เอกสารเสรมความรท 2 การพฒนาหลกสตรทองถน

ความหมายของการพฒนาหลกสตรทองถน

หลกสตรทองถนเปนหลกสตรทพฒนาขนเพอใชในการดการเรยนการสอนของสถานศกษาในทองถนนน ๆ เนอหาองคความรจงเกยวกบทองถนในดานตาง ๆ เชน สภาพทางภมศาสตร ประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ อาชพและภมปญญาทองถน สงเหลานควรไดรบการถายทอดพฒนาไปสผเรยน นกการศกษาหลายทานไดใหความหมายของหลกสตรทองถนไว ดงน

กรมวชาการ (2540:16) ใหความหมายของหลกสตรทองถนวา หมายถง มวลประสบการณทจดขนทงในและนอกหองเรยน เพอพฒนาผเรยนใหมความร ความสามารถ ทกษะ เจตคต และคณภาพการดำารงชวตโดยใชทรพยากรทองถน สอดคลองกบหนวยศกษานเทศกกลาววาหลกสตรทองถน หมายถง รายละเอยด เนอหาสาระ แผนการสอน สอการเรยนการสอน เอกสารความร หนงสอเสรมประสบการณทจดทำาขนใหสอดคลองเฉพาะทองถน ซงมความแตกตางกนเพอใหผเรยนไดเรยนรเรองราวของตนเอง ชวต เศรษฐกจ อาชพ และสงคมอยางลกซง

กรมการศกษานอกโรงเรยน (2545:26) ใหความหมายวา หลกสตรทองถนหมายถงหลกสตรทสรางขนจากสภาพปญหาและความตองการของผเรยนตามหรอสรางจากหลกสตรแกนกลาง ทปรบใหเขากบสภาพชวตจรงของผเรยน ทองถนตาง ๆ หรอสรางจากเหตการณทเกดขนในปจจบน ทมผลกระทบตอผเรยน หลกสตรทองถนจะสอดคลองเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจและสงคมของทองถนนน ๆ

สำาล ทองธว (2545:32) ใหความหมายของหลกสตรทองถน วา หมายถง หลกสตรทสนองตอบความตองการและลกษณะเฉพาะของชมชน มองทผลกระทบของหลกสตรและระบบการศกษา

ในสถานศกษาทมตอชมชนและทองถน มองชมชนเปนหลก เปนการสรางแลพฒนาหลกสตรในระบบโรงเรยน

อดม เชยกวงศ (2545:6) กลาววา หลกสตรทองถน หมายถง หลกสตรทสถานศกษาหรอคร หรอ ผเรยนรวมกนพฒนาขน เพอมงเนนใหผเรยนไดนำาไปใชในชวตจรงเรยนแลวเกดการเรยนร สามารถนำาไปใชอยางมคณภาพ และเปนสมาชกทดของสงคมอยางมความสข

นคม ชมพหลง (2545:6 -7) กลาววา หลกสตรทองถน หมายถง การททองถนปรบปรงขยาย หรอ เพมรายละเอยดเนอหา สาระ แผนการสอน สอการเรยนการสอน กจกรรมใหเหมาะสมกบความตองการเฉพาะทองถน โดยยดหลกสตรแกนกลางหรอหลกสตรแมบทไมขดตอเจตนารมณจดมงหมายของหลกสตรแกนกลาง เพอใหเหมาะสมสอดคลองกบสภาพความเปนจรง และ ความตองการของทองถน

อทมพร จามรมาน(2545:6 -9) ไดกลาวถงหลกสตรทองถนวา การนำาขอมลเกยวกบสภาพปญหาปจจบน ความตองการ ปญหา ตลอดจนอนาคตของทองถน มาผสมผสานเพอใหนกเรยนไดเรยนร โดยมจดมงหมายในการพฒนาหลกสตรทองถน คอ เพอใหนกเรยนมความรความสามารถตามทแตละทองถนตองการ นกเรยนจะรจกทองถนของตน เกดความรกความเขาใจและความภาคภมใจในทองถนของคน

สำานกงานการศกษาขนพนฐาน (2548) ไดกลาวถง หลกสตรทองถนวา หลกสตรทองถนเปนหลกสตรทเกดจากการทผเรยนและครสรางขนตามสภาพปญหาและความตองการของผเรยนหรอเรองทเปนปญหาของสงคมหรอของผเรยนเองในขณะนน ๆ เนอหาทเรยนจงเกยวของกบวถชวตของผเรยน

ฆนท ธาตทอง (2550,หนา 115) ใหความหมายของหลกสตรทองถนไววา เปนหลกสตรทพฒนาขนมาเพอใหเหมาะสมกบสภาพความตองการและความเปนจรงของทองถนเนองจากหลกสตรแกนกลางยงมขอบกพรองบางประการ เชน ไมสอดคลองกบสภาพความเปนอยวฒนธรรมประเพณ อาชพและคานยมของผเรยนและชมชน

นตยา สวรรณศร (2545:48) กลาววาหลกสตรระดบทองถน หมายถง มวลประสบการณทสถานศกษา หรอ หนวยงานและบคคลในทองถนจดใหแกผเรยนตามสภาพและความตองการของทองถนนน ๆ คำาวา “ทองถน ” ทกลาวถงในหลกสตร มความหมาย 2 ประการ คอ ประการท 1 “ทองถน ” หมายถง “ชมชน” ทสถานศกษาหรอหนวงานทเกยวของกบการศกษาตงอย อาจจะเปนชมชนในระดบหมบาน ตำาบล อำาเภอ จงหวด หรอภาคภมศาสตรกได ทกสงทกอยางทมอยและทเปนอยของชมชนไมวาจะเปนเรองราวของประวตความเปนมาของชนชาต ชมชน ทตงสภาพภมประเทศ ภมอากาศ เศรษฐกจ สงแวดลอม วถชวตความเปนอย ศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถน รวมทงแนวโนมเปลยนแปลงของชมชนทจะเกดขนในอนาคต เปนสงทผเรยนควรจะไดเรยนรหรอนำามาใชในการจดกจกรรมเพอใหเกดการเรยนร ไดทงสน ประการท 2 “ทองถน ” หมายถงสถานศกษาหรอหนวยงาน/ องคการทเกยวของกบการจดการศกษาทมอยในชมชนนน ๆ รวมทงองคกรภาครฐและเอกชนอน ๆ ทมในชมชนทกระดบ ตงแตโรงเรยน กลมโรงเรยน อำาเภอ จงหวดเขตการศกษา หนวยงาน สมาคม องคกร ฯลฯ บคลากรในหนวยงาน สามารถเขามามสวนรวมในการพฒนาหลกสตรการศกษาของทองถนได

บานเยน แกวศรสข (2553:16) ใหความหมายวา หลกสตรทองถน หมายถง มวลประสบการณตาง ๆ ทจดใหสอดคลองกบสภาพความตองการและปญหาของนกเรยน ชมชนและทองถน เพอใหนกเรยนสามารถนำาความรไปใชในการพฒนาตนเอง พฒนาอาชพ พฒนาชมชน และสงคมตอไป แตเนองจากสภาพสงคม และเศรษฐกจในแตละทองถนมความแตกตางกน ดงนนหลกสตรทองถนของแตละชมชนจงแตกตางกน และเหมาะสมกบทองถนใดทองถนหนงความแตกตางขนอยกบปจจยบางประการเปนตวกำาหนด เชน สภาพภมศาสตรเปนทตง อาจใชในการแบงเขตการศกษา และความแตกตางกนของสภาพ วฒนธรรม สงคม และ เศรษฐกจของคนในแตละพนท

เอกสารเสรมความรท 3 ความสำาคญของการพฒนาหลกสตรทองถน

ความสำาคญของการพฒนาหลกสตรทองถนหลกสตรทองถน เปนหลกสตรบรณาการทผเรยนชมชนและ

ครรวมกนสรางขน เพอมงเนนใหผเรยน เรยนจากชวต เรยนแลวเกดการเรยนรสามารถนำาความรไปใชในชวตอยางมคณภาพและเปนสมาชกทดของสงคมอยางมความสข การเรยนการสอนจะสอนตามความตองการของผเรยน โดยครเปนผคอยใหคำาแนะนำา ผเรยนเปนคนควาหาความรดวยตนเอง ดงนน หลกสตรทองถนจงมความสำาคญ ดงตอไปน (กองพฒนาการศกษานอกโรงเรยน. 2543:5)

1. เปนหลกสตรทตอบสนองการเรยนรของผเรยนเฉพาะเนอหาสาระของหลกสตรสอดคลองกบความตองการของผเรยนตามสภาพปญหาทเปนจรง

2. ทำาใหกจกรรมการเรยนรมความหมายตอผเรยน เพราะผเรยนสามารถนำาความรไปประยกตใชในชวตจรงได

3. ผเรยนไดเรยนรวธการแสวงหาความร เพอทจะมาใชเปนขอมลในการแกปญหาในชวตจรงของตนเองในวนขางหนา รวมทงวธวเคราะห สงเคราะหขอมล เพอการตดสนใจทเหมาะสมกบการดำาเนนชวตของตนเอง

4. ชมชนและภมปญญาในชมชน มโอกาสมสวนรวมในการจดการศกษาใหกบผเรยนซงเปนสมาชกของชมชน

ใจทพย เชอรตนพงษ (2539:109 - 110) ไดกลาวถงความสำาคญและความจำาเปนในการพฒนาหลกสตรทองถนวา ถงแมวาจะมหลกสตรแกนกลางหรอหลกสตรแมบทแลวแตกยงตองมการพฒนาหลกสตรระดบทองถนทงนมเหตผลดงตอไปน คอ

1. หลกสตรแกนกลางหรอหลกสตรแมบทไดกำาหนดจดมงหมาย เนอหาสาระ และกจกรรมอยางกวางขวาง เพอใหทกคนไดเรยนรคลายคลงกน ทำาใหกระบวนการเรยนการสอนมงเนอหาสาระ และประสบการณทเปนหลกทว ๆ ไปไมสามารถประมวลรายละเอยดเกยวกบสาระความรตามสภาพแวดลอม สงคม เศรษฐกจ ปญหา และความตองการของทองถนในแตละแหงไดทงหมด จงตองพฒนาหลกสตรระดบทองถนเพอตอบสนองความตองการของทองถนไดมากทสด

2. การเปลยนแปลงอยางรวดเรวทางเศรษฐกจ การเมอง วทยาศาสตร และเทคโนโลยมผลกระทบโดยตรงตอทรรศนะและการดำารงชวตของคนไทยทงในเมองและชนบท จงตองมหลกสตรระดบทองถน เพอปรบสภาพของผเรยนใหสามารถรบกบการเปลยนแปลงในดานตาง ๆดงกลาว โดยเฉพาะผลกระทบทเกดขนกบภมลำาเนาทองถนของตนเอง เพอใหผเรยนสามารถนำาความรและประสบการณไปพฒนาตน ครอบครว และทองถน ตลอดจนดำาเนนอยในทองถนของตนอยางเปนสข

3. การเรยนรทดควรจะเรยนรจากสงทใกลตวไปยงสงทไกลตวเพราะเปนกระบวนการเรยนรทผเรยนสามารถดดซบไดรวดเรวกวา ดงนนจงควรมหลกสตรระดบทองถนเพอใหผเรยนไดเรยนรชวตจรงตามสภาพเศรษฐกจ สงคมทองถนของตน แทนทจะเรยนรเรองไกลตวซงทำาใหผเรยนไมรจกตนเอง ไมรจกชวต ไมเขาใจ และไมมความรสกทดตอสงคมและสงแวดลอมรอบตวเองนอกจากน การ

พฒนาหลกสตรรดบทองถนจะชวยปลกฝงใหผเรยนมความรกและความผกพนรวมทงภาคภมใจในทองถนของตน

4. ทรพยากรทองถนโดยเฉพาะภมปญญาทองถน หรอ ภมปญญาชาวบานในชนบทของไทยมอยมากมายและมคา บงบอกถงความเจรญมาเปนเวลานาน หลกสตรแมบทหรอหลกสตรแกนกลางไมสามารถนำาเอาทรพยากรทองถนดงกลาวมาใชประโยชนได แตหลกสตรระดบทองถนสามารถบรณการเอาทรพยากรทองถน และภมปญญาชาวบานทงหลายมาใชในการเรยนการสอนไมวาดานอาชพ หตถกรรม เกษตรกรรม ดนตร การแสดงวรรณกรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ซงมผลทำาใหผเรยนไดรจกทองถนของตน และสามารถใชทรพยากรทองถนในการประกอบอาชพได

จากความสำาคญและความจำาเปนของหลกสตรทองถนดงกลาว มความสอดคลองกบความเหนของ รตนะ บวสนธ (2536:165) ทไดกลาวไววา เนองจากหลกสตรกลางไดรบการพฒนาขนเพอนำาไปใชเปนเครองมอจดการเรยนการสอนใหระดบกลมผเรยนทวทกภมภาคในประเทศไทย ทงนโดยมเปาหมายสดทายทตองบรรล คอ การใหผเรยนมคณสมบตหรอคณลกษณะรวมบางประการทเหมอนกน แตอยางไรกตามในสภาพความเปนจรงของปจจยพนฐานทางดานวฒนธรรม สงคม และเศรษฐกจในประเทศไทยนนยอมมความหลากหลายแตกตางกนออกไปในแตละพนท ดวยความแตกตางหลากหลายของปจจยพนฐานดงกลาวน การจดการเรยนการสอนใหกลมผเรยนทอยในพนทมปจจยพนฐานแตกตางกน โดยใชหลกสตรกลางเพยงอยางเดยวจงเปนสงทไมเหมาะสมอยางยง

ทงนพงตระหนกวา หนาทของการศกษาประการแรกนน คอ การถายทอดวฒนธรรมหรอเปนกระบวนการขดเกลาทางสงคม ดงนนแมวาในภาพรวมของวฒนธรรม สงคมไทยจะมลกษณะรวมทเหมอนกน ซงไดรบการกำาหนดไวในหลกสตรกลางเพอนำาไปถายทอด

ใหกบผเรยนแลวกตาม แตทวากเปนทรยอมรบกนวา หากพจารณาในภาพยอยแลวจะพบกบวฒนธรรม และสงคมทองถนทมลกษณะเดนเฉพาะตวกระจายอยทวทกภมภาคของประเทศไทย ดวยเหตผลดงกลาวการละเลยไมนำาวฒนธรรม และสภาพสงคมทองถนมากำาหนดไวในหลกสตรเพอนำาไปถายทอดใหกบผเรยนจงกลาวไดวา หนาทประการแรกของการศกษาไดรบการละเลยไปโดยแท

อดม เชยกวงศ (2545:7 - 8) กลาวถงความสำาคญของหลกสตรทองถนไว ดงน

1. ตอบสนองการเรยนรทสอดคลองกบความตองการของผเรยนตามสภาพปญหาทแทจรง

2. ตอบสนองความหลากหลายของปญหา มงพฒนาคณภาพชวตใหเหมาะสมกบเพศ วย มความสมดลทงดานความร ความคด และทกษะ เนนกระบวนการสอนใหผเรยนกปฎบตจรง จนเกดทกษะและสามารถนำาไปใชกบสถานการณอนไดอยางเหมาะสม

3. ทำาใหการเรยนมความหมายตอชวต และผเรยนสามารถประยกตไปใชไดในชวตจรงสอดคลองกบการดำาเนนชวตจรงและมงการเรยนอยางบรณาการ ไมแยกสวนหรอตดตอนเปนทอน ๆ ของกระบวนการเรยนรและกจกรรมทางวชาการ โดยผเรยนเปนผจดกระบวนการเรยนรดวยตนเอง ดวยการชแนะของครผสอนอนจะนำาไปสการคดเปน โดยใชขอมลทมอยในสงคม ตนเอง และวชาการอยางเหมาะสม

4. ผเรยนไดเรยนรวธการแสวงหาความรเพอทจะมาใชเปนขอมลในการแกปญหาชวตของตนเองในวนขางหนา รวมทงวธวเคราะห สงเคราะหขอมล เพอการตดสนใจทเหมาะสม

(คดเปน) กบชวตของตนเอง5. ชมชนเปนภมปญญาเบองตน และมสวนรวมในการ

จดการศกษาใหแกผเรยนซงเปนสมาชกในชมชนเอง

6. สงเสรมใหทองถนมสวนรวมในการพฒนาหลกสตรของตนเอง เพอใหผเรยนไดรบประโยชนจากการเรยนรจากทองถนของตน เปนการเชอมโยงระหวางการเรยนกบชวตจรงและการทำางาน รวมทงปลกฝงใหผเรยนมความรกและความผกพนกบทองถนของตน มการสงเสรมใหใชภมปญญาและวฒนธรรมในทองถนในการจดการศกษา

7. สงเสรมความเปนทรพยากรมนษยทมคณภาพของสงคม ในดานศลธรรมสนตภาพการธำารงไวซงสงคมประชาธปไตย การรวมรกษาสงแวดลอม กอใหเกดศรทธาเชอมนภมใจในภมปญญาและวฒนธรรมของทองถน ชมชน และชาต

8. สามารถพฒนาเพมขนไดตลอดเวลา เพอใหสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงไดตลอดเวลา และเมอเรองนน ๆ ไมเปนทสนใจและตองการของทองถน รวมทงลาสมยแลว สามารถปรบเปลยนไดทนท

นอกจากน วชย ประสทธวฒเวชช (2542:124) กลาววา การพฒนาหลกสตรจากสวนกลางทไดเปนหลกสตรแมบทหรอหลกสตรแมบทหรอหลกสตรแกนกลาง เปนการกำาหนดองคประกอบตาง ๆ ของหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพปญหา และความตองการในลกษณะกวางของประชาชนทงประเทศเนอหาสาระบางอยางไมสามารถประมวลรายละเอยดใหสอดคลองกบทองถนแตละแหง บางอยางอาจจะไมตรงกบความตองการ จงจำาเปนตองมการพฒนา

หลกสตรระดบทองถนใหตรงกบสภาพความเปนจรงตามหลกการวา ไมมผใดจะรและเขาใจไดดเทากบคนทอยใกลชด เอกสารประกอบหลกสตรตาง ๆ เปนผลทไดจากการพฒนาหลกสตรในแตละขน มความสำาคญเพราะใชเปนสอกลางทจะสรางความเขาใจ อำานวยความสะดวกใหคำาเสนอแนะระหวางบคลากรทางการศกษาทเปนฝายบรหาร ฝายสนบสนนการเรยนการสอน กบผนำาหลกสตรไปใช ไดแก ผบรหารโรงเรยน และ ผสอน บคลากรผทำาหนาทเปนนกพฒนาหลกสตรระดบทองถน เชน นกวชาการ ศกษานเทศก ผทรงคณวฒ ผบรหารโรงเรยน ผสอน ภมปญญาทองถน ตวแทนประชาชน ฯลฯ ลวนมความสำาคญจงจำาเปนตองมกระบวนการคดเลอกคณะกรรมการใหไดตวบคคลทเหมาะสม รวมทงตองมผเขาใจในกระบวนการพฒนาหลกสตรเปนอยางด และสงสำาคญอกประการหนง คอ การเผยแพรเอกสารทไดจากการพฒนา ไมวาจะเปนการพฒนาหลกสตรในระดบใดกตาม ทกครงทมการดำาเนนงานควรตงงบประมาณไวสวนหนงสำาหรบการเผยแพร มฉะนนจะเปนการดำาเนนงานทเปลาประโยชน

เอกสารเสรมความรท 4 แนวคดในการพฒนาหลกสตรทองถน

แนวคดในการพฒนาหลกสตรทองถนหลกสตรทองถนเปนหลกสตรทตอบสนองชวตจรงทเปน

ปจจบนเพอนำาไปสการเตรยมอนาคต รวมทงความเขาใจในเรองของความเปลยนแปลงอยางรวดเรวทเกดขนในยคโลกาภวฒนทสงผลใหผเรยนไดเรยนรเพอการแกปญหา อดม เชยกวงศ (2545:12-15) ไดเสนอแนวคดในการพฒนาหลกสตรทองถนไวดงน

1. พนฐานของชวต ประเพณ และวฒนธรรมไทย1.1 ชวต ประเพณ และวฒนธรรมของผเรยน ขอมลตาง

ๆ ทเกยวของกบตวผเรยนทไดจากการสำารวจจะตอบสนองตอกระบวนการการจดการเรยนการสอน และแสวงหาความรของผเรยนทสามารถนำาไปใชไดจรงในชมชนทผเรยนอาศยอย

1.2 ธรรมชาตและสงแวดลอมชวตมนษยจะเตบโตในลกษณะองครวมได ตองเกยวของกบธรรมชาตและสงแวดลอมทเขาอาศยอย รวมทงสามารถอยรวมกบธรรมชาตไดอยางมคณคาและมความสข

2. พนฐานทางของพทธศาสนา ประกอบดวย2.1 อทปปจจยตา หลกพทธศาสนาเชอวาเพราะมสงน

สงนนจงตามมา หรอเมอมอยางนแลว อยางนนจะตามมา ทกอยางมความเกยวของรอยรดกนไป (Interdependent) ไมเปนอสระโดดเดยวแตจะเปนไปในลกษณะของวทยาการ (Interdiscipinary) และเปนองครวม ดงนนในการจดการเรยนการสอนจะเนนการจดในลกษณะของการบรณาการการเรยนรสชวต

2.2 เชอวาทกสงมาจากเหต การเรยนการสอนควรใหสาเหตวาทำาไมจงเปนอยางนจะทำาใหทราบสาเหตทแทจรงแลวจะทำาใหรวาจะแกปญหาอยางไร ดงนนการเรยนการสอนจะตองใหคนไดเรยนรการหาสาเหตทแทจรงของปญหาทเกดขน

2.3 อรยสจส (ทกข สมทย นโรธ มรรค) การพฒนาหลกสตรทองถนใหสอดคลองกบชวตของผเรยนและชมชน ตองเรมจากปญหา (ทกข) หาสาเหตทแทจรงของปญหาใหไดเพอกำาหนดทางแกไขปญหาไดตรงและสอดคลองกน และเมอไดทราบสาเหตของปญหาแลว ตอไปคอหาวธแก (มรรค) เพอใหเกดการแกปญหาทดหรอการดบทกข (นโรธ) ทสงผลใหพนทกขและสามารถดำารงชวตในสงคมไดอยางมความสข

3. หลกการเรยนร โดยเนนหลกการตอไปน3.1 การเรยนรแบบองครวม หรอแบบสหวทยาการ การ

เรยนการสอนแบบแยกสวนบางครงอาจใชไดบางจด แตการสอนแบบองครวมจะเหมาะสมกบชวตจรงมากกวา

3.2 การใชภมปญญาทองถนโดยแทจรงผคนทอาศยอยรวมกนนน เมอพจารณาแลวจะพบผทมความร ความสามารถ ความคด และทกษะในการดำารงชวตอยางมาก ถอวาเปนภมปญญาเรมตนของชวตจรง ดงนนการจดการเรยนการสอนในชมชนจงเนนปญหาดานตาง ๆ รวมทงตวผเรยนดวยทสามารถนำามาใชเพอเปนสอการเรยนรของผเรยน โดยเฉพาะหลกสตรทองถนซงเปนเรองทเกยวของกบสภาพปญหาความเปนอยของผเรยนทอยในชมชน

3.3 พนฐานของทฤษฎเชงระบบ (Systems Approach) “ระบบ ” คอ การนำาเอาองคประกอบหลาย ๆ สวนมาสอดประสานกนอยางมความสอดคลองสมพนธตอเนอง และสงเสรมซงกนและกน จนเกดสมฤทธผลตามจดประสงคทกำาหนดไว องคประกอบทสำาคญของระบบ ไดแกการระบปญหาทแทจรง กำาหนดความตองการทเปนรปธรรม การกำาหนดวตถประสงคทสอดคลองกน การกำาหนดเนอหาและการดำาเนนการทเหมาะสมมประสทธภาพและสอดคลองกบวตถประสงค

การดำาเนนการจรง การประเมนผลสวนทสำาคญอยางยงของระบบ คอ มการตรวจสอบขอมลยอนกลบวาการดำาเนนการแตละขนตอนนนมความตอเนองสมพนธกนเปนลกโซตอเนองเปนผลกนและกน

การพฒนากจกรรมการเรยนการสอนตามหลกสตรทองถนโดยวธของทฤษฎเชงระบบ จงพฒนาตามขนตอน ดงน

1. ปญหา (แท) คอปญหาทมาจากเหต2. ความตองการ (ทเปนรปธรรม)3. หวขอเนอหา (ทเปนรปธรรม)4. สาระสำาคญ5. วตถประสงค6. กระบวนการเรยนรทครอบคลม I-P-O (Input-

Process - Output)7. สอการเรยนการสอน8. การประเมนผล

3.4 ผเรยนเปนสำาคญ การดำาเนนชวตของผเรยนจะมการคลกคลกบสภาพของสงคมทแตกตางกน การจดการเรยนการสอนจงจะตองใชเทคนคและกระบวนการโดยคำานงถงผเรยนเปนหลก ใหผเรยนจาภสภาพชวตความเปนอยหรอความตองการของเขาผสมผสานกบทฤษฎความรเพมเตมในลกษณะของการบรณาการ ไมแยกแยะความรสกเปนสวนๆ เพอใหกลมกลนกบการดำาเนนชวต จนผเรยนสามารถสรางองคความรใหมดวยตนเองได ทสามารถนำาไปใชจรงกบชวตของเขาเอง

4. การศกษาตลอดชวต หลกสตรทองถนถอเปนกระบวนการจดการศกษาทสงผลใหคนสามารถจดการกบชวตของเขาดวยตนเอง ใหสามารถอยในสงคมไดอยางมความสขและพฒนาคณภาพชวตไดอยางตอเนองตลอดชวต

5. การขยายผลและการประยกตความรไปใช การจด

กจกรรมการเรยนการสอนทสงผลใหผเรยนสามารถนำาไปประยกตใชในชวตจรงได ตองจดกจกรรมการเรยนการสอนใหครบตามวธการของทฤษฎเชงระบบ คอ

ขนท 1 เปนการแสวงหาและถายทอดความรรวมกนระหวางผเรยนและคร….Input (I)

ขนท 2 เปนกระบวนการทผเรยนนำาความรทไดไปขยายผล หรอไปประยกตใชในชวตจรง……..Process (P)

ขนท 3 เปนการแสดงผลทเกดจากการเรยนรของการนำาความรไปขยายผลหรอประยกตใชในชวตจรง…….Output (O)

6. ทฤษฎการสรางปญญา (Constructivism) คนเรยนรจากความรทสรางขนมาโดยตรงเปรยบเทยบขอมลใหมกบประสบการณเดม แลวสรางประสบการณหรอความรใหมตอไปเรอย ๆ จนเกดปญญา ลำาดบขนของการเรยนรเรมตนจากการแสวงหาความรของผเรยน และประสบการณเดมทผเรยนมอยเรอยนน ๆ ถอไดวาผเรยนมขอมล (Data) ในเรองนน ๆ เมอผเรยนไดนำาขอมลทมอยมาใช อาจจะโดยการกระทำาดวยตนเองหรอมการแลกเปลยน พดคยกบกลมผรวมงานผเรยนกจะไดรบประสบการณใหม และหากผเรยนมการนำาประสบการณใหมทไดรบไปจดหมวดหม หรอจดกลมรวมกบทมอยแลว มการจดระบบเปนขอมลใหมถอไดวาขนนผเรยนมสาระของเนอหาประสบการณ (Information) ถาเปรยบกบการเรยนการสอนแลวในขนนผเรยนเกดการเรยนทจะนำาขอมลตาง ๆ ในเรองนน ๆมาใชและเมอผเรยนไดนำาขอมลความรทมอยไปวเคราะห แยกแยะ และ สรปสรางเปนความรใหม โดยการปรบหรอประยกตใหเหมาะสมเพอใหสามารถนำาไปใชในชวตจรงไดและมการใชอยบอย ๆ ผเรยนจะเกดความรความเขาใจ (Knowledge)

และหากผเรยนไดนำาความรในขนนไปใชบอย ๆ ทดลองทำาไปเรอย ๆ จากสถานการณหนงไปสสถานการณหนง จนเกดเปนแนวทางใหมทคดคนไดดวยตนเอง ผเรยนกจะเกดปญญา (Wisdom)ซงเปนปญญาทเกดจากผเรยนเอง ดงแผนภมทฤษฎการสรางปญญา (Constructivism) ดงตอไปน

ภาพประกอบ แสดงแผนภมทฤษฎการสรางปญญา (อดม เชยกวงศ. 2525:15)

7. การบรณาการ เนนการบรณาการความรสการนำาไปใชในชวตจรง การจดการเรยนการสอนควรจดใหเกดความสอดคลองระหวางการเรยนรและการทำางานหรอชวตของผเรยนเนอหาการเรยนการสอนจงเปนเรองราวทเปนชวตจรงของผเรยนทเรยนแลวสามารถนำาไปประยกตใชในชวตจรงได

8. เนนการตอยอดความคดมากกวาการถายทอดความรเพยงอยางเดยว มนษยถาคดได คดเปน กจะสามารถแสวงหา

(Learning) 3 - 4

(Learning) 2 - 3

(Learning) 1 - 2

(Learning) 0 - 1

ปญญา (wisdom)(“ ขอมลความร (Information)

ความร (wisdom) ขอมล (Data)

ความรได มนษยจะแสวงหาความรตองผานกระบวนการการเรยนรในลกษณะทเปนการเรยนรไปพรอมกบการปฏบตจรง (Learning is Doing) หลาย ๆ กระบวนการจงทำาใหผเรยนคดเปน ทำาเปน และแกปญหาเปน รวมทงสามารถปรบตวใหเหมาะสมในยคขอมลขาวสาร และสงคมแหงการเรยนรขอมลขาวสารขอมลในการประกอบวชาชพหรอการแขงขน อนจะสงผลใหผเรยนสามารถดำารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

นคม ชมภหลง (2540:1) กลาววา สาเหตทตองมหลกสตรทองถนเพราะการจดการศกษาทผานมา นกเรยนไดเรยนรชวตจรงตามสภาพสงคม เศรษฐกจของทองถนนอย แตตองไปเรยนเรองไกลตว ทำาใหนกเรยนไมรจกตนเองไมรจกชวต ไมเขาใจและไมมความรสกทดตอสงคมและสงแวดลอมรอบตวเอง ทงไมสามารถนำาความรมาใชประโยชนในการดำาเนนชวต เพอใหเกดคณภาพชวตทดได

อนศกด เกตสร (2544:2-3) ไดใหความเหนวา หลกสตรทองถนตองมการเปลยนแปลงปรบปรงตลอดเวลา เพอใหสอดคลองเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจ สงคม และความตองการของสงคมทนสมยในเหตการณนน ๆ สาเหตททำาใหมการพฒนาหลกสตรม 4 ประการ คอ

1) การเปลยนแปลงทางดานสงคม เนองจากสภาพทางสงคมโดยทว ๆ ไปทงดานวฒนธรรมและคานยม จะมการเคลอนไหวอยตลอดเวลา ดงนน ชวตและความเปนอยในสงคมยอมมการเปลยนแปลง ปรบตวตามไปดวย จงตองมการพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบสงคมทเปลยนแปลงในชวงนน ๆ

2) การเปลยนแปลงทางดานวฒนธรรมและเทคโนโลย ในปจจบนความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดเขามามบทบาทกบชวตมนษยมากขน ทงในชวตประจำาวนและ

ดานการเรยนการสอนจงตองมการพฒนาหลกสตร เพอใหผเรยนมความรดานเหลานและสามารถนำาไปใชในชวตประจำาวนได

3) การเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ จากการทวฒนธรรมสงคมเปลยนแปลงไปเปนผลทำาใหเศรษฐกจเปลยนแปลงไปดวย ในการบรหารประเทศจำาเปนตองมแผนพฒนาเศรษฐกจเพอจะไดสอดคลองกบโครงสรางทางเศรษฐกจของสงคม ซงจะตองพฒนาหลกสตรและระบบการศกษาควบคไปดวย

4) การเปลยนแปลงทางดานการเมอง การจดการศกษาตองจดใหสอดคลองกบนโยบาย การเมอง เมอมการเปลยนแปลงทางดานการเมองจะมผลกระทบไปถงนโยบายในการบรหารประเทศ จงตองมการพฒนาหลกสตรเพอใหเหมาะสมกบสภาพการเมอง

สนย ภพนธ (2546:48) ใหแนวคดในการพฒนาหลกสตรวา การพฒนาหลกสตรเปนงานทมขอบเขตกวางขวาง จำาเปนตองอาศยกำาลงคน กำาลงสมอง จากกลมคนหลาย ๆ กลม เชนนกวชาการ นกวจย นกจตวทยา นกการศกษา นกการเมอง ผบรหารทางการศกษา นกเรยน ผปกครอง สถานประกอบการ และคนในชมชน การพฒนาหลกสตรทสมบรณ และรอบคอบจำาเปนตองอาศยขอมลจากบคคลเหลาน จงจะเปนหลกสตรทตอบสนองความตองการทางการศกษาของผเรยน และ สงคม แตทผานมาในอดตจนถงปจจบน การพฒนาหลกสตรของไทยสวนใหญจะมงเนนการพฒนาขอมลทางวชาการมากทสด สวนขอมลอนถกมองขามไป ทำาใหหลกสตรไมสนองตอความตองการของผเรยนและสงคมเทาทควร โดยเฉพาะในชวงป พ.ศ. 2539 - 2542 ประเทศไทยมการเปลยนแปลงทสำาคญ ๆ มากมายหลายดาน เชน การเปลยนแปลงดานการเมอง เศรษฐกจทสงผลตอการเกดปญหาทางสงคมมากทสด คนสวนหนง

ตกงานอยางกะทนหนไดรบความเดอดรอนปรบตวไมทน บางรายไมสามารถแกปญหาไดกหาทางออกทผด ทงนเพราะการจดการศกษาของไทยยงไมไดปลกฝงความคดพนฐานในเรองของการประหยด อดออม การพงพาตนเอง หรอการเปนอยแตพอเพยง นเปนตวอยางหนงทนกพฒนาหลกสตรควรนำาขอมลพนฐานทางดานสงคมและเศรษฐกจ

กาญจนา คณารกษ (2521:23 - 26) กลาวถงขอมลพนฐานในการพฒนาหลกสตรไว ดงน

1) ขอมลเกยวกบตวผเรยน2) ขอมลเกยวกบสงคมซงสนบสนนโรงเรยน3) ขอมลเกยวกบธรรมชาต และลกษณะกระบวนการเรยน

ร4) ความรทไดสะสมไวและความรทจำาเปนอยางยงทตองให

แกนกเรยนลกษณะของการพฒนาหลกสตรทองถน

การพฒนา (Development) มความหมาย 2 ลกษณะ คอ ลกษณะแรก หมายถง การทำาใหดขนสมบรณขน และอกลกษณะหนงหมายถง ทำาใหเกดขนโดยเหตนความหมายของการพฒนาหลกสตรมความหมายหลายลกษณะ ในการสงเสรมและสนบสนนใหทองถนสามารถพฒนาหลกสตรใหเหมาะสมกบสภาพและความตองการของทองถนนน ๆ กรมวชาการจงเปดโอกาสใหทองถนดำาเนนการไดใน 5 ลกษณะ ดงน (กรมวชาการ, 2540:66)

3.1 การปรบกจกรรมการเรยนการสอนหรอกจกรรมเสรม

การพฒนาหลกสตรลกษณะน ทองถนสามารถทำาไดกบทกกลมสาระ ในหลกสตรการศกษาขนพนฐานในรายวชาบงคบ

วชาเลอกเสรทกรายวชาและทกกลมสาระ โดยไมทำาใหจดประสงคเนอหา และเวลาเรยนเปลยนแปลงไปจากทกำาหนดไวในการปรบกจกรรมการเรยนการสอน ผใชหลกสตรจะตองศกษาคำาอธบายของหลกสตรแมบท ประกอบดวย 3 สวน ดงน

สวนท 1 เนอหาไดแก ขอความทระบถงหวขอหรอขอบขายสงทจะนำามาใหผเรยน ไดเรยนรหรอฝกทกษะ

สวนท 2 กจกรรม ไดแก สวนทระบถงแนวการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหแกผเรยน

สวนท 3 จดประสงค ไดแก สวนทระบถงพฤตกรรมทตองการใหเกดกบผเรยนหลงจากไดเรยนร หรอฝกทกษะทระบไวในสวนท 1 และ 2 พฤตกรรมประกอบดวยสวนทเปนความร (พทธพสย) ความสามารถ (ทกษะพสย) และเจตคต (จตพสย)

ในสวนของกจกรรมหลกสตรแมบทจะตองจดกจกรรมสอดคลองกบสภาพความตองการของทองถน และผเรยน เชน เชญวทยากรทองถนมาบรรยาย ผเรยนไปสมภาษณผทรงคณวฒในทองถน นอกจากนมงกจกรรมทหลากหลายเนนทกษะกระบวนการกลม

3.2 การปรบหรอเพมรายละเอยดของเนอหาเปนการพฒนาหลกสตรโดยการปรบลดหรอเพมเตม

รายละเอยดของเนอหาหวขอหรอขอบขายทระบไวในคำาอธบายของทกกลมประสบการณหรอในคำาอธบายรายวชาใหสอดคลองกบสภาพของทองถนได ทงนเพราะวาเนอหาทระบในคำาอธบายวชาทมอยในหลกสตรแมบทจะระบเนอหาทใหเรยนไวอยางกวาง ๆ การปรบรายละเอยดของเนอหานทองถนสามารถทำาไดกบหวขอ หรอขอบขายเนอหาและคาบเวลาเรยนทกำาหนดไวในหลกสตรแมบทเปลยนแปลงไปตวอยางเชน ถาทองถนมปญหาเกยวกบการตดไมทำาลายปาโรงเรยนอาจจะเพมเนอหาเกยวกบสาเหตของปญหาการตดไมทำาลาย

ปา ขอเสนอแนะและแนวทางแกไขของผลกระทบจากการตดไมทำาลายปา การพฒนาหลกสตรลกษณะนมขนตอนในการดำาเนนงานดงน

3.2.1 ศกษาจดประสงค เนอหา กจกรรม และคาบเวลาทกำาหนดไวในคำาอธบายหรอคำาอธบายรายวชาของหลกสตรแมบท

3.2.2 กำาหนดรายละเอยดของเนอหาทจะเพมหรอปรบ สำาหรบนำามาใหเรยนรหรอฝกทกษะ โดยใหเปนไปตามผลทไดจากการศกษาวเคราะห

3.2.3 นำาเอารายละเอยดทไดตามขอ 2 ไปปรบเขาโครงสรางขอบขายของเนอหาของกลมประสบการณทสอน แลวนำาไปจดทำาเปนแผนการสอนตอไป

3.2.4 พจารณาปรบแนวการจดกจกรรมการเรยนการสอน สอ ใหสอดคลองกบเนอหาทปรบเพมเตมหรอลดนน

3.3 การจดทำาคำาอธบายหรอรายวชาเพมเตมขนใหมเปนการพฒนาหลกสตรทองถนดวยการจดทำาคำา

อธบายหรอรายวชาเพมเตมจากทมปรากฏในหลกสตรดงน คอ ระดบประถมศกษา ทองถนสามารถจดทำาคำาอธบายในกลมประสบการณตาง ๆ เพมเตมขนมาไดในกรณทพบวา เนอหาทตองการใหนกเรยนไดเรยนรนนไมปรากฏในหลกสตร โดยเฉพาะในกลมการงานและพนฐานอาชพและกลมประสบการณพเศษซงการเปลยนแปลงไปอยางไรกตาม เนองจากการศกษาระดบประถมศกษาเปนการศกษาภาคบงคบการจดทำาคำาอธบายเพมเตมในหลกสตรตองคำานงถงเอกลกษณและความมนคงของชาต รวมทงการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

3.4 การปรบปรงหรอเลอกใชสอการเรยนการสอนใหเหมาะสม

การพฒนาหลกสตรทองถนลกษณะน เปนการปรบปรงเลอกใชสอการเรยนการสอนตาง ๆ ทมอยใหเหมาะสมสอดคลองกบ

จดประสงค เนอหา ของทกกลมประสบการณหรอรายวชาตาง ๆ และสอดคลองกบสภาพของทองถน ผลทไดมกเปนการจดการรวบรวมสอตาง ๆ ทมอยสำาหรบใชประกอบการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยนไดศกษาคนควาเพมเตม รวมทงสำารวจแหลงสอเพอนำามาใชสำาหรบการศกษาคนควาเพมเตม ซงทองถนจะระบรายละเอยดการใชและรายชอสอลงในแผนการสอนทจดทำา สอการเรยนการสอนททองถนสามารถพฒนาเพอใชประกอบกจกรรมการเรยนการสอนประกอบดวย

3.4.1 หนงสอเรยน หมายถง หนงสอทกำาหนดใหใชสำาหรบการเรยนการสอนรายวชาใดรายวชาหนงโดยเฉพาะ มเนอหาตรงตามทระบไวในรายวชานน ๆ อาจจะมลกษณะเปนเลมหรอเปนชดกได

3.4.2 แบบฝกหด หมายถง สอทใชสำาหรบใหนกเรยนไดฝกปฏบตเพอชวยเสรมใหเกดทกษะและความแตกฉานในบทเรยนมากยงขน

3.4.3 หนงสอเสรมประสบการณ หมายถง หนงสอเสรมการเรยนการสอนตามหลกสตรมเนอหาสาระเกยวกบเรองใดเรองหนงหรอหลายเรองกได สำาหรบใหนกเรยนศกษาหาความรดวยตนเอง หนงสอเสรมประสบการณแยกเปน 4 ประเภท คอ

3.4.3.1 หนงสออานนอกเวลา เปนหนงสอทกำาหนดใหใชการเรยนวชาใดวชาหนงตามหลกสตร นอกเหนอจากหนงสอเรยนสำาหรบใหนกเรยนอานนอกเวลาเรยน โดยถอวากจกรรมเกยวกบหนงสอนเปนสวนหนงของการเรยนการสอนตามหลกสตร

3.4.3.2 หนงสออานเพมเตม เปนหนงสอทมเนอหาองหลกสตรซงมความเหมาะสมกบวยและความสามารถในการอานของนกเรยนสำาหรบใหศกษาหาความรเพมเตมดวยตนเอง

3.4.3.3 หนงสออเทศ เปนหนงสอสำาหรบคนควาอางองเกยวกบการเรยนการสอนโดยมการเรยบเรยงเปนเชงวชาการ

3.4.3.4 หนงสอสงเสรมการอาน เปนหนงสอทมเนอหาเกยวกบเรองทว ๆ ไปไมขดตอวฒนธรรมประเพณ ศลธรรมอนดงาม ใหความร มสต และมสารประโยชนมงสงเสรมใหผอานเกดทกษะในการอาน และมนสยรกการอาน

3.4.4 คมอคร หมายถง เอกสารแนะนำาครเกยวกบการจดกจกรรมการเรยนการสอนตามหลกสตร

3.4.5 คมอการเรยนการสอน หมายถง เอกสารหนงสอสำาหรบครและนกเรยนใชประกอบการเรยนการสอน ประกอบดวยเนอหาสาระและกจกรรมการเรยนการสอนตามหลกสตรนอกจากนยงมสออน ๆ ททองถนสามารถนำาไปใชประกอบในการจดกจกรรมการเรยนการสอนไดอก เชน สอทเปนวสดอปกรณ สออเลกทรอนกส ฯลฯ ในการพฒนาหลกสตรระดบทองถนโดยการปรบปรงและเลอกใชสอการเรยนการสอนนน มขนตอนการดำาเนนงานดงน

1) วเคราะหหลกสตรโดยวเคราะหจดประสงค คำาอธบายรายวชาและเวลาเรยนวารายวชาทปรากฎอยในหลกสตรนนมลกษณะเปนอยางไร มงใหนกเรยนเกดความร ทกษะ เจตคตอยางไร มขอบขายเนอหาเพยงใด และมเวลาเรยนเทาใด เพอจะไดกำาหนดสอการเรยนการสอนทจะใชอยางเหมาะสม และมประสทธภาพผทรงคณวฒ ฯลฯ และมคาบเวลาเรยนเทาไรเพอจะไดกำาหนดสอการเรยนการสอนทจะใชอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ

2) สำารวจสอเอกสารหรอหนงสอทมเนอหาสาระเกยวของหรอสอดคลองกบจดประสงคและคำาอธบายรายวชาจากแหลงตาง ๆ เชน รานจำาหนายหนงสอหองสมด ผทรงคณวฒเพอนำามาศกษาวเคราะหความเหมาะสมและความสอดคลองกบหลกสตร

3) วเคราะหสอ เอกสาร หรอหนงสอทสำารวจไดเพอพจารณาวาจะสามารถนำามาใชประกอบการเรยนการสอนตามหลกสตรไดหรอไมเพยงใด โดยมเกณฑในการพจารณาดงน

3.1) สอดคลองกบจดประสงคและคำาอธบายรายวชา

3.2) เนอหาถกตองตามหลกวชา ไมลาสมยเหมาะสมกบเวลาเรยนและมความยากงายเหมาะสมกบระดบชน

3.3) เรยงลำาดบเนอหาด ไมสบสน อธบายชดเจนเขาใจงาย ใชตวอยางประกอบชวยความเขาใจไดด และใชภาพประกอบ ตาราง แผนภม ฯลฯ เพอชวยความเขาใจอยางเหมาะสม

3.4) ใชภาษาถกตองเหมาะสมตามหลกภาษา กะทดรด ไมเยอเยอวกวนและใชศพทหรอประโยคเหมาะสมกบระดบชน

3.5) มคำาถามหรอกจกรรมเสนอแนะทสงเสรมใหนกเรยนนำาความรไปใชในชวตประจำาวน

3.5 การจดทำาสอการเรยนการสอนขนใหมเปนการพฒนาหลกสตรโดยการจดทำาหนงสอเรยน

คมอครหนงสอเสรมประสบการณ แบบฝกหด หรอเอกสารประกอบการจดการเรยนรอน ๆ ทนำามาใชในการจดการเรยนรกลมประสบการณหรอรายวชาตาง ๆ ขนใหมใหเหมาะสมสอดคลองกบผลการเรยนรทคาดหวงรวมทงเนอหาและสภาพของทองถนทงนสอการเรยนการสอนททองถนจะพฒนาขนมาใหมน อาจจะใชกบคำาอธบายรายวชาทมอยแลว หรอทเพมเตมขนมาใหมกได

ขนตอนการจดทำาสอการเรยนการสอนขนใหมมดงน3.5.1 ขนเตรยมการ ตองวเคราะหผลการเรยนร

ทคาดหวงของหลกสตรและขอบเขตของเนอหาสาระ พจารณาเวลาเรยนและวเคราะหความรความสามารถของนกเรยน

3.5.2 ขนวางแผน ตองกำาหนดผลการเรยนรทคาดหวงของสอการเรยนการสอน กำาหนดขอบเขตของเนอหาสาระ แลวจงทำาเคาโครงสราง (Outline) ของสอจากนนจงกำาหนดแนวทางการเสนอเนอหาสาระ และเตรยมการเกยวกบขอมลและแหลงขอมลทจะตองใชในการยกรางตนฉบบ

3.5.3 ขนยกรางตนฉบบสอการเรยนการสอน ลงมอเขยนตนฉบบและปรบปรงจนมความเหมาะสม

3.5.4 ขนทดลองใชตนฉบบ ทดลองใชตนฉบบกบตวแทนนกเรยนในชนเรยนหนงคนหรอหลายคนแลวปรบปรงใหเหมาะสม จากนนจงทดลองใชตนฉบบทปรบปรแลวกบกลมตวแทนนกเรยนจำานวนมากขนในสภาพการณทสอนจรง แลวจงนำามาปรบปรงอกครง

3.5.5 ขนจดทำาตนฉบบสมบรณการพฒนาหลกสตรทง 5 ลกษณะน กอนการลงมอพฒนาทองถนจะตองวเคราะหสภาพของทองถนวา มแนวโนมของการพฒนาไปในทศทางใดโดยอาศยขอมลสนเทศจากศนยขอมลตาง ๆ มาประกอบการพจารณาเมอผลการวเคราะหออกมาอยางไรจงลงมอพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบแนวโนมดงกลาว และในการดำาเนนงานของทองถนควรกระทำาในรปของคณะทำางานการพฒนาหลกสตรทองถน

ในการพฒนาหลกสตรทองถนมเครอขายองคกรทจะเขามามสวนรวมในการพฒนาหลกสตรประกอบดวย หนวยงานทเกยวของกบการจดการเรยนการสอนระดบตาง ๆ ไดแก โรงเรยน กลมโรงเรยน อำาเภอ จงหวด กรมตนสงกด และหนวยงานทเกยวของอน ๆ หลกสตรฉบบปรบปรงทงหลกสตรประถมศกษาและมธยมศกษา

ตอนตน ไดเปดโอกาสใหทองถนพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบความตองการในลกษณะตาง ๆ วนย ประสทธวฒเวชช ไดเสนอแนวการพฒนาหลกสตรทองถน ดงน

1. การปรบกจกรรมการเรยนการสอนหรอจดกจกรรมเสรม เปนการพฒนาหลกสตรทองถนอยางหนง สามารถกระทำาไดกบทกกลมประสบการณในหลกสตรประถมศกษาและในรายงานวชาบงคบและวชาเลอกเสรทกรายวชาในหลกสตรมธยมศกษาตอนตน โดยไมทำาใหจดประสงค เนอหา และคาบเวลาเรยนเปลยนแปลงไปจากทกำาหนดไวในหลกสตรแมบท

2. ปรบรายละเอยดของเนอหา เปนการพฒนาหลกสตร โดยการลดหรอเพมรายละเอยดของเนอหาจากหวขอ หรอขอบขายทระบไวในคำาอธบายรายวชา วชาบงคบ และวชาเลอกเสรทกรายวชา ทงนตองไมทำาใหจดประสงคหวขอ ขอบขายเนอหา และคาบเรยนทกำาหนดไวในหลกสตรแมบทเปลยนแปลงไป

3. จดทำาคำาอธบายหรอรายวชาเพมเตม เปนการพฒนาหลกสตรของทองถนดวย

4. การจดทำาคำาอธบายหรอรายวชาเพมเตมจากทมปรากฏในหลกสตรระดบมธยมศกษา ทองถนสามารถจดทำารายวชาเพมเตมไดเฉพาะสวนทเปนวชาบงคบเลอกและวชาเลอกเสรทกกลมวชา โดยรายวชาทเพมเตมนจะตองไมมเนอหาทไปซำาซอนกบรายวชาบงคบแกนบงคบเลอกและเลอกเสร ทมอยแลวในหลกสตรแมบทกระบวนการพฒนาหลกสตร

ไดกำาหนดขนตอนการพฒนาหลกสตรทองถนไวดงน

ศกษาวเคราะหขอมล

รางหลกสตร/จด

ขนตอนกระบวนการพฒนาหลกสตร จะตองประกอบไปดวย การศกษาวเคราะหขอมลพนฐานทจะนำามาจดทำา การกำาหนดวตถประสงคของหลกสตร การกำาหนดเนอหาการนำาหลกสตรไปใช การประเมนหลกสตร และการนำาหลกสตรมาปรบปรงแกไขเพอใหมประสทธภาพดยงขน

ตดตาม/ประเมนผลการใช

ตดตาม/ประเมนผลการใช ปรบปรงหลกสตร

ตรวจสอบคณภาพ

ประกาศใช /

นำาหลกสตรไป นำาหลกสตรไป

เอกสารเสรมความรท 5 ลกษณะของหลกสตรทองถน

ลกษณะของหลกสตรทองถน ลกษณะของหลกสตรทองถน มลกษณะดงตอไปน (กองพฒนาการศกษานอกโรงเรยน.2543:5)

1. เปนหลกสตรทตอบสนองความหลากหลายของปญหามงพฒนาคณภาพชวตใหเหมาะสมกบเพศ วย มความสมดลทงดานความร ความคด และทกษะเปนกระบวนการเรยนรทใหผเรยนฝกปฏบตจรงจนเกดทกษะและสามารถนำาไปใชกบสถานการณอนไดอยางเหมาะสม

2. เปนหลกสตรทสงเสรมใหทองถน มสวนรวมในการพฒนาหลกสตรของตนเอง เพอใหผเรยนไดรบประโยชนจากการเรยนรทองถนตนเอง เปนการเชอมโยงระหวางการเรยนกบชวตจรงและการทำางาน รวมทงปลกฝงใหผเรยนมความรกและความผกพนกบทองถนของตนมการสงเสรมใหใชภมปญญาทองถนในการจดการศกษา

3. เปนหลกสตรทสอดคลองกบการดำาเนนชวตจรง และมงเนนการเรยนรอยางบรณาการไมแยกสวนของกระบวนการเรยนร โดยผเรยนเปนผจดกระบวนการเรยนรดวยตนเอง ครจะเปนผคอยใหคำาแนะนำาใหคำาปรกษา และชวยเหลออำานวยความสะดวกในการเรยนร ใหแกผเรยน อนจะนำาไปสการคดเปน ทำาเปน และสามารถแกไขปญหาตาง ๆ ได

4. เปนหลกสตรทสามารถพฒนาไดตลอดเวลา เพอใหสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงไป

5. เปนหลกสตรทสงเสรมใหผเรยนเปนคนทมคณภาพของสงคมในดานศลธรรม จรยธรรมและการธำารงไวซงสงคมประชาธปไตย การรกษาสงแวดลอม เกดศรทธาเชอมนในภมปญญาและวฒนธรรมทองถนของชมชนและของประเทศชาต

สนย ภพนธ (2546:144) ไดกลาวถงลกษณะของหลกสตรทองถนวา เปนหลกสตรทมลกษณะเปนกจกรรมหรอประสบการณดงน

1) จดหลกสตร โดยยดกจกรรมหรอประสบการณของผเรยนเปนหลก

2) กจกรรมหรอประสบการณนนตองสอดคลองกบความตองการ ความสนใจและความถนดของผเรยน เพอใหผเรยนสามารถนำาความรไปใชในชวตจรงได

3) เปนหลกสตรทยดผเรยนเปนศนยกลาง ครตองเปนทง นกวางแผน นกจตวทยานกแนะแนว และนกพฒนาการ

4) การจดการเรยนการสอนตามหลกสตรมงสงเสรมการเรยนการสอนโดยวธแกปญหา โดยครจะตองสรางสถานการณทเปนปญหาขน แลวใหผเรยนไดเผชญปญหานนดวยตนเองโดยใชกจกรรมเขาคาย วธนผเรยนจะถกกระตนใหใชวธการแกปญหา และการสรางงานของตนขนมาเอง โดยมครคอยชวยหาทางใหผเรยนแกปญหานน ผเรยนจะตองลงมอกระทำา สรางงานสงเกตและวางแผน เพอหาประสบการณจากการแกปญหาดวยตนเอง การเรยนรจงจะเกดขน การเรยนโดยวธดงกลาวผเรยนจะไดรบทกษะ ความร ตลอดจนเนอหาสาระ ทตรงกบความตองการและความสนใจของเขา ผเรยนจงสามารถนำาความรไปประยกตใชในชวตประจำาวนได

5) เปนการพฒนาสอและใชการเรยนการสอนทมอยใหเหมาะสมกบเนอหาและสภาพทองถน

6) จดทำาสอการเรยนการสอนขนใหม ใชกบรายวชาทมอยแลวหรอรายวชาเพมเตมกได

เอกสารเสรมความรท 6 ประเภทของหลกสตรทองถน

ประเภทของหลกสตรทองถนหลกสตรทองถนสามารถแบงเปน 3 ประเภท (ใจทพย เชอ

รตนพงษ.2548) คอ1. หลกสตรทองถนทพฒนาโดยทองถนเองทงหมด แตตอง

เปนไปตามนโยบายทสวนกลางไดกำาหนดไว เชน ในประเทศสหรฐอเมรการฐแตละรฐสามารถจดทำาหลกสตรของตนเองตามความตองการของรฐนน ๆ ไดแตตองไมขดกบนโยบายของรฐบาลสวนกลาง (Federal Government) ทไดกำาหนดไวอยางกวาง ๆ

2. หลกสตรทองถนทพฒนาขนจากหลกสตรแมบททสวนกลางจดทำา กลาวคอ สวนกลางของรฐจดทำาหลกสตรแมบท และเวนทวางใหทองถนมเสรภาพในการพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของทองถน เชน หลกสตรประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอน

ปลาย ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533 ในประเทศไทย เปนตน หลกสตรทองถนประเภทนจะพฒนาไดเปน 2 กรณ คอ

2.1 หลกสตรทองถนทพฒนาโดยปรบบางสวนของหลกสตรแมบท กลาวคอ เปนการปรบองคประกอบสวนใดสวนหนงของหลกสตรแมบท เชน ปรบรายละเอยดของเนอหาเพอใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของทองถน

2.2 หลกสตรทองถนทพฒนาขนเปนรายวชาใหม หรอ การสรางหลกสตรยอย เพอเสรมหลกสตรแมบท โดยใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของทองถน

3. หลกสตรทองถนทพฒนาสำาหรบทองถนใดทองถนหนงโดยเฉพาะ เปนหลกสตรทหนวยงานในทองถนพฒนาเปนหลกสตรเฉพาะกจและเปนหลกสตรระยะสนๆ เพอใชกบชมชนหรอทองถนตามความตองการและความสมครใจของผเรยน รวมทงความสอดคลองกบสภาพสงคมเศรษฐกจ และวฒนธรรมของชมชนในทองถนนนๆ เชน หลกสตรวชาชพระยะสน อาท หลกสตรซอมมอเตอรไซค หลกสตรตดเยบเสอผาทจดโดยกรมศกษานอกโรงเรยนหรอกรมอาชวศกษาในประเทศไทยเปนตน

ใบงานท 1

จงสรปกระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน ตามแนวคดของทาน

ใบงานท 2จงเสนอโครงสรางเนอหาหลกสตรทองถน ตามความเขาใจของทาน จำานวน 1 หลกสตร

แบบทดสอบหลงเรยน1. ขอใดมใชองคประกอบตามแนวคดการพฒนาหลกสตรของ ทาบา (Taba)

ก. วตถประสงคทวไปและวตถประสงคเฉพาะวชา

ข. กระบวนการเรยนการสอนค.โครงการประเมนผลตามหลกสตรง. โครงสรางเนอหาของหลกสตร

2. ขอใดเปนคณสมบตทสำาคญทสดของการทำางานเพอพฒนาหลกสตรทองถน

ก. มความตงใจจรงข. มความรความสามารถดานการสอนค. มความเขาใจหลกสตรและสถานทองถนง. ถกทกขอ

3. การศกษาและวเคราะหขอมลพนฐาน ขอมลใดสำาคญทสดก. ขอมลพนฐานชมชนข.แหลงเรยนรในชมชนค. ง. ผปกครอง

4. การกำาหนดเนอหาของรายวชา และ กำาหนดกจกรรมตองใหสอดคลองอะไรมากทสด

ก. เวลาเรยนข. จดประสงคค. ภมปญญา ง. วธการจดการเรยนร

5. การวเคราะหศกยภาพของโรงเรยน กอนจดทำาหลกสตรทองถนขอใดไมนยมใช

ก. สมภาษณข. ประชมสมมนาค. การวจยง. การทดสอบ

6. ขอใดมใชหลกการกำาหนดกจกรรมการเรยนรของหลกสตรทองถน

ก. ควรเนนทกษะกระบวนการข. กจกรรมไมควรมากหรอนอยเกนไป

ค. ครผสอนเปนผดำาเนนการทงหมดง. ผเรยนเรยนรจากการปฏบตจรง

7. ขอใดเปนขอมลทตยภมก. ผลการสมภาษณบคคลในชมชนข. ผลการสอบถามนกเรยนในโรงเรยนค. ผลการสำารวจแหลงเรยนรในชมชนง. ผลการวเคราะหชมชนจากสำานก สกค จงหวด

8. ขอใดเปนการเขยนสาระสำาคญก. เนนความคดรวบยอด หลกการ ทกษะ หรอลกษณะนสยท

ตองการปลกฝง ใหเกดกบผเรยนข. ความสมพนธหรอบรณาการกบวชาใดบางค. ครอบคลมความรทกษะและทศนคตทตางกนไดเกดกบผ

เรยนง. กำาหนดสภาพหรอความตองการของชมชน

9. ขอใดคอความหมายของการพฒนาหลกสตรก. การกำาหนดหลกสตรทมอยแลวใหดขนสมบรณขนข.การสรางหลกสตรขนมาใหมค. ขอ ก และ ข ถกง. ไมมขอใดถก

10. จงเรยงลำาดบกระบวนการสอนหลกสตรทองถน

(1) จดทำาหลกสตรฉบบราง (2) นำาหลกสตรไปใช (3) ปรบปรงแกไข

(4) ศกษาและวเคราะหขอมลพนฐานชมชน (5) เครงครดกรรมการพฒนาหลกสตรทองถน (6) ประเมนผลการนำาหลกสตรไปใช (7) ตรวจสอบคณภาพและนำาหลกสตรไปทดรองใช

ก. 5, 2, 3, 1, 4, 6, 7ข. 5, 4, 1, 7, 6, 3, 2ค. 4, 3, 2, 5, 7, 6, 1ง. 4, 5, 3, 2, 7, 6, 1

เอกสารเสรมความรท 7กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน

กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนกระบวนการพฒนาหลกสตรระดบทองถนเปนขนตอนในการ

ดำาเนนงานทสำาคญเพอใหไดหลกสตรทมคณภาพเหมาะสม สอดคลองกบความตองการของทองถนและนกเรยนดงนนจงมนกการศกษาและผเชยวชาญดานหลกสตรไดเสนอกระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนไวหลายทาน ดงน

สงด อทรานนท (2539:314 - 315) ไดกลาวไววา กระบวนการพฒนาหลกสตรระดบทองถน ควรดำาเนนการอยางมระบบ มขนตอน และเปนไปตามลำาดบขนตอไปน

ขนท 1 จดตงคณะทำางานขนท 2 ศกษาสภาพขอมลพนฐานขนท 3 กำาหนดจดมงหมายสำาหรบหลกสตรทองถนขนท 4 พจารณาความเหมาะสมของสภาพของทองถนขนท 5 ดำาเนนการเลอกเนอหาสาระของหลกสตรกลาง

และ/หรอจดสรางรายวชาขนใหม

ขนท 6 ดำาเนนการใชหลกสตรขนท 7 ประเมนการใชหลกสตรขนท 8 การปรบปรงแกไขหลกสตร

ใจทพย เชอรตนพงษ (2539:124 - 133) ในการพฒนาหลกสตรทองถนรายวชาใหมนนมกระบวนการอยางเปนขนตอนดงตอไปน

ขนตอนท 1 การจดตงคณะทำางานเพอพฒนาหลกสตรทองถน ในขนแรกของการพฒนาหลกสตรทองถนควรมการจดตงคณะทำางานซงมประมาณ 5 – 8 คน ควรเลอกจากบคคลทมความตงใจจรงในการปฏบตงาน มความร ความสามารถและประสบการณหลาย ๆ ดานเปนกรรมการ เชน ดานเนอหา ดานการสอน ดานสภาพของทองถน และดานการพฒนาหลกสตร บคคลสำาคญในการพฒนาหลกสตรทองถนไดแก ครหรอผสอน ผบรหารโรงเรยน ศกษานเทศก วทยากรทองถน และนกวชาการ

ขนตอนท 2 การศกษาและวเคราะหขอมลพนฐาน ในขนตอนของการศกษาและการวเคราะหขอมลพนฐาน สงทคณะทำางานตองดำาเนนการ คอ

1. ศกษาขอมลพนฐานของชมชนเพอใหหลกสตรทจดทำาขนเหมาะสมกบสภาพการเปลยนแปลงและความตองการของทองถน ขอมลพนฐานดงกลาว ไดแก สภาพและปญหาของชมชน ความตองการของคนในชมชนหรอทองถนนน ๆ ความสมพนธระหวางชมชนกบโรงเรยนความพรอมของชมชน เชน ผรหรอผทรงปญญาในทองถน แหลงศกษาความรเพมเตมในชมชน สอวสดทจะนำามาใชในการพฒนาหลกสตรทองถน งบประมาณ ฯลฯ ขอมลเหลานสามารถรวบรวมไดจากผบรหารโรงเรยน คร บคลากรในชมชน เชน ผนำาชมชน ปราชญหรอผร อำาเภอ ฯลฯ โดยใชวธการวจย

สมภาษณ หรอพดคย สงแบบสอบถาม สงเกต จดสมมนา และ/หรอประชมระดมความคดเหนจากผทเกยวของ

2. สำารวจสภาพ และปญหาความตองการของผเรยน เพอใหหลกสตรทพฒนาขนสอดคลองกบพฒนาการทางดานรางกาย สตปญญา และจตใจ รวมทงสอดคลองกบความสนใจและความตองการของผเรยนดวยขอมลเหลานสามารถศกษาไดจากผเรยน คร ผปกครอง ซงอาจใชวธการพดคยกบนกเรยนและผปกครอง และ สงเกตนกเรยน

3. ศกษา และวเคราะหหลกสตรแมบท เพอพจารณาวาจดประสงคขอบขายเนอหาและคาบเวลาเรยนทปรากฏอยในหลกสตรนน มลกษณะสำาคญอยางไร มงใหผเรยนเกดความรทกษะ เจตคตอยางไร มสวนใดทหลกสตรเปดโอกาสใหทองถนเขามามสวนรวม เพอพฒนาหลกสตรทองถน ไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ

4. วเคราะหศกยภาพของโรงเรยน เปนการศกษาสภาพโดยทวไปของโรงเรยนดานตาง ๆ ไดแก ขอมลพนฐานของบคลากรในโรงเรยน เชน จำานวนครและนกเรยน ความรความสามารถและฐานะทางเศรษฐกจของบคลากรในโรงเรยน ภาวะผนำาในโรงเรยน ฯลฯ ขอมลพนฐานของนกเรยน เชน ฐานะทางเศรษฐกจและอาชพของผปกครอง ลกษณะครอบครว(เชน พอแมหยารางกน) พนฐานความรเดมของนกเรยน ขอมลดานการบรหารงานภายในโรงเรยนความรวมมอและความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชนหรอทองถน ความ ตองการของบคลากรเกยวกบพฒนาหลกสตรทองถน ความพรอมในการพฒนาหลกสตรทองถนทตองการในดานบคลากร

อาคารสถานท แหลงศกษาความร สอวสดอปกรณตาง ๆ งบประมาณ ทงนเพอจะไดทราบวาโรงเรยนมความพรอมหรอขาดแคลนในเรองใดบาง มปญหาและขอจำากดในการเรยนการสอนอะไรจะไดเปนขอมลในการพจารณาในการตดสนใจพฒนาหลกสตรทองถน ขอมลเหลานสามารถรวบรวมไดจากการสำารวจภายในโรงเรยน ศกษาจากคร ผบรหาร และสถตของโรงเรยน โดยวธการวจย การสมภาษณ การประชมสมมนา หลกจากทไดขอมลดงกลาวแลวคณะทำางานตองสงเคราะหและจดเรยงลำาดบความสำาคญของปญหาและความตองการเหลานน จากนนจงกำาหนดเรองทจะจดทำาเปนหลกสตรทองถนรายวชาใหม

ขนตอนท 3 การกำาหนดจดประสงคของหลกสตรทองถน คณะทำางานตองกำาหนดจดประสงคของหลกสตรรายวชาใหมทจะจดทำา เพอกำาหนดสภาพทตองการใหเกดกบผเรยนเมอเรยนจบรายวชาแลว ในการกำาหนดจดประสงค ตองคำานงถงความสอดคลองกบจดประสงคของกลมประสบการณ/กลมวชา ความเหมาะสมกบวย วฒภาวะ และระดบความสามารถของผเรยนความชดเจนของภาษาทใช ความสามารถในการนำาไปปฏบตได และควรควบคมพฤตกรรมการเรยนรทง 3 ดาน อนไดแก ดานสตปญญา (พทธพสย) ทกษะ (ทกษะพสย) และเจตคต (จตพสย)

ขนตอนท 4 การกำาหนดเนอหา คณะทำางานจะตองนำาจดประสงคทระบไดแลวจากขนตอนท 3 มากำาหนดเนอหาสาระของรายวชาอยางกวาง ๆ ใหสอดคลองกบจดประสงครายวชาดงกลาว และครอบคลมสวนทเปนทงความรและทกษะดวย จากนนจงแยกแยะออกเปนเนอหายอยคณะทำางานควรกำาหนดเนอหาสาระใหเหมาะสมกบวย วฒภาวะ และพนฐานความรเดมของผเรยนใหมความ

ตอเนองกบรายวชาในชนตนและรายวชาตาง ๆ ในกลมวชาเดยวกนมความตองการ ทนสมย นาสนใจ และเหมาะสมกบคาบเวลาคอไมมากหรอนอยจนเกนไปจนไมสามารถสอนไดครบหรอสอนไดทนตามทระบไว

ขนตอนท 5 การกำาหนดกจกรรม เมอไดเนอหาวชาแลว คณะทำางานควรจะกำาหนดกจกรรมทจะจดใหผเรยนเกดประสบการณ การเรยนร โดยพจารณาจากจดประสงคแตละขออยางละเอยด กจกรรมทกำาหนดไมควรมากหรอนอยเกนไป เนนทกษะกระบวนการเปดโอกาสใหผเรยนไดเรยนรจากการปฏบตจรงโดยครผสอนเปนผประสานกจกรรมและชแนะ

ขนตอนท 6 การกำาหนดคาบเวลาเรยน ในการกำาหนดคาบเวลาเรยนของรายวชานนมกถอเอาโครงสรางของหลกสตรแมบทและปรมาณของเนอหาทผเรยนจะตองเปนเครองกำาหนดกลาวคอ ในระดบประถมศกษาจำานวนคาบเวลาเรยนทกำาหนดนนจะตองไมทำาใหคาบเวลาสำาหรบกลมประสบการณ/หนวยยอยทมอยเปลยนแปลงไป สวนในระดบมธยมศกษา ถารายวชาทจดทำากำาหนดใหเปนรายวชาบงคบเลอก คาบเวลาเรยนทกำาหนดจะนอยเปนไปตามทระบไวในโครงสรางของหลกสตร ถาเปนรายวชาเลอกเสร สามารถกำาหนดตามความเหมาะสมของจดประสงคและเนอหาทกำาหนดใหเรยนแตควรใหสมพนธกบโครงสรางของกลมวชาทเปนอยเดมดวย ในกรณทมเนอหามากกอาจจดทำาเปนหลายรายวชาได เมอคณะทำางานทราบแลววารายวชาทสรางมคาบเวลาทงหมดเทาใด คณะทำางานควรจดเนอหาของรายวชาออกเปนสวน ๆ หรอแบงซอยเปนเนอหายอย เรยงตามลำาดบกอนหลง แลวแจกแจงจำานวนคาบเวลาในแตละสวน โดยในแตละสวนของเนอหาอาจแบงเปนจำานวนคาบเวลาในภาคทฤษฎ และภาคปฏบตไดอกดวย

ขนตอนท 7 การกำาหนดวธและเกณฑการวดและประเมน คณะทำางานควรกำาหนดวธการและเกณฑการวดและประเมนผลในรายวชาทจดทำาขนใหมเพอผปฏบตจะไดดำาเนนการวดและประเมนผลตรงกบเจตนารมณของหลกสตร ซงจะสงผลตอการใชหลกสตร

ขนตอนท 8 การจดทำาเอกสารหลกสตร หลงจากทสรางหรอทำาหลกสตรรายวชาใหมแลว คณะทำางานควรจะจดทำาเอกสารหลกสตร เชน แผนการสอน คมอคร หนงสออาน เพมเตม และสอตาง ๆ เปนตน เพอใหผใชหลกสตรหรอครผสอนสามารถนำาหลกสตรไปใชอยางมประสทธภาพ

ขนตอนท 9 การตรวจสอบคณภาพและการทดลองใชหลกสตร ในขนนเปนการตรวจสอบคณภาพของหลกสตรและวสดหลกสตรตาง ๆ เพอนำามาปรบปรงขอบกพรองกอนนำาไปใชจรง โดยคณะทำางานตองกำาหนดเปนแบบแผนอยางมขนตอนและระบบ คณะทำางานอาจจะประชมพจารณารวมกนหรอใหผเชยวชาญตรวจสอบวาองคประกอบตาง ๆ ของหลกสตร เชนจดประสงค เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน คาบเวลาเรยน วธการวดและประเมนผลมความสอดคลองกนหรอไมอยางไร วสดหลกสตร เชน แผนการสอน สอการเรยนการสอนตาง ๆ มความสอดคลองกบหลกสตรหรอไม ภาษาทใชมความแจมชดเพยงใด เมอพจารณาพบขอบกพรอง หรอปญหาแลวจงนำาไปปรบปรงแกไขกอน จากนนคณะทำางานจงคดเลอกกลมทดลองและกำาหนดวธการประเมนผล เพอพจารณาวาหลกสตรทสรางขนใหม วสดหลกสตรและสอการเรยนการสอนตาง ๆ สามารถนำาไปปฏบตไดจรงหรอไมอยางไร ทงนเพอใหเกดความสมบรณกอนนำาหลกสตรไปใชจรง ในการนำาหลกสตรไปทดลองใช คณะทำางานจะตองเตรยมครผสอนใหเขาใจเกยวกบหลกสตรและการใชหลกสตรเสยกอน จงทดลองใหครนำาไปใชในชน

เรยน และทำาความเขาใจรวมกบครผสอน แลวรวมกนวเคราะหหาขอบกพรองเพอนำามาปรบปรงหลกสตรใหมคณภาพยงขนกอนนำาไปใชจรงตอไป

ขนตอนท 10 การนำาเสนอขออนมตหลกสตร เมอตรวจสอบคณภาพของหลกสตรและปรบปรงแกไขหลกสตรเรยบรอยแลว คณะทำางานตองนำาหลกสตรทสรางขนใหม เสนอตอหนวยงานทเกยวของตามลำาดบเพอขออนมตการใชหลกสตร กลาวคอ ทองถนเสนอตอคณะกรรมการการศกษา การศาสนาและวฒนธรรม เขตการศกษา (ศศว.เขต) และคณะกรรมการ ศศว.เขตการศกษา จะแตงตงคณะทำางานวชาการระดบเขตในแตละสาขาวชา เพอทำาหนาทวเคราะหเนอหาของคำาอธบายรายวชาททองถนทำากอนเสนอใหคณะกรรมการ ศศว.เขต พจารณาอนมตหลกสตร จากนนคณะกรรมการ ศศว.เขต จงเสนอตอไปยงกรมวชาการ กระทรวงศกษาธการเพอประกาศใชหรอเผยแพรการใชหลกสตร

ขนตอนท 11 การนำาหลกสตรไปใช ขณะรอการอนมตใชหลกสตร คณะทำางานจะตองดำาเนนการวางแผนการใชหลกสตรควบคกนไป และเมอหลกสตรไดรบอนมตเรยบรอยจะไดดำาเนนการวางแผนการใชหลกสตรทนท ในกรณทหลกสตรจะใหกบครผสอนหลายคนและหรอหลายโรงเรยน และครผสอนไมไดอยในคณะทำางาน จำาเปนตองเตรยมการอบรมครเกยวกบวธการใชหลกสตรอน ๆ อาจจะเขาใจไมตรงกนหรอเขาใจไมชดเจนกได การอบรมครควรจดในรปแบบการประชมปฏบตการและควรคำานงถงจำานวนผเขารวมอบรม งบประมาณทตองใชวสดหลกสตร วทยากร สถานทใชฝกอบรม เมอการจดประชมปฏบตการสนสดลงผบรหารหรอ

ผทไดรบมอบหมายจะตองนเทศตดตามผลการใชหลกสตรของครดวย เพอใหการสอนเปนไปตามจดประสงคของหลกสตร

ขนตอนท 12 การประเมนหลกสตร หลงจากไดนำาหลกสตรไปใชในโรงเรยนระยะหนงแลว ในการดำาเนนงานขนตอไป คอ โรงเรยนควรมการประเมนสภาวะทเปลยนแปลงไปและหรอพจารณาเกยวกบคณคาของหลกสตรวาเปนอยางไร ใหผลตรงตามจดประสงคทกำาหนดไวหรอไม มสวนใดทตองปรบปรงแกไขเพอใหหลกสตรมความเหมาะสมสามารถกอประโยชนแกการศกษาภายในสงคมสวนรวมและสงคมทองถนไดมากทสด

ขนตอนท 13 ทำาการปรบปรงแกไข และพฒนาอยางตอเนอง

จากขนตอนกระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนของ ใจทพย เชอรตนพงษสรปไดดงภาพท 1

การยกรางหลกสตร

ปรบปรงแกไข ปรบปรงแกไข

ภาพท 1 กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนของ ใจทพย เชอรตนพงษ

คณะทำางาน

การศกษาและการวเคราะหขอมลพนฐาน

สภาพและความ

ตองการ

สภาพและความ

ตองการ

ศกยภาพของ

โรงเรยน

หลกสตร แมบท

กำาหนดการวด

กำาหนดจดประสงคจด

กำาหนดเนอหา

กำาหนดคาบ กำาหนด

กำาหนดเอกสารหลกสตร

ตรวจสอบคณภาพและการทดลองใชหลกสตร

การนำาหลกสตรไปใช

การอนมตใชหลกสตร

การประเมนหลกสตร

ชศร สวรรณโชต (2542:90) ไดกลาวถงขนตอนในการพฒนาหลกสตรม ดงน

1) ศกษาขอมลพนฐานของสงคม และชมชน2) วเคราะหขอมลทจำาเปนทจะนำามาปรบปรงหลกสตร3) สำารวจความตองการและความจำาเปนของสงคม ชมชน

และผเรยน4) กำาหนดวตถประสงคใหตรงกบความตองการของ

สงคม ชมชน และผเรยน5) เลอกเนอหาวชาทตรงกบวตถประสงค6) เลอกบคลากรทมความชำานาญในวชานน ๆ มารวมจด

ทำาหลกสตร7) จดเรยงลำาดบเนอหาความร 8) สรางประสบการณการเรยนรใหตรงกบเนอหาวชาเพอ

จดการเรยนการสอน9) กำาหนดการวดผลประเมนผลใหตรงกบวตถประสงค

นคม ชมพหลง (2545:36) ไดสรปกระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนไว 6 ขนตอน ดงน

1) การวเคราะหขอมลพนฐาน ไดแก ทรพยากรธรรมชาต สภาพแวดลอมทางภมศาสตร ทตง สภาพทวไปของสถานศกษา บคลากรในการจดการศกษา สภาพความตองการของนกเรยน ผปกครองและประชาชนในทองถน

2) การสรางหลกสตรฉบบราง ไดแก คำาชแจง เหตผล ความจำาเปนในการพฒนาหลกสตร หลกการของหลกสตร โครงสรางเนอหา อตราเวลาเรยน แนวทางการจดกจกรรมการเรยนการสอน สอการเรยนการสอน แหลงเรยนร การวดผลประเมนผล คำาอธบายรายวชา ตารางวเคราะหหลกสตร จดประสงคเชงพฤตกรรมและราย

ละเอยดของเนอหาของแตละหนวยโดยละเอยด พรอมภาพประกอบทกขนตอน และบรรณานกรมซงจะตองปรกษากบผเชยวชาญเกยวกบเรองทจะพฒนาอยางจรงจง แลวจดพมพเปนรปเลม

3) การตรวจสอบหลกสตรฉบบราง เปนการตรวจสอบคณภาพของหลกสตรและวสดหลกสตรตาง ๆ เพอนำาผลมาปรบปรงขอบกพรองกอนนำาหลกสตรไปทดลองใชโดยกำาหนดแผนอยางมขนตอนเปนระบบ มการประชมพจารณารวมกนหรอใหผเชยวชาญตรวจสอบวาองคประกอบตาง ๆ ของหลกสตร เชน วตถประสงค เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน คาบเวลาเรยน วธการวดและประเมนผล มความสอดคลองกนหรอไมอยางไร

4) การนำาหลกสตรไปทดลองใช มการขออนมตหลกสตร จดทำาตารางแผนการใชหลกสตร ประชาสมพนธหลกสตร เตรยมความพรอมของบคลากร งบประมาณ วสดหลกสตรโดยการใชหลกสตรอาจเปนการสอนเอง หรอใหคนอนสอนแทนและจะตองมการจดทำาคมอการใชหลกสตรโดยระบขนตอนตาง ๆอยางละเอยด

5) การประเมนผลการนำาหลกสตรไปใช มการวางแผนการประเมน ประเมนยอยประเมนรวบยอด ประเมนการสอนของผสอน ประเมนผลสมฤทธของผเรยน

6) การปรบปรงแกไข เพอปรบแกหลกสตร ไดแก แผนการสอน สอ และเครองมอวดผลประเมนผลใหสมบรณและมคณภาพ

สำาล ทองธว (2545:27) กลาววา กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนมขนตอนตาง ๆ

ดงน1) ครหรอคณะครศกษาและวเคราะหขอมลพนฐาน ไดแก

ขอมลทวไปเกยวกบทองถนและขอมลเกยวกบกรอบโครงสรางและเนอหาของหลกสตรแกนกลาง

2) ครและนกเรยนชวยกนกำาหนดจดประสงคของหลกสตรระดบทองถนตามความเขาใจ

3) กำาหนดเนอหา ยดเนอหาแกนกลางเปนหลก และเพมเนอหาจากทองถนเพอใหนกเรยนเชอมโยงกบประสบการณตรงไดดขน

4) กำาหนดกจกรรม5) กำาหนดคาบเวลาเรยน6) กำาหนดเกณฑการวดและประเมนผล7) จดทำาเอกสารหลกสตร8) ตรวจสอบคณภาพและทดลองใชหลกสตร9) เสนอขออนมตใชหลกสตร10) นำาหลกสตรไปใชในบรบทของโรงเรยน11) การประเมนผลหลกสตรโดยครภายในบรบทโรงเรยน

Taba (1962:12) ไดเสนอแนะขนตอนในการพฒนาหลกสตรไว ดงน

1) สำารวจสภาพปญหา ความตองการและความจำาเปนตาง ๆ ของสงคม

2) กำาหนดวตถประสงคของการศกษาทสงคมตองการ3) คดเลอกเนอหาวชาความรทครจะนำามาสอน เพอใหเกด

การเรยนรตรงกบวตถประสงคทตงไว4) จดลำาดบขนตอน แกไข ปรบปรงเนอหาสาระทเลอกมา

5) คดเลอกประสบการณเพอการเรยนรตาง ๆ ซงจะนำามาเสรมเนอหาสาระกระบวนการเรยนรใหสมบรณยงขน และสอดคลองกบวตถประสงค

6) จดระบบเรยงลำาดบขนตอน และแกไขปรบปรงประสบการณตาง ๆ ใหตรงกบวตถประสงค

7) กำาหนดแนวทางการนำาหลกสตรไปทดลองใช8) กำาหนดเกณฑและวธการประเมนผลหลกสตร

กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนนรมล ศตวฒ (2543,หนา 119 - 120) กลาวถง

กระบวนการพฒนาหลกสตรทองถนไว10 ขนตอน ดงน

1. จดตงคณะทำางาน2. ศกษาและวเคราะหขอมลพนฐาน3. กำาหนดจดมงหมายของหลกสตร4. เลอกและจดเนอหาประสบการณการเรยนร5. กำาหนดเกณฑการประเมนผลสมฤทธทางการเรยน6. ตรวจสอบคณภาพหลกสตรกอนนำาไปใช7. เสนอขออนมตใชหลกสตร8. นำาหลกสตรไปใช9. ประเมนหลกสตร10. ปรบปรงหลกสตรกอนทจะนำาไปใชครงตอไปทาบา (Taba,1992 อางถงใน รจร ภสาระ,2545,หนา 60

- 65)ขนตอนท 1 วนจฉยความตองการทาบา เชอวา การพฒนาหลกสตรเรมจากการรวบรวมขอมล

ของชมชนและโรงเรยนซงอาจเปนทงความตองการทมอยเดมผสม

ผสานเขากบความตองการใหม แลวสรปเปนความเหนเดยวกบความตองการของทองถน ขนตอนท 2 กำาหนดจดประสงคเฉพาะ

หลงจากไดขอมลความตองการในขนตอนแรกแลว จงนำามากำาหนดเปนวตถประสงค ซง ทาบา เสนอแนะวตถประสงคควรจะเปน

1. ความคดรวบยอดทจะตองเรยน2. เจตคตทควรจะเปน3. วธการคดทจะไดรบการเสนอแนะ4. อปนสยและทกษะทควรจะรอบรจดประสงคทกำาหนดในขนตอนน ควรจะเปนจดประสงคพน

ฐานในการสอนของครทาบา เชอวา ความหลากหลายของความรทไดรบจะไมสมบรณเลยทเดยว และ ถาเพมพนความรมากขน เทาใดจดประสงคและควรมการปรบปรงอยเสมอ

ขนตอนท 3 ควรเลอกเนอหาเรมจากเลอกเนอหา หวขอแตละหวขอควรกำาหนดทศทางไว

อยางชดเจนเหตผลในการเลอกหวขอจะมผลโดยตรงตอการกำาหนดทศทางเนอหา ซงควรมหลกการสนบสนกคำาถามทวา จะใหนกเรยนอายเทานจำาเปนตองคำานงถงในการวางแผนพฒนาหลกสตร

ขนตอนท 4 จดระบบเนอหาการจดระบบเนอหาควรเรมจากหวของาย ๆ เพอนำาไปสหวขอ

ทลกซงขน การดำาเนนจะสำาเรจได ถามนกพฒนาหลกสตรเขาใจกจกรรมทผเรยนตองการ และพฒนาการขยายผลออกไปไดอยางเหมาะสม

ขนตอนท 5 – 6 การเลอกและการจดกจกรรมการรอบรในเนอหาเปนเพยงเปาหมายหนงของการสอน แต

จดมงหมายอน ๆ ยงไมอาจ

บรรลผลไดถาขาดการจดกจกรรม ดงนนจดมงหมายทงหมดยกเวนระดบตำาสด (คอ ระดบความจำา)(จำาตองสรางใหเกดรวมกน โดยคำานงถงระดบพฒนาการของผเรยน)

ขนตอนท 7 การประเมนผลโดยทจรงแลวควรมการประเมนผลหนวยการเรยนเปนระยะ

ๆ การประเมนควรประเมนกระบวนการ ประเมนวสดอปกรณทใชประกอบการเรยนการสอน รวมถงควรมการประเมนความพงพอใจของนกเรยนดวย

ขนตอนท 8 การตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรเปนการตรวจสอบวา เคาโครงเนอหาสอดคลองกบแนวความ

คดในภาพรวมหรอไมกจกรรมการสอนเปดโอกาสใหนกเรยนเชอมโยงความคดใหกวางออกไปหรอไมลำาดบขนตอนของเนอหาเปนอยางราบรนหรอไม ความสมดลระหวางการเขยนและการเสนอผลงานปากเปลาเปนอยางไร การจดการองคการยดหยนเพยงใด นกเรยนมความรสกสบายทจะแสดงออกโดยการพดหรอการกระทำาหรอไม บทเรยนมความเหมาะสมกบบรรยากาศในโรงเรยนหรอไม

สมพร วงษวรรณ (2547,หนา 82) มขนตอนการพฒนาหลกสตร ดงน

1. วนจฉยความตองการ2. กำาหนดจดประสงคเฉพาะ3. การคดเลอกเนอหาสาระ4. การจดเนอหาสาระ5. การเลอกกจกรรมการเรยนการสอน6. การจดกจกรรมการเรยนการสอน7. การวดผลประเมนผล

วภา แสนบณฑต (2545,หนา 61) ขนตอนการพฒนาหลกสตรโดยยดแนวของกรมวชาการ (2539,หนา 167 - 170) โดยดำาเนนการดงน

1. ศกษาจดประสงค เนอหา กจกรรม คาบเวลา2. กำาหนดกรอบแนวคดของจดประสงคเฉพาะเนอหา

กจกรรมการเรยนการสอน สอการเรยนการสอน และ การวดผลประเมนผล

3. จดทำาจดประสงคเฉพาะ เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน สอการเรยนการสอนและ การวดผลประเมนผล

4. ปรบปรงเฉพาะ เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน สอการเรยนการสอน และการวดผลประเมนผลแลวนำาไปจดทำาแผนการสอน

พงษพนธ แกวป (2545,หนา 62) ขนตอนการพฒนาหลกสตร โดยกำาหนดโครงรางหลกสตร ซงมองคประกอบ 6 สวน ไดแก

1. หลกการ2. จดหมาย3. โครงสรางของเนอ4. อตราเวลาเรยน5. แนวดำาเนนการ6. การวดผลและประเมนผลบญเรยน ขจรศลป (2543,หนา 67 - 69) เสนอแนวทาง

การพฒนาหลกสตรทองถนโดยความรวมมอของโรงเรยนและชมชนม 10 ขนตอนดงน

1. ศกษาสภาพปญหา และความตองการของการจดหลกสตรทองถน และวเคราะห

ศกยภาพของโรงเรยนและชมชน2. พฒนาหลกสตรทองถน โดยความรวมมอของชมชน

โรงเรยน ผเชยวชาญ และคณะผวจย

3. เตรยมบคลากร4. จดประชมผปกครอง5. นำาหลกสตรไปทดลองใช6. จดการตดตามประเมนผลการใชหลกสตรในระยะแรก7. จดสมมนาเพอหาแนวทางปรบปรงแกไข8. ปรบปรงแกไขขอบกพรองตาง ๆ แลวนำาหลกสตรไปใช9. ประเมนสภาวะทเปลยนแปลงไป10. โรงเรยนและชมชนปรบปรงพฒนาหลกสตรและดำาเนน

การจดการเรยนการสอนอยางตอเนองวชย ประสทธวฒเวชช (2542) มทรรศนะวา การพฒนา

หลกสตรทองถนสามารถทำาไดทกระดบตงแตระดบเขตการศกษาไปจนถงระดบหองเรยน ประกอบดวยการดำาเนนการขนใหญ ๆ4 ขน ดงน

1. จดตงคณะกรรมการประมาณ 5 -7 คน ซงประกอบดวยผทมความรความเขาใจเกยวกบการพฒนาหลกสตรอยางนอย 1 คน นอกนนควรเปนผมความรความสามารถในดานเนอหาการสอน และสภาพทองถน เชน ผสอน ผบรหาร โรงเรยน ศกษานเทศก นกวชาการ และภมปญญาทองถน

2. ศกษาหลกสตรและเอกสารประกอบหลกสตร ซงเปนผลจากการพฒนาหลกสตรระดบชาต เพอใหเกดความเขาใจโครงสรางของหลกสตรแกนกลาง นอกจากนนยงเปนการทบทวนจดประสงคตาง ๆ ของหลกสตรใหมประสทธภาพ วเคราะหเนอหาสาระและ

ประสบการณในหลกสตร ซงอาจจะใหไดถงรายละเอยดขนการแปลงเปนพฤตกรรมทคาดหวงจากตวผเรยน

3. ศกษาวเคราะหขอมลพนฐานดานตางๆ ของทองถน รวมทงวฒนธรรมประเพณของทองถน การประกอบอาชพ ความคาดหวงของทองถน เปนตน การเกบรวบรวมขอมลอาจจะมาจากแบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบสำารวจ ฯลฯ ทำาใหทราบขอมลทแทจรงภายในสงคมของทองถน

4. ขนประมวลและพจารณาสภาพปญหาและความตองการของทองถนใหมความเหมาะสมกบสภาพการณและตองการพฒนาในอนาคต คณะกรรมการควรพจารณาวาสงทเกดขนเปนไปตามความตองการหรอไม มสงใดทตองการใหเกดขน ผลทไดอาจแยกไดเปน 2 ประเดน คอประเดนแรก อาจเปนการปรบ เพม หรอ ขยาย หลกสตรแกนกลาง ประเดนทสองเปนการสรางหลกสตรยอยเสรมหลกสตรแกนกลาง และ ในทายทสดผสอนจะเปนนกพฒนาหลกสตรระดบหองเรยนซงเปนระดบสดทายของการพฒนาหลกสตรทองถน

อดม เชยกวงศ (2545: 33 – 37) กลาววา หลกสตรทองถนทสอดคลองกบความตองการของทองถนและผเรยนสามารถนำาไปใชในชวตจรงอยางมคณภาพนน ผเกยวของกบการพฒนาหลกสตรทองถนจำาเปนจะตองศกษากระบวนการพฒนาหลกสตรทองถน ใหเขาใจอยางถองแททกขนตอน ซงกระบวนการดงกลาวสรปได ดงตอไปน

1. การสำารวจสภาพปญหาชมชน เปนการศกษาขอมลความเปนอยของชมชนและผเรยนเพอใหไดขอมลทตรงกบการพฒนาหลกสตรทองถนอยางแทจรง ผสำารวจสภาพปญหาชมชน คอ ผทเกยวของกบการพฒนาหลกสตรและผเรยน ขอมลสภาพปญหาชมชนไดมาดวยวธการตาง ๆเชน

1.1 ศกษาขอมลโดยการสำารวจชมชนเรยกวา ขอมลปฐมภม ซงเปนขอมลทผสำารวจเขาไปเกบรวบรวมขอมลโดยตรงจากชมชน เปนขอมลทแสดงถงสภาพทแทจรงของชมชนในขณะทผสำารวจเขาไปพบเหน

1.2 ศกษาขอมลจากเอกสาร เรยกวา ขอมลทตยภม ซงเปนขอมลทมผสำารวจศกษารวบรวมไวแลว เชน ขอมลจากการวางแผนจลภาค ขอมล จปฐ. ฯลฯ และจากหนวยงานอน ๆทไดรวบรวมไว

2. การวเคราะหสภาพปญหาและกำาหนดความตองการการวเคราะหสภาพปญหาชมชนเปนกระบวนการในการนำา

ขอมลจากการสำารวจมาจดกลมเรยงลำาดบความสำาคญของปญหา และกำาหนดความตองการจากสภาพปญหา เพอนำาไปสการจดทำาผงหลกสตรทองถน ทสนองตอความตองการชมชนหรอผเรยนอยางแทจรง ในการวเคราะหสภาพปญหาชมชน และความตองการของผเรยนไดนำาวธการ New Participatory Technique (NP) มาใช ซงมกระบวนการดงน

2.1 อภปรายปญหา2.2 เขยนสภาพปญหา2.3 จดกลมปญหา2.4 ตรวจสอบปญหา2.5 ตงชอหวขอปญหา2.6 กำาหนดความตองการ2.7 จดลำาดบความตองการ

3. การทำาผงหลกสตรผงหลกสตร หมายถง กรอบแนวคดในการจดกจกรรมการ

เรยนการสอน ประกอบดวยหวขอเรองหรอหวขอเนอหาหลกและ

หวขอยอยทปรบมาจากความตองการ และการวเคราะหปญหาจากการสำารวจจากชมชน หลงจากทกำาหนดความตองการไดแลวใหนำาหวขอความตองการมาจดทำาผงหลกสตรทองถน โดยคำานงถงความสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางดวย

การสรางกรอบหวขอยอยจำาเปนตองวเคราะหและการจดลำาดบจากเนอหางายไปสเนอหาทยากขน หรอจดลำาดบจากความเรงดวนนอยไปสเนอหาเรงดวนมาก การสรางกรอบหวเรองยอยสามารถสรางเพมเตมไดเมอพบปญหาเพมเตมจากคำาแนะนำาความตองการของผเรยน

4. การเขยนแผนการสอนการพฒนาหลกสตรทองถนจะเกดขนจากการเรยนรตาม

สภาพจรงทตงอยบนพนฐานความเชอทวา ผเรยนจะรอะไร อยากทำาอะไร และสามารถทำาอะไร ครจะตองรวมกบนกเรยนในการเขยนแผนการสอน ซงมกระบวนการตามลำาดบ ดงน

4.1 การกำาหนดหวขอเรอง (Theme) กำาหนดจากสภาพปญหาหรอความตองการของชมชน/ผเรยน

4.2 การเขยนสาระสำาคญ (Concept) สาระสำาคญหมายถง บทสรปในความสำาคญของเรอง เนนถงความคดรวบยอด หลกการ ทกษะ หรอลกษณะนสยทตองการปลกฝงใหเกดขนกบผเรยน

4.3 การกำาหนดขอบเขตเนอหา เปนการระบวาหวขอเรองนมความสมพนธหรอบรณาการกบวชาใดบางและระยะเวลาทใชในการจดการเรยนการสอน

4.4 การกำาหนดจดประสงคทวไปหรอจดประสงคปลายทาง เปนจดประสงคทคาดวาเมอผเรยนจบในเนอหานน ๆ แลวจะทำาอยางไร ไดบาง หรอมการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางไรควรเขยน

ใหครอบคลมดานความร ทกษะ และทศนคตทตองการใหเกดขนกบผเรยน

4.5 การกำาหนดจดประสงคเฉพาะ หรอจดประสงคนำาทางเปนจดประสงคยอยหรอเปาหมายของการเรยนการสอนทปราถนาทจะใหเกดกบผเรยน ในการเรยนการสอนแตละหวขอเรองยอย โดยมงเนนทจะพฒนาผเรยนในดานความร ความสามารถ ทกษะปฏบต ทศนะคตและกระบวนการจดการ ซงนยมเขยนในลกษณะของจดประสงคเชงพฤตกรรมทสามารถประยกตสการเรยนรหรอใชกบชวตจรงได

4.6 การกำาหนดกจกรรมการเรยนการสอน ใหดำาเนนการโดยวธของทฤษฏเชงระบบ(System Approach) ดงน

ขนท 1 ครและผเรยนรวมกนแสวงหาและถายทอดความรซงกนและกน

ขนท 2 ผเรยนนำาความรทไดรบไปใชหรอไปปฏบตกบชวตจรง

ขนท 3 ผเรยนนำาเสนอผลของการใชหรอปฏบต รวมทงการประยกตความรไปใชจรง

4.7 การกำาหนดสอการเรยนการสอน เปนการระบวาในการเรยนการสอนตามหวขอเรอง (Theme) นน ๆ จะตองใชสออปกรณอะไรบาง โดยระบตามจดประสงคเฉพาะเปนรายขอทตองใชในกจกรรมการเรยนการสอนตามจดประสงคแตละเรอง ทงสอทคนควาและสอประกอบการเรยนการสอน

4.8 การจดการเรยนการสอน การจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชหลกสตรทองถน ครและผเรยนรวมกนกำาหนดระยะเวลาใหสอดคลองกน และจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยยดหลกวธของทฤษฏเชงระบบ (System Approach) โดยใหความสำาคญในการเรยงลำาดบกระบวนการหาความร (Input) กระบวนการนำาความรทไดรบไปปรบประยกตใช (Process) และกระบวนการแสดงผลของความรหรอสามารถประยกตใชกบชวต (Output)

4.9 การประเมนผล เปนการประเมนผลการจดกจกรรมการเรยนการสอนทผเรยนไดเรยนตามจดประสงคทกำาหนดไว โดยดจากผลงานของการนำาความรไปปฏบตหรอขยายความรโดยวธตาง ๆ การใหคะแนน อาจใหคะแนนจากผลของงาน ซงไดจากแฟมสะสมงานทผเรยนไดเกบสะสมไว โดยผเรยนประเมนชนงานของตนเอง และเลอกชนงานทด พอใจทสดไวเพอประเมนตอไป

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2533:167 - 170) กลาววา การพฒนาหลกสตรทองถนสามารถดำาเนนการได 3 ลกษณะ ไดแก

1. หลกสตรทองถนทพฒนาขนโดยปรบเปลยนบางสวนของหลกสตรกลาง

การพฒนาหลกสตรทองถนกรณน เปนการปรบองคประกอบสวนใดสวนหนงของหลกสตรกลางทกำาหนดไวอยางกวาง ๆ เพอใหสอดคลองเหมาะสมสำาหรบนำาไปใชในแตละสภาพทองถน ซงการพฒนาหลกสตรทองถนกรณดงกลาวสามารถดำาเนนการไดกบการจดการเรยนการสอนระดบประถมศกษา และระดบมธยมศกษา

2. หลกสตรทองถนทพฒนาขนเปนสวนยอยเพอใหเสรมหลกสตรกลาง

การพฒนาหลกสตรทองถนกรณน มความแตกตางจากการพฒนาหลกสตรทองถนกรณแรกอยทการพฒนาหลกสตรทองถนในกรณแรกเปนการปรบสวนใดสวนหนงของหลกสตรแกนกลางทมการกำาหนดไวแลวจากคณะผดำาเนนการพฒนาหลกสตร ซงสวนใหญการปรบเปลยนหลกสตรกจะดำาเนนการปรบทสวนเนอหากลมวชาใดวชาหนง ใหมความสอดคลองสำาหรบการนำาไปใชจดการเรยนการสอนในทองถนนนๆ ในขณะทการพฒนาหลกสตรทองถนขนเปนสวนยอยเพอใชเสรมหลกสตรเหลาน เปนการพฒนาหลกสตรขนใหมโดยเฉพาะสำาหรบนำาไปใชจดการเรยนการสอนเสรมเนอหากลมวชาใดวชาหนงในหลกสตรกลาง หรออาจจะนำาไปใชเสรมไดหลายกลมวชาไมเจาะจงกลมวชาใดวชาหนงทงน การพฒนาหลกสตรทองถนกรณนขนอยกบความสมครใจหรอความสนใจของครผสอนในชมชนทองถนหนง ๆ ทจะดำาเนนการพฒนาหลกสตรขนซงในหลกสตรกลางนนมไดกำาหนดใหครผสอนจำาเปนตองดำาเนนการดงเชนการพฒนาหลกสตรกรณแรก

3. หลกสตรทองถนทพฒนาขนใชสำาหรบทองถนใดทองถนหนง โดยเฉพาะการพฒนาหลกสตรทองถนกรณน มความแตกตางจากการพฒนาหลกสตรทงสองกรณทกลาวมานนคอ เปนการพฒนาหลกสตรขนใชสำาหรบการจดการศกษาประเภทอน ๆ นอกเหนอจากการจดการศกษาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ซงการจดการศกษาทงสองประเภทนจะมหลกสตรกลางทพฒนาขนโดยกรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ เปนแกนกลางกำาหนดใหสำาหรบการนำาไปใชในการจดการเรยนการสอน

การพฒนาหลกสตรทองถนกรณนสวนใหญจะมการดำาเนนงานอยมาก ในการจดการศกษาระดบอาชวศกษาของกระทรวงศกษาธการและหลกสตรวชาชพเคลอนท หรอวชาชพ

ระยะสนของกรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย เปนตน หลกสตรทกลาวนจะไดรบการพฒนาขนเพอนำาไปใชกบชมชนทองถนใด ๆ ตามความตองการและความสมครใจของผเรยนตลอดจนความสอดคลองกบสภาพความเปนจรง ซงแตกตางกนทางดานเศรษฐกจ การประกอบอาชพ และสภาพทางวฒนธรรม สงคมของชมชนนน ๆ

ชศร สวรรณโชต (2542:90)ไดกลาวถงขนตอนในการพฒนาหลกสตรมดงน

1. ศกษาขอมลพนฐานของสงคม และชมชน2. วเคราะหขอมลทจำาเปนทจะนำามาปรบปรงหลกสตร3. สำารวจความตองการและความจำาเปนของสงคม ชมชน

และผเรยน4. กำาหนดวตถประสงคใหตรงกบความตองการของสงคม

ชมชน และผเรยน5. เลอกเนอหาวชาทตรงกบวตถประสงค6. เลอกบคลากรทมความชำานาญในวชานน ๆ มารวมจด

ทำาหลกสตร7. จดเรยงลำาดบเนอหาความร 8. สรางประสบการณการเรยนรใหตรงกบเนอหาวชาเพอ

จดการเรยนการสอน9. กำาหนดการวดผลประเมนผลใหตรงกบวตถประสงค

ใบงานท 1จงเสนอแนวคดของทานทมตอการจดการเรยนการสอนหลกสตรทองถน

ใบงานท 2จงอธบายพอสงเขปถงกระบวนการพฒนาหลกสตรระดบทองถน ซง

ประกอบดวย 5 ขนตอน1. การวางแผนจดทำาหรอยกรางหลกสตร2. พฒนาหลกสตร3. การสำารวจโครงสรางหลกสตรกอนนำาไปใช4. การนำาหลกสตรไปใช5. การประเมนหลกสตร

แบบทดสอบหลงเรยน

1. ผมบทบาทมากทสดในการพฒนาหลกสตร คอใครก. ผบรหารข. ครผสอนค. นกเรยนและผปกครองง. ศกษานเทศก

2. ทกษะกระบวนการใดในการจดการศกษาระดบทองถนทใหชมชนหรอทองถนเขามามสวนรวม ในการศกษา

ก.การประสานงานข. การวางแผนค. การตดสนใจง. การสงการ

3. การจดการเรยนการสอนหลกสตรทองถน มกนยมจดในกลมสาระการเรยนรใดมากทสด

ก. สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมข. ภาษาไทยค. การงานอาชพและเทคโนโลยง. วทยาศาสตร

4. การกำาหนดเนอหาเพอนำามาใชในการจดการเรยนการสอนหลกสตรทองถนใหสอดคลองกบ หลกสตรมากทสด ควรไดขอมลจากทใด

ก. การระดมความคดจากครข. การสำารวจทองถนค. การวเคราะหคำาอธบายรายวชาของหลกสตรง. การสอบถามขอมลจากผบรหารโรงเรยน

5. ขอใดมใชแนวคดพนฐานในการจดการเรยนการสอนก. ผเรยนสามารถนำาไปสกระบวนการปฎบตจรงในชวตได

ข. การเรยนรจะตองมครสอนตลอดเวลาและตอเนองค. บรรยากาศและสงแวดลอมเปนองคประกอบสำาคญของ

การเรยนรง. การเรยนรทดจะเกด การปฏบตจรงดวยการสมผสและ

สมบตโดยผเรยนเอง

6. ขอใดมใชแนวทาง ในการจดการศกษาระดบทองถนทตองการใหชมชนหรอทองถนเขามา มสวนรวมในการศกษา

ก.โรงเรยนเปนศนยกลางของการศกษาข. ชมชนเปนศนยกลางในการจดกระบวนการเรยนรใหผ

เรยนค.โรงเรยนและชมชนรวมกนประสานกระบวนการเรยนร ใน

การเรยนและชมชนง. สำานกงานเขตพนทการศกษาตองเปนผประกนความรวม

มอระหวางโรงเรยนกบ ชมชนเทากน7. ทำาไมตองมการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบทองถน

ก. เปนไปตามนโยบายกระทรวงข. เปนการเรยนรทไดรบประโยชนสงสดค. เปนการเรยนรทผเรยนไดปฏบตจรงง. ชมชนมความตองการ

8. การพฒนากระบวนการเรยนทสมบรณ จะตองคำานงถงเครอขายการเรยนรจากใครดทสด

ก. ผบรหาร ครผสอน

ข. ผบรหาร ครผสอน นกเรยนค. ชมชนและสงคมง. ผบรหาร ครผสอน ศกษานเทศก

9. ขอใดมใชการพฒนาการเรยนการสอนหลกสตรทองถนก. ครไกเชญปายมทชนะเลศทำาขนมปยฝายมาสอบการทำา

ขนมปยฝายในโรงเรยนข. ครหมเชญนายอง เกษตรกรดเดน มารวมวางแผนพฒนา

หลกสตรของโรงเรยนค. ครเปดเชญลงวรรณรวมสำารวจขอมลชมชนกบนกเรยนง. ผอ.นก กำาหนดใหครแดงไปเชญปาทองมาสอนการสาน

ตะกรา 1 ครง/ภาคเรยน10. ขอใดเปนกระบวนการเรยนร โดยชมชนเปนศนยกลางในการจดกระบวนการเรยนร หลกสตรทองถน

ก. ครตองจดกระบวนการเรยนรใหเดกรวาจะเรยนรกบชมชนจะตองทำาอยางไร

จะไดความรมาอยางไรข. ครตองใหชมชนจดกระบวนการเรยนรตามลำาพงค. ครตองใหนกเรยนเรยนรกบชมชนตามสบาย ไมเขมงวดง. ครตองใหผปกครองเปนผประเมนนกเรยนของตนเอง

เอกสารเสรมความรท 8 การจดการเรยนการสอนตามกระบวนการหลกสตรทองถน

การจดการเรยนการสอนตามกระบวนการหลกสตรทองถนหลกสตรทองถน หลกสตรของทกคนในชมชน เพอเปาหมาย

สงสดทใหทกคนไดนำาความร ประสบการณจากการเรยนรไปสการปฏบตทเหมาะสมสอดคลองกบชวตความเปนอยของแตละทองถน เพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาว ในการจดการเรยนการสอนตามกระบวนการหลกสตรทองถนจงตองคำานงถงแนวคดพนฐานในการจดการเรยนการสอน และหลกการเรยนรทสำาคญดวย ดงน (อดม เชยกวงศ. 2545:38 - 39)

แนวคดพนฐานในการจดการเรยนการสอน เพอใหผเรยนมคณภาพชวตทด ไดแก

1. บรรยากาศ สงแวดลอม เปนองคประกอบทสำาคญอยางหนงทครควรพฒนาและจดอยางเหมาะสม เพอผเรยนเกดความศรทธา ซงถอวาเปนจดเรมตนทดอยางหนงของการจดการเรยนการสอนอยางเปนระบบ

2. การเรยนของผเรยนเกดไดทกหนทกแหง ทกเวลา ตอเนองยาวตลอดชวตการสอนในยคปจจบนตองเปนการจดทสงเสรมใหผเรยนรกทจะเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต เปนการเรยนรดวยตนเอง ไมใชเปนการเรยนรแบบมครสอน ครจะชวยไดเพยงชวงหนงของชวต แตตลอดเวลาทงหมดของชวตจะตองเรยนรดวยตนเอง

3. ผลของการเรยนรนนผเรยนสามารถนำาไปสกระบวนการปฏบตจรงในชวตได ดงนนสงทจดใหผเรยนเกดการเรยนรควรเปนสงทเกยวของกบผเรยน ใหผเรยนไดปฏบตจรง สรางความรเองและคนพบความรดวยตนเอง เพอเปนการเนนวาสามารถนำาไปใชไดในชวตอยางแทจรง

4. การเรยนรทดจะเกดจากการปฏบตจรงดวยการสมผส และสมพนธโดยผเรยนเองคอ ผเรยนควรจะไดมโอกาสสมผสของจรง สถานการณจำาลอง การไดทดลองทำา การไดรวมในกระบวนการกลม จะทำาใหผเรยนรวธการอยรวมกนในสงคม และการแกปญหาชวตไดอยางมสตและใชปญญา กลาวคอ การจดการเรยนการสอนควรเนนผเรยนเปนสำาคญ (Learner Centered)

ของการพฒนาใหผเรยนตามความตองการ และใหผเรยนมสวนรวมในการวางแผนและดำาเนนกจกรรมในการพฒนาตนเองใหเตมตามศกยภาพ โดยครเปนผจดบรรยากาศและสงแวดลอมให

5. ภมปญญาทองถน หรอภมปญญาชาวบานในชนบทมอยมากมายหลากหลายสาขามคาบงบอกถงความเจรญมาเปนเวลานาน การจดกจกรรมการเรยนตามหลกสตรทองถนจะนำาเอาทรพยากรอนมคาของทองถนและภมปญญาชาวบานมาใชในการเรยนการสนอ เชน ดานอาชพเกษตรกรรม ดนตร วรรณกรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ อนจะสงผลใหผเรยนรจกทองถนของตนเกดความรกความผกพนกบทองถน รวมทงใชทรพยากรทองถนในการประกอบอาชพดวย

6. การเรยนรของผเรยนไมใชอยทการสอนและระยะเวลาทยาวนาน แตแกนแทของการเรยนอยทการเรยนรของผเรยนเปนสำาคญ การจดการเรยนการสอนควรเปนกระบวนการจดใหผเรยนไดรจกกระบวนการเรยนร วธการแสวงหาความรดวยตนเอง โดยใชรปแบบและเทคนควธการทหลากหลาย

นอกจากน กรมวชาการ (2539 :7) ไดกลาวถงแนวทางการจดการศกษาในระดบทองถนทตองการใหชมชนหรอทองถนเขามามสวนรวมในการศกษา สามารถกระทำาได 3 ลกษณะคอ

1. ใหโรงเรยนเปนศนยกลางของการจดการศกษา และมอบหมายงาน/กจกรรมใหเดกลงไปทำาทบานโดยคร ผบรหารจะเปนผประสานงาน ครและชาวบานจะชวยกนตดตามผลและประเมนผลของเดก ผลงานจะตกเปนของเดกและชาวบาน

2. ใหชมชนเปนศนยกลางในการจดกระบวนการเรยนรใหเดก โดยชาวบานจะใชวธการนำาเดกไปศกษาถงแหลงความรในชมชน

ครจะตองจดกระบวนการเรยนรใหเดกรวาถาเรยนรกบชาวบานจะตองทำาอยางไร และจะไดความรมาอยางไร

3. โรงเรยนและชมชนจะตองรวมกนประสานกระบวนการเรยนรในโรงเรยนและชมชนเขาดวยกน เพอใหเกดผลในทางปฏบต

กรมวชาการ (2539,หนา 7) ไดกลาวถงแนวทางในการจดการศกษาในระดบทองถนทตองการใหชมชนหรอทองถนเขามามสวนรวมในการศกษา สามารถกระทำาได 3 ลกษณะ คอ

1. ใหโรงเรยนเปนศนยกลางของการจดการศกษาและมอบหมายงาน / กจกรรม

2. ใหชมชนเปนศนยกลางในการจดระบวนการเรยนรใหเดก3. โรงเรยนและชมชนจะตองรวมกนประสานกระบวนการ

เรยนรในโรงเรยนและชมชนเขาดวยกน เพอใหเกดผลในทางปฏบตสมพร วงษวรรณ (2547, หนา 90) การจดการเรยนการ

สอนโดยยดผเรยนเปนสำาคญใหโอกาสผเรยนในการพฒนาศกยภาพของตนเอง มงใหเกดการเรยนร ฝกปฏบตจรงจากประสบการณตรงของผเรยน จดการเรยนการสอนโดยพยายามมงตอบสนองความตองการของผเรยนใหมากทสดโดยใชกระบวนการประชาธปไตร จดสภาพแวดลอมและสรางบรรยากาศทเออตอการเรยนรและการปฏบตจรงของผเรยน มงสงเสรมปลกฝงคานยม และจรยธรรมทดงามในกระบวนการเรยนการสอน มงสรางสรรคผลงานเพอนำาไปเปนแนวทางในการสรางรายไดใหกบตนเองและครอบครวมงใหผเรยนมจตสำานกและเหนคณคาของภมปญญาทองถน และเกดความภาคภมใจในภมปญญาทองถนของตน

ณฐกานต เรอนคำา (2546 อางถง ใน สมพร วงษวรรณ 2547,หนา 72 - 73) การจดการเรยนการสอน ไดจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบสภาพและความตองการของทองถนมากทสด และจดการเรยนการสอนใหนกเรยนไดปฏบตจรง ไดเรยนรจากผรในชมชน และใชแหลงการเรยนรทงภายในโรงเรยนและภายนอกโรงเรยนเปนสอการเรยนการสอนเพอพฒนาศกยภาพของผเรยนจากของจรงและสถานทจรง

จากการศกษาผลงานวจยจากนกการศกษาและนกวจยบางทานทำาใหเหนแนวทางในการจดกจกรรมการเรยนการสอนหลกสตรทองถน เรอง อำาเภอเมอง จงหวดชลบร สำาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ดงน

การจดการเรยนการสอนหลกสตรทองถน เนนวธการแบบสบเสาะหาความรเปนกลม(Group Investigation) เปนการสอนทเนนใหผเรยนมอสระในการศกษาหาความรตามหลกประชาธปไตย ใหผเรยนรจกทำางานรวมกนเปนกลมและการศกษาหาความรจากแหลงตาง ๆและการสอนทเนนผเรยนเปนสำาคญ

วธการแบบสบเสาะหาความรเปนกลม (Group Investigation) มขนตอนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนดงน

ขนท 1 เสนอปญหากระตนใหผเรยนอยากรอยากเรยน กระตอรอรนทจะศกษา

และแกปญหาขนท 2 พจารณาปญหานกเรยนทงชนพจารณาปญหา หรอเรองทครนำาเสนอแบง

เปนประเดนยอย ๆ นกเรยนแบงกลมเลอกประเดนยอย เพอคนหาเพมเตม

ขนท 3 วางแผนกลมวางแผน แบงงานไปศกษาหาความรจากแหลงตาง ๆ

เชน หองสมด สถานทบคคล ฯลฯ

ขนท 4 ลงมอปฏบตกลมลงมอปฏบตแยกยายกนไปคนหาความรเปนกลมยอย

หรอรายบคคลขนท 5 รายงานผลงานและกระบวนการทำางานนกเรยนกลบเขากลม รวบรวมเรยบเรยงขอมลเสนอตอท

ประชมทงดานขอสรปของกลมและวธการสบเสาะหาความรของกลม

ขนท 6 ทบทวนปญหา นกเรยนรวมกนพจารณาประเดนปญหาทตองการรอกครง

ถาตองการคนหาเพมเตมใหดำาเนนการตามขนท 1 ใหม วธการสอนทเนนผเรยนเปนสำาคญ มขนตอนในการจด

กจกรรมการเรยนการสอนดงน(สำาล รกสทธ,2544.หนา 22 - 25)

1. การจดอภปรายกลม คอ การสอนแบบอภปรายเปนกจกรรมทสงเสรมทกษะ การวเคราะห และการตความของผเรยน

2. กลมสมพนธ การเรยนดวยวธนเปนกระบวนการทเออตอการอยรวมกนของสงคมเพราะชวยใหผเรยนไดแลกเปลยนและแบงปนประสบการณซงกนและกน

3. ศกษาคนควาดวยตนเอง การศกษาคนควาดวยตนเองเปนการเรยนรทเนนผเรยน

เปนสำาคญอยางแทจรง เพราะเปนการเปดโอกาสใหผเรยนแสวงหาความรตามอธยาศยโดยการศกษาจากแหลงความรตาง ๆ ตามความตองการซงครเปนเพยงผอำานวยความสะดวกเทานน