภายใตการยดครองของฝายคอมมวนสตทงหมด เพราะภมภาคนเปนทงแหลง

ทรพยากรและตลาดสนคาของญปน หากเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนคอมมวนสตไปหมดตามทฤษฎ

โดมโนทสหรฐอเมรกาเชอจะเทากบเปนการปดลอมญปนทในเวลานนถกแวดลอมจากคอมมวนสตจน

และสหภาพโซเวยตอยแลว และตองกระทบตออ านาจของสหรฐอเมรกาทางฝงแปซฟกอยางไมอาจ

หลกเลยงได

เรองท 8.1.3

การรวมกอตงอาเซยน (1967): วตถประสงคและความคาดหวง

ภายหลงสนสดสงครามโลกครงทสอง โลกถกแบงออกเปน 2 ขว ตามอดมการณทางการเมอง

โดยมประเทศมหาอ านาจ 2 ฝาย ทคอยชกจงบรรดารฐเอกราชใหมใหเขารวมคาย สหรฐอเมรกาเปน

ผน าโลกเสรนยม สวนสหภาพโซเวยตเปนผน าฝายสงคมนยม ไทยเขารวมในฝายอดมการณเสรนยม

ท าใหมความสมพนธใกลชดกบสหรฐอเมรกา ขณะเดยวกนกมทาทเปนปฏปกษกบประเทศเพอนบาน

ทมอดมการณทางการเมองแตกตางกน

1. ไทยในฐานะจดยทธศาสตรตานคอมมวนสตกบความชวยเหลอของสหรฐอเมรกา

ในชวงสงครามเยน เอเชยตะวนออกเฉยงใตกลายเปนยทธศาสตรทส าคญ เนองจากเปนพนท

การปะทะกนทงทางอดมการณและก าลงทหารระหวางสหรฐอเมรกากบสาธารณรฐประชาชนจน

สหรฐอเมรกาในเวลานนมนโยบายสกดกนคอมมวนสตสากลทก าลงรกคบเขามาในอนโดจนอยาง

ชดเจน ดวยความเชอในทฤษฎโดมโนทเสนอโดยประธานาธบดดไวท ด ไอเซนฮาวร (Dwight D.

Eisenhower) วาถาหากอนโดจนซงเปนโดมโนตวแรกลม กลาวคอ กลายเปนคอมมวนสตแลว กจะ

ลกลามไปทวเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงเปนความสญเสยส าคญของโลกเสร ในชวง ค.ศ. 1954

ฝรงเศสยงคงท าการรบตดพนกบคอมมวนสตเวยดนาม ทายทสดพายแพในสมรภมเดยนเบยนฟ34 ยง

เปนการเพมความหวาดระแวงใหกบสหรฐอเมรกา รวมถงประเทศไทย

บรรดารฐเอกราชใหมในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมความพยายามทจะรวมกลมกนมากอน

หนาทจะมแนวคดในการกอตงอาเซยน จดเรมตนของการรวมกลมในระยะแรกนเปนผลจากตองการ

สานความสมพนธเพอใหเกดประโยชนรวมกน แตไมไดมความคาดหวงวาจะเกดความไวเนอเชอใจ

และเอกลกษณรวมกน แรงผลกดนส าคญกคอ ประเดนเรองความมนคงหรอภยคกคามทมรวมกน 35

เพราะภายหลงจากจนแผนดนใหญผานการปฏวตไปสการปกครองภายใตพรรคคอมมวนสตใน ค.ศ.

1949 ประเทศในกลมอนโดจน ไดแก เวยดนาม ลาว และกมพชาตางตองเผชญกบสงครามภายใน

ระหวางฝายเสรนยมทมสหรฐอเมรกาใหการสนบสนนกบฝายคอมมวนสตทสนบสนนโดยจน

ภายใตการชน าของสหรฐอเมรกาจงไดเกดความรวมมอระหวางประเทศในเอเชยตะวนออก

เฉยงใตทมมหาอ านาจจากภายนอกเปนแกนหลก ไทยเองกเปนสวนหนงของความรวมมอน นนค อ

องคการสนธสญญาเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอ ซโต (Southeast Asia Treaty Organization:

SEATO) ทจดตงขนใน ค.ศ. 1954 โดยมการลงนามในสนธสญญามะนลา ทประเทศฟลปปนส ม

สมาชกแรกเรม 8 ประเทศ ไดแก สหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส ปากสถาน ไทย ฟลปป นส

ออสเตรเลย และนวซแลนด ความส าคญของความรวมมอครงนสะทอนอย ในมาตรา 4 ของ

สนธสญญาทระบวา “หากประเทศหนงประเทศใดในพนททก าหนดในสนธสญญานถกโจมตดวยก าลง

อาวธแลว ประเทศสมาชกมมตเอกฉนทวาเปนอนตรายตอสนตภาพและความปลอดภยของตนและจะ

แสดงออกถงวาเปนอนตรายรวมกนไดกโดยผานกระบวนการทางรฐธรรมนญของแตละประเทศ”36

แมจะเปนความรวมมอทเนนดานความมนคง ทวากลบไมสามารถใหความมนใจหรอ

สนองตอบตอความคาดหวงในดานความมนคงของประเทศสมาชกได เหนไดชดเจนกรณของประเทศ

ไทย เมอเกดเหตการณความไมสงบในลาว ค.ศ. 1959-1961 ไทยซงมเขตแดนตดตอกบลาว ทงยงม

ขบวนการคอมมวนสตทกระจายตวอยตามปาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอกมความหวาดเกรงวา

คอมมวนสตในประเทศลาวจะแพรขยายเขามา รฐบาลไทยจงไดรองขอใหซโตสงทหารไปชวยลาวตาม

ขอตกลงในสนธสญญา แตกลบถกปฏ เสธ ท าให ไทยขจะถอนตวออกจากการเปนสมาชก

สหรฐอเมรกาจงหาทางออกดวยการออกแถลงการณรวม “ถนด-รสก” ใน ค.ศ. 1962 เพอแสดง

จดยนทจะใหความชวยเหลอประเทศไทยเปนพเศษ ในการนไทยจงยนยอมใหสหรฐอเมรกาใชฐานทพ

อากาศในประเทศเพอด าเนนการตอตานคอมมวนสตในอนโดจน37 นอกจากน เมอพจารณาสมาชก

ของซโตจะพบวามสมาชกทอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเพยง 2 ประเทศ คอ ไทยและ

ฟลปปนส ทงสองประเทศนมความสมพนธอนแนบแนนกบสหรฐอเมรกา ดงนน การถอก าเนดของซโต

จงไมไดเกดขนจากเจตจ านงของสมาชกในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางแทจรง

ภาพท 8.1 รฐมนตรตางประเทศสหรฐอเรกา นายดน รสก กบ รฐมนตรตางประเทศไทย พนเอก

(พเศษ) ดร.ถนด คอมนตร ในโอกาสลงนามแลถงการณรวมถนด-รสก

ทมา: https://photos.state.gov/galleries/thailand/33889/1946-1975/15.html

2. องคการระหวางประเทศทสะทอนความรวมมอในภมภาค

นอกจากซโตทเปนความรวมมอระหวางบางประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตกบบรรดา

ประเทศในโลกเสรแลว ไทยยงไดสรางความรวมมอกบประเทศในภมภาคเดยวกนในนาม สมาคม

เอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast Asia: ASA) กอตงใน ค.ศ. 1961 มสมาชกรวม

กอตง 3 ประเทศ ไดแก ฟลปปนส มาเลเซย และไทย โดยมจดประสงคทจะรวมมอกนดานเศรษฐกจ

สงคม วฒนธรรม และการศกษา นบเปนความพยายามระยะแรกทจะสรางความรวมมอกนเองภายใน

ภมภาคและพยายามไมใหมหาอ านาจแทรกแซง และจดเนนไมในประเดนเรองการทหาร อยางไรก

ตาม จะเหนไดวาความรวมมอทเกดขนในครงนยงแบงแยกระหวางประเทศโลกเสรกบคอมมวนสต ท

ส าคญคอ ความรวมมอในระยะแรกยงขาดความมนคงอนเปนผลจากปญหาความขดแยงของประเทศ

สมาชก ในกรณปญหารฐซาบาห ทเกอบลกลามเปนสงครามระหวางมาเลเซยกบฟลปปนส แต

สถานการณคลคลายเมอไทยในฐานะสมาชกหนงในสมาคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต จงท าหนาทเปน

ตวกลางจดการเจรจาระหวางทงสองประเทศ38

สภาพการณความรวมมอทแบงแยกระหวางโลกเสรกบโลกคอมมวนสตในเอเชยตะวนออก

เฉยงใต ยงเหนความพยายามจะกาวขามอดมการณทางการเมองระหวางสองขวในความรวมมอของ

ภมภาคดานการศกษา ใน ค.ศ. 1965 ดวยความรวมมอระหวางประเทศอนโดนเซย ลาว มาเลเซย

ฟลปปนส สงคโปร ไทย และเวยดนามใต มการจดประชมครงแรกทกรงเทพมหานคร ในนาม ความ

รวมมอสวนภมภาคทางดานการศกษาระหวางประเทศ (Southeast Asia Minister of Education

Organization: SEAMEO) จดตงเพอรวมมอดานการศกษาและการวจย จดสมมนาเพอแกปญหา

การศกษาของประเทศสมาชก39 อยางไรกตาม ปญหาทางการเมองยงคงสงผลกระทบตอความรวมมอ

ครงน เพราะเกดความเหนแตกตางระหวางกลมประเทศอนโดจนและประเทศอน

สมาคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต ดวยความพยายามของประเทศในภมภาคทจะรวมมอกน

น าไปสการกอก าเนด สมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอ อาเซยน (Association of

Southeast Asia Nations: ASEAN) องคการนไมมชาตมหาอ านาจรวมเปนสมาชก สบเนองจาก

ความไมพอใจของชาตในภมภาคทถกสหรฐอเมรกาเขาแทรกแซงกจการภายใน ประกอบกบขาดความ

มนใจในการชวยเหลอของซโต40 ท าใหสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใตจงถอก าเนดขนจาก

ปฏญญาประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอ ปฏญญากรงเทพฯ (The ASEAN Declaration

1967) ในวนท 8 สงหาคม ค.ศ. 1967

ดร. ถนด คอมนตร ด ารงต าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศในสมยของจอม

พลสฤษด ธนะรชตและจอมพลถนอม กตตขจร เปนนายกรฐมนตร ระหวาง ค.ศ. 1959-1971 การ

ด ารงต าแหนงในยคทอ านาจการบรหารประเทศอยภายใตผน าเผดจการทหารท าใหเขามบทบาทหลก

ในการเชอมโยงนโยบายความมนคงภายในของไทยกบการด าเนนการตอตานคอมมวนสต ดวย

สถานการณในลาวชวงปลายทศวรรษ 1950 คอมมวนสตเปนฝายไดเปรยบ แตซโตไมสนบสนน

แนวทางของไทยท เรยกรองใหซโตเขาแทรกแซงกจการภายในของประเทศลาว ประกอบกบ

ความสมพนธทวภาคระหวางสหรฐอเมรกากบไทยแสดงใหเหนวาสหรฐอเมรกาไมไดมพนธกรณในการ

ปองกนความมนคงของไทยมากเทากบทสหรฐอเมรกามตอประเทศอน เชน อนเดย อนโดนเซย อยปต

ท าให ดร. ถนด คอมนตร เกดความหวาดระแวงสงสยพนธมตรและความรวมมอทมกบประเทศ

ตะวนตก41

ความพยายามของนายกรฐมนตรไทย จอมพลสฤษด ธนะรชตกบรฐมนตรตางประเทศ ดร.

ถนด คอมนตรทจะใหนานาชาตเขาแทรกแซงกจการในลาวเพอเปนการประกนความมนคงของไทยไม

ประสบผลส าเรจ ปจจยส าคญเนองจากสมาชกของซโตประกอบดวยประเทศในยโรป ไดแก องกฤษ

และฝรงเศส ทในเวลานนเพกเฉยตอปญหาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในเวลานนจอมพลสฤษดและ

ดร. ถนด คอมนตรมความเหนตรงกนวา การแสวงหาพนธมตรจากประเทศทไมไดอยรวมในภมศาสตร

เดยวกนจะไมไดรบความจรงใจในการแกไขปญหา ดงนน ไทยจงเรมเนนการด าเนนความสมพนธแบบ

ทวภาคกบสหรฐอเมรกาทางหนง สวนอกทางหนงไทยไดรเรมการสรางความรวมมอในภมภาค42

การเปลยนแปลงอ านาจการเมองภายในประเทศไทยจากจอมพลสฤษดไปสจอมพลถนอม

กตตขจร ในชวงปลาย ค.ศ. 1963 เปนไปดวยความราบรน ไทยและสหรฐอเมรกายงคงความสมพนธ

อนดตอกน อกทงนโยบายตางประเทศของไทยไมไดมการเปลยนแปลงไปจากเดม ยงคงไวซงความ

รวมมอทางการทหารกบสหรฐอเมรกาทจะสกดกนการขยายตวของคอมมวนสตในอนโดจน ดร. ถนด

คอมนตรพจารณาเหนวาเวยดนามเหนอทเปนคอมมวนสตพยายามเขามอ านาจเหนอกมพชาและลาว

แทนทฝรงเศส ทงมองวาความพยายามของเวยดนามเหนอทจะรวมกบเวยดนามใตไมใชความตองการ

ในการรวมชาต แตเปนการขยายอทธพลคอมมวนสต ดร. ถนด คอมนตรจงมองเวยดนามเหนอเปนภย

คกคามความมนคงของไทยและภมภาค ท าใหไทยสนบสนนสหรฐอเมรกาอยางแขงขนมากขน อยางไร

กตาม ดร. ถนด คอมนตรไมเหนดวยกบผน าทหารไทยในเวลานนเรองการยนยอมใหสหรฐอเมรกาใช

ประเทศไทยเปนฐานทพเพอโจมตกลมประเทศอนโดจนและไดประทวงในเรองน สรางความไมพอใจ

ใหกบรฐบาลไทยและสหรฐอเมรกาอยางยง สงผลให ดร. ถนด คอมนตรถกลดบทบาทลง จงตองหา

ทางออกใหกบตนเองในฐานะรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ จงไดหยบยกแนวคดการสราง

ความรวมมอในภมภาคทครงหนงนายปรด พนมยงคพยามยามผลกดนขนมาใช โดยเนนดานเศรษฐกจ

และสงคมซงเปนดานทผน าทหารกบพนธมตรสหรฐอเมรกาไมไดใหความสนใจเทาทควร ความ

พยายามของดร. ถนด คอมนตรไมถกขดขวางจากทงรฐบาลไทยและสหรฐอเมรกาเพราะตางเชอวา

ความรวมมอในภมภาคทเกดขนไรประสทธภาพ43

ดร. ถนด คอมนตรด าเนนการสรางความรวมมอในภมภาค ดวยการหยบยกแนวทางการสราง

ความรวมมอในภมภาคทมสหรฐอเมรกาเปนผสนบสนน และแสดงบทบาทการเปนตวกลางประสาน

ความขดแยงระหวางอนโดนเซย มาเลเซย และฟลปปนส ซงเคยเปนอปสรรคความรวมมอในภมภาคท

เกดขนในอดต ซงดร. ถนด คอมนตร มบทบาทอยางมากในการเจรจาระหวางทง 3 ประเทศ ด าเนน

ไปอยางราบรน ประกอบกบในเวลานนทงอนโดนเซย มาเลเซย และฟลปปนสตางกเหนดวยกบ

แนวทางความรวมมอในภมภาค นอกจากน ดร. ถนด คอมนตรยงพยายามชกชวนประเทศเพอนบาน

ทงเมยมาและกมพชาเขารวมแตไมประสบความส าเรจ ดงนน ในชวงเรมกอตงอาเซยนจงมสมาชก

เพยง 5 ประเทศ ไดแก ไทย มาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส และสงคโปร การทไทยประสบ

ความส าเรจในการคลคลายปญหาความขดแยงระหวางประเทศมาเลเซย อนโดนเซย และฟลปปนส

จนสามารถผลกดนใหเกดอาเซยนได เปนผลมาจากการทไทยไมไดมความขดแยงกบประเทศเหลาน

และ ดร. ถนด คอมนตรกมความสมพนธอนดกบผน าทงสามประเทศ จงมความเหมาะสมในการเปน

ตวกลางสรางความเขาใจอนดระหวางกน44

อยางทไดกลาวถงบางแลวขางตนวา อาเซยนเกดจากความพยายามของดร. ถนดทยดแนวคด

ของนายปรด พนมยงคทเชอวาการจะรกษาความมนคงภายในของแตละประเทศในภมภาคไวไดนน

จ าเปนจะตองสรางความรวมมอระหวางกน เพราะหากหวงจะพงพามหาอ านาจจะมความไมแนนอน

สง หากเมอใดหมดผลประโยชนมหาอ านาจกจะละทงไปโดยงาย นอกจากน พนเอก (พเศษ) ถนด คอ

มนตรบคคลผมสวนส าคญใหการผลกดนใหอาเซยนเกดขนไดยงใหความส าคญกบการขจดความ

ขดแยงในภมภาคใหหมดไป ดงจะเหนไดจากการทความรวมมอกอนหนาอาเซยนทไรประสทธภาพ

เพราะความขดแยงระหวางสมาชก

เมอพจารณาจากสมาชกทรวมกอตงยงคงสะทอนใหเหนการแบงฝายอนเปนผลกระทบของ

สงครามเยน กลาวคอ สมาชกเรมแรกลวนเปนชาตทอยในคายเสรนยม ไดแก อนโดนเซย ฟลปปนส

มาเลเซย สงคโปร และไทย แมวาบางประเทศทจดตวเองอยฝายโลกเสรจะยงคงปกครองในระบอบ

เผดจการทหารกตาม แตเมอพจารณาสมาชกแรกเรมจะท าใหเราเหนวามประเทศทมความขดแยงกน

อย คอ ฟลปปนสและมาเลเซย ซงน าไปสความลมเหลวของสมาคมแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สะทอนใหเหนวาอาเซยนเปนความพยายามในการหลกเลยงความขดแยงในความสมพนธระดบทว

ภาคโดยใชการรวมกลมเปนทางออก อาจกลาวไดวา อาเซยนเปนผลจากการเปลยนแปลงภายในของ

อนโดนเซยและการเกดประเทศใหมอยางสงคโปร ท าใหจ านวนของประเทศทตอตานคอมมวนสต

เพมขนจนสามารถรวมกลมได ประกอบกบแนวโนมของสงครามเวยดนามทคาดวาสหรฐอเมรกานาจะ

ตองถอนตวจากภมภาคนในไมชา45

ความพยายามกอตงความรวมมอของประเทศในภมภาคครงน ประเทศสมาชกทรวมกอตง

ไมไดตองการใหเปนความรวมมอทางดานการทหารหรอความมนคง เพราะเคยมประสบการทลมเหลว

ในกรณของซโตทแสดงใหเหนวาประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไมมก าลงหรอความสามารถทาง

การทหารทดพอ ดงนน อาเซยนจงเรมตนดวยความรวมมอดานเศรษฐกจและการเมองทไมอาจแยก

ออกจากกนอยางเดดขาด และจะเปนจดเรมตนความรวมมอในดานอนๆ ตอไป อยางไรกตาม ในเวลา

ตอมาอาเซยนจะแสดงใหเหนอยางชดเจนถงแนวทางความรวมมอทไมเนนดานการทหาร (Military

Alliance) ในกรณปญหาเวยดนามและกมพชา แตจะใชวธการ “การปองกนรวมกนดวยวธทาง

การเมอง” (Political Collective Defense) ทเนนการทตเพอใหไดรบการสนบสนนจากประเทศทม

ก าลงทหารและการสนบสนนจากสหประชาชาต ดงทจะไดกลาวถงตอไปในชวงทศวรรษ 198046

กจกรรม 8.1.3

เหตใดประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตตองพยายามสรางความรวมมอระหวางกน

แนวตอบกจกรรม 8.1.3

เนองจากภายหลงสงครามโลกครงทสองบรรดาประเทศในภมภาคนตางทยอยประกาศเอก

ราชจากเจาอาณานคมตะวนตก แตประเทศเจาอาณานคมกมความพยายามจะกลบเขามามอ านาจ

โดยเฉพาะฝรงเศสทพยายามจะกลบเขามามอ านาจเหนออนโดจน เปนเหตใหประเทศเหลานพยายาม

ทจะสรางความรวมมอระหวางกนเพอลดโอกาสในการแทรกแซงจากมหาอ านาจ แตเมอสถานการณ

การแบงขวอดมการณทางการเมองระหวางเสรประชาธปไตยกบคอมมวนสครนแรงมากขน การ

รวมกลมในภมภาคจงสะทอนใหเหนถงการรวมมอเพอสกดกนคอมมวนสต ดงจะเหนไดจากการท

อาเซยนมสมาชกรวมกอตงจากประเทศในคายโลกเสรทงหมด

ตอนท 8.2

บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1970

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

8.2.1 บรบทการเมองไทยทศวรรษ 1970: จากประชาธปไตยสภยคอมมวนสต

8.2.2 การรวมกนเผชญหนาวกฤตการณกมพชา

8.2.3 นโยบายเสรมสรางระบบดลแหงอ านาจในภมภาค

แนวคด

1. ชวงทศวรรษ 1970 เปนชวงเวลาทเกดเหตการณส าคญในประวตศาสตรการเมองไทย การ

สบทอดอ านาจของกลมผน าทหาร สรางความไมพอใจใหกบกลมปญญาชนซงเปนคนกลมใหมทเปน

ผลมาจากการพฒนาในทศวรรษกอนหนา คนกลมนไดแสดงออกทางการเมองในการเรยกรองให

รฐบาลเผดจการทหารยอมลงจากอ านาจและจดใหมการเลอกตง คนประชาธปไตยใหกบประชาชน

การชมนมประทวงของนสตและนกศกษาในเหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 ทจบลงดวยความ

รนแรงมผลท าใหเกดประชาธปไตยในชวงเวลาอนสน แตทายทสดแลวความหวาดระแวงพลงทาง

การเมองของนกศกษา ประกอบกบความกลวอทธพลของคอมมวนสตทไดชยชนะในอนโดจน ท าให

รฐบาลพลเรอนหวาดระแวงนกศกษาจนน าไปสเหตการณความรนแรงในวนท 6 ตลาคม ค.ศ. 1976

น าไปสการรฐประหารอกครงหนง

2. ความหวาดกลวคอมมวนสตอนโดจนของรฐบาลท าใหไทยยงคงเขาแทรกแซงกจการ

ภายในของกมพชาโดยยนยอมใหสหรฐอเมรกาใชดนแดนอยางไมเปนทางการเพอโจมตกลมการเมอง

ฝายซายของกมพชา แมวาจะมกระแสตอตานทงจากประชาชนภายในประเทศและจากสอมวลชน

ตางประเทศ แตเมอถงชวงกลางทศวรรษ 1970 คอมมวนสตมชยชนะในอนโดจนทงในเวยดนามและ

กมพชา ประกอบกบการทสหรฐอเมรกาลดการแทรกแซงในภมภาคนลง ท าใหไทยตองลดความเปน

ปฏปกษกบประเทศเพอนบานและใหความส าคญกบความรวมมอภายในภมภาคอยางอาเซยน

โดยเฉพาะอยางยงเมอเวยดนามรกรานกมพชา ไทยไดแสดงบทบาทน าและไดรบการสนบสนนจาก

อาเซยนในการตอตานเวยดนาม

3. ความขดแยงระหวางจนกบสหภาพโซเวยตและการทสหรฐอเมรกาเรมมความสมพนธอนด

กบสาธารณรฐประชาชนจน ท าใหไทยทด าเนนนโยบายตามสหรฐอเมรกาและความจะพงพาให

ประกนความมนคงจ าตองปรบทาทตอทงสาธารณรฐประชาชนจนและกลมประเทศอนโดจน โดย

พยายามทจะสรางความสมพนธทางการทตกบประเทศทเปนคอมมวนสต ทามกลางความหวาดระแวง

ทยงคงมอย เพราะประเทศคอมมวนสตทงจนและเวยดนามยงคงใหการสนบสนนความเคลอนไหวของ

คอมมวนสตในประเทศไทย

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายบทบาทของปญญาชนทมตอการเมองไทยชวงทศวรรษ 1970 ได

2. อธบายบทบาทของไทยกบปญหาการเมองภายในประเทศกมพชาได

3. อธบายการปรบเปลยนนโยบายตางประเทศของไทยในชวงทศวรรษ 1970 ได

ความน า

สภาพการณ การเมองไทยในชวงทศวรรษ 1970 เปนชวงทมความส าคญตอหน า

ประวตศาสตรการเมองไทยเปนอยางยง เหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 สะทอนใหเหนการเมอง

ภาคประชาชนครงแรกในประวตศาสตรทประชาชนลกขนมาตอตานอ านาจรฐ แมวาจะยตลงดวย

ความสญเสย แตกไดสรางชวงเวลาทจดวามเสรภาพทสดในยคหนง แมวาจะเปนชวงสน ๆ กตาม

เสรภาพในชวงนน าไปสแนวคดทางการเมองแบบซายจดและการปราบปรามผทถกกลาวหาวาเปน

คอมมวนสตอยางรนแรง

ในขณะทสภาวการณความสมพนธระหวางประเทศ สหรฐอเมรกาเรมมความสมพนธกบ

สาธารณรฐประชาชนจนหรอจนคอมมวนสต ความขดแยงในโลกคอมมวนสตระหวางรสเซยกบจนเรม

รนแรงขน แตในบรบทของเอเชยตะวนออกเฉยงใตยงคงมการปะทะและปราบปรามคอมมวนสตอยาง

รนแรงตลอดทศวรรษ 1970 ในชวงตนทศวรรษ เมอนโยบายของสหรฐอเมรกาหนเหความสนใจออก

จาภมภาคน รฐบาลพลเรอนของไทยกพยายามสรางสมพนธอนดกบเพอนบาน แตดวยภยคอมมวนสต

ภายในไทยเองและชยชนะของคอมมวนสตในอนโดจน ตลอดจนการทเวยดนามรกรานกมพชา ท าให

ในชวงทศวรรษ 1970 น นโยบายตางประเทศของรฐบาลไทยมการเปลยนแปลงหลายครงดวยกน

เรองท 8.2.1

บรบทการเมองไทยทศวรรษ 1970: จากประชาธปไตยสภยคอมมวนสต

ความเคลอนไหวการเมองไทยทส าคญในทศวรรษน ไดแก 1) การสบทอดอ านาจของกลม

ทหาร 2) ความเคลอนไหวของกลมปญญาชนในการเรยกรองประชาธปไตย และ 3) การปราบปราม

คอมมวนสต

1. การสบทอดอ านาจของกลมทหาร

การสบทอดอ านาจทางการเมองในหมผน าทหารสบเนองมาจากทศวรรษ 1960 ภายหลงการ

อสญกรรมของจอมพลสฤษด ธนะรชตในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1963 จอมพลถนอม กตตขจรไดสบทอด

ต าแหนงนายกรฐมนตร โดยมบคคลส าคญรวมงานคอ พลเอกประภาส จารเสถยร และพนเอกณรงค

กตตขจร รปแบบการปกครองและนโยบายทางเศรษฐกจยงคงด าเนนตามแบบในยคของสฤษด ธนะ

รชต ในชวงเวลาทจอมพลถนอม กตตขจรด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรนทหารเขามามบทบาททาง

การเมองสงมาก อยางไรกตาม อ านาจและบารมของจอมพลถนอม กตตขจร ไมมากเทาจอมพลสฤษด

ธนะรตน ท าใหตลอดชวงเวลาทด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรจอมพลถนอม กตตขจรจะถกทาทายจาก

กลมอ านาจอน ทส าคญคอ บคลกภาพทมความออมชอมของจอมพลถนอม กตตขจรท าใหเปดโอกาส

ใหนกศกษามการชมนมและเคลอนไหวทางการเมองมากกวาในยคกอนหนา ดงจะเหนไดจากการลด

ความเขมงวดในการการควบคมการแสดงความคดเหน สอสงพมพของนกศกษา ประกอบกบผลพวง

จากเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม และระบบการศกษาทเกดจากยคแหงการพฒนา

ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจตงแตสมยรฐบาลกอนหนา ท าใหเรมเกดกระแสเรยกรองการเปลยนแปลง

ทางการเมอง เพราะการเมองไทยในเวลานนตกอยภายใตรฐบาลเผดจการทหารมาเปนเวลานาน47

การพฒนาเศรษฐกจตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตยงคงด าเนนการอยาง

ตอเนอง ท าใหในระยะน เศรษฐกจพฒนาอยางรวดเรว ประชาชนไดรบการศกษาจ านวนเพมขน การ

สอสารและการคมนาคมไดรบการพฒนาอยางรวดเรว สวนหนงเปนผลมาจากนโยบายตางประเทศ

ของไทยทเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกา อกสวนหนงทส าคญคอ การหลงไหลเขามาของวฒนธรรม

แบบอเมรกนจากทหารทเขามาปฏบตงานในหลายพนทของประเทศไทย ท าใหสงคมไทยไดสมผสกบ

วฒนธรรมแบบโลกตะวนตกโดยตรง ทงยงกอใหเกดการจางงานในชนบทเพอรองรบงานดานการ

บรการแกฐานทพอากาศสหรฐอเมรกาในตางจงหวด สภาพการณดงกลาวนสงผลตอความ

กระตอรอรนทจะมสวนรวมทางการเมองของประชาชนมากกวาในอดต48

2. ความเคลอนไหวของกลมปญญาชนในการเรยกรองประชาธปไตย

ผลสบเนองจากการพฒนาทเรมตนตงแตสมยจอมพลสฤษด ธนะรชตดวยความชวยเหลอของ

สหรฐอเมรกา ท าใหคนไทยไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกเพมจ านวนมากขน การเปด

มหาวทยาลยในภมภาค เชน มหาวทยาลยเชยงใหม (ค.ศ. 1964) มหาวทยาลยขอนแกน (ค.ศ. 1966)

ท าใหเกดกลมปญญาชนทมความตนตวทางการเมองเปนจ านวนมาก คนกลมนสะสมความไมพอใจท

ตองอยภายใตการปกครองของเผดจการทหาร49 ประกอบกบการทการเมองไทยมชวงเวลาทเปน

ประชาธปไตยสนๆ อกชวงหนงระหวาง ค.ศ. 1968-1971 โดยมการเลอกตงทวไปในวนท 10

กมภาพนธ ค.ศ. 1969 การในเลอกตงครงนมสมาชกสภาผแทนราษฎรจากหลายพรรคการเมองไดรบ

การเลอกตงเขาสสภา จ านวนพรรคทมสมาชกสภาผแทนราษฎรไดรบเลอกมากทสดคอ พรรค

สหประชาไทยทมจอมพลถนอม กตตขจรเปนหวหนาพรรค จงตองจดตงรฐบาลผสมและจอมพล

ถนอมกไดด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรตอไป แตการบรหารประเทศของจอมพลถนอม กตตขจร

ในชวงเวลานประสบปญหาหลายประการทส าคญคอ การเรยกรองใหรฐบาลลาออกหรอยบสภา

เพอใหมการเลอกตงใหม เปนเหตใหใน ค.ศ. 1971 จอมพลถนอม กตตขจรกไดท าการรฐประหารและ

น าประเทศกลบสระบอบเผดจการทหารอกครงหนง พรอมทงยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พ.ศ. 2511 (1968) และประกาศยตกจกรรมของพรรคการเมอง การรฐประหารครงนของจอม

พลถนอมจงเทากบเปนการท าลายความหวงของประชาชนทไดสมผสกบระบอบการปกครองแบบ

ประชาธปไตยในชวงระยะหนง แตกลบตองพบจดจบดวยการรฐประหารภายในเวลาอนสน

นสตนกศกษามองวาการรฐประหารของจอมพลถนอมในครงนเปนความพยายามในการสบ

ทอดอ านาจ ความเชอนยงถกตอกย าเมอมการตออายราชการของจอมพลถนอม นอกจากน ยงมขาว

การทจรตของคณะรฐบาลและในวงราชการยงกอใหเกดความไมพอใจของประชาชนในวงกวาง แต

ชนวนเหตทกอใหเกดการชมนมประทวงจนลกลามบานปลายในเหตการณ 14 ตลาคมนน สบเนอง

จากในวนท 29 เมษายน ค.ศ. 1973 เกดเหตการณเฮลคอปเตอรทหารตกทอ าเภอบางเลน จงหวด

นครปฐม ในทเกดเหตพบซากสตวปาเปนจ านวนมากทถกลาจากทงใหญนเรศวร สรางความไมพอใจ

ใหกบนสตนกศกษาและประชาชนทวไป นกศกษามหาวทยาลยรามค าแหงกลมหนงออกมาเคลอนไหว

โจมตกรณน ท าใหอธการบดมหาวทยาลยรามค าแหงในเวลานนคอ ดร. ศกด ผาสขนรนดรมค าสงให

คดชอนกศกษากลมนออก สรางความไมพอใจใหกบนกศกษาในสถาบนตางๆ จงเรมมการรวมตวกน

เพอชมนมประทวงในวนท 21 -22 มถนายน บรเวณอนเสาวรยประชาธปไตย จนอธการบด

มหาวทยาลยรามค าแหงตองยกเลกค าสงและลาออกจากต าแหนง50

ภายหลงการชมนมประทวงกรณทงใหญนเรศวรนสตและนกศกษายงคงมความเคลอนไหว

ทางการเมองอยางตอเนอง ทวาถกแทรกแซงจากรฐบาล ความไมพอใจรฐบาลทหารทสงสมมานานท า

ใหเกดการเรยกรองรฐธรรมนญจากประชาชนหลากหลายกลม ไมวาจะเปนนกวชาการ นกศกษา

นกเขยน เรมมการแจกใบปลวโจมตรฐบาลโดยกลมนกศกษา แตถกจบกมตวและตงขอหาวามการ

กระท าอนเปนคอมมวนสตซงเปนขอหารายแรงในเวลานน สงผลใหเกดการชมนมของนสตนกศกษา

เพอเรยกรองใหปลอยตวนกศกษา พรอมกบเรยกรองรฐธรรมนญและประชาธปไตยจากรฐบาลเผดจ

การของจอมพลถนอม กตตขจร51

องคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรไดมสวนรวมจดการชมนมภายในมหาวทยาลย

และประสานงานกบศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทย เหตการณเรมจากการทรฐบาลไดจบกม

นกศกษา อาจารย และนกการเมองเพยงเพราะวาพวกเขาออกมาเรยกรองประชาธปไตย องคการ

นกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรไดมความเคลอนไหวในกรณนโดยการชมนมประทวง ในวนท 8

ตลาคม ค.ศ. 1973 มการปดโปสเตอร เอาโซลามประตหองเรยน บางสวนน าปนปาสเตอรหยอดตามร

กญแจ เชาวนท 9 ตลาคม ซงเปนวนสอบภาคแรกของมหาวทยาลย มการปราศยบนเวทบรเวณลาน

โพธธรรมศาสตร ผปราศย คอ นายเสกสรรค ประเสรฐกลทตอมาจะมบทบาทส าคญในการชมนม

ป ระท ว งใน ว น ท 1 4 ต ล าคม เป น เห ต ให ท างมห าวท ยาล ยต อ งงดการสอบ อาจารย

มหาวทยาลยธรรมศาสตร 205 คน ท าหนงสอยนตอนายกรฐมนตรขอใหพจารณาปลอยบคคลทถก

จ บ ก ม ต ว ไว เ พ อป อ งก น ไม ให ส ถาน การณ ก ารช มน มป ระท ว งล กล าม ใน เวล าต อม า

มหาวทยาลยธรรมศาสตรไดกลายมาเปนศนยกลางการชมนมประทวงของเหลานกศกษา ไมเพยงแต

นกศกษาธรรมศาสตร แตภายหลงจากวนท 10 ตลาคม ทมการรายงานขาวตามหนาหนงสอพมพกรณ

การชมนมประทวงของนกศกษาธรรมศาสตร นกศกษาจากหลายสถาบนหลงไหลเขามารวมชมนม

ภายหลงศนยกลางนสตนกศกษาไดเขารวมดวย ท าใหการชมนมประทวงของนกศกษามความเขมแขง

ขน และจ านวนผเขารวมชมนมประทวงเพมมากขนจนตองเคลอนขบวนจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ไปสถนนราชด าเนนในวนท 13 ตลาคม จนในทสดกสามารถชมนมประทวงเพอเรยกรองรฐธรรมนญ

ไดส าเรจ ในวนท 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 แมวาจะเกดความรนแรง และมผเสยชวตจากเหตการณใน

ครงน แตกสามารถน าประชาธปไตยกลบมาสการเมองไทยไดชวคราว52

ภาพท 8 .2 การช มน มประท วงของน ส ตและน กศ กษ าในวนท 14 ต ล าคม 1973 จาก

http://www.prd.go.th/ewt_news.php?nid=160218&filename=index

ภายหลงเหตการณ 14 ตลาคม พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ทรงโปรดเกลาฯ ให

นายสญญา ธรรมศกด ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรชวคราว กอนจะจดใหมมการเลอกตง ใน ค.ศ.

1975 ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช หวหนาพรรคกจสงคม ไดด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร แตดวยปญหา

ในคณะรฐบาลจงตองประกาศยบสภาและจดใหมการเลอกตงใหม สงผลให ม.ร.ว. เสนย ปราโมช

หวหนาพรรคประชาธปตย ขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรตอมา53 แมวาการเมองไทยเรมมความเปน

ประชาธปไตยมากขน ทวาชนชนน าทมอ านาจในรฐบาลโดยเฉพาะผน ารฐบาลทมพนฐานนยมกษตรย

(royalist) จงไมไววางใจพลงทางการเมองของกลมปญญาชนซงครงหนงเคยลมรฐบาลเผดจการได

ส าเรจ ประกอบกบในชวงเวลานภยคอมมวนสตรกคบเขามาในประเทศไทย ท าใหชนชนน าทกม

อ านาจในขณะนนหวนเกรงวากลมปญญาชนทเคยเชดชแนวคดเสรนยมและประชาธปไตยจะ

กลายเปนแนวรวมของคอมมวนสต ความหวาดระแวงนน าไปสการใสรายปายสนสตและนกศกษาอน

จะน าไปสเหตการณความรนแรงใน ค.ศ. 1976

3. การปราบปรามคอมมวนสต

การท าความเขาใจบรบทการเมองภายในประเทศไทยชวงเวลานจ าเปนตองมพนฐานความ

เขาใจบรบทการเมองของประเทศเพอนบานของไทยประกอบดวยจงจะสามารถเขาใจความหวาดกลว

ภยคอมมวนสตของชนชนน าไทยในชวงเวลาน สถานการณในอนโดจนหลงจากทสหรฐอเมรกาเรม

ถอนตวออกไปตงแตชวงตนทศวรรษ 1970 ยงรายแรงขนอกเมอถง ค.ศ. 1975 ทฝายคอมมวนสต

สามารถยดครองเวยดนาม ลาว และกมพชาไดส าเรจ ท าใหรฐบาลไทยอยในภาวะตนตระหนกเกรงวา

เวยดนามจะรกรานไทยเปนล าดบถดไป ประกอบกบการขยายตวของขบวนการนกศกษา กรรมกร

ชาวนา รวมถงการเคลอนไหวของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย ท าใหรฐบาลของ ม.ร.ว. เสนย

ปราโมชมองการเคลอนไหวทางการเมองของประชาชนวาเปนภยคกคาม54

จากบรบทแวดลอมขางตน สงผลใหการตานคอมมวนสตภายในประเทศไทยทวความรนแรง

ขน จนเกดเหตการณลอมปราบนกศกษาในมหาวทยาลยธรรมศาสตรในวนท 6 ตลาคม ค.ศ. 1976

เหตการณเรมตนจากความพยายามของถนอม กตตขจร และพวกทจะกลบเขามาในประเทศไทยใน

เดอนกนยายน ค.ศ. 1976 โดยบรรพชาเปนสามเณร นกศกษาทเพงประสบความส าเรจในการลม

ระบอบเผดจการทหารใน ค.ศ. 1973 เกรงกลววาเผดจการทหารจะกลบมามอ านาจอก ความ

พยายามของถนอมในครงนชดเจนวามวตถประสงคเพอจดชนวนวกฤตการณทางการเมองเพอเออ

ประโยชนใหกบฝายทหาร55

วนท 5 ตลาคม ค.ศ. 1976 นกศกษามการชมชนและแสดงละครลอเลยนเหตการณการแขวน

คอพนกงานการไฟฟา 2 คน ในเดอนกนยายน แตการแสดงนกลบกลายเปนจดทท าใหปญหาบาน

ปลาย เนองจากนกศกษาทเปนผแสดงคอ นายอภนนท บวหภกด บงเอญมใบหนาละมายกบสมเดจ

พระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ ท าใหนกศกษาถกกลาวหาวาหมนพระบรมเดชานภาพ

น าไปสการปราบปรามของต ารวจกบกลมนวพล กลมกระทงแดง และนกศกษาอาชวะในวนท 6

ตลาคม เกดการสงหารหมขนในมหาวทยาลยธรรมศาสตร นกศกษาถกเผาทงเปน บางคนถกแขวนคอ

บนตนไม ยงไมนบรวมทถกยง ตวเลขผเสยชวตอยางเปนทางการจ านวน 46 คน อยางไรกตาม จาก

หลกฐานภาพเหตการณท าใหเชอวาตวเลขนเปนเพยงการประเมนขนต าเทานน นอกจากผเสยชวต

แลว ยงมผไดรบบาดเจบและอกหลายพนคนทถกจบกม สวนนกศกษาทหนการจบกมไปไดกมงหนา

เขาปาเพอรวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย56 น าไปสการตอสดวยก าลงในหลายพนท พรอม

กบโครงการพฒนาพนทชนบทหางไกลของรฐบาลเพอไมใหชาวบานเขาเปนแนวรวมคอมมวนสต

เมอเกดเหตกาณในวนท 6 ตลาคม ค.ศ. 1976 พลเรอเอก สงด ชลออย ไดท าการรฐประหาร

ภายใตชอ คณะปฏรปการปกครองแผนดน เทากบเปนการน าระบอบทหารกลบเขามาสการเมองไทย

ทเปนประชาธปไตยไดเพยงระยะสน ในครงนมพระบรมราชโองการแตงตงนายธานนทร กรยวเชยร

ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร แตอยในต าแหนงไดเพยง 1 ค.ศ. กถกรฐประหารโดยพลเรอเอกสงด อก

ครงหนงในเดอนตลาคม ค.ศ. 1977 และพลเอกเกรยงศกด ชมะนนทน ไดขนด ารงต าแหนง

นายกรฐมนตร เนองจากการตกลงกนในฝายทหารและการสนบสนนของกลมยงเตรก57 อยางไรกตาม

พลเอก เกรยงศกด ชมะนนทนตองลงจากอ านาจใน ค.ศ. 1980 เพราะไมไดรบการสนบสนนจากกลม

ยงเตรกทเคยสนบสนนใหเขารบต าแหนง ประกอบปญหาความขดแยงระหวางรฐบาลกบสภาทสบ

เนองมาจากปญหาเศรษฐกจ จนท าใหนายกรฐมนตรไมสามารถบรหารประเทศได การลาออกจาก

ต าแหนงของพลเอกเกรยงศกด ชมะนนทนเปดทางใหกบผน าทหารทไดรบการยอมรบจากทกฝาย

อยางพลเอกเปรม ตณสลานนท ขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรแทน58

กจกรรม 8.2.1

ปจจยทท าใหเกดความรนแรงทางการเมองในเหตการณ 6 ตลาคม ค.ศ. 1976

แนวตอบกจกรรม 8.2.1

เนองจากไทยอยภายใตรฐบาลเผดจการทหารมาเปนระยะเวลายาวนาน แมวาภายหลง

เหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 จะท าใหการเมองไทยเขาสยคประชาธปไตย แตความหวาดกลว

ของประชาชนทมตอระบอบเผดจการทหาร จงท าใหนกศกษาออกมาชมนมประทวงเมอจอมพลถนอม

พยายามจะกลบเขาประเทศ ประกอบกบรฐบาลพลเรอนไทยในเวลานนมความหวาดระแวงพลงทาง

การเมองของนกศกษาและภยคอมมวนสต ท าใหการชมนมของนกศกษาในครงนตองสงสยวาเปนภย

ตอรฐบาลและสถาบนกษตรย นกศกษาจงถกลอมปราบในมหาวทยาลยธรรมศาสตร

เรองท 8.2.2

การรวมกนเผชญหนาวกฤตการณกมพชา

แมวาความสมพนธระหวางไทยกบกมพชาจะเปนไปในเชงลบมาตงแตกอนก าเนดรฐชาต

กระทงกมพชาไดรบเอกราชจากฝรงเศสใน ค.ศ. 1953 การเมองภายในประเทศมความวนวาย ปม

ความขดแยงระหวางประเทศไทยกบกมพชาทชดเจนเกดขนในชวงปลายทศวรรษ 1950 คอ การแยง

ชงดนแดนบรเวณทตงปราสาทเขาพระวหาร แมวาทายทสดแลวศาลโลกจะตดสนใหกมพชาเปนฝาย

ชนะ ทวากมพชาตองเผชญทงสงครามการเมองภายในและสงครามกบเวยดนาม การรวมกน

เผชญหนาวกฤตการณกมพชาในทศวรรษ 1970 มประเดนส าคญทตองศกษา 2 ประเดน ไดแก 1)

ความสมพนธของไทยกบรฐบาลกมพชาประชาธปไตย และ 2) บทบาทของไทยและอาเซยนใน

เหตการณเวยดนามบกกมพชาชวงปลายทศวรรษ 1970

1. ความสมพนธของไทยกบรฐบาลกมพชาประชาธปไตย (เขมรแดง)

รฐบาลไทยมความสมพนธบาดหมางกบรฐบาลเจาสหนของกมพชากรณเขาพระวหาร ท าให

ชวงกอนทเขมรแดงจะลมรฐบาลเจาสหน ไทยรวมมอกบเวยดนามใตใหการสนบสนนกลมการเมอง

ฝายขวาในกมพชาเพอลมรฐบาล รฐบาลสหนระยะแรกหลงไดรบเอกราชประกาศตวเปนกลางไมฝกใฝ

ฝายใดและรกษาเอกราชของประเทศ แตในทางลบกลบอ านวยความสะดวกใหเวยดนามเหนอขนสง

อาวธผานชายแดน ท าใหสหรฐอเมรกามองวารฐบาลของเจาสหนเปนคอมมวนสต เจาสหนอยใน

อ านาจจนถง ค.ศ. 1970 สภาผแทนราษฎรลงมตไมไววางใจท าใหตองพนจากสถานะประมขแหงรฐ

อ านาจการปกครองจงตกอยทนายพลลอน นอลผด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในขณะนน60

นโยบายตางประเทศของกมพชาภายใตการน าของนายพลลอน นอล ปฏเสธไมใหเวยดนาม

เหนอขนสงอาวธและกองก าลงผานชายแดน แตกไมสามารถหยดยงการเคลอนไหวของกลม

คอมมวนสตเวยดนามและคอมมวนสตภายในกมพชาได61 ในชวงเวลานไทยเปนฐานทพอากาศให

สหรฐอเมรกาเขาไปทงระเบดเพอโจมตและสกดกนพวกคอมมวนสตทอยชายแดนเวยดนามและ

กมพชา ทงทในประเทศไทยเองดวยบรรยากาศทเปนประชาธปไตยสงผลใหกลมปญญาชนตงค าถาม

และตอตานกองทพสหรฐอเมรกาในไทย แตจะเหนไดวารฐบาลพลเรอนของไทยมความหวาดกลว

คอมมวนสตและยงหวงพงพาสหรฐอเมรกาใหปกปองไทยจากการแพรขยายลทธน ท าใหยงคง

สนบสนนดานการรบดวยการยนยอมใหสหรฐอเมรกาใชดนแดนอยางไมเปนทางการ

การถลมกมพชาดวยระเบดทางอากาศของกองทพอเมรกนท าใหเกดสภาพโกลาหลขนใน

กมพชา ผลกดนใหชาวกมพชาผนตวเองเปนแนวรวมกบคอมมวนสตเพมจ านวนขนเรอยๆ นนท าให

กองก าลงเขมรแดงมความเขมแขงจนกระทงในวนท 17 เมษายน ค.ศ. 1975 กองก าลงภายใตการน า

ของพอล พต สามารถโคนลมรฐบาลลอน นอลและเขายดกรงพนมเปญไดส าเรจ ซงเปนเวลาไลเลยกบ

ทคอมมวนสตในเวยดนามและลาวไดรบชยชนะภายในประเทศของตน รฐบาลไทยในเวลานนเรม

ตระหนกแลววาสหรฐอเมรกาพนธมตรหลกของตนอาจไมสามารถควบคมสถานการณในภมภาคน ได

ไทยภายใตรฐบาลพลเรอนจงเรมสรางความสมพนธอนดกบประเทศในอนโดจนและเรมเจรจาขอลด

จ านวนก าลงพลของสหรฐอเมรกาในประเทศไทยลง โดยรฐบาลไทยประกาศรบรองรฐบาลกมพชา

ประชาธปไตยของเขมรแดงในวนท 18 กรกฎาคม ค.ศ. 197562

ความสมพนธทางการทตระหวางไทยกบกมพชาทปกครองโดยรฐบาลเขมรแดงพฒนา

กาวหนาจนถงการแลกเปลยนเอกอคราชทตระหวางกน สรางความรวมมอในการจดตงส านกงาน

ประสานงานในจงหวดชายแดน รวมถงใหค ามนสญญาวาจะไมใหประเทศทสามใชดนแดนของตนเพอ

กระท าการอนเปนการละเมดอธปไตยของอกฝาย อยางไรกตาม ความสมพนธระดบทวภาคอยางเปน

ทางการกยงคงเตมไปดวยความหวาดระแวงและปญหาความตงเครยดตลอดแนวชายแดน มการปะทะ

กนของกองก าลงทหารบรเวณชายแดนในปญหาเรองการอางสทธเหนอเขตแดน นอกเหนอจาก

บรเวณปราสาทเขาพระวหารยงมพนทบรเวณจงหวดตราด ฝายไทยเองกอางวามกองก าลงเขมรเทยว

ปลนสะดมภชาวบานบรเวณชายแดน ภายหลงเหตการณ 6 ตลาคม 1976 และการรฐประหารภายใต

การน าของพลเรอเอกสงด ชลออย สงผลใหนายธานนทร กรยวเชยร ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร

นโยบายตางประเทศของไทยทประนประนอมกบคอมมวนสตกเปลยนเปนทาทแขงกราวอกครงอน

เปนผลมาจากปญหาคอมมวนสตภายในประเทศ63

2. บทบาทของไทยและอาเซยนในเหตการณเวยดนามบกกมพชาชวงปลายทศวรรษ 1970

การลอมปราบนกศกษาในมหาวทยาลยธรรมศาสตรเมอวนท 6 ตลาคม ผลกดนใหนกศกษา

หนเขาไปเปนแนวรวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย ประกอบกบความสมพนธกบประเทศ

คอมมวนสตท พฒนาขนในชวงรฐบาลประชาธปไตยย าแยลง รฐบาลไทยในยคทถกเรยกวา

“ประชาธปไตยครงใบ” ในสมยทพลเอกเกรยงศกด ชมะนนทน ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรและใน

เวลาตอมาพลเอกเปรม ตณสลานนทด ารงต าแหนงสบตอมา นโยบายตางประเทศของไทยและ

นโยบายตอตานคอมมวนสตในประเทศมความยดหยนมากขน ส าหรบการเขาไปเกยวของกบกจการ

ของประเทศเพอนบานในชวงปลายทศวรรษ 1970 น รฐบาลไทยจะตองด าเนนนโยบายอยางรดกม

เนองจากไมมสหรฐอเมรกาคอยประกนความมนคงใหอกตอไป64

ความสมพนธระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลเขมรแดงของกมพชาตองหนมารวมมอกนเพอ

ตอตานการรกรานกมพชาของเวยดนาม ทพยายามจะโคนลมรฐบาลเขมรแดงชวงปลาย ค.ศ. 1978

และสามารถยดกรงพนมเปญไดในตน ค.ศ. 1979 ในเวลานนกมพชามรฐบาลใหมภายใตการน าของ

นายเฮง สมรน ในชอ สาธารณรฐประชาชนกมพชา รฐบาลไทยไดออกมาประณามการกระท าของ

เวยดนามวาละเมดอธปไตยและกฎหมายระหวางประเทศ ในเวลานนไทยยงคงรบรองรฐบาลเขมรแดง

และแสดงทาทกดดนใหเวยดนามถอนทหารออกจากกมพชาโดยอางผลกระทบของสงครามระหวาง

กองก าลงเวยดนามทปฏบตการอยในกมพชาทมตอบรเวณชายแดนของไทย65

ไทยในชวงทไมมสหรฐอเมรกาคอยสนบสนนไดหนมารวมมอกบจนทในเวลานนมความ

ขดแยงรนแรงกบสหภาพโซเวยตทใหการสนบสนนเวยดนาม ในแงนจะเหนไดวามความขดแยงในโลก

คอมมวนสตและการสรางพนธมตรโดยไมสนใจอดมการณทางการเมองทแตกตางกน แตเปนเรองของ

การถวงดลอ านาจในระบบความสมพนธระหวางประเทศ ซงเหนไดชดเจนวาทงไทย จน และ

สหรฐอเมรกาใหการสนบสนนกองก าลงเขมรแดงเพอสกบเวยดนามทไดรบการสนบสนนจากสหภาพ

โซเวยต จนไมสนใจประเดนเรองสทธมนษยชนทเขมรแดงไดท าการฆาลางเผาพนธชาวเขมรและ

อดมการณคอมมวนสตของเขมรแดง66

ส าหรบไทย นอกจากจะชวยเหลอกองก าลงเขมรแดงดวยการล าเลยงอาวธและใหทหลบซอน

แลว ในเวทความสมพนธระหวางประเทศ ไทยยงแสดงทาททชดเจนในการรบรองรฐบาลเขมรแดง

ดวยเสยงสนบสนนของทงไทยและสหรฐอเมรกา ท าใหรฐบาลเขมรแดงของพอล พต เปนรฐบาลท

ชอบธรรม เนองจากยงคงมทนงในสหประชาชาต ไทยเขาไปพวพนกบปญหาการเมองภายในกมพชา

อยนานถง 10 ค.ศ. จนถงปลายทศวรรษ 1980 นโยบายของรฐบาลไทยจงหนมามงเนนการคาขายกบ

ประเทศเพอนบานแทนการเขาแทรกแซงการเมอง67

นโยบายตางประเทศของไทยในชวงทศวรรษนมการเปลยนแปลงกลบไปมา เนองจากการ

ก าหนดนโยบายมหลายปจจยมากระทบ ทส าคญคอ การเมองของมหาอ านาจและการเมอง

ภายในประเทศ ในชวงตนทศวรรษจะเหนไดวาไทยเรมสรางความสมพนธอนดทงตอจนและเวยดนาม

ทงยงถอยหางจากสหรฐอเมรกา แตเมอเกดเหตการณทเกนคาดคดกรณเวยดนามบกกมพชานน ท าให

ไดตองเปลยนนโยบายตางประเทศอยางหนามอเปนหลงมอ โดยเฉพาะในสมยพลเอกเกรยงศกด ชมะ

นนทนเปนนายกรฐมนตรทสถานการณบบบงคบใหตองหนไปสนบสนนฝายเขมรแดงทครงหนงรฐบาล

ไทยเคยตอตาน แมวาจะพยายามวางตวเองเปนกลาง และรอดทาทความเปนไปในกมพชา แต

เนองจากเวยดนามไมสามารถปราบปรามฝายเขมรแดงไดโดยเดดขาด ท าใหไทยจ าเปนตองรบรอง

รฐบาลกมพชาประชาธปไตยของเขมรแดงไมสามารถรบรองรฐบาลใหมทเวยดนามสนบสนนได

ในชวงทศวรรษ 1970 ไทยใหความส าคญกบอาเซยนทกอตงขน ใน ค.ศ. 1967 เพอ

ตอบสนองความมนคงภายในประเทศและความมนคงภายในภมภาคของประเทศสมาชก เพราะเมอ

เขาสทศวรรษ 1970 การทสหรฐอเมรกาเรมถอนตวออกจากเวยดนาม เพอปลอยใหเปนการจดการ

ปญหาภายในประเทศโดยสหรฐอเมรกาจะยตการแทรกแซงทางการทหารตามนโยบายท าสงคราม

เวยดนามใหเปนของคนเวยดนาม (the Vietnamization) เปนเสมอนตวเรงปฏกรยาใหผน ารฐบาล

และผก าหนดนโยบายตางประเทศของไทยเรงสรางความรวมมอในกลมอาเซยนใหตระหนกถงภาระใน

การสกดกนคอมมวนสตของสมาชก ความรวมมอของสมาชกอาเซยนจะยงมมากขนและเนนดานความ

มนคงเปนหลกในชวงทศวรรษ 1980 อนเปนผลมาจากเหตการณเวยดนามบกยดกมพชา ความ

เคลอนไหวแรกหลงเหตการณนคอ รฐมนตรตางประเทศอาเซยนไดรวมหารอกนทกรงเทพมหานครใน

วนท 12 มกราคม ค.ศ. 1979 ในครงนมการออกแถลงการณคดคานการใชก าลงแทรกแซงอธปไตย

และบรณภาพแหงดนแดนของกมพชา เหตการณนไมเพยงแตสงผลตอความรวมมอของอาเซยน

เทานน แตยงเปนการดงมหาอ านาจทงจน สหภาพโซเวยด สหรฐอเมรกา รวมไปถงสหประชาชาตให

หนกลบมาสนใจเอเชยตะวนออกเฉยงใตอกครงหนง68

กจกรรม 8.2.2

เหตใดชวงปลายทศวรรษ 1970 นโยบายไทยทมตอกมพชาจงมการเปลยนแปลง

แนวตอบกจกรรม 8.2.2

การทเวยดนามบกยดกมพชาและตงรฐบาลขนใหมใน ค.ศ. 1979 ประกอบกบสหรฐอเมรกาเรมลด

บทบาทในภมภาคน ท าใหไทยตองพยายามสกดกนเวยดนาม โดยหนมาใหการสนบสนนรฐบาลเขมร

แดงจากทกอนหนารฐบาลไทยเปนปฏปกษกบรฐบาลเขมรแดง ทส าคญคอ ไทยใหความส าคญกบ

อาเซยนในการตอตานเวยดนาม

เรองท 8.2.3

นโยบายเสรมสรางระบบดลแหงอ านาจในภมภาค

การเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศของสหรฐอเมรกาตอประเทศในคายคอมมวนสตใน

ทศวรรษ 1970 สงผลกระทบตอการด าเนนนโยบายตางประเทศของไทยทองแอบอยกบสหรฐอเมรกา

มาตลอดในทศวรรษกอนหนา ท าใหไทยตองปรบเปลยนทาทตอบรรดาประเทศเพอนบานและ

ประเทศในคายคอมมวนสตเพอเปนการรกษาดลอ านาจในภมภาคทในทศวรรษนฝายคอมมวนสตมชย

ชนะในอนโดจน การศกษาการดลอ านาจของไทยมประเดนส าคญทตองพจารณา 3 ประเดน ไดแก 1)

การเปลยนแปลงนโยบายของสหรฐอเมรกาตอประเทศคอมมวนสต 2) การปรบทาทของรฐบาลไทย

ตอสาธารณรฐประชาชนจน และ 3) การปรบทาทของไทยตอกลมประเทศอนโดจน

1. การเปลยนแปลงนโยบายของสหรฐอเมรกาตอประเทศคอมมวนสต

ตลอดระยะเวลาตงแต ค.ศ. 1950 ทไทยเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาในฐานะทไมเทาเทยม

กลาวคอ สหรฐอเมรกาถอวาจะใหความชวยเหลอในการพฒนาประเทศไทยและใหการสนบสนนผน า

เผดจการทหารใหสามารถคงอยในอ านาจไดเพอแลกกบการเขามาใชพนทประเทศไทยเปนฐานทพใน

ปฏบตการทางทหาร แมวาจะประกาศอยางเปนทางการวาอ านาจในการควบคมฐานทพต างๆ ยงอย

กบไทย แตในทางปฏบตแลวฝายไทยไมมอ านาจในการตดสนใจแตอยางใด รฐบาลไทยอ านวยความ

สะดวกใหกองทพอเมรกนจนคนทวโลกเกดความกงขา โดยผน ารฐบาลไดผลประโยชนตางตอบแทน

จากการน อยางไรกตาม มนกการเมองจ านวนหนงทไมพอใจตอแนวทางปฏบตของสหรฐอเมรกาทม

ตอไทย โดยเฉพาะดานการศาลทพยายามจะใหคนในบงคบของอเมรกาขนศาลไทยหากท าผด

คดอาญา แตสหรฐอเมรกาไมสนใจขอเรยกรองน ท าใหเหนวาสหรฐอเมรกาปฏบตตอไทยไมเทาเทยม

ในความสมพนธระดบบทวภาคน อยางไรกตาม รฐบาลไทยกหวงพงสหรฐ อเมรกาในทกเรอง

โดยเฉพาะการสกดกนคอมมวนสตทไทยพรอมด าเนนนโยบายตางประเทศตาม จนกระทงผน าไทยไม

สามารถวเคราะหสถานการณการเมองโลกไดเอง69

ความสมพนธทวภาคทไมเทาเทยมระหวางสหรฐอเมรกาและไทยสะทอนใหเหนชดเจนอกครง

เมอสหรฐอเมรกาเหนความขดแยงระหวางสหภาพโซเวยตกบสาธารณรฐประชาชนจน ท าใหอเมรกา

เรมด าเนนนโยบาย “การฟนฟความสมพนธกบโลกคอมมวนสต” โดยเรมจากการฟนฟความสมพนธ

กบจนคอมมวนสตผานการทตปงปอง ทใน ค.ศ. 1972 ประธานาธบดรชารด นกสน (Richard Nixon)

เดนทางไปเยอนจน เหตการณนสรางความวตกใหกบผน าไทยอยางมาก เนองจากคาดการณผดวา

สหรฐอเมรกาจะไมถอนตวออกจากการตานคอมมวนสตในเอเชยตะวนออกเฉยงใต70

ภายหลงทสหรฐอเมรกาประกาศถอนตวออกจากเอเชยตะวนออกเฉยงใต เนองจากความตง

เครยดกบโลกคอมมวนสตคลคลายจากความขดแยงกนเองของสหภาพโซเวยตกบจน ความสมพนธอน

ดทเรมขนระหวางอเมรกากบจน รวมถงกระแสตอตานของประชาชนอเมรกนในประเทศและการ

ตอตานกองทพอเมรกนของประชาชนไทย รฐบาลไทยตองเผชญหนากบภยคอมมวนสตทแวดลอม

ดวยตนเอง ภายใตผน าทหารรฐบาลไทยเลอกทจะด าเนนภารกจตอตานขบวนการคอมมวนสตในอน

โดจนตอไปอยางเขมแขง เนองจากผน าไทยไมสามารถปรบตวตามกระแสการเมองโลกไดทนทวงท

การถอนตวของสหรฐอเมรกาจากสงครามเวยดนามตงแตเดอนมกราคม ค.ศ. 1973 ทมการ

ลงนามระหวางสหรฐอเมรกา เวยดนามเหนอ เวยดนามใต และเวยดกงในสญญาหยดยง ณ กรงปารส

ใจความส าคญคอ สหรฐอเมรกาจะตองถอนทหารออกจากเวยดนามใต 71 สงผลใหไทยตองปรบ

นโยบายตางประเทศทมตอประเทศคอมมวนสตคอ จนและอนโดจน

สภาพการณดงกลาวไดรบผลกระทบจากการเมองภาย ในของประเทศไทยทมการ

เปลยนแปลงเปนรฐบาลพลเรอน กลมปญญาชนทมบทบาทในการเรยกรองประชาธปไตยไดเรยกรอง

ใหสหรฐอเมรกาถอนกองทพออกจากประเทศไทย สงผลใหนโยบายตางประเทศของรฐบาลพลเรอน

ไทยมการปรบตวใหอยรวมกบประเทศคอมมวนสตได ดวยการพยายามลดความเปนปฏปกษและฟนฟ

ความสมพนธทางการทต แมวาการปราบปรามคอมมวนสตภายในประเทศยงคงด าเนนตอไปกตาม

2. การปรบทาทของรฐบาลไทยตอสาธารณรฐประชาชนจน

ความสมพนธทางการทตระหวางไทยกบสาธารณรฐประชาชนจนไมมการพฒนามาตงแตจน

เกดการปฏวตคอมมวนสตใน ค.ศ. 1949 การทรฐบาลไทยเลอกเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาและม

ความสมพนธกบสาธารณรฐจน (ไตหวน) มาตงแต ค.ศ. 1946 เทากบการประกาศตวเปนปฏปกษกบ

สาธารณรฐประชาชนจน ฝายจนกเปนผใหการสนบสนนหลกของพรรคคอมมวนสตในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต ดงนน รปแบบความสมพนธระหวางทงสองประเทศจงมความตงเครยดตลอดมา

ตงแตทศวรรษ 1950

แตเมอจนคอมมวนสตเรมปรบความสมพนธกบสหรฐอเมรกา ท าใหศตรของไทยกลายเปน

มตรกบพนธมตรส าคญของไทย รฐบาลไทยจ าเปนตองปรบนโยบายตางประเทศทมตอจน ดวยการ

เรมตนฟนฟความสมพนธอยางเปนทางการ รฐบาลของ จอมพลถนอม กตตขจรไดสงทมปงปองไทยไป

เจรญสมพนธไมตรกบจนใน ค.ศ. 1972 และ 1973 เชนเดยวกบทอเมรกาท า ภายหลงเหตการณ 14

ตลาคม รฐบาลพลเรอนของไทยพฒนาความสมพนธกบจนไดอยางรวดเรว แรงผลกดนจากปญหา

ราคาน ามนโลกท าใหไทยตองเจรจาขอซอน ามนจากจน พลตรชาตชาย ชณหะวณ รฐมนตร

ตางประเทศของไทยในขณะนนไดเดนทางไปเยอนจนถง 2 ครง ใน ค.ศ. 1973 และ 1974

กระทง ค.ศ. 1975 ไทยจงสามารถสถาปนาความสมพนธทางการทตกบสาธารณรฐประชาชน

จนอยางเปนทางการไดส าเรจ ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช นายกรฐมนตรไดเดนทางเยอนจนในวนท 30

มถนายน ค.ศ. 1975 และไดรวมลงนามแถลงการณรวมกบนายโจว เอน ไหล โดยมหลกการส าคญคอ

จนจะไมแทรกแซงกจการภายในของไทย ทงนจนยงแสดงความจรงใจโดยการรบซอสนคาจากไทยโดย

ไมจ ากดปรมาณ เพอชวยเหลอไทยทก าลงประสบปญหาเศรษฐกจ นอกจากน จนยงระงบการสงสนคา

ของจนทจะท าใหสนคาไทยขายไมไดอกดวยอยางไรกตาม ความสมพนธอยางเปนทางการระหวางไทย

กบจนคอมมวนสตยงคงเตมไปดวยความหวาดระแวง เพราะจนยงคงใหการสน บสนนพรรค

คอมมวนสตไทยอยางไมเปนทางการ72

3. ไทยกบความพยายามในการรกษาดลอ านาจในภมภาค

เมอสหรฐอเมรกาเรมถอนตวออกจากเวยดนามตงแตตนทศวรรษ 1970 ประกอบกบ

คอมมวนสตเวยดนามมชยชนะในชวงกลางทศวรรษ และเรมลกลามกมพชาและลาวซงตางกมปญหา

การเมองภายในประเทศ ดวยสภาพการณดงกลาวท าใหไทยจ าเปนตองหาทางรกษาสมดลอ านาจและ

ความมนคงระหวางประเทศในภมภาค ดงนน ตลอดทศวรรษนจะเหนวาไทยมนโยบายตางประเทศ

แตกตางจากชวง 2 ทศวรรษกอนหนา การเปลยนแปลงการเมองภายในประเทศของไทยกเปนอกสวน

หนงทท าใหนโยบายตอกลมประเทศอนโดจนของไทยเปลยนไป

รฐบาลไทยไมมทางเลอกอนทนอกจากการสรางความสมพนธอนดกบกลมประเทศอนโดจน

อยางไรกตาม การพฒนาความสมพนธกบเวยดนามไมคบหนามากนก เนองจากสหรฐอเมรกายงคง

กองทพและฐานทพอากาศไวในประเทศไทย ประกอบกบอดมการณทางการเมองทแตกตางกนโดย

สนเชง แมวารฐบาลพลเรอนหลง 14 ตลาคมจะแสดงออกถงความพยายามทจะผลกดนให

สหรฐอเมรกาถอนกองก าลงและกองทพออกจากแผนดนไทย แตในทางปฏบตพบวาสหรฐอเมรกา

ยงคงล าเลยงอาวธยทโธปกรณผานชายแดนไทยไปยงอนโดจน นนเพราะรฐบาลพลเรอนไทยยงคงวตก

กงวลวาไทยจะกลายเปนโดมโนตวตอไป เพราะชวงกลางทศวรรษ 1970 ปญหาคอมมวนสตใน

ประเทศลกลามใหญโตมการลอมปราบนกศกษาและใสรายปายสวานกศกษาแทจรงแลวเปน

คอมมวนสตเวยดนามอพยพ นกศกษาจ านวนหนงหลบหนเขาปาเพอปฏบตการรวมกบพรรค

คอมมวนสตแหงประเทศไทย ในเวทการเจรจาระดบทวภาคเวยดนามเสนอเงอนไขใหไทยจดการ

ปญหากองทพอเมรกนในประเทศ แตไทยปฏเสธทงยงเรยกรองใหเวยดนามเหนอยตการใหการ

สนบสนนกองก าลงคอมมวนสตในประเทศไทยและเลกแทรกแซงกจการภายในของกมพชาและลาว

แนนอนวาเวยดนามเหนอปฏ เสธขอเรยกรองของไทย ท าใหความพยายามในการสถาปนา

ความสมพนธอยางเปนทางการระหวางไทยกบเวยดนามเหนอใน ค.ศ. 1974-1975 ลมเหลว แมวาใน

ค.ศ. 1976 รฐมนตรตางประเทศของไทย นายพชย รตตกล เดนทางเยอนฮานอยและสถาปนาการทต

ระหวางทงสองประเทศอยางเปนทางการไดส าเรจ แตตางฝายกยงไมไววางใจซงกนและกน73

ส าหรบประเทศลาวทไทยสงก าลงทหารเขาไปรวมรบกบกลมการเมองฝายขวาตงแตทศวรรษ

1960 ในชวงตนของทศวรรษ 1970 ไทยกยงคงด าเนนกจกรรมทางการทหารในลาวอยางตอเนอง

จนกระทงถง ค.ศ. 1975 ทกลมการเมองฝายขวาพายแพใหแกคอมมวนสตทไดรบความชวยเหลอจาก

เวยดนามเหนอ สหภาพโซเวยต และจน ความรวมมอระหวางไทยและสหรฐอเมรกาท าทชวยเหลอ

ฝายขวาท าไดเพยงยอเวลาทจะเสยลาวใหกบฝายตรงขาม

จากสภาพการณดงทกลาวมาขางตน รฐบาลไทยพยายามถวงดลความสมพนธระหวาง

ประเทศพรอมไปกบการผอนคลายความตงเครยดทมตอประเทศคอมมวนสตและเรมตตวออกหางจาก

สหรฐอเมรกา อยางไรกตาม ปญหาคอมมวนสตภายในประเทศและชยชนะของคอมมวนสตในอนโด

จนท าใหไทยอยในสภาวะกลนไมเขาคายไมออกทตองรกษาสมดลระหวางทงสองฝายเพอผลประโยชน

สงสดของประเทศ และการด าเนนนโยบายตางประเทศเพอรกษาดลอ านาจในภมภาคเอเชยตะวนออก

เฉยงใตตองเปลยนแปลงอกครงในชวงปลายทศวรรษ 1970 เมอเวยดนามบกกมพชา ท าให

ความสมพนธระหวางไทยกบเวยดนามทเรมกอตวชวงตนทศวรรษตองเปนอนสนสดลง

กจกรรม 8.2.3

อะไรเปนปจจยทสงผลใหไทยตองเรมปรบความสมพนธกบประเทศคอมมวนสตในชวง

ทศวรรษน

แนวตอบกจกรรม 8.2.3

ปจจยส าคญทสงผลใหไทยตองปรบความสมพนธกบประเทศคอมมวนสตคอ การท

สหรฐอเมรกาเรมปรบความสมพนธกบสาธารณรฐประชาชนจนและประกาศถอนตวออกจากกจการ

ภายในของเวยดนาม ประกอบกบกระแสเรยกรองจากประชาชนในประเทศใหผลกดนกองก าลงของ

สหรฐอเมรกาออกจาประเทศ ท าใหไทยตระหนกวาความหวงในการพงพงสหรฐอเมรกาใหปกปองไทย

จากคอมมวนสตเรมไมแนนอนอกตอไป จงเรมหนมาสรางความสมพนธอนดกบคอมมวนสตเวยดนาม

แตทายทสดแลวเมอเวยดนามบกยดกรงพนมเปญของกมพชา

ตอนท 8.3

บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1980

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

8.3.1 การเมองยคประชาธปไตยครงใบกบการกาวสธนาธปไตย

8.3.2 การรวมกนสรางสนตภาพและเสถยรภาพในกมพชา

8.3.3 การเพมบทบาทของไทยในเวทการเมองโลก

แนวคด

1. การเมองไทยในทศวรรษ 1980 สะทอนใหเหนถงการประนประนอมระหวางฝายกลม

อ านาจเกาคอ ขาราชการกบนกการเมองในยคทเรยกวาประชาธปไตยครงใบ เพราะในชวงเวลานม

การเลอกตงแตรฐธรรมนญยงคงเปดโอกาสใหขาราชการสามารถด ารงต าแหนงทางการเมองควบคกน

ได อกทงนายกรฐมนตรไมจ าเปนตองมาจากการเลอกตง นอกจากน รฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท

ยงคลคลายปญหาคอมมวนสตในประเทศไทยโดยมนโยบายใหแนวรวมทเปนนกศกษาออกจากปา

ชวงปลายทศวรรษเมอพลเอกชาตชาย ชณหะวณด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรการเมองไทยสะทอนให

เหนการเปลยนแปลงความสมพนธจากขาราชการกบนกการเมองไปสการประนประนอมระหวาง

นกการเมองกบนกธรกจ

2. นโยบายตางประเทศของไทยตอประเดนปญหากมพชามความเปลยนแปลงในชวงปลาย

ทศวรรษน จากเดมในสมยพลเอกเปรม ตณสลานนทยงคงใหการสนบสนนฝายเขมรแดงเพอตอสกบ

กองก าลงเวยดนาม แตนโยบายรฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณใหความส าคญกบการคามากกวา

การเมอง นโยบายตางประเทศของไทยในชวงนนายกรฐมนตรเลอกด าเนนตามแนวทางทเนนการคา

ของตนเอง ซงขดกบนโยบายของกระทรวงการตางประเทศทยงคงยดแนวทางเดม

3. ในชวงตนทศวรรษไทยมบทบาทอยางมากในการสรางแนวรวมตอตานเวยดนาม โดยไทย

ก าหนดนโยบายตางประเทศเปนอสระจากสหรฐอเมรกามากขนและใหความส าคญกบอาเซยนในการ

กดดนและโดดเดยวเวยดนาม ท าใหไทยมบทบาทน าในอาเซยน เพราะบรรดาประเทศสมาชกในเวลา

นนแมวาจะมความคดเหนไมตรงกบไทยในการจดการปญหากมพชา แตแถลงการณรวมของรฐมนตร

ตางประเทศของอาเซยนกยงคงสนบสนนการด าเนนนโยบายของไทย

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายลกษณะส าคญของการเมองในยคประชาธปไตยครงใบได

2. อธบายการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศไทยในทศวรรษ 1980 ได

3. อธบายบทบาทของไทยทมตออาเซยนในกรณปญหาเวยดนามรกรานกมพชาได

ความน า

ในทศวรรษ 1980 เราจะไดศกษาบรบทการเมองไทยทมเสถยรภาพมากกวาในทศวรรษกอน

หนา แมจะไมไดเปนไปตามระบอบประชาธปไตยโดยสมบรณแบบแตนบวาเปนการประนประนอมกน

ระหวางนกการเมองและขาราชการ โดยเฉพาะขาราชการทหารทเขามามบทบาทเปนผน าประเทศจน

ไดชอวา “ยคประชาธปไตยครงใบ” ในยคนปญหาคอมมวนสตภายในเรมคลคลาย หลงจากทมการ

ตอสกนในพนทหางไกลมาตงแต ค.ศ. 1976 เปนตนมา บรรดานกศกษาและปญญาชนทเคยเขา

รวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยออกจากปาและหนกลบมาท างานองคกรพฒนาเอกชน

บางสวนเขาเปนอาจารยมหาวทยาลย

นโยบายตางประเทศในชวงทศวรรษ 1980 มความเปลยนแปลงทส าคญคอ ในชวงตน

ทศวรรษภายใตรฐบาลของพลเอกเปรม ตณสลานนทไทยยงคงมองวาปญหาอนโดจนเปนภยคกคาม

ความมนคงและยงคงใหการสนบสนนกลมการเมองในกมพชาเพอตอตานการยดครองของเวยดนาม

กระทงไทยเปลยนรฐบาล ภายใตการน าของ พลเอกชาตชาย ชณหะวณ รฐบาลไทยจงไดปรบเปลยน

นโยบายตอประเทศอนโดจน จากทเคยเนนมตดานความมนคงเปนการเนนดานเศรษฐกจและการคา

การเมองโลกทมความเปลยนแปลงในชวงปลายทศวรรษ สหภาพโซเวยตลมสลาย สงผลให

ประเทศในคายคอมมวนสตเรมปรบตวใหมเสรมากขน โดยเฉพาะดานเศรษฐกจ ในกรณของเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตจะเหนการเรมเปดเสรทางเศรษฐกจของเวยดนาม

เรองท 8.3.1

การเมองยคประชาธปไตยครงใบกบการกาวสธนาธปไตย

การเมองไทยในทศวรรษ 1980 มเหตการณส าคญทถอเปนจดเปลยนการเมองไทย สามารถ

แบงไดเปน 2 ชวงเวลา ไดแก 1) การเมองยคประชาธปไตยครงใบ ภายใตรฐบาลของพลเอกเปรม ตณ

สลานนทและ 2) การเมองไทยยคธนาธปไตย ภายใตรฐบาลของพลเอกชาตชาย ชณหะวณ

1. การเมองยคประชาธปไตยครงใบ

ภายหลงพลเอกเกรยงศกด ชมะนนท หนงในคณะรฐประหารรฐบาลนายธานนทร กรยวเชยร

ขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในชวงระหวาง ค.ศ. 1977-1980 ท าใหผน าทหารและกองทพกลบเขา

มามบทบาทในการเมองและการก าหนดนโยบายตางประเทศของไทยอกครงหนงภายหลงเหตการณ

14 ตลาคม ค.ศ. 1973 และสบเนองไปสรฐบาลของพลเอกเปรม ตณสลานนททขนสอ านาจใน ค.ศ.

1980 ซงในชวงเวลาทด ารงต าแหนงนนมเหตการณส าคญในการเมองไทยซงน าไปสการขนานนาม

ชวงเวลาทพลเอกเกรยงศกดและพลเอกเปรมด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรวาเปน “ยคประชาธปไตย

ครงใบ”

การเมองแบบประชาธปไตยครงใบมลกษณะเฉพาะทส าคญอยทการประสานผลประโยชน

และอ านาจทางการเมองระหวางคน 2 กลม กลมหนงคอ นายทหารซงเปนกลมอ านาจเกาทมสวนใน

การบรหารและก าหนดนโยบายของประเทศมาตงแตกอนทศวรรษ 1950 จนถงกอนเหตการณ 14

ตลาคม ค.ศ. 1973 ททหารตองหมดอ านาจทางการเมองในชวงเวลาสนๆ ระหวาง ค.ศ. 1973-1976

อกกลมคอ นกการเมองซงมโอกาสเตบโตภายหลงเหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 อนเปนผลมาจาก

การเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจทสบเนองมาจากการพฒนาใน 2 ทศวรรษทผานมา กลม

อ านาจเกาพยายามจะตานทานการเปลยนแปลงโดยรกษาโครงสรางทางการเมองแบบเผดจการทหาร

เอาไว แตกไมสามารถตานทานได ในทสดระบอบเผดจการกถกโคนลมดวยพลงประชาชน อยางไรก

ตาม ความพยายามของทหารทจะกลบเขามามอ านาจทางการเมองประสบความส าเรจ โดยยอมทจะ

ประนประนอมกบกลมอ านาจใหม ภายหลงเหตการณ 6 ตลาคม ค.ศ. 197674

การเขาสอ านาจของนายทหารเกดจากรางรฐธรรมนญใหนายกรฐมนตรไมตองผานการ

เลอกตงและไมตองเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร ทงยงก าหนดใหขาราชการประจ าสามารถด ารง

ต าแหนงทางการเมองควบคไปได ดวยความเชอทวา ขาราชการประจ าและนายทหารระดบสงม

ประสบการณและความรความสามารถในการปกครองและบรหารประเทศมากกวากลมนกการเมองท

เพงเขาสแวดวงทางการเมองไดไมนาน ดงจะเหนไดบทเฉพาะกาลของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พ.ศ. 2521 (1978) ซงประกาศใชในขณะท พลเอกเกรยงศกด ชมะนนทน ด ารงต าแหนง

นายกรฐมนตรทใหอ านาจวฒสภาทไมไดมาจากการเลอกตงมอ านาจเหนอสมาชกสภาผแทนราษฎร

ทมาจากการเลอกตง75 การประสานผลประโยชนนเปนทางเลอกเดยวของระบบการเมองไทยใน

ชวงเวลานนทสามารถรกษาคานยมทางการเมองแบบเกาของสงคมไทยไปพรอมกบการเรมตนบทบาท

ของนกการเมองทเปนนกธรกจทไมใชขาราชการ

ผน าทหารในยคประชาธปไตยครงใบจ ากดบทบาทตนเองอยเฉพาะเรองการบรหารงาน

ภายในประเทศ ดงจะเหนไดจากรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนททบรหารประเทศระหวาง ค.ศ.

1980-1988 ไดมอบหมายหนาทในการก าหนดนโยบายตางประเทศใหกบกระทรวงการตางประเทศ

และสภาความมนคงแหงชาตทในเวลานนมพลอากาศเอกสทธ เศวตศลาเปนรฐมนตรวาการ และ

นาวาอากาศตรประสงค สนศร เปนหนงในคณะท างานของสภาความมนคงแหงชาต นโยบาย

ตางประเทศของไทยในชวงเวลานใหความส าคญกบปญหากมพชาและปญหาความมนคงของไทยเปน

หลก โดยรฐบาลไทยยงคงใหการสนบสนนรฐบาลกมพชาประชาธปไตยเพอตอตานรฐบาลสาธารณรฐ

ประชาชนกมพชา (People's Republic of Kampuchea: PRK) ทเวยดนามสนบสนน76

ในสวนปญหาความมนคงภายในประเทศ เรองส าคญทสบเนองมาตงแต ค.ศ. 1976 คอ ภย

คอมมวนสต ซงมการตอสกนระหวางทหารไทยกบกองก าลงของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย

ในหลายพนท สถานการณภายในประเทศรนแรงมากยงขนเนองจากชยชนะของคอมมวนสตในอนโด

จน รฐบาลพลเอกเปรมไดใชโอกาสทางการเมองในชวงหวเลยวหวตอนเปลยนนโยบายในการจดการ

กบคอมมวนสตภายในจากการปราบปรามไปสการผอนปรนและดงแนวรวมคอมมวนสตทครงหนงเปน

นกศกษาปญญาชนใหออกจากปาและกลบมาใชชวตปกต โดยการออกค าสงของส านกนายกรฐมนตร

66/2523 และ 65/2525 แนวทางของพลเอกเปรมประสบความส าเรจสวนหนงเปนผลมาจากความ

แตกแยกในโลกคอมมวนสตระหวางจนกบเวยดนาม และจนกบสหภาพโซเวยต การทจนหนมาสราง

ความสมพนธกบสหรฐอเมรกาและไทยเปนเหตใหจนตองลดการชวยเหลอคอมมวนสตในประเทศไทย

ลง สงผลใหพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยออนแอและลมสลายไป

ตลอดระยะเวลาทพลเอกเปรม ตณสลานนทด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร แมวาเขามกองทพ

ทใหการสนบสนนอยเบองหลงใหขนสอ านาจ แตจากความขดแยงภายในของกลมทหารเองกสงผลให

เกดการทาทายอ านาจของพลเอกเปรมคอ ความพยายามกอรฐประหารในวนท 1 เมษายน ค.ศ. 1981

แตไมส าเรจ นอกจากน ยงมการกอความไมสงบอกหลายครง ทงการลอบปองรายและการวางระเบด

สภาพการณดงกลาวท าใหภาพลกษณของทหารทพยายามแสดงตนวาเปนผเปนประชาธปไตยเสอมลง

กลมทหารจงพยายามปรบเปลยนบทบาททางการเมองใหมเพอสรางความนาเชอถอในสงคมอกครง

หนงโดยการออกมาวพากษวจารณและแสดงความคดเหนเกยวกบปญหาสงคม ทส าคญคอ การ

วจารณบทบาทของธนาคารพาณชยและบทบาทของนกการเมอง นอกจากน รฐบาลพลเอกเปรมยง

ตองเผชญกบปญหาเศรษฐกจ ชวงทายใน ค.ศ. 1984 รฐบาลพลเอกเปรมถกโจมตจากสภาชกสภา

ผแทนราษฎรอยางหนกประเดนทรฐบาลจดสรรงบประมาณดานการทหารสงและขาดความโปรงใส

อยางไรกตามพลเอกเปรม ตณสลานนทสามารถอยในต าแหนงนานถง 8 ป และลงจากต าแหนงใน

ค.ศ. 198878

2. การเมองยคธนาธปไตย79

เมอพลเอกเปรม ตณสลานนทลงจากอ านาจ พลเอกชาตชาย ชณหะวณ ไดรบการเสนอชอให

ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในเดอนสงหาคม ค.ศ. 1988 เนองจากพลเอกชาตชายเคยมบทบาทใน

การเปนรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศใน ค.ศ. 1974 และกอนหนานนกเคยปฏบตงาน

ใหกบกระทรวงการตางประเทศ เมอพจารณาความเปนประชาธปไตยนบวารฐบาลของพลเอกชาต

ชายมความชอบธรรมมากกวารฐบาลกอนหนา เพราะตวพลเอกชาตชาย ชณหะวณไดลงสมครรบ

เลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและยงเปนหวหนาพรรคทไดรบเสยงขางมากในการเลอกตง จงไดรบ

เลอกให เปนนายกรฐมนตรในรฐบาลผสม นอกจากน คณะรฐมนตรเกอบท งหมดลวนเปน

สมาชกสภาผแทนราษฎร80

นอกจากความกาวหนาทางการเมองแลว รฐบาลนยงมงสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

ใหสอดรบกบกระแสการเปลยนแปลงของการเมองและตลาดโลก มการสนบสนนใหตางชาตเขามา

ลงทน ตลาดหนทมมลคาการซอขายสง ทส าคญคอ การน าเงนทนจากตางชาตทปลอยกมาลงทนเกง

ก าไรในธรกจอสงหารมทรพยซงในเวลานนก าลงเตบโตไปไดสวย ท าใหในระยะนมการกอสรางอาคาร

และบานจดสรรจ านวนมาก ซงสงผลดตอธรกจวสดกอสราง และการจางงาน ราคาหน ทดน และ

อสงหารมทรพยทเพมขนอยางตอเนองยงดงดดนกเกงก าไรใหเขามาลงทน ท าใหภาพรวมเศรษฐกจ

ไทยในชวงนดอยางยง

ส าหรบความสมพนธกบตางประเทศ ดวยสถานการณการเมองโลกเปลยนไป การเปดเสรทาง

เศรษฐกจและการปรบตวในการใหเสรภาพมากขนของบรรดาประเทศในคายคอมมวนสต ทงรสเซย

จน และประเทศเพอนบานอยางเวยดนาม ทตางกเรมขานรบเศรษฐกจแบบเสรมากขน แมจะยงคงไว

ซงระบอบการปกครองแบบสงคมนยม พลเอกชาตชายจงหนมาเนนนโยบายดานเศรษฐกจและการคา

โดยไมใหความส าคญกบอดมการณทางการเมองทแตกตางกนอกตอไป นโยบายทรจกกนดคอ การ

เปลยนสนามรบเปนสนามการคา ซงเนนการคาชายแดนกบทงประเทศอนโดจนและเมยนมา นนท าให

เศรษฐกจไทยเฟองฟเปนอยางมาก81 แมวานโยบายของพลเอกชาตชายจะสรางความไมพอใจใหกบผ

ก าหนดนโยบายตางประเทศเดมกตาม

รฐบาลพลเอกชาตชายถกกลาวหาวาเปน “บฟเฟตคาบเนต” เนองจากมปญหาการฉอราษฎร

บงหลวงอยางโจงแจง ทงยงเปนจดเรมตนของ “ธรกจการเมอง” ทบรรดาผสมครรบเลอกตงลงทนหา

เสยงจ านวนมหาศาลโดยเฉพาะการซอเสยงและการใชเงนเพอซอต าแหนงทางการเมอง เมอเขาส

ต าแหนงส าคญในคณะรฐบาลตางกพยายามตกตวงผลประโยชนเพอถอนทนคนผานโครงการตางๆ ท

รฐบาลอนมต มการเลนพรรคเลนพวกทมสายสมพนธทางธรกจ ตลอดจนการสรางสายสมพนธ

ระหวางนกการเมองและนกธรกจทคอยสนบสนนทางการเงนเพอหวงใหออกนโยบายเออประโยชนตอ

ธรกจตนเอง ทายทสดสภาพการณดงกลาวน าไปสความขดแยงและการขดผลประโยชนกนเอง อนจะ

น าไปสจดจบของรฐบาลน82 แตผลกระทบของนกธรกจทเขาสระบบการเมองกบความพยายามจะ

กลบคนสอ านาจของทหารอาชพจะยงคงสงผลกระทบตอประชาธปไตยไทยในทศวรรษตอไป

บรบทการเมองภายในประเทศไทยชวงทศวรรษ 1980 แสดงใหเหนการเปลยนผานอ านาจ

จากขาราชการและทหารไปสนกการเมองอาชพ แมวาในชวงตนจะเปนการประสานผลประโยชน

ระหวางขาราชการกบนกการเมอง แตชวงปลายทศวรรษบทบาทของขาราชการประจ าจะลดลงและ

ถกแทนทดวยนกการเมองทเปนนกธรกจ ดงนน ในชวงปลายทศวรรษนการเมองไทยจะเปนการ

ประสานผลประโยชนระหวางนกการเมองและนกธรกจ ซงผลประโยชนตางตอบแทนระหวาง

นกการเมองกบนกธรกจในทายทสดกอใหเกดผลเสยตอระบบการเมองไทยผานการซอเสยงและ

ต าแหนงเพอเขามามอ านาจทางการเมองและเออประโยชนใหกบธรกจตนเอง จนน าประชาธปไตย

ไทยเขาสวงวนแหงการรฐประหารโดยฝายทหารอกครงในวนท 23 กมภาพนธ ค.ศ. 1991

กจกรรม 8.3.1

การเมองแบบ “ประชาธปไตยครงใบ” มลกษณะอยางไร

แนวตอบกจกรรม 8.3.1

การเมองแบบประชาธปไตยครงใบมลกษณะเฉพาะทส าคญอยทการประสานผลประโยชน

และอ านาจทางการเมองระหวางคน 2 กลม กลมหนงคอ นายทหารซงเปนกลมอ านาจเกาทมสวนใน

การบรหารและก าหนดนโยบายของประเทศมาตงแตกอนทศวรรษ 1950 จนถงกอนเหตการณ 14

ตลาคม ค.ศ. 1973 กบอกกลมคอ นกการเมองซงมโอกาสเตบโตภายหลงเหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ.

1973 อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจทสบเนองมาจากการพฒนาใน 2

ทศวรรษทผานมา

เรองท 8.3.2

การรวมกนสรางสนตภาพและเสถยรภาพในกมพชา

จากทกลาวมาขางตนจะเหนวาไทยเปนประเทศทมบทบาทอยางมากในการท าสงคราม

ตอตานคอมมวนสตในภมภาค แตเมอสถานการณการเมองโลกเปลยนไป รฐบาลไทยไดปรบนโยบายท

มตอประเทศเพอนบานอยางทนทวงท แมวาการเปลยนแปลงดงกลาวจะสรางความแตกแยกทาง

ความคดในคณะรฐบาลกตามท แตไมอาจปฏเสธบทบาทน าของรฐบาลไทยในการสรางสนตภาพและ

เสถยรภาพใหเกดขนในกมพชาและในภมภาคเอเชยตะวนออกฉยงใตได ในประเดนนจะแยกพจารณา

เปน 2 สวน ไดแก 1) ความพยายามในการสรางสนตภาพและเสถยรภาพในกมพชาระหวาง ค.ศ.

1980-1988 และ 2) ความพยายามสรางสนตภาพและเสถยรภาพในกมพชาหลง ค.ศ. 1988

1. ความพยายามในการสรางสนตภาพและเสถยรภาพในกมพชาระหวาง ค.ศ. 1980-1988

ในชวงรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท ระหวาง ค.ศ. 1980-1988 กจการและการก าหนด

นโยบายตางประเทศอยภายใตการควบคมของผก าหนดนโยบายทเปนทหาร แมวาจะมการปรบ

ความสมพนธกบจน แตนโยบายทมตออนโดจน โดยเฉพาะเวยดนามและรฐบาลสาธารณรฐประชาชน

กมพชา (People's Republic of Kampuchea; PRK) ทมนายเฮง สมรนเปนผน า ยงคงไวซงลกษณะ

แขงกราว รฐบาลไทยยงคงยนยนใหเวยดนามถอนตวออกจากกจการภายในของกมพชา นอกจากน

ยงมการปะทะกนบรเวณชายแดนทงไทยกบกมพชาและไทยกบลาวในปญหาเรองพรมแดนใน ค.ศ.

198483

แมวาในทศวรรษ 1970 จะมความพยายามสรางสมพนธทางการทตกบเวยดนาม แตการท

เวยดนามบกยดกรงพนมเปญ ท าใหไทยตองหนกลบมาใชนโยบายทเปนปฏปกษกบเวยดนามอกครง

หนง การตอตานเวยดนามท าใหรฐบาลไทยยงคงใหการสนบสนนเขมรสามฝายรวมกบสหรฐอเมรกา

และจน เพอตอตานรฐบาลสาธารณรฐประชาชนกมพชาทเวยดนามสนบสนน ไทยมชายแดนตดกบ

ประเทศอนโดจนทงลาวและกมพชา ท าใหบรรดาประเทศสมาชกอาเซยนตระหนกถงจดยนนโยบาย

ตางประเทศทตองใหการสนบสนนเขมรแดงซงครงหนงเปนคอมมวนสตทไทยตอตาน สมาชกอาเซยน

แมวาจะไมเหนดวยกบนโยบายของไทยนกแตกยอมคลอยตามดวยเกรงวาไทยจะเปนโดมโนตวตอไปท

จะลมลงหากปลอยใหเวยดนามและรฐบาลกมพชามชยชนะเหนอเขมรสามฝาย

ในการแกไขปญหาเวยดนามรกล าอธปไตยของกมพชาสะทอนใหเหนความรวมมอของ

อาเซยนและบทบาทน าของไทยในการก าหนดนโยบายของอาเซยน ไทยทไดรบผลกระทบโดยตรงจาก

ปญหานไดหยบยกประเดนนเขาสอาเซยนตงแตปลายทศวรรษ 1970 ซงอาเซยนกแสดงจดยนอยเคยง

ขางไทยหลกฐานทสะทอนใหเหนชดเจนวาสมาชกอาเซยนใหการสนบสนนไทยในการปองกนตนเอง

คอ แถลงการณรวมของรฐมนตรตางประเทศอาเซยนเกยวกบสถานการณชายแดนไทย -กมพชา ท

ประกาศ ณ กรงเทพฯ เมอวนท 25 มถนายน ค.ศ. 1980 (Joint Statement by the ASEAN

Foreign Ministers on the Situation on the Thai-Kampuchean Border Bangkok, 25 June

1980) มใจความสวนหนงวา “...คณะรฐมนตรตางประเทศใหการสนบสนนรฐบาลไทยอยางเตมทใน

การรกษาสทธอนชอบธรรมทจะปองกนเขตแดน .....คณะรฐมนตรตางประเทศมความเหนรวมกนวา

การรกรานไทยเทากบเปนการคกคามความมนคงของประเทศสมาชกอาเซยนและเปนอนตรายตอ

สนตภาพและความมนคงของภมภาคโดยรวม84

แตดวยขอจ ากดของอาเซยนทส าคญคอ กองก าลงทหาร เมอรวมเอากองก าลงทหารของ

ประเทศสมาชกในขณะนน 5 ประเทศ กยงไมเทยบเทากบกองก าลงของเวยดนาม ดงนน ไทยและ

อาเซยนจงหาทางออกดวยการท าใหประเดนปญหากมพชากลายเปนปญหาระดบนานาชาต อาเซยน

อางวา การแทรกแซงอธปไตยกมพชาดวยก าลงของเวยดนามเปนการขดตอหลกการของ

สหประชาชาต ขณะเดยวกนกขดตอปฏญญาของอาเซยน อาเซยนน าเสนอประเดนนในสหประชาชาต

วาไมใชเรองความขดแยงระหวางประเทศหรอความขดแยงในภมภาค แตเปนผลมาจากความขดแยง

ระหวางจนกบสหภาพโซเวยตทท าใหสงผลกระทบตอความมนคงในภมภาค เนองจากเวยดนามไดรบ

การสนบสนนจากสหภาพโซเวยตทในเวลานนขดแยงกบจน ซงแนวทางการใชการทตเปนเครองมอ

ของอาเซยนประสบความส าเรจเมอคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาต (the United Nations

Security Council: UNSC) พจารณาวาการรกรานกมพชาของเวยดนามนนเปนผลสบเนองมาจาก

ความขดแยงระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบสหภาพโซเวยตจรง จากการด าเนนการทางการทตใน

สหประชาชาตของอาเซยนท าใหเวยดนามถกโดดเดยวจากนานาชาตซงจะสงผลกระทบตอเศรษฐกจ

เวยดนาม85

ดวยทตงของไทยมชายแดนตดตอกบกมพชา ดงนน ไมเพยงแตผลกระทบจากการปะทะกน

ของกองก าลงเขมรแดงกบเวยดนาม แตไทยยงไดรบผลกระทบเรองผอพยพลภยตามแนวชายแดน

จ านวนนบลานคน ท าใหระยะแรกรฐบาลตองแบกรบภาระทางเศรษฐกจและสงคมเพอใหเปนไปตาม

หลกสทธมนษยชน ในระยะแรกไทยมการผลกดนเขมรหลายพนคนกลบประเทศและจะใหความ

ชวยเหลอเฉพาะฝายเขมรแดง ซงนานาชาตประทวงการกระท าของรฐบาลไทย จนในทสดหนวยงาน

ในสงกดสหประชาชาต ไดแก องคการยนเซฟและคณะกรรมาธการกาชาดสากลเขามาให ความ

ชวยเหลอ ทงยงไดรบอนญาตจากรฐบาลเฮง สมรนใหเขาไปท างานในพนทประเทศกมพชาได86

รฐบาลไทยยงคงใหการสนบสนนฝายเขมรแดงเหนไดจากการใชคายผอพยพเพอเยยวยากลม

เขมรแดง ทงยงใชเปนเสนทางในการล าเลยงสรรพวธเขาไปในกมพชา แมวาสหประชาชาตจะขอให

ไทยยายคายผอพยพใหลกเขาไปในเขตไทยเพอความปลอดภยของผอพยพ แตรฐบาลไทยไมยอมท า

ตามและแยงวาเวยดนามไมมสทธเรยกรองใหปฏบตตาม ความจรงแลวการทคายผอพยพตงอยตด

ชายแดนไทย-กมพชานน ท าใหไทยม “ทก าบง” และท าใหการสนบสนนเขมรแดงเปนไปโดยสะดวก

นอกจากน ยงมผลพลอยไดในกรณผอพยพไดรบผลกระทบจากการสรบของเวยดนาม ไทยจะได

ประณามการกระท าของเวยดนามตอนานาประเทศ87

การเปนทรองรบผอพยพน ในความจรงแลวสงผลดตอเศรษฐกจของไทย ไมไดเปนภาระทาง

เศรษฐกจอยางทรฐบาลไทยกลาวอาง จากการประเมนพบวาเศรษฐกจชายแดนไทยเตบโตขนภายหลง

เวยดนามบกกมพชา 7 เดอน โดยเฉพาะตลาดมดตามแนวชายแดนอรญประเทศ ชาวไทยในพนทหน

มาคาขายในตลาดมดกบกมพชา ประกอบกบการเขามาของเจาหนาทขององคกรระหวางประเทศ

สงผลใหธรกจทพกอาศยและการจางงานขยายตวอยางรวดเรว ยงไมรวมเงนชวยเหลอทหลงไหลเขา

มา88

2. ความพยายามสรางสนตภาพและเสถยรภาพในกมพชาหลง ค.ศ. 1988

นโยบายตางประเทศไทยทมตอบรรดาประเทศอนโดจนมการเปลยนแปลงครงส าคญในสมย

รฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณในชวงปลายทศวรรษ 1980 เนองจากมการเปลยนแปลงผก าหนด

นโยบายจากเดมในยคของพลเอกเปรม ตณสลานนททไววางใจขาราชการกระทรวงการตางประเทศ

แตพลเอกชาตชายไมเหนดวยกบนโยบายตางประเทศตอประเทศอนโดจนของรฐบาลทผานมา เขาจง

เลอกทจะไมด าเนนนโยบายตามแบบเดมและไมใหความส าคญกบผก าหนดนโยบายเดม นนสงผลให

รฐบาลในเวลานนมความไมลงรอยกบกระทรวงการตางประเทศ นายกรฐมนตรไมไดขอความคดเหน

หรอค าปรกษาจากกระทรวงการตางประเทศ การก าหนดนโยบายในชวงนอาศยกลม “บาน

พษณโลก” ซงมบคคลผมสวนส าคญคอยใหค าปรกษาดานตางประเทศแกพลเอกชาตชายคอ ม.ร.ว.

สขมพนธ บรพตร และนายไกรศกด ชณหะวณ 89 ทงสองทานนเปนนกวชาการทมความรความ

เชยวชาญดานการตางประเทศ และในสมยรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท ม.ร.ว. สขมพนธเคย

วจารณนโยบายตางประเทศทแขงกราวแตไมไดรบความสนใจ

ในสมยรฐบาลพลเอกชาตชาย นโยบายตางประเทศของไทยขาดความเปนเอกภาพ ฝาย

นายกรฐมนตรและทปรกษามองวาการกระท าของกลมเขมรแดงทผานมามความโหดรายทารณ ไม

ควรทไทยจะใหการสนบสนนใหไดเปนรฐบาลกมพชาอกตอไป ประกอบกบวสยทศนทางการ

ตางประเทศจากมมมองของนกการทตเลงเหนวาการยดครองของเวยดนามเปนเพยงระยะเวลา

ชวคราวและไมไดมผลกระทบรายแรงตอไทยอกตอไป สวนหนงเปนผลมาจากบรบทการเมองโลกใน

เวลานนทท าใหรฐบาลสามารถวางใจประเทศอนโดจนได ซงแตกตางจากนโยบายตางประเทศของ

รฐบาลกอนหนาทยงคงสบทอดอยในกระทรวงตางประเทศไทยทมความหวาดระแวงเวยดนามอน

เนองมาจากอดมการณทแตกตางและภมหลงทางประวตศาสตร จงใหการสนบสนนเขมรแดงและใช

วธการทแขงกราวในกดดนใหเวยดนามถอนทหารออกจากกมพชา แมวาจะมความเหนขดแยงกน แต

ดวยสถานะของการเปนพรรครวมรฐบาลท าใหนายกรฐมนตรตองแสดงใหเหนวาเปนการท างาน

รวมกนเพยงแตตางฝายตางด าเนนนโยบายควบคกนไป อยางไรกตาม เมอเขาสทศวรรษ 1990 ทง

สองฝายจะมการประนประนอมกนมากขน90

การทรฐบาลไทยหนมาเนนนโยบายเชงเศรษฐกจเปนผลสบเนองจากการถกกดดนโดยอดต

มหามตรอยางสหรฐอเมรกา เนองจากไทยสามารถพฒนาสนคาทมคณภาพดและราคาถกเพอสงเปน

สนคาออก ท าใหไทยไดเปรยบดลการคาสหรฐอเมรกาตงแต ค.ศ. 1985 ซงกอนหนานนไทย

เสยเปรยบดลการคามาตลอด ท าใหสหรฐอเมรกาออกมาตรการทางกฎหมายและเศรษฐกจมากดดน

ไทยโดยการกดกนสนคาไทย จากแรงกดดนทางเศรษฐกจนท าใหไทยตองเรงด าเนนนโยบาย

ตางประเทศเพอแกไขปญหาทางเศรษฐกจ ซงรเรมมาตงแตสมยพลอากาศเอกสทธ เศวตศลาไดน า

หลกการ “การทตน าการคา” มาใช ท าใหนกลงทนตางประเทศเขามาลงทนในไทยเพมมากขน จาก

ค.ศ. 1985 มลคาการลงทนของญปนอยท 1,534 ลานบาท เมอถง ค.ศ. 1988 มลคาการลงทนเพม

เปน 14,591 ลานบาท91

เมอถงปลายทศวรรษ 1980 ประเทศตางๆ ใหความส าคญกบการคามากกวาการตอตาน

คอมมวนสต วกฤตการณในกมพชาเรมผอนคลายลงไปมาก เนองจากเวยดนามประกาศทจะถอดกอง

ก าลงออกไป แตการถอนทหารกเปนแบบลกษณะคอยเปนคอยไป ปญหาทยงคงอยคอ การเมอง

ภายในกมพชา พลเอกชาตชายไดเสนอตวเปนสอกลางในการเจรจาระหวางผน าเขมร แตไดรบการ

ปฏเสธ ไมเพยงแตไทยเทานน นานาชาตเองกมความพยายามหาทางออกและยตปญหากมพชาตงแต

ค.ศ. 1988 ท อนโดนเซยเปนสอกลางจดการประชมเขมรสฝายทจาการตา (Jakarta Informal

Meeting I: JIM I) ครงท 1 ระหวางวนท 25-28 กรกฎาคม 1988 และครงท 2 (JIM II) ระหวางวนท

19-20 กมภาพนธ 1989 ในเวลาตอมา สมาชกคณะมนตรความมนคงสหประชาชาตไดจดการประชม

นานาชาตในประเดนปญหากมพชาขนในเดอนกรกฎาคม-สงหาคม ค.ศ. 1989 มประเทศเขารวม

ประชม 19 ประเทศ ความพยายามในการแกไขปญหากมพชาของนานาชาตยงคงไมประสบผลส าเรจ

แมจะมการจดการประชมทอนโดนเซยอกครง (JIM III) ระหวางวนท 26-28 กมภาพนธ ค.ศ. 1990

ส าหรบไทยไดน านโยบาย “เปลยนสนามรบเปนสนามการคา” มาใชกบประเทศในอนโดจน

เมอพจารณานโยบายจะเหนความสบเนองมาจากนโยบายการทตน าการคา แตในสมยของพลเอกชาต

ชายมงเปดการคากบประเทศอนโดจนทความสมพนธกบไทยมลกษณะขดแยงมายาวนานหลาย

ทศวรรษ ท าใหไทยเสยโอกาสทางเศรษฐกจทจะท าการคาขายกบประเทศเพอนบาน ทาทตอประเทศ

เพอนบานในรฐบาลนจงมความยดหยนมากกวาในยคพลเอกเปรม สงทรฐบาลพลเอกชาตชายมง

ด าเนนคอ ปรบปรงความสมพนธทางเศรษฐกจและการเมอง ขยายตลาดการคาและเสรมสรางความ

เขาใจอนดกบเพอนบาน ตลอดจนพยายามแสวงหาหนทางเพอใหเกดความสงบในภมภาคผานวธการ

ทางการทต

การด าเนนการทางการทตเพอหาทางยตปญหากมพชาของรฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณ

เรมตนจาก ค.ศ. 1989 นายกรฐมนตรและทปรกษาไดเชญฮนเซน นายกรฐมนตรของกมพชามาเยอน

กรงเทพฯ เพอรวมกนเจรจาหาทางออกปญหาการเมองภายในกมพชา การเจรจาไมประสบผลส าเรจ

เนองจากฮนเซนยนกรานทจะไมใหกลมเขมรแดงรวมจดตงรฐบาลและปฏเสธทจะยบรฐบาลของตน

เพอใหมการจดตงรฐบาลใหม นอกจากน พลเอกชาตชายยงไดเดนทางไปเยอนสาธารณรฐประชาชน

จนถงสองครงภายใน ค.ศ. เดยวกนน เพอเจรจาโนมนาวใหจนทใหการสนบสนนเขมรสามฝายยอม

ประนประนอมกบรฐบาลของสมเดจฮนเซน แตกไมประสบความส าเรจเชนเดยวกน93

กจกรรม 8.3.2

นโยบายตางประเทศของไทยในสมยรฐบาล พลเอกชาตชาย ชณหะวณ แตกตางกบรฐบาล

กอนหนาอยางไร

แนวตอบกจกรรม 8.3.2

เนองจากพลเอกชาตชายไมเหนดวยกบนโยบายตางประเทศตอประเทศอนโดจนของรฐบาลท

ผานมา ประกอบกบความกดดนทางเศรษฐกจทรฐบาลพลเอกชาตชายตองเผชญในเวลานน ท าใหเหน

วาไทยไมควรเปนปฏปกษกบประเทศเพอนบาน จงเปลยนนโยบายตางประเทศไทยทเนนดานความ

มนคงมาตลอดในสมยรฐบาลพลเอกเปรม มาเนนนโยบายเชงเศรษฐกจภายใตแนวคด “เปลยนสนาม

รบเปนสนามการคา” โดยเรมจากการสงเสรมการคาชายแดนกบประเทศเพอนบานโดยไมสนใจ

อดมการณทางการเมองทแตกตาง

เรองท 8.3.3

การเพมบทบาทของไทยในเวทการเมองโลก

ตงแตสงครามโลกครงทสองเปนตนมา เราจะเหนไดวาบทบาทของไทยในเวทความสมพนธ

ระหวางประเทศจะเปนผตามหรอตองเลอกขาง หลงสงครามไทยเลอกด าเนนนโยบายตางประเทศ

ตามสหรฐอเมรกา จนกระทงทศวรรษ 1970 สหรฐอเมรกาเรมลดความส าคญของเอเชยตะวนออก

เฉยงใตและลดความชวยเหลอทใหกบไทยลง ท าใหไทยตองปรบตวและก าหนดนโยบายตางประเทศ

ของตนโดยไมตององแอบอยกบนโยบายของสหรฐอเมรกามากขน ดงจะเหนไดจากความพยายามใน

การดลอ านาจระหวางมหาอ านาจและประเทศในภมภาค ทไทยไดเปดความสมพนธทางการทตกบทง

จนและเวยดนามชวงตนทศวรรษ 1970

ในชวงทศวรรษ 1980 จะเหนบทบาทของไทยในการก าหนดนโยบายตางประเทศซงอยใน

ความดแลของกระทรวงการตางประเทศ ซงมแนวโนมทจะใหความสมพนธกบกลมประเทศอาเซยน

มากขน แตกยงคงรกษาความเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาและจน ไทยเรมมบทบาทส าคญใน

ความสมพนธระหวางประเทศโดยเฉพาะการก าหนดยทธศาสตรการตอตานเวยดนามรวมกบอาเซยน

ซงสมาชกอาเซยนกด าเนนนโยบายของแตละประเทศตามไทยคอ การระดมสรรพก าลงเพอกดดนให

เวยดนามปฏบตตามขอเรยกรองทเปนมตของทประชมอาเซยนซงรฐมนตรตางประเทศของสมาชก

อาเซยนไดออกแถลงการณรวมกนหลายฉบบใหเวยดนามถอนทหารออกจากกมพชา

ไทยไดรวมกบสมาชกอาเซยนเปนแนวรวมกบมหาอ านาจอยางสหรฐอเมรกา จน ญปน ยโรป

ตะวนตก ท าใหเวยดนามถกโดดเดยวในการเมองโลก เทากบเปนการกดดนเวยดนามทงทางการเมอง

และเศรษฐกจทในเวลานนเวยดนามมเศรษฐกจย าแย มเพยงสหภาพโซเวยตทคอยใหความชวยเหลอ

แตผใหความชวยเหลอกไมสามารถด ารงตนเปนมหาอ านาจตอไปได 94 ท าใหชวงปลายทศวรรษน

เวยดนามกเรมผอนคลายดานเศรษฐกจในประเทศและเรมถอนทหารออกจากกมพชา

ในสวนบทบาทในเวทความสมพนธระหวางประเทศทเพมขนของไทยนน สวนหนงเปนผลจาก

การทสหรฐอเมรกาถอนตวออกจากเวยดนามและการเปลยนพนธมตรทไดกลาวถงแลว ท าใหไทยเรม

ก าหนดนโยบายตางประเทศเอง อกสวนหนงทท าใหบรรดาประเทศสมาชกอาเซยนในเวลานน ไดแก

อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส และสงคโปร ยอมรบนโยบายตางประเทศของไทยและประกาศจดยน

รวมกบไทย ตลอดจนนานาประเทศทใหความชวยเหลอไทยทงดานการเงนและการรบเพราะไทยเปน

ประเทศหนาดานทตองเผชญกบเวยดนามและกมพชา

การชวยเหลอและสนบสนนไทยจากมหาอ านาจทส าคญ ไดแก สหรฐอเมรกาทใหไทยรวม

ซอมรบภายใตรหส Cobra Gold ทงยงมการเพมความชวยเหลอทางการเงนและอาวธยทโธปกรณ

สวนจนไดมอบปนใหญขนาด 130 มม. ใหกบไทยจ านวนหนง ทงยงขายอาวธและตอเรอรบใหกบไทย

ส าหรบญปนทหลงสงครามโลกครงทสองถกจ ากดกองก าลงและอาวธ ไดใหความชวยเหลอไทยดาน

ทางเศรษฐกจทงเงนใหเปลาและเงนก นอกจากมหาอ านาจเหลาน ไทยยงไดรบการสนบสนนและ

ความชวยเหลอจากประชาคมยโรป ประเทศในแอฟรกา ลาตนอเมรกา และตะวนออกกลางดวย95

จากทกลาวมาแลวขางตน จะเหนวาในทศวรรษ 1980 การเมองภายในของไทยไมมการ

เปลยนแปลงมากนก แตปญหาทยงคงสบเนองมาจากทศวรรษ 1970 คอ ปญหาชายแดนกบประเทศ

อนโดจน ซงในทศวรรษนไทยด าเนนนโยบายตางประเทศตอประเทศลาว กมพชา และเวยดนามอยาง

เปนอสระจากสหรฐอเมรกา แตกยงคงรกษาความสมพนธอนดกบประเทศมหาอ านาจท ง

สหรฐอเมรกา จน ญปน ทส าคญคอ ไทยผกพนตวเองกบสมาชกอาเซยนอน และสมาชกตางก

สนบสนนจดยนนโยบายตอประเทศอนโดจนของไทย ดงนน ในทศวรรษ 1980 ไทยไดแสดงใหเหนถง

บทบาทของตนเองในเวทความสมพนธระหวางประเทศท เพมขนจากการเปนเพยงผตามและ

ยทธศาสตรตอตานคอมมวนสตของสหรฐอเมรกา

กจกรรม 8.3.3

บทบาทในเวทความสมพนธของไทยในชวงทศวรรษ 1980 แตกตางจากบทศวรรษกอนหนา

อยางไร

แนวตอบกจกรรม 8.3.3

ในชวงทศวรรษ 1980 ไทยปรบตวและก าหนดนโยบายตางประเทศของตนโดยไมตององแอบ

อยกบนโยบายของสหรฐอเมรกาอกตอไป ในชวงนกระทรวงการตางประเทศของไทยมบทบาททงใน

การก าหนดนโยบายตางประเทศของไทยและยงมอทธพลตอการก าหนดนโยบายรวมของอาเซยน

โดยเฉพาะกรณปญหากมพชาและเวยดนาม นอกจากน ไทยยงสรางความสมพนธกบนานาชาตทงจน

ญปน และประเทศในยโรปตะวนตก

ตอนท 8.4

บรบททางการเมองของไทยในทศวรรษ 1990

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 8.4 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

8.4.1 ความคาดหวงในการปฏรปการเมองและความเฟองฟทางเศรษฐกจ

8.4.2 ประโยชนทไทยไดรบภายใตอาเซยน ทศวรรษ 1960-1990

8.4.3 การปรบนโยบายตอบรรดามหาอ านาจในยคสงครามเยน

แนวคด

1. ปญหาการทจรจของฝายบรหาร สงผลใหมการรฐประหารเกดขนตงแตตนทศวรรษ 1990

และเกดความรนแรงทางการเมองอกครงหนงในเหตการณพฤษภาทมฬ แมวาภายหลงเหตการณน

ไทยจะรฐบาลพลเรอนทมาจากการเลอกตงหลายรฐบาล แตไมมรฐบาลใดทสามารถบรหารประเทศได

จนครบวาระ ทวารฐบาลพลเรอนเหลานกถกกดดนจากกระแสการเมองภาคประชาชนใหตองผลกดน

รฐธรรมนญทเปนประชาธปไตยทสดฉบบหนงในประวตศาสตรไทยและน าไปสรฐบาลพลเรอนทม

เสถยรภาพในเวลาตอมา กอนทจะเกดวกฤตการเมองครงใหญอกในเวลาตอมา

2. การทไทยเปนสมาชกและมบทบาทส าคญในอาเซยนท าใหไทยไดรบประโยชนทงดาน

ความมนคงในกรณปญหากมพชาทอาจกระทบตอชายแดนไทย รวมถงภายหลงจากทการเมองโลกก

หนไปใหความส าคญกบดานเศรษฐกจมากกวาความมนคงภายในและแมวาไทยจะไมไดมบทบาทน าใน

อาเซยนเชนเดม แตกยงคงไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจจากการเปนสมาชกอาเซยน

3. ภายหลงสงครามเยนสนสดลง ไทยมการปรบความสมพนธกบประเทศตางๆ อกครง ท

ส าคญคอ การสรางความสมพนธอนดกบประเทศคอมมวนสตทส าคญคอ รสเซยกบบรรดาอดต

ประเทศอนโดจน อกทงการสานตอความสมพนธอนดกบสาธารณรฐประชาชนจน ความสมพนธเนน

การทตและการคาเปนหลก สวนพนธมตรเดมอยางสหรฐอเมรกากยงคงมปญหาเรองการคากบไทย

สบเนองมาตงแตทศวรรษกอนหนา

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความส าคญของเหตการณพฤษภาทมฬทสงผลตอประชาธปไตยไทยได

2. ระบประโยชนทไทยไดรบจากการเปนสมาชกอาเซยนได

3. อธบายความแตกตางของความสมพนธระหวางประเทศของไทยกอนและหลงสงครามเยนได

ความน า

ในทศวรรษ 1990 การเมองไทยตองเผชญกบปญหาตงแตชวงตนทศวรรษและลกลามจน

กลายเปนวกฤตการณทางการเมองทมผเสยชวตและจบลงดวยการรฐประหาร แตในชวงสนสด

ทศวรรษ ผลจากการเลอกตงมรฐบาลพลเรอนแมวาจะมการยบสภาหลายหนจนไมมรฐบาลใดอยได

ครบวาระ แตรฐบาลพลเรอนเหลานกผลกดนใหมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบทจดวามความเปน

ประชาธปไตยทสดในประวตศาสตรไทยไดส าเรจ สภาพเศรษฐกจไทยทยงไมไดรบผลกระทบตอ

เศรษฐกจขาลงของตลาดโลก ท าใหในชวงตนทศวรรษไทยยงมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนท

นาพอใจ ดงดดเงนลงทนจากตางประเทศ แตสวนใหญเปนการลงทนในธรกจทไมกอใหเกดผลผลต ใน

ทสดเมอถง ค.ศ. 1997 ไทยตองเผชญกบวกฤตเศรษฐกจครงใหญ

ในสวนความสมพนธระหวางประเทศ ในทศวรรษ 1990 เปนชวงเวลาหลงสงครามเยนยตลง

ไทยเปดความสมพนธอนดกบประเทศในโลกคอมมวนสตโดยเนนมตดานเศรษฐกจเปนหลก

นอกจากน ไทยยงใหความส าคญกบการรวมกลมอาเซยนในมตดานเศรษฐกจ และใหความส าคญกบ

อาเซยนในฐานะการรวมกลมแบบภมภาคนยมตามกระแสการเมองโลกทหนมาใหความส าคญกบการ

รวมกลมทงในระดบทวภาคและระดบพหภาค อาจเปนการรวมกลมตามภมภาค เชน สหภาพยโรป

อาเซยน หรอการรวมกลมประเทศทมทรพยากรทเปนสนคาออกรวมกน เชน องคการกลมประเทศผ

สงน ามนออก หรอ โอเปก (Organization of Petroleum Exporting Countries or OPEC) ท าให

เหนวาเสนแบงรฐชาตเรมเลอนลางลงไป

เรองท 8.4.1

ความคาดหวงในการปฏรปการเมองและความเฟองฟทางเศรษฐกจ

การเมองไทยเมอเขาสทศวรรษ 1990 มพลวตทงทางการเมองและเศรษฐกจ โดยเฉพาะ

ในชวงกลางทศวรรษเปนตนไป กระทงสนสดทศวรรษน ไทยจงมรฐธรรมนญฉบบทถอวาเปน

ประชาธปไตยทสดในประวตศาสตรหลงการเปลยนแปลงการปกครอง ค.ศ. 1932 ทวาเศรษฐกจท

เฟองฟควบคไปกบความหวงทางการเมองกลบตองเผชญกบวกฤตครงใหญ ดงนน ในเรองนจงหยบยก

ประเดนส าคญทางการเมองและเศรษฐกจทเกดขนในรอบทศวรรษน ซงม 2 ประเดน ไดแก 1) การ

รางรฐธรรมนญแหงความหวง ในสวนนจะแสดงใหเหนเหตการณทางการเมองจนกระทงรฐธรรมนญ

ฉบบ ค.ศ. 2540 (ค.ศ. 1997) ประกาศใชและกอนการขนสอ านาจของพนต ารวจโททกษณ ชนวตร

และ 2) การเผชญวกฤตการณทางเศรษฐกจ ประเดนหลงเปนบรบททางเศรษฐกจกอนจะพบกบจดจบ

ฟองสบแตกใน ค.ศ. 1997

1. การรางรฐธรรมนญแหงความหวง

รฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณแมวาจะสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในระดบสงจน

มผลสบเนองมาในทศวรรษ 1990 แตในทางการเมองรฐบาลถกวพากษวจารณถงความโปรงใสในการ

บรหารงานจนสงผลกระทบตอความชอบธรรม นกการเมองและนกธรกจใชอ านาจทางการเมอง

แสวงหาผลประโยชนสวนตวอยางโจงแจงแบบท ไมเคยเกดขนมากอน จนเปนจดเรมตนของระบบ

ธรกจการเมองหรอ “ธนาธปไตย” ของไทย ประกอบกบแนวทางการประสานผลประโยชนระหวาง

นกการเมองกบนกธรกจไดลดบทบาทและความส าคญของขาราชการ โดยเฉพาะความขดแยงระหวาง

รฐบาลกบกองทพในการแตงตงผด ารงต าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมแทนทพลเอกชาวลต

ยงใจยทธทลาออกจากต าแหนง ประกอบกบความขดแยงในเรองการก าหนดนโยบายตางประเทศ

ระหวางนายกรฐมนตรกบรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ96 ทายทสดกพาประชาธปไตยไทย

กบเขาสวงวนเดมคอ การททหารออกมาท าการรฐประหารรฐบาลพลเอกชาตชาย

เมอวนท 23 กมภาพนธ ค.ศ. 1991 ทหารภายใตการน าของพลเอกสนทร คงสมพงษ ในขณะ

นนด ารงต าแหนงผบญชาการทหารสงสด ไดเขายดอ านาจ โดยเรยกชอคณะผกอการครงนวา “คณะ

รกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต” หรอ รสช. มพลเอกสนทรเปนหวหนาคณะ หลงการรฐประหารได

เชญนายอานนท ปนยารชน รกษาการต าแหนงนายกรฐมนตร และแตงตงสภานตบญญตแหงชาตเพอ

รางรฐธรรมนญฉบบใหม พรอมทงด าเนคดกบคณะรฐมนตรเดมทมความผดฐานทจรต ในชวงเวลาน

สมาชก รสช. มการเคลอนไหวทางการเมองโดยการกอตงพรรค ไดแก พรรคสามคคธรรม อยางไรก

ตาม รสช. กไมแตกตางจากบรรดานายทหารทออกมาท าการรฐประหารกอนหนา เพราะตางกท าเพอ

ประโยชนสวนตวในการแสวงหาความมงคงทางธรกจและอ านาจทางการเมอง ดวยการใชอ านาจของ

รสช. ควบคมกระทรวงใหอนมตโครงการตางๆ ทมผลประโยชน เชน โครงการโทรศพท 3 ลานเลข

หมาย แตโครงการนพบวามการทจรตสง จนนายอานนททด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในขณะนนตอง

สงใหมการทบทวนโครงการ97

หลงรฐธรรมนญฉบบชวคราวประกาศใช มการจดการเลอกตงทวไปในวนท 22 มนาคม ค.ศ.

1992 หลงการเลอกตงมการแตงตงคณะรฐบาลและมการเสนอชอนายณรงค วงศวรรณ หวหนาพรรค

สามคคธรรมเปนนายกรฐมนตร แตประสบปญหาเพราะนายณรงคถกระงบวซาเขาประเทศ

สหรฐอเมรกา ท าใหพลเอกสจนดาถกเสนอชอใหด ารงต าแหนงแทน ซงขดกบสงทเขาไดประกาศไป

แลวกอนหนาวาจะไมรบต าแหนงทางการเมอง โดยอางวาเปนการ “เสยสตยเพอชาต” สรางความไม

พอใจใหกบประชาชนในวงกวาง ฝายนกเคลอนไหวในนาม คณะกรรมการรณรงคเพอประชาธปไตย

หรอ ครป. จงไดออกมาประทวงโดยมพลตรจ าลอง ศรเมองซงเปนอดตผวาราชการกรงเทพมหานคร

เปนผน า ในวนท 17 พฤษภาคม ค.ศ. 1992 มผเขารวมชมนมกวา 2 แสนคน มทงนกศกษา แรงงาน

อพยพจากชนบท แรงงานทท างานในโรงงาน แตกลมหนงทส าคญคอ กลมชนชนกลางทมฐานะปาน

กลางจนถงดไดเขารวมประทวงในครงนดวย คนกลมนพกโทรศพทเคลอนทเขารวมชมนมดวย ท าให

การประทวงครงนไดรบการขนานนามวา “มอบมอถอ”

ภ า พ ท 8 . 3 ป ร ะ ช า ช น ช ม น ม ป ร ะ ท ว ง พ ล เ อ ก ส จ น ด า ค ร า ป ร ะ ย ร จ า ก

https://www.parliament.go.th/news/dropdoc/08.htm

การชมนมประทวงของประชาชนจบลงดวยความรนแรง เมอมการปะทะกบกองก าลงของ

เจาหนาท มประชาชนเสยชวตกวา 40 คน และหายสาบสญอกเปนจ านวนมากจนถกขนานนามวา

“พฤษภาทมฬ” เหตการณยตลงเมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 มรบสงใหพลเอกส

จนดากบพลตรจ าลอง ศรเมองเขาเฝา ในวนท 20 พฤษภาคม ค.ศ. 1992 ในเวลาตอมาพลเอกสจนดา

ลาออกจากต าแหนงนายกรฐมนตร นายอานนท ปนยารชนไดเขาด ารงต าแหนงอกวาระหนง99

ภาระกจทส าคญเรงดวนของอานนทคอ การแกไขรฐธรรมนญตามขอเรยกรองของประชาชน จากนน

จงจดใหมการเลอกตงทวไป ซงสามารถประกาศใชรฐธรรมนญฉบบเดมทมการแกไขสาระส าคญทเปน

ปญหา รฐธรรมนญฉบบแกไขนก าหนดใหนายกรฐมนตรตองมาจากสมาชกสภาผแทนราษฎรและ

ประธานสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนประธานรฐสภาโดยต าแหนง จะเหนไดวาการแกไขรฐธรรมนญน

สะทอนความเกรงกลวการสบทอดอ านาจของผน าทหาร

การเลอกตงจดใหมขน ในครงนพรรคประชาธปปตยไดคะแนนเสยงสงทสดจงไดโอกาสในการ

จดตงรฐบาล มนายชวน หลกภย เปนนายกรฐมนตร นบวาการเมองไทยกลบเขาสยคประชาธปไตยท

มรฐบาลพลเรอนบรหารประเทศอกครงหนง รฐบาลของนายชวนกไมสามารถอยไดจนครบวาระ

เนองจากเกดความขดแยงเรองนโยบายกระจายอ านาจภายในพรรครวมรฐบาล ท าใหพรรคความหวง

ใหมถอนตวออกจากรฐบาล กอนจะมการลงมตในการอภปรายทวไป พรรคฝายคานในเวลานนไดหยบ

ยกประเดนการปฏรปทดนซงเปนนโยบายหลกของรฐบาลนทมปญหามาอภปรายไมไววางใจรฐบาล

ท าใหนายชวนตองประกาศยบสภาและจดใหมการเลอกตงทวไปอกครงหนง พรรคชาตไทยไดคะแนน

เสยงขางมากและไดจดตงรฐบาลโดยมนายบรรหาร ศลปอาชา เปนนายกรฐมนตร นโยบายหลกของ

นายบรรหารทใชหาเสยงคอ การปฏรปการเมอง ดงนน จงไดมการจดตง คณะกรรมการปฏรป

การเมอง หรอ คปก. ขน มภารกจหลกในการแกไขกฎหมายทลาหลง และมการเสนอใหแกไข

รฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 2534 (ค.ศ. 1991) โดยก าหนดใหมสภารางรฐธรรมนญ หรอ สสร. ซงมสมาชก

จ านวน 99 คน เพอรางรฐธรรมนญฉบบใหมทเปนประชาธปไตยมากขน แตดวยปญหาเศรษฐกจและ

ปญหาการแยงชงอ านาจทางการเมองของนกการเมองอาชพ ท าใหนายบรรหารทถกแรงกดดนจาก

พรรครวมรฐบาลและถกอภปรายไมไววางใจเรองสญชาตไทย ตดสนใจยบสภาและจดใหมการเลอกตง

ใหม101

ผลการเลอกตงพรรคความหวงใหมไดรบคะแนนเสยงขางมาก หวหนาพรรคพลเอกชวลต ยง

ใจยทธ ขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรและจดตงรฐบาลผสม แมวาจะเขามาบรหารประเทศใน

ชวงเวลายากล าบากทางเศรษฐกจ แตรฐบาลนไดสานตอนโยบายปฏรปการเมองของรฐบาลกอนหนา

และสามารถผลกดนใหรฐธรรมนญทรางโดยสภารางรฐธรรมนญไดประกาศใชเปน รฐ ธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 (1997) บทบญญตของรฐธรรมนญทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวม

ทางการเมองมากอยางทไมเคยมมากอน ทงยงก าหนดใหมองคกรอสระในการตรวจสอบอ านาจรฐและ

นกการเมอง นายกรฐมนตรและสมาชกวฒสภาตองมาจากการเลอกตง ท าใหรฐธรรมนญฉบบนไดรบ

การขนานนามวา “รฐธรรมนญฉบบประชาชน”102

รฐบาลพลเอกชวลตตองเผชญกบปญหาเศรษฐกจ ใน ค.ศ. 1997 และไมสามารถหา

ผเชยวชาญทเหมาะสมและพรอมจะเขามาบรหารจดการระบบเศรษฐกจของไทยในเวลานนได เพราะ

รฐมนตรคลง ผวาการธนาคารแหงประเทศไทย และปลดกระทรวงการคลงตางพากนลาออกจาก

ต าแหนง103 ทายทสดพลเอกชวลตจงตองลาออกจากต าแหนงเพอแสดงความรบผดชอบ พรรค

ประชาธปตยไดรวมตวกบพรรคกจสงคมและกลมหนงของพรรคประชากรไทยท าใหมจ านวนเสยงขาง

มากจนสามารถจดตงรฐบาลผสมโดยมนายชวน หลกภยเปนนายกรฐมนตรอกวาระหนง รฐบาลน

พยายามจะแกไขปญหาเศรษฐกจและมงโจมตรฐบาลเกาวาเปนผกอปญหา การแกไขทท าไดในเวลา

นนคอ การขนอตราดอกเบยเงนฝากสงเปนประวตการณของไทย มการกอตงองคการเพอการปฏรป

ระบบสถาบนการเงน หรอ ปรส. พรอมทงกระตนใหเกดการจางงาน แตกไมสามารถท าใหเศรษฐกจ

ฟนตวได รฐบาลนสามารถอยจนเกอบครบสมยจงไดมการประกาศยบสภาตามทนายชวนเคยประกาศ

กอนจะเขารบต าแหนง104

ในชวงรฐบาลนายชวนวาระทสองน มความเคลอนไหวในพรรคการเมองตางๆ สง ทงการ

กอตงพรรคใหม เชน พรรคไทยรกไทยของพนต ารวจโททกษณ ชนวตร การเปลยนพรรคเพอเตรยม

จดตงรฐบาล เชน พรรคความหวงใหมไดน ากลมหนงของพรรคเขามารวมกบกลมของทกษณเพอกอตง

พรรคใหม เปนตน การเลอกตงครงน ท าใหเหนความเปลยนแปลงของการเมองไทยในหลายแง มม

โดยเฉพาะการตอสกนในเชงนโยบายเพอหาเสยง ซงผลการเลอกตงปรากฏวาพรรคไทยรกไทยของพน

ต ารวจโททกษณไดรบคะแนนเสยงขางมากและไดจดตงรฐบาลทสามารถอยจนครบวาระ ทวาภายหลง

จากวาระทสองของนายกรฐมนตรทกษณถกรฐประหาร การเมองไทยกตองเผชญกบว กฤตความ

ขดแยงระหวางประชาชนทสนบสนนและตอตานทกษณ เกดความรนแรงทางการเมอง และจบลงดวย

การรฐประหารถง 2 ครง ภายในรอบ 10 ป

2. การเผชญวกฤตการณทางเศรษฐกจ

การพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมต งแตทศวรรษ 1950 ทม

สหรฐอเมรกาเปนทปรกษาและตนแบบผานองคกรทางการเงน ไดแก ธนาคารโลก ท าใหไทยพฒนา

อตสาหกรรมอยางรวดเรว ในทศวรรษ 1960 อตราการเตบโตของเศรษฐกจไทยสงถงรอยละ 8 ตอป

และรอยละ 7 ตอปในทศวรรษ 1970 ไทยจงตองเรงพฒนาโครงสรางพนฐานตางๆ เพอรองรบการ

กระจายสนคา รวมถงการถอก าเนดขนของเมองใหญทแรงงานตางอพยพเขาไปท างานในโรงงาน

แมวาระยะแรกรฐจะเปนผลงทนในอตสาหกรรมหนกและเปนอตสาหกรรมทดแทนการน าเขา แตเมอ

ถงทศวรรษ 1970 ผลกระทบจากราคาน ามนในตลาดโลกสงผลตอราคาสนคาน าเขาและการถกกดกน

สนคาสงออกของไทย ท าใหตงแตทศวรรษ 1980 เทคโนแครต105 ซงมสวนในการก าหนดนโยบายของ

รฐไดเปลยนมาเนนการสงออกโดยเนนการลงทนของภาคเอกชนเอกชนและปรบจากอตสาหกรรม

ทดแทนการน าเขาเปนอตสาหกรรมเพอการสงออก ประกอบกบความสมพนธทางการทตและ

เศรษฐกจกบญปนทพฒนาดขน ภายหลงจากการท าขอตกลงพลาซา (Plaza Accord) ใน ค.ศ. 1985

ซงเปนขอตกลงทมงแกไขปญหาการขาดดลการคาของสหรฐอเมรกา ดวยการก าหนดใหเงนเยนของ

ญปนมคาเพมขนเมอเทยบกบดอลลารสหรฐและแขงคามากกวาเงนสกลอนๆ สงผลใหสนคาญปนม

ราคาสงยากตอการสงออกไปยงสหรฐอเมรกาและตลาดตางประเทศ ญปนจงหาทางออกดวยการเขา

มาลงทนอตสาหกรรมการผลตทเมองไทย เนองจากแรงงานยงมราคาไมสงมาก นนท าใหญปนสามารถ

รกษาความไดเปรยบในการแขงขนในตลาดโลกเอาไวได การหลงไหลเขามาของเงนทนญปนท าให

เศรษฐกจไทยซงไดรบผลกระทบจากภาวะเศรษฐกจซบเซาทวโลกเตบโตขน106

การทแรงงานผนจากภาคเกษตรกรรมสภาคอตสาหกรรมท าใหมรายไดทมนคงมากขน ชนชน

กลางในสงคมไทยเพมจ านวนขนมาก ท าใหมการดงดดเงนลงทนในธรกจอสงหารมทรพยและยานยนต

ซงเปนขาวของทจ าเปนในการด ารงคณคาสถานะชนชนกลางในเมอง อยางไรกตาม การทเงนทนจาก

ตางประเทศหลงไหลเขามาจากนโยบายดงดดของรฐบาลไทยทก าหนดอตราดอกเบยเงนกในระดบสง

ประกอบกบการคาดการณผดพลาดและน าเงนกมาลงทนในธรกจทไมสรางผลผลต เชน ตลาดหน ตรา

สารหน เปนตน รวมถงการเกรงก าไรอสงหารมทรพยทถกปนราคาขนไปจนสงลว แตเมอเงนลงทน

จากตางประเทศลดลงและอสงหารมทรพยทลงทนและเกรงก าไรมมากเกนความตองการ ภาคการ

ผลตอนซบเซาท าใหเกดหนเสยจ านวนมหาศาล นกลงทนตางประเทศเรงถอนทนออกจากไทย บรษท

จ านวนมากตองปดตว คนตกงานจ านวนมาก เกดภาวะเงนเฟอ ธนาคารแหงประเทศไทยจ าเปนตอง

ประกาศลอยตวคาเงนบาททเคยตรงไวกบดอลลารสหรฐ ท าใหคาเงนบาทออนตวลงไปรอยละ 20

สงผลใหความหวงจะเปนประเทศอตสาหกรรมใหมของไทยตองสนสดลงและคงสถานะประเทศโลกท

สามดงเดม ทามกลางปญหาเศรษฐกจทสงผลกระทบตอการเมองในชวงปลายทศวรรษ 1990107

กจกรรม 8.4.1

เหตการณพฤษภาทมฬมความส าคญอยางไรตอบรบทการเมองไทย

แนวตอบกจกรรม 8.4.1

เหตการณพฤษภาทมฬสะทอนใหเหนความหวาดกลวของประชาชนทเกรงวาผน าทหารจะ

กลบมากมอ านาจทางการเมอง เหตการณดงกลาวท าใหทหารหมดบทบาททางการเมองไปอกชวง

ระยะเวลาหนง ประเทศไทยเขาสการปกครองในระบอบประชาธปไตยทมรฐบาลพลเรอนซงมาจาก

การเลอกตง แมวารฐบาลพลเรอนเหลานจะมเสถยรภาพนอยและไมสามารถอยจนครบวาระได แต

ดวยกระแสเรยกรองของประชาชนท าใหรฐบาลจ าเปนตองท าการปฏรปการเมองและรางรฐธรรมนญ

ฉบบใหมทมความเปนประชาธปไตยอยางมากฉบบหนง ทงมขอก าหนดใหประชาชนมสวนรวม

ทางการเมองมากอยางทไมเคยปรากฏมากอน ซงสงผลใหไทยมรฐบาลพลเรอนทมเสถยรภาพและ

สามารถอยจนครบวาระ

เรองท 8.4.2

ประโยชนทไทยไดรบภายใตอาเซยน ทศวรรษ 1960-1990

ประโยชนทไทยไดรบในฐานะสมาชกสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอ

อาเซยน แตกตางกนออกไปในแตละชวงเวลา ซงเปนผลมาจากบรบทความสมพนธระหวางประเทศท

แตกตางกน รวมถงผลประโยชนของแตละชาตเปลยนแปลงไป ท าใหเปาหมายในการรวมกลมของ

อาเซยนในแตละชวงเวลาตอบสนองหรอใหผลประโยชนตอประเทศสมาชกตางกนออกไป ระหวางท

ไทยเปนหนงในสมาชกกอตงอาเซยนใน ค.ศ. 1967 จนกระทงถงสนสดทศวรรษ 1990 ทอาเซยนม

สมาชกเกอบจะเทากบจ านวนประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไทยไดรบประโยชนจากการ

เปนสมาชกอาเซยน 2 ประการ ไดแก 1) ดานความมนคง และ 2) ดานเศรษฐกจ

1. ประโยชนทไทยไดรบดานความมนคง

ในระยะแรกไทยแสดงบทบาทเปนสมาชกผรวมกอตงอาเซยน จดมงหมายเมอแรกตงชดเจน

วาเปนประเดนความมนคง เมอเขาสทศวรรษ 1970-1980 ไทยมบทบาทน าในการก าหนดนโยบาย

ตงแตเรมกอตงไทยมงหวงใหความรวมมอของสมาชกอาเซยนเปนหลกประกนความมนคง แมวาจะ

ไมไดบงชไวในปฏญญากรงเทพฯ แตจะเหนไดจากค าใหสมภาษณหรอแถลงการณของพนเอก (พเศษ)

ดร.ถนด คอมนตร ผรเรมกอตงอาเซยน เนองจากชวงตนทศวรรษ 1960 ไทยเรมไมมนใจในการ

สนบสนนและความชวยเหลอดานความมนคงของสหรฐอเมรกาจากการทสงครามกลางเมองในลาว

กระทบความมนคงชายแดนไทยกบลาว แมวาอเมรกาจะออกแถลงการณรวมถนด-รสก (Thanat -

Rusk Joint Communique) แสดงจดยนเคยงขางไทยวาหากมการรกล าอธปไตยไทยเกดขน

สหรฐอเมรกาจะไมนงเฉย108

ถนด คอมนตรในฐานะรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศของไทยเคยใหสมภาษณแสดงให

เหนวสยทศนทกวางไกลวาในอก 10 หรอ 20 ปขางหนา อเมรกาไมสามารถประกนความมนคงของ

ไทยระยะยาวไดแน เนองจากกระแสตอตานในของชาวอเมรกนในประเทศเองกเปนตวเรงให

สหรฐอเมรกาตองลดบทบาทและงบประมาณททมเทใหกบเอเชยตะวนออกเฉยงใต ดงนน ถนดเชอวา

การรวมกลมของประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทมเปาหมายรวมกนซงในเวลานนเปนเรองความ

มนคงภายในแตละประเทศจากภยคอมมวนสตเทานนทจะเปนหลกประกนความมนคงในเวลานน109

ไทยเปนผรเรมและเปนผไดรบประโยชนดานความมนคงจากอาเซยนอยางมากในทศวรรษ

1970-1980 ดงทไดกลาวถงในตอนกอนหนาวาประเทศสมาชกตางใหการสนบสนนไทยในปฏบตการ

ตอตานเวยดนาม ซงประเทศสมาชกอาเซยนทง 5 ในเวลานนมองวาเปนภยคมคามความมนคง

เนองจากในแตละประเทศกมความเคลอนไหวของขบวนการคอมมวนสตภายใน หากเวยดนาม

สามารถครอบครองอนโดจนและปกครองในระบอบคอมมวนสตไดยอมสงผลดตอคอมมวนวตในแตละ

ประเทศ แตอาจเปนอนตรายตอรฐบาลในเวลานน การสนบสนนของสมาชกอาเซยนเปนประโยชนตอ

ไทยมากทสดเพราะหากพจารณาทตงของสมาชกแตละประเทศจะเหนไดวาไทยเปนเพยงประเทศ

เดยวทมพรมแดนตดตอกบประเทศอนโดจน นนท าใหไทยมความมนใจทงในแงความชอบธรรมในการ

ปฏบตการและมนใจในก าลงหนนหากตองเปดฉากท าสงคราม

2. ประโยชนทไทยไดรบดานเศรษฐกจ

การเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศของไทยสมยรฐบาลพลเอกชาตชายสงผลกระทบตอ

ความเปนอนหนงอนเดยวกนของอาเซยน ประกอบกบความมนใจของไทยในเวลานนวาจะสามารถ

กาวขนเปนประเทศอตสาหกรรมใหมและความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทสงอยางตอเนอง ท าใหไทย

มงเนนแตกจการการคาและเศรษฐกจ ทงทสมาชกอาเซยนหลายประเทศยงตามไมทนและยงกงวล

เรองการเมอง ท าใหไทยสญเสยบทบาทน าในอาเซยนทเคยมมาชวงสองทศวรรษกอนหนา อยางไรก

ตาม ในทศวรรษ 1990 น เปนอกครงทผน าของไทยพยายามสรางความรวมมอทางเศรษฐกจระหวาง

ประเทศในอาเซยน อาจกลาวไดวาจดเนนของอาเซยนในทศวรรษนไมใชเรองความมนคงอกตอไป แต

เนนเรองเศรษฐกจเปนหลก

ประโยชนดานเศรษฐกจอยางเปนรปธรรมทไทยไดจากการเปนสมาชกอาเซยนคอ การท

สมาชกอาเซยนรวมกนจดตง เขตการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area) หรอ AFTA เพอมง

ลดขอจ ากดทางการคาระหวางประเทศสมาชก ทส าคญไดแก การใหสทธพเศษแกสมาชกและหาก

ประเทศสมาชกใหสทธพเศษกบประเทศนอกกลมสมาชกกลมสามารถเจรจาขอสทธนนได การลด

อตราภาษและมเปาหมายจะขจดภาษในกลมสมาชก ส าหรบไทยเขตการคาเสรอาเซยนเปนตวเรงหรอ

ตวขบเคลอนใหไทยสามารถแขงขนในตลาดโลกไดดยงขน เพราะขอตกลงนไมเพยงแตสนคาเทานนแต

ยงรวมถงสนคาทเปนวตถดบท าใหไทยไดวตถดบในราคาถกจากประเทศสมาชกทมแหลงทรพยากร

อดมสมบรณ เชน กมพชา เมยนมา ลาว เวยดนาม อกทงการทภาษสนคาเกษตรเปน 0 ท าใหราคา

สนคาเกษตรสามารถแขงขนในตลาดโลกได110 นอกจากน อาเซยนไดสรางความรวมมอกบจน

(ASEAN-Mekong Development) ใน ค.ศ. 1995 มการพฒนาถนนทเชอมโยงระหวางจนตอนใต

ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย โดยมไทยเปนผรางแผนการพฒนา โดยมงสรางเครอขายการขนสง

ในภมภาค ทส าคญคอ ทางหลวงทจะเชอมโยงทง 5 ประเทศเขาไวดวยกน สงผลใหไทยสามารถใช

ถนนเพอขนสงสนคาและเพอการทองเทยวเปนการเพมอตราเรงใหกบการเตบโตทางเศรษฐกจ

ความรวมมอทางเศรษฐกจทเกดขนในทศวรรษ 1990 ทงเขตการคาเสรอาเซยนและความ

รวมมออาเซยนกบจน ท าใหไทยกลายเปนศนยกลางการคาและการทองเทยวและกรงเทพฯ กลายเปน

เมองศนยกลางของภมภาคดวยท าเลทตงอนเหมาะสม111 ถนนทเชอมโยงอาเซยนกบจนเปนเสนทางท

ไทยล าเลยงสนคาไปขาย ขณะเดยวกนกท าใหนกทองเทยวชาวจนเดนทางเขามาในประเทศไทย

เพมขน นอกจากน การทอาเซยนรบสมาชกใหมเพมในทศวรรษนซงเปนบรรดาประเทศทมพรมแดน

ตดตอกบไทยนนยงสงผลดตอการคาชายแดนของไทย ซงเราจะไดเหนพลวตเหลานอยางชดเจนและ

ไดรบความสนใจจากนกวชาการในชวงทศวรรษตอไป

กจกรรม 8.2.2

ปจจยใดทสงผลใหประโยชนทไทยไดรบจากอาเซยนในชวงทศวรรษ 1990 เปนผลประโยชน

ทางดานเศรษฐกจเปนหลก

แนวตอบกจกรรม 8.4.2

ปจจยหลกทท าใหในชวงทศวรรษ 1990 ไทยไดรบผลประโยชนดานเศรษฐกจจากอาเซยนคอ

การเปลยนแปลงในเวทการเมองโลกทเปลยนจดเนนเรองความมนคงดานการทหารมาเปนความมนคง

ทางเศรษฐกจ อนเปยผลสบเนองมาจากการสนสดสงครามเยน ประเทศคอมมวนวตหนมาเปดเสรทาง

เศรษฐกจมากขน ซงกระแสดงกลาวนเรมมาตงแตปลายทศวรรษ 1980 เปนตนมา ดงนน เมอปญหา

ความมนคงภายในภมภาคสนสดลงเวยดนามยอมปลดปลอยกมพชา อาเซยนจงหนมาสร างความ

รวมมอดานเศรษฐกจเปนหลกและเปดรบสมาชกใหมโดยไมสนใจอดมการณทางการเมอง

เรองท 8.4.3

การปรบนโยบายความสมพนธระหวางประเทศหลงสงครามเยน

ภายหลงสงครามเยนสนสดลงเมอสหภาพโซเวยตลมสลายปลาย ค.ศ. 1990 ขวการเมองโลก

กเหลอเพยงหน งเดยวคอ ทนนยมเสร ทมสหรฐอเมรกาเปนผน า มหาอ านาจมจ านวนมาก

(multipolarity) ไมใชแคเพยงสองขวอ านาจ (bipolarity) อยางทผานมา นนท าใหนานาประเทศตอง

รวมกนสราง “ระเบยบโลกใหม” (New World Order) ทมสหรฐอเมรกาเปนแกนกลาง โดยม

องคการสหประชาชาตเปนกลไกส าคญในการขบเคลอน ระเบยบโลกใหมนใหความส าคญกบการแพร

ขยายระบอบประชาธปไตย สทธมนษยชน และการคาเสร ส าหรบไทยเมอระเบยบโลกเปลยนไปไทย

จ าเปนตองปรบตวตามกระแส ในชวงทศวรรษ 1990 ไทยตองปรบความสมพนธกบประเทศตางๆ โดย

ค านงถงผลประโยชนทางเศรษฐกจแทนทการเมองดงเชนทแลวมา รายละเอยดการปรบนโยบายและ

ความสมพนธระหวางประเทศของไทยตอประเทศตางๆ ภายหลงสงครามเยนมดงน 1) การปรบ

ความสมพนธกบสหรฐอเมรกา 2) การปรบความสมพนธกบรสเซย 3) การปรบความสมพนธกบจน 4)

การปรบความสมพนธกบญปน และ 5) การปรบความสมพนธกบประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

1. การปรบความสมพนธกบสหรฐอเมรกา

ในทศวรรษทผานมาแมวาสหรฐอเมรกาจะสนบสนนไทยในการตอตานเวยดนาม แต

ขณะเดยวกนในชวงทศวรรษ 1980 สหรฐอเมรกามปญหาเศรษฐกจกบไทย นนเรมสะทอนใหเหน

ความส าคญของเศรษฐกจเหนอการเมองในระดบความสมพนธระหวางประเทศ สบเนองจากสหรฐ

ประสบปญหาเศรษฐกจภายในประเทศในทศวรรษ 1980 ทงยงเรมเสยดลการคาใหกบไทยท าให

สหรฐอเมรกากดกนการคาไทยโดยอางกฎหมายการคา มาตรา 301 เรองปญหาการละเมดทรพยสน

ทางปญญา การไมคมครองสทธแรงงานภายในประเทศมาโจมตและไมรบซอสนคาจากไทย ดงนน

ในชวงทศวรรษ 1990 ความสมพนธระหวางไทยโดยเฉพาะดานเศรษฐกจไมราบรนนก รฐบาลไทยใน

ชวงเวลานจงตองพยายามแกไขปญหาในประเดนทถกกลาวหา เรมจากปญหาลขสทธเทปและซดเพลง

หรอภาพยนตร ไทยไดสงเจาหนาทไปเจรจากบสหรฐอเมรกาเพอขอเลอนการพจารณาตดสนตอบโต

สนคาสงออกของไทย นอกจากน รฐสภาไทยยงตองรบรองกฎหมายวาดวยการคมครองลขสทธและ

สทธบตร เพอให เปนไปตามเงอนไขทสหรฐอเมรกาก าหนดและสามารถสงออกสนคาไปยง

สหรฐอเมรกาได

2. การปรบความสมพนธกบรสเซย

แมวาไทยมการรอฟนความสมพนธทางการทตกบสหภาพโซเวยตตงแต ค.ศ. 1941 แต

ความสมพนธระหวางไทยกบสหภาพโซเวยตด าเนนไปอยางไมราบรน อนเนองมาจากสถานการณของ

สงครามเยนทไทยรวมเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาซงเปนฝายตรงขามกบสหภาพโซเวยต ตอมาเมอ

สหรฐอเมรกากบสหภาพโซเวยตมการผอนคลายความตงเครยดระหวางกน ไทยจงเรมปรบ

ความสมพนธกบสหภาพโซเวยตดวย นายกรฐมนตรของไทยไดเดนทางไปเยอนสหภาพโซเวยตในชวง

ปลายทศวรรษ 1980 ซงเปนชวงทโซเวยตใกลลมสลาย เมอเขาสทศวรรษ 1990 ความสมพนธ

ระหวางไทยกบรสเซยยงคงด าเนนตอไปและเรมปรบความสมพนธใหดตอกนมากขน มการสราง

ความสมพนธระดบทวภาคคอ การประชมคณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอทวภาค ใน ค.ศ.

1993 นอกจากน พระบรมวงศานวงศและผน าระดบสงของไทยไดเสดจและเดนทางเยอนรสเซยหลาย

ครงในทศวรรษ 1990 ในชวงปลายทศวรรษรฐมนตรตางประเทศของรสเซยไดเดนทางมาเยอนไทย

เพอเจรจาเรอง อนสญญาวาดวยการยกเวนการเกบภาษซอน ซงจะเหนไดวาความสมพนธของสอ ง

ประเทศในชวงนเปนเรองเศรษฐกจและการทตเปนส าคญ112

3. การปรบความสมพนธกบจน

ไทยเรมมความสมพนธทดกบจนตงแตทศวรรษ 1970 เปนตนมา จนเปนพนธมตรในการ

สนบสนนไทยตอตานเวยดนาม ยงเมอภยคอมมวนสตในไทยสนสดลงความหวาดระแวงทมตอจนกลด

นอยลงไปมาก ภายหลงสนสดสงครามเยน สถานการณความตงเครยดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ลดลง ความสมพนธระหวางไทยกบจนทเดมเปนเรองการตอตานเวยดนามไดเปลยนไปสความสมพนธ

ทางเศรษฐกจ นกธรกจไทยไดเขาไปลงทนในจนจ านวนมาก เชน เครอเจรญโภคภณฑ นอกจากน ยงม

การรเรมความรวมมอทางเศรษฐกจกบจนในอนภมภาคลมน าโขงในทศวรรษนอกดวย ในทางการทต

นายกรฐมนตรไทยหลายทานทด ารงต าแหนงในชวงทศวรรษน ไดแก พลเอกชาตชาย ชณหะวณ นาย

ชวน หลกภย และนายบรรหาร ศลปอาชาได เดนทางไปเยอนจนเพอกระชบความสมพนธ

ขณะเดยวกนผน าจนกเดนทางมาเยอนไทย ความสมพนธระหวางไทยกบจนในทศวรรษนยงมความ

แนบแนนมากขนเมอมพระบรมวงศานวงศไทยเดนทางไปเยอนจน อยางไรกตาม ความสมพนธอนด

ระหวางจนสงผลใหไทยตองระมดระวงในการเปดความสมพนธอนดกบหลายประเทศ เชน ไตหวน

ทเบต เปนตน ดวยเกรงวาจะกระทบความสมพนธอนดกบจน เพราะจนไมใหการรบรองประเทศ

เหลานซงถอวาแยกตวไปจากจน113

4. การปรบความสมพนธกบญปน

ความสมพนธกบญปนในชวงสงครามเยนระยแรกเปนไปตามความตองการของสหรฐอเมรกา

คอ ใหไทยเปนตลาดรองรบสนคาของญปน แตในชวงทศวรรษ 1980 ญปนเปนผใหความชวยเหลอ

ทางดานเศรษฐกจแกไทย แตเมอเขาสทศวรรษ 1990 ไทยกบญปนมความสมพนธทางเศรษฐกจท

แนนแฟน เพราะญปนไดน าเงนมาลงทนเปดโรงงานอตสาหกรรมในประเทศไทยเพอลดตนทนการผลต

เนองจากในเวลานนไทยมแรงงานราคาถก ขณะเดยวกนไทยกเปนตลาดสนคาขนาดใหญของญปน

เพอตอบสนองคานยมของชนชนกลางของไทยทก าลงเตบโตอยในขณะนน

5. การปรบความสมพนธกบประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

หลงจากทไทยเปนหนงในสมาชกผรวมกอตงอาเซยนใน ค.ศ. 1967 เปนตนมา ไทยม

ความสมพนธอนดกบประเทศสมาชกอาเซยน แมวาจะมความไมลงรอยกนในนโยบายตางประเทศใน

บางคราวแตกนบวามตของอาเซยนมความเปนอนหนงอนเดยวกนอยมากเหนไดจากกรณปญหา

เวยดนาม อยางไรกตาม ความสมพนธกบประเทศเพอนบานทมชายแดนตดตอกบไทยทงฝงตะวนตก

คอ เมยนมา และฝงตะวนออกคอ ลาวและกมพชา ไมสดนก แตเมอเขาสทศวรรษ 1990 ไทยมการ

ปรบความสมพนธกบประเทศเพอนบานเหลาน ทงยงสรางความรวมมอทางเศรษฐกจกบทกประเทศ

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เพอแสวงหาความรวมมอทางเศรษฐกจรปแบบใหมและรกษาความอยรอด

ทางเศรษฐกจ มตวอยางความรวมมอในทศวรรษ 1990 ดงน

ความรวมมอทางเศรษฐกจ 4 ฝาย ระหวางไทย เมยนมา ลาว และจนตอนใต เปนความ

รวมมอในระดบอนภมภาค (sub-regional) นอกเหนอไปจากอาเซยน โดยประเทศทเขารวมมแนว

ชายแดนตดตอกบบรเวณทมแมน าโขงไหลผาน ความรวมมอ 4 ฝายน รจกในนาม “สเหลยม

เศรษฐกจ” ซงทง 4 ประเทศตกลงทจะรวมกนพฒนาเสนทางคมนาคมระหวางกน เพออ านวยความ

สะดวกดานการคาและการทองเทยว

โครงการพฒนาความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง (Greater Mekong

Subregion: GMS) เปนความรวมมอระหวางประเทศลมแมน าโขง 6 ประเทศ ไดแก ไทย เมยนมา

ลาว กมพชา เวยดนาม และจน (มณฑลยนนาน) เรมตงแต ค.ศ. 1992 ภายใตการสนบสนนของ

ธนาคารพฒนาเอเชย (Asian Development Bank: ADB) วตถประสงคหลกของความรวมมอนคอ

การสงเสรมใหเกดการขยายตวทางการคา การลงทนในภาคอตสาหกรรม การเกษตร ตลอดจนการ

จางงาน เพอจะพฒนาคณภาพชวตความเปนอยของประชาชนในประเทศสมาชกใหดขน ผลสบเนอง

จากความรวมมอนท าใหเกดความรวมมอในการพฒนาเสนทางขนสงซงเปนโครงสรางพนฐานทจ าเปน

ตอการคา การทองเทยว และการพฒนาทรพยากรมนษยรวมกน โดยเฉพาะการเพมศกยภาพในการ

ขนสงสนคา มการพฒนาระเบยงเศรษฐกจในลมแมน าโขง ซงประกอบไปดวย 1) ระเบยงเศรษฐกจ

ตะวนออก -ตะวนตก (East West Economic Corridor: EWEC) เปนเสนทางระยะยาว 1,450

กโลเมตร เชอระหวางเมยนมาไปยงเวยดนาม 2) ระเบยงเศรษฐกจเหนอ -ใต (North-South

Economic Corridor: NSEC) มระยะทาง 1,800 กโลเมตร เชอมระหวางคณหมงของจนไปยง

กรงเทพมหานคร และ 3) ระเบยงเศรษฐกจตอนใต (Southern Economic Corridor: SEC) เสนทาง

ระยะ 700 กโลเมตร เชอมระหวางกรงเทพมหานคร ตดผานกมพชาและลาวเพอไปยงเมองนามคาน

ของเวยดนามนอกจากน ความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขงยงไดรบความสนใจจาก

ประเทศในภมภาคตะวนออกทเขามามสวนรวมในการพฒนา ทส าคญคอ ญปนและเกาหลใต ทจะ

กลายเปนความรวมมออาเซยน+3 (ASEAN+3)115

ความรวมมอทางเศรษฐกจ 3 ฝาย ระหวางไทย มาเลเซย และอนโดนเซย เปนความรวมมอ

ในระดบอนภมภาคททง 3 ประเทศมขอตกลงความรวมมอเนนดานการทองเทยว อตสาหกรรม และ

พลงงาน โครงการความรวมมอนเชอมโยงกบโครงการพฒนาชายฝงทะเลตอนใตของไทย (Southern

seaboard) ซงจะสงผลดตอไทยในแงการดงดดนกทองเทยวตางชาตไดมากขน

การตงเขตการคาเสรอาเซยน ในทศวรรษนอาเซยนพยายามสรางความรวมมอทางเศรษฐกจ

เพอรวมตวกนใหมอ านาจตอรองในตลาดโลก ทงยงมการลดขอจ ากดทางการคาระหวางประเทศ

สมาชกใหมความสามารถในการแขงขนกบประเทศนอกกลมได นอกจากน อาเซยนยงเปดรบประเทศ

สมาชกเพมเตมซงเดมมความขดแยงกนดานอดมการณทางการเมอง ไดแก เมยนมา กม พชา

เวยดนาม และลาว

นอกจากความรวมมอทางเศรษฐกจแลว ไทยยงแสดงบทบาทเปนผใหความชวยเหลอกบ

ประเทศทเพงเรมฟนตว กรณของเมยนมาไมสนบสนนการคว าบาตรเมยนมาดวยเหนวาเปนประเทศ

เพอนบานทมพรมแดนตดตอกนและบางพนทกยงมความขดแยงกนอย ไทยจงพยายามจะชกน าให

เมยนมาเปดประเทศและหนใชระบอบประชาธปไตย117 นอกจากน รฐบาลไทยยงรเรมการใหความ

ชวยเหลอประเทศเพอนบาน ทงเมยนมา ลาว กมพชา และเวยดนาม ในรปแบบเงนกดอกเบยต า

ทนการศกษา การฝกอบรม การแพทย ฯลฯ ซงจดเปนความชวยเหลอเพอการพฒนาทรพยากรมนษย

อกทงยงพยายามสรางความรวมมอทางเศรษฐกจดงจะเหนจากทกลาวมาขางตน หากพจารณา

บทบาทรฐบาลไทยในระบบความสมพนธระหวางประเทศตงแตทศวรรษ 1950 จนถงทศวรรษ 1990

ไทยเปลยนบทบาทจากผรบความชวยเหลอเปนผใหความชวยเหลอในฐานะทชวงเวลานนเศรษฐกจ

ไทยมการเตบโตสงกวาเพอนบาน118

นอกจากการเปลยนแปลงความสมพนธกบประเทศตางๆ และการสลายขวทางการเมองแลว

จะเหนไดวาระบบความสมพนธระหวางประเทศจากทศวรรษ 1950 ถง 1990 เกดความคลคลาย

จดเนนหรอผลประโยชนของชาตจากเดมทใหความส าคญกบการเมองมาเปนความส าคญของความ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แตการเปลยนแปลงดงกลาวนเกดขนอยางคอยเปนคอยไปและเกดขนไม

พรอมกนในแตละประเทศ อยางไรกตาม แนวโนมทเหนไดอยางชดเจนคอ นานาประเทศขานรบ

ระบบเศรษฐกจแบบเสรอยางไมอาจหลกเลยงได แมบางประเทศจะยงคงปกครองในระบอบสงคม

นยมกตาม ปรากฏการณดงกลาวน นกรฐศาสตรชอดง ฟรานซส ฟกยามา (Francis Fukuyama)

ถงกบกลาววานคอ “จดจบของประวตศาสตร” (the end of history)119

โลกในทศวรรษ 1990 เรมมสญญาณใหเราเหนวาการเมองระหวางประเทศใหความส าคญกบ

“รฐชาต” และ “ชาตนยม” ลดลง แตใหความส าคญกบการรวมกลมประเทศทงในระดบทวภาคและ

พหภาคมากขน เกดการสลายเสนเขตแดนรฐชาตดงทเกดขนกบประชาคมยโรป ในภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตทรวมตวกนภายใตชอ อาเซยน กม เปาหมายรวมกนทจะพฒนาไปสความเปน

ประชาคมเชนเดยวกนประชาคมยโรป โดยก าหนดเสาหลกความรวมมอไว 3 เสา คอ 1) ความรวมมอ

ดานการเมองและความมนคง 2) ความรวมมอดานเศรษฐกจ และ 3) ความรวมมอดานสงคมและ

วฒนธรรม อยางไรกตาม การจะกาวขามไปสการเปนประชาคมทเปนหนงเดยวกนไดนน ไมเพยงแต

ตองมความเขาใจเบองตนเกยวกบอาเซยนและสมาชกแตละประเทศ แตเราจ าเปนตองท าความเขาใจ

ภมหลงทางประวตศาสตรเพอทจะหาทางออกรวมกนในประเดนปญหาทประเทศสมาชกยงคงมความ

ขดแยงกนอย เพอใหสามารถอยรวมกนไดอยางสนตและมพลงทจะตอรองใหเวทความสมพนธระหวาง

ประเทศในโลกยคปจจบน

กจกรรม 8.4.3

ความสมพนธของไทยกบประเทศในภมภาคชวงทศวรรษ 1990 มลกษณะอยางไร

แนวตอบกจกรรม 8.4.3

ในชวงทศวรรษ 1990 ไทยยงคงมความรวมมอกบอาเซยนในดานเศรษฐกจโดยตงเขตเสร

การคา นอกจากนยงมการสรางความสมพนธระหวางประเทศในภมภาคทจะทยอยเขาเปนสมาชก

อาเซยน ไดแก เมยมา กมพชา ลาว เวยดนาม ทงยงสรางความรวมมอกบประเทศนอกภมภาคท

ส าคญคอ ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออก ไดแก จน ญปน และเกาหล ใต ตวอยางความรวมมอท

ส าคญคอ โครงการพฒนาความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง ทแรกเรมเปน

ความสมพนธระหวางกลมประเทศอาเซยนทมแมน าโขงไหลผานกบจน แตตอมาไดดงดดความสนใจ

จากญปนและเกาหลใตใหเขารวม จนพฒนากลายเปนอาเซยน+3

บรรณานกรม

กระทรวงการตางประเทศ. (2529). เอกสารเกยวกบปญหากมพชา พ.ศ. 2522 -2528. กรงเทพฯ: กรมการ

เมอง กระทรวงการตางประเทศ.

ครส เบเคอรและผาสก พงษไพจตร. (2557). ประวตศาสตรไทยรวมสมย. กรงเทพฯ: มตชน.

โครน เฟองเกษม. (2544). นโยบายตางประเทศและการตอบสนองผลประโยชนของชาต: การวเคราะหผลงาน

ดานการตางประเทศในสมยรฐบาลชวน หลกภย (ตลาคม พ.ศ. 2535-2536). ใน รวมงานเขยนและ

ปาฐกถา เรอง การต างประเทศของไทยจากอดตถ งป จจบน กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 68-94.

จตตภทร พนข า. (2557). ความสมพนธไทย-รสเซย: กาวสหนสวนยทธศาสตร . กรงเทพฯ: โรงพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จลชพ ชนวรรโณ. (2544). “นโยบายตางประเทศของไทยในชวงสงครามเยน”. ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา

เรอง การต างประเทศของไทยจากอดตถ งป จจบ น เล มท 1 กร งเทพฯ: คณ ะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 72-99.

. (2544). สองทศวรรษ ไทย-จน: ความรวมมอทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม (พ.ศ. 2518-2538).

ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา เรอง การตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน กรงเทพฯ: คณะ

รฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 133-162.

ชาญวทย เกษตรศร. (2532). รายงานการวจย เรอง ประวตมหาวทยาลยธรรมศาสตร. กรงเทพฯ: สถาบนไทย

คดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

. (2548). ธรรมศาสตรและการเมองเรองพนท. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร.

ชาญวทย เกษตรศร. (2551). สายธารประวตศาสตรประชาธปไตยไทย 14 ตลา บนทกประวตศาสตร.

กรงเทพฯ: คณะอนกรรมการฝายวชาการรวมกบมลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

เชยร คนนงแฮม, และล เคง ปอห วอลเดน เบลโล. (2542). โศกนาฏกรรมสยาม: การพฒนาและการแตก

สลายของสงคมไทยสมยใหม. กรงเทพฯ: ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง.

เดวด เค วยอาจ. (2556). ประวตศาสตรไทยฉบบสงเขป. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรแหละ

มนษยศาสตร.

ถนด คอมนตร. (2528). ไทยกบอาเซยน. ใน อาเซยนในการเมองโลก กรงเทพฯ: สถาบนศกษาความมนคงและ

นานาชาต คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 316-330.

. (2544). รเรมกอตงสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต. ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา เรอง

การตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น.

167-187.

ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, และวกลย พงศพนตานนท ชาญวทย เกษตรศร (บ.ก.). (2544). บนทกการสมมนา

จอมพล ป. พบลสงครามกบการเมองไทยสมยใหม. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร.

ธ ก า น ต ศ ร น า ร า . (ม .ป .ป . ) . ก ล ม ส เ ส า เท เว ศ ร . ส บ ค น จ า ก ส ถ า บ น พ ร ะ ป ก เก ล า :

http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=กลมสเสาเทเวศร สบคนเมอ 16 สงหาคม 2561

ประจกษ กองกรต. (2548). และแลวความเคลอนไหวกปรากฏ การเมองวฒ นธรรมของนกศกษาและ

ปญญาชนกอน 14 ตลา. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พวงทอง ภวครพนธ. (2561). การตางประเทศไทยในยคสงครามเยน. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

พชร นยมศลป. (ม.ป.ป.). ระเบยงเศรษฐกจอนภมภาคลมแมน าโขง. สบคนจาก สถาบนพระปกเกลา:

http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=ระเบยงเศรษฐกจอนภมภาคลมแมน าโขง สบคนเมอ 16

สงหาคม 2561

ภ าวณ บ น น าค . (ม .ป .ป .). เห ต ก ารณ ก าร เม อ งส าม เส า . ส บ ค น จ าก ส ถ าบ น พ ระป ก เกล า :

http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=เหตการณการเมองสามเสา สบคนเมอ 15 สงหาคม 2561

ไมเคล ลเฟอร. (2548). พจนานกรมการเมองสมยใหมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต. (จฬาพร เออรกสกล, ผแปล)

กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ระพภรณ เลศวงศวรชย. (2545). บทบาทของถนด คอมนตรกบการตางประเทศของไทย ระหวางป ค.ศ.

1958-1971. วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต, คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ลขต ธรเวคน. (2533). “การพฒนาเศรษฐกจ ระบอบประชาธปไตย ระบบราชการและความมนคงของชาต ใน

มตเบดเสรจ”. วารสารสงคมศาสตร, 27(1), 218-235.

. (2546). ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วาสนา นานวม. (2545). ความคดทางการเมองของพลเอกสจนดา คราประยร. (วทยานพนธรฐศาสตร

มหาบณฑต, คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร).

วนตา ศกรเสพย. (2528). “บทบาทของอาเซยนในความรวมมอดานความมนคง”. ใน อาเซยนในการเมองโลก

กรงเทพฯ: สถาบนศกษาความมนคงและนานาชาต คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 275-

312.

สเจน กรรพฤทธ และคณะ (บ.ก.). (2553). อษาคเนยทรก. กรงเทพฯ: โครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สดาพร หาญไพบลย. (2529). ความสมพนธระหวางไทยและสาธารณรฐประชาชนจน พ.ศ. 2518-2528.

วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต, คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สรชย ศรไกร. (2544). “บทบาทของผน าในการก าหนดนโยบายตางประเทศ: การด าเนนนโยบายตางประเทศ

ของรฐบาลชาตชาย ชณหะวณ ตอปญหากมพชา”. ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา เรอง การ

ตางประเทศของไทยจากอดตถงป จจบน เลมท 2 น . 11 -28. กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เสกสรรค ประเสรฐกล. (2546). มหาวทยาลยชวต. กรงเทพฯ: สามญชน.

Church, P. (2009). A Short History of Southeast-East Asia. Singapore: John Wiley & Sons (Asia).

Fineman, D. (1997). U.S. Military Aid and Thailand's Commitment to the West, June 1949–

December 1 9 5 0 . In A Special Relationship : The United States and Military

Government in Thailand, 1947 -1958 (pp. 89 -126 ). Honolulu: University of Hawai'i

Press.

Haacke, J. (2 0 0 3 ) . ASEAN's Diplomatic and Security Culture : Origins, Development and

Prospects. Richmond: Routledge.

Jones, L. (2 0 0 7 ) . ASEAN intervention in Cambodia: from Cold War to conditionality. The

Pacific Review, 20(4), 523-550.

Kershaw, R. (1 9 7 9 ) . 'Unlimited Sovereignty' in Cambodia: The View from Bangkok. Royal

Institute of International Affairs, 35(3), 101-109.

Rungswasdisab, P. (n.d.). Thailand's Response to the Cambodian Genocide. (2018 June 19)

Genocide Studies Program: Retrieved from https://gsp.yale.edu/thailands-response-

cambodian-genocide

Siam Becomes Thailand, 1910-1973. (2005). In N. G. Owen (Ed.), The Emergence of Modern

Southeast Asia Honolulu: University of Hawaii Press. pp. 350-360.

Snitwongse, K. (1 9 9 7 ) . Thailand and ASEAN: Thirty Years On. Asian Journal of Political

Science, 5(1), 87-101.

1 ชลพร วรณหะ. (2557). โลกเอเชยตะวนออกเฉยงใต : รากฐานประวตศาสตร. นครปฐม:

โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร. น. 128-129, 139.

2Craig J. Reynolds. (2005). Nation and State in Histories of Nation-Building, with

Special Reference to Thailand. in G. Wang (ed.), Nation Building: Five Southeast Asian

Histories. Singapore: ISEAS–Yusof Ishak Institute. Pp. 21-38.

3Ibid.

4Ibid.

5Siam Becomes Thailand, 1910-1973. (2005). on N. G. Owen (ed.), The

Emergence of Modern Southeast Asia Honolulu: University of Hawaii Press.pp. 350-

360.

6ลขต ธรเวคน. (2546). ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 139-140.

7ชาญวทย เกษตรศร, ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, และวกลย พงศพนตานนท (บ.ก.). (2544).

บนทกการสมมนาจอมพล ป. พบลสงครามกบการเมองไทยสมยใหม. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต ารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร. น. 242-243.

8เรองเดยวกน. น. 252-261.

9ภมกายาใหม คอ ตวตนหรอรปรางทางภมศาสตรทปรากฏเปนรปธรรมในแผนท ซงถก

ก าหนดตามแนวคดสมยใหมของโลกตะวนตก จาก โดม ไกรปกรณ. (2557). ก าเนด “ภมกายา” และ

พนทสมยใหมของลานนาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. หนาจว (11), 18-33.

10Reynolds. (2005). Nation and State in Histories of Nation-Building, with

Special Reference to Thailand.

11ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, และวกลย พงศพนตานนท (บ.ก.). (2544). บนทกการสมมนา

จอมพล ป. พบลสงครามกบการเมองไทยสมยใหม. น. 248-249.

12Siam Becomes Thailand, 1910-1973. (2005). p. 354-356.

13Craig J. Reynolds. “Nation and State in Histories of Nation-Building, with

Special Reference to Thailand”. In Gungwu Wang (ed.). Nation Building five Southeast

Asian Histories. Singapore: ISEAS – Yusof Ishak Institute.

14ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 144.

15ภาวณ บนนาค. (ม.ป.ป.). เหตการณการเมองสามเสา. เรยกใชเมอ 15 สงหาคม 2561 จาก

สถาบนพระปกเกลา: http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=เหตการณการเมองสามเสา

16ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 145-146.

17เพงอาง น. 36-37.

18Reynolds. op. cit.

19ธงชย วนจจะกล. (2559). โฉมหนาราชาชาตนยม. นนทบร: ฟาเดยวกน. น. (15)-(16).

20Jurgen Haacke. (2003). ASEAN's Diplomatic and Security Culture : Origins,

Development and Prospects. Richmond: Routledge. p. 31. และ ถนด คอมนตร. (2544).

รเรมกอตงสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต. ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา เรอง การ

ตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น.

167-187.

21พวงทอง ภวครพนธ . (2561). การตางประเทศไทยในยคสงครามเยน. กรงเทพฯ:

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 52-53.

22เดวด เค วยอาจ. (2556). ประวตศาสตรไทยฉบบสงเขป. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต ารา

สงคมศาสตรแหละมนษยศาสตร. น. 527-528.

23พวงทอง ภวครพนธ. อางแลว น. 22.

24ชาญวทย เกษตรศร. (2551). สายธารประวตศาสตรประชาธปไตยไทย 14 ตลา บนทก

ประวตศาสตร. กรงเทพฯ: คณะอนกรรมการฝายวชาการรวมกบมลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร. น. 84.

25Daniel Fineman. (1997). U.S. Military Aid and Thailand's Commitment to the

West, June 1949–December 1950. in A Special Relationship : The United States and

Military Government in Thailand, 1947-1958 Honolulu: University of Hawai'i Press. pp.

89-126.

26ระพภรณ เลศวงศวรชย. (2545). อางแลว น. 31.

27เพงอาง น. 32.

28ธกานต ศรนารา. (ม.ป.ป.). กลมสเสาเทเวศร. สบคนเมอ 16 สงหาคม 2561 สบคนจาก

สถาบนพระปกเกลา: http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=กลมสเสาเทเวศร

29พวงทอง ภวครพนธ. (2561). น. 31-32.

30เพงอาง น. 106.

31เพงอาง น. 106.

32เพงอาง น. 112-113, 119-120.

33เพงอาง น. 60-61.

34ไมเคล ลเฟอร. (2548). พจนานกรมการเมองสมยใหมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต. จฬาพร

เออรกสกล (ผแปล). กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 298-300.

35ดนยวฒนา รงอทย. (2558). ความรวมมอดานความมนคงของประเทศในภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตภายใตอาเซยน. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 125.

36เพงอาง น. 133.

37เพงอาง น. 131.

38เพงอาง น. 137.

39เพงอาง น. 138.

40เพงอาง น. 138-139.

41ระพภรณ เลศวงศวรชย. (2545). บทบาทของถนด คอมนตรกบการตางประเทศของไทย

ระหวางป ค.ศ. 1958-1971. วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต , คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. น. 89.

42เพงอาง น. 98-100.

43เพงอาง น. 114-115, 123.

44เพงอาง น. 127-132.

45พวงทอง ภวครพนธ. (2561). อางแลว น. 162-164.

46ถนด คอมนตร. (2528). ไทยกบอาเซยน. ใน อาเซยนในการเมองโลก กรงเทพฯ: สถาบน

ศกษาความมนคงและนานาชาต คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 316-330.

47ชาญวทย เกษตรศร. (2532). รายงานการวจย เรอง ประวตมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 94-95.

48เดวด เค วยอาจ. อางแลว น. 526-527.

49Peter Church. (2009). A Short History of Southeast-East Asia. Singapore: John

Wiley & Sons (Asia). p. 171,

50ชาญวทย เกษตรศร. (2551). อางแลว น. 15.

51เพงอาง น. 9.

52เสกสรรค ประเสรฐกล. (2546). มหาวทยาลยชวต. กรงเทพฯ: สามญชน. น. 76-85.

53ลขต ธรเวคน. (2546). ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 205.

54พวงทอง ภวครพนธ. (2561). การตางประเทศไทยในยคสงครามเยน. น. 175-176.

55ไมเคล ลเฟอร. อางแลว น. 137-138.

56ไมเคล ลเฟอร. อางแลว น. 137-138.

57ยงเตรก คอ ชอกลมผบญชาการทหารระดบกองพลและกองพน ซงมบทบาททางการเมอง

ตงแตกลางทศวรรษ 1970 เปนตนมา แกนน าของกลมคอ ผทจบจากโรงเรยนนายรอยพระ

จลจอมเกลารนท 7 ทงยงเคยรวมรบในสงครามเวยดนามและการปราบปรามกบฏในไทย กลมยงเตรก

เปนสวนผสมระหวางผทแสดงหาผลประโยชนสวนตวและประโยชนในวชาชพ พวกเขาตองการ

ปกปองอภสทธของทหาร คนกลมนเชอวาการเมองไทยในมอของนกการเมองทพลเรอนไมมความชอบ

ธรรมและไรประสทธภาพ จาก ไมเคล ลเฟอร. อางแลว น. 466-467.

58ไมเคล ลเฟอร. อางแลว น. 147.

59สเจน กรรพฤทธ และคณะ (บ.ก.). (2553). อษาคเนยทรก. กรงเทพฯ: โครงการเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

60พวงทอง ภวครพนธ. (2561). อางแลว น. 179-182.

61เพงอาง น. 182-183.

62เพงอาง น. 187.

63เพงอาง น. 189-190.

64เพงอาง น. 192-193

65เพงอาง น. 195-196.

66เพงอาง น. 200.

67เพงอาง น. 201.

68กระทรวงการตางประเทศ. (2529). เอกสารเกยวกบปญหากมพชา พ.ศ. 2522-2528.

กรงเทพฯ: กรมการเมอง กระทรวงการตางประเทศ. น. V.

69พวงทอง ภวครพนธ. (2561). อางแลว น. 146-151.

70เพงอาง น. 158-159.

71เพงอาง น. 133.

72เพงอาง น. 137-138.

73เพงอาง น. 139-142.

74ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 217-218.

75เพงอาง น. 218.

76สรชย ศรไกร. (2544). “บทบาทของผน าในการก าหนดนโยบายตางประเทศ: การด าเนน

นโยบายตางประเทศของรฐบาลชาตชาย ชณหะวณ ตอปญหากมพชา”. ใน รวมงานเขยนและ

ปาฐกถา เรอง การตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน เลมท 2 กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 12.

77ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 222.

78ครส เบเคอรและผาสก พงษไพจตร. (2557). ประวตศาสตรไทยรวมสมย. กรงเทพฯ: มต

ชน. น. 365-366, 376.

79ธนาธปไตย (Plutocracy) หมายถง การเมองใชเงนเพอซอคะแนนเสยงในการเลอกตง

รวมถงการใชเงนเพอซอต าแหนงในคณะรฐมนตร และเมอเขาสต าแหนงแลวจงใชอ านาจทมในการ

แสวงหาผลประโยชนเพอถอนทนและเพอความมงคงสวนตว ท าใหระบบการเมองกลายเปนสวนหนง

ของการประกอบธรกจและเปนยดอ านาจการเมองและอ านาจรฐดวยเงน จาก ลขต ธรเวคน. (2533).

“การพฒนาเศรษฐกจ ระบอบประชาธปไตย ระบบราชการและความมนคงของชาต ในมตเบดเสรจ”.

วารสารสงคมศาสตร 27(1). น. 218-235.

80เพงอาง น. 227.

81พวงทอง ภวครพนธ. (2561). อางแลว น. 240-241.

82ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 228.

83สรชย ศรไกร. อางแลว น. 12-14.

84กระทรวงการตางประเทศ. อางแลว น. 81.

85Lee Jones. (2007). “ASEAN intervention in Cambodia: from Cold War to

conditionality”. The Pacific Review, 20(4), 523-550. และ วนตา ศกรเสพย. (2528). บทบาท

ของอาเซยนในความรวมมอดานความมนคง. ใน อาเซยนในการเมองโลก กรงเทพฯ: สถาบนศกษา

ความมนคงและนานาชาต คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 275-312.

86พวงทอง ภวครพนธ. (2561). อางแลว น. 205.

87เพงอาง น. 208.

88เพงอาง น. 208-209.

89สรชย ศรไกร. อางแลว น. 20.

90เพงอาง น. 19-21.

91จลชพ ชนวรรโณ. (2544 ก.). “นโยบายตางประเทศของไทยในชวงสงครามเยน”. ใน รวม

งานเขยนและปาฐกถา เรอง การตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน เลมท 1 กรงเทพฯ: คณะ

รฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 88-89.

92เพงอาง น. 92-93.

93สรชย ศรไกร. อางแลว น. 20.

94จลชพ ชนวรรโณ. (2544 ก.). อางแลว น. 88.

95เพงอาง น. 87.

96ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 230-231.

97ครส เบเคอรและผาสก พงษไพจตร. อางแลว น. 346-347.

98เพงอาง น. .348

99ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น 236.

100เพงอาง น. 286.

101เพงอาง น. 288.

102เพงอาง น. 290.

103ครส เบเคอรและผาสก พงษไพจตร. อางแลว น. 354.

104ลขต ธรเวคน. (2546). อางแลว น. 294.

105เทคโนแครตเปนค าเรยกกลมผเชยวชาญในระบบเศรษฐศาสตรแบบอนรกษนยมและม

ความเชยวชาญในการบรหาร คนกลมนจะท างานอยในหนวยงานทดแลเศรษฐกจมหภาคของประเทศ

เชน กระทรวงการคลง ส านกงบประมาณ ธนาคารแหงประเทศไทย สภาพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต เปนตน อางองจาก วอลเดน เบลโล , เชยร คนนงแฮม, และ ล เคง ปอห. (2542).

โศกนาฏกรรมสยาม: การพฒนาและการแตกสลายของสงคมไทยสมยใหม. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

มลนธโกมลคมทอง. น. 18.

106วอลเดน เบลโล, เชยร คนนงแฮม, และ ล เคง ปอห. (2542). น. 28-29.

107เพงอาง น. 16-26.

108Kusuma Snitwongse. (1997). “Thailand and ASEAN: Thirty Years On. Asian”,

Journal of Political Science, 5(1), pp.87-101.

109Ibid.

110Ibid.

111Ibid.

112จตตภทร พนข า. (2557). ความสมพนธไทย -รสเซย: กาวสหนสวนยทธศาสตร .

กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น. 39-41.

113จลชพ ชนวรรโณ. (2544 ข). “สองทศวรรษ ไทย -จน: ความรวมมอทางการเมอง

เศรษฐกจ และสงคม (พ.ศ. 2518-2538)”. ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา เรอง การตางประเทศของ

ไทยจากอดตถงปจจบน กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 142-145.

114 โครน เฟองเกษม. (2544). “นโยบายตางประเทศและการตอบสนองผลประโยชนของ

ชาต: การวเคราะหผลงานดานการตางประเทศในสมยรฐบาลชวน หลกภย (ตลาคม พ.ศ. 2535-

2536)”. ใน รวมงานเขยนและปาฐกถา เรอง การตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน กรงเทพฯ:

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. น. 75-76.

115พชร นยมศลป. (ม.ป.ป.). ระเบยงเศรษฐกจอนภมภาคลมแมน าโขง. สบคนเมอ16

สงหาคม 2561 จาก สถาบนพระปกเกลา: สบคนจาก http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=

ระเบยงเศรษฐกจอนภมภาคลมแมน าโขง

116เพงอาง น. 76-77.

117เพงอาง น. 80.

118พวงทอง ภวครพนธ. (2561). อางแลว น. 281.

119ภายหลงสนสดสงครามเยน ฟกยามาเชอวา ระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตยจะ

กลายเปนรปแบบการปกครองสดทายของมนษยชาต ฟกยามาแยงแนวคดของมารกซทวาสงคมจะม

ววฒนาการจากการตอสทางชนชนและทายทสดจะจบลงทการเปนสงคมคอมมวนสต แตเมอโลก

คอมมวนสตทน าโดยสหภาพโซเวยตลมสลายจงเทากบเปนการยนยนวาสงคมคอมมวนสตไมใชจดจบ

ของประวตศาสตรตามทมารกซเสนอ แตชยชนะของโลกเสรประชาธปไตยตางหากทเปนจดจบของ

ประวตศาสตรอยางแทจรง