๑

พทธทานาย

เลม ๑

เรยบเรยงโดย

พระมหาสรศกด ธนปาโล ป.ธ.๙

๒

ชอหนงสอ พทธทานาย เลม ๑ ISBN ๙๗๘-๙๗๔-๘๒๓๒-๙๗-๓ ผเรยบเรยง พระมหาสรศกด ธนปาโล ป.ธ.๙ ภาพปกหนา รปพระพทธเจาทรงแสดงโอวาทปาฏโมกข (ภาพฝาผนงภายในอโบสถวดแพรก จ. นนทบร) ภาพปกหลง พระสวลเถระ วดสระบว จ. ปทมธาน ถายภาพ สรวง จนทรอไร ภาพประกอบ นคม บญประเสรฐ กราฟฟค อภชย อมรวรบตร พมพครงท ๔ ๙ มนาคม ๒๕๕๒ (วนมาฆบชา) พสจนอกษร ประไพ นนทธนะวานช

คานา

ตดตอพมพหนงสอตาง ๆ ไดท สสวสด พรนเตอร (โทร. 08-5119-7339)

๓

คานา

พระพทธเจาทรงเปนวภชชวาท (มปกตตรสจาแนก-แจกแจง) ตรสสอนเรองเหตผล (Reason) พระไตรปฎกเปนคมภรทบรรจคาสอนของพระพทธเจามทงหมด ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ หนงสอเรอง “พทธทานาย เลม ๑” น ผเขยนไดนามาจาก “มหาสปนชาดก” ซงเปนสวนหนงของพระไตรปฎก มเนอหาสาระเกยวกบการทพระพทธเจาไดทรงทานายพระสบน (ความฝน) ครงสาคญของพระเจา- ปเสนทโกศล ๑๖ ขอ ผเขยนจดแบงออกเปน ๒ เลม เลมละ ๘ ขอ มาใหผอานไดศกษาเรยนรทาความเขาใจ เพอเปนการ เตอนสตและตงใจทาความดตอไป

ขออานาจพระพทธคณ พระธรรมคณและพระสงฆคณ จงอานวยอวยพรใหผอานทกทานและผทมสวนรวมในการจดทาหนงสอเลมน มความสขกายสขใจ สขภาพรางกายแขงแรง ประสบความสาเรจในชวต รอดพนจากภยอนตราย พนจากความทกข ถงพระนพพานเทอญ เจรญพร พระมหาสรศกด ธนปาโล ป.ธ.๙

๔

สารบญ

เรอง หนา พทธทานาย เลม ๑ พระเจาปเสนทโกศลทรงพระสบน ๑๖ ขอ พระสบนขอท ๑. ภยธรรมชาต พระสบนขอท ๒. มากดวยราคะ พระสบนขอท ๓. สมมาคารวะไมม พระสบนขอท ๔. ออนประสบการณ พระสบนขอท ๕. รบสนบน ๒ ดาน พระสบนขอท ๖. ไมไดคนด พระสบนขอท ๗. ถมไมเตม พระสบนขอท ๘. ภาษอาน

๕ ๑๐ ๑๔ ๑๗ ๒๑ ๒๖ ๒๙ ๓๑ ๓๕

๕

พทธทานาย เลม ๑* วนหนง พระเจาปเสนทโกศล (กษตรยผครองแควนโกศล เมองหลวงชอสาวตถ) ทรงบรรทมเวลากลางคน ในปจฉมยาม (ยามสดทาย กาหนดเวลาตงแตต ๒ หรอ ๒ นาฬกา ถงยารงหรอ ๖ นาฬกา) ทรงพระสบนครงสาคญ ๑๖ ขอ ทรงหวาดสะดงตนบรรทมทรงดารวา “เพราะเราฝนเหนสบนเหลานจะมเหตอะไรแกเรา” ทรงถกมรณภยคกคามแลวประทบนงเหนอพระแทนทบรรทมจนเวลากลางคนผานไป พอรงเชา พวกพราหมณปโรหตเขาเฝาทลถามวา *ทมา : อรรถกถามหาสปนชาดก ขททกนกาย เอกกนบาต

๖

“ขาแตมหาราชเจา พระองคทรงบรรทมเปนสขหรอ พระเจาขา ?” พระราชาตรสวา “ทานอาจารยทงหลาย เราจะมความสข ทไหน เมอคนน เวลาใกลรง เราฝนเหนสบนครงสาคญ ๑๖ ขอ ตงแตฝนเหนสบนเหลานนแลว เราเกดความหวาดกลว” เมอพวกปโรหตกราบทลวา “ขาแตมหาราชเจา ขอพระองคจงตรสเลา พระเจาขา พวกขาพระองคฟงแลวจะไดทานาย” พระราชาจงตรสสบนทเหนแกพวกพราหมณ แลวตรสถามวา “เพราะเหตเหนสบนเหลาน จะมเหตอะไร ?” พวกพราหมณ พากนสลดมอ เมอพระราชาตรสถามวา “เพราะเหตไร พวกทานจงพากนสลดมอ ?” พวกพราหมณกราบทลวา “ขาแตมหาราชเจา พระสบนทงหลายรายแรง พระเจาขา” พระราชาตรสถามวา “สบนเหลานนจะมผลอยางไร ?” พวกพราหมณกราบทลวา “จะมอนตรายอยางใดอยางหนง บรรดาอนตราย ๓ อยางเหลาน คอ ๑. อนตรายแกราชสมบต ๒. อนตรายคอโรค ๓. อนตรายแกพระชนม” พระราชาตรสถามวา “พอจะแกไขได หรอแกไขไมได” พวกพราหมณกราบทลวา “ขอเดชะ พระสบนเหลานหมดทาง แกไขแนแท เพราะรายแรงยง แตพวกขาพระองคจะแกไข พระสบนเหลานน เมอพวกขาพระองคไมสามารถทจะแกไข

๗

พระสบนเหลานนได ขนชอวาความเปนผสาเรจการศกษา จะอานวยประโยชนอะไร” พระราชาตรสถามวา “จะทาอยางไร จงจะใหบรรเทาได ?” พวกพราหมณกราบทลวา “ขาแตมหาราชเจา พวกขาพระองคจะบชายญดวยวตถอยางละ ๔ ครบทกอยาง พระเจาขา” พระราชาทรงหวาดสะดง ตรสวา “ทานอาจารย ถาอยางนน เราขอมอบชวตไวในมอของพวกทาน พวกทานรบทาความสวสดแกเรา” พวกพราหมณราเรงยนดวา “พวกเราจะไดทรพยมาก จะใหนาของขบเคยวของกนมามาก” แลวกราบทลปลอบพระราชาวา “ขาแตมหาราชเจา อยาทรงวตกเลย พระเจาขา” แลวพากนออกจากพระราชนเวศน ทาหลมบชายญภายนอกพระนคร จบฝงสตว ๔ เทาจานวนมาก มดเขาไวทหลกบชายญ รวบรวมฝงนก พากนเดนขวกไขวดวยคาพดวา “เราควรไดสงน ๆ” ครงนน พระนางมลลกาเทวทรงทราบเหตนนเสดจเขาไปเฝาพระราชา ทลถามวา “ขาแตมหาราชเจา เพราะเหตไร พวกพราหมณจงพากนเดนขวกไขว เพคะ ?” พระราชา ตรสวา “นางผเจรญ เธอมวแตสบาย จงไมรวาอสรพษเลอยอยใกลหของเรา” พระนางทลถามวา “ขาแตมหาราชเจา เรองนนคออะไร เพคะ ?” พระราชาตรสวา “เราฝนรายแบบน”

๘

พวกพราหมณทานายวา “บรรดาอนตราย ๓ อยาง อนตรายอยางใดอยางหนงจะปรากฏ” แลวกราบทลวา “พวกขาพระองคจะบชายญเพอระงบอนตรายเหลานน จงพากนเดนขวกไขว” พระนางทลถามวา “ขาแตมหาราชเจา กผเปนยอดพราหมณในโลก พรอมทงเทวโลก พระองคไดทลถามการแกไขพระสบนแลวหรอ เพคะ” พระราชาตรสถามวา “กผเปนยอดพราหมณในโลกพรอมทงเทวโลกนน เปนใคร ?” พระนางกราบทลวา “พระองคไมทรงรจกพระพทธเจาผทรงเปนบคคลผเลศในโลกพรอมทงเทวโลก ทรงเปนพระสพพญ บรสทธ หมดกเลสหรอ พระผมพระภาคเจาพระองคนน ทรงทราบเหตในพระสบน ขอพระองคเสดจไปทลถามพระผมพระภาคเจาพระองคนนเถด เพคะ” พระราชาตรสวา “ดจรง พระเทว” แลวเสดจไปยงพระวหาร ถวายบงคมพระพทธเจาแลวประทบนง พระพทธเจาทรงเปลงพระสรเสยงอนไพเราะ ตรสวา “ขอถวายพระพร เพราะเหตไร พระองคจงรบเสดจมา ?” พระราชากราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ เมอใกลรง หมอมฉนฝนเหนสบนครงสาคญ ๑๖ ขอ นาหวาดกลว จงบอก แกพวกพราหมณ พวกพราหมณทานายวา “ขาแตมหาราชเจา

๙

พระสบนรายแรง พวกขาพระองคจะบชายญดวยวตถอยางละ ๔ ครบทกอยางเพอระงบพระสบนเหลานน” แลวเตรยมบชายญ ฝงสตวจานวนมากถกมรณภยคกคาม ขาแตพระผมพระภาคเจา พระองคทรงเปนบคคลผเลศในโลก พรอมทงเทวโลก เญยยธรรม (ธรรมทควรร, สงทควรรควรเขาใจ) ทเขาไปกาหนดอดต อนาคต และปจจบน ทยงไมมาถงญาณมขของพระองคไมม ขอพระองคทรงทานายผลของสบนเหลานแกหมอมฉนเถด พระเจาขา” พระพทธเจาตรสวา “ขอถวายพระพร ขอนเปนเชนนน ในโลกพรอมทงเทวโลก เวนตถาคต (พระพทธเจา) ผอนทชอวาสามารถรเหตและผลของพระสบนเหลานไมม ตถาคตจะทานายแกพระองค ขอพระองคจงตรสเลาพระสบน” พระราชาทลรบวา “ดละ พระเจาขา” แลวทรงเรมตรสเลาตามเรองราวทฝนเหนอยางถถวน ทรงวางหวขอไวดงน วา “โคตวผ ตนไม แมโค โค มา ถาดทองคา นางสนขจงจอก ตมนา สระโบกขรณ ขาวไมสก แกนจนทน นาเตาจมนา ศลา (หน) ลอยนา เขยดขยอก (กลนกน) งเหา หงสทองแวดลอมกา เสอดาว เสอโครงกลวแกะ”

๑๐

พทธทานายขอท ๑. ภยธรรมชาต พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนโคตวผสดามสเหมอนดอกอญชน ๔ ตว คดวา “จะชนกน” วงมาสทองพระลานหลวง จาก ๔ ทศ เมอหมชนประชมกนดวยความคดวา “พวกเราจะดโคชนกน” โคแสดงทาทางจะชนกน สงเสยงคารามลนแลวไมชนกน ถอยออกไป สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะไมมในรชกาลของพระองค ในศาสนาของตถาคต แตในอนาคต เมอโลกแปรปรวนไปขางราย ในรชกาลของพระราชา (ผนาประเทศ) ผทรงตระหน ไมทรงตงอยในธรรม และในเวลาคนไมตงอยในธรรม เมอกศลธรรมลดนอยถอยลง

๑๑

อกศลธรรมหนาแนนขน ในเวลาโลกเสอม ฝนจะแลง กอนเมฆจะขาดหาย ขาวกลาจะเหยวแหง ทพภกขภยจะเกด กลมเมฆตงเคาขนจาก ๔ ทศ เหมอนจะตก ในเวลาพวกผหญงเกบขาวเปลอก เปนตน ทตากแดดไวเขาภายในรมเพราะกลวเปยก เมอพวกผชายถอจอบและตะกราออกไปเพอเตรยมกอคนกนนา กตงเคาจะตก ครางกระหม ฟาแลบ แลวไมตก ลอยหายไป เหมอนโคตวผเหลานนไมชนกน ถอยออกไป ฉะนน

แงคด - คตธรรม ความเปนจรงขอน เรมมปรากฏในยคปจจบนทกคน

ถกเพลงกเลสแผดเผา ทาอะไรตามกเลส เหนแกตว เอาตวรอด ไมใสใจวาจะถกหรอผด ทาใหมการประพฤตผดศลธรรม พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พรอมทงพระบรมวงศานวงศทรงเปนแบบอยางในการประพฤตธรรม แตพสกนกรของพระองคบางสวนละเลยการประพฤตธรรม ไมคอยทาตามพระบรมราโชวาท มองยอนกลบไปเมอหลาย ๆ ป สภาพดนฟาอากาศยงไมแปรปรวน ฝนตกตองตามฤดกาล พชพนธธญญาหารอดมสมบรณ แตในปจจบนเกดมลภาวะเปนพษ (Pollution) เกดภาวะเรอนกระจก (Green house effect) อณหภมของโลกเพมสงขน ระบบนเวศวทยา (Ecology)

๑๒

เปลยนไป มสารพษสารเคมปนเปอนในอาหาร ภยทเกดจากธรรมชาตเกดขนมากและบอยครง หลายคนตองเจบปวยและเสยชวตเพราะเหตเหลาน สถานการณในตางประเทศ กเชนเดยวกน สบสนวนวาย เกดการกอการราย ผนาประเทศพยายามดาเนนนโยบายแบบสนตวธประนประนอมเจรจากน

ทกคนควรเปนคนทสารวมกาย วาจา ใจ เหมอนใน กรธรรมชาดก ขททกนกาย ชาดก เลมท ๒๗ กลาวถงเรองธรรมของชาวกร ศล ๕ ชอวากรธรรม พระโพธสตวเสวยพระชาตเปนพระเจาธนญชยโกรพยะทรงรกษาศล ๕ พรอมกบบคคลรอบขางพระองค คอ พระมารดา พระมเหส มหาอปราช ปโรหต อามาตยผวดนา นายสารถ มหาเศรษฐ อามาตยผตวงขาวคานา คนเฝาประตเมอง และนางงามประจาเมอง เปนเหตทาใหบานเมองสมบรณ สวนเมองทนต- ปรนครแควนกาลงคะฝนไมตก เกดความอดอยากทวแควน เพราะอาหารวบต โรคจงเกดขนแกคน เกดภย ๓ ประการ คอ ๑. ฉาตกภย ภยคอความอดอยาก ๒. โรคภย ภยคอโรค ๓. ทพภกขภย ภยคอขาวยากหมากแพง เมอเปนเชนน พระเจากาลงคราชจงใหทตไปขอชางมงคลมา แตฝนกยงไมตก ภายหลงทรงทราบวาตองประพฤตกรธรรม ทรงสงทตไปทลขอ

๑๓

กรธรรม ทตไดจารกลงในแผนสพรรณบฏวา ปาโณ น หนตพโพ ไมควรฆาสตว อทนน นาทาตพพ ไมควรถอสงทเจาของไมไดให กาเมส มจฉาจาโร น จรตพโพ ไมควรประพฤตผดในกาม มสาวาโท น ภาสตพโพ ไมควรพดเทจ มชชปาน น ปาตพพ ไมควรดมนาเมา

ทตไดถวายแผนสพรรณบฏ (แผนทอง) แกพระเจา-กาลงคราช พระราชาเมอทรงประพฤตกรธรรมนน ฝนกตกลงในแควนกาลงคะ และภยทง ๓ กสงบ มอาหารสมบรณ

ชวตใดใครเลาเฝาทนทกข ไรความสขทกทวานาหวนไหว ใครหนอใครไหนเลาจะเขาใจ ใครหนอใครเหนใจคอใครกน ใครหนอใครลขตชวตน ใครหนอชทางทกขไรสขสนต ใครหนอใหทกขเขญเปนรางวล ใครไหนกนสรรคสรางทางระทม (ฉนทปรารมภ)

๑๔

พทธทานายขอท ๒. มากดวยราคะ

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนตนไมตนเลกและกอไมกอเลก เจรญเตบโตไดขนาดเพยงคบหนงบาง เพยงศอกหนงบาง กผลดอกออกผล สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในเวลาทโลกเสอม เวลาทคนมอายนอย ในอนาคต คนจะมราคะกลา เดกหญงมวยยงไมสมบรณกมเพศสมพนธกบผชาย เปนหญงมระดและตงครรภ จะมบตรและธดา ภาวะทเดกหญงเหลานนมระดเหมอนตนไมตนเลกมดอกและจะมบตรและธดาเหมอนกอไมกอเลกมผล ฉะนน

๑๕

แงคด - คตธรรม สงคมไทยเปนสงคมทไดรบการยอมรบวาเปนสงคมทอบอน เพราะไดรบหลกธรรมคาสอนในพระพทธศาสนามาประพฤตปฏบตรวมทงการปลกฝงสงทดมาตงแตเดก วยรนผหญงเปนวยทสาคญ เปนวยหวเลยวหวตอของชวต วยรนจะดหรอมความประพฤตเสอมเสย ขนอยกบองคประกอบหลายอยาง ทสาคญกคอสงทอยใกลชด มกจะมอทธพล ตอจตใจทาใหวยรนมการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Behavior) แนวความคด คานยม สอ (Media) ตาง ๆ ทนาเสนอ มลกษณะของการยวยวนทางเพศ (Appeal) ไมวาจะเปนการโฆษณา (Advertising) ทางโทรทศน หรอในรปแบบ Billboard Cutout ภยจากการตดตอทาง Internet โดยการ Chat นามาสความพลกผนชวต สงทยวยทางกามารมณ มอยมาก จากสงเราและแรงกระตนทเกดขน เมอไดเหนไดยนทาใหอยากลองอยากทาตาม พอลองแลวกตด หลายคน ตองเสยคนเพราะสงทเปนภยเหลาน ผหญงมภยอยรอบตว จงควรรกนวลสงวนตว ควรรวาอะไรคอสงทควรไมควร รจกยบยงชงใจ ไมชงสกกอนหาม แลวปญหาตาง ๆ จะไมตามมา เชน ปญหาครอบครว ปญหาการตดยาเสพตด

๑๖

ปญหาการทาแทง (Abortion) ปญหาการฆาตวตาย ควรพจารณาถงโทษของกามคณ (สงททาใหเกดความใคร ไดแก รป เสยง กลน รส สมผส) ดงทพระพทธเจาตรสไวในอลคททปมสตร (พระสตรทมอปมาดวยอสรพษ) มชฌม-นกาย มลปณณาสก เลมท ๑๒ มใจความวา กามทงหลายมความยนดนอย มทกขมาก มความคบแคนมาก มโทษยงใหญ เปรยบเหมอนรางโครงกระดก มทกขมาก มความคบแคนมาก มโทษยงใหญ เพราะใหความยนดนอย .....ชนเนอ..............เพราะเปนของทวไปแกชนมาก .....คบเพลงหญา....เพราะไหมลกลาม .....หลมถานเพลง...เพราะมความรอนมาก .....ความฝน............เพราะปรากฏชวเวลาอนสน .....ของทยมมา.......เพราะเปนของครอบครองชวคราว ตามกาหนด .....ผลไมคาตน.......เพราะเปนเหตใหกงหกตนลม .....เขยงหนเนอ......เพราะเปนเครองรองรบการตดฟน .....หอกหลาว.........เพราะเปนเครองทมแทง .....หวง...................เพราะเปนสงมภยเฉพาะหนา

๑๗

พทธทานายขอท ๓. สมมาคารวะไมม

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนแมโคดมนมลกโคทเกดในวนนน สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในอนาคต ในเวลาทคนละทงความประพฤตออนนอมตอผใหญ คนจะไมยาเกรงคณพอคณแม หรอพอตาแมยาย แสวงหาทรพยสนดวยตนเอง ปรารถนาจะใหสงของแมเพยงของกนของใชแกคนแกกให ไมปรารถนาจะใหกไมให คนแกหมดทพง หาเลยงตนเองไมได จะตองงอพวกเดกเลยงชวต เหมอนแมโคดมนมลกโคทเกดในวนนน ฉะนน

๑๘

แงคด - คตธรรม คณพอคณแมเปนผใหกาเนดชวตลก ลกบางคนไมเคยคด ไมเคยนกถงบญคณวาคณพอคณแมเคยชวย เคยทาอะไรให ไมเคยสนใจ ไมเคยถามถงความสขความทกข ลกตองการ ใหคณพอคณแมเอาใจตามใจ ถาลกคดวาไมจาเปนตองตอบแทน ความคดแบบนผลทไดรบกคอความเสอม ทรพยทเกดขนแกลกจะพนาศไป ลกจะประสบความลาบาก ลกจะไมไดรบความสข ไมมความเจรญในหนาทการงานและชวต เพราะเปนลกอกตญ ลกทมความกตญกตเวท (กตญ คอรอปการะททานทาแลว, กตเวท คอ ประกาศคณททานทาแลวใหปรากฏโดยการทาตอบแทน) ควรรวา ๑. คณพอคณแมมอปการะแกเราอยางไร คอ รวาทานเคยให เคยทา เคยเลยงดเรามา ๒. เราจะตอบแทนคณพอคณแมอยางไร

อยาทาใหคณพอคณแมคดวา “มไมเทาไวใชชวยพยงตวดกวามลกอกตญ ดอรน ไมเชอฟง” ดงทพระพทธเจา ตรสไวในมหาสาลสตร (ตรสถงเรองพราหมณมหาศาล) สงยตตนกาย สคาถวรรค เลมท ๑๕ มใจความวา

เรองเกดขนทกรงสาวตถ

๑๙

พราหมณมหาศาล (ผมทรพย ๘๐ โกฏ (๘๐๐ ลาน)ขนไป) คนหนงนงผามอซอเขาไปเฝาพระพทธเจาถงทประทบ ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร พระพทธเจาไดตรสกบพราหมณมหาศาลวา “พราหมณ ทาไมทานจงดเศราหมอง นงหมกมอซอ”

พราหมณมหาศาลกราบทลวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ ลกของขาพระองค ๔ คน คบคดกบภรรยาแลวไลขาพระองคออกจากเรอน”

พระพทธเจาตรสวา พราหมณ ถาอยางนน ทานจงเรยนคาถาน เมอหมมหาชนประชมกนทสภา และเมอพวกลกมาประชมพรอมกนแลว จงกลาววา

“เราหลงชนชมและปรารถนาความเจรญ แกลกเหลาใด ลกเหลานนคบคดกบภรรยา รมวาเรา ดจสนขรมเหาสกร

ไดยนวา ลกเหลานนเปนอสตบรษ ผลามก รองเรยกเราวาพอๆ

ลกเหลานนเหมอนยกษแปลงรางมาเกดเปนลก ละทงเราผลวงเขาปจฉมวยไว ลกเหลานนกาจดคนแกผไมมสมบต

๒๐

ออกจากทอาศยหากน ดจมาแกทเจาของ ปลอยทง ฉะนน พอของลกผเปนพาล เปนผเฒา ตองขอเขากนในเรอนผอน

วากนวา ไมเทาของเรายงดกวา พวกลกทไมเชอฟงจะดอะไร เพราะไมเทาใชปองกนโคหรอสนขด ๆ ได ในทมดใชยนไปขางหนาได ในทลกใชหยงควานได พลาดแลวชวยพยงไวไดดวยอานภาพไมเทา” พราหมณมหาศาลเรยนคาถานในสานกของพระพทธเจา เมอหมมหาชนประชมกนทสภา และเมอพวกลกมาประชมพรอมกนแลว จงไดกลาวคาถาน หลงจากนน พวกลกไดนาพราหมณมหาศาลไปยงเรอน ใหอาบนาแลว ใหนงหมผาคหนง พราหมณมหาศาลถอผาคหนงเขาไปเฝาพระพทธเจาถงทประทบ ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควรไดถวายผาแกพระพทธเจา พระพทธเจาทรงรบผาดวยความอนเคราะห

มาตา มตต สเก ฆเร มารดาเปนมตรในเรอนของตน

๒๑

พทธทานายขอท ๔. ออนประสบการณ

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนคนไมเทยมโคใหญทพาแอกไปซงสมบรณดวยรางกายและเรยวแรงเขาในระเบยบแหงแอก กลบไปเทยมโครนทกาลงฝกเขาในแอก โครนเหลานนไมอาจพาแอกไปได สลดแอกยนเฉย เกวยนทงหลายกไปไมได สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในอนาคต พระราชา (ผนาประเทศ) ผทรงตระหน ไมทรงตงอยในธรรม จะไมพระราชทานยศแกมหาอามาตย (ขาราชการชนผใหญ) ผเปนบณฑต ฉลาดในประเพณ สามารถชวยเหลอการงานได จะไมทรงแตงตงอามาตยผเปน

๒๒

บณฑต ฉลาดในโวหาร เปนผใหญแมในทวนจฉยในศาล แตจะพระราชทานยศแกคนหนมตรงกนขามกบทกลาวแลวนน จะทรงแตงตงบคคลเชนนนในตาแหนงวนจฉย คนหนมไมรราชกจและการอนควรไมควร ไมอาจดารงยศนนได ไมอาจชวยราชกจได คนหนมเมอไมอาจกจะทอดทงธระการงาน ฝายอามาตยผทเปนผใหญ เปนบณฑต เมอไมไดยศแมสามารถทจะชวยทากจทงหลายได จะพดวา “พวกเราจะมประโยชนอะไรดวยเรองเหลาน พวกเรากลายเปนคนภายนอก พวกเดกหนมอยวงในรด” แลวไมรกษาการงานทเกดขน เมอเปนเชนน ความเสอมเทานนจะมแกพระราชาเหมอนเวลาทคน เทยมลกโคทกาลงฝกยงไมสามารถพาแอกไปไดไวในแอกและเหมอนเวลาทคนไมเทยมโคใหญซงพาแอกไปไดไวในแอก ฉะนน

แงคด - คตธรรม คนทไมมความรแกไขสถานการณไมได บรหารจดการ(Management) ไมเปน ออนประสบการณทางานจบจด เวลาเกดปญหาโอกาสทผรวมงานจะเกดความทอแท หมดกาลงใจในการทางานอาจเกดขนได แตถาไดบคลากรทด ปญหาเหลานจะหมดไป คงจะเคยไดยนคาวา “คนเกงมมาก คนหายากคอคนด” คนทมความรความสามารถและทสาคญ

๒๓

เปนคนด มความรคคณธรรม ถงแมจะมอยนอยแตกยงหาไดอย เปนผทสามารถแกไขเหตการณทสาคญในยามวกฤตไดเปนอยางด ในยามปกตสามารถนาเอาความรและประสบการณมาบรหารจดการ มไหวพรบในการทางาน ผลงานทออกมาเปนทนาพอใจประสบความสาเรจและบรรลเปาหมาย คนเชนนมกจะไดรบการแตงตงใหเปนทปรกษา มหนาทในการใหคาแนะนา การมหลกในการทางานโดยเฉพาะหลกธรรมาภบาล (Good governance) เปนสงทสาคญ ดงนน ผทกาลงทางานราชการ หรอมความประสงคจะรบราชการ จะตองมการเตรยมตวเพอจะไดเปนขาราชการทดจงขอนาราชวสตธรรม (ธรรมของผรบราชการ) ทกลาวถงคณสมบตของขาราชการทดในขททกนกาย ชาดก วธรชาดก เลมท ๒๘ มใจความวา

“วธรบณฑตมความดารในใจท ไมหดหไดกลาวกบบตร ธดา อามาตย ญาตและเพอนสนทดงนวา ลกรกทงหลาย ลกทงหลายจงพากนมานงฟงราช-วสตธรรมทเปนเหตใหบคคลผเขาไปสราชสานกแลวไดยศ

เพราะบคคลผเขาไปสราชสานก มคณความดยงไมปรากฏ ยอมไมไดยศ ผเปนขาราชการไมควรกลาเกนไป ไมควรขลาดเกนไป ควรเปนผไมประมาท

๒๔

ไมวาในกาลไหน ๆ ขาราชการทาราชกจทกอยาง เหมอนตราชงทบคคลจบประคองใหมคนเทยงตรงสมาเสมอด ฉะนน

ขาราชการตองเปนผฉลาดในราชกจ ทาราชกจทกอยางไมวาเวลากลางวนหรอกลางคน

ขาราชการไมพงนอนหลบมากนก ไมพงดมสราจนเมามาย ไมพงฆาเนอในสถานทพระราชทานอภย

ขาราชการตองเปนคนมไหวพรบ ไมควรเฝาหางนก ใกลนก ควรยนเฝาในทเฉพาะพระพกตรพอใหทอดพระเนตรเหนไดถนด

ขาราชการควรเปนคนมทองนอยเหมอนคนธนไมมลนเหมอนปลา (พดนอย ทางานมาก) รจกประมาณในการบรโภค มปญญารกษาตน แกลวกลา

ขาราชการไมควรพดมากเกนไป ไมควรนงไปทกเมอ เมอถงเวลาควรพดพอประมาณ ไมพราเพรอ

ขาราชการไมมกโกรธ ไมกระทบกระทงผอน เปนคนพดจรง ออนหวาน ไมสอเสยด ไมพดเพอเจอ

ขาราชการพงเปนคนมปญญา มความรพรอมมล ฉลาดในวธจดการราชกจ รจกกาลสมย

๒๕

ขาราชการเปนคนขยนหมนเพยร ไมประมาท มปญญาสอดสองพจารณาในการงานทตนจะพงทา จดการงานไดสาเรจเรยบรอยด

ขาราชการไมพงตงบตรหรอพนองผไมตงมนในศลใหเปนใหญ เพราะคนเหลานนเปนพาล ไมจดวาเปน พนอง คนเหลานนเปนเหมอนคนตายแลว แตเมอคนเหลานนมาหากควรใหผา เครองนงหม อาหาร

ขาราชการพงเปนคนมศล ไมโลภและคลอยไปตามพระราชา ประพฤตประโยชนแกพระราชานนทงตอหนาและลบหลง

ขาราชการพงเปนคนรจกอธยาศยของพระราชา และปฏบตตามพระประสงคของพระราชา ไมควรประพฤตขดตอพระประสงคของพระราชา

แนะทานทงหลาย นชอวาราชวสตธรรม เมอคนประพฤตตามยอมทาใหพระราชาโปรดปรานและยอมไดการบชาในเจานายทงหลาย”

เนสา สภา ยตถ น สนต สนโต

ทประชมทไมมสตบรษ (บณฑต) กไมชอวาสภา

๒๖

พทธทานายขอท ๕. รบสนบน ๒ ดาน พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนมาตวหนงมปาก ๒ ขาง คนใหหญาทปากทง ๒ ขางของมน มนเคยวกนดวยปากทง ๒ ขาง สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในรชกาลของพระราชา (ผนาประเทศ) ผไมทรงตงอยในธรรม ในอนาคต พระราชาผโงเขลา ไมทรงธรรม จะทรงแตงตงคนโลเลไมมธรรมะไวในตาแหนงวนจฉยคด คนเหลานนไมเออเฟอในบาปบญ เปนพาล นงในศาล เมอใหคาตดสนจะรบสนบนจากคคดทง ๒ ฝายมากน เหมอนมากนหญาดวยปากทง ๒ ขาง ฉะนน

๒๗

แงคด - คตธรรม ผพพากษาไดทาหนาทอนทรงเกยรตในการตดสนคดความ คกรณทง ๒ ฝาย คอ ฝายโจทกและฝายจาเลย มกจะไมยอมความกน ทาใหมการฟองรองขนศาลกนอยบอยครง เสยเวลา เสยสขภาพ เสยเงนทจะตองวาจางทนายความ ใหชวยทาคด เมอยอมลงทนถงขนาดนแลว สงทควรไดรบคอความเปนจรงความถกตอง จากหลกฐานและพยานทพรอมมล การดาเนนการตดสนกวาความไปตามนน อาจจะมบางคดทไดรบคาตดสนทไมเปนธรรม เกดจากคาใหการของพยานไมตรงกบความเปนจรง สรางหลกฐานขนเอง หรอผพพากษาตดสนลาเอยงเขาขางฝายใดฝายหนง ดงเรองมหาอามาตยผพพากษา : ภกษทงหลายเหนมหาอามาตยผพพากษารบสนบนแลวตดสนคดจงกราบทลใหพระพทธเจาทรงทราบ พระองคตรสพระคาถา (ทมา : อรรถกถาขททกนกาย ธรรมบท) ดงนวา “ผทตดสนคดโดยผลผลาม ไมชอวา ผตงอยในธรรม สวนผใดเปนบณฑต วนจฉยคด เหตแหงคดทงทเปนจรงและไมเปนจรงทงสอง

๒๘

พพากษาผอนโดยไมผลผลาม โดยเทยงธรรม โดยสมาเสมอ ผมปญญา มธรรมคมครองนน เรา (พระพทธเจา) เรยกวา ผตงอยในธรรม” ผทลาเอยงเพราะชอบพดมสาวาท ทาญาตหรอมตรของตนผมใชเจาของใหเปนเจาของ ลาเอยงเพราะชงพดเทจ ทาคนทเปนศตรของตนผเปนเจาของไมใหเปนเจาของ ลาเอยงเพราะเขลา รบสนบนแลวในเวลาตดสนทาเปนเหมอนสงใจไปในทอน แลดขางโนนขางน พดเทจทาใหผนชนะ ผนแพ ลาเอยงเพราะกลว ยกความชนะใหผเปนใหญบางคนผควรจะแพคด ทงหมดนชอวาตดสนคดโดยความผลนผลน

อนความดททาไวกบใครนน ไมมวนลบหายในภายหนา กายอาจเลอนลบหายจากสายตา ดไมลาลบหายจากสายใจ (ของเกา)

๒๙

พทธทานายขอท ๖. ไมไดคนด พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนคนขดถถาดทองคามราคาถง ๑๐๐,๐๐๐ กษาปณ (เงนตราททาดวยโลหะ) แลวนาไปใหสนขจงจอกแกตวหนงดวยคาพดวา “จงถายปสสาวะใสถาดน” สนข-จงจอกแกตวนนถายปสสาวะใสถาดทองคานน สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในอนาคต พระราชา (ผนาประเทศ) ผไมทรงตงอยในธรรมจะไมพระราชทานยศแกกลบตรผสมบรณดวยชาต เพราะทรงรงเกยจ จะพระราชทานแกคนไมมสกลเทานน เมอเปนเชนน สกลใหญจะตกยาก สกลตาจะเปนใหญ กคนมสกล

๓๐

เหลานน เมอไมสามารถเลยงชวต จะคดวา “พวกเราจะอาศยคนเหลานเลยงชวต” แลวยกธดาใหแกคนไมมสกล การอยรวมกบพวกคนไมมสกลของกลธดาเหลานนจะเปนเชนกบสนขจงจอกแกถายปสสาวะใสถาดทองคา

แงคด - คตธรรม พระพทธเจาตรสวา “อานาจเปนใหญในโลก” คนทม

อานาจและมอทธพล หากใชไปในทางทผด ยอมสงผลเสยแกตนเอง สงคม ประเทศและพระพทธศาสนา คนทตงฉน (ซอตรง, ซอสตย) ทางานดวยความจรงใจ ไมมนอกไมมใน ไมเหนแกหนาใคร ปญหาการคอรรปชนจะหมดไปถาทกอยางโปรงใส ยตธรรม นโยบายในการทางานกบการลงมอปฏบตมกจะไมสอดคลองกน สาเหตสวนหนงมาจากบคลากรททางานขาดความรความสามารถและประสบการณ เขามาทางานโดยผทมอานาจฝากเขามา จดลาดบในการทางานสบสน เวลามปญหาแกไขไมถก ฟงความขางเดยวบาง ผรวมงานตองคอยเอาใจใหเกยรตผทมอานาจในการตดสนใจ หากไปทาอะไรไมถกใจหรอขดหขดตากจะอยในหนวยงานนนไมได ถงจะมอายในการทางานมานานกตาม คนดมความรจงมกจะถกสงยายเปลยนงานสบตาแหนง หรอตองอยภายใตการปกครองของคนทไมมความร

๓๑

พทธทานายขอท ๗. ถมไมเตม พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ผชายคนหนงฟนเชอก แลวหยอนลงใกลเทา นางสนข-จงจอกหวโซตวหนงนอนอยใตตงทผชายนนนง กดกนเชอกนนของผชายคนนนผไมร หมอมฉนฝนเหนอยางน สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในอนาคต ผหญงจะเหลาะแหละในผชาย ลมหลงในสรา เอาแตแตงตว ชอบเทยวเตรตามถนน เหนแกอามส (สงของ) เปนผหญงทศล มความประพฤตเสอมเสย พวกเธอจะแยงเอาทรพยทพวกสามทางานมกสกรรม (ทานา) และโครกขกรรม (เลยงโค) เปนตน สงสมไวโดยยากลาบาก

๓๒

ดมสรากบชายช ประดบดอกไมของหอมและเครองลบไล ไมเหลยวแลหนาทภายในเรอนแมทเรงดวน มองหาชายชบนบานทมดชดบาง ทลบตาบาง ซอมแมขาวเปลอกทเตรยมไวสาหรบหวานในวนรงขน มาจดทาเปนขาวตม ขาวสวยและของขบเคยว เปนตน มากนกน เหมอนนางสนขจงจอกหวโซ นอนอยใตตงกดกนเชอกทผชายฟนแลวหยอนลงใกลเทา ฉะนน

แงคด - คตธรรม สามเปนชางเทาหนา ภรรยาเปนชางเทาหลง สามเปนผนาครอบครว ภรรยาเปนผตาม พระพทธเจาตรสวาภรรยาเปนปจฉมทศ (ทศเบองหลง) เพราะตดตามเปนกาลงสนบสนนอยขางหลง แตสงคมปจจบนเปลยนแปลงไป ผหญงตองออกไปทางานนอกบาน มบทบาทในสงคม เปนผนาการทางาน มศกยภาพ มความคดเปนของตวเอง ถงจะแตงงานแลว ถาเผลอตวเผลอใจจะถกไฟราคะ (ราคคค) เผาไหมจตใจใหรอนรนอยตลอดเวลา เพราะการทางานตองเกยวของกบผอน หากถงขนผดศลขอท ๓ ปญหาจะตามมาไมรจบ ควรจะมการยบยงชงใจ นกถงสาม และลก ไมควรเขาคลบ บาร ดสโกเทค คาราโอเกะ ดมสรา ตดยาเสพตดเพราะตองการแกไขปญหาชวต นนไมใชทางออกทถกตอง มหนาซา

๓๓

จะถกตเตยนจากผร ควรหมนตรวจสอบตวเองวา เราเปนภรรยาประเภทไหน แลวพยายามปรบปรงตวเองใหเปนภรรยาทดดงทพระพทธเจาตรสไวในภรยาสตร (ตรสถงภรรยา ๗ ประเภท) องคตตรนกาย สตตกนบาต เลมท ๒๓ มใจความวา ภรรยาใดคดประทษรายไมเกอกลอนเคราะห ยนดตอชายเหลาอน ดหมนสาม เปนหญงทเขาซอมาดวยทรพย พยายามฆาสาม ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจเพชฌฆาต” ภรรยาใดมงยกยอกทรพยแมมจานวนนอย ทสามประกอบศลปกรรม พาณชยกรรม และกส- กรรมไดมา ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจนางโจร” ภรรยาใดไมสนใจการงาน เกยจคราน กนจ หยาบคาย ดราย มกพดคาชวหยาบ กดขสามผขยนหมนเพยร ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจนายหญง” ภรรยาใดเปนผเกอกลอนเคราะหทกเมอ คอยทะนถนอมสามเหมอนแมคอยทะนถนอมลก รกษาทรพยทสามหามาไดไว ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจมารดา”

๓๔

ภรรยาใดเปนเหมอนพสาวนองสาว มความเคารพในสามของตนมใจละอาย-

ตอบาป ประพฤตคลอยตามอานาจสาม ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจพสาวนองสาว”

ภรรยาใดเหนสามแลวชนชมยนดเหมอน เพอนเหนเพอนผจากไปนานแลวกลบมา เปนหญงมตระกล มศล มวตรปฏบตตอสาม ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจเพอน” ภรรยาใดถกสามขจะฆาจะเฆยนต

กไมโกรธ สงบเสงยม ไมคดขนเคองสาม อดทนไดไมโกรธ ประพฤตคลอยตามอานาจสาม

ภรรยาเชนน เรยกวา “ภรรยาดจทาส”

เขายอมเปรยบเทยบความวายามรก แตนาผกตมขมชมวาหวาน ครนจดจางหางเหนไปเนนนาน แตนาตาลกเปรยวไมเหลยวแล

(สนทรภ)

๓๕

พทธทานายขอท ๘. ภาษอาน (อาน - อยางมาก)

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนฝนเหนตมนาเตมเปยมใบใหญใบหนงตงอยทประตวง ลอมดวยตมเปลาหลายใบ กคนในวรรณะทง ๔ (กษตรย พราหมณ แพศย ศทร) เอาหมอนาตกนามาจาก ๔ ทศ และทศนอยทงหลาย นามาใสตมนาใบทเตมแลวนนแหละ นากเตมแลวเตมอกจนไหลลน แตคนเหลานนกยงเทนาในตมนานนเรอยๆ แตไมมผเหลยวแล ตมนาเปลาเลย สบนขอนจะมผลอะไร พระเจาขา ? พระพทธเจาตรสวา ขอถวายพระพร ผลของพระสบนขอนจะมในอนาคต โลกจะเสอม แวนแควนจะหมดความหมาย พระราชา (ผนาประเทศ) จะทรงตกยาก กาพรา พระราชา

๓๖

พระองคใดเปนใหญ พระราชาพระองคนนจะมพระราชทรพยเพยง ๑๐๐,๐๐๐ กษาปณในทองพระคลง พระราชาทรงตกยากอยางน ทรงใหชาวชนบททกคนทาการเพาะปลกเพอพระองค ประชาชนถกเบยดเบยนจงละทงการงานของตน เพาะปลกปพพณณพช (พชทควรกนกอน เชน ขาวสาล เปนตน) และอปรณณพช (พชทควรกนทหลง เชน ถว เปนตน) เพอพระราชาเทานน ชวยกนเฝา ชวยกนเกยว ชวยกนนวด ชวยกนขน ชวยกนทาไรออย ชวยกนหบ (บบเคนใหสวนทตองการออกมา) ชวยกนขน ชวยกนเคยวนาออย เปนตน ชวยกนทาสวนดอกไมและสวนผลไม ขนปพพณณพช เปนตน ทเสรจแลวในทนน ๆ มาบรรจไวยงยงฉางของพระราชาเทานน ไมมผมองดยงฉางทวางเปลาในเรอนของตน เปนเชนกบการเตมนาใสตมนาทเตมแลวไมเหลยวแลตมนาเปลา

แงคด - คตธรรม การเสยภาษ (เงนทรฐเรยกเกบจากบคคล เพอใชจายในการบรหารประเทศ) เปนหนาทของประชาชนทกคนทตองเสยสละรายไดสวนหนง ในปจจบนรปแบบการจดเกบภาษมหลายอยาง เชน ภาษเงนได ภาษมลคาเพม (Value-added tax) ภาษศลกากร ภาษสรรพสามต ภาษบารงทองท

๓๗

และภาษโรงเรอนและทดน เปนตน ทาใหประชาชนตองแบกรบ ภาระเพมขน รายไดสวนใหญทไดมาจากการทางาน นามาเปนคาใชจายทางดานตาง ๆจากรายจายทสงขนเทาตว นอกจากจะพยายามสรางรายไดใหเกดขนหลาย ๆ ทาง บางคนไมมรายไดประจา ตองหาเชากนคา อดมอกนมอ อกทงมหนสน หนบตรเครดต หนการพนน ทาใหทกคนตองขวนขวายเอารด-เอาเปรยบกนรวมกลมกนเพอแสวงหาผลประโยชนผลกาไร โดยไมสนใจวาคนอนจะเปนอยางไร

ดงนน เมอไดทรพยมาดวยความยากลาบาก หากไมรจกใช หรอใชไปในทางทผด กจะไมเกดประโยชนแกผทเปนเจาของทรพย จงควรใชจายทรพยใหเกดประโยชน ดงทพระพทธเจาตรสไวในอาทยสตร (ประโยชนทจะพงถอเอาจากโภคทรพย ๕ ประการ) องคตตรนกาย ปญจกนบาต เลมท ๒๒ มใจความวา

๑. ใชบารงตนเอง บดามารดา บตร ภรรยา ทาส กรรมกรและคนใชใหเปนสข บรหารใหเปนสขโดยชอบดวยโภคทรพยทหามาไดดวยความขยนหมนเพยร เกบรวบรวมดวยนาพกนาแรงอาบเหงอตางนา ประกอบ-ดวยธรรม ไดมาโดยธรรม (ไดมาโดยไมลวงละเมดกศล-กรรมบถ ๑๐ ประการ)

๓๘

๒. ใชบารงมตรและอามาตย (บคคลททากจการงานรวมกน ชแนะกนได ปรกษาหารอกนไดทกเรองทกอรยาบถ) ใหเปนสข

๓. ใชปองกนอนตรายทเกดจากไฟ นา พระราชา โจร คนทไมชอบกน หรอจากทายาท ทาตนใหปลอดภย

๔. ใชทาพล (การสงเคราะห บวงสรวง นอมใหหรอสวย) ๕ อยาง คอ

(๑) ญาตพล สงเคราะหญาต (๒) อตถพล ตอนรบแขก (๓) ปพพเปตพล ทาบญอทศใหผตาย (๔) ราชพล ถวายเปนของหลวง-

มการเสยภาษอากรเปนตน (๕) เทวตาพล ทาบญอทศใหเทวดา ๕. ใชตงทกษณา (ของทาบญ) ทมผลสงขนไป เมอถอเอาประโยชนจากโภคทรพยทง ๕ ประการน

แลว ถงโภคทรพยจะหมดสนไปกไมมความเดอดรอนใจ มแตความสขใจทไดใชทรพยอยางมคณคา

ขอพระศาสนาของพระสมมาสมพทธเจา จงดารงอยในโลกสนกาลนาน

๓๙

โปรดตดตามอาน พทธทานาย เลม ๒

พระสบนขอท ๙. เมองหลวงกบชนบท นาตรงทลกกลางสระบวขน นาในทฝงสตวเหยยบรอบฝงใส ไมขน พระสบนขอท ๑๐. ฝนตกไมทวฟา ขาวทคนหงสกไมทว สวนหนงแฉะ สวนหนงดบ สวนหนงสกด พระสบนขอท ๑๑. นกบวชกบศาสนา คนขายแกนจนทนแลกกบเปรยงเนา พระสบนขอท ๑๒. ความเทจเปนเงนทอง นาเตาเปลาจมนาได พระสบนขอท ๑๓. ผดเดนตรอก ศลา (หน) แทงทบใหญ ขนาดเทาเรอนยอดลอยนาไดเหมอนเรอ พระสบนขอท ๑๔. กามคณครองแผนดน เขยดวงไลกวดงเหาตวใหญ กดเนอขาดแลวขยอก (กลนกน) พระสบนขอท ๑๕. เจากบไพร พญาหงสทองแวดลอมกา เทยวหากนตามบาน พระสบนขอท ๑๖. คนในอยากออก คนนอกอยากเขา แกะไลกวดเสอเหลอง เสอวงหน หลบเขาพมไมและปารก

๔๐

คากลอนพระสบนขอท ๑ ถงขอท ๘

(๑) หนงฝนวาโคทงสมกาลง (๒) หนงฝนวาไมรนเจรญผล แลนมาโดยทศนมตเหน ดวกลเหมอนไมใหญในไพรสณฑ จะชนกนแลวหนหางกระเดน พระทรงสตยตรสทายทานายพลน ตางหลกลหนเรนไปหายตว ภายหนานนชายหญงจะทงราว (๓) หนงนมตวาแมโคคาวน (๔) หนงฝนวาโคใหญเคยไถนา วอนขอนมลกกนนาบดส ไมนาพาปลอยทงจากสถาน โปรดภปรายทายวานมตน เอาลกโคเทยมไถเขาใชการ ไปภายหนาจะมเปนแนนอน ไมเคยงานเสยรอยยอยยบไป (๕) หนงฝนวามมากสองปาก (๖) หนงฝนวาสวรรณภาชนะทอง เหนหญาอยากปากอานาลายไหล สนขปองขนนงนาบดส บรษสองปองปอนจนออนใจ เออนพระโอษฐโปรดพทธวาทหยบหญาหยอนยนใหไมเวนวาย วาพาลาจะไดทเสนานาย (๗) หนงฝนวามผฟนเชอกหนง (๘) หนงฝนวาประชาชนขนนา อยเคหงเพงพะในสถาน ชวยกนปลาเทสงลงตมใหญ ปลายเชอกเสอกหอยลงยอยยาน ตมนอยรอยพนเรยงกนไป สนขนอนใตรานกดกนไป หามใครเขาใสแตสกคน