รูปแบบก รพัฒน ร้ นชำ แบบชุมชนมี...

รายง

านกา

รวจย

57วารสารอาหารและยา ฉบบเดอนกนยายน-ธนวาคม 2557

บทคดยอ

ในประเทศไทย ตามพระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 รานชำาจำาหนายยาไดเฉพาะยาสามญประจำาบาน จากการสำารวจการกระจายยาในหมบานของลอชย ศรเงนยวง (2543) จำานวน 195 หมบาน พบมการจำาหนายยาอนตรายในทกหมบาน (100%) สวนใหญเปนยาแกอกเสบทไมใชสเตยรอยด (NSAIDs) และ ยาปฏชวนะ (Antibiotics) ประชาชนเสยงตออนตรายจากการใชยา ทำาใหเกดการดอยา เปนการใชยาอยางไมสมเหตสมผล และเสยเงนโดยเปลาประโยชน การศกษาครงนมวตถประสงคเพอพฒนาและทดลองรปแบบรานชำา ปลอดยาอนตราย โดยความรวมมอระหวางชมชน องคกรปกครองสวนทองถน สถานบรการสาธารณสข และสถาบน การศกษา รปแบบวจยเชงปฏบตการโดยการมสวนรวมของประชาชนในตำาบลโพนสง องคการบรหาร สวนตำาบลโพนสง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลยางชม โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสวางแดนดน และคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม รวมประชมระดมความคดเหนเกยวกบปญหาดานยาและ แหลงกระจายยาในชมชน การแกไขปญหา เพอนำาไปสแนวทางในการพฒนารปแบบรานชำาปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม ระยะเวลา เมษายน–ธนวาคม 2556 ผลการศกษาพบวา สงทชมชนมองวาเปนปญหา คอ การโฆษณาโออวดสรรพคณของนำาสมนไพรและอาหาร การอวดอางสรรพคณเกนจรงของยา ไปรานยาไมพบเภสชกร ความเขาใจวายาโรงพยาบาลไมดเทายาชด ยาชดในชมชน รานชำาจำาหนายยาอนตราย และความเขาใจของ รถเรและคนเดนเรขายยา ชมชนตองการไดรบความรเรองการใชยาอยางถกตอง สมเหตสมผล อนตรายของยาชด ยาสเตยรอยด ผลเสยจากการซอยาอนตรายจากรานชำา ขอมลดานผลตภณฑสขภาพทถกตอง การใหความรและขอความรวมมอไมจำาหนายยาอนตรายของรานชำา และจดกจกรรมศกษาดงานกองทนยาเพอนำามาใชพฒนารปแบบของรานชำาในชมชน สรปผลการศกษา การใชรปแบบการมสวนรวมของชมชนทำาใหเกดการแกไขปญหาทมาจากชมชน และมการพฒนาแนวทางการแกไขปญหาของชมชน นำาไปสการเปนรานชำาปลอดยาอนตราย ขอเสนอแนะและแนวทางแกไข คอ การรณรงคและใหความรอยางตอเนอง พฒนาผประกอบการรานชำา ไมใหจำาหนายยาอนตรายโดยการจดทำาโครงการศกษาดงานจากกองทนยา

คำ�สำ�คญ ชมชนมสวนรวม ยาอนตราย รานชำา

ธนพงศ ภผาล1 สมศกด อาภาศรทองสกล1 วษณ ยงยอด2 ตฤณ แสงสวรรณ2 ลดดา อำามาตย31คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม2โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสวางแดนดน จงหวดสกลนคร3โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลยางชม ต.โพนสง จ.สกลนคร

รปแบบก�รพฒน�ร�นชำ�แบบชมชนมสวนรวม ต.โพนสง จ.สกลนคร

Groceries development model with community involvement in

Phon Sung Subdistrict, Sakon Nakhon

รายง

านกา

รวจย

58 FDA Journal : September-December 2014

Abstract

According to Drug Act BE 2510 local grocery stores can sell only over the counter drug, Leuchai Sringernyuang (2000) survey community drug distribution at 195 villages in 775 groceries and 96 “Kung Tun Ya” project. He found that they has sold hazardous drug in groceries at all villages. Most of them are NSAIDs and Antibiotics. Irrational use of medicines lead to ineffective therapy, health risks and hazards of diseases, drug tolerance, and wasteful spending. This study proposes to develop and examine “Groceries without Dangerous Drug with community involvement in Phon Sung Subdistrict, Sakon Nakhon”, cooperates with community, local authorized organization, health care unit, hospital, educational institute in Phon Sung subdistrict Sakon Nakorn province. Methods: Action research, cooperates with population in Phon Sung, Health Promotion Hospital, Sawang Daen Din Hospital and Faculty of pharmacy Maha Sarakham University, is discussed by each experience about drug problems and drug distribution in community for plan to deal with problem and lead to developmental “Groceries without Dangerous Drug with community involvement in Phon Sung Subdistrict, Sakon Nakhon” concept between April and December 2013. Results: Problems, in community view, are biological fermented extract, exaggerated claims, no pharmacist in drug stores, mistrust in hospitalized drugs; “Ya Chud” is more effective, “Ya Chud” problems in community, dangerous drugs in grocery stores, selling-drug car and drug peddler. Community expectation of project are Rational use of medicines information, hazard in “Ya Chud” and steroid, harm is caused by receiving hazardous drugs in grocery stores, health product information. Action plans are given information, cooperate with grocery store, and visit at drug cooperatives in order to develop grocery stores’ style in community. Conclusion : community involvement model related to community problem solving with community involvement conduce to grocery without dangerous drug. Solutions to solve problems are to campaign, give information continuously, and develop no dangerous drugs in grocery stores by visit at drug cooperatives

Keywords: Community involvement, Dangerous drug, Grocery

บทนำ�

ารใชยาอยางสมเหตผล (rational use of medicine) หมายถง การทผปวย

ไดรบยาเหมาะสมกบความจำาเปนทางคลนก ในขนาดยาตามขอกำาหนด ระยะเวลาเพยงพอ และตนทนนอยทสดสำาหรบผปวยและชมชน (WHO, 1987) อยางไรกตาม มมมองของผบรโภคเรองความสมเหตผลในการใชยา อาจแตกตางจากนยามดงกลาว ทงนขนอยกบการตความคณคาในชวตประจำาวน ซงไดรบอทธพลจากการรบร

ก ทางวฒนธรรมและภาวะเศรษฐกจ การใชยาปฏชวนะ ไมถกตองเกดขนบอย ผปวยไมเขาใจวาทำาไมตองใชยาจนครบระยะเวลา ไมเขาใจเหตผลทเจาหนาทในระบบบรการสขภาพอธบายใหฟง การซอยากนเองเปนรปแบบในการรกษาอาการเจบปวยทพบบอยในหมบาน การสำารวจสวสดการและอนามยโดยสำานกงานสถตแหงชาตพบวา อตราการซอยากนเองเทากบ 38.3%, 37.9% ในป พ.ศ. 2534 และ 2539 แลวลดลงเปน 24.2%, 21.5%, 20.9%, 25.1%

รายง

านกา

รวจย


กลมตวอย�งทศกษ�ประชาชน ผนำาชมชน อาสาสมครสาธารณสข

ประจำาหมบาน (อสม.) ทกหมบาน จำานวน 9 แหง สมาชกองคการบรหารสวนตำาบลโพนสง ในตำาบลโพนสง เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลยางชม

ระยะเวล�ททำ�ก�รศกษ�เดอนเมษายน–ธนวาคม พ.ศ. 2556

สถ�นททำ�ก�รศกษ� พนททกหมบาน จำานวน 9 แหง ในตำาบลโพนสง อำาเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร

ขนตอนก�รปฏบตก�ร 1. ประชมครงท 1 ณ โรงพยาบาลสมเดจ พระยพราชสวางแดนดน เพอชแจงวตถประสงคโครงการ 2. ประชมเตรยมความพรอมในการจดกจกรรม 3. ประชมระดมความคดเหนในชมชนจำานวน 9 หมบาน แบงเปนกลมละ 1 – 2 แหง 4. ประชมระดมความคดเหนในสถานการณยาและแนวทางการจดโครงการพฒนารปแบบรานชำา ปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม 5. วเคราะหและสรปผล

วธก�รวเคร�ะหขอมล วเคราะหขอมลและรายงานการประชมจาก การระดมความคดเหน นำามาแยกประเดน จดทำาสรปผลของการประชมเพอใชเปนขอมลในการประชมระดมความคดเหน และนำาผลสรปทไดมาประชมเพอหาแนวทางในการแกไขปญหารวมกน และรวมกนวางแผนกจกรรม ในการพฒนารปแบบของการจดทำารานชำาปลอดยาอนตราย แบบชมชนมสวนรวม

ผลก�รศกษ� ผลการดำ า เนนการตามโครงการร านชำ า ปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม แบงเปน 4 สวน ดงน 1. ผลการประชมครงท 1 ณ โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสวางแดนดน การประชมรวมของทกฝาย ครงท 1 เปน

ในป พ.ศ. 2544, 2546, 2547, 2549 ตามลำาดบ (สวทย วบลผลประเสรฐ, 2550) และการสำารวจการกระจายยาในหมบาน โดยเกบขอมลจากทกภมภาคยอย จำานวน 8 จงหวด จงหวดละ 24-26 แหง รวม 195 แหง พบรานชำา 775 แหง กองทนยาหมบาน 96 แหง พบยาอนตรายในทกหมบาน (100%) สวนใหญเปนยาแกอกเสบทไมใช สเตยรอยด (NSAIDs) ยาปฏชวนะ (Antibiotics) รานชำาในชมชนสวนใหญจำาหนายยาอนตราย ทำาใหประชาชนเสยงตออนตรายทเกดขนจากยา การใชยาอยางไมสมเหตสมผล ทำาใหการรกษาไมไดผลเสยงตออนตรายจาก ความรนแรงของโรค การดอยากเปนปญหาสำาคญทเกดขน จากการใชยาปฏชวนะอยางไมเหมาะสม ผลกระทบทสำาคญอกประการหนงคอ ประชาชนเสยเงนโดยเปลาประโยชน (ลอชย ศรเงนยวง, 2543) นอกจากนตาม พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 รานชำาจำาหนายยาไดเฉพาะยาสามญประจำาบาน (สำานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, 2553) ซงเปนยาจำาเปนและปลอดภยสำาหรบการรกษาอาการเจบปวยเลกนอยทวไป ดงนน การจำาหนายยาอนตรายในรานชำา นอกจากทำาใหเกดผลเสยตอสขภาพ เสยเงนโดยเปลาประโยชนแลว ยงผดกฎหมายอกดวย การมสวนรวมของชมชนเปนปจจยสำาคญสำาหรบความสำาเรจของการทำาโครงการพฒนา/แกไขปญหาในชมชน ผ วจยจงพฒนารปแบบความรวมมอระหวางชมชน องคการบรหารสวนตำาบลโพนสง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตำาบลยางชม โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสวางแดนดน และคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม เพอพฒนาและทดลองรปแบบการพฒนาตำาบลรานชำา ปลอดยาอนตราย เพอเปนประโยชนตอสขภาพของประชาชนในพนท

วตถประสงคของก�รวจย เพอพฒนาและทดลองรปแบบรานชำาปลอดยาอนตราย โดยความรวมมอระหวางชมชน องคกรปกครองสวนทองถน สถานบรการสาธารณสขตำาบลโพนสง จงหวดสกลนคร และสถาบนการศกษาในพนท

วธก�รดำ�เนนก�รวจย วจยเชงปฏบตการ โดยการสรางความมสวนรวม

รายง

านกา

รวจย


1) ประเดนปญหาทพบ ไดแก ปญหายานำาสมนไพรโฆษณาโออวดสรรพคณวาสามารถรกษาโรคเรอรง โฆษณาหลอกลวงในสรรพคณของนำาผลไม การอวดอางสรรพคณเกนจรงของยา ไปรานยาไมพบเภสชกร ประชาชนเขาใจวายาโรงพยาบาลไมดเหมอนยาทไดจากนอกโรงพยาบาล ปญหายาชด และรานชำาจำาหนายยาอนตราย 2) ความรหรอขอมลทชมชนตองการ ไดแก การแกไขปญหาของการโฆษณาผลตภณฑเสรมอาหารโออวด เกนจรงและอนตรายของยาชด 3) การแกปญหา ไดแก การใหความรและรณรงค ในประเดนทเปนปญหาในชมชน คอยยำาเตอนบอยครง กลมท 2 ชมชนบานโพนสง 1) ประเดนปญหาทพบ ไดแก ปญหาจากการใชยาชดและยาแกปวดแลวเกดอาการเกยวกบโรคกระเพาะและลำาไส ปญหาการโฆษณาโออวดของอาหาร และปญหายาชด 2) ความร หรอขอมลทชมชนตองการ ไดแก ประเดนของยาทใชทดแทนยาชด 3) การแกปญหา ไดแก ใหความรและรณรงค ในประเดนทมปญหาในชมชนใหประชาชนทราบถงโทษภยของยาชด ยาสเตยรอยด และประชาชนในชมชน ควรชวยกนสอดสองดแลรถเรทจำาหนายยา กลมท 3 ชมชนบานโพนสวางและบานค�าบก 1) ประเดนปญหาทพบ ไดแก ปญหายาชด รถเรและคนเดนเร จำาหนายยา โฆษณาโออวดเกนจรง ของอาหาร การซอยาตามคำาบอกเลาของผอน และปญหา รานชำาจำาหนายยาอนตราย 2) ความร หรอขอมลทชมชนตองการ ไดแก ความรดานโทษและพษภยของสเตยรอยด โทษของการใช ยาอนตรายอยางไม ถกต อง แนวทางการใช ยา อยางถกตองสมเหตสมผล 3) การแกปญหา ไดแก ใหความรและรณรงค ในประเดนทมปญหาในชมชน ใชการรวมมอ รวมใจกนดแลชมชน ใหความรดานกฎหมายยาแกรานชำา เพอไมใหจำาหนายยาอนตรายในรานชำา

การประชมเพอชแจงถงวตถประสงคในการจดทำาโครงการรานชำาปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม โดยมการรวมแลกเปลยนความคดเหนกบพนท ชมชนเสนอตำาบลทประสบปญหารานชำาจำาหนายยาอนตรายและยงไมมโครงการนเขาไป คอ ตำาบลโพนสง ผวจยจงกำาหนดเปาหมายในการดำาเนนโครงการทตำาบลโพนสง 2. ผลการประชมเตรยมความพรอมในการ จดกจกรรมชมชน การประชมรวมกบผแทนโรงพยาบาลสงเสรม สขภาพตำาบลยางชม ผ แทนโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสวางแดนดน และผแทนจากคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม เพอวางแผนในการจด กจกรรมระดมความคดเหนของประชาชนในชมชน แยกเปน 2 สวน คอ 2.1 ขอมลของชมชนประเดนทเปนปญหา ในชมชนพบวา ในเดอนมถนายน–ตลาคม 2556 เปนฤดกาลดำานา ผประกอบการรานชำาจะนำายาเขามาในชมชนมาก จากการสำารวจรานชำาในหมบาน พบปญหาในชมชนคอ การจำาหนายยาปฏชวนะ ยาชด แมวาประชาชนมความร แตประชาชนมความจำาเปนทตองใชยาชด เนองจากยาชดทำาใหหายจากอาการปวดเมอยไดเรว 2.2 ร ป แ บ บ ก า ร ร ะ ด ม ค ว า ม ค ด เ ห น ประชาชนตองการใหมรปแบบการใหความรทแตกตางจากเดม เชน การจดกระบวนการใหความรในชมชนเรองยาชดโดยการแลกเปลยนเรยนร ดำาเนนกจกรรมลกษณะเปนการถามใหประชาชนตอบ สรปคำาตอบทมาทงหมดในตอนทาย ใชเวลาประมาณ 1½-2 ชวโมง ประกอบดวย 4 ประเดนหลก คอ 1) ปญหาการใชยาในชมชน 2) ความรหรอขอมลทชมชนตองการ 3) สาเหตและแนวทางการแกไข 4) สรปและประชมหารอรวมกนทกหมบาน เพอจดทำาแผนกจกรรม จากการประชมระดมความคดเหนผเกยวของในชมชนของหมบานทง 9 แหง สามารถสรปไดเปน 5 กลม คอ กล ม ท 1 ช ม ชนบ า นดอน เจ ร ญและ บานดอนเชยงยน

รายง

านกา

รวจย


1.4) การโฆษณาโอ อวดสรรพคณ เกนจรงของยานำาสมนไพร การโฆษณาโออวดสรรพคณของนำาผลไม 2) ความรหรอขอมลทชมชนตองการ 2.1) โทษของยาชด ยาสเตยรอยด 2.2) การใชยาอยางถกตอง สมเหตสมผล 2.3) รายการยาทรานชำาสามารถนำามาจำาหนายได 2.4) การไม หลงชอโฆษณาโอ อวดสรรพคณเกนจรงของยาและอาหาร 2.5) วธใชชดทดสอบหาสารสเตยรอยดในผลตภณฑสขภาพ 3) วธการแกปญหา 3.1) ก า ร จ ด ก จ ก ร ร ม ใ ห ค ว า ม ร ในประเดนความรหรอขอมลทชมชนตองการ โดยใชสอ ไดแก ปายโฆษณา แผนซดประชาสมพนธ และการ ใหความรผานหอกระจายขาวชมชน 3.2) การแลกเปลยนเรยนรโทษภยของการใชยาชด ยาสเตยรอยด โดยยกตวอยางจาก ผ ได รบ ผลเสยจากการใชยาชด 3.3) อบรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ใหความรในประเดนทเปนปญหาในชมชน เพอเปนผแนะนำาใหประชาชนใชยาอยางถกตอง เหมาะสม 3.4) ให ความร แก ร านชำาเกยวกบรายการยาทรานชำาสามารถจำาหนายได 3.5) จดใหมชดทดสอบหาสารสเตยรอยด เพอใหประชาชนสามารถทดสอบหาสารสเตยรอยด ในผลตภณฑสขภาพทพบในชมชน 3.6) ใชกฎหมายอยางเดดขาดในการดำาเนนคดกบผกระทำาผด 4. การพฒนารปแบบรานชำาปลอดยาอนตราย จากการประชมระดมความคดเหนกบตวแทนชมชน ผ แทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล ผ แทนองคการบรหารสวนตำาบล และผ แทนจาก คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม มประเดนการพฒนารปแบบรานชำาปลอดยาอนตราย คอ

กลมท 4 ชมชนบานยางชมและบานคอ 1) ประเดนปญหาทพบ ไดแก ปญหายาชด รถเรการแสดงลงเรจำาหนายยา และคนเดนเรจำาหนายยา โฆษณาโออวดเกนจรงของอาหาร และรานชำาจำาหนาย ยาอนตราย 2) ความร หรอขอมลทชมชนตองการ ไดแก ความรเรองการใชยา โทษภยของยาชดสเตยรอยด นำาผลไม ยาอนตราย รายการยาทรานชำาสามารถจำาหนายได 3) การแกปญหา ไดแก ประชาชนตองการใหหนวยงานเขามาดแลปญหาโฆษณา ยาชด รานชำา จำาหนายยาอนตรายแบบเขมงวด หามรานชำาจำาหนายยาชดยาอนตรายและยาสเตยรอยด และรณรงคหามประชาชนในชมชนกนยาชด กลมท 5 ชมชนบานค�าชนและบานดงตอง 1) ประเดนปญหาทพบ ไดแก โฆษณาโออวดเกนจรงของอาหาร รานชำาจำาหนายยาอนตราย ปญหาการใช ยาชด ยาสเตยรอยด ปญหารถเร และเดนเร 2) ความร หรอขอมลทชมชนตองการ ไดแก ความรเรองพษภยของสเตยรอยด การใชยาอยางถกตอง 3) การแกปญหา ไดแก ปญหาการใชยาอนตราย รานชำาในชมชนจำาหนายยาอนตราย ควรจะตองให ความรและแนะนำาการปฏบตตวในการใชยาอยางถกตอง ไมซอยาอนตรายจากรานชำา และหามรานชำาจำาหนาย ยาอนตราย 3. ผลจากการประชมระดมความคดเหน ในสถานการณยาและแนวทางการจดโครงการพฒนารปแบบรานชำาปลอดยาอนตรายแบบชมชนมสวนรวม ทมผวจยไดนำาขอมลจากการประชมในแตละชมชนมาวเคราะหและประชมรวมกบผแทนจากองคการบรหารสวนตำาบลโพนสง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำ าบลยางชม โรงพยาบาลสมเดจพระยพราช-สวางแดนดน และคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ไดผลการประชมภาพรวม คอ 1) ประเดนทเปนปญหา 1.1) การใชยาชดในชมชน 1.2) รานชำาจำาหนายยาอนตราย 1.3) รถเร คนเดนเรขายยา และการแสดงละครลงขายยาในชมชน

รายง

านกา

รวจย


1) การใหความรแกชมชนและผประกอบ-การร านชำาถงโทษของยาชด การใช ยาอนตราย อยางไมถกตอง แนะนำารานชำาไมใหจำาหนายยาอนตราย รวมทงใหความรเพอทำาใหประชาชนเกดความเชอมนวา ยาของรฐมประสทธภาพและคณภาพ 2) การจดกจกรรมแนะนำาใหความรชมชน ประกอบดวย การใชสอใหความร ไดแก ปายโฆษณา แผนซดประชาสมพนธ และการใหความรผานหอกระจายขาวชมชน การใหอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบานแนะนำาประชาชนใหใช ยาอย างถกต องเหมาะสม การแลกเปลยนเรยนร โทษภยของสเตยรอยดจาก ผไดรบอนตรายจากยาชด เพอใหชมชนเกดความตระหนก และเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคยา 3) ตองการใหโรงพยาบาลจดหายาทจำาเปนใหชมชนเปนผจำาหนาย โดยการจดตงรปแบบกองทนยาชมชน ชมชนตองการศกษาดงานจากกองทนยาชมชน ทประสบความสำาเรจ เพอนำารปแบบมาเปนแนวทาง การพฒนากองทนยาในชมชน โดยการเขยนโครงการศกษา ดงาน มจดประสงคเพอจดอบรมศกษาดงานกองทนยา ท อ.สงเนน จ.นครราชสมา เพอนำาขอมลดงกลาวมาเปนแนวทางในการจดทำากองทนยาในชมชนตอไป

สรปผลก�รวจย การประชมระดมความคดเหนจากประชาชนแบบมสวนรวมในชมชน รวมกนแสดงความคดเหนใน 4 ประเดนหลก คอ ปญหาการใชยาในชมชน ความรทชมชนตองการทราบ สาเหตและแนวทางการแกไข และขอสรปจากแตละชมชน จากนนนำาขอสรปจากการประชมยอยของแตละชมชน มาสการประชมระดมความคดเหน สถานการณยาในชมชนระดบตำาบลพบวา ชมชนตองการ จดกจกรรมการใหความรในเรองโทษของการใชยาชด และยาสเตยรอยด อนตรายจากการซอยาอนตรายกนเอง การโฆษณาโออวดเกนจรง ผานกจกรรมการใหความรในรปแบบของปายโฆษณา แผนซดประชาสมพนธ และ การใหความรผานหอกระจายขาวชมชน การใหอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบานแนะนำาประชาชนใหใชยา อยางถกตองเหมาะสม การแลกเปลยนเรยนรโทษภยของสเตยรอยดจากผไดรบอนตรายจากยาชด ตองการใหรานชำาไมจำาหนายยาอนตราย และ ใหโรงพยาบาลจดหายา

ทจำาเปนใหชมชนเปนผจำาหนาย โดยจดตงในรปแบบกองทน ยาชมชน เรมตนจากการศกษาดงานจากกองทนยา ในจงหวดนครราชสมาซงเปนกองทนยาทมความสำาเรจ ในการดำาเนนกจกรรม เพอนำามาเปนแนวทางในการพฒนารปแบบรานชำาปลอดยาอนตรายของชมชน รปแบบโครงการน จงเปนรปแบบททำาใหเกดการแกไขปญหาแทจรงจากชมชน และเกดแนวทางการแกไขปญหา ทชมชนตองการ นำามาสการเกดรานชำาปลอดยาอนตรายในชมชนตอไป

อภปร�ยผลก�รวจย จากผลการศกษาพบวา 1. การพฒนารานชำาทไมจำาหนายยาอนตราย เนองจากทำาใหประชาชนในชมชนไดรบยาทมความเหมาะสมและปลอดภย สามารถเขาถงยาไดงายเมอ มอาการเจบปวยเลกๆ นอยๆ โดยการไปศกษาดงาน จากกองทนยา สอดคลองกบงานวจยของพมลพรรณ อศรภกด (2535) ทำาการศกษาประสทธภาพกองทนยา ใน 5 จงหวดพบวา อาการเจบปวยมากทสด คอ อาการไข ปวดศรษะ โดยกองทนยาเปนแหลงพงพงในการรกษาอาการเจบปวยเลกๆ นอยๆ ดวยตนเอง และสอดคลองกบงานวจยของกระทรวงสาธารณสข (2536) ทำาการศกษาถงการดำาเนนการและความคดเหนของบคคลกลมตางๆ ทเกยวของกบกองทนยา รวมทงพฤตกรรมของประชาชนในหม บ านท มกองทนยา โดยการสมภาษณและสงเกตการณในกลมตวอยาง 9 จงหวดพบวา ประชาชนสวนใหญเหนดวยกบหลกการและวตถประสงคของการจดใหมกองทนยาขน โดยเฉพาะประเดนทวา ทำาใหมยา ทจำาเปน คณภาพด และราคาถกไวใชในหมบาน 2. การใชยาในชมชน สอดคลองกบงานวจยของ กาญจนพงษ เพญทองด (2553) เรอง โครงการพฒนาศกยภาพชมชน ดานพฤตกรรมการใชยาและความร ดานการใชยาปฏชวนะแบบเรยนรผานวถชมชน จงหวดยโสธร พบวา รานชำาสวนใหญมยาปฏชวนะ ยาปฏชวนะทพบ ในรานชำาสวนใหญ คอ Tetracycline รอยละ 65.38 Penicillin รอยละ 51.16 และ Co-trimoxazole รอยละ 28.00 ตามลำาดบ ซงรานชำาใหเหตผลในการ นำาเอายาอนตรายมาจำาหนายวา มเหตผลเนองจากประชาชน เรยกหา ทกการซอจงต องจดหายาดงกล าวตาม

❂ ❂ ❂ ❂ ❂ ❂

รายง

านกา

รวจย


ทประชาชนในชมชนตองการ สอดคลองกบงานวจยของ พลศกด วชรตรรตน และ อทศ ปญญาสทธ (2555) ศกษาเชงสำารวจเพอหาปจจยในการจำาหนายยาชด ยาสเตยรอยดในรานคาของชำาในเขตรบผดชอบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลโคกเครอ อำาเภอหนองกงศร จงหวดกาฬสนธ จำานวน 52 แหง พบวา สาเหตในการจำาหนายยาชดของราน เนองมาจากมชาวบานหรอลกคามาถามซอบอยๆ และชาวบานหรอลกคาแนะนำาใหนำามาจำาหนาย คดเปนรอยละ 85.71 มวธเลอกซอยาเขามาจำาหนายในรานม 2 ลกษณะคอ เลอกซอตามทราน ขายยาแนะนำา จำานวน 4 แหง และซอตามชอยาทลกคาและประชาชนมาถามหา และ/หรอแนะนำาใหซอมาขาย จำานวน 3 แหง คดเปนรอยละ 57.14 และ 42.86 ตามลำาดบ

ขอเสนอแนะ 1. ควรทำ าว จ ย ใน เร อ งการจดทำ าร านชำ า ปลอดยาอนตรายในชมชนหลงจากทชมชนไปศกษาดงานและพฒนาโครงการในชมชนโพนสง 2. ควรขยายผลการจดทำาโครงการรปแบบ การพฒนารานชำาแบบชมชนมสวนรวมในชมชนอนๆ ตอไป ในรปแบบการเนนการมสวนรวมของประชาชนในการกำาหนดรปแบบการประชม ขอคำาถามในการเสนอปญหาและขอสรปจากชมชน เพอให ประชาชนไดรบยา อยางถกตองและเหมาะสม 3. การแกไขปญหาการใชยาอยางไมสมเหต- สมผลในชมชน โดยโรงพยาบาลและองคการปกครองสวนทองถนจดกจกรรมใหความรและรณรงคอยางตอเนองเพอใหประชาชนมความรอยางถกตอง 4. การแกไขปญหาโฆษณาโออวดเกนจรง ในชมชน ทงทางสอวทย รถเรและการเดนเรจำาหนายยา โดยโรงพยาบาลจดกจกรรมคมครองผ บรโภคอยาง ตอเนอง หนวยงานของรฐ องคการปกครองสวนทองถน และชมชนตองช วยกนสอดสองดแลและรฐต องม มาตรการเขมงวดดานการควบคมสอโฆษณา 5. การจดการปญหารานชำาจำาหนายยาอนตราย โรงพยาบาลตองใหความรความเขาใจแกผประกอบการรานชำา เพอใหตระหนกถงโทษภยของการใชยาชด ยาสเตยรอยด และยาอนตราย ความผดตามกฎหมาย โดยเนนความรวมมอ ของรานชำามากกวาการบงคบใชกฎหมาย

กตตกรรมประก�ศ 1. ทนสนบสนนการดำาเนนงานวจยนไดรบจากมหาวทยาลยมหาสารคาม 2. ขอขอบคณผ อำานวยการ เภสชกร และ เจาหนาทโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสวางแดนดน เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลยางชม นายกและสมาชกองคการบรหารสวนตำาบลโพนสง ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน และประชาชนในชมชนโพนสง

เอกส�รอ�งอง1. กระทรวงสาธารณสข. (2536). การประเมนผลการดำาเนนงาน

กองทนยาและเวชภณฑ ประจำาหมบาน สำานกงานคณะกรรมการการสาธารณสขมลฐาน กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

กาญจนพงษ เพญทองด. (2553). โครงการพฒนาศกยภาพ ชมชน ดานพฤตกรรมการใชยาและความรดานการใชยา ปฏชวนะ แบบเรยนรผานวถชมชน จงหวดยโสธร. กรงเทพฯ : แผนงานพฒนากลไกเฝาระวงระบบยา.

2. พมลพรรณ อศรภกด. (2535). การศกษาประสทธภาพ ของกองทนยาขอมลจากกองทนยา5จงหวด. กรงเทพฯ : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

3. พลศกด วชรตรรตน และ อทศ ปญญาสทธ. (2535). ปจจยในการจำาหนาย ยาชด ยาสเตยรอยดในรานคาของชำา เขตรบผดชอบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลโคกเครอ.วารสารวทยาลยการสาธารณสขสรนธรขอนแกน 4: 1-9.

4. สำานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2553). พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 และฉบบแกไขเพมเตม (ออนไลน). สบคนจาก : http://web. krisdika.go.th/data/law/law2/%c04-20-9999-update.pdf [17 พ.ค. 2556]

5. สนทร สมฤทธโชค. (2550). ประมวลกฎหมายสำาหรบเภสชกร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

6. สวทย วบลผลประเสรฐ. (2550). การสาธารณสขไทย 2548 - 2550. กรงเทพมหานคร : สำานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข.

7. World Health Organization. (1987). The Rational Use of Drugs – Report of The Conference of Experts, Nairobi 25 – 29 November 1985. Geneva : World Health Organization.

รูปแบบก รพัฒน ร้ นชำ แบบชุมชนมี...

Documents