วารสารสุขภาพ - 291062...southern regional primary health care journal e-mail...

SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALwww.nakhonphc.go.th E-mail : [email protected] 0857-7293 ปท 33 ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ พฤศจกายน 2562

ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ (พฤศจกายน 2562)

ว า ร ส า ร

วสยทศน : ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช

“เปนศนยกลางเสรมสรางความรวมมอและพฒนาเครอขายการสาธารณสขมลฐาน

ภายในป 2565”

ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช13 ถนนพฒนาการคขวาง ต�าบลในเมอง อ�าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช 80000

โทรศพท 075-446354, 075-446005 โทรสาร 075-446291Website : www.nakhonphc.go.th Facebook : ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช

ISSN 0857-7293 ปท 33 ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ พฤศจกายน 2562

ทปรกษา : นพ.ธเรศกรษนยรววงศ อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

นพ.ประภาสจตตาศรนวตร รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

นพ.ภานวฒนปานเกต รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

ทพ.อาคมประดษฐสวรรณ รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

บรรณาธการ : นายรจเรองพทธ

ผชวยบรรณาธการ : จ.อ.ศภปกรณขวญใจ

กองบรรณาธการ : นางวณาพรส�าอางศร/นายวสพลฤทธแกว/นายสมชายลสน/

ดร.วเชยรไทยเจรญ/นายสรเชษฐเชตทอง/นายธนาศกดสปรชา

ฝายสนบสนน : กลมบรหารงานทวไปศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใตจงหวดนครศรธรรมราช

เผยแพรผาน : www.nakhonphc.go.th

วตถประสงค : 1.เพอเผยแพรความรความเขาใจดานนโยบายการพฒนางานสาธารณสข

2.เพอเผยแพรบทความวชาการและผลงานความกาวหนาของงานสขภาพภาคประชาชนและ

ระบบบรการสขภาพทงในเขตเมองและเขตชนบท

3.เพอเปนสอในการแลกเปลยนความคดเหนในดานตางๆทจะน�าไปสการพฒนางานสขภาพ

ภาคประชาชนการพฒนาชนบทและระบบบรการสขภาพ

4.เพอเผยแพรผลงานวจยทเกยวของกบงานสขภาพภาคประชาชนของศนยวชาการสาธารณสข

และหนวยงานอนๆ

5.เพอเปนสอสมพนธสรางความรวมมอและความเขาใจระหวางศนยพฒนาการสาธารสขมลฐาน

ภาคใตจงหวดนครศรธรรมราชกบหนวยงานตางๆทเกยวของ

ขอบเขตบทความ :

•บทความวชาการและผลงานวจยเกยวกบการด�าเนนงานสขภาพภาคประชาชนและพฒนาชนบท

•ผลงานความกาวหนาและประสบการณการด�าเนนงานสขภาพภาคประชาชนภาคใต

•บทความแปลหรอเรยบเรยงจากภาษาตางประเทศหรอเกยวกบความกาวหนาทางเทคโนโลยทเหมาะสมในงาน

สขภาพภาคประชาชนและการบรการดานสขภาพ

•บทความอนๆทเปนประโยชนตอสวนรวม

ขอเขยนหรอบทความทตพมพในวารสารนถอเปนความคดเหนของผเขยนโดยเฉพาะไมเกยวของผกพนกบผใด

หรอสถาบนใดโดยบรรณาธการขอสงวนสทธในการพจารณาแกไขตพมพตามทเหนสมควร

ตดตอ สอบถาม และสงบทความไดท สงถง ผอ�านวยการศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช

13ถนนพฒนาการคขวางต�าบลในเมองอ�าเภอเมองจงหวดนครศรธรรมราช80000

โทร075–446354,446005โทรสาร075–446291www.nakhonphc.go.th

facebook:ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใตจงหวดนครศรธรรมราช


หลกเกณฑและคาแนะนาสาหรบสงเรองเผยแพรผลงานวชาการในวารสารสาธารณสขมลฐานภาคใต

(SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL)

1. ประเภทของเรองทสงตพมพ 1.1 ผลงานวจย เปนรายงานผลการศกษาวจยดานสาธารณสขของบคคล/องคกรเครอขาย เนอหา ประกอบดวย ชอผวจย ตาแหนงทางราชการ หนวยงานทสงกด บทคดยอภาษาไทย บทคดยอภาษาองกฤษ (Abstract) บทนา วตถประสงค วธดาเนนการวจย เครองมอทใชในการวเคราะหขอมล ผลการวจย สรป อภปรายผล ขอเสนอแนะ กตตกรรมประกาศ (ถาม) และเอกสารอางอง ใหใชระบบการอางองแบบ The Vancouver style ตนฉบบตวอกษร TH Sarabun ขนาด 16 points พมพบนกระดาษ A4 เนอหารวมไมเกน 9 หนา 1.2 บทความวชาการ เปนเอกสารทแสดงองคความรหรอบทเรยนทไดจากการสบคนขอมลจากแหลง ความรตางๆ หรอจากประสบการณการปฏบตงานแลวนามาประมวลวเคราะหและสงเคราะหเนอหาประกอบดวย ชอผนพนธ ตาแหนง ทางราชการ หนวยงานทสงกด บทสรปยอเรอง คานา เนอเรอง แหลงทมาของขอมล และเอกสารอางอง 1.3 บทความพเศษ เปนบทความสารคด บทสมภาษณหรอสรปสาระสาคญโครงการเดนหรอ หนวยงานของบคคล เขยนในเชงสารคดหรอสกป (Scoop) ความยาวไมเกน 3 หนาพมพ

2. การสงตนฉบบ 2.1 หนงสอนาสงถงผอานวยการศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช - หนวยงานสงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงนามโดยนายแพทยสาธารณสขจงหวด หรอเทยบเทา - หนวยงานการศกษา ลงนามโดยคณบดขนไป - หนวยงานภาคเอกชน/ภาคเครอขาย ลงนามโดยผบรหารองคกรทสงกด 2.2 ตนฉบบสาหรบตพมพในวารสาร (Summary paper) จานวน 1 ชด และผลการวจยฉบบสมบรณ (Full paper) จานวน 1 เลม พรอมแผนบนทกขอมล (Summary paper & Full paper) 2.3 ผลงานวจย ตองไดรบความเหนชอบผานคณะกรรมการงานวจยระดบจงหวด

สงถง ผอานวยการศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช 13 ถนนพฒนาการคขวาง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช 80000 โทร 075 – 446354, 446005 โทรสาร 075 – 446291 (มอถอ 086 – 7436509 ในเวลาราชการ) E-mail : [email protected]

3. ลขสทธ ตนฉบบทไดรบการตพมพในวารสารสาธารณสขมลฐานภาคใต ถอเปนลขสทธของศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช และผลงานวจยของผเขยนตองมาจากกระบวนการนพนธของทานโดยจรงแท

4. ความรบผดชอบ เนอหาตนฉบบทปรากฏในวารสารเปนความรบผดชอบของผเขยน ทงน ไมรวมความผดพลาด อนเกดจากเทคนค การพมพ

5. กาหนดการสงตนฉบบ ฉบบท 1 ประจาเดอน ตลาคม – ธนวาคม ฉบบท 2 ประจาเดอน มกราคม – มนาคม ฉบบท 3 ประจาเดอน เมษายน – มถนายน ฉบบท 4 ประจาเดอน กรกฎาคม – กนยายน

สวสด ภาคเครอขายดานสขภาพรวมถงพนอง อสม. และประชาชน

ทกทาน วารสารสาธารณสขมลฐานภาคใต ฉบบนเปนฉบบเผยแพรผลงาน

วชาการ (พฤศจกายน 2562) ประกอบดวย จาก อสม.ส..อสม.หมอประจาบาน

และมผลงานวชาการ/งานวจย ของภาคเครอขายดานสขภาพ จานวน

12 เรอง ทางกองบรรณาธการไดนาองคความรดานสขภาพ ในรปแบบงานวจยมาบรรจอยในวารสารฉบบน

เพอใหผอานทกทาน นาองคความรทไดรบ ไปพฒนาเพอตอยอดดานสขภาพและสาธารณสข ใหเกดประโยชน

สงสดตอสาธารณและประชาชนทวไป

กองบรรณาธการวารสาร หวงเปนอยางยงวาวารสารฉบบนจะเปนประโยชนและเปนแนวทางใหกบ

ผอาน นกวชาการ ผสนใจและประชาชนทวไปนาไปใชอางองในงานวจยและงานวชาการเพอใหความรขยายผล

ลงสสงคม และทานใดมขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอวารสาร สามารถสงมาใหทางกองบรรณาธการ เพอนา

ไปพจารณาปรบปรงวารสารใหมคณภาพยงขนตอไป

พฤศจกายน 2562

บ ร ร ณ า ธ ก า รบ ร ร ณ า ธ ก า ร

นโยบาย/แนวทางการดาเนนงานดานสาธารณสข

- จาก อสม.ส..อสม.หมอประจาบาน ......................................................................................................4

งานวจย - ผลงานวชาการ - บทความวชาการ

- การพฒนาคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอยในโรงเรยนบานคลองคราม ........................... 10

- การศกษากจกรรมของศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา

อาเภอเมอง จงหวดพงงา .................................................................................................................. 20

- ปจจยทมความสมพนธตอการปฏบตตนเพอเลกบหร

ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงโรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช .............................................. 30

- การพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนในโรงเรยน อย.นอย

จงหวดนครศรธรรมราช เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ....................................... 38

- ผลการพฒนาระบบบรการดานยาในผปวยจตเวช โรงพยาบาลกงหรา ............................................. 46

- ลกษณะทางเวชกรรมและการรกษาผปวยโรคคาวาซากในโรงพยาบาลชมชนทาศาลา .................... 53

- ผลของโปรแกรมการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพและการควบคม

ระดบนาตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 ในโรงพยาบาลตรง จงหวดตรง .......................... 61

- การศกษาความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ตาม 3อ.2ส.

ของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานตาบลทายชาง ปงบประมาณ 2562 ............................... 71

- ปจจยทมความสมพนธกบผลการดาเนนงานตามตวชวดจากระบบขอมล 43 แฟมมาตรฐาน

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในจงหวดภเกต ...................................................................... 79

- ความชกและปจจยทเกยวของกบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ทมารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอน ................................................................................. 90

- การพยาบาลผปวยผาตดมะเรงลาไสใหญ : กรณศกษาเปรยบเทยบ ................................................. 98

- การศกษาปรมาณรงสทผวหนงของผปวยจากการถายภาพทางรงสของเตานมในทามาตรฐาน

ณ กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช .......................................................... 105

สารบญสารบญ

4วารสารสาธารณสขมลฐานภาคใตSOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNAL ปท 33 ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ พฤศจกายน 2562

จาก อสม.ส..อสม.หมอประจาบาน

รฐบาลมนโยบายดานสาธารณสข ในการพฒนาและยกระดบความรอาสาสมครสาธารณสขประจา

หมบาน (อสม.) ใหเปนหมอประจาบาน ควบคกบการใชเทคโนโลยการสอสารทางการแพทยพรอมทง

เพมประสทธภาพระบบการบรการสาธารณสขในชมชนผานการพฒนาระบบการแพทยทางไกลควบคไปกบ

การเพมบทบาทของ อสม. เพอลดโรคและปญหาสขภาพ สงเสรมใหประชาชนพงตนเองได และสามารถ

ลดความแออดของโรงพยาบาล ลดการพงพาโรงพยาบาลได

กระทรวงสาธารณสข ใหความสาคญในการสงเสรมสขภาพของประชาชนและยกระดบคณภาพบรการ

ดานสาธารณสข โดยพฒนาระบบบรการสขภาพเนนการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรคและภยสขภาพ และการ

คมครองผบรโภคดวยความรวมมอของทกภาคสวน โดยใหประชาชนมโอกาสในการรวมคด รวมนา รวมทา

และรวมในการอภบาลแบบเครอขาย ภายใตกระบวนการทสงเสรมใหเกดการพฒนาบทบาทดานสขภาพ

ภาคประชาชน ตามหลกการการสาธารณสขมลฐาน ซงปจจบนมเครอขายอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

(อสม.) จานวนกวา 1,040,000 คน ซงเปนตวแทนประชาชนผทมจตอาสา เสยสละ เขามามสวนรวมดแล

สขภาพของตนเอง ครอบครว และชมชน จนไดรบการยอมรบจากสงคม

กรมสนบสนนบรการสขภาพ มบทบาทสาคญในการสงเสรมสนบสนนใหประชาชนสามารถดแลสขภาพ

ตนเองได และชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองไดอยางยงยน โดยใหความสาคญในการสงเสรมพฒนา

ศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการดแลสขภาพ

ตนเอง ครอบครว ชมชนใหมคณภาพชวตทดขน รวมทงเสรมสรางขวญและกาลงใจให อสม. ดงนนเพอให

การนานโยบายสขภาพภาคประชาชน บรรลตามวตถประสงค ลดความแออดของโรงพยาบาล ลดการพงพา

โรงพยาบาลแตพงตนเองเพมขน กรมสนบสนนบรการสขภาพ โดยกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนจงจดทา

หลกสตรฝกอบรมการพฒนายกระดบ อสม. เปน อสม. หมอประจาบาน

วตถประสงคทวไป

1. เพอลดความแออดของโรงพยาบาล ลดการพงพาโรงพยาบาล แตพงตนเองเพมขน

2. เพอลดคาใชจายของโรงพยาบาล

3. เพอลดคาใชจายของผปวยในการเดนทางมาโรงพยาบาล

4. เพอลดภาวะแทรกซอนของผปวย

วตถประสงคเฉพาะ

1. เพอยกระดบ อสม. เปน อสม. หมอประจาบาน

2. เพอให อสม. หมอประจาบานเปนสอในการนานโยบายสขภาพไปสประชาชน

5 วารสารสาธารณสขมลฐานภาคใตSOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALปท 33 ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ พฤศจกายน 2562

3. เพอให อสม. หมอประจาบานเปนกลไกขบเคลอนงานตามบทบาทใหมทเพมขน เพอลดโรค และ

ปญหาสขภาพ และสงเสรมใหประชาชนพงตนเองได

กรอบการยกระดบ อสม. เปน อสม. หมอประจาบาน

กระบวนการยกระดบ อสม. เปน อสม. หมอประจาบาน ม 3 ขนตอนหลก ดงน

1. หลกสตร อสม. หมอประจาบาน 18 ชวโมง

2. หลกสตรเพมพนความร ทกษะ อสม.หมอประจาบาน 1 วน

3. การฝกอบรมฟนฟความรประจาเดอน


หลกสตร อสม.หมอประจาบานความคาดหวงในบทบาทของ อสม. หมอประจาบานเมอผานการฝกอบรมหลกสตรแลว อสม. หมอประจาบาน ควรมความร ทกษะ ดงน 1. ความร ทกษะ การเปน อสม. หมอประจาบาน อยางถกตอง ตามหลกวชาการ 2. สามารถปฏบตหนาทของ อสม. หมอประจาบาน อยางครบถวน 3. สามารถดแลสขภาพคนในชมชนไมใหเจบปวยจนตองไปโรงพยาบาล 4. สามารถปฏบตงาน จดการระบบดแลสขภาพกลมเปาหมายในชมชนรวมกบภาคเครอขายการดแล สขภาพในชมชน

คณสมบตของผเขารบการฝกอบรมหลกสตร อสม. หมอประจาบาน : 1. เปน อสม. ตามระเบยบกระทรวงสาธารณสข 2. เปนผมสขภาพรางกายแขงแรง มความพรอมในการใชเทคโนโลย ดจทล ในการปฏบตหนาท อสม. หมอประจาบาน 3. เปนประธานชมรม อสม.ประจาหมบาน ทผานการอบรมเปน อสม.หมอประจาบาน และไดรบ การคดเลอกเปนประธานชมรม อสม.ระดบตาบล โดยใหนารองการศกษาวจยเชงปฏบตการในบทบาทหนาท อสม.หมอประจาบาน 4. เปนผมความรความสามารถในการปฏบตบทบาท อสม.หมอประจาบาน ดงน 4.1 สรางอาสาสมครประจาครอบครว (อสค.) และบทบาท อสม.หมอประจาบาน 4.2 การเฝาระวง ปองกน ควบคมไมใหเกดโรคในพนท 4.3 การสงเสรมสขภาพและแกไขปญหาสขภาพทสาคญ 4.4 ภมปญญาไทย สมนไพร และการใชกญชาทางการแพทย 4.5 เทคโนโลยการสอสารทางการแพทย โทรเวชกรรม (Telemedicine) และแอปพลเคชน ดานสขภาพ 4.6 ผนาการสรางสขภาพแบบมสวนรวม

การประเมนผลการฝกอบรม ผเขารบการฝกอบรมตองเขารบการฝกอบรมระยะเวลาไมนอยกวารอยละ 80 ของระยะเวลาการฝก อบรมตลอดหลกสตรผเขารบการฝกอบรมตองมความร ความเขาใจและปฏบตตามเนอหาทไดรบการอบรม อยางเครงครดและมผลการประเมนความรหลงอบรมทงภาคปฏบตและทฤษฎ 1. ภาคปฏบต (ผานการประเมนไมตากวา รอยละ 80) 2. ภาคทฤษฎ แบบทดสอบความร (ผานการประเมนไมตากวา รอยละ 60) 3. คะแนนทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตตองผานตามเกณฑ


การรายงานผลการฝกอบรม 1. รายงานผานฐานขอมล อสม. 2. รายงานผานเวบไซต Thaiphc.net

หลกสตรฝกอบรมเพมพนความร ทกษะ อสม.หมอประจาบาน (Orientation) เมอ อสม.หมอประจาบาน (ประธาน อสม.ระดบหมบาน) ไดผานการอบรมในหลกสตร 3 วน 6 วชา 18 ชวโมงแลว และไดมการคดเลอก อสม.หมอประจาบาน (ประธาน อสม.ระดบตาบล) ใหปฏบตหนาท ในบทบาท อสม.หมอประจาบาน ระดบตาบล จะตองผานการอบรมทกษะตามบทบาท อสม.หมอประจาบาน (Orientation) โดยเจาหนาท คร ก และ คร ข ใหมทกษะเพมขน ดงน 1. ใหเจาหนาท คร ก คร ข จดอบรมท รพช./อน ๆ ตามความเหมาะสม 1 วน ในเรอง ดงน - ภารกจทตองดาเนนการ - บทบาทของ อสม. หมอประจาบาน - เรยนรการใชงานแอปพลเคชนดานสขภาพ และโทรเวชกรรม (Telemedicine) - การดาเนนงานตามหลกเกณฑและวธการทกาหนด - การสงรายงานผลการปฏบตงานตามทกาหนด 2. ใหเจาหนาท คร ก คร ข ฝกซอมผเขาอบรมในบทบาท อสม. หมอประจาบาน 3. ใหเจาหนาท คร ก คร ข รวมแสดงบทบาทสมมต (Role play) ในการแกปญหาเฝาระวง ปองกน ควบคมไมใหเกดโรคในพนท เชน โรคไขเลอดออก หรอโรคฉหน 4. ใหเจาหนาท คร ก คร ข รวมแสดงบทบาทสมมต (Role play) ในการเปนผนา แกนนา เครอขาย สขภาพภาคประชาชน ในการดแลสขภาพในชมชนเชอมกบทมหมอครอบครว และระบบการสงตอ 5. ใหเจาหนาท คร ก คร ข อธบาย ฝกฝน ให อสม. หมอประจาบาน ไดดาเนนงานตามหลกเกณฑ และวธการทกาหนด และนดหมายการสงรายงานทกสนเดอนตามทกาหนด

การอบรมฟนฟความร อสม. หมอประจาบาน เมอ อสม.หมอประจาบาน (ประธาน อสม.ระดบตาบล) ไดปฏบตหนาทในบทบาท อสม.หมอประจาบานและผานการฝกอบรมเพมพนความร ทกษะ ตามบทบาท อสม.หมอประจาบาน (Orientation) โดยเจาหนาท คร ก และ คร ข แลวนน และจดใหมการอบรมฟนฟความรอยางตอเนองทกเดอน ๆ ละ 1 วน เพอเพมความรและทกษะ ในเรองทมความจาเปนหรอตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข

บทบาทผบรหารในจงหวดทเกยวของ 1. รบรและสนบสนนการอบรม อสม. หมอประจาบาน

2. ตดตามผลการดาเนนงานและสนบสนน สงเสรม การจดอบรม ของเจาหนาทในแตละระดบ


3. ใหคาปรกษา ใหขอแนะนาการแกไขปญหาและสนบสนนใหเปาหมายการอบรม อสม. หมอประจาบาน

ประสบผลสาเรจ

4. ออกเยยมเสรมพลง เสรมสรางขวญกาลงใจ และตดตามทงการจดอบรม การฟนฟความร การพฒนา

อสม. หมอประจาบาน ในพนทใหสาเรจตามเปาหมาย

บทบาทหนาทของเจาหนาทจงหวด

1. สนบสนนการฝกอบรมพฒนาการยกระดบ อสม. เปน อสม. หมอประจาบานใหครบกลมเปาหมาย

2. สนบสนนการอบรม วทยากร คร ก ไปขยายสพนทระดบหมบานและระดบตาบล เพอยกระดบ

อสม. เปน อสม. หมอประจาบานตามหลกเกณฑทกาหนด

3. ตดตาม ประเมนผลการดาเนนงานอบรมยกระดบ อสม. หมอประจาบาน ใหมความสามารถ

ตามบทบาท หนาท ครบถวนตามเปาหมาย

4. เยยมเสรมพลงในพนท สรางขวญกาลงใจใหผปฏบตงาน

5. รายงานผลการฝกอบรมการยกระดบ อสม. เปน อสม. หมอประจาบาน

บทบาทวทยากร คร ก

1. ศกษาหลกสตรการอบรมยกระดบ อสม. หมอประจาบาน ทาหนาทเปนผจดการนาหลกสตร

ไปดาเนนการในพนท

2. ประชมหารอทมคร ก ในจงหวด วางแผนการฝกอบรมคร ข อาเภอละ 2 คน และสนบสนน

การฝกอบรม อสม. หมอประจาบาน ตามเปาหมายของจงหวด

- อสม.ประธานชมรม อสม. ระดบหมบาน ตามทกระทรวงสาธารณสขกาหนด

- ประธานชมรม อสม. ระดบตาบล ตามทกระทรวงสาธารณสขกาหนด

- ไดแผนปฏบตการจดอบรม ทมวทยากร และเปาหมาย

3. สรางทมจงหวดและจดเตรยมการฝกอบรม คร ข และสนบสนนทม คร ข จดฝกอบรม อสม.

หมอประจาบาน ตามเปาหมาย

4. รวมเปนวทยากรกบทม คร ข ฝกอบรม อสม. หมอประจาบาน และฝกอบรมเพมพนความร ทกษะ

(Orientation) ให อสม.หมอประจาบาน (ประธานชมรม อสม. ระดบตาบล ตามเปาหมาย)

5. สนบสนน ตดตาม การจดอบรมของทมคร ข ใหได อสม.หมอประจาบานตามเปาหมาย

6. สรปและรายงานผลงานการอบรมคร ก / อบรมคร ข / อสม.หมอประจาบาน และผลงานตามเปาหมาย

จงหวด

7. ออกหนงสอรบรองผทผานการอบรมตามหลกสตร


บทบาทวทยากร คร ข

1. ศกษาหลกสตร อสม. หมอประจาบาน

2. ประชมหารอ สรางทมคร ข และแผนการสอน เพอเตรยมการอบรม อสม.หมอประจาบาน

ตามเปาหมาย

- ประธาน อสม. หมบาน 1 คน/หมบาน ตามทกระทรวงสาธารณสขกาหนด

- ประธาน อสม. ตาบล 1 คน ตามทกระทรวงสาธารณสขกาหนด

3. จดอบรม อสม.หมอประจาบานตามเปาหมายทกาหนด

4. รายงานผลการปฏบตงานตามแนวทางทกาหนด

5. วางแผนและจดการฝกอบรมเพมพนความร ทกษะ อสม. หมอประจาบาน (Orientation) ท รพช.

หรออน ๆ ตามเหมาะสม

6. สนบสนนให รพ.สต. จดอบรมฟนฟความรทกเดอน

7. ตดตามรายงานผลการปฏบตงานตามแบบฟอรมรายงานของ อสม.หมอประจาบาน

การสนบสนนงบประมาณ

1. กระทรวงสาธารณสข โดยกรมสนบสนนบรการสขภาพ สนบสนนงบประมาณการอบรมยกระดบ

อสม. เปนหมอประจาบาน (ตามเปาหมายหมบาน/ชมชนเทศบาล/กทม.)

2. กระทรวงสาธารณสข สนบสนนงบประมาณ สนบสนนการพฒนารปแบบการยกระดบ อสม.เปน

อสม. หมอประจาบาน และใหศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาค ศนยสนบสนนบรการสขภาพเขต สถาบน

สขภาพอาเซยน สถาบนวจยระบบสาธารณสข ตดตามและประเมนผลและสรปผลการพฒนารปแบบ

ขอมลจาก : กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน http://phc.moph.go.th


*นกวชาการสาธารณสขชานาญการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานใน อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน

การพฒนาคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอยในโรงเรยนบานคลองคราม

ณรงค บวแกว*

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงค 1) เพอพฒนาคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย ในโรงเรยน

บานคลองคราม อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน สาหรบนกเรยนชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษาปท 4–6

2) เพอหาประสทธภาพของคมอฝกอบรม 3) เพอประเมนความพงพอใจของนกเรยนทมตอคมอฝกอบรม

เรองการจดการขยะมลฝอยทสรางขน กลมตวอยางในการวจยเปนนกเรยน ชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษา

ปท 4–6 โรงเรยนบานคลองคราม อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน ทาการสมนกเรยน จานวน 36 คน และ

เขารบการฝกอบรม ดวยคมอฝกอบรมทสรางขน ซงประกอบดวย 3 หนวย คอ 1)การสารวจขยะมลฝอย

2)การคดแยกประเภทขยะมลฝอยและ 3)การจดการขยะมลฝอย ซงไดผานการประเมนคณภาพจากผเชยวชาญ

5 ทาน

ผลการวจย พบวา คมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอยในโรงเรยนบานคลองคราม อาเภอดอนสก

จงหวดสราษฎรธาน มคาประสทธภาพเทากบ 80.56/80.28 ดชนประสทธผล เทากบ 0.68 นกเรยนมผล

สมฤทธทางการเรยนหลงการอบรมสงกวากอนอบรม อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.01) และนกเรยน

มความพงพอใจตอการจดการอบรมดวยคมอฝกอบรมอยในระดบดมาก (คะแนนเฉลย 4.4 สวนเบยงเบน

มาตรฐาน 0.72)

คาสาคญ : การพฒนาคมอฝกอบรม, การจดการขยะมลฝอย

Abstract

The purposes of this study were: 1) to develop a training manual on solid waste

management in Banklongkram School, Donsak District, Surat Thani Province for students in

level 2, specifically Grades 4- 6; 2) to determine the effectiveness of the training manual;

and 3) to assess students’ satisfaction of the training manual on solid waste management

generated. 36 students were randomly selected from the students’ level 2, Grades 4-6 of

Banklongkram School, Donsak, Surat Thani Province. The subjects were trained with the

training manual on solid waste management that consisted of three chapters as follows:


1) solid waste survey; 2) solid waste classification; and 3) solid waste management. The training

manual was under gone quality control by 5 experts.

Finding revealed that the effectiveness values of training manual on solid waste

management in Banklongkram School, Donsak District, Surat Thani Province were 80.56/80.28

with the effectiveness index of 0.68. The achievement after training with the manual was

statistically significant higher than that before training (p < 0.01). The students’ satisfaction

of the training manual on solid waste management was “very good” level (mean = 4.4; S.D

= 0.72).

Keywords : The development of manual, Solid waste management

บทนา ปญหาสงแวดลอมเปนปญหาทสาคญของชมชน ทกาลงทวความรนแรงมากยงขน ความตองการท ไม มขดจากดทาให มการนาทรพยากรไปใช อยางไมมประสทธภาพเพอตอบสนองตอความตองการของมนษย จนทาใหสภาพแวดลอมเสอมโทรม โดยเฉพาะอยางยงปญหาขยะในชมชนและในเมองขนาดใหญ ซงอยในภาวะทรนแรงขนเรอย ๆ1 ซง ในการนาทรพยากรในโลกมาใชเปนประโยชนนน จะตองผานกระบวนการผลตและกอใหเกดมลพษรวมทงของเสยในแตละขนตอนของการผลต ไมเพยงเทานนมนษยยงมวฒนธรรมบรโภคนยมทใหความสาคญกบรปลกษณความสวยงามของสนคาและความสะดวกสบายในการบรโภค มผลตภณฑแบบใชครงเดยวทงเกดขนมากมายเพอตอบสนองความตองการ ทาใหปญหาขยะมลฝอย ซงเปนปญหา ใกลตวทสดไดทวความรนแรงยงยากและซบซอนขนจนเปนปญหาทตองแกไขอยางเรงดวน2 จากอดตจนถงปจจบนทงภาครฐและเอกชน ไดเหนความสาคญพยายามรณรงคและหาวธการตาง ๆ มากมายเพอจะใหประชาชนเกดจตสานกในการจดการขยะ

มลฝอยและรวมกนคดแยกขยะมลฝอยอยางถกตองแตยงไมประสบผลสาเรจ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ไดกาหนดตวชวด สดสวนของขยะมลฝอยชมชนไดรบการจดการอยางถกตองและนาไปใชประโยชนไม นอยกวารอยละ 75 สดสวนของเสยอนตรายชมชนทไดรบการกาจดอยางถกตองไมนอยกวารอยละ 30 และกากอตสาหกรรมอนตรายทงหมดเขาสระบบการจดการทถกตอง3 สงสาคญทสดในการแกไขปญหาขยะจะตองสรางจตสานกใหประชาชนเกดความรบผดชอบ ในการมสวนรวมในการจดการปญหาขยะมลฝอย ใหหมดไป โดยเรมปลกฝงตงแตเดก ๆ โรงเรยนบานคลองคราม สงกดสานกงานการศกษาขนพนฐาน ตงอยหมท 8 ตาบลปากแพรก อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน เปนสถานศกษาแหงหนงทประสบปญหาขยะมลฝอย เนองจากมขยะมลฝอยประมาณ 60 กโลกรมตอวน4 การจดการขยะมลฝอยของโรงเรยนเปนแบบทงลงถงรวมกน ไมไดดาเนนการคดแยก สงมอบใหองคการบรหารสวนตาบลปากแพรก จดเกบนาไปกาจดตอไป องคการบรหารสวนตาบล

ปากแพรก ไมสามารถเกบขนขยะไดทกวน มปญหา


ขยะตกคาง ถงขยะไมเพยงพอ ขยะลนถง กระจด

กระจายทวบรเวณโรงเรยน ทาใหทศนยภาพ

ไมสวยงาม ไมเปนระเบยบเรยบรอย อกทงยงสราง

ความราคาญสงกลนเหมนมผลตอสขภาพอนามย

ของนกเรยน คร และประชาชนทอาศยอยโดยรอบ

เปนแหลงอาหารของสตวพาหะนาโรคตาง ๆ เชน

สนข หน แมลงวน แมลงสาบและแมลงตาง ๆ

จากขอมลดงกลาว ผวจยเหนวาถาปลอย

ใหเปนหนาทขององคการบรหารสวนตาบลปากแพรก

รบผดชอบโดยตรงเพยงฝายเดยวจะไมสามารถ

แกปญหาขยะมลฝอยในโรงเรยนไดอยางมประสทธภาพ

ปญหาขยะมลฝอยสามารถแกไขไดโดยการรณรงค

ใหทกคนในโรงเรยนมสวนรวม รวมทงสรางจตสานก

ใหกบนกเรยนซงจะเปนเยาวชนและกาลงสาคญ

ของชาตในอนาคต จงสนใจทจะพฒนาคมอฝกอบรม

การจดการขยะมลฝอยเพอนามาใชกบนกเรยน

ในโรงเรยนบานคลองคราม ผวจยมความหวงวา

ผลการฝกอบรมสามารถปลกฝงใหนกเรยนมสวนรวม

และเรยนรรวมกนในการจดการขยะมลฝอยอยางเปน

รปธรรม ชดเจนอยางเชน การคดแยกขยะ การกาจด

ขยะ การลดขยะจากตวเอง การสรางทางเลอกการ

บรโภคใหม ซงเปนการสงเสรมใหนกเรยนมพฤตกรรม

ในการจดการ ปองกนรกษาไมทาลายสงแวดลอม

ในโรงเรยน ชมชน เกดความรทถกตอง มทศนคตทด

อนจะนาไปสพฤตกรรมการปฏบต สรางการมสวนรวม

ในกระบวนการทางานและความรบผดชอบตอสงคม

รวมกน

วตถประสงคของการวจย

1. เพอพฒนาคมอฝกอบรมเรองการจดการ

ขยะมลฝอยในโรงเรยนบานคลองคราม อาเภอดอนสก

จงหวดสราษฎรธาน

2. เพอหาประสทธภาพของคมอฝกอบรม

เรองการจดการขยะมลฝอยในโรงเรยนบานคลองคราม

อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน

3. เพอประเมนความพงพอใจของนกเรยน

ตอคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย

วธดาเนนการวจย

การวจยเรอง การพฒนาคมอฝกอบรมเรอง

การจดการขยะมลฝอยในโรงเรยนบานคลองคราม

อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน ในครงนผวจย

ได ดา เนนการในลกษณะการว จยและพฒนา

(Research and Development) เพอใหสอดคลอง

กบวตถประสงคผ วจยไดกาหนดขนตอนการวจย

และวธการวจยไว 4 ขนตอนดงน

1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร

ทศกษาไดแกนกเรยนชวงชนท 2 ระดบชนประถม

ศกษาปท 4–6 โรงเรยนบานคลองคราม อาเภอดอนสก

จงหวดสราษฎรธาน ทกาลงเรยนในภาคเรยนท 1

ปการศกษา 2561 จานวน 125 คน กลมตวอยาง

ทใชในการศกษา ไดแกนกเรยนชวงชนท 2 ระดบ

ชนประถมศกษาปท 4–6 จานวน 36 คน ไดจากการ

สมอยางงาย (Simple random sampling) ระดบ

ชนละ 12 คน จากกลมเดกทเรยนเกง ปานกลาง และ

ออน ทดลองในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2561

ใชเวลาในการทดลอง 12 ชวโมง

2. เครองมอทใชในการวจย ผวจยไดพฒนา

คมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอยในโรงเรยน

บานคลองคราม โดยนาองคความรดานวทยาศาสตร

สงแวดลอมและดานสงแวดลอมศกษามาบรณาการ

เปนแนวทางการดาเนนงานในการสรางคมอฝกอบรม


3. การเกบรวบรวมขอมล ไดดาเนนการดงน 3.1 นกเรยนทาแบบทดสอบวดความร กอนอบรม (Pretest) จานวน 40 ขอ 3.2 นกเรยนรบการอบรมและทากจกรรมในแตละหนวย จานวน 3 หนวย 3.3 นกเรยนทาแบบทดสอบวดความร หลงอบรม (Posttest) จานวน 40 ขอ 4. การวเคราะหขอมลมดงน 4.1 สถตทใชในการวเคราะหคณภาพ ของเครองมอ คาประสทธภาพของคมอฝกอบรม ใชสตร E

1 /E

2 คาดชนประสทธผลของคมอฝกอบรม

(E.I.) คณภาพของแบบทดสอบวดผลสมฤทธในการ ฝกอบรมใชคาความเทยงตรงเชงเนอหาหรอคาดชน ความสอดคลองของขอสอบกบจดประสงคการเรยนร (IOC) คาความยากงาย (Difficulty) ของขอสอบ วดผลสมฤทธในการฝกอบรมคาอานาจจาแนก (Discrimination) คาความเชอมน (Reliability) 4.2 สถตสาหรบการวเคราะหขอมล คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาความแปรปรวน (S2) คาท (t - test) ผลการศกษา ผลการพฒนาคมอฝกอบรม 1. การพฒนาค มอฝ กอบรม ม วธการ ดาเนนการดงน 1.1 วางแผนการผลตโดยการศกษา เนอหาและจดประสงคการเรยนร จากสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรเรองการจดการ สงแวดลอมตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

1.2 ดาเนนการผลตคมอฝกอบรม โดย ศกษาหลกสตรสถานศกษา ตวอยางคมอฝกอบรม เนอหาเรองการจดการสงแวดลอมชวงชน ท 2 กระบวนการผลตคมอฝกอบรมและเอกสารทเกยวของกบคมอฝกอบรมอยางละเอยด ซงในการผลตคมอ ฝกอบรม แบงออกเปน 3 หนวยใชเวลาอบรม 12 ชวโมง ดงน หนวยท 1 เรองการสารวจขยะมลฝอย 3 ชวโมง หนวยท 2 เรองการคดแยกประเภทขยะ มลฝอย 3 ชวโมง และหนวยท 3 เรองการจดการขยะ มลฝอย 6 ชวโมง 1.3 จดทาแบบประเมนผล ในแตละหนวยจะมแบบทดสอบกอนอบรม-หลงอบรม ใบงาน แบบบนทกการปฏบตกจกรรมและแบบฝกหด หลงอบรม ซงทกหนวยจะมแบบประเมนผล จานวน 10 ขอ รวมทงหมด 30 ขอ 1.4 ผลตสอในการอบรมทใชแตละหนวย ไดแก ใบความร ใบงาน ใบบนทกการปฏบตกจกรรม แบบฝกหด 1.5 นาคมอฝกอบรมทสรางขนไปทดลองใชกบนกเรยนชวงชนท 2 โรงเรยนบานคลองคราม ไดคาประสทธภาพครงท 1 เทากบ 73.89/72.50 คาประสทธภาพครงท 2 เทากบ 80.56/79.44 แกไข ปรบปรงโดยปรบใบงาน ทกหนวยใหชดเจน รวมทง กจกรรมทกกจกรรม ใหมความเหมาะสมกบนกเรยน ชวงชนท 2 1.6 นาคมอฝกอบรมทง 3 หนวยทได ปรบปรงแกไขแลว ไปทดลองใชกบกลมเปาหมาย ตามแผนทวางไว 1.7 นาคะแนนสอบกอนอบรม คะแนน ฝกปฏบตขณะอบรมและคะแนนสอบหลงอบรมมา วเคราะหหาประสทธภาพและคาดชนประสทธผล

คมอฝกอบรมแตละหนวยทพฒนาขน


2. การประเมนคณภาพคมอฝกอบรม

การประเมนคณภาพคมอฝกอบรมโดย

ผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน ประเมนความสอดคลอง

เชงเนอหาและประเมนความเหมาะสมขององค

ประกอบคมอฝกอบรมนาผลการประเมนมาปรบปรง

แกไขตามคาแนะนา ผลการประเมนพบวา คาความ

เหมาะสมของคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะ

มลฝอย มคาเฉลย 4.64 จดอยในระดบมากทสด และ

เมอพจารณาเปนรายองคประกอบ พบวาสวนใหญ

มความเหมาะสมอยในระดบมากทสด สาหรบคา

ดชนความสอดคลองเชงเนอหาอยระหวาง 0.80-

1.00 และคาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.53

ผลการหาประสทธภาพและประสทธผลของคมอ

ฝกอบรม

การหาประสทธภาพและประสทธผลของ

คมอฝกอบรม แบงออกเปน 2 ตอนดงน

1. การหาประสทธภาพคมอฝกอบรม E1/E

2

ผลการหาประสทธภาพรายหนวยของคมอฝกอบรม

โดยยดประสทธภาพตามเกณฑ 80/80

ตารางท 1 คาประสทธภาพรายหนวยของคมอฝก

อบรม เปรยบเทยบเกณฑ 80/80 คมออบรม

ตอนท

จานวนนกเรยน

(คน)E

1E

2

ประสทธภาพของคมอฝกอบรม

E1 / E

2

1

2

3

36

36

36

80.69

80.86

80.14

80.28

80.29

80.56

80.69/80.28

80.86/80.29

80.14/80.56

จากตารางท 1 แสดงผลการนาคมอฝกอบรม

ทพฒนาขนทง 3 หนวยไปใชกบกลมตวอยางซงเปน

นกเรยนชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษาปท 4–6

โรงเรยนบานคลองคราม พบวา มคาประสทธภาพ

E1/E

2 เรยงลาดบจาก หนวยท 1 ถงหนวยท 3 ดงน

80.69/80.28, 80.86/80.29 และ 80.14/80.56

ตามลาดบ

ตารางท 2 คาประสทธภาพของคมอฝกอบรม

เปรยบเทยบเกณฑ 80/80

รายการ จานวนนกเรยน

คะแนนเตม

E1

E2

E1 / E

2

คมอฝกอบรม เรอง

การจดการขยะมลฝอย

36 40 80.56 80.28 80.56 / 80.28

จากตารางท 2 แสดงผลการนาคมอฝกอบรม

ฉบบรวมทงฉบบทพฒนาขนไปใชกบกลมตวอยาง

พบวา มคาประสทธภาพ E1/E

2 เทากบ 80.56/80.28

2. การหาประสทธผลของคมอฝกอบรม

โดยวเคราะหจากผลสมฤทธกอนการอบรมและ

หลงใชคมอฝกอบรม ไดคาประสทธผลเทากบ 0.68

แสดงวาคมอฝกอบรมมประสทธผลเปนไปตามเกณฑ

คอคาดชนประสทธผลมากกวา 0.50 ขนไปและ

เมอพจารณาคาดชนประสทธผลของคมอฝกอบรม

รายหนวยตงแตหนวยท 1- 3 พบวา มคาเปน 0.70,

0.61 และ 0.65 ตามลาดบ ซงมคาเฉลย 0.65

ผลสมฤทธจากการอบรมโดยใชคมอฝกอบรม

ผ วจยไดใชแบบทดสอบกอนอบรม-หลง

อบรม ซงเปนแบบทดสอบทผ วจยไดสรางขนเอง

จานวน 54 ขอ หลงจากผเชยวชาญจานวน 5 ทาน

ตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา คดเลอกแบบ

ทดสอบทมคา IOC ระหวาง 0.60-1.00 ไดแบบ

ทดสอบ 45 ขอ นาแบบทดสอบทคดเลอกไวไปใชกบ

นกเรยนทไดรบความรเรองการจดการขยะมาแลว

เพอหาคาความยากงาย (P) และคาอานาจจาแนก

(r) เพอคดเลอกแบบทดสอบทมคณภาพใหเหลอ

จานวน 40 ขอ โดยแบบทดสอบทคดเลอกมคาความ

ยากงายอยระหวาง 0.40-0.80 และและคาอานาจ


จาแนก (r) คาอยระหวาง 0.20-0.60 นาไปหาความเชอมน ไดคาความเชอมน (r

tt) เทากบ 0.70 นบวา

เปนแบบทดสอบทมคณภาพคอนขางสง นาแบบ ทดสอบทดสอบวดผลสมฤทธไปใชกบนกเรยนโรงเรยนบานคลองครามทเรยนอยชนชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษาปท 4–6 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2561 จานวน 36 คน โดยนาไปทดสอบ กอนทาการอบรมและหลงทาอบรมซงใชแบบทดสอบฉบบเดยวกน แลวนามาแปลผลจาก คา t-test ไดผลดงตารางตารางท 3 คะแนนเฉลยผลสมฤทธจากการอบรมโดยใชคมอฝกอบรม

รายการ จานวนนกเรยน

คะแนนเตม

คาเฉลยกอนเรยน(

1)

คาเฉลยหลงเรยน(

2)

D D 2 t

คมอฝกอบรม เรอง การจดการขยะมลฝอย (ฉบบรวม)

36 40 15.2 32.11 606 10,394 43.01**

รายหนวย หนวยท 1 หนวยท 2 หนวยท 3

363636

101010

4.724.274.41

16.1315.7215.58

119127131

445481572

16.32**21.82**13.23**

** P < 0.01 จากตารางท 3 พบวาโดยภาพรวมคะแนนเฉลยผลสมฤทธจากการอบรมของนกเรยนหลงอบรมดวยคมอฝกอบรมมากกวาคะแนนกอนอบรมอยางม นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

ผลการประเมนความพงพอใจตอคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย การประเมนความพงพอใจของนกเรยน ตอการอบรมโดยใชคมอฝกอบรมเรอง การจดการขยะมลฝอย ซงเมอพจารณาจากผลการวเคราะหความพงพอใจของนกเรยนหลงอบรม โดยภาพรวมนกเรยนมความพงพอใจตอคมอฝกอบรมอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 4.44 คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.72

สรปผล จากการดาเนนงานตามขนตอนการวจยทไดนาเสนอ สรปผลวจยดงน 1. ผลการพฒนาและหาประสทธภาพของคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย ทสรางขน แตละหนวยมประสทธภาพตงแตหนวยท 1–หนวยท 3 มคาเปน 80.69/80.28, 80.86/80.29 และ 80.14/80.56 ตามลาดบ ซงเปนไปตามเกณฑประสทธภาพ ทตงไว 80/80 ฉะนนจงสามารถสรปไดวาค มอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย สาหรบนกเรยนชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษา ปท 4–6 ทสรางขนมประสทธภาพเปนไปตามเกณฑ ทตงไว 2. ประสทธภาพของคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอยโดยภาพรวมมคาดชนประสทธผลเทากบ 0.68 แตเมอพจารณาโดยละเอยดแตละหนวยมดชนประสทธผล ตงแตหนวยท 1-หนวยท 3 มคา เปน 0.70, 0.61 และ 0.65 ตามลาดบ ซงไดผล ตามเกณฑของคมอฝกอบรมทมคาดชนประสทธผล มากกวา 0.50 ขนไป 3. คะแนนผลสมฤทธจากการอบรมของ นกเรยนกอนและหลงอบรมดวยคมอฝกอบรมเรอง การจดการขยะมลฝอยแตกตางกนอยางมนยสาคญ ทางสถตทระดบ 0.01 คอคา t ทคานวณได มคาเทากบ 43.01 และเมอทดสอบเปนรายหนวยพบวา คา t จากผลสมฤทธจากการอบรมของ หนวยท 1-หนวยท 3 มคา 16.32, 21.82 และ 13.23 ตามลาดบ ซงมากกวาคาวกฤต จงสรปไดวาการฝกอบรมโดยคมอฝกอบรมสงผลใหนกเรยนมผลสมฤทธหลงการอบรมสงขน4. ความพงพอใจของนกเรยนตอการใชคมออบรม

เรองการจดการขยะมลฝอย โดยภาพรวมนกเรยน


มความพงพอใจอยในระดบมากทสด มคาเฉลย 4.44

ดงนนสรปไดวา คมอฝกอบรมเรองการจดการขยะ

มลฝอย สาหรบนกเรยนชวงชนท 2 ระดบชนประถม

ศกษาปท 4–6 เปนไปตามสมมตฐานทกาหนดไว

ทว าค มอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย

ทพฒนาขนมประสทธภาพและมดชนประสทธผล

ตามเกณฑทกาหนด นกเรยนมความพงพอใจมาก

อกทงมผลทาใหนกเรยนมผลสมฤทธจากการอบรม

สงกวากอนอบรม

อภปรายผลการศกษา

ในการอภปรายผลการวจย ผวจยจะอภปราย

ตามวตถประสงค และขอคนพบดงน

1. จากผลการพฒนาคมอฝกอบรมเรองการ

จดการขยะมลฝอย สาหรบนกเรยนชวงชนท 2 ระดบ

ชนประถมศกษาปท 4–6 พบวามดชนความสอดคลอง

เชงเนอหาและความเหมาะสมขององคประกอบคมอ

ฝกอบรมในระดบมากทสด ซงมคาระหวาง 0.80-

1.00 และ 4.64 ตามลาดบ ทเปนเชนนเพราะวา

ในการสรางและพฒนาคมอฝกอบรมนน ผลตและ

สรางขนอยางเปนระบบ ดวยวธการ เปนขนตอน

ซงสอดคลองกบแนวคดของบญชม ศรสะอาด5 ทกลาว

วาการจะใหคมอซงเปนสอการเรยนประเภทหนง

ทจะผลตขนใชนนมประสทธภาพตอการใหความร

และความเขาใจ โดยกอนทจะนาค มอไปใชจรง

ควรมการพฒนาใหไดมาตรฐานเสยกอนเพอจะได

คมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอยทมคณภาพ

และทาใหการฝกอบรมบรรลความสาเรจ

2. คาประสทธภาพของคมอฝกอบรมเรอง

การจดการขยะมลฝอยทพฒนาขนมคาประสทธภาพ

E1/E

2 เทากบ 80.56/80.28 ซงเปนไปตามเกณฑ

ประสทธภาพทตงไว คอ 80/80 ทงนเพราะวาการใช

คมอฝกอบรม ผเขาอบรมสามารถทราบผลไดทนท

อกทงไดผานกระบวนการตรวจสอบชแนะจาก

ผเชยวชาญ จงทาใหคมอมประสทธภาพสามารถ

พฒนาความร ความเขาใจทงวทยากรและนกเรยน

ผเขารวมอบรม สอดคลองกบงานวจยของไพศาล

ยาทพย6 ทศกษาเกยวกบการพฒนาคมอการปฏบต

การนเทศภายในโรงเรยนเกยวกบโครงการสงแวดลอม

ศกษาสาหรบผบรหารโรงเรยนประถมศกษา โดย

กอนทจะนาไปใชไดทาการปรบปรงพฒนาตามคา

แนะนา มการหาประสทธภาพคมอ ทงรายบคคล

รายยอยและรายกลมทาใหมประสทธภาพสงกวา

ทกาหนด และทานองเดยวกบงานวจยของเครอวลย

เผาผง7 เรองการพฒนาคมอการจดกจกรรมสงเสรม

การอาน คด วเคราะหและเขยนสอความสาหรบคร

ภาษาไทย พบวา คมอทสรางขนมประสทธภาพตาม

เกณฑ E1/E

2 เทากบ 89.00/94.00 สงกวาเกณฑ

ทตงไว คอ 80/80 ทงในระดบรายบคคลและรายกลม

ยอยเชนกน

3. คาดชนประสทธผลของคมอฝกอบรม

เรองการจดการขยะมลฝอย (E.I.) ทไดมคา 0.68

ซงเปนไปตามเกณฑดชนประสทธผลทตงไว ทงโดย

ภาพรวมและรายหนวย ซงแสดงวาเมอนกเรยน

ไดเขารวมอบรมดวยคมอฝกอบรมเรองการจดการ

ขยะมลฝอยแลว นกเรยนสามารถทาคะแนนสอบ

หลงอบรมไดสงกวาคะแนนสอบกอนอบรม จงถอวา

คมอฝกอบรมทสรางขนมคณภาพในการชวยพฒนา

ความรของนกเรยนไดจรง

4. ผลสมฤทธจากการอบรมดวยคมอฝกอบรม

เรองการจดการขยะมลฝอยพบวาคะแนนหลงอบรม

สงกวาคะแนนกอนอบรม และมความแตกตางกน


อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 ซงเมอวเคราะห

คะแนนรายหนวย ทง 3 หนวย พบวาคะแนน

การสอบวดผลหลงอบรมมคาสงกวาคะแนนสอบ

กอนอบรมทกหนวย ซงแสดงวาการฝกอบรมโดยใช

คมอฝกอบรมสงผลใหนกเรยนมผลสมฤทธจากการ

อบรมสงขน ทงนเปนเพราะวทยากรไดออกแบบ

กจกรรมการอบรมไดเหมาะสม เปนเรองทใกลตว

นาสนใจมากสาหรบปจจบนและดวยผลกระทบ

ทนกเรยนไดรบเปนแรงจงใจอยางด นกเรยนไดรบ

ประสบการณตรงจากการปฏบตกจกรรมจรง ๆ

ซงสอดคลองกบงานวจยของจราวรรณ เกงกว8 ทได

ออกแบบโปรแกรมสงแวดลอมศกษา เรองการแยก

ขยะภายในโรงเรยนบานไสยาสน สาหรบนกเรยน

ระดบประถมศกษาปท 4-6 ผลการวจยพบวา

นกเรยนทเรยนโดยใชโปรแกรมสงแวดลอมศกษา

ไดรบความรเพมขน และสอดคลองกบงานวจยของ

ดวงพร ครฑสวาง9 ทใชกระบวนการสงแวดลอม

ศกษาสาหรบการจดการขยะมลฝอย พบวานกเรยน

ทผ านการฝกอบรมดวยค มอฝกอบรมทางดาน

สงแวดลอมศกษามความร ความเขาใจ เกดทกษะ

และเจตคตเกยวกบปญหาขยะมลฝอยรวมทงการ

คดแยกประเภทและการใชประโยชนจากขยะมลฝอย

เพมขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 และ

สอดคลองกบงานวจยของชนดา ชยรตนศกด1 ทได

พฒนาคมอแนวทางปฏบตดานการจดการขยะมลฝอย

ในชมชนบานบางป ผลการวจยพบวา หลงอบรม

กลมแมบานมความร ความเขาใจ ความตระหนก

และมทกษะในการจดการขยะมลฝอยในชมชน

เพมมากขนจากกอนอบรม และแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 และทานองเดยวกบ

งานวจยของเครอวลย เผาผง7 ซงทาการพฒนาคมอ

การจดกจกรรมสงเสรมการอาน คด วเคราะห และ

เขยนสอความสาหรบครภาษาไทย พบวา ครภาษาไทย

มความร ความเขาใจเกยวกบการจดกจกรรมสงเสรม

การอาน คด วเคราะหและเขยนสอความหลงศกษา

คมอสงกวากอนศกษาคมออยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05 และงานวจยของไพเราะ รอยตระกล10

พบวาสมาชกองคการบรหารสวนตาบลมความร

ความเขาใจเรองการจดการเยาวชนนอกระบบกอน

และหลงศกษาค มอแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.01 กลาวโดยสรปคอผลการวจย

แสดงใหเหนวาคมอทผวจยสรางขนนนมประสทธภาพ

สามารถเพมพนความร ความเขาใจแกผไดรบการ

อบรมเพราะเปนแนวทางหนงททาใหผ เกยวของ

มการพฒนาทดขน

5. ผลการศกษาความพงพอใจของนกเรยน

ทไดรบการอบรมโดยใชคมอฝกอบรม เรองการจดการ

ขยะมลฝอย พบวานกเรยนมความพงพอใจตอคมอ

การอบรมในระดบมาก ทเปนเชนนเพราะรปแบบ

คมอมขนาดกะทดรด สะดวกตอการพกพา การใช

ภาษา ขนาด ส ตวอกษร เหมาะสมกบระดบอายหรอ

ชวงชนผเขาอบรม ดานเนอหาคมอ ประกอบดวย

เนอหาทเหมาะสมสามารถทาความเขาใจไดงาย

มการแบงเนอหาเปนสดสวน และดานการนาไปใช

ประโยชน คมอมประโยชนเหมาะสมกบการนาไป

ปฏบต และมวธในการดาเนนงานดานการจดการ

ขยะมลฝอยในโรงเรยนและชมชนอยางชดเจน

เมอนาคมอฝกอบรมเรองการจดการขยะมลฝอย

ทพฒนาขน ไปอบรมใหความร จงมผลทาใหนกเรยน

ชวงชนท 2 ระดบประถมศกษาปท 4–6 โรงเรยน

บานคลองคราม มความพงพอใจอยในระดบมาก

สอดคลองกบงานวจยของสรอยทพย สมครเขตการณ11


เรองการพฒนาคมอศกษาธรรมชาตเพอการทองเทยวเชงนเวศประจาเสนทางศกษาธรรมชาตอทยาน แหงชาตนาหนาว พบวา กลมตวอยางไดแสดงความ คดเหนตอค มอศกษาธรรมชาตและมความพอใจ ในระดบ มากและสอดคลองกบชนดา ชยรตนศกด1 ทไดพฒนาคมอแนวทางปฏบตดานการจดการขยะ มลฝอยในชมชนบานบางป ผลการวจยพบวากลม แมบานทไดเขารวมอบรมสวนใหญมความพงพอใจตอการใชคมอแนวทางการปฏบตดานการจดการขยะมลฝอย อยในระดบมาก และยงสอดคลองกบ งานวจยของดวงพร ครฑสวาง9 ทไดศกษากระบวนการสงแวดลอมศกษาสาหรบการจดการคดแยกขยะ มลฝอย ผลพบวา นกเรยนมเจตคตเกยวกบปญหา ขยะมลฝอยรวมทงการคดแยกประเภทและการใช ประโยชนจากขยะมลฝอยเพมขนมความพงพอใจ ในระดบมากและจากการตดตามประเมนผลหลงการ ฝกอบรม 1 เดอนพบวากล มตวอยางมการปรบเปลยนแปลงพฤตกรรมในการคดแยกประเภทขยะ ไดอยางถกตองเพมขน ดงนนจะเหนไดวาคมอฝกอบรมเรองการ จดการขยะมลฝอยทพฒนาขนนอกจากมประสทธภาพเปนไปตามเกณฑทกาหนด มผลทาใหนกเรยนมผลสมฤทธการอบรมหลงอบรมสงกวากอนอบรม มประสทธผลตามเกณฑแลว ผเขารบการอบรมยงมความพงพอใจในระดบมากอกดวย ทงนอาจเปนผล มาจากคมอฝกอบรมทผวจยไดพฒนาขนมานนไดผานกระบวนการสรางอยางมระบบ โดยมขนตอนตงแต การศกษาขอมลพนฐานตาง ๆ เกยวกบสภาพปญหา และสาเหตของปญหา ตลอดจนศกษาเอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของ สาหรบแบบทดสอบวดผล สมฤทธการอบรมทผ วจยไดสรางขนไดผานการ ตรวจสอบความสอดคลองระหวางขอสอบกบผลการ

เรยนรทคาดหวง จดประสงคเชงพฤตกรรม คาความ ยากงาย คาอานาจจาแนกและคาความเชอมน ของแบบทดสอบ มาเปนอยางด ผลจากการใชคมอ ฝกอบรม เรองการจดการขยะมลฝอยท ผ ว จย ไดทดลองใชแลวน ยอมเปนเครองยนยนไดวา การท ผเขาอบรมไดอบรมดวยคมอฝกอบรมจะกอใหเกด ประสทธภาพ มประสทธผล สามารถนาไปใชในการ ฝกอบรมใหความรแกนกเรยนและผเกยวของไดดมากและเปนไปตามวตถประสงค อกทงยงไดนวตกรรม ทมประสทธภาพอกดวย

ขอเสนอแนะ 1. ควรทดลองใชคมอการฝกอบรมเรองการ จดการขยะมลฝอย เพอพฒนาการนกเรยนระดบ ประถมศกษาในระดบชวงชนท 1 และระดบชวงชน ท 3 ตอไป 2. การเรยนรแบบกจกรรมฝกอบรม วทยากรมบทบาทสาคญยงตอการฝกอบรม เปนผทมความร และประสบการณตรงทสอดคลองกบเนอหา และ ทสาคญจะตองมความสามารถในการถายทอดความร ในหวขอทไดรบมอบหมายไดอยางชดเจน สราง บรรยากาศการเรยนรทเปนกนเอง ควรสอดแทรก เทคนควธการทดงผอบรมเขามามสวนรวมใหมาก ทสด อยางไรกด กจกรรมหรอเกมทนามาใชควรจะ ตองมวตถประสงคทชดเจนและสอดคลองกบ วตถประสงคของแตละกจกรรมทระบไว 3. แมวาคมอฝกอบรมนออกแบบเพอใชฝก อบรมใหความรแกกลมเปาหมายเฉพาะโรงเรยน บานคลองคราม แตกสามารถนาไปประยกตใชกบ กลมเปาหมายอน ๆ ใหสอดคลองกบสภาพพนทและ คณสมบตของผเขารวมไดเปนอยางด


4. ควรมการตดตามประเมนผลการเปลยนแปลงพฤตกรรมของนกเรยนผเขารบการ ฝกอบรมในครงนวาไดนาความร ไปใชใหเปนประโยชนตอตนเองและชมชนอยางไรบาง เพอเปนขอมล ในการปรบคมอฝกอบรมใหมความเหมาะสมและม ประสทธภาพมากยงขนในโอกาสตอไป

เอกสารอางอง1. ชนดา ชยรตนศกด. การพฒนาคมอแนวทาง ปฏบตดานการจดการขยะมลฝอยในชมชน บานปากป ตาบลสะเดยง อาเภอเมอง จงหวด เพชรบรณ: ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงแวดลอมศกษา มหาวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม;2551.2. ธรพงษ มหาวโรและฝายวชาการ สานกพมพ เดอะบ คส. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต ฉบบท 10. กรงเทพฯ: เจรญรฐการพมพ; 2550.3. สานกนายกรฐมนตร. แผนพฒนาเศรษฐกจและ สงคมแหงชาต ฉบบท12 พ.ศ.2560-2564. : สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต;2559.4. โรงเรยนบานคลองคราม. งานบรหารทวไป: เอกสารอดสาเนา;2558.5. บญชม ศรสะอาด. การพฒนาการสอน. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน;2537.6. ไพศาล ยาทพย. การพฒนาคมอการนเทศภายใน โรงเรยนเกยวกบโครงการสงแวดลอมศกษา ส าห รบผ บรหารโรง เรยนประถมศกษา . วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร. มหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการนเทศ บณฑต วทยาลย. มหาวทยาลยศลปากร;2547.

7. เครอวลย เผาผง. การพฒนาคมอการจดกจกรรม สงเสรมการอาน คด วเคราะห และเขยน สอความหมายสาหรบครภาษาไทย. วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาหลกสตรและ การนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร; 2548.8. จราวรรณ เกงกว. โปรแกรมสงแวดลอมศกษา เรองการแยกขยะในโรงเรยน : กรณศกษาโรงเรยน บานไสยาสน ระดบประถมศกษา 4–6 อาเภอ บางขน จงหวดนครศรธรรมราช. ปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต (วทยาศาสตร สงแวดลอม) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร;2546.9. ดวงพร ครฑสวาง. กระบวนการสงแวดลอมศกษา สาหรบการจดการคดแยกขยะมลฝอยภายใน โรงเรยน. มหาวทยาลยราชภฏพระนคร: วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสงแวดลอม 2550.10. ไพเราะ รอยตระกล. การพฒนาคมอการจดการ ศกษานอกระบบสาหรบสมาชกองคการ บรหาร สวนตาบล: วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.;2546. 11. สรอยทพย สมครเขตการณ. การพฒนาคมอ ธรรมชาตเพอการทองเทยวเชงนเวศประจา เสนทางศกษาธรรมชาตอทยานแหงชาตนาหนาว: วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต สาขาส งแวดล อมศกษาบณฑตวทยา ลย

มหาวทยาลยมหดล;2543.


การศกษากจกรรมของศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา

อาเภอเมอง จงหวดพงงา เรณา อภชาตบตร*

บทคดยอ

การวจยเชงปฏบตการครงนมวตถประสงคเพอ ศกษากจกรรมของศนยการเรยนรผสงอายเทศบาล

เมองพงงา อาเภอเมอง จงหวดพงงา แบงเปน 3 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 สารวจสภาวะสขภาพทสาคญ

ของผสงอายเขตเทศบาลเมองพงงา จานวน 1,233 คน ดวยแบบคดกรองสขภาพของผสงอาย (Basic Geriatric

Screening : BGS) และสารวจความคดเหนของสมาชกชมรมผสงอายเทศบาลเมองพงงาตอการจดตง

ศนยการเรยนรผสงอาย ขนตอนท 2 จดทาหลกสตร การศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา

ประเมนความเทยงตรง โดยการหาคาดชนความสอดคลอง (IOC) พบวาคาดชนความสอดคลอง อยในชวง

0.75-1.00 และทดลองใชหลกสตร ขนตอนท 3 ประเมนความเหมาะสมและความเปนไปไดของกจกรรม

ในหลกสตร โดยการสนทนากลมสมาชกชมรมผสงอายทเขาเรยนในหลกสตร จานวน 12 คน จากการสมแบบ

เจาะจง ผเชยวชาญดาเนนการสนทนากลม จานวน 1 คน และนกวชาการสาธารณสข ผจดบนทกการสนทนา

กลม จานวน 1 คน และประเมนความพงพอใจของผสงอาย จานวน 58 คน ดวยแบบสอบถามความพงพอใจ

ของผสงอายตอหลกสตรการศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา วเคราะหขอมลโดย การแจกแจง

ความถ คาเฉลย รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะห เชงเนอหา (Content Analysis)

ผลการวจย พบวา 1) ปญหาสขภาพทสาคญของผสงอายพบวาโรคทพบบอยในผสงอายคอ

โรคความดนโลหตสง (รอยละ 35.17) มปญหาสขภาพชองปาก จาเปนตองใสฟนเทยม (รอยละ 8.71) พบวา

มปญหาการมองเหนของตาซาย และตาขวาใกลเคยงกน (รอยละ 2.34, รอยละ 2.57) เสยงตอการเกดโรค

ซมเศรานอยมาก (รอยละ 0.16) เสยงตอโรคขอเขาเสอมคอนขางสง (รอยละ 47.72) ไมมความเสยงตอภาวะ

หกลม คาดชนมวลกาย พบวาสวนใหญปกต (รอยละ 58.09) รองลงมามภาวะอวน (รอยละ 35.55) สวนใหญ

อยในกลมตดสงคม (รอยละ 96.11) และมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (รอยละ 5.05) สมาชก

ชมรมเหนดวยในการจดตงศนยการเรยนรผสงอายโดยการมสวนรวมจากภาคเครอขาย 2) ผลจากการทดลอง

ใชหลกสตร การศกษาศนยการเรยนรผ สงอายเทศบาลเมองพงงา พบวาหลกสตรมความเหมาะสมและ

เปนไปไดทกดาน ทงดานปจจยนาเขา ไดแก วชาทเรยน คณสมบตของผเรยน สอ อปกรณการเรยนการสอน

คณะกรรมการศนย และงบประมาณในการดาเนนการ ดานกระบวนการ ไดแก วน เวลาทเรยน และระยะ

เวลาทเรยน รปแบบการสอนของวทยากร การดแลชวยเหลอของคณะกรรมการหลกสตรฯ การมสวนรวม

*นกวชาการสาธารณสขชานาญการ กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลเมองพงงา


ของผเรยน และรปแบบการประเมนผล ดานผลผลต พบวาวชาทผเรยนสวนใหญสนใจ ไดแก กลมวชาชวต

และกลมวชาชพ และดานผลลพธ ผลการประเมนความพงพอใจ พบวาผสงอายทเขารวมกจกรรมตามหลกสตร

มคะแนนเฉลยความพงพอใจรวมทกขอเทากบ 2.64 (SD=.22) ระดบความพงพอใจโดยรวมอยในระดบมาก

รอยละ 91.4 โดยกลมวชาชพมความพงพอใจระดบมากสงทสด รองลงมาคอ กลมวชาชวต และกลมวชาการ

ตามลาดบ

คาสาคญ : การศกษากจกรรมศนยการเรยนรผสงอาย, ผสงอาย

Abstract

The objective of this action research is to study on the activities of elderly learning center of Mueang Phang-Nga municipality district. The research was held in 3 different stages. The first stage is to conduct a survey over the health of the 1,233 elders in the elderly center of Phang-Nga municipality district. Basic Geriatric Screening: BGS was con-ducted along with the survey on the opinions of the members of Phang-Nga elderly Center’s members toward the establishment of the Elderly Learning Center. The second stage is to develop an educational course for Phang-Nga municipality Elderly Center. The accuracy of the data was performed by applying the Item Objective Congruence (IOC) index. It was found that the IOC index range is between 0.75 – 1.00. The practical testing over the developed education course was done in the third stage to evaluate the appropriateness and the prob-ability of the activities of the course. The conversation with the 12 elders who participated in the course was recorded from the intended random approach. There was an expert in a group conversation and a public health researcher who recorded a group conversation. The satisfaction of the 58 elders was assessed with the satisfaction toward the education course developed for Phang-Nga Municipality District’s Elderly Center assessment form. The data were analyzed by applying the frequency distribution, means, percentage, standard deviation, and content analysis. The result of the research was found that 1) the important health issue that is common among the elders is high blood pressure (35.17 percent), oral health-related issue and required to use artificial teeth (8.71), eyesight of both left and right eyes are likely to have similar issue (2.34 and 2.57), the elders are very unlikely to have depression (0.16 percent), risk of having knee osteoarthritis is quite high (47.72 percent) There is no risk of falling. It was found that the majority of elders’ body mass index is considered as normal


(58.09 percent), obesity and overweight are found to be the second lower than the normal

group (35.55 percent). Most of the elders have social activities (96.11), risk of having stroke

is at 5.05 percent. 100% of the members agreed to establish Elderly Learning Center 2) The

result of course experiment of the study on the Activities Arranged in Elderly Learning

Center is found to be suited well and implementation is possible both the input factors such

as the subjects, the requirement of the learners, media, educational instruments, center’s

committees and the operational and processes related budget such as the date, time, and

the period of time including the assistance from the course’s committees. Considering the

participation of the learners and the evaluating approaches in term of the performances, it

was found that most of the participants were interested in the life & social-related subject

as well as the occupation. The result of the satisfaction evaluations found that the elders

who participated in the activities according to the developed course, have the average

satisfaction score that is consistent with the course in every aspect is 2.64[standard

deviation,S.D.=0.22]. Overall satisfaction score is quite high[91.4 percent]. The occupational-

related subject achieved the highest level of satisfaction while the social & life-related subject

and the educational subjects are the second and the third highest subject respectively.

Keywords : Study on the activities arranged in the elderly learning center, Elders

บทนา

สถานการณปจจบน พบวาโครงสรางอาย

ของประชากรโลกกาลงเปลยนไปในทศทางทมอาย

สงขน ปรากฏการณทางประชากรนเปนผลสบเนอง

มาจากอตราเกดของประชากรทวโลกไดลดตาลง

และความเจรญกาวหนาทางการแพทยทาใหผคน

มอายยนยาวขน ปพ.ศ.2560 โลกมประชากรสงอาย

เพมขนเปนรอยละ 13 ของประชากรโลก ทวปเอเชย

มประชากรสงอายประมาณ 508 ลานคน หรอคดเปน

รอยละ 56 ของประชากรสงอายทงโลก ประเทศ

ในอาเซยนทเปนสงคมสงอายแลว 3 ประเทศ คอ

สงคโปร รอยละ 20 รองลงมาคอไทย รอยละ 17 และ

เวยดนาม รอยละ 11 ตามลาดบ ขอมลจากกรมกจการ

ผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย1 พบวาสถตผสงอายมแนวโนมเพมขน

อยางตอเนอง ตงแตป พ.ศ.2559-2561 รอยละของ

ผสงอายระดบประเทศเทากบ 15.07, 15.45 และ

16.06 ตามลาดบ สาหรบภาคใต พบวารอยละของ

ผสงอายเทากบ 13.26, 13.63 และ 14.07 ตามลาดบ

จงหวดพงงากเชนเดยวกน พบวาอตราผสงอายเพม

ขนจากรอยละ 14.80 เปนรอยละ 15.28 และ 15.88

ตามลาดบ ผลกระทบจากการทมประชากรวยสงอาย

เพมขน ทาใหประเทศตองมรายจายดานสวสดการ

เพอผสงอายเพมขน อตราการเจบปวยทตองเขารบ


การรกษาในสถานบรการสขภาพเพมขน ใชระยะ

เวลาในการรกษานานขน และใชทรพยากรทางดาน

สขภาพเปนมลคาทสงขน ปญหาสขภาพกายทพบบอย

ในผสงอาย คอ กลมโรคเรอรงตาง ๆ และโรคทเกดจาก

ความชราภาพของรางกายหรอจากผลขางเคยง

ของโรคเรอรงตาง ๆ รายไดลดลงไมเพยงพอแกการ

ดารงชพ หรอไมมรายได ตกอยในภาวะทตองพงพง

มากขน และสภาพครอบครวไทยทกลายเป น

ครอบครวเดยวมากขน ทาใหผสงอายตองอยกน

ตามลาพง ขาดผดแล อาจเกดความร สกวาชวต

ไรความหมาย รวมทงสถานภาพทางสงคมทเปลยนไป

เปนปจจยหลกททาใหเกดปญหาสขภาพจตใน

ผสงอาย

รายงานสถานการณผสงอายไทยประจาป

2560 มประเดนทเนนเปนพเศษในเรองการสงวย

อยางมพลง (Active ageing)8 ซงหมายถง การท

ประชากรเจรญวยขนอยางมพลง คอ มสขภาพด

มความมนคงทางดานรายได การอยอาศย และการ

มสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ทงนผสงอายหลายคน

มศกยภาพทงในดานสตปญญา มมมมองทกวางไกล

จากประสบการณทสงสมมายาวนาน และยงมสขภาพ

ทแขงแรง การกาวสสงคมสงอายอยางมพลง จงเปน

ประเดนททาทายและไดรบความสนใจทจะวางแผน

ชวยเหลอ หนงในแผนยทธศาสตรระยะ 20 ป (พ.ศ.

2559-2579) คอ การสงเสรมใหผสงอายมสวนรวม

ในกจกรรมทางสงคมในรปแบบตาง ๆ มศนยพฒนา

คณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย และโรงเรยน

ผสงอายทใหความสาคญกบการศกษาเรยนรตลอด

ชวต6 สรางพนทสงเสรมการเรยนรและพฒนาศกยภาพ

ผสงอายโดยวทยากรจตอาสาหรอจากหนวยงาน

ทเกยวของ เปนพนททผ สงอายไดแสดงศกยภาพ

โดยการถายทอดภมความร ประสบการณ ทสงสม

แกบคคลอน บนพนฐานการมสวนรวมของชมชน

ทองถน และภาคเครอขาย

ฝายบรหารงานสาธารณสข กองสาธารณสข

และสงแวดลอม เทศบาลเมองพงงา อาเภอเมอง

จงหวดพงงา รบผดชอบประชากรในเขตทงหมด

10,877 คน มประชากรผสงอายทมอาย 60 ปขนไป

รอยละ 12.64 เปนสมาชกชมรมผสงอายรอยละ 59.64 การดาเนนงานของชมรมผสงอายเทศบาลเมองพงงาทผานมาจะมกจกรรมหลกของชมรม คอ การประชมคณะกรรมการบรหารชมรมและสมาชกชมรมเดอนละ 1 ครง คณะกรรมการทดาเนนงาน ตอเนองมไมถงรอยละ 20 รปแบบการประชมเปนไปในลกษณะการสอสารทางเดยว ไมสงเสรมการม สวนรวม ไมสอดคลองกบวถชวต ปญหา และความ ตองการของผสงอาย สมาชกบางสวนจงไปรวมกจกรรมกบชมรมอนทาใหจานวนผเขารวมประชมเรมลดนอยลงเรอย ๆ จากปญหาดงกลาว ผวจยซงรบผดชอบ งานผสงอายและเปนคณะกรรมการชมรมผสงอาย ไดเลงเหนความสาคญในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย จงไดทาการสารวจความ คดเหนของสมาชกชมรมผสงอายตอการจดตงศนย การเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา จากผลการ สารวจ ผวจยจงรวมกบคณะกรรมการชมรมผสงอายจดตงศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงาขน และจดทาหลกสตรการศกษาสาหรบผสงอายเทศบาลเมองพงงา โดยใชแนวทางของโรงเรยนผสงอาย เพอใหผสงอายมความร ความเขาใจในเรองทมความสาคญ ตอการดาเนนชวต มกจกรรมสรางเสรมสขภาพ พฒนาทกษะในการใชชวต มคณภาพชวตทด และ พงพอใจ


วตถประสงค วตถประสงคการวจยเชงปฏบตการ มดงน 1. เพอศกษากจกรรมของศนยการเรยนร ผสงอายเทศบาลเมองพงงา อาเภอเมอง จงหวดพงงา 2. เพอศกษาสภาวะสขภาพทสาคญของ ผสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองพงงา อาเภอ เมอง จงหวดพงงา 3. เพอสารวจความคดเหนของสมาชกชมรม ผสงอายเทศบาลเมองพงงาตอการจดตงศนยการ เรยนรผสงอาย 4. เพอจดทาและทดลองใชหลกสตรการ ศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา 5. เพอตรวจสอบความเหมาะสมของกจกรรมภายหลงทดลองใชหลกสตรการศกษา ศนยการเรยนร ผสงอายเทศบาลเมองพงงา 6. เพอศกษาระดบความพงพอใจของผสงอาย ตอกจกรรมในหลกสตร การศกษาศนยการเรยนร ผสงอายเทศบาลเมองพงงา

วธดาเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ไดผานคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน สานกงานสาธารณสขจงหวดพงงา เลขทโครงการวจย 15/2561

ประชากรและกลมตวอยาง เนองจากการวจยน ผวจยใหความสาคญกบผสงอายทเปนสมาชกชมรมทเขาศกษาในหลกสตร การศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา ทกคน การรวบรวมวเคราะหขอมลจงเปนกล ม ประชากรและเลอกแบบเจาะจง ไดแก

1. การสารวจสภาวะสขภาพทส าคญ ประชากร คอ ผสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลเมอง พงงา อาเภอเมอง จงหวดพงงา จานวน 1,233 คน ทอาศยอยทบานขณะสารวจ 2. สารวจความคดเหนตอการจดตงศนย การเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา กลมตวอยาง คอ สมาชกชมรมผสงอายเทศบาลเมองพงงาทเขารวม ประชมอยางสมาเสมอ จานวน 30 คน โดยวธการ สมแบบเจาะจง 3. ศกษาความเปนไปไดและความเหมาะสม ของกจกรรมในหลกสตร การศกษาศนยการเรยนร ผสงอายเทศบาลเมองพงงา กลมตวอยางทผเขารวม ประชมสนทนากลม ไดแก สมาชกชมรมผสงอาย ทเขาเรยนในหลกสตร จานวน 12 คน โดยการสม แบบเจาะจง ผเชยวชาญดาเนนการสนทนากลม จานวน 1 คน และนกวชาการสาธารณสข ระดบ ชานาญการ ผจดบนทกการสนทนากลม จานวน 1 คน 4. ศกษาระดบความพงพอใจตอหลกสตร การศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา ประชากรคอผสงอายทเขาเรยนจนจบหลกสตร จานวน 58 คน

ขนตอนการวจยและเครองมอทใชในการวจย ผ ทาการวจยได วางแผนและออกแบบกระบวนการตามรปแบบและวธการวจย ดงน ขนตอนท 1 สารวจสภาวะสขภาพทสาคญของผสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองพงงา อาเภอเมอง จงหวดพงงา ดวยแบบคดกรองสขภาพของผสงอาย (Basic Geriatric Screening: BGS) และการสอบถามความคดเหนของสมาชกชมรม ผสงอายตอการจดตงศนยการเรยนรผสงอายดวย

แบบสอบถามความคดเหน


ขนตอนท 2 ศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ จดทาหลกสตร การศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา ตรวจสอบความเปนไปไดและความเหมาะสมของกจกรรม การเรยนรตามหลกสตร ประเมนความเทยงตรง โดยการหาคาดชนความสอดคลอง (IOC)3 ของหลกสตร จากผทรงคณวฒจานวน 12 ทาน ไดคาดชนความสอดคลอง อยในชวง 0.75-1.00 และทดลองใชหลกสตรฯ ขนตอนท 3 ประเมนผลหลกสตร โดยการประชมสนทนากลมกบผสงอายทเขาเรยนจนจบหลกสตร เพอตรวจสอบความเปนไปไดและความเหมาะสมของกจกรรมภายหลงทดลองใชหลกสตร และ สอบถามความพงพอใจของผสงอายทเขาเรยนจนจบหลกสตร ดวยแบบสอบถามความพงพอใจ ผานการตรวจสอบหาความเชอมนโดยใชสตรสมประสทธแอลฟาครอนบาค ไดคาความเชอมน 0.81

การวเคราะหขอมลและสถตทใช ผ ว จยได นาข อมลท เ กบรวบรวมไดมา ตรวจสอบความถกตอง และวเคราะหขอมลโดยใช โปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป ดงน 1. ขอมลการคดกรองสขภาพของผสงอาย การสารวจความคดเหนของผสงอายตอการจดตง ศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา ความ พงพอใจของผสงอายตอหลกสตร สวนท 1 ขอมล ทวไปของผตอบแบบสอบถาม ใชการวเคราะหสถต พรรณนา โดยการแจกแจงความถ รอยละ และ สวนท 2 คะแนนเฉลยความพงพอใจ และระดบความ พงพอใจ ใชการวเคราะหสถตพรรณนา ไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด คาตาสดของคะแนน

ความถ และรอยละ 2. การตรวจสอบความเป นไปได และ ความเหมาะสมของหลกสตร ศนยการเรยนรผสงอาย เทศบาลเมองพงงา โดยการประชมสนทนากลม ใชการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis)

การพทกษสทธของกลมประชากรทศกษา การวจยครงน ไดรบการพจารณารบรอง

จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยจงหวดพงงา

และผวจยไดตระหนกถงจรยธรรมในการวจย การนา ขอมลทเกบรวบรวมไดไปใช คานงถงศกดศร คณคา และผลกระทบทอาจเกดขนกบผเขารวมวจย ดงนน กอนทจะดาเนนการเกบขอมล ผ วจยไดอธบายวตถประสงคของการวจย การนาขอมลไปใช ความมอสระในการเขารวมหรอถอนจากการวจย รวมทงเปดโอกาสใหซกถามปญหาขอสงสย เมอ ผเขารวมวจยไดทราบถงวตถประสงคของการศกษาครงน สามารถทจะตอบรบหรอปฏเสธการตอบ แบบสอบถาม และการสนทนากลมไดดวยตนเอง ผล ทไดจากการตอบแบบสอบถามและการสนทนากลม จะเกบรกษาไวเปนความลบ นาเสนอในภาพรวม ไมเปดเผยชอและนามสกลจรง

ผลการวจย ผลการวเคราะหขอมลแตละตอน มดงน ขนตอนท 1 1.1 ผลการสารวจสภาวะสขภาพทสาคญ ของผสงอายในเขตเทศบาลเมองพงงาตามแบบ คดกรองสขภาพของผสงอาย (Basic Geriatric Screening : BGS) พบวาโรคทพบบอยในผสงอาย คอโรคความดนโลหตสง (รอยละ 35.17) รองลงมา คอ โรคความดนโลหตสงและเบาหวาน (รอยละ


14.97) มปญหาสขภาพชองปาก จาเปนตองใสฟนเทยม (รอยละ 8.71) การคดกรองสายตาระยะ 3 เมตร พบวา มปญหาการมองเหนของตาซาย และตาขวาใกลเคยง กน (รอยละ 2.34, รอยละ 2.57) มความเสยงตอการ เกดโรคซมเศรานอยมาก (รอยละ 0.16) มความเสยง ทจะเปนโรคขอเขาเสอมคอนขางสง (รอยละ47.72) ไมมความเสยงตอภาวะหกลม สวนผลการคดกรอง ภาวะโภชนาการจากคาดชนมวลกาย พบวาสวนใหญ ปกต (รอยละ 58.09) รองลงมามภาวะอวน (รอยละ 35.55) สวนใหญอยในกลมตดสงคม (รอยละ 96.11) และมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (รอยละ 5.05) 1.2 ผลการสารวจความคดเหนตอการ จดตงศนย พบวาสมาชกชมรมผสงอายเหนดวยในการ จดตงศนยการเรยนร ผ สงอายและผ ทมสวนรวม ในการจดตงศนยการเรยนรผสงอาย ไดแก นายก เทศมนตรและเจาหนาทเทศบาลเมองพงงา สมาชก และคณะกรรมการชมรมผ สงอาย พระคณเจา วดควนกะไหล อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา และ ทมวทยากร สวนใหญมความเหนวาศนยการเรยนรฯ ทาใหไดรบความร ไดแลกเปลยนประสบการณ ซงกนและกน (รอยละ 43.33) รองลงมาคอไดนา ความรไปพฒนาชวตของตน (รอยละ 40) ถาเปดศนย การเรยนรจะสนใจสมครเขาศกษา (รอยละ 83.33) สวนใหญมความเหนวาวนและเวลาทเหมาะสม คอ ชวงครงวนเชา จานวน 2 สปดาห ๆ ละ 1 วน เปน ระยะเวลา 6 เดอน (รอยละ 80) ขนตอนท 2 จดทาหลกสตร การศกษาศนยการเรยนร ผสงอายเทศบาลเมองพงงา ทดลองใชหลกสตรฯ โดยเรมศกษากจกรรมตามหลกสตร ทกวนศกร สปดาหท 1 และ 2 เวลา 09.00–12.00 น. ตงแต

เดอนกมภาพนธ-กรกฎาคม 2562 เปนระยะเวลา 6 เดอน ผวจยไดจดประชมสนทนากลมสมาชกชมรม ผสงอายทเขาเรยนในหลกสตร จานวน 12 คน ผเชยวชาญดาเนนการสนทนากลมจานวน 1 คน และ นกวชาการสาธารณสข ระดบชานาญการ ผจดบนทก การสนทนากลม จานวน 1 คน เพอศกษาความ เหมาะสม และความเปนไปไดของหลกสตรฯ ใน วนท 20 กรกฎาคม 2562 2.1 ผลการศกษาความเหมาะสมและ ความเปนไปไดของกจกรรมในหลกสตร การศกษา ศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา พบวา ประเดนท 1 ดานปจจยนาเขา ไดแก วชาทสอนในหลกสตร คณสมบตของผเรยน คณะ กรรมการศนยการเรยนรผสงอาย สอ อปกรณการเรยน การสอน และงบประมาณในการดาเนนการ ผรวม สนทนากลมมมตเหนดวยวาเหมาะสมทง 12 เสยง แตมขอเสนอแนะใหเพมงบประมาณในการจดซอ สอ อปกรณในการสอนใหทนสมยกวาเดม และซอวสด อปกรณสาหรบการทางานฝมอ และงานอาชพให เพยงพอ ประเดนท 2 ดานกระบวนการ ไดแก ความเหมาะสมของระยะเวลาทเรยน รปแบบการ สอนของวทยากร การดแลชวยเหลอในการเรยน การสอนของคณะกรรมการศนยการเรยนรผสงอาย และการมสวนรวมของผเรยน มมตเหนดวยเปน เอกฉนท สวนรปแบบการประเมนผลมเสยงเสนอ แนะเพมเตมวาควรประเมนความพงพอใจทกรน ประเดนท 3 ดานผลผลต มมตเหนดวย 12 เสยงวาวชาทผเรยนสวนใหญสนใจ ไดแก กลม วชาชวต และวชาชพชพ แตมขอเสนอแนะเพมเตม 2 เสยง อยากใหสอนดานวชาชพเพมและควร

หลากหลาย สวนความเหมาะสมของรปแบบกจกรรม


การเรยนการสอนในแตละครง เหนดวยวาเหมาะสม

12 เสยง มขอเสนอแนะเพมเตม เรองเทคนคการสอน

ภาษาองกฤษ อก 1 เสยงเสนอแนะวา ควรมอาคารเรยน

หรอหองเรยนของศนยฯ เอง มมตเหนดวยเปนเอกฉนท

วาคณะกรรมการทกคนมความตงใจ รวมมอกนด

คอยสอบถามความตองการ และประชาสมพนธ

แจงขาวการเรยนการสอนในรอบตอไป สาหรบความ

คดเหนตอภาพรวมของหลกสตรการศกษาศนยเรยนร

ผสงอาย มมตเหนดวยเปนเอกฉนทวา กจกรรม

ในหลกสตรฯ ทาใหผสงอายมความสข สนกสนาน

ไดความร ไดมาพบเพอนในวยเดยวกน มกจกรรม

ใหทา ไดพฒนาทกษะตาง ๆ และไดแลกเปลยน

ภมปญญาทม ถอไดวามประโยชนสาหรบผสงอาย

มาก

ประเดนท 4 ดานผลลพธ ผลการศกษา

ระดบความพงพอใจของผ สงอายต อหลกสตร

การศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา

สวนท 1 ดานปจจยสวนบคคล พบวาสวนใหญเปน

เพศหญง (รอยละ 96.6) มากกวาครงอายอยในชวง

60-69 ป (รอยละ 51.73) สวนใหญสถานภาพ

สมรสค (รอยละ 60.3) เกอบครงจบชนประถมศกษา

(รอยละ 48.3) ไมไดประกอบอาชพและมอาชพ

คาขายจานวนเทากน (รอยละ 29.3) รองลงมาเปน

ขาราชการเกษยณ (รอยละ 22.4) สวนใหญอาศย

อยกบคชวตและบตรหลาน (รอยละ 36.2) รายได

เฉลยตอเดอนตากวา 3,000 บาทตอเดอน (รอยละ

46.6) รองลงมาคอมากกวา 15,000 บาทตอเดอน

(รอยละ 19) มากกวาครงใชสทธบตรทองในการ

รกษา (รอยละ 65.5) รองลงมาคอขาราชการ/

รฐวสาหกจ (รอยละ 31.1) และมโรคประจาตว

(รอยละ72.4) สวนท 2 ศกษาระดบความพงพอใจ

พบวาคะแนนเฉลยความพงพอใจตอกจกรรมการ

ศกษาของศนยรวมทกขอเทากบ 2.64 (S.D. =0.22)

และระดบความพงพอใจรวมทกขออยในระดบมาก

สงถงรอยละ 91.4 และระดบปานกลางรอยละ 8.6

โดยมความพงพอใจตอกลมวชาชพระดบมากสงถง

รอยละ 91.4 รองลงมาคอพงพอใจตอกลมวชาชวต

ระดบมากรอยละ 87.9 และมความพงพอใจตอกลม

วชาการระดบมากเทากบรอยละ 67.2 ตามลาดบ

สรปและอภปรายผล

ขนตอนท 1 จากผลการสารวจสภาวะสขภาพ

ทสาคญของผสงอายในเขตรบผดชอบของเทศบาล

เมองพงงาพบวาสวนใหญมโรคประจาตวกลมโรค

เรอรง และปญหาจากความเสอมของ สอดคลองกบ

รายงานสถานการณผสงอายไทยประจาป 2558

และป 2560 โดยมลนธสถาบนวจยและพฒนา

ผสงอายไทย ทพบวา โรคทมกพบในผสงอายไดแก

โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคขอเสอม/

ขออกเสบ โรคอวน และปญหาสขภาพจากความเสอม

ของรางกาย

ผลการสารวจความคดเหนตอการจดตง

ศนยการเรยนร สมาชกชมรมผสงอายทกคนเหนดวย

กบการจดตงศนยการเรยนรผสงอายโดยการมสวนรวม

จากทกภาคสวน สวนใหญสนใจสมครเขาศกษา

โดยมเหตผลคอไดรบความร ไดแลกเปลยนความร

ภมปญญาซงกนและกน และไดนาความรไปพฒนา

ชวตของตน สาหรบเวลาทเหมาะสมในการเขาศกษา

คอ 2 สปดาห ๆ ละ 1 วน วนศกร ชวงครงวนเชา

เปนเวลา 6 เดอนการจดตงโรงเรยนผสงอายสวนหนง

มาจากความตองการพฒนาศกยภาพของผสงอาย

เปนหนงในผลงานนวตกรรมทางดานการดแลสขภาพ


ทมประโยชน4 และควรมเวลาในการเรยนรอยางนอย 6 ชวโมงตอสปดาห ตอเนองกน 4-8 เดอน7

ขนตอนท 2 ผลการศกษาความเหมาะสมและเปนไปไดหลงทดลองใชหลกสตร การศกษา ศนยการเรยนรผสงอายเทศบาลเมองพงงา ดานปจจยนาเขา พบวาวชาทสอนในหลกสตร คณสมบตของ ผเรยน สอ อปกรณการเรยนการสอน งบประมาณ และคณะกรรมการศนยการเรยนรผสงอาย มความ เหมาะสมและเปนไปได มขอเสนอแนะใหเพม งบประมาณในการจดซอสอการสอนใหทนสมย กวาเดม และจดสรรงบประมาณซอวสด อปกรณ สาหรบการทางานฝมอ และงานอาชพ ทงนเนองจาก ผสงอายทเขารวมศกษาสวนใหญเปนเพศหญง มอาย อยในชวง 60-69 ป จงมความสนใจตอการเรยนร ดานงานฝมอและงานอาชพ แตดวยรายไดเฉลย ตอเดอนตากวา 3,000 บาท จงจาเปนตองมงบประมาณสนบสนนจากศนยในการเรยน ดานกระบวนการ พบวากจกรรมในหลกสตรมความเปนไปไดและ เหมาะสม ทงดานระยะเวลาทเรยน รปแบบ การสอน ของวทยากร การมสวนรวมของผเรยน การอานวย ความสะดวกของคณะกรรมการศนยฯ และการ ประเมนผล ซงการเรยนการสอนในกลมผสงอาย ควรมเทคนคการสอนดวยวธการตาง ๆ สรางการม สวนรวมทกขนตอน2 และคานงถงความตองการของ ผเรยนเปนสาคญ5 ดานผลผลต มความเปนไปไดและ เหมาะสม ผเรยนสวนใหญสนใจกลมวชาชวต และ วชาชพ และมความเหนพองกนวากจกรรมตาม หลกสตร ทจดทาขนนถอไดวามประโยชนสาหรบ ผสงอายมาก เพราะทาใหผสงอายมความสข สนกสนาน ไดความร ไดพฒนาทกษะตาง ๆ และไดแลกเปลยน ภมปญญาความรของแตละคน สอดคลองกบแนวทางการจดการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย เพอพฒนา

ศกยภาพดานการดแลสขภาพ ดานพฤตกรรม ทางสงคม การฝกทกษะอาชพ และการสงเสรม กจกรรมนนทนาการ ทาใหเกดความคดสรางสรรค มความรสกเหนคณคาของตนเอง และความเครยด ลดลง ดานผลลพธ พบวาผสงอายทเชารวมกจกรรม หลกสตรการศกษาศนยการเรยนรผสงอายเทศบาล เมองพงงา มคะแนนเฉลยความพงพอใจรวมทกขอ เทากบ 2.64 (S.D. =0.22) และมความพงพอใจรวม ทกขออยในระดบมากสงถงรอยละ 91.4 และระดบปานกลางรอยละ 8.6

ขอเสนอแนะและการนาผลการวจยไปใช เปนขอมลพนฐานสาหรบ ผ นาองคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานราชการตาง ๆ และมลนธองคกรเอกชนในการวางแผน กาหนดนโยบาย และแนวทางในการสงเสรม และจดการศกษาเพอการเรยนรใหแกผสงอายในพนทอน ๆ

เอกสารอางอง1. กรมกจการผสงอาย. ขอมลสถตจานวนผสงอาย ประเทศไทย ป 2561. (ออนไลน).เขาถงไดจาก: http://www.dop.go.th/download/ knowledge/th1550973505-153_0.pdf. (วนทคนขอมล 6 กมภาพนธ 2562); 2561.2. ฉววรรณ อปมานะ. การพฒนารปแบบการดแล สขภาพของผสงอาย โรงเรยนผสงอาย เทศบาล ตาบล หนองบว อาเภอเมอง จงหวดอดรธาน. (ออนไลน).เขาถงไดจาก: https:// mis.ratchathani. ac.th/ file_re /A4qwnr0Thu23033.pdf. (วนทคนขอมล 4 มนาคม 2562);2561.


3. ปราณ หลาเบญสะ. การหาคณภาพของเครองมอ

วด และประเมนผล โครงการบรการวชาการ

ทาสาบโมเดล. (ออนไลน).เข าถงได จาก:

h t t p : / / edu . y r u . a c . t h / eva l ua t e /

attach/15551003_เอกสารประกอบการ

อบรมpdf . (วนทคนขอมล : 10 กมภาพนธ

2562);2559.

4. ปนวด ศรสพรรณ, สรย ธรรมกบวร และสรสม

กฤษณะจฑะ. โรงเรยนผสงอายกบการพฒนา

ศกยภาพผสงอายในชมชนทองถนอสาน. วารสาร

สานกบณฑต;2560.

5. พวงนรนทร คาปก และประกายศร ศรรงเรอง.

ความคดเหนของผ เกยวข องในการจดตง

โรงเรยนผสงอายตาบลหวงม อาเภอพาน จงหวด

เชยงราย. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหา

บณฑต คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

เชยงราย, เชยงราย;2558.

6. ศศพฒน ยอดเพชร, ภาวนา พฒนศร และ

ธนกานต ศกดาพร. โรงเรยนผสงอาย : ชด

ความร การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ.

กรงเทพฯ : มลนธสถาบนและพฒนาผสงอาย

ไทย;2560.

7. ศศพฒน ยอดเพชร. เวทแลกเปลยน “การ

ขบเคลอนผลกดนนโยบายโรงเรยนผสงอายส

ชมชน.(ออนไลน).เขาถงไดจาก: http://thaitgri.

org/?p=37882.(วนทคนขอมล 4 มนาคม

2562)

8. World Health Organization. Active Aging.

Madrid: WHO;2002.


ปจจยทมความสมพนธตอการปฏบตตนเพอเลกบหร

ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงโรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช

ไรนา รตนพฤกษขจร*

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) เพอศกษาความสมพนธ ระหวาง

ความเชอดานสขภาพโดยรวมและรายดาน ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร และความสมพนธระหวางปจจย

พนฐานบางประการ ตอการปฏบตตนเพอเลกบหรของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง โรงพยาบาลมหาราช

นครศรธรรมราช กลมตวอยาง คอ ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทสบบหร มารบการรกษาทโรงพยาบาลมหาราช

นครศรธรรมราช จานวน 45 คน เลอกกลมตวอยางเปนการเลอกแบบเจาะจง (purposive sampling) เครองมอ

ทใชในการวจย คอ แบบสอบถามความเชอดานสขภาพและการปฏบตตนเพอเลกบหรของผปวยโรคปอดอดกน

เรอรงโรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช วเคราะหขอมลโดย ใชโปรมแกรมสาเรจรป ในการคานวณหาคา

ทางสถตไดแก จานวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน หาคาความสมพนธ

ผลการวจย พบวา ความเชอดานสขภาพโดยรวม อยในระดบสง การปฏบตตว เพอเลกบหร อยระดบ

ปานกลาง ความเชอดานสขภาพโดยรวม แรงจงใจดานสขภาพ การรบรโอกาสเสยงของการเกดโรค การรบร

ความรนแรงของโรค ในการปฏบตตนเพอเลกบหร ตางกมความสมพนธทางบวกกบการปฏบตตนเพอเลกบหร

อยางมนยสาคญทางสถต r = 0.319, p < 0.05 ; r = 0.368, p < 0.05 ; r = 0.301, p < 0.05 ตามลาดบ

ระดบการศกษา มผลตอการปฏบตตนเพอเลกบหรทแตกตางกน โดยในกลมตวอยางทไดรบการศกษา (ประถม

ศกษาและมธยมศกษา) จะมคะแนนเฉลยการปฏบตตนเพอเลกสบบหรสงกวาในกลมตวอยางทไมไดเรยน อยางม

นยสาคญทางสถต (p = 0.045) ระยะเวลาทเปนโรค มความสมพนธกบการปฏบตตนเพอเลกบหร อยางม

นยสาคญทางสถต r = 0.344, p < 0.05

คาสาคญ : ปจจยทมความสมพนธ, ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง, การปฏบตตนเพอเลกบหร

Abstract

This research is a descriptive research. This research aims at studying the relationship

between health belief and income and the action of smoking cessation. Studying the

relationship between some basic factors and the action of smoking cessation of Chronic

Obstructive Pulmonary Disease Patients in Maharaj Nakhon Si Thammarat Hospital. The sample

*นกวชาการสาธารณสขชานาญการ โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช


consists of 45 smokers of chronic obstructive pulmonary disease who admitted to the Maharaj

Nakhon Si Thammarat Hospital by purposive sampling.

The research instrument is questionnaire for overall health belief and the action of

smoking cessation of Chronic Obstructive Pulmonary Disease Patients in Maharaj Nakhon Si

Thammarat Hospital. Statistic used for analyzing the data were number, percentage, mean,

standard deviation and correlation coefficient.

The results of the research are that the overall health beliefs are at a high level. The

action of smoking cessation is at a medium level. Moreover, health belief, health motivation,

perceived susceptibility, perceived severity for the action of smoking cessation have a positive

relationship with statistical significance of r = 0.319, p < 0.05 ; r = 0.368, p < 0.05 ; r = 0.301,

p < 0.05. Education level has different effects on the action of smoking cessation.

In the sample that has been studied - primary and secondary level- they have a

higher mean score for the action smoking cessation than who those without studying at the

statistical significance of (p = 0.045) and Duration of disease is a statistically significant

correlation with the action of smoking cessation r = 0.344, p < 0.05

Keywords : Related factors, Chronic Obstructive Pulmonary Disease Patients, Quit Smoking

behavior

บทนา

องคการอนามยโลกพบวา ปจจบนมจานวน

ผเสยชวตดวยโรคจากบหรประมาณ 4.9 ลานคน

ทวโลก และภายในป พ.ศ.2573 จะเพมเปน 10

ลานรายตอป นอกจากนยงพบวา รอยละ 70 ของการ

สญเสยในอนาคตจะเกดขนในประเทศทกาลงพฒนา

บหรจะเปนสาเหตของการตาย 1 ใน 3 ของผใหญ

ทจะเพมขนจาก 1 ใน 6 นบวามากกวาการสญเสย

ชวตดวยสาเหตอน ๆ 1 นอกจากนไดมการศกษาอตรา

การเสยชวตของประชากรในชวงอาย 35 ป ถง 65 ป

พบวาผทสบบหรมากกวา 25 มวนตอวนจะมอตรา

การเสยชวตมากทสด รองลงมาคอผทสบบหร นอยกวา

25 มวน ตอ วน และผทไมสบบหร จะมอตราการ

เสยชวตนอยทสด2

โรคปอดอดกนเรอรง (Chronic Obstructive

Pulmonary Disease, COPD) เปนโรคทมสาเหต

สมพนธกบการสบบหร3 โดยในประเทศทพฒนาแลว

พบวาการสบบหร เปนสาเหต ประมาณ รอยละ 90

ในประเทศทดอยหรอกาลงพฒนาแลวพบวาเปน

สาเหตประมาณ 80 โรคนเปนโรคทมภาระคาใชจาย

ทงโดยทางตรงและโดยทางออมสงมาก4 เนองจาก

กอใหเกดความเจบปวยเรอรงทสาคญทตองมารบ

จากแพทย มาหองฉกเฉน ขาดงาน และนอน

โรงพยาบาลอยเรอย ๆ


การเลกสบบหรเปนการปรบเปลยนพฤตกรรม

ของบคคล ซงไดมผพยายามใหความรถงอนตราย

ทจะเกดตอสขภาพ ผลเสยดานเศรษฐกจและสงคม

ตาง ๆ เพอมงหวงเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม

และการปองกนทอาจเกดขนตามมา5 แตความร

เพยงอยางเดยวอาจไมเพยงพอทจะ ผลกดนใหเกด

การเปลยนแปลงพฤตกรรมได เพราะการเปลยนแปลง

พฤตกรรมของมนษยเปนเรองทซบซอนและอาจม

อทธพลภายในบคคลดวย ซงคอ แบบแผนความเชอ

ดานสขภาพโดยทผานมานน เบคเคอร (Becker)

ไดใช แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief

Model) ทอาศยตวแปรทางจตสงคมมาวเคราะห

พฤตกรรมอนามยของบคคล โดยอธบายวาพฤตกรรม

อนามยของบคคลกบการเหนคณคาของสงทตน

ไดรบและผลทไดจากการกระทาของตน แบบแผน

ความเชอดานสขภาพมความสาคญตอแรงจงใจ

ภายในตวบคคล ทจะกระตนใหบคคลนนมพฤตกรรม

สขภาพไปในทางบวกหรอลบ6 ในกรณของการสบ

บหร ความเชอดานสขภาพในการรบรถงอนตราย

จากการสบบหร การรบรถงประโยชนของการเลก

สบบหรและแรงจงใจดานสขภาพ นาจะสงผลใหเกด

พฤตกรรมอนามยในการทจะชวยใหผสบบหรเลก

หรอไมเลกสบบหร ดงนนการควบคมการสบบหร

จงตองใชบคลากร องคกร หนวยงานของรฐ และเอกชน

หลาย ๆ ฝายรวมมอกนจงจะประสบความสาเรจ7

โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคระบบหายใจ

ท เป นป ญหาทางสขภาพทสาคญโรคหนงของ

โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช ซงขอมล

เอกสารประกอบการตรวจราชการและนเทศงาน

กรณปกต ป 2561 พบวา มจานวนผปวยโรคระบบ

ทางเดนหายใจ มารบบรการ สง เปนอนดบ 6 ในโรค

10 อนดบแรก (ผปวยนอก) จานวน 29,825 คน และ

อนดบท 5 ในโรค 10 อนดบแรก (ผปวยใน) จานวน

2,528 คน โรคนยงมคาใชจายดานการรกษาพยาบาล

รวม คอนขางสง ของผปวยใน8 รวมทงปญหาการกลบ

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลของผปวย ซงทาให

รฐตองใชงบประมาณดานบคลากร ดานอปกรณ

การแพทย และดานยา จานวนมหาศาล ในการดแล

ผ ปวยเหลาน ควรไดรบการชวยเหลอสนบสนน

ใหสามารถเลกสบบหร เพอชะลอการดาเนนของโรค

ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาปจจยทม

ความสมพนธตอการปฏบตตนเพอเลกบหรของ

ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ซงมผลจากความเชอ

ดานสขภาพ โดยการศกษาครงนเปนการศกษาวจย

ความสมพนธระหวางความเชอดานสขภาพ ตอการ

ปฏบตตนเพอเลกบหรของผปวยโรคปอดอดกน

เรอรงทสบบหร ทมารบการรกษาในโรงพยาบาล

มหาราชนครศรธรรมราช เพอเปนแนวทางในการ

ดแลผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทสบบหร ไดเลกบหร

ไดสาเรจ

วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาความสมพนธระหวางความเชอ

ดานสขภาพโดยรวมและรายดาน ตอการปฏบตตน

เพอเลกบหร ของผ ป วยโรคปอดอดกนเรอรง

โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช

2. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจย

พนฐานบางประการ ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร

ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง โรงพยาบาลมหาราช

นครศรธรรมราช



การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา

(descriptive research) โดยมวตถประสงค เพอ

ศกษาความสมพนธ ระหวางความเชอดานสขภาพ

ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร ของผปวยโรคปอด

อดกนเรอรง โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช

กลมตวอยางเปน ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทสบบหร

ทมารบการรกษา ทโรงพยาบาลมหาราชนครศร

ธรรมราช จานวน 45 คน

เครองมอทใชในการวจย เปนแบบสอบถาม

ความเชอดานสขภาพและการปฏบตตนเพอเลกบหร

ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงโรงพยาบาลมหาราช

นครศรธรรมราช ซงผวจยสรางขนและนาไปตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ ผ วจยนา

แบบสอบถามไปทดลองใชกบ มาทดลองใชในผปวย

โรคปอดอดกนเรอรง ทยงสบบหร ทรบการรกษา

พยาบาลทโรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช

จานวน 30 คน แลวนาขอมลมาวเคราะหคานวณ

หาคาความเชอมน โดยคาสมประสทธแอลฟาของ

ครอนบาช (Cronbach’s Alpha Coefficient)

การวเคราะหขอมล

ผวจยวเคราะหขอมลโดย ใชโปรมแกรม

สาเรจรป ในการคานวณหาคาทางสถต ประกอบดวย

จานวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

หาคาความสมพนธ

การพทกษสทธกลมตวอยาง

การวจยนผ านการพจารณาจากคณะ

กรรมการจรยธรรมในมนษยโรงพยาบาลมหาราช


ผลการศกษา

ตอนท 1 ขอมลสวนบคลของกลมตวอยาง

ในการศกษาครงน กลมตวอยางทศกษา

เปนผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ทมารบบรการคลนก

โรคปอดอดกนเรอรงโรงพยาบาลมหาราชนครศร

ธรรมราช ทยงสบบหร ในระหวางเดอนมกราคม

2562–มถนายน 2562 จานวน 45 คน พบวา

กลมตวอยางสวนใหญมอายชวง 60–69 ป คดเปน

รอยละ 28.90 ระดบการศกษาสวนใหญอยในระดบ

ประถมศกษา รอยละ 66.70 มรายไดเฉลยตอเดอน

4,000–5,999 บาทตอเดอน รอยละ 40.00 ไมม

ปญหาดานการเงนในครอบครว รอยละ 64.40

มประวตสมาชกในครอบครวและ/หรอเพอนใกลชด

สบบหร รอยละ 62.20

ตอนท 2 ความเชอดานสขภาพ

จากศกษาพบวา ความเชอดานสขภาพ

โดยรวม อยในระดบสง เมอพจารณาตามรายดาน

พบวา แรงจงใจดานสขภาพ อยในระดบ สง การรบร

โอกาสเสยงของการเกดโรคจากการสบบหร อยใน

ระดบ สง การรบรความรนแรงของโรคอยในระดบ

สง การรบรประโยชนในการปฏบตตนเพอเลกบหร

อยในระดบ สง

ตอนท 3 การปฏบตตนเพอเลกบหร

คะแนนการปฏบตตนเพอเลกบหรของกลม

ตวอยาง มคาเฉลยเทากบ 31.96 คะแนน จากชวง

คะแนน 22–42 คะแนน และคะแนนการปฏบตตน

สวนใหญ รอยละ 60.00 อยในระดบ ปานกลาง

รองลงมา คอ อยในระดบ สง รอยละ 33.30 สงท

กลมตวอยางปฏบตเปนบางครงมากทสด คอ ยดมน

ในสงศกดสทธทนบถอ เพอเปนกาลงใจในการเลก

บหร รอยละ 33.30


ตอนท 4 ความสมพนธระหวางความเชอ

ดานสขภาพและปจจยพนฐาน ตอการปฏบตตน

เพอเลกบหร

4.1 ความเชอดานสขภาพ กบการปฏบตตน

เพอเลกสบบหร ใช สถตคานวณคาสมประสทธ

สหสมพนธเพยรสน (the Pearson’s Product

Moment Coefficient)

จากการศกษาพบวา ความเชอดาน

สขภาพโดยรวม แรงจงใจดานสขภาพ การรบรโอกาส

เสยงของการเกดโรค การรบรความรนแรงของโรค

ในการปฏบตตนเพอเลกบหร ตางกมความสมพนธ

ทางบวกกบการปฏบตตนเพอเลกบหร อยางมนย

สาคญทางสถต r = 0.319, p < 0.05 ; r = 0.368,

p < 0.05 ; r = 0.301, p < 0.05 ตามลาดบ สวน

การรบรประโยชน และการรบรบรอปสรรค ในการ

ปฏบตตนเพอเลกบหร ไมมความสมพนธตอ การ

ปฏบตตนเพอเลกบหร อยางมนยสาคญทางสถต

(p = 0.288 และ 0.528 ตามลาดบ)

4.2 ปจจยพนฐาน ตอการปฏบตตนเพอเลก

บหร โดย เพศ ระดบการศกษา และการมประวต

สมาชกในครอบครวและเพอนใกลชดสบบหร ใชการ

วเคราะห Independent t-test สวนอาย รายได

เฉลยตอเดอน และระยะเวลาทเปนโรคใชการ

คานวณคาสมประสทธสหสมพนแบบเพยรสน (the

Pearson’s Product Moment Coefficient)

จากการศกษาพบวา ระดบการศกษา มผลตอการ

ปฏบตตนเพอเลกบหรทแตกตางกน โดยในกลม

ตวอยางทไดรบการศกษา (ประถมศกษาและมธยม

ศกษา) จะมคะแนนเฉลยการปฏบตตนเพอเลกบหร

สงกวาในกลมตวอยางทไมไดเรยน อยางมนยสาคญ

ทางสถต (p = 0.045) ในขณะทไมมความแตกตาง

ของคาเฉลยคะแนนการปฏบตตนเพอเลกสบบหร

ระหวางการมและไมมประวตสมาชกในครอบครว

และเพอนใกลชดสบบหร เมอหาความสมพนธของ

อาย รายไดเฉลย และระยะเวลาทเปนโรค ตอการ

ปฏบตตน เพอเลกบหร พบวา อาย รายไดเฉลย ไมม

ความสมพนธตอการปฏบตตนเพอเลกบหรอยางม

นยสาคญทางสถต (p = 0.206 และ 0.360 ตามลาดบ)

แตพบวาระยะเวลาทเปนโรค มความสมพนธ ตอการ

ปฏบตตนเพอเลกบหร อยางมนยสาคญทางสถต

r = 0.344, p < 0.05

อภปรายผล

การศกษาครงน พบวา กลมตวอยาง มความ

เชอดานสขภาพโดยรวมอย ในระดบสง โดยเมอ

พจารณารายดาน พบวา มแรงจงใจดานสขภาพ

ของกลมตวอยางอยในระดบสง การรบรโอกาสเสยง

ของการเกดโรค อยในระดบสง การรบรความรนแรง

ของโรค อยในระดบสง การรบรประโยชนในการ

ปฏบตตนเพอเลกบหร อยในระดบสง การรบรอปสรรค

อยในระดบสง ซงสามารถอภปรายตามรายดาน

ไดดงน

1. แรงจงใจดานสขภาพ จากการศกษา

พบวา คะแนนแรงจงใจดานสขภาพของกลมตวอยาง

อย ในระดบสง แสดงวากลมตวอยางมแรงจงใจ

ดานสขภาพทด แรงจงใจดานสขภาพ หมายถง

ความแตกตางของอารมณหรอความรสกนกคดทถก

กระตน โดยสงเราทางดานสขภาพอนามยทตางกน

สงเราทอาจเปนความรสกทงทางบวกและทางลบ

เชน ความสนใจเกยวกบสขภาพอนามย ความตงใจ

ทจะยอมรบการรกษาตามแผน หรอบางรายอาจเกดจาก

ความวตกกงวล ซงจากผลการศกษาพบวากลมตวอยาง


รอยละ 88.10 เชอวาการรบประทานยาหรอใชยา

สดพนอยางถกตองและสมาเสมอเปนสงสาคญ

สาหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง รอยละ 74.10

เชอวาการเอาใจใสดแลสขภาพของตนเองอยเสมอ

จะทาใหความเจบปวยตาง ๆ นอยลง รอยละ 73.30

เชอวาการออกกาลงกายสมาเสมออยางนอยทสด

3 ครง ใน 1 สปดาหชวยใหสขภาพแขงแรง รอยละ

70.40 เชอวาการฝกหายใจและการฝกไออยางม

ประสทธภาพจะชวยบรรเทาอาการหอบเหนอยได

2. การรบร โอกาสเสยงของการเกดโรค

จากการสบบหร จากการศกษาพบวา คะแนนการรบร

โอกาสเสยงของการเกดโรคจากการสบบหรของกลม

ตวอยางอยในระดบ สง การรบร เปนกระบวนการ

ทคาบเกยวกนระหวางความเขาใจ ความคด ความรสก

ความจา การเรยนร การตดสนใจ และการแสดง

พฤตกรรม เปนกระบวนการแปลความหมายจากการ

สมผสตอสงเรา ซงตองอาศยประสบการณเดมดวย

ซงสอดคลองกบกนยา สวรรณแสง9

3. การรบรความรนแรงของโรค จากการ

ศกษาพบวา กลมตวอยางมคะแนนการรบรความ

รนแรงของโรคอยในระดบสง อภปรายไดวา กลม

ตวอยางมประสบการณทเกดกบตนเองถงความ

รนแรงของโรคปอดอดกนเรอรง วามผลกระทบทาให

มขอจากดทางรางกาย ซงกลมตวอยาง รอยละ 89.60

เชอวา โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคทไมสามารถรกษา

ใหหายขาดได รอยละ 87.40 เชอวา โรคปอดอดกน

เรอรงมผลกระทบตอความสมพนธในครอบครว

ของขาพเจา รอยละ 80.00 เชอวา รสกรางกาย

ออนแอลงหลงจากเปนโรคปอดอดกนเรอรง รอยละ

74.80 เชอวาการเปนโรคปอดอดกนเรอรงมผล

กระทบตอการปฏบตงานในชวตประจาวนรอยละ

59.30 เชอวา ร สกทกขทรมานกบอาการตาง ๆ

เมอภาวะโรคกาเรบ รอยละ เชอวา โรคปอดอดกน

เรอรงมผลกระทบตอการเงนของตวเอง

4. การรบรประโยชนในการปฏบตตนเพอ

เลกบหร จากการศกษาพบวา กลมตวอยางมคะแนน

การรบรประโยชนในการปฏบตตนเพอเลกบหร

ในระดบสง หมายถง กลมตวอยางมความรสกนกคด

ความเขาใจเกยวกบประโยชนของการปฏบตตน

เพอเลกบหรทด ทงน ตามแนวคดความเชอดาน

สขภาพของเบคเคอร ทกลาววา บคคลจะมการ

ปฏบตพฤตกรรมเมอบคคลรบร สงทตนกระทา

จะกอใหเกดผลดตอตนเอง ซงเมอพจารณาในรายขอ

พบวากลมตวอยาง รอยละ 71.10 มการรบรวาการ

เลกบหรจะเปนดตอสขภาพอนามยของตนเองและ

ครอบครวรอยละ 67.40 มการรบรวาการเลกบหร

จะชวยลดความรนแรงของโรคปอดอดกนเรอรง

ซงจากการศกษาพบวา ในผปวยทเลกบหรไดเดดขาด

จะมอตราการเสอมของสมรรถภาพปอดชะลอมา

จนอยในอตรา รอยละ 100.00 มการรบรวาการเลก

บหรสามารถชวยลดอนตรายทเกดขนกบสขภาพ

ของตน เชน ถงลม ปอด หวใจ และหลอดเลอด

5. การรบรอปสรรคในการปฏบตตนเพอ

เลกบหร จากการศกษา พบวา กลมตวอยางมคะแนน

การรบรอปสรรคในการปฏบตตนเพอเลกบหรอยใน

ระดบสง โดยเฉพาะอปสรรคจากการทรบรวาการเลก

บหรทาใหกระวนกระวายใจมาก ทงนเนองมาจาก

ผทตดบหรตองการไดรบสารนโคตน ซงไปออกฤทธ

ตอระบบประสาทและมผลเชงบวกทางชวภาพ ดงนน

ผทตดบหรอยางมาก การเลกบหรอยางเฉยบพลน

จะทาใหเกดความรสกเชงลบ เชน อารมณไมด

หงดหงด เศรา ไมมแรง หวบอย10 นอกจากนอาการ


ขาดนโคตน ยงทาใหมอาการสมาธและความสามารถ ในการคดลดลงสอดคลองกบสมเกยรต วฒนศรกล5

ซงกลมตวอยางรอยละ 87.40 เชอวาการเลกบหร ทาใหขาพเจากระวนกระวายใจอยางมาก รอยละ 65.90 เชอวาการเลกบหรทาใหความคดไมแลน รอยละ 88.10 เชอวาการเลกบหรอาจทาใหตองทา สงอนทยงยากกวา รอยละ 71.90 เชอวาการเลกบหร ตองใชเวลานาน รอยละ 76.30 เชอวาไมสามารถ เลกบหรไดดวยตนเอง การปฏบตตนเพอเลกบหร จากการศกษา พบวากลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 78.50 มคะแนน การปฏบตตนเพอเลกบหรอยในระดบ สง โดยม คะแนนเฉลย 35.43 คะแนน จากคะแนนเตม 42 คะแนน คดเปนรอยละ 78.50 อธบายไดวา กลมตวอยางมความตงใจทจะเลกบหรสง มการปรบเปลยนพฤตกรรมและความคดของตนเอง รวมทงมวธการจดการกบสงกระตนใหสบบหรสง ซงจากผลการศกษา พบวาการปฏบตตนในดานบวก สงทกลมตวอยางปฏบตเปนประจามากทสด คอ จะเกบบหร และอปกรณการสบบหรของตนเองทงไปทงหมด รอยละ 77.00 พบวา กลมตวอยางสามารถปฏบต ในขอนไดมาก เปนเพราะ ทาไดงาย เนองจากสมาชก ในบานมเพยงคนเดยวทสบบหร พยายามชกชวน ใหเพอนและสมาชกในครอบครวของตนทสบบหร เลกสบบหร รอยละ 77.00 กลมตวอยางสามารถปฏบตในขอนไดมาก เปนเพราะอยากมกลมเพอน เลกบหรดวยกน เพอสขภาพของตนเอง และรกษา อาการปวยของตนเอง, จะเกบเงนทจะซอบหรเพอสบเอาไว เพอนาไปซอสงของตาง ๆ ใหกบตนเอง หรอ คนทรก และจะดโทรทศน ฟงเพลงไพเราะ อานหนงสอ หรอทากจกรรมทชอบเพอใหเพลดเพลนแทนการ สบบหร รอยละ 69.60 กลมตวอยาง สามารถปฏบต

ในขอนไดมาก เปนสามารถทาไดงาย ไมมความยงยาก ตงใจทจะเลกบหรเพอตวเองและคนทรก พรอมทง มการรบรประโยชนในการปฏบตตนเพอเลกบหร อยในระดบสง ทาใหมความตงใจในการเลกบหรเพอรกษาสขภาพมเปาหมายและความมงมนในการเลกบหรอยางชดเจน กลมตวอยางไมไปดมสรากบเพอนเพราะจะทาใหอยากสบบหร รอยละ 56.30 การทกลมตวอยางปฏบตขอนไดมาก เพราะตงใจจะเลก บหรเพอรกษาสขภาพอยางจรงจง จงไมไปดมสรา กบเพอน เพราะจะทาใหอยากสบบหร เนองจาก ในวงสราเปนสงแวดลอมทจะกระตนในการเกด พฤตกรรมการสบบหรไดงาย สาหรบการปฏบตตน เปนประจา ในดานลบของกลมตวอยาง จะตากวา เชน จะสบบหรตามความตองการของตนเองเสมอ ไมมกลมตวอยางทปฏบตเปนประจา ซงไมสอดคลองกบการศกษาของนตยา เยนฉา7 ทพบวากลมตวอยาง รอยละ 53.10 ทจะสบบหรตามความตองการเสมอ ความสมพนธ ความเชอดานสขภาพและปจจยพนฐาน ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร เมอพจารณาความเชอดานสขภาพเปนรายดานแลว พบวาแรงจงใจดานสขภาพ การรบรความรนแรงของโรค และการ รบรประโยชนในการปฏบตตน เพอเลกบหร มความ สมพนธทางบวก ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร จากผลการศกษาดงกลาว สามารถอธบายไดดงน 1. แรงจงใจดานสขภาพ มความสมพนธ ทางบวก ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร อยางม นยสาคญทางสถต แตระดบความสมพนธ ตามาก (r = 0.271 , p= 0.001) แสดงใหเหนวากลมตวอยาง ทมระดบคะแนนมากกวา จะมการปฏบตตนเพอเลก บหร ไดดกวา กลมตวอยางทมระดบคะแนนแรงจงใจ ดานสขภาพนอยกวา


2. การรบรความรนแรงของโรค มความ

สมพนธทางบวก ตอการปฏบตตนเพอเลกบหร

อยางมนยสาคญทางสถต

3. การรบรประโยชนในการปฏบตตนเพอ

เลกบหร มความสมพนธทางบวก ตอการปฏบตตน

เพอเลกบหร อยางมนยสาคญทางสถต แตระดบ

ความสมพนธ ตามาก (r = 0.172, p= 0.046) แสดง

ใหเหนวา กลมตวอยางทมระดบคะแนนการรบร

ประโยชนในการปฏบตตนเพอเลกบหร มากกวาจะ

มการปฏบตตนเพอเลกบหร ไดดกวา กลมตวอยาง

ทมระดบคะแนนการรบรประโยชนในการปฏบตตน

เพอเลกบหรนอยกวา

ขอเสนอแนะ

1. สนบสนนใหครอบครวของผปวยโรคปอด

อดกนเรอรงทยงสบบหร มสวนรวมและเปนกาลงใจ

สนบสนน การเลกบหรของผปวยอยางตอเนอง

2. ควรมการเสรมความตงใจของผปวยทจะ

เลกบหรอยางตอเนอง

3. ควรมการศกษากระบวนการสงเสรม

การเลกบหรในทมการเยยมบาน

4. ควรมการพฒนาการเขาถงคลนกเลกบหร

ของโรงพยาบาลใหสะดวก รวดเรว

5. ควรมการสนบสนนการจดตงตาบล

ตนแบบปลอดบหร

เอกสารอางอง

1. ศนยวจยและจดการความร เพอการควบคม

ยาสบ มหาวทยาลยมหดล. การสารวจพฤตกรรม

การสบบหรของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป

พ.ศ.2534–2549;2549.

2. มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. สถตสาคญ

เกยวกบการสบบหรของคนไทย;2551.

3. นธพฒน เจยรกล. ตาราโรคระบบการหายใจ.

กรงเทพฯ:สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย;

2551.

4. ชยนตรธร ปทมานนทและคณะ. คาใชจายและ

คณภาพชวตทสญเสยไปจากการปวยดวยโรค

ทเกดจากการสบบหร คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม;2544.

5. สมเกยรต วฒนศรชยกล. ตาราวชาการสขภาพ:

การควบคมการบรโภคยาสบสาหรบบคลากร

และนกศกษาวชาชพดานสขภาพ.กรงเทพ

มหานคร:เครอขายวชาชพสขภาพเพอสงคมไทย

ปลอดบหร;2549.

6. ธญญาลกษณ ไชยรนทร. ความเชอดานสขภาพ

และพฤตกรรมความเจบปวยโรค ปอดอดกน

เรอรง ในโรงพยาบาลสารภ จงหวดเชยงใหม.

การค นคว าแบบอสระสาธารณสขศาสตร

มหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

เชยงใหม;2544.

7. นตยา เยนฉา. ความเชอดานสขภาพและการ

ปฏบตตนเพองดสบบหรของบคลากรชาย

ในโรงพยาบาล.วทยานพนธ วทยาศาสตร

มหาบณฑต (พยาบาลศาสตร) บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล;2535.

8. งานเวชระเบยน โรงพยาบาลมหาราชนครศร

ธรรมราช. รายงานประจาป;2553.

9. กนยา สวรรณแสง. จตวทยาทวไป.กรงเทพ:

บารงสาสน;2532.

10. จรยาวตร คมพยคฆ. “อนตรายของควนบหร

ทมตอสขภาพ” วารสารพยาบาล;2550.


การพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนในโรงเรยน อย.นอย

จงหวดนครศรธรรมราช เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs)

ธารน แกวกระจก*

บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษา 1) ศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยน อย.นอย จงหวดนครศรธรรมราช 2) ศกษาประสทธผล

ของรปแบบการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน เพอลดปจจยเสยง

ตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ในโรงเรยน อย.นอย จงหวดนครศรธรรมราช โดยการเปรยบเทยบคะแนนปจจย

เชงสาเหตทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนกลมตวอยาง

กอนและหลงการทดลองดวยการทดสอบคาท (t-test) กลมประชากรทศกษา คอนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนตนในโรงเรยน อย.นอย จงหวดนครศรธรรมราช ทไดรบการอบรมการใชรปแบบฯ จานวน 490 คน ระยะ

เวลาการศกษาระหวางวนท 15 พฤษภาคม 2562 ถงวนท 31 กรกฎาคม 2562

ผลการศกษาพบวา หลงการทดลองใชรปแบบฯ นกเรยนมพฤตกรรมการบรโภค ขนมขบเคยว

นาอดลมและเครองดมอน ๆ ลดลงคดเปนรอยละ 10.4 และจากการศกษาปจจยเชงสาเหตของการมพฤตกรรม

การบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) พบวา หลงการทดลองการใชรปแบบฯ

นกเรยนมการเปลยนแปลงเชงสาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ในทางทดทกปจจย และ

มพฤตกรรมการบรโภคอาหาร เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ทถกตองเพมขน คดเปน

รอยละ 20.61 ดงนนรปแบบฯ มประสทธผลทาใหนกเรยน อย.นอย มพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลด

ปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรงดขน จงควรนารปแบบฯมาประยกตใชกบนกเรยน อย.นอย ในการพฒนา

พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรงตอไป

คาสาคญ : พฤตกรรมการบรโภคอาหาร, โรงเรยน อย.นอย, โรคไมตดตอเรอรง

Abstract

This research is quasi-experimental research which aim to 1) Study food consumption

behaviors of secondary school students in Aoryor Noi Schools, Nakhon Si Thammarat province.

2) Study the efficiency of design in developing food consumption behaviors of secondary

*เภสชกรชานาญการ สานกงานสาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช


*เภสชกรชานาญการ สานกงานสาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช

students in order to reducing risk factors of Non-communicable Diseases (NCDs) in Aoryor Noi Schools, Nakhon Si Thammarat province. By comparing the scores of cause factors involved with food consumption behaviors and food consumption behaviors of representative samples before and after experiments by T-test. The samples used are the secondary students in Aoryor Noi schools, Nakhon Si Thammarat province who obtain training food consumption behaviors, 490 students, duration from 15 May 2019 to 31 July 2019. The result of the research showed that, after obtaining training the design students’ food consumption behaviors of snacks, soft drinks and other drinks are reduced by 10.4 percents. In addition, results of experimental research in developing food consumption behaviors, lowering the causes to Non-communicable (NCDs) are positive. Students’ consumer behaviors have been changed in all aspects to decrease the risk of NCDs more by 20.61 percents. So applying the design to all Aoryor Noi students in Nakhonsrithammarat is strongly recommended.

Keywords : Behavior about food consumption, OR YOR NOI Schools, Non-communicable diseases

บทนา

โครงการ อย.นอย เปนโครงการทสงเสรม

ใหเดกทอยในวยเรยนมกจกรรมตาง ๆ ทรณรงค

ใหเกดความปลอดภยในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

ไดแก อาหาร ยา เครองสาอาง วตถอนตราย ฯ โดย

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดรเรมดาเนน

โครงการมาตงแตป พ.ศ.2546 จนถงปจจบน

ในป พ.ศ.2559 กองพฒนาศกยภาพผบรโภค

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดมการ

สารวจพฤตกรรมสขภาพของนกเรยน อย.นอย พบวา

นกเรยน อย.นอย มความรเกยวกบการบรโภคและ

เลอกซอผลตภณฑทถกตองรอยละ 79.55 สวน

นกเรยนทวไปในโรงเรยนมความรทถกตองรอยละ

76.681

ในป พ.ศ.2559-2560 กองพฒนาศกยภาพ

ผบรโภค สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

มแผนดาเนนงานปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค

อาหารของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน เพอลด

การบรโภคอาหารทไมเหมาะสม โดยมงหารปแบบ

ทเหมาะสมในการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค

อาหารของนกเรยน และนาไปใชในการอบรมคร

ผสอนในโรงเรยน อย.นอย เพอนาไปใชในการเรยน

การสอนนกเรยน อย.นอย ใหมความรและมพฤตกรรม

การบรโภคอาหารทเหมาะสม โดยใหมโรงเรยนนารอง

จงหวดละ 6 โรงเรยน2,3

ในป พ.ศ.2562 กองพฒนาศกยภาพผบรโภค

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดมการ

ขยายผลรปแบบการพฒนาพฤตกรรมการบรโภค

อาหารของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน เพอลด


ปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ใหสานกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศดาเนนการจดอบรม ครผสอน โดยสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดสนบสนนรปแบบฯ ใหแตละจงหวด และสานกงาน สาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราชไดดาเนนการ จดอบรมครผรบผดชอบ อย.นอย ในโรงเรยนสงกด สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จานวน 55 โรงเรยน ดงนน ผวจยจงสนใจทจะศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน อย.นอย ในจงหวดนครศรธรรมราชและศกษาประสทธผลของรปแบบฯ ดงกลาวเพอนาไปพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารใหเหมาะสมกบนกเรยน อย.นอยในจงหวดนครศรธรรมราชตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยน อย.นอย จงหวดนครศรธรรมราช 2. เพอศกษาประสทธผลของรปแบบการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน ชนมธยมศกษาตอนตน เพอลดปจจยเสยงตอโรค ไมตดตอเรอรง (NCDs) ในโรงเรยน อย.นอย จงหวดนครศรธรรมราช

วธดาเนนการวจย การวจยน เปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) โดยใชรปแบบการวจย แบบ The One-Group pretest-posttest Design ทาการเกบรวบรวมขอมล โดยใชวธการวจยเชงปรมาณ (Quantitative research) โดยกลมตวอยาง คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ในโรงเรยน อย.นอย

สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในจงหวดนครศรธรรมราช ทไดรบการอบรม การใชรปแบบการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหาร เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) จงหวดนครศรธรรมราช ทไดรบการคดเลอกเปน กลมตวอยางในการวจย จานวน 490 คน โดยมเกณฑการคดลอกกลมตวอยางดวย 1. การคดเลอกโรงเรยน จากโรงเรยนทเขารบการอบรมการใชรปแบบการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน ชนมธยมศกษาตอนตน เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) จานวน 55 โรงเรยน โดยใชวธการสมตวอยาง แบบ Simple Random Sampling โดยคานวณจานวนโรงเรยนทใชในการศกษาจาก G-power (effect size 0.8) ไดจานวนโรงเรยนกล มตวอยาง 23 โรงเรยน 2. การคดเลอกนกเรยน การคานวณขนาดตวอยางนกเรยนทใชในการศกษา คานวณโดยใชสตรของ ทาโร ยามาเน (Taro Yamane)4 จากการคานวณ จานวนประชากรนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน จานวน 7,924 คน ไดขนาดตวอยาง 380.77 คน การสมตวอยางนกเรยนจากโรงเรยนทเปนกลมตวอยางการวจย จานวน 23 โรงเรยน จะทาการสมนกเรยน โดยการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) สมจากหองเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนละ 1 หองเรยน

เครองมอทใชในการวจย 1. เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวยแผนจดกจกรรมการเรยนร จานวน 4 แผน ๆ ละ 50 นาท และแผนจดกจกรรมพฒนาผเรยน จานวน 2

แผน ๆ ละ 50 นาท


2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เพอประเมนประสทธผลของการทดลองใชรปแบบฯ

คอ แบบสอบถามปจจยเชงสาเหตทเกยวของกบ

พฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนในโรงเรยน

อย.นอย จงหวดนครศรธรรมราช เพอลดปจจยเสยง

ตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ใชเกบรวบรวมขอมล

กอนและหลงการเขารวมกจกรรมของนกเรยน

กลมตวอยาง

เครองมอทใชในการวเคราะหขอมล

ผวจยนาแบบสอบถามทไดรบกอนและหลง

การทดลองไปประมวลผลและวเคราะหโดยใชโปรแกรม

สาเรจรป โดยใชสถต รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน และเปรยบเทยบคะแนนปจจยสาเหต

ทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน

กลมทดลอง ดวยการทดสอบคา t-test

ผลการวจย

1. ขอมลทวไป พบวา กลมตวอยางจานวน

490 คน สวนใหญเปนเพศชาย (รอยละ 51.0)

สวนใหญมอาย 13 ป (รอยละ 58.0) มนาหนก 31-

40 กโลกรม (รอยละ 34.3) และสวนสง 151-160

เซนตเมตร (รอยละ 48.6)

ตารางท 1 พฤตกรรมการบรโภคขนมขบเคยว

นาอดลม และเครองดมอนๆใน 1 สปดาหของกลม

ตวอยาง

พฤตกรรม

การบรโภค

กอนการทดลองใชรปแบบฯ หลงการทดลองใชรปแบบฯ

จานวน (คน) รอยละ จานวน (คน) รอยละ

กน 490 100.0 439 89.6

ไมกน 0 0 51 10.4

รวม 490 100.0 490 100.0

จากตารางท 1 พบวากอนการทดลองใช

รปแบบฯ นกเรยนกลมตวอยางบรโภคขนมขบเคยว

นาอดลม และเครองดมอน ๆ คดเปนรอยละ 100

และหลงการทดลองโดยใชรปแบบฯ พบวามนกเรยน

กลมตวอยางบรโภคขนมขบเคยว นาอดลม และ

เครองดมอน ๆ คดเปนรอยละ 89.6 โดยพบวาหลง

การทดลองนกเรยนกลมตวอยางบรโภคขนมขบเคยว

นาอดลม และเครองดมอน ๆ ลดลง คดเปนรอยละ

10.4

2. ปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมการ

บรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอ

เรอรง

ตารางท 2 ความถและรอยละของความรความร

เกยวกบการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรค

ไมตดตอเรอรง (NCDs) ของนกเรยนกลมตวอยาง

กอนและหลงการทดลองใชรปแบบฯลาดบ

ทรายการ


จานวนคนทตอบถก

รอยละ ผลการประเมน

จานวนคนทตอบถก

รอยละ ผลการประเมน

1 จากตวอยางขอความบนฉลากผลตภณฑอาหารตอไปน “Exp.15/6/17” หมายถง ควรกนอาหารนภายในวนท15 เดอนมถนายน พ.ศ.2560

231 47.14 ตากวาเกณฑ


2 ขอความจากขอมลฉลากโภชนาการทแสดงตอไปนหมายความวา อาหารหนงซองมนาหนก 30 กรม

และควรกนครงละ 3 ซอง

ขอมลโภชนาการหนงหนวยบรโภค : 1/3 ซอง (30 กรม)

จานวนหนวยบรโภคตอซอง : 3


273 55.71 ผานเกณฑ

3 ขอความจากขอมลบนฉลากหวาน มน เคม (ฉลากGDA) นหมายความวา ถานกเรยนกนขนมกรบกรอบซองนหมดในครงเดยว นกเรยนจะไดรบนาตาลคดเปนรอยละ14 ของปรมาณทควรไดรบในแตละวน



4 อาหารปงยางทไหมเกรยม เชน ไกยางลกชนปงหมปง ไมควรกนเพราะมสารกอมะเรง

410 83.67 ดมาก 450 91.84 ดมาก

5 อาหารทมสสนฉดฉาด เชน ลกชนใสส ลกอมหลากส ไกยางใสส ควรหลกเลยง เพราะอาจใชสทหามใชทาใหไดรบอนตรายจากโลหะหนกในสทผสมนน


413 84.29 ดมาก

6 ลกชนเดงหรอผลไมดอง อาจมผงกรอบหรอ บอแรกซเปนสวนผสม สาร เหลานถาเขาสรางกายจะทาใหเกดอาการระคายเคอง เปนอนตรายตอระบบทางเดนอาหาร


357 72.86 ด

7 ลกชนทอดไสกรอกทอด กลวยทอดไกทอดทใชนามนทอดซาอาจจะกอใหเกดความเปนพษตอรางกาย เชน ทาใหเกดโรคมะเรงปอด มะเรงตบ

299 61.02 พอใช 408 83.27 ดมาก

8

สญลกษณนคอเครองหมายสญลกษณโภชนาการ “ทางเลอกสขภาพ”(Healthier Choice) ทจะพบ ในผลตภณฑอาหารทมปรมาณสารอาหาร เชน นาตาล ไขมน และเกลอ (โซเดยม) ไมเกนปรมาณทกาหนด


401 81.84 ดมาก

เฉลยรอยละ 52.38 ผานเกณฑ 64.73 พอใช


จากตารางท 2 พบวา กอนการทดลองใช

รปแบบฯ นกเรยนกลมตวอยาง มความรเกยวกบการ


เรอรง (NCDs) โดยภาพรวมอยในระดบ ผานเกณฑ

คดเปนรอยละ 52.38 และหลงการทดลองใช

รปแบบฯ โดยภาพรวมอยในระดบ พอใช คดเปน

รอยละ 64.73 เมอพจารณาเปนรายขอ พบวารายการ

ความรฯ กอนการทดลองใชรปแบบฯ ทนกเรยน

กลมตวอยาง มความรอยในระดบดมาก มจานวน

1 ขอ คอ “อาหารปงยางทไหมเกรยม เชน ไกยาง

ลกชนปง หมปง ไมควรกนเพราะมสารกอมะเรง”

คดเปนรอยละ 83.67 และหลงการทดลองการใช

รปแบบฯ พบวา รายการความรทนกเรยนกลมตวอยาง

มความร อย ในระดบดมาก มจานวน 4 ขอ คอ

“อาหารปงยางทไหมเกรยม เชน ไกยาง ลกชนปง

หมปง ไมควรกนเพราะมสารกอมะเรง”, “อาหารทม

สสนฉดฉาด เชน ลกชนใสส ลกอมหลากส ไกยาง

ใสส ควรหลกเลยง เพราะอาจใชสทหามใชทาใหได

รบอนตรายจากโลหะหนกในสทผสมนน”, “ลกชน

ทอดไสกรอกทอด กลวยทอดไกทอดทใชนามน

ทอดซาอาจจะกอใหเกดความเปนพษตอรางกาย เชน

ทาใหเกดโรคมะเรงปอด มะเรงตบ” และ “สญลกษณน

คอเครองหมายสญลกษณโภชนาการ “ทางเลอก

สขภาพ” (Healthier Choice) ทจะพบในผลตภณฑ

อาหารทมปรมาณสารอาหารเชน นาตาล ไขมน และ

เกลอ (โซเดยม) ไมเกนปรมาณทกาหนด”

ตารางท 3 การเปรยบเทยบปจจยเชงสาเหตของ

พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยง

ตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) กอนการทดลองและ

หลงการทดลองของนกเรยนกลมตวอยาง

ปจจยเชงสาเหตฯ นกเรยนจานวน

(N)SD. t P

การรบรโอกาสเสยงจากการบรโภคอาหารทเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง(NCDs)

กอนฯ 490 3.85 .67-9.331 .000

หลงฯ 490 4.25 .65

การรบรความรนแรงจากการบรโภคอาหารทเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง(NCDs)

กอนฯ 490 3.71 .66-11.703 .000

หลงฯ 490 4.19 .62

การรบรประโยชนของการบรโภคอาหารปลอดภยเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs)

กอนฯ 490 3.93 .69-7.598 .000

หลงฯ 490 4.26 .63

การรบรอปสรรคจากการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง(NCDs)

กอนฯ 490 2.93 1.045-1.975 .049

หลงฯ 490 3.06 .769

การมสงชกนาสการปฏบตในการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง(NCDs)

กอนฯ 490 3.62 .628-10.169 .000

หลงฯ 490 4.01 .597

ความเชอมนในความสามารถตนเองในการบรโภคอาหารปลอดภยเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs)

กอนฯ 490 3.58 .697-7.190 .000

หลงฯ 490 3.90 .658

*p<.05

จากตารางท 3 หลงการทดลองใชรปแบบฯ

นกเรยนกลมตวอยางมการเปลยนแปลงเชงสาเหต

ทสงผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจย

เสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ในทศทางทดขน

ทกปจจยอยางมนยสาคญทางสถต

3. พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลด

ปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs)

ตารางท 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ของพฤตกรรมการบรโภคอาหาร เพอลดปจจยเสยง

ตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ของนกเรยนกลม

ตวอยางกอนและหลงการทดลองใชรปแบบการ

พฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน

ในโรงเรยน อย.นอย เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอ

เรอรง (NCDs)


ลาดบ

ทรายการ

กอนการทดลองใชชดรปแบบ

หลงการทดลองใชชดรปแบบ

SD.ผลการประเมน

SD.ผลการประเมน

1 นกเรยนซอขนมกรบกรอบทไมมฉลาก 2.98 1.07 พอใช 3.00 1.00 พอใช

2นกเรยนเกบรกษาอาหารตามคาแนะนาทระบบนฉลากอาหาร 3.70 0.93 ด 4.02 0.85 ด

3นกเรยนอานฉลากอาหารกอนเลอกซออาหารสาเรจรปหรอเครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท 3.79 0.93 ด 4.02 0.92 ด

4นกเรยนกนอาหารมอหลกตามเวลา และไมกนขนมกรบกรอบจบจบ 3.52 0.94 ด 3.80 0.86 ด

5นกเรยนอานฉลากหวาน มน เคม (ฉลากGDA) ของขนมกรบกรอบกอนเลอกซอ และเลอกกน 3.56 0.96 ด 3.97 0.95 ด

6นกเรยนแบงจานวนครงในการกนอาหารตามขอมลทระบบนฉลากหวาน มน เคม(ฉลากGDA) 3.56 0.95 ด 3.89 0.86 ด

7นกเรยนใชประโยชนจากขอมลบนฉลากขนมกรบกรอบมาคานวณหาปรมาณสารอาหารกอนกน 3.48 1.01 พอใช 3.81 0.93 ด

8กอนซออาหารประเภททอด นกเรยนสงเกตสและลกษณะของนามนทผขายใชทอดอาหาร 3.81 1.00 ด 4.03 1.05 ด

9นกเรยนกนอาหารทมสสนฉดฉาด เชนลกชนใสส ไสกรอกใสสไกยางใสส 3.42 1.01 พอใช 3.46 0.944 พอใช

10นกเรยนเปรยบเทยบขอมลโภชนาการบนฉลากอาหาร กอนตดสนใจเลอกซออาหาร 3.57 0.97 ด 3.88 0.94 ด

11นกเรยนไมรบประทานขนมกรบกรอบทซองหรอภาชนะบรรจมรอยฉกขาด 3.71 1.18 ด 3.99 1.23 ด

12ในอาหารชนดเดยวกน นกเรยนจะเลอกอาหารทมฉลากสญลกษณโภชนาการ“ทางเลอกสขภาพ” (Healthier Choice)

3.73 1.00 ด 3.97 0.93 ด

รวม 3.57 0.49 ด 3.82 0.52

จากตารางท 4 พบวากอนและหลงการ

ทดลองการใชรปแบบฯ นกเรยนกลมตวอยาง

มพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอ

โรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ในภาพรวมอยในระดบ

ด ( = 3.57, SD. = 0.49 และ = 3.82 , SD. = 0.52

ตามลาดบ) เมอพจารณาเปนรายขอพบวา กอนการ

ทดลองใชรปแบบฯ นกเรยนกลมตวอยางมพฤตกรรม

การบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอ

เรอรง (NCDs) ในระดบด 9 รายการ โดยอนดบแรก

คอ “กอนซออาหารประเภททอด นกเรยนสงเกตส

และลกษณะของนามนทผ ขายใชทอดอาหาร”

รองลงมา คอ “นกเรยนอานฉลากอาหารกอนเลอกซอ

อาหารสาเรจรปหรอเครองดมในภาชนะบรรจทปด

สนท สวนหลงการทดลองใชรปแบบฯ นกเรยนกลม

ตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคอาหารฯ อยในระดบด

ทกรายการ โดยอนดบแรก คอ “กอนซออาหารประเภท

ทอด นกเรยนสงเกตสและลกษณะของนามนทผขาย

ใชทอดอาหาร”รองลงมา คอ “นกเรยนอานฉลาก

อาหารกอนเลอกซออาหารสาเรจรปหรอเครองดม

ในภาชนะบรรจทปดสนท”และ “นกเรยนเกบรกษา

อาหารตามคาแนะนาทระบบนฉลากอาหาร”

ตารางท 5 รอยละของนกเรยนกลมตวอยางทม

พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอ

โรคไมตดตอเรอรง (NCDs)พฤตกรรมการบรโภคอาหาร

เพอลดปจจยเสยงฯ


จานวน รอยละ จานวน รอยละ

มพฤตกรรมฯ ทถกตอง 282 57.55 383 78.16

มพฤตกรรมฯ ทไมถกตอง 208 42.45 107 21.84

รวม 490 100.0 490 100.0

จากตารางท 5 พบวา กอนการทดลองใช

รปแบบฯ นกเรยนกลมตวอยางมพฤตกรรมการ


เรอรง (NCDs) ทถกตองคดเปนรอยละ 57.55 และ

หลงการทดลองฯ มพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง (NCDs)

คดเปนรอยละ 78.16 นนคอหลงการทดลองใช

รปแบบฯ นกเรยนกลมตวอยางมพฤตกรรมการ


เรอรง (NCDs) ทถกตองเพมขน คดเปนรอยละ 20.61


จากผลการวจย พบวา หลงจากใชรปแบบ

ในการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน

ในโรงเรยน อย.นอย เพอลดปจจยเสยงตอโรค

ไมตดตอเรอรง (NCDs) สรปไดดงน 1. นกเรยนกลม

ตวอยาง มพฤตกรรมการบรโภคขนมขบเคยว นาอดลม

และเครองดมอน ๆ ลดลง 2 .นกเรยนกลมตวอยาง

มการเปลยนแปลงปจจยเชงสาเหตทส งผลตอ

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ในทศทางทดขน

ทกปจจย อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ไดแก

ปจจยดานความรเกยวกบการบรโภคอาหาร การรบร

โอกาสเสยงจากการบรโภคอาหารทไมปลอดภย

การรบรประโยชนจาการบรโภคอาหารปลอดภย

การรบรอปสรรคจากการบรโภคอาหารปลอดภย


สงชกนาสการปฏบตในการบรโภคอาหารปลอดภย

ความเชอมนในความสามารถตนเองในการบรโภค

อาหารอาหารปลอดภย เพอลดปจจยเสยงตอโรค

ไมตดตอเรอรง (NCDs) 3. นกเรยนกลมตวอยาง

มพฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองมากกวา

กอนการทดลอง ทงนอาจเนองมาจาก รปแบบการ

พฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน

ในโรงเรยน อย.นอย เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอ

เรอรง (NCDs) ทกองพฒนาศกยภาพผ บรโภค

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดพฒนาขน

ในปงบประมาณ 2559 ไดผานกระบวนการในการ

สรางและพฒนาอยางเปนระบบ มการจดกจกรรม

การเรยนรทใหนกเรยนมสวนรวม ซงผลการวจย

สอดคลองกบผลการวจยของวระชย นลวชย และ

คณะ2 ททาการศกษาเรองการพฒนารปแบบการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน

ชนมธยมศกษาตอนตน มวตถประสงคเพอศกษา

ประสทธผลของรปแบบการปรบเปลยนพฤตกรรม

การบรโภคอาหารของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน

ผลการทดลองพบวา กลมทดลองมการเปลยนแปลง

ปจจยเชงสาเหตและพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

ปลอดภยดกวากอนการทดลองและดกวากลมเปรยบ

เทยบ จะเหนไดวารปแบบการพฒนาพฤตกรรม

การบรโภคอาหารฯ สงผลทาใหนกเรยนมการ

เปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลด

ปจจยเสยงจากโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ไดอยาง

มนยสาคญ


1. จากผลการวจย พบวา รปแบบการพฒนา

พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงจาก

โรคไมตดตอเรอรง (NCDs) มประสทธผลสามารถ

นาไปใชในการปรบเปลยนปจจยเชงสาเหตและ

พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงจาก

โรคไมตดตอเรอรง (NCDs) ของนกเรยนชนมธยม

ศกษาตอนตนได จงควรขยายผลการใชรปแบบฯ

ไปยงเครอขาย อย.นอย ทงในโรงเรยนเดมชนเรยน

อน ๆ และในโรงเรยนใหมทสนใจ

2. สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ควรสนบสนนรปแบบการพฒนาพฤตกรรมฯใหกบ

สานกงานสาธารณสขจงหวดเพม เพอนาไปขยายผล

ในโรงเรยน อย.นอยใหครอบคลมทงจงหวด

3. สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

สงเสรมใหมการสรางและพฒนารปแบบการพฒนา

พฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอลดปจจยเสยงตอ

โรคไมตดตอเรอรง (NCDs) สาหรบนกเรยนชนอน ๆ

เชน นกเรยนประถมปลายหรอนกเรยนชนมธยม

ศกษาตอนปลาย เพอใหครอบคลมทกระดบชน


1. วระชย นลวชยและคณะ.รายงานผลการสารวจ

พฤตกรรมสขภาพของนกเรยน อย.น อย

[อนเตอรเนต]. กรงเทพฯ: กองพฒนาศกยภาพ

ผบรโภค สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

กระทรวงสาธารณสข;2559 [เขาถงเมอ 6 ก.ค.

2562].เขาถงไดจาก: http://www.oryornoi.

com/?cat=28


2. วระชย นลวชยและคณะ.การพฒนารปแบบ

การปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน [อนเตอรเนต].

กร ง เทพฯ:กองพฒนาศกยภาพผ บ ร โภค

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวง

สาธารณสข;2559[เขาถงเมอ 6 ก.ค. 2562].

เข าถงได จาก: http://pca.fda.moph.

go.th/research.php

3. วระชย นลวชยและคณะ.การพฒนาพฤตกรรม

การการบรโภคอาหารของนกเรยนในโรงเรยน

อย.นอย เพอลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง

(NCDs) [อนเตอรเนต]. กรงเทพฯ : สานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา กระทรวง

สาธารณสข;2560[เขาถงเมอ 6 ก.ค.2562].

เข าถงได จาก: http://www.oryornoi.

com/?cat=28

4. Taro Yamane. Statistic:An Introductory

Analysis. 3rd ed. New York:Harper&Row;1973


ผลการพฒนาระบบบรการดานยาในผปวยจตเวช โรงพยาบาลกงหรา

ปยนช รองรตน*

บทคดยอ การศกษานเปนการศกษาผลการพฒนาระบบบรการดานยา ในผปวยโรคจตเวช โรงพยาบาลกงหรา โดยเปรยบเทยบอตราการเกดความคลาดเคลอนทางยา (Medication Error) ระหวางกอนกบหลงดาเนนการพฒนาระบบบรการดานยา คอชวงเดอนตลาคม 2559–กนยายน 2560 กบชวงเดอน ตลาคม 2560–กนยายน 2561 เปนการศกษาวจยขอมล (Documentary Research) ปฏบตการแบบไปขางหนา (Concurrent Cohort Study) โดยศกษาขอมลประวตผปวยซงไดรบการวนจฉยโรคทางจตเวชจากจตแพทยโรงพยาบาลพทลง และสงตอมารบยาจตเวชตอเนองทโรงพยาบาลกงหรา และศกษาขอมลการรบยา (Drug Profile) ของผปวย มาเกบรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมล โดยใชสถตไคสแคว คานวณทระดบความเชอมน รอยละ 95 และนาเสนอผลการเปรยบเทยบอตราการเกดความคลาดเคลอนทางยา (Medication Error) จากกระบวนการ สงจายยา และจากกระบวนกอนจายยา (Medication Error ประเภท Prescribing Error และ Pre-Dispensing Error) ระหวางกอนกบหลงดาเนนการพฒนาระบบบรการดานยา รวมทงปญหาเกยวกบยา (drug related problems : DRPs) โดยใชสถตเชงพรรณนา ผลการศกษาพบวา ความคลาดเคลอนทางยา (Medication Error) ชวงกอนกบหลงดาเนนการ ในภาพรวมลดลง อตราการเกดความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการสงจายยา (Medication Error ประเภท Prescribing Error) ลดลงจากรอยละ 49.6 เหลอรอยละ 14.5 ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p=0.000) และอตราการเกดความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการกอนจายยา (Medication Error ประเภท Pre-Dispensing Error) ลดลงจากรอยละ 12.6 เหลอรอยละ 6.25 แตกตางอยางมนยสาคญ ทางสถตท (p=0.000) แสดงใหเหนวาการพฒนาระบบบรการดานยาครงนสามารถลดอตราการเกดความ คลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการสงจายยา (Medication Error ประเภท Prescribing Error) และอตราการเกดความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการกอนจายยา (Medication Error ประเภท Pre- Dispensing Error) ได ดงนน จงควรเพมการพฒนาระบบบรการดานยาโดยขยายผลไปสกลมผปวยทไดรบยาตอเนองโรคเรอรง หรอกลมอน ๆ เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน โรคหอบหด โรคปอดอดกนเรอรง โรคไทรอยด และขยายสชมชน โดยอาจนาไปพฒนาระบบยาในเครอขายอาเภอกงหรา หรอการเยยมบานของเภสชกรและ สหวชาชพ นอกจากนนยงควรศกษาและพฒนากระบวนการประสานรายการยา (Medication Reconciliation) ใหมประสทธภาพมากยงขน อกทงยงควรพฒนาระบบคนหาความคลาดเคลอนทางยา (Medication Error) ประเภทอน ๆ เชน ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการจายยา (Dispensing Error) และความ

*เภสชกรชานาญการ โรงพยาบาลกงหรา จงหวดพทลง


คลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการบรหารยา (Administration Error) เพอสงผลตอความปลอดภยของผปวย ตอไป

คาสาคญ : การพฒนาระบบบรการดานยา, ผปวยโรคจตเวช

Abstract This study is a study of the results of drug service system development. In psychiatric patients Kong Rha Hospital By comparing the rates of Medication Error between before and after the development of the drug service system is during October 2016 - September 2017 and during October 2017-September 2018 is a documentary research. Forward (Concurrent Cohort Study) by studying the history of patients who have been diagnosed with psychiatric disorders from psychiatrists at Phatthalung Hospital. And later continue receiving psychiatric drugs at Kong Rha Hospital And study patient drug profile data to collect data And analyze data By using chase statistics Calculated at the 95% confidence level and presented the results of a comparison of the medication errors from prescribing and pre-dispensing errors between medication errors between Before and after the development of the drug service system Including drug related problems (DRPs) using descriptive statistics. The study indicated that Medication Error Before and after the operation in the overall reduced. Prescribing Error Medication Error from 49.% to 14.5%, which is significantly different (p = 0.000) and the error rate of Prescribing Error Medication Error in the Pre-Dispensing Error category decreased from 12.% to 6.25%, with a statistically significant difference (p = 0.000) indicating that The development of this pharmaceutical service system can reduce the rate of medication errors from prescribing errors and the pre-dispensing error of medication errors from pre-dispensing errors.) Therefore, drug development should be improved by expanding the results to patients receiving chronic disease Or other groups such as high blood pressure, diabetes, asthma, chronic obstructive pulmonary disease, thyroid disease and expanding to the community. Which may be used to develop the drug system in Kongra District network or the visit of pharmacists and multidisciplinary In addition, it should also study and develop the Medication Reconciliation process to be more effective. It should also develop other types of Medication Error systems, such as dispensing errors and drug errors from drug management processes. (Administration Error) to affect the safety of patients.

Keywords : Drug Service System Development, Psychiatric patients


บทนา

ความคลาดเคลอนทางยา (Medication

Error) เปนเหตการณใด ๆ ทสามารถปองกนได

ซงอาจจะเปนสาเหตหรอนาไปสการใชยาทไมเหมาะสม

หรอเกดอนตรายแกผปวย9 มกเกดขนชวงรอยตอ

ของการใหบรการ1 โดยเฉพาะในกลมผปวยโรค

จตเวชซงถอเปนกลมผปวยทมความจาเปนตองใชยา

อยางตอเนองเปนระยะเวลานานหรออาจตลอดชวต

จงนบวาไดวาระบบบรการดานยา เปนระบบหนง

ทตองพฒนาเพอใหผ ปวยควรไดรบและสามารถ

เขาถงไดในเวลาจาเปนและตองการ อยางถกตอง

ปลอดภยและเพยงพอ ซงสอดคลองกบนโยบาย

การดาเนนงานดานสาธารณสขภายใตหลกการ

“เครอขายบรการทไรรอยตอ (Seamless Heath

Service Network)” ทมความเชอมโยงตงแตระบบ

บรการปฐมภมจนถงศนยเชยวชาญระดบสง2 สราง

การเขาถงบรการของผปวยจตเวช ไดอยางทวถง

เปนธรรม ลดความเหลอมลา จากการทบทวนปญหา

ของระบบบรการดานยา ในกลมผปวยโรคจตเวช

ชวงเดอนตลาคม 2559–กนยายน 2560 พบอตรา

การเกดความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการ

สงจายยา (Medication Error ประเภท Prescribing

Error) สงถงรอยละ 49.6 ดงนนโรงพยาบาลกงหรา

โดยกล มงานเภสชกรรมและค มครองผ บรโภค

รวมกบคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด

(Pharmaceutical and Thera-peutic Committee

:PTC) และสหสาขาวชาชพ ไดแก แพทย พยาบาล

และเจาหนาทอน ๆ จงไดดาเนนการพฒนาระบบ

บรการดานยาขน โดยการนากระบวนการประสาน

รายการยา (Medication Reconciliation:MR)8

มาใชควบคกบเครองมอตาง ๆ3,5,6,7 เชน ทะเบยน

ผปวย การบนทก (NOTE) การใชยาใน Hosxp

การทาบญชรายการยาของผปวย (Drug Profile)

ซงจะชวยสงตอหรอสอสารขอมลระหวางจดบรการ

ตาง ๆ ทาใหบคลากรทเกยวของสามารถทวนสอบ

ประวตยาของผปวยไดงาย ถกตอง และรวดเรวมากขน

สงผลใหผปวยไดรบยาทถกตอง ครบถวน สอดคลอง

กบประวตการใชยาเดมหรอภาวะสขภาพปจจบน

ของผปวยมากขน4,10

ผ ศกษาจงไดตดตามผลการดาเนนการ

พฒนาระบบบรการดานยาในผปวยโรคจตเวช ประเภท

ผปวยนอก เพอความปลอดภยของผปวย โดยศกษา

เปรยบเทยบอตราการเกดความคลาดเคลอนทางยา

(Medication Error ประเภท Prescribing Error

และ Pre-Dispensing Error) ชวงเวลากอนกบหลง

ดาเนนการพฒนาระบบบรการดานยาดงกลาว

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาเปรยบเทยบอตราการเกด

ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการสงจายยา

(Prescribing Error) ในกลมผปวยโรคจตเวช ประเภท

ผปวยนอก โรงพยาบาลกงหรา ชวงกอนกบหลง

ดาเนนการ

2. เพอศกษาเปรยบเทยบอตราการเกด

ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการจายยา

(Pre-Dispensing Error) ในกล มผปวยจตเวช

ประเภทผปวยนอก โรงพยาบาลกงหรา ชวงกอน

กบหลงดาเนนการ


การศกษานมงเนนพฒนารปแบบการทางาน

แบบสหวชาชพเปนการศกษาเพอเปรยบเทยบผล


ของการพฒนาระบบบรการดานยา ในชวงกอนการ

พฒนาในกล มผ ป วยจตเวช ช วงเดอนตลาคม

2559–กนยายน 2560 และหลงพฒนา ในกลมผปวย

จตเวชทสงตอจากโรงพยาบาลพทลงมารบบรการ

ทโรงพยาบาลกงหรา ประเภทผปวยนอก ชวงเดอน

ตลาคม 2560–กนยายน 2561 เปนการศกษา

เชงปฏบตการ แบบไปขางหนา (Concurrent Cohort

Study) นาเสนอโดยใชสถตเชงพรรณนา Descriptive)

เปรยบเทยบอตราการเกดความคลาดเคลอนทางยา

จากกระบวนการสงจายยา (Prescribing Error) และ

อตราความการเกดความคลาดเคลอนทางยา

จากกระบวนการกอนจายยา (Pre-Dispensing Error)

ระหวางกอนกบหลงการพฒนาระบบบรการดานยา

ในผปวยจตเวช


ผลการศกษาความคลาดเคลอนทางยา

ในกล มผ ป วยจต เวชท ได รบจากส งต อจาก

โรงพยาบาลพทลง มารบบรการทโรงพยาบาลกงหรา

ประเภทผ ปวยนอกเปรยบเทยบ อตราการเกด

ความคลาดเคลอนจากกระบวนการสงจ ายยา

(Prescribing Error) ชวงกอนดาเนนการพฒนา

ระบบบรการดานยา กบชวงหลงดาเนนการพฒนา

ระบบบรการดานยา ดงตารางท 1

ตารางท 1 เปรยบเทยบ Prescribing Error ในผปวย

จตเวชทมารบบรการจากโรงพยาบาลกงหรา ระหวาง

ตลาคม 2559–กนยายน 2560 กบตลาคม 2560–

กนยายน 2561

ประเดน Prescribing Error

จานวนครงทพบ Prescribing Error (รอยละ)

ตลาคม 2559 – กนยายน 2560

ตลาคม 2560 – กนยายน 2561

1. สงใชผดชนดรปแบบ ความแรง (LASA)

2. สงยาระบจานวนผด

3. สงยาผดคน

4. สงยาผดวธใช

5. ไมไดสงจายยาทผปวยตองไดรบ

6. สงยาซาซอน

7. สงยาโดยมขอหามใช หรอแพยา

8. สงยาโดยไมมขอบงช

9. สงยาในขนาดมากเกนไป

10. สงยาในขนาดนอยเกนไป

5(3.9)

11(8.7)

1(0.8)

3(2.4)

31(24.4)

4(3.1)

3(2.4)

3(2.4)

1(0.8)

1(0.8)

2(2.1)

5(5.2)

0(0.0)

3(3.1)

1(1)

0(0.0)

0(0.0)

0(0.0)

0(0.0)

0(0.0)

รวมความคลาดเคลอนทงหมด(ครง) 63(49.6) 11(14.5)จานวนผปวยจตเวชทงหมด(ครง) 127(100.0) 96(100.0)

p-value = 0.000

ผลพบวา อตราการเกดความคลาดเคลอน

จากกระบวนการสงจายยา (Prescribing Error)

ในภาพรวมลดลง จากรอยละ 49.6 เหลอรอยละ

14.5 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

(p-value = 0.000) โดยพบวาประเดนความ

คลาดเคลอนท Prescribing Error กอนการพฒนา

ระบบยาทมากทสดคอการไมสงใชยาทผปวยตอง

ไดรบ, สงยาระบจานวนผด และสงใชผดชนดรปแบบ

ความแรง (LASA) คดเปนรอยละ 24.4, 8.7 และ 3.9

ตามลาดบท พบนอยทสดคอสงยาผดคน,สงยา

ในขนาดมากเกนไป และสงยาในขนาดนอยเกนไป

คดเปนรอยละ 0.8 ทกประเดน Prescribing Error

หลงการพฒนาระบบยาทพบมากทสด คอสงยาระบ

จานวนผด, สงยาผดวธใช และสงใชผดชนดรปแบบ

ความแรง (LASA) คดเปนรอยละ 5.2 ,3.1 และ 2.1

ตามลาดบ และไมพบความคลาดเคลอนทางยา

ในประเดน สงยาผดคน,สงยาซาซอน,สงยาโดยม

ขอหามใช หรอแพยา, สงยาโดยไมมขอบงช, สงยา

ในขนาดมากเกนไป และสงยาในขนาดนอยเกนไป

ผลการศกษาความคลาดเคลอนทางยาในกลมผปวย


จตเวชทไดรบจากสงตอจากโรงพยาบาลพทลง มารบ

บรการทโรงพยาบาลกงหรา ประเภทผปวยนอก

เปรยบเทยบ อตราการเกดความคลาดเคลอนจาก

กระบวนการจายยาประเภท Pre-Dispensing Error

Error ชวงกอนดาเนนการพฒนาระบบบรการดานยา

กบชวงหลงดาเนนการพฒนาระบบบรการดานยา

ดงตารางท 2

ตารางท 2 เปรยบเทยบ Pre-Dispensing Error

ในผปวยจตเวชทมารบบรการจากโรงพยาบาลกงหรา

ระหวางตลาคม 2559–กนยายน 2560 กบตลาคม

2560–กนยายน 2561

ประเดน Pre-Dispensing Error

จานวนครงทพบ Pre-Dispensing Error (รอยละ)

ตลาคม 2559 - กนยายน 2560

ตลาคม 2560 -กนยายน 2561

1. จดยา ผดชนด/ผดรายการ 1(0.8) 0(0.0) 2. จดยา ผดชนดรปแบบ ความแรง (LASA) 4(3.1) 2(2.1) 3. จดยา ผดจานวน 7(5.5) 4(4.2) 4. ไมไดจดยา 1(0.8) 0(0.0) 5. จดยา ใสบรรจภณฑไมเหมาะสม 2(1.6) 0(0.0) 6. จดยาผดคน 1(0.8) 0(0.0) รวม Pre-Dispensing Error ทงหมด (ครง ) 16(12.6) 6 (6.25) รวมผปวยจตเวชทงหมด (ครง ) 127(100.0) 96(100.0)

p-value = 0.000

ผลพบวา อตราการเกดความคลาดเคลอน

จากกระบวนการจายยา (Pre-Dispensing Error)

ในภาพรวมลดลง จากรอยละ 12.6 เหลอรอยละ

6.25 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

(p-value = 0.000) โดยพบวาประเดนความคลาดเคลอน

ท Pre-Dispensing Error กอนการพฒนาระบบยา

ทมากทสดคอ จดยา ผดจานวน , จดยา ผดชนดรปแบบ

ความแรง (LASA) และจดยา ใสบรรจภณฑไมเหมาะสม

คดเปนรอยละ 5.5, 3.1 และ 1.6 ตามลาดบ ทพบ

นอยทสดคอจดยา ผดชนด/ผดรายการ, ไมไดจดยา

และจดยาผดคน คดเปนรอยละ 0.8 ทกประเดน

Pre-Dispensing Error หลงการพฒนาระบบยา

ทพบมากทสด คอจดยา ผดจานวน และจดยา ผดชนด

รปแบบ ความแรง (LASA) คดเปนรอยละ 4.2 และ

2.1 ตามลาดบ และไมพบความคลาดเคลอนทางยา

ในประเดน จดยา ผดชนด/ผดรายการ, ไมไดจดยา,

จดยา ใสบรรจภณฑไมเหมาะสมและจดยาผดคน


1. ผลการเปรยบเทยบอตราการเกด

ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการสงจายยา

(Prescribing Error) ชวงกอนดาเนนการพฒนา

ระบบบรการดานยา กบชวงหลงดาเนนการพฒนา

ระบบบรการดานยา พบวาในภาพรวมลดลง มความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต แสดงใหเหนวา

การนากระบวนการ Medication Reconciliation

มาใชควบคกบการบนทกขอมลทสาคญและขอมล

ทางยาในโปรแกรม HosXP สามารถสงตอขอมล

ระหวางผใหบรการแตละวชาชพ ทาใหลดความ

คลาดเคลอนทอาจสงผลถงผปวยได เพมความ

ปลอดภยดานยาแกผปวยมากขน

2. ผลการเปรยบเทยบอตราการเกด

ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการกอนจาย

ยา (Pre-Dispensing Error) ชวงกอนดาเนนการ

พฒนาระบบบรการดานยา กบชวงหลงดาเนนการ

พฒนาระบบบรการดานยา ในภาพรวมพบวาลดลง

มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต แสดง

ใหเหนวา การพฒนาระบบบรการดานยาโดยปรบ

กระบวนการเชน การจดการคยาชอพองมองคลาย

(Look-Alike, Sound-Alike : LASA) ตลอดจนการ

เพมขนตอนตรวจสอบยา (Double Check) ทาให

สามารถลดอตราความคลาดเคลอนทางยาจาก

กระบวนการกอนจายยา (Pre-Dispensing Error)

ได อกทงทาใหเภสชกรมเวลาพดคยซกถามผปวย


เพอคนหาและแกไขปญหาตาง ๆ ทเกยวของกบยา (Drug Related Problem : DRP) ไดมากขน เพมความปลอดภยแกผปวยมากขน

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการนาผลวจยไปใช 1. ควรวเคราะหหาสาเหตและแนวทาง แกไขรวมกบผสงใชยาตอไป เนองจากอตราการเกด ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการสงจายยา (Prescribing Error) ทยงคงสงในชวงหลงดาเนนการ คอสงยา ระบจานวนผด ซงมผลตอการนด การไดรบยา เกนหรอไมเพยงพอ การขาดยาของผปวย 2. ควรทาการวเคราะหหาสาเหตและแนวทางแกไขรวมกบผจดยา เนองจากอตราการเกด ความคลาดเคลอนทางยาจากกระบวนการกอนจาย ยา (Pre-Dispensing Error) ทยงคงสงในชวงหลง ดาเนนการ คอการจดยาผดจานวน ซงมผลตอ การนด การไดรบยาเกนหรอไมเพยงพอ การขาดยา ของผปวย 3. ควรมการประชมรายงานผลการดาเนนงานเปนระยะๆ เพอเปนการคนขอมลใหกบทมสหสาขาวชาชพรบทราบและรวมกนวางแผนพฒนาระบบยาใหเหมาะสมกบบรบทของโรงพยาบาลกงหรา อยางตอเนองตอไป 4. ควรมการทบทวนการจดอตรากาลงคนทปฏบตงานทเกยวของกบกระบวนการดานยา ในโรงพยาบาลกงหรา ใหเหมาะสมสอดคลองกบบรบทของแตละพนท และควรมการพฒนาศกยภาพบคลากรสมาเสมอ ครอบคลมเนอหาทางวชาการ ระเบยบปฏบตตาง ๆ และทกษะการใชโปรแกรมคอมพวเตอรทเกยวของ

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ควรพฒนาระบบคนหาความคลาดเคลอนทางยาประเภทอน ๆ เชน ความคลาดเคลอนทางยาจากการจายยา (Dispensing Error) ความคลาดเคลอนทางยาจากการบรหาร (Administration Error) เพอ สงผลตอความปลอดภยของปวยตอไป 2. ควรมการศกษาประสทธภาพของ กระบวนการ Medication Reconciliation ในประเดน ตาง ๆ เชน การประหยดมลคายา การพฒนาเครองมอ สาหรบผใหบรการและผปวยทสงผลตอการปลอดภย ในการใชยา 3. ควรมการศกษาผลการพฒนาระบบบรการดานยาในประเดนตาง ๆ เพมเตม เชน ความใหรวมมอในแผนการรกษาของผปวย ความพงพอใจ ของผปวย ระยะเวลารอคอยของผปวย เปนตน 4. ควรมการศกษาผลการบรบาลทางดาน เภสชกรรมในผ ปวยนอกโรคจตเวช เพอตดตาม การใชยาของผปวยรปแบบตอเนอง

เอกสารอางอง1. The Joint Commission.2008 National patient safety goal hospital program. [Online]. Available. http.://www.jointcommission. org/ Patient Safety / National Patient safety Goals / 08_hap-npsgs.htm (1 august 2009)2. กระทรวงสาธาณสข.แผนพฒนาระบบบรการ สขภาพ (Service Plan) พ.ศ.2561-2565. กรงเทพมหานคร:โรงพมพ ชมนมสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทย;2559. 3. กลภสสร แซเฮง.ความคลาดเคลอนในระบบการ จายยาผปวยนอก.โรงพยาบาลสงขลานครนทร.

สงขลานครนทรเวชสาร;2554.


4. จราภรณ อษณกรกล. ชดตวชวดระบบยา

ในโรงพยาบาล คณะทางานพฒนาตวช วด

สาหรบงานเภสชกรรมโรงพยาบาล. ใน ธดา

นงสานนท และ เสาวคนธ รตนวจตราศลป,

ตวชวดระบบยาในโรงพยาบาล, หนา35-56.

กรงเทพฯ:บรษท ปรมตถการพมพ จากด;2551.

5. ฉตราภรณ ชมจต และเยาวลกษณ อาราไพ.

การจดการระบบยาเพอความปลอดภยดานยา

ในโรงพยาบาล:บทวเคราะหปญหาและโอกาส

ในการพฒนา.Thai Pharmaceutical and

Health Science Journal;2009.

6. เดอนเดน บญรงสรรค. การพฒนาระบบการสง

จายยาเพอลดความคลาดเคลอนทางยาของ

ผปวยทมาตดตามการรกษา ณ โรงพยาบาล

สวนผง. ( วทยานพนธ ) กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยศลปากร;2553.

7. ฒฤณวสตร วงษวเศษ. รายงานเบองตน : ระบบ

ปองกนความคลาดเคลอนกอนการจายยา ดวย

กจกรรม 5 ส. Journal of Mental Health of

Thailand;2015.

8. ธดา นงสานนท. Medication Reconciliation.

ใน ธดา นงสานนท, ปรชา มนทกานตกล และ

สวฒนา จฬาวฒนทล, Medication Reconciliation,

กรงเทพฯ:บรษท ประชาชน จากด; 2551.

9. สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล.

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ.

นนทบร;2561.

10. อญชสา แหลมคม ,พรยา สมสะอาด ,สกลรตน

รตนาเกยรต. ผลของกระบวนการตดตามความ

สอดคลองตอเนองทางยารวมกบโปรแกรม

คอมพวเตอร ตอความคลาดเคลอนทางยา

โรงพยาบาลภเขยว จงหวดชยภม(วทยานพนธ)

มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม;2554.


ลกษณะทางเวชกรรมและการรกษาผปวยโรคคาวาซากในโรงพยาบาลชมชนทาศาลา

วงศวรรธ จตยนต*

บทคดยอ

โรคคาวาซากเปนโรคทเกดจากการอกเสบของหลอดเลอดแดงทวตวโดยเฉพาะหลอดเลอดแดง

ขนาดกลางเปนสาเหตสาคญลาดบตน ๆ ของโรคหวใจในเดกสงผลใหเกดภาวะหลอดเลอดแดงโคโรนารโปงพอง

ททาใหผปวยเสยชวต การวนจฉยและใหการรกษาตงแตในระยะแรกชวยลดความรนแรงและภาวะแทรกซอน

ของหวใจลงได การศกษาแบบวจยเชงพรรณนายอนหลงน มวตถประสงคเพอศกษาลกษณะทางเวชกรรม

ผลการตรวจทางหองปฏบตการ การรกษาและผลลพธทางคลนกผปวยโรคคาวาซาก โดยเกบขอมลจากผปวย

ทกรายทไดรบการวนจฉยโรคคาวาซากโดยใชเกณฑในการวนจฉยตามเกณฑสานกงานประกนสขภาพแหงชาต

2551 และรบการรกษาในโรงพยาบาลทาศาลา ตงแตเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2555–พฤษภาคม พ.ศ.2562

พบวามผปวยเดกทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคคาวาซาก จานวน 19 ราย เปนโรคคาวาซากทมอาการครบ

16 ราย (รอยละ 84.2) และเปนโรคคาวาซากทมอาการไมครบ 3 ราย (รอยละ 15.7) เปนเพศชายตอเพศหญง

เทากบ 1.3:1 มอายระหวาง 1.1–7.2 ป (เฉลย3.72±2.11 ป) สวนใหญอายนอยกวา 5 ป ผปวยทงหมดมไข

มากกวา 5 วน มผนและมความผดปกตของเยอบผวชองปาก อาการอน ๆ ทพบเรยงลาดบจากมากไปนอย

คอ รอยละ 89.4 มอาการตาแดง รอยละ 68.4 มความผดปกตทมอและเทาและรอยละ 63.1 มตอมนาเหลอง

ทคอโต การตรวจทางหองปฏบตการพบวารอยละ 89.4 มภาวะซด รอยละ 42 มจานวนเกลดเลอดเพมขน

รอยละ 47 มจานวนเมดเลอดขาวทงหมดเพมขน รอยละ 89 มคาเฉลยการตกตะกอนของเมดเลอดแดงสงขน

อาการปวยอนทพบรวมกบโรคคาวาซาก ไดแก อาการตดเชอทางเดนหายใจสวนบน ไอ นามก 9 ราย ( รอยละ

47) อาเจยน 8 ราย (รอยละ 42) และถายเหลว 4 ราย (รอยละ 21) ผปวย 2 ราย มภาวะแทรกซอนทางหวใจ

และหลอดเลอด (คดเปนรอยละ 10) ผปวยทกคนไดรบยาอมมโนโกลบลนทางหลอดเลอดดารวมกบยาแอสไพรน

(80-100 มลลกรม/กโลกรม/วน) ผปวยรอยละ 94 ไขลงใน 48 ชวโมง มผปวย 1 ราย คดเปนรอยละ 6 ไดรบ

IVIG ซาเปนครงทสอง ผลการทา echocardiogram ท รพ.มหาราชนครศรธรรมราช พบวามผปวย 2 ราย

(รอยละ 10) มภาวะแทรกซอนทางหวใจและหลอดเลอด เมอตดตามไป 2 ป เหลอผปวย 1 ราย (รอยละ 5.2)

ทยงมหลอดเลอดโคโรนารโปงพองหลงเหลออย พบความสมพนธระหวางการเกดหลอดเลอดแดงโคโรนาร

โปงพองกบจานวนวนตงแตเรมมไขจนถงไดรบยาอมมโนโกลบลนเขาหลอดเลอดดาทมากกวาเทากบ 8 วน

ขนไปอยางมนยสาคญทางสถต (p value = 0.044)

คาสาคญ : ลกษณะทางเวชกรรมและการรกษาผปวยโรคคาวาซาก

*นายแพทยชานาญการ โรงพยาบาลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช


Abstract

Introduction: Kawasaki disease is a disease caused by inflammation of the whole

arteries, especially the middle arteries, which is the leading cause of heart disease in children,

resulting in coronary artery aneurysm that causes the patient died early diagnosis and

treatment can help reduce the severity and complications of the heart. The study of this

retrospective descriptive research. The objective is to study the medical characteristics,

laboratory results, treatment and clinical outcomes of patients with Kawasaki disease.

The data was collected from all patients who have been diagnosed with Kawasaki by using

the diagnostic criteria according to the National Health Insurance Agency’s criteria for 2008

and receiving treatment at Tha Sala Hospital between May 2012 - May 2019, 19 patients were

diagnosed with Kawasaki disease and 16 of them were diagnosed with Complete Kawasaki

disease (84.2%) and had 3 incomplete Kawasaki disease (15.7%), male: female, equal to 1.3:

1, aged between 1.1 - 7.2 years (average 3.72 ± 2.11 years), mostly younger 5 years, all

patients have fever for more than 5 days, have a rash and changes in lips and oral cavity

other symptoms were found 89.4% had red eyes, 68.4% had abnormal hands and feet and

63.1% had lymph nodes in the neck. Laboratory tests have found that 89.4% have pale

conditions, 42% have platelet counts increased, 47% total white blood cell count increased,

89% increase ESR. Other illnesses that are found with Kawasaki disease include upper

respiratory tract infection, cough, nasal secretions 9 (47%), vomiting 8 (42%), and diarrhea 4

cases (21%). Two patients had cardiovascular complications (10%). All patients received

intravenous immunoglobulin with Aspirin (80-100 mg / kg / day) 94% of patients no fever in

48 hours. One patient accounted(6%) received IVIG twice. Result of echocardiogram found

2 patients (10%) have cardiovascular complications, after following 2 years, 1 patient (5.2%)

remained with coronary arteries. Found a relationship between coronary artery aneurysm

and the number of days since the onset of fever to the immunoglobulin administration with

statistically significant (p = 0.044)

Keywords : Medical characteristics Treatment Kawasaki patient


บทนา

โรคคาวาซาก เปนกลมอาการทเรยกวา

Mucocutaneous lymphnode syndrome

(MLNS) มรายงานครงแรกโดยนายแพทย Tomisaku

Kawasaki ชาวญปนในป ค.ศ.19621,8 หลงจากนน

กมการรายงานเคสผปวยมากขนในหลาย ๆ ประเทศ

รวมทงประเทศไทย พบการกระจายของโรคไปตาม

ภมภาคของทวปตาง ๆ 9 โดยพบบอยในผปวยทเปน

เชอชาตเอเชยมากกวาเชอชาตอน ๆ แมวาคนเหลาน

จะไปอยในทวปอน ๆ ของโลก สาหรบประเทศไทย

พบอบตการณของโรคคาวาซาก 2.14-3.43 ตอแสน

ประชากรผปวยเดกอายนอยกวา 5 ป ในป 2541-

254513 สาหตของโรคคาวาซากยงไมทราบแนชด

ทาใหสมมตฐานทวามความเกยวของกบพนธกรรม

ตลอดจนการสมผสกบสงแวดลอมบางอยาง เชน

สารเคม หรอเชอโรคบางชนดในสงแวดลอม ตวใด

ตวหนงหรอหลายตว กระตนใหเกดปฎกรยาทางระบบ

ภมคมกนทผดปกต สงผลใหหลอดเลอดอกเสบ ทาให

เกดอาการของโรคคาวาซาก1,6,8,9 ในป ค.ศ.2001

American heart associated (AHA) ไดกาหนด

เกณฑของโรคคาวาซากทมอาการครบ ตอมาในป

ค.ศ.2004 AHA ไดกาหนดเกณฑการวนจฉยเพมเตม

ของโรคคาวาซากทมอาการไมครบ ทาใหสามารถ

วนจฉยโรคคาวาซากไดเพมขนและรวดเรวมากขน

ปจจบนการรกษาทไดผลดทสด1,6,7,11 เพอลดการเกด

โรคแทรกซอนของหลอดเลอดแดง coronary โดย

American Heart Association แนะนาให

Intravenous immunoglobulin (IVIG) ขนาด

2 กรม/กก. ครงเดยว ภายใน 10 วนแรกของโรค

สามารถลดภาวะแทรกซอนระบบไหลเวยนโลหต

ไดชดเจน coronary aneurysm ลดลงจากรอยละ

15-25 เหลอไมถงรอยละ 5 (ในปจจบนสานกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต ไดจดยา IVIG ไวใน

บญชยา จ(2) ฉบบป พ.ศ.2551) รวมกบการให

aspirin ในขนาด 80-100 มก./กก./วน แบงให

4 ครงนาน 14 วน (หรอจนกวาไขจะลดลงไป 48-72

ชวโมง) หลงจากนนลดขนาดยาลงเหลอ 3-5 มก./

กก. วนละครงเดยวไปจนตรวจ echocardiogram

แนใจวาไมม coronary aneurysm แลวหลง 6-8

สปดาหหลงจากวนท เรมมไข ส วนในรายทม

coronary aneurysm ให aspirin ขนาดนตลอดไป

แตยงไมมขอมลเพยงพอทจะสนบสนนวาการให

aspirin มผลลดการเกดความผดปกตของ coronary

artery

วตถประสงค

เพอศกษาลกษณะทางเวชกรรมของโรค

ผลการตรวจทางหองปฏบตการ การวนจฉยโรค

การรกษาโรค และการเกดภาวะแทรกซอนหลอด

เลอดแดงโคโรนารโปงพอง ของผปวยโรคคาวาซาก

ในโรงพยาบาลทาศาลา เพอพฒนาการดแลรกษา

และตดตามการรกษาผปวยตอไปในอนาคต

วธการศกษา

รปแบบการวจย การวจยเชงพรรณนาชนด

ยอนหลง (retrospective descriptive study) โดย

การเกบขอมลยอนหลง จากเวชระเบยนผปวยทกราย

ทไดรบการวนจฉยเปนโรคคาวาซากทเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาลทาศาลา ตงแตเดอนพฤษภาคม

พ.ศ.2555–พฤษภาคม พ.ศ.2562 รวมระยะเวลา

7 ป โดยใชเกณฑการวนจฉยตามเกณฑสานกงาน

ประกนสขภาพแหงชาต ป 255115 ดงน เกณฑการ


วนจฉยทางคลนกของโรคคาวาซากทมอาการครบ

(Complete Kawasaki Disease)

1. มไขตดตอกนอยางนอย 5 วน

2. มการเปลยนแปลงอยางนอย 4 ใน 5

อยาง ดงน เยอบตา(bulbar) แดงทงสองขางโดยไมม

ขตา, มการเปลยนแปลงของรมฝปากโดยมรมฝปาก

แดง มรอยแยกทรมฝปาก ลนเปนตมมสแดงคลาย

ผลสตรอเบอร หรอมคอหอยแดงอยางชดเจน, มการ

เปลยนแปลงของผวหนงบรเวณมอและเทา โดยม

ฝามอหรอฝาเทาแดง มอหรอเทาบวม (ในระยะ

เฉยบพลน) ซงตอมาจะมการลอกของผวหนงบรเวณ

รอบ ๆ เลบมอหรอเลบเทา (ในระยะพกฟนหรอระยะ

กงเฉยบพลนทสปดาหท 2 และ 3 ของโรค), มผน

ผวหนงลกษณะหลายรปแบบ (polymorphous

rash), คลาพบตอมนาเหลองบรเวณลาคอ โดยม

ขนาดโตกวา 1.5 เซนตเมตร และมกคลาพบเพยง

ดานใดดานหนงของลาคอ

เกณฑการวนจฉยของโรคคาวาซากทมอาการ

ไมครบ (Incomplete Kawasaki Disease) ซงจะ

องตามเกณฑของ American Heart Association

และ American Academyof Peditrics (AHA/AAP

guidelines)1,10,11,12,15 ไดแกขอใดขอหนงดงตอไปน

1. มคา ESR ≥ 40 mm/hour และ/หรอ

CRP≥ mg/dL รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบต

การอนพบความผดปกตตงแต 3 ขอขนไป ไดแก ALT

สงกวา 2.5 เทาของคาปกต, WBC count ≥ 15,000/

mm3, มภาวะโลหตจาง (เมอเทยบกบอายของ

ผปวย), การตรวจปสสาวะพบเมดเลอดขาว≥ 10/

HPF, serum albumin ≤ 3g/dL

2. ต ร ว จ พ บ ค ว า ม ผ ด ป ก ต ข อ ง

echocardiogram กรณทพบเกณฑสนบสนน

ทางหองปฏบตการมากกวาหรอเทากบ 3 ใน 6 ขอ

ใหวนจฉยวาเปนโรคคาวาซากทมอาการไมครบ

และใหการรกษาไดทนท แตโรงพยาบาลทาศาลา

ไม มกมารแพทย โรคหวใจจ งไม ได ใช เกณฑ

echocardiogram ในการวนจฉยหลงจากรกษาผปวย

ดวยยาอมมโนโกลบลนทางหลอดเลอดดา จะสงตว

ผปวยเพอทา echocardiogram ทโรงพยาบาล

มหาราชนครศรธรรมราชและนดตดตามอาการ

ทโรงพยาบาลทาศาลา สวน echocardiogram นด

ตดตามทโรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราชตอ

ถาพบหลอดเลอดแดงโคโรนารโปงพองจะสงตวไป

รกษาตอทโรงพยาบาลสงขลานครนทรและให

แอสไพรนขนาดตาอยางตอเนอง


ใชสถตเชงพรรณนา ใชคารอยละ คาเฉลย

และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตเชงวเคราะห

ผ วจยวเคราะหหาปจจยเสยงของการเกดภาวะ

หลอดเลอดแดงโคโรนารโปงพองเกยวของกบ

จานวนวนตงแตเรมมไขจนถงไดรบยาอมมโนโกลบลน

ทางหลอดเลอดดา และโรคคาวาซากทมอาการครบ

หรอโรคคาวาซากทมอาการไมครบโดยใชสถต

Chi-square test


มผปวยโรคคาวาซากทไดรบการวนจฉยและ

รกษาทโรงพยาบาลทาศาลา มจานาน 19 ราย แบงเปน

เพศชาย 11ราย (รอยละ57.89) เพศหญง 8 ราย

(รอยละ 42.1) คดเปนอตราสวนเพศชายตอเพศหญง

1.3:1 อายระหวาง 1.1–7.2 ป เฉลย3.72±2.11 ป

ไดรบการวนจฉยเปนโรคคาวาซากทมอาการครบ


16 ราย (รอยละ 84.2) และวนจฉยเปนโรคคาวาซาก ทมอาการไมครบ 3 ราย (รอยละ 15.7) ฤดกาลทพบ ผปวยมากทสดคอฤดรอน เดอนทพบมากทสดคอเดอนเมษายนตารางท 1 ขอมลทวไปของผปวย

ขอมลจานวนผปวย

(19 ราย) รอยละ หมายเหต

เพศ- ชาย- หญง

118

57.8942.1

อาย- 0-1 ป- 1-5 ป- > 5 ป

-145

-73.6826.31

โรคประจาตว- ไมม- ม

172

89.4710.52

หอบหด 1 คน ภมแพจมก 1 คน

ชนดของโรค- Complete Kawasaki- Incomplete Kawasaki

163

84.215.7

การเกดหลอดเลอดแดงโคโรนารโปงพอง- Complete Kawasaki- Incomplete Kawasaki

2-

12.5 *คดเปนรอยละ10.5 จากผปวยทงหมด*

การตรวจรางกายผดปกตเรยงจากมาก ไปนอย ไดแก ผนแดงทผวหนง 19 ราย (รอยละ 100) การเปลยนแปลงของลนและชองปาก (รอยละ 100) ภาวะตาแดงโดยไมมขตา 17 ราย (รอยละ 89.4) มอเทาบวมแดงและผวหนงลอก 13 ราย (รอยละ 68.4) อาการทพบรวมกบผปวยโรคคาวาซากเรยงจากมากไปนอยพบวาผ ปวยมอาการไอ 9 ราย (รอยละ 47.3) อาเจยน 8 ราย (รอยละ 42.1) นามก 7 ราย (รอยละ 36.8 ) ถายเหลว 4 ราย (รอยละ 21) ปวดคอ 4 ราย (รอยละ 21) เจบปาก 3 ราย (รอยละ 15.7) ปวดเมอยตามตว 2 ราย (รอยละ10.5 ) คนตามตว 1 ราย (รอยละ 5.2) ผปวยมโรคประจาตว 2 ราย (รอยละ 10.5) คอ หอบหด 1 ราย และภมแพ 1 ราย ผปวยทไดรบการวนจฉยเปนโรคคาวาซากทมอาการไมครบจานวน 3 ราย (รอยละ 15.7)

วนจฉยไดจากเกณฑการวนจฉยทางหองปฏบตการทงหมด การตรวจทางหองปฏบตการทชวยในการวนจฉยเรยงจากมากไปนอย ไดแก มเมดเลอดขาวสง 3 ราย (รอยละ 100) ภาวะซด 3 ราย (รอยละ 100 เกลดเลอดสง 2 ราย (รอยละ 66.6) อลบมนตา 2 ราย (รอยละ 66.6) พบเมดเลอดขาวในปสสาวะ 1 ราย (รอยละ 33.3) และ ALT สง 1 ราย (รอยละ 33.3) การรกษาโรคคาวาซากท โรงพยาบาลทาศาลา ผปวยไดรบการรกษาดวยอมมโนโกลบลนเขาหลอดเลอดดา โดยจานวนวนตงแตเรมมไข วนแรกจนถงวนทรกษา ตาสด 5 วน สงสด 15 วน เฉลย 6.94±2.63 วน และมคาฐานนยม 6 วน ผปวย 3 คนทไดรบยาหลงมไข 10 วน ผลการรกษาพบวา ไขลง 18 คน คดเปนรอยละ 94.7 และม 1 คน ท ให อมมโนโกลบลนซาและให ลงหลงจากให ครงทสอง โรคคาวาซากมภาวะแทรกซอนทสาคญ คอหลอดเลอดหวใจโคโรนารโปงพอง พบ 2 ราย เปนผปวยกลมทเปน Complete Kawasaki ทงสองราย และเปนเพศชายทงสองราย คดเปนรอยละ 10.5 โดยสงไปทา echocardiogram ทโรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช และสงตอโรงพยาบาลสงขลานครนทร หลงตดตามอาการพบวาม 1 รายเปนปกตใน 2 ป และอก 1 รายยงตดตามการรกษาท 6 เดอนพบ LCA 3 mm RCA 6 mm echocardiogram ท 1 ป LCA 2.2 mm RCA 4.8 mm ไป 1 ปพบวา หลอดเลอดแดงโคโรนารทโปงพองมขนาดเลกลง และปจจบนนยงไดรบยาแอสไพรนขนาดตาอยาง ตอเนองและนดตดตามอาการเปนระยะ ๆ พจารณา ความสมพนธ ของการเกดเกดหลอดเลอดแดง

โคโรนารโปงพองกบเวลาทใหยาอมมโนโกลบลน


พบวาสมพนธกบระยะเวลาทใหยาอมมโนโกลบลน

ท 8 วนขนไปอยางมนยสาคญ มคา p-value 0.044

ตารางท 2 ความสมพนธของการเกดหลอดเลอดแดง

โคโรนารโปงพองกบเวลาทใหยาอมมโนโกลบลนกลม วนทไดยา

IVIGจานวน(ราย)

มภาวะแทรกซอนทางหวใจและหลอดเลอด

P-value

Complete KD 5-7 วน8-10 วน> 10 วน

115-

-2*-

0.044

Incomplete KD 5-7 วน8-10 วน> 10 วน

2-1

---

บทวจารณ

จากการศกษานพบวาผปวยโรคคาวาซาก

ส วนใหญจะเป นผ ป วยอายน อยคออายเฉลย

3.72±2.11 ป โดยอตราสวนเพศชายตอเพศหญง

เทากบ 1.37: 1.0 ใกลเคยงกบการศกษาของ ธวชชย

ดารห4, อษา ทสยากร2 และมนส ปะนะมณฑา3

แตกตางจากของไกรศร พงศวไลรตน5 ฤดกาลทพบ

ผปวยมากคอฤดรอน (มากทสดเดอนเมษายน)ซง

เหมอนกบการศกษาของธวชชย ดารห4 ซงแตกตาง

จากตางประเทศมกพบในชวงฤดหนาว6,8 เกณฑการ

วนจฉย และอาการสาคญของผปวยคลายกบการ

ศกษาอน ๆ ผปวยทกรายในการศกษานมไข 5 วน

ขนไป เนองจากไมไดใชเกณฑ echocardiogram

รวมในการวนจฉย (เนองจากไมม cardiologist)

เฉลยระยะเวลาไขนาน 7 วนซงใกลเคยงกบการ

ศกษาอน ๆ จากการศกษานพบอาการนาอน ๆ ทพบ

รวมดวยคอ ไอรอยละ 47 อาเจยนรอยละ 42 นามก

รอยละ 36 ถายเหลวรอยละ 21 ผปวยบางรายม

อาการรวมทพบไมบอย ไดแก ปวดเมอยคอ รอยละ

21, คนตามตว รอยละ 5 อาการเหลานเปนอาการ

เจบปวยทวไปในผ ปวยเดก ทาใหเราตองนกถง

คาวาซากไวดวยเสมอในกรณทผ ปวยมไขสงและ

ไมตอบสนองตอการรกษา มผปวยทชวงแรกไดรบ

การวนจฉยวาเปนโรคอน ไดแก แพยา 2 ราย (รอยละ

10.5) และตอมนาเหลองทคออกเสบ 2 ราย (รอยละ

10.5) เนองจากโรคคาวาซากเปนโรคทไมม pathog-

nomonic diagnostic test และไมม specific

clinical feature ในการวนจฉย ใชเพยงกลมอาการ

แสดง และผลตรวจทางหองปฏบตการทไมจาเพาะ

ชวยสนบสนนการวนจฉย ดงนนถาไมไดคดถงโรคน

อาจจะทาใหวนจฉยโรคผดพลาดหรอลาชาได

การศกษานมผ ป วยทได รบการวนจฉย

เปนโรคคาวาซากทมอาการครบ รอยละ 84.2 และ

วนจฉยเปนโรคคาวาซากทมอาการไมครบรอยละ

15.8 ซงแตกตางจากการศกษาของธวชชย ดารห และ

บญช ศรจงกลทอง4,ไกรศร พงศวไลรตน5 เนองจาก

ใชเกณฑของบญชยาหลกแหงชาต14 ทเปนอาการ,

อาการแสดง และเกณฑการวนจฉยทางหองปฏบต

การ แตไมไดใชเกณฑ echocardiogram (เนองจาก

ไมม cardiologist) ในกลมโรคคาวาซากทมอาการ

ครบจงมากกวากลมทมอาการไมครบ

การตรวจทางหองปฏบตการใกลเคยงกบ

รายงานอนคอ มจานานเมดเลอดขาวทงหมดสง และ

มจานวนเมดเลอดขาวชนด PMN สงขน ความเรว

การตกตวของเมดเลอดแดง (ESR) สงขน เกลดเลอด

พบวาสงขนในผปวยทมไขมาเกน 7 วน มภาวะซด

รอยละ 73 .6 ทพบเหมอนการศกษาอน แตทนา

สงเกตคอซดในการศกษานมขนาดของเมดเลอดแดง

(MCV) ทเลกรวมดวยถงรอยละ 28.5 ซงอาจจะซด

จากขาดธาตเหลก, ธาลสซเมยหรอธาลสซเมย

แฝงอยเดม ซงภาวะซดเปนหนงในเกณฑการวนจฉย

ทางหองปฏบตการของโรคคาวาซากทมอาการ


ไมครบ อาจสงผลใหแพทยวนจฉยโรคคาวาซากทม

อาการไมครบผดพลาดได

การรกษาผปวยในการศกษาน พบวาผปวย

ได รบการรกษาด วยอมม โนโกลบลนเข าทาง

หลอดเลอดดา รวมกบ aspirin ในระยะเวลา 10 วน

แรกของไข 18 คน (รอยละ94.7) และไดหลง 10 วน

1คน (รอยละ 5.3) มไขลงใน 24-48 ชวโมง มเพยง

1 ราย (รอยละ 5.2) ทยงมไขอยและไดรบ IVIG เปน

ครงทสอง และไขลงภายใน 48 ชวโมง ผปวย 18 ราย

ทไดรบ IVIG เพยงครงเดยวแลวไขลงด เฉลยจานวน

วนทมไขกอนไดรบ IVIG เทากบ 7.3 วน (จานวนวน

ทมากทสดทให IVIG คอ 15 วน) สวนผปวย 1 ราย

ทให IVIG ซา ไดรบ IVIG ครงแรกท 5 วน และ

ครงท 2 ท 7 วน ไขลง 24 ชวโมงหลงจากใหครงท

2 ไมมผปวยทแพยาอมมโนโกลบลน

การตรวจ echocardiogram พบการเกด

หลอดเลอดแดงโคโรนารโปงพอง 2 ราย (รอยละ

10.5) เปนเพศชายเปนกลมทเปนโรคคาวาซากแบบ

สมบรณทงสองราย เมอเทยบกบการศกษาอนในไทย

และตางประเทศมกจะเกดเกดหลอดเลอดแดง

โคโรนารโปงพองปนโรคคาวาซากชนดไมสมบรณ

มากกวาซงอาจเกดจากกลมประชากรททาวจย

ยงไมมากพอ หรอในกลมทเปนคาวาซากแบบไม

สมบรณในการศกษานไดรบยายาอมมโนโกลบลน

ทางหลอดเลอดดาเรวกวาจงไมเกดภาวะหลอดเลอด-

แดงโคโรนารโปงพอง พบความสมพนธระหวางการ

เกดหลอดเลอดแดงโคโรนารโปงพองกบจานวนวน

ตงแตเรมมไขจนถงไดรบยาอมมโนโกลบลนเขา

หลอดเลอดดาทมากกวาเทากบ 8 วนขนไปอยางม

นยสาคญทางสถต (p value = 0.044)

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ รศ.ดร.ชชาต พนธสวสด ทให

คาแนะนาเรองสถต ขอขอบคณนายแพทยวนชย

ขจรวฒนากลทใหคาปรกษาและชวย echo ผปวย

ผปวยคาวาซากทกราย ขอขอบคณ นพ.อวรทธ

นรกษ และพญ.ขนษฐา เดชนครนทร สาหรบขอมล

ในการศกษาครงน และขอขอบคณนายแพทยกตต

รตนสมบต ผอานวยการโรงพยาบาลทาศาลาทให

โอกาสในการนาเสนอรายงานฉบบน


1. ชยสทธ แสงทวสน. Kawasaki Disease. ใน

ศรศภลกษณ สงคาลวาณช, ชยสทธ แสงทวสน,

สมจตร ศรอดมขจร, สมใจ กาญจนพงศกล

บรรณาธการ. ปญหาโรคเดกทพบบอย. สานกพมพ

กรงเทพเวชสาร;2549.

2. อษา ทสยากร, ทวชย โอฬารรตนมณ, สจตรา

นมมานนตย, ทว โชตพทยสนนท. โรคคาวาซาก

ในผปวย โรงพยาบาลเดก. วารสารสมาคมกมาร

แพทย;2522.

3. มนส ปะนะมณฑา และคณะ. โรคคาวาซาก

ในบรเวณตอนกลางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศไทย;2004.

4. ธวชชย ดารห, บญช สรจงกลทอง. ลกษณะทาง

เวชกรรมและผลการรกษาโรคคาวาซากใน

โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต.

Thammasart Medical Journal;2011.

5. ไกรศร พงศวไลรตน. ผลลพธทางคลนกของ

ผปวยเดกโรคคาวาซาก. พทธชนราชเวชสาร;

2559.


6. Anne H. Rowley and Stanford T. Shulman.

Kawasaki Disease. In: Behrman RE, Kliegman

RM, Jenson HB editors. Nelson textbook

of Pediatrics. 18th ed. Philadelphia: WB

saunders;1036-1042

7. กฤตยวกรม ดรงคพสษฏกล. Case study: 10

Kawasaki Disease. ใน จารพมพ สงสวาง,

กฤตยวกรม ดรงคพสษฏกล บรรณนาธการ.

Common cardiovascular disease from

Pediatrics to Adults. โรงพมพบรษทเฮาแคนด

จากด;2548.

8. วชระ จามจรรกษ. Kawasaki Disease: A Brief

Overview. ใน วชระ จามจรรกษ, ชยสทธ

แสงทวสน, องคณา เกงสกล, กฤตยวกรม

ดรงคพศษฏกล บรรณาธการ. Update on

Kawasaki Disease: โรงพมพ หจก. ส.รงทพย

ออฟเซท;2551.

9. ชยสทธ แสงทวสน, มนส ปะนะมณฑา. ระบาด

วทยา. ใน วชระ จามจรรกษ, ชยสทธ แสงทวสน,

องคณา เกงสกล, กฤตยวกรม ดรงคพศษฏกล

บรรณาธการ. Update on Kawasaki Disease:

โรงพมพ หจก. ส.รงทพยออฟเซท;2551.

10. ธวชชย กระวทยา. การวนจฉย ลกษณะทาง

คลนคและการวนจฉยแยกโรคไขคาวาซาก. ใน

วชระ จามจรรกษ, ชยสทธ แสงทวสน, องคณา

เกงสกล, กฤตยวกรม ดรงคพศษฏกล บรรณาธการ.

Update on Kawasaki Disease: โรงพมพ หจก.

ส.รงทพยออฟเซท;2551.

11. ธนะรตน ลยางกร, ยพดา พงษพรต, แรกขวญ

สทธวางกร.Incomplete และ Atypical

Kawasaki Disease. ใน วชระ จามจรรกษ,

ชยสทธ แสงทวสน, องคณา เกงสกล, กฤตยวกรม




12. ศรศภลกษณ สงคาลวาณชย. Skin manifestation

in Kawasaki Disease. ใน วชระ จามจรรกษ,

ชยสทธ แสงทวสน, องคณา เกงสกล, กฤตยวกรม




13. Durongpisitkul K, Sangtawesin C, Khong-

phatthanayopthin A, Panamonta M,

Sopontammasak S, Sittiwangkul R,

Pongpanich B. Epidemiologic study of

Kawasaki disease and cases resistant to

IVIG therapy in Thailand. Asian Pac J Allergy

Immunol;2006.

14. Ministry of Public Health, National Drug

Committee. Supplement of National list

of Essential Medicine 2008. Nonthaburi:

National Health Security Office;2009.

[กระทรวงสาธารณสข คณะกรรมการแหงชาต

ดานยา. บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ.2551 ฉบบ

แกไขเพมเตมเรอง บญช จ(2). นนทบร:สานกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต;2552.


ผลของโปรแกรมการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพและการควบคม

ระดบนาตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 ในโรงพยาบาลตรง จงหวดตรง

อญชสา ชวยม*

นนทยา เสนย**

บทคดยอ

การศกษาครงน เปนการศกษาแบบกงทดลอง ชนดศกษาสองกลมวดกอนและหลงการทดลอง

มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ และการรบร

สมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด ในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเขารบการรกษาพยาบาล

ในศนยบรการสขภาพ โรงพยาบาลตรง ทสมครใจเปนกลมตวอยาง ระหวางกลมตวอยางทเปนกลมทดลอง

กบกลมตวอยางทเปนกลมควบคม โดยคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง จานวน 50 คน ใหกลมตวอยาง 25 คนแรก

เปนกลมควบคม กลมตวอยาง 25 คนถดมาเปนกลมทดลอง เครองมอทใชในการทดลองไดแก โปรแกรมการรบร

สมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพและการควบคมระดบนาตาลในเลอด ซงนาแนวคด

การรบรสมรรถนะแหงตนของ Bandura (1997) มาประยกตใชในการจดกจกรรม จานวน 4 ครง โดยใชเวลา

ในการทดลองทงหมด 12 สปดาห เครองมอเกบรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ซงมความตรงตามเนอหา และมคาความเทยงสมประสทธแอลฟาของครอนบาค เทากบ 0.88 วเคราะหขอมล

ดวยโปรแกรมสาเรจรปหาคารอยละ คาเฉลย ( X ) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (SD.) และทดสอบนยสาคญ

ทางสถตโดยคาท (paired sample test)

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพ สงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และมการรบรสมรรถนะ

แหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด สงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ .05 และมคาระดบนาตาลในเลอดตากวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .05

คาสาคญ : การรบรสมรรถนะแหงตน, พฤตกรรมการดแลสขภาพ, การควบคมระดบนาตาลในเลอด

*พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลตรง จงหวดตรง**พยาบาลวชาชพชานาญการ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง


Abstract

This quasi -experimental two study groups were measured before and after this

experiment. The aims to study the compare level of health care behavior and Perceived

self-efficacy on level blood glucose control of type 2 diabetic patients who treated at the

health service network in Trang Hospital Hospital. The participants were 50 patients with type

2 diabetic patients at Trang hospital. The first 25 patients were assigned to a control group

and another twenty five were in an experimental group. Both groups were matched in term

of gender, age, and level of education. The control group received conventional nursing care

where as the experimental group joined the 12-week perceived self-efficacy promoting

program. Data collection instruments were Questionnaire about health care behavior, which

is consistentcy reliability determined by Cronbach’s alpha coefficients was 0.88. Data were

analyzed using mean, percentage, standard deviation, and independent t-test.

The findings showed that the the experimental group have the mean score of health

care behaviors was significantly higher than that of the control group (p < .05). The level of

perceived efficacy to control blood sugar levels was significantly higher than that of the

control group (p < .05). And The blood glucose level the experimental group was significantly

lower than that of the control group (p < .05).

Keywords : Perceived Self-Efficacy, health care behaviors, Controlling blood sugar levels

บทนา

ป จจบนป ญหาสขภาพอนามยของคน

ในประเทศเปลยนแปลงรปแบบตามสภาพเศรษฐกจ

และสงคมทมความสลบซบซ อนมากขน การ

เปลยนแปลงทเหนไดชดในดานสขภาพคอการปวย

และตายดวยโรคไมตดตอเรอรงและมแนวโนมสงขน

เชน โรคมะเรง อบตเหต โรคหวใจ ความดนโลหตสง

โรคเบาหวาน ซงเปนโรคเรอรงทอาการแสดงเปนไป

อยางชา ๆ แตทาใหเกดความพการ และเปนสาเหต

การตายมากกวารอยละ 50 ของการตายทวประเทศ1

ตามแผนพฒนาการสาธารณสข ในชวงแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ.2555-

2559) และการลงทนภายใตแผนปฏบตการไทย

เขมแขง 2555 เปนตวอยางการออกแบบการลงทน

ทกระจายอยางเหมาะสมในดานเศรษฐกจ สงคม

และสงแวดลอม สาหรบสาขาสาธารณสข มงเนนการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพและคณภาพบรการ

โดยเนนหนกการเสรมสรางความเขมแขงใหกบบคคล

ในครอบครว ชมชนและสงคม2 จากรายงานขอมล

HDC ในป 25603 พบวา จงหวดตรงมประชากร

กลมเสยงโรคเบาหวาน (คาระดบ FBS100–125 mg/dl)

จานวน 18,615 คน โดยไดรบการตรวจนาตาลซา


ภาพรวมจงหวดรอยละ 95.49 ซงสงกวาเปาหมาย

(มากกวาหรอเทากบ รอยละ 90) ในปงบประมาณ

2561 กลมเสยงโรคเบาหวานในภาพรวมของจงหวด

ไดรบการตรวจและวนจฉยวาเปนผปวยโรคเบาหวาน

รายใหม จานวน 142 คน คดเปนรอยละ 0.91

(คาเปาหมายไมเกนรอยละ 2.40) โดยทกอาเภอ

มผปวยรายใหมทมาจากกลมเสยงเบาหวาน ไมเกน

เปาหมายคออยระหวางรอยละ 0.42-1.12

จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา การดแล

ตนเองเปนการกระทาในสงตาง ๆ ดวยตนเอง ซงจะ

กอใหเกดการเสรมสรางสขภาพ ลดคาใชจายในการ

รกษาพยาบาล ลดการใชบรการสาธารณสขทไมจาเปน

เพมประสทธภาพในการรกษาพยาบาล สงเสรม

ใหผปวยรบผดชอบตนเอง ลดภาระของแพทย ตลอดจน

ลดภาวการณเจบปวยทงรางกายและจตใจ ดงนน

การสงเสรมสมรรถนะแหงตน (self-efficacy) จงเปน

ปจจยหนงทสงผลตอภาวะสขภาพ โดยมแนวคดหลกวา

พฤตกรรมเปนสงทบคคลเรยนรไดจากการเลยนแบบ

ของตวแบบ (modeling) โดยการไดเหน การควบคม

กากบตน และการฝกทกษะ4 ซงถาหากทาในวยผใหญ

จาเปนทตองประยกตทฤษฎการเรยนรผใหญมาใช

เพราะการเรยนรในผใหญแตกตางจากการเรยนร

ในวยเดกเพราะผใหญมกมประสบการณทมากกวา

การเรยนการสอนจะตองยดหลกใหตอบสนองตอ

ธรรมชาตของผใหญดวย ดงนน ผวจยจงสนใจศกษา

ผลของโปรแกรมการรบรสมรรถนะแหงตนตอการ

ดแลสขภาพและควบคมระดบนาตาลในเลอดของ

ผปวยเบาหวานในศนยบรการสขภาพ โรงพยาบาล

ตรง ทงน เพอเสรมสรางความสามารถการดแลสขภาพ

ตนเองของผปวย การควบคมระดบนาตาลในเลอด

การลดภาวะแทรกซอนเพอคณภาพชวตทดขน

วตถประสงคการวจย

1. เพอเปรยบเทยบการรบร สมรรถนะ

แหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 3 อ. 2 ส.

ของกลมตวอยางทเปนกลมทดลองกบกลมตวอยาง

ทเปนกลมควบคมหลงการทดลอง

2. เพอเปรยบเทยบการรบร สมรรถนะ

แหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอดของกลม

ตวอยางทเปนกลมทดลองกบกลมตวอยางทเปนกลม

ควบคมหลงการทดลอง

สมมตฐานการวจย

1. หลงการทดลอง กลมตวอยางทเปนกลม

ทดลองมคะแนนเฉลยการรบร สมรรถนะแหงตน

ตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 3 อ. 2 ส. สงกวา

กลมตวอยางทเปนกลมควบคม

2. หลงการทดลอง กลมตวอยางทเปนกลม

ทดลอง มคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะแหงตน

ตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด สงกวากลม

ตวอยางทเปนกลมควบคม

3. กลมตวอยางทเปนกลมทดลอง จะมคา

ระดบนาตาลในเลอดตากวากลมตวอยางทเปนกลม

ควบคม


การวจยน เป นการวจยแบบกงทดลอง

(Quasi-Experimental Research) แบบมกลม

ตวอยางทเปนกลมควบคม และกลมตวอยางทเปน

กล มทดลอง วดผลก อนและหลงการทดลอง

(Pretest-Posttest control group design) โดยม

วตถประสงค เพอเปรยบเทยบการรบรสมรรถนะ

แหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพดวยหลก


3 อ. 2ส. และเปรยบเทยบการรบรสมรรถนะแหงตน

ตอการควบคมระดบนาตาลในเลอดของกลมตวอยาง

ทเปนกลมทดลองกบกลมตวอยางทเปนกลมควบคม

กอนและหลงการทดลอง โดยทาการศกษาเชงทดลอง

แบบ Pretest-Posttest Control กลมตวอยาง

ทใชในการวจยครงน เปนผปวยโรคเบาหวาน ทมา

รบบรการศนยบรการสขภาพ โรงพยาบาลตรง

จานวน 50 คน มอายตงแต 35-70 ปขนไปทไดรบ

การวนจฉย จากแพทยวาเปนโรคเบาหวานชนดท 2

และรบยาควบคมระดบนาตาลในเลอดชนดรบประทาน

มระดบนาตาลในเลอดหลงเมองดอาหารและนา

8 ชวโมงอยระหวาง 160 mg/dl ขนไป สามารถ

เขาใจและสอภาษาไทยไดด ยนยอมและใหความ

รวมมอในการวจย สมครใจเขารวมกจกรรมตงแต

เรมตนจนสนสดการวจย คดเลอกกลมตวอยางแบบ

เจาะจงตามเกณฑกาหนด รวมทงคดเลอกกล ม

ตวอยางทเปนกลมควบคม ใหมลกษณะคลายคลงกน

ทสด กลมละ 25 คน โดยใชวธการสมตวอยางเขากลม

จากการจบสลากถาไดเลขคเขากลมตวอยางทเปน

กลมทดลอง จบฉลากไดเลขคเขากลมตวอยางทเปน

กลมควบคม

ทาการวดผล กอน-หลงการทดลองใช

โปรแกรมดวยแบบสอบถาม การรบรสมรรถนะแหงตน

ตอการควบคมระดบนาตาลในเลอดและการรบร

สมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแล

สขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส. จานวน 1 ครงในสปดาห

ท 1 (กอนการวจย) และเกบขอมลหลงการทดลอง

จานวน 1 ครง ในสปดาหท 12 (สนสดการวจย)

สาหรบในกลมตวอยางทเปนกลมทดลอง

ไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตน ตอระดบ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.

กลมตวอยางทเปนกลมควบคมเปนผปวยเบาหวาน

ทไดรบความรดวยวธปกต เครองมอทใชในการวจย

ไดแก แบบบนทกระดบนาตาลในเลอด (FBS) และ

แบบสอบถามทผ วจยสรางขน ตามโปรแกรมการ

สงเสรมการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรม

สขภาพและการควบคมระดบนาตาลในเลอดของ

ผปวยโรคเบาหวาน ดงน

ครงท 1 ผวจยบอกวตถประสงคของการ

วจย ใหความรในประเดนความรทวไปเกยวกบโรค

เบาหวานและการควบคมระดบนาตาลในเลอด

โดยการใชวดโอ และนาเสนอตวแบบผปวยชายและ

หญง ทประสบความสาเรจในการปฏบตตวทถกตอง

และยงยน พรอมแจกแผนพบ เรองโรคเบาหวาน

และแจกคมอเรองการปฏบตตวเมอปวยเปนโรค

เบาหวานใหอาน หลงจากนนสาธตการเจาะเลอด

เพอตรวจหาระดบนาตาลในเลอดดวยตนเองโดยใช

blood glucose strip โดยสาธตใหเหนแตละขนตอน

ของการเจาะเลอด หลงจากนนแบงผปวยออกเปน

กลมเลก กลมละ 7-8 คน ทาการสนทนากลมเกยวกบ

ปญหาและอปสรรค และการแกไขปญหาของการ

ทดสอบระดบนาตาลในเลอดดวยตนเอง ภายใตการ

ดแลจากผวจย

ครงท 2 เปนการเสนอประสบการณทประสบ

ความสาเรจดวยตนเอง ผ วจยสอนกลมตวอยาง

ทเปนกลมทดลอง ถงภาวะแทรกซอน การรกษา

โรคเบาหวาน และสอนใหเรยนรเพอเฝาระวงอาการ

เปลยนแปลง ทเกดจากระดบนาตาลในเลอดสง หรอตา

และอาการเปลยนแปลงอน ๆ หลงจากนนแบง กลม

ตวอยางทเปนกลมทดลอง เปนกลมเลกๆ ใหรวมกน

อภปรายถงประสบการณทไดรบจากการรกษา

ปญหาอปสรรคและการแกไขปญหา


ครงท 3 เปนการเสนอตนแบบทประสบ

ความสาเรจ ในการควบคมอาหาร การออกกาลงกาย

และการควบคมระดบนาตาลในเลอด เพอเพมความ

มนใจ และแลกเปลยนประสบการณระหวางตนแบบ

กบผ ร วมทดลองพดคยซกถามปญหา อปสรรค

พรอมแนวทางแกไขปญหา ในขนตอนนผวจยสอน

ในเรองของการควบคมอาหาร การออกกาลงกาย

ทถกตอง หลงจากนน ผวจยนาตนแบบซงเปนผท

ประสบความสาเรจในการปฏบตตว เนนการควบคม

อาหาร และการออกกาลงกายทถกตองมารวม

แลกเปลยนประสบการณ ในการเลอกรบประทาน

อาหารและการควบคมอาหาร ตลอดเวลาของการ

อภปรายกลม ผวจย ทาหนาทชวยเหลอแกไขปญหา

และกระตนใหมการจดการกบปญหาเกยวกบการ

รบประทานอาหารและการควบคมอาหาร

ครงท 4 เปนการจดการความพรอมของ

สภาวะดานรางกายและอารมณ ผวจยสอนในประเดน

การดแลตนเอง การจดการความเครยดทเกดจาก

การปวยดวยโรคเบาหวาน โดยการใชวดโอ หลงจากนน

แบงกล มเลก ๆ อภปรายผลเกยวกบปญหาและ

อปสรรคในการดแลสขภาพตนเอง โดยผวจยทาหนาท

ชวยแกไขปญหาดงกลาว และหลงจากนนผ วจย

ทาหนาทกระตนเพอใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเอง และใหรางวลเมอมแนวคด

ในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพไป

ในทางทถกตอง และยงยน

สาหรบในเดอนท 2 และ 3 เปนกจกรรม

การกระตนเตอนและการชกจงดวยคาพดจากผวจย

โดยการเสรมสรางใหกาลงใจ พดคย การใหสขศกษา

โดยการใหคาปรกษารายบคคลทางโทรศพทอยาง

ตอเนองจนครบ 3 เดอน โดยมแผนตดตามอยางนอย

ทสด 2 สปดาหตอครง ในประเดนการควบคมระดบ

นาตาลในเลอด และถาหากพบวาผปวยกลมทดลอง

คนใด มปญหาเกยวกบระดบนาตาลในเลอด ผวจย

จะตดตามเปนพเศษ ระยะเวลาทใชในการสนทนา

ทางโทรศพทประมาณ 5-15 นาท ขนอยกบปญหา

ของผปวย แตละคน

สถตทใชในการวเคราะหขอมลคอสถต

เชงพรรณนาวเคราะหลกษณะขอมลทวไปของผปวย

โรคเบาหวาน ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษา อาชพ และระดบนาตาลในเลอด โดยการ

แจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน และวเคราะหขอมลการรบรสมรรถนะ

แหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด และตอ

ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.

และระดบนาตาลในเลอด ดวยการแจกแจงความถ

หาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน กอนและ

หลงการทดลอง พรอมทงทาการทดสอบคาททไมเปน

อสระตอกน (paired sample test or dependent

sample) กาหนดระดบนยสาคญทางสถ ตท

ระดบ .01


การวจยน เป นการวจยแบบกงทดลอง

(Quasi-Experimental Research) แบบมกลม

ควบคม วดผลกอนและหลงการทดลอง (Pretest

Posttest control group design) เพอศกษา

เปรยบเทยบการรบรสมรรถนะแหงตน เกยวกบการ

ควบคมระดบนาตาลในเลอด พฤตกรรมการดแล

สขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส. การวจยนเปนการวจย

แบบกงทดลอง แบบมกลมควบคม วดผลกอนและ

หลงการทดลอง และเพอศกษาเปรยบเทยบการรบร


สมรรถนะแหงตนเกยวกบการควบคมระดบนาตาล

ในเลอด พฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.

และระดบนาตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวาน

ในกลมทไดรบโปรแกรมและกลมทไมไดรบโปรแกรม

รวมทงเพอศกษาเปรยบเทยบการรบร สมรรถนะ

แหงตนเกยวกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด

พฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส. และ

ระดบนาตาลในเลอด กอนและหลงทดลองของผปวย

โรคเบาหวานชนดท 2 ในศนยบรการสขภาพ

โรงพยาบาลตรง กลมตวอยางทศกษาแบงเปน 2 กลม

คอ กลมทดลอง (Experimental Group) จานวน

15 คน และกลมควบคม (Control Group) จานวน

15 คน ทาการวด กอนและหลงการทดลอง โดยกลม

ทดลอง จะไดรบโปรแกรมตามทผ วจยกาหนด

ใชระยะเวลาในการดาเนนการวจยทงหมด 12 สปดาห

โดยการเกบขอมลกอนและหลงทดลอง นาขอมล

ทไดมาตรวจสอบความถกตองและวเคราะหขอมล

โดยโปรแกรมทางสถต

ตาราง 1 ขอมลระดบนาตาลในเลอดของกลมควบคม

และกลมทดลองระดบนาตาลในเลอด

กลมควบคม (n=25) กลมทดลอง (n=25)

จานวน รอยละ จานวน รอยละกอนทดลอง160-179 mg/dl 3 12.00 2 8.00180-199 mg/dl 7 28.00 8 32.00200 mg/dl ขนไป 15 60.00 15 60.00กลมควบคม min –max = 169.00-251.00, x = 203.06, S.D.= 21.42กลมทดลอง min –max = 178.00-264.00, x = 208.46, S.D.= 22.52หลงทดลอง160-179 mg/dl 3 12.00 20 80.00180-199 mg/dl 10 40.00 3 12.00200 mg/dl ขนไป 12 48.00 2 8.00กลมควบคม min –max = 164.00-344.00, x = 221.53, S.D.= 51.17กลมทดลอง min –max = 112.00-186.00, x = 142.53, S.D.= 20.81

จากตาราง 1 พบวา กอนทดลอง ในกลม

ตวอยางทเปนกล มควบคมพบวามระดบนาตาล

ในเลอดระหวาง 200 mg/dl ขนไป มากทสด

คดเปนรอยละ 60.00 รองลงมาคอ ระหวาง 180-

199 mg/dl คดเปนรอยละ 28.00 และระหวาง 160-

179 mg/dl นอยทสดคดเปนรอยละ 12.00 ในกลม

ตวอยางทเปนกลมทดลอง พบวา มระดบนาตาล

ในเลอด ระหวาง 200 mg/dl ขนไปมากทสด คดเปน

รอยละ 60.00 รองลงมาคอ ระหวาง 180-199 mg/dl

คดเปนรอยละ 32.00 และระหวาง 160-179 mg/dl

นอยทสดคดเปนรอยละ 8.00

ตาราง 2 เปรยบเทยบคาเฉลยของการรบรสมรรถนะ

แหงตนเกยวกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด

กอนและหลงทดลอง ในกลมควบคมและกลมทดลองการรบรสมรรถนะแหงตนเกยวกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด

กอนการทดลอง หลงการทดลอง t p-value

x S.D. x S.D.

กลมทดลอง (n=25) 63.06 4.97 112.80 7.09 25.82 .000*

กลมควบคม (n=25) 62.26 6.64 62.06 6.54 1.87 .082

* มนยสาคญทางสถตทระดบ .01

จากตาราง 2 พบวา กลมตวอยางทเปนกลม

ทดลองมการรบรสมรรถนะแหงตนตอการควบคม

ระดบนาตาลในเลอด กอนการทดลองเฉลย 63.06

คะแนน สวนหลงการทดลองมการรบรสมรรถนะ

แหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด เฉลย

112.80 คะแนน เปรยบเทยบกบกลมตวอยางทเปน

กลมควบคม พบวามการรบรสมรรถนะแหงตนตอการ

ควบคมระดบนาตาลในเลอดกอนการทดลองเฉลย

62.26 คะแนน สวนหลงการทดลองมการรบร

สมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบนาตาล

ในเลอดเฉลย 62.06 คะแนน และหลงการทดลอง

กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมการรบรสมรรถนะ

แหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด แตกตาง

จากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ .01 สวนในกลมตวอยางทเปนกลมควบคม

พบวา การรบร สมรรถนะแหงตนตอการควบคม

ระดบนาตาลในเลอด หลงจากการทดลองไม

เปลยนแปลงไปจากกอนการทดลอง


ตาราง 3 เปรยบเทยบคาเฉลยของพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.กอนและหลงทดลอง ในกลมควบคมและกลมทดลองพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก

3 อ. 2 ส.กอนการทดลอง หลงการทดลอง t p-value

x S.D. x S.D. กลมทดลอง (n=25) 66.46 2.09 81.20 0.41 26.09 .000* กลมควบคม (n=25) 68.53 2.47 68.40 2.41 1.46 .16

* มนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากตาราง 3 พบวาในกลมตวอยางทเปน กลมทดลองมการรบรสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส. กอนการทดลองเฉลย 66.46 คะแนน สวนหลงการทดลองมการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส. เฉลย 81.20 คะแนน เปรยบเทยบกบกลมตวอยางทเปนกลมควบคม พบวา มการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.กอนการทดลองเฉลย 68.53 คะแนน สวนหลงจากการทดลองมการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส. เฉลย 68.40 คะแนน และหลงการทดลอง กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมการรบร สมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ตามหลก 3 อ. 2 ส. แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนในกลม ตวอยางทเปนกลมควบคม พบวา การรบรสมรรถนะ แหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.หลงการทดลองไมเปลยนแปลงไปจากกอน การทดลองตาราง 4 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบนาตาล ในเลอดกอนและหลงทดลอง ในกลมควบคม และ

กลมทดลองคาเฉลยของระดบนาตาล

ในเลอดกอนการทดลอง หลงการทดลอง t p-value

x S.D. x S.D.

กลมทดลอง (n=25) 221.53 51.17 142.53 20.81 6.38 .000* กลมควบคม (n=25) 203.06 21.42 208.46 22.52 1.15 .26


จากตาราง 4 พบวาในกลมตวอยางทเปน กลมทดลองมระดบนาตาลในเลอดกอนการทดลอง เฉลย 221.53 mg/dl สวนหลงการทดลองมระดบนาตาลในเลอด เฉลย 142.53 mg/dl เปรยบเทยบกบกลมตวอยางทเปนกลมควบคม พบวามระดบนาตาลในเลอดกอนการทดลองเฉลย 203.06 mg/dl สวนหลงการทดลองมการควบคมระดบนาตาลในเลอดเฉลย 208.46 mg/dl และหลงการทดลองกลมตวอยางทเปนกลมทดลองมระดบนาตาลในเลอดแตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนในกลมตวอยางทเปนกลมควบคม พบวา ระดบนาตาลในเลอดหลงการทดลองไมเปลยนแปลงไปจากกอนการทดลองตาราง 5 การเปรยบเทยบคาเฉลยของการรบรสมรรถนะแหงตนของกลม ทดลองและกลมควบคม

ภายหลงการทดลองการรบรสมรรถนะแหงตน x S.D. t p-value

กลมทดลอง (n=25) 112.80 7.09 25.82 .000* กลมควบคม (n=25) 62.06 4.97


จากตาราง 5 พบวา หลงการทดลอง กลมตวอยางทเปนกลมทดลอง มการรบรสมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด เฉลย 112.80 คะแนน สวนกลมตวอยางทเปนกลมควบคม มการรบรสมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบนาตาล ในเลอด เฉลย 62.06 คะแนน จากการทดสอบความแตกตางของคะแนนการรบร สมรรถนะแหงตน ตอการควบคมระดบนาตาลในเลอดระหวางกลมตวอยางทเปนกลมทดลองและกลมตวอยางทเปน กลมควบคม พบวากลมตวอยางทเปนกลมทดลอง มคะแนนเฉลยสงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05


ตาราง 6 การเปรยบเทยบคาเฉลยของพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตามหลก 3 อ. 2 ส.ของกลมทดลองและ

กลมควบคมภายหลงการทดลองพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตามหลก 3 อ. 2 ส.x S.D. t p-value

กลมทดลอง (n=25) 81.20 0.41 20.19 .000*

กลมควบคม (n=25) 68.40 2.41


จากตาราง 6 พบวา หลงการทดลอง กลม

ตวอยางทเปนกลมทดลอง มการรบรสมรรถนะแหงตน

ตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพดวย 3 อ. 2 ส.

เฉลย 81.20 คะแนน สวนกลมตวอยางทเปนกลม

ควบคม มการรบรสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรม

การดแลสขภาพดวย 3 อ.2 ส. เฉลย 68.40 คะแนน

จากการทดสอบความแตกตางของคะแนนการรบร

สมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตามหลก 3 อ. 2 ส. ระหวางกลมตวอยางทเปน

กลมทดลองและกลมตวอยางทเปนกลมควบคม พบวา

กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวา

กล มตวอยางทเปนกล มควบคมอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ .01

ตาราง 7 การเปรยบเทยบคาเฉลยของระดบนาตาล

ในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคม ภายหลง

การทดลองระดบนาตาลในเลอด (mg/dl) x S.D. t p-value

กลมทดลอง (n=25) 142.53 20.81 8.45 .000* กลมควบคม (n=25) 208.46 22.52


จากตาราง 7 พบวา หลงการทดลอง กลม

ตวอยางทเปนกลมทดลอง มระดบนาตาลในเลอด

เฉลย 142.53 mg/dl สวนกล มตวอยางทเปน

กลมควบคม มระดบนาตาลในเลอด เฉลย 208.46

mg/dl จากการทดสอบความแตกตางของระดบ

นาตาลในเลอด ระหวางกลมตวอยางทเปนกลม

ทดลองและกลมตวอยางทเปนกลมควบคม พบวา

กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวา

กล มตวอยางทเปนกล มควบคมอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ .01


หลงการทดลอง กลมตวอยางในกลมทดลอง

มคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ 3 อ. 2 ส. สงกวากลม

ตวอยางทเปนกลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ .01 ทงน อาจเนองมาจากกลมตวอยางทเปน

กลมทดลองไดรบทราบและมความรเกยวกบการดแล

สขภาพตอนเจบปวยและจากกจกรรมทผ วจย

ไดสอดแทรกใหทโรงพยาบาล ซงสอดคลองกบผลการ

ศกษาของดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ5

ได ศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมสขภาพ

โดยประยกตใชทฤษฏความสามารถแหงตนและ

กระบวนการกลมรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม

ในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ในโรงพยาบาลเอราวณ

อาเภอเอราวณ จงหวดเลย พบวา กลมตวอยางทเปน

กลมทดลองหลงทดลอง มคะแนนระดบพฤตกรรม

การดแลสขภาพ 3 อ. 2 ส. สงกวากลมตวอยางทเปน

กลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

หลงทดลอง กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมคะแนน

เฉลยการรบรสมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบ

นาตาลในเลอดสงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 กลมตวอยาง

อาจจะรบร รบทราบขอมลเกยวกบการควบคม

ระดบนาตาลในเลอดจากสอตาง ๆ ทมอยในหมบาน

หรอชมชนและจากกจกรรมทผ วจยสอดแทรกให


ทโรงพยาบาล ซงสอดคลองกบการศกษาของพรนภา ไชยอาสา และคณะ6 ไดศกษาผลของโปรแกรมการ สงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทาง สงคม ตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารในผสงอาย ทเปนเบาหวาน ในอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา พบวา หลงทดลอง กลมตวอยางทเปนกลมทดลอง มคะแนนการรบรสมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอดสงกวากลมตวอยางทเปน กลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สาหรบกลมตวอยางทเปนกลมทดลอง จะมคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะแหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 3 อ. 2 ส. สงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ทงน นาจะเปนเพราะ กลมตวอยางทเปนกลมทดลอง มความร ความเขาใจและมพฤตกรรมการปฏบตตนในการดแล สขภาพทดขน ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ พรนภา ไชยอาสา และคณะ6 ไดศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนน ทางสงคม ตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารในผสงอายทเปนเบาหวานในอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา พบวาคะแนนการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอระดบ พฤตกรรมการดแลสขภาพ 3 อ. 2 ส. ของกลมตวอยาง ทเปนกลมทดลองสงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนกลมตวอยาง ทเปนกลมทดลอง จะมคะแนนเฉลยระดบการรบร สมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด สงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคมอยางมนยสาคญ ทางสถตทระดบ .05 อาจจะเปนเพราะกลมตวอยาง ทเปนกลมทดลองเมอรบรสมรรถนะแหงตนตอการ ควบคมระดบนาตาลในเลอด และรบรขอมลเกยวกบ การควบคมระดบนาตาลในเลอดจากสอตาง ๆ ทม อยในหมบาน หรอการเขารวมประชมชแจงจาก เจาหนาทสาธารณสข จะปฏบตตนในการดแลสขภาพ

ไดดกวาทเปนอย ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ ดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ5 ศกษา ผลของโปรแกรมการสงเสรมสขภาพโดยประยกต ใชทฤษฏความสามารถแหงตนและกระบวนการกลม รวมกบแรงสนบสนนทางสงคมในผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ในโรงพยาบาลเอราวณ อาเภอเอราวณ จงหวดเลย พบวา กลมตวอยางทเปนกลมทดลอง จะม ระดบการรบรสมรรถนะแหงตนตอการควบคมระดบ นาตาลในเลอดสงกวากลมตวอยางทเปนกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สาหรบคา ระดบนาตาลในเลอดในกลมตวอยางทเปนกลมทดลอง ตากวากลมตวอยางทเปนกลมควบคมอยางมนยสาคญ ทางสถตทระดบ .05 นาจะเปนเพราะกลมตวอยาง ในกลมทดลองเมอไดรบรรบทราบถงวธการปฏบตตน ตอการควบคมระดบนาตาลในเลอด จากกจกรรม ทเจาหนาทสาธารณสขแนะนาและฝกปฏบต รวมถง รบรขอมลเกยวกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด จากสอตาง ๆ เชน วทย โทรทศนและสออน ๆ จะม ผลกระทบตอการปฏบตตนไดดกวาทเปนอยและ สงผลตอการลดคาระดบนาตาลในเลอดตามมา ซง สอดคลองกบผลการศกษาของโมรยามา และคณะ7 พบวา ผลการเขารวมกจกรรมการรบร สมรรถนะ แหงตนตอพฤตกรรมการดแลสขภาพ จะมผลตอการ ลดระดบนาตาลในเลอดอยางมนยสาคญทางสถต ระดบ .05

ขอเสนอแนะ 1. ควรจดโปรแกรมการรบรสมรรถนะแหงตน ตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ และการควบคม ระดบนาตาลในเลอด ทมงเนนใหความรแกผปวย เบาหวาน ททาใหผปวยมการดแลตนเองทถกตอง และสามารถลดระดบนาตาลในเลอดได


2. ควรประยกตโปรแกรมการรบรสมรรถนะ

แหงตนตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ และการ

ควบคมระดบนาตาลในเลอด กบผปวยเบาหวาน

ในพนทใกลเคยงหรอพนททมบรบทคลายคลงกน

3. ควรจดโปรแกรมการรบรสมรรถนะแหงตน

ตอระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพและการควบคม

ระดบนาตาลในเลอด แกผปวยหรออาจจะเปนญาต

บคคลอน ๆ เชน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

เนองจากผปวยเบาหวานมกจะเปนผสงอาย จาเปน

ตองมผรและดแลอยางใกลชด


การวจยน สาเรจลงไดเพราะไดรบความ

รวมมอดวยด จากผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเขารบ

การรกษาพยาบาลในศนยบรการสขภาพ โรงพยาบาล

ตรง ทกรณาตอบแบบสอบถามดวยความเตมใจ และ

ขอขอบคณคณจาเปน ชาญชย นกวชาการสาธารณสข

ชานาญการพเศษ จากสานกงานสาธารณสขจงหวด

ตรง ทตรวจสอบความตรงดานเนอหาของเครองมอ

และขอบคณบคลากรสาธารณสขทปฏบตงานในศนย

บรการสขภาพ โรงพยาบาลตรง ทใหกาลงใจ สาหรบ

ผลประโยชนทเกดจากการวจยครงน ขอมอบแดผม

พระคณทกทานทไดกลาวมา


1. กองสขศกษา, กระทรวงสาธารณสข. ระบบการ

เฝาระวงพฤตกรรมสขภาพเพอปรบเปลยน

พฤตกรรมเสยงของกลมปกต กลมเสยง ผปวย

โรคเบาหวานและความดนโลหตสงในประเทศ

ไทย : นโยบายสการปฏบตสาหรบสถานบรการ

สขภาพระดบปฐมภม. กรงเทพมหานคร;2558.

2. สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559);2555.

3. กงกาญจน คาเจรญ และองสมาลณ ประดษฐ

สวรรณ. แบบรายงานการตรวจราชการระดบ

จงหวด ปงบประมาณ พ.ศ.2561 จงหวดตรง.

เขตสขภาพท 12;2561.

4. Bandura A. Social Learning Theory. Engle

Wood Cliffs : New Jersey Prentice Hall.

วารสารราชนครนทร;2558.

5. ดวงสมร นลตานนท และจฬาภรณ โสตะ.

ผลของโปรแกรมการส งเสรมสขภาพโดย

ประยกตใชทฤษฏความสามารถแหงตนและ

กระบวนการกลมรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม

ในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ในโรงพยาบาล

เอราวณ อาเภอเอราวณ จงหวดเลย. ภาควชา

สขศกษา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลย

วทยาลยขอนแกน;2552.

6. พรนภา ไชยอาสา และคณะ. ผลของโปรแกรม

การสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนน

ทางสงคมตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารใน

ผ สงอายทเปนเบาหวานในอาเภอหาดใหญ

จงหวดสงขลา. พยาบาลสาร;2551.

7. Moriyama M., Nahano N, Kuroe Y, Nin K,

Wiitani M and Nakaya T. Efficacy of a

self-management education program for

people with type 2 diabetes : results of

a 12 month trial. Jpn J NursSci;2009.


การศกษาความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ตาม 3อ.2ส.

ของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานตาบลทายชาง ปงบประมาณ 2562

อานวย คาทอง*

บทคดยอ

ความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ตาม 3อ.2ส. ของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

ตาบลทายชาง ปงบประมาณ 2562 มคะแนนเฉลยในระดบมาก ( X =4.11, S.D.= .54 ) อาย การศกษาและ

ลกษณะงานหลกตางกนมความรความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ท .05 (t=2.69,p=.008) , (t=2.97, p=.004), (t=3.37, p=.001) อายตางกนการรเทาทนสอและสารสนเทศ

ตาม 3อ.2ส.และพฤตกรรมสขภาพดานการดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล แตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถตท.05 (t=2.74, p=.007), (t=2.36, p=.021) เพศตางกนพฤตกรรมสขภาพดานการออกกาลงกาย

หรอเคลอนไหวตอเนองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท.05 (t=2.03, p=.044) ความรความเขาใจ

ทางสขภาพตาม 3อ. 2ส.มความสมพนธทางบวกในระดบตากบพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ.2ส. อยางมนยสาคญ

ทางสถตท .05 (r=.195, p=.039) การเขาถงบรการสขภาพ พบวามความสมพนธทางบวกในระดบปานกลาง

กบพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส. อยางมนยสาคญทางสถตท.05 (r=.406, p<.001)

คาสาคญ : ความรอบรดานสขภาพ, พฤตกรรมสขภาพ 3อ. 2ส, อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

Abstract

The results of the study revealed that health literacy and health behaviors 3E 2S of

village health volunteer at Tumbol Taichang ,Phang-nga were high level .Age,education,career

different were knownledge different significantly.Age different were perception media and

information 3E 2S different significantly. Sex different were exercise behaviors different

significantly.Knownledge health behaviors 3E 2S, Access to health services were significantly

associated with health behavior.

Keywords : Health literacy, Health behaviors 3E 2S, Village Health Volunteers

*พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลพงงา


บทนา

ความรอบรดานสขภาพเปนเปาหมายการ

ปฏรปประเทศดานสาธารณสข เปาหมายให “ประชาชน

ทกภาคสวนมความรอบรดานสขภาพ มสวนรวม

ในการวางระบบในการดแลสขภาพ ไดรบโอกาส

ทเทาเทยมกนในการเขาถงบรการสาธารณสขทจาเปน

และอยในสภาพแวดลอมทเออตอการมสขภาวะ

ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ภายใตระบบ

สาธารณสขทเปนเอกภาพและการอภบาลระบบ

ทด”1 การเสรมสรางความรอบรดานสขภาพใหกบ

อาสาสมครประจาครอบครว (อสค.) ซงเปนกลม

บคคลทจะทาหนาทตอยอดการดแลสขภาพจาก

อสม. เขาไปในครวเรอน โดยเสรมสรางความรอบร

ดานสขภาพให อสค. โดยมเปาหมายให อสค.

อยางนอย 1 คน สามารถดแลสขภาพตนเองและ

สมาชกในครอบครวไดจงเปนเรองทสาคญ2

สาหรบประเทศไทย สถตลาสด พบวา มถง

14 ลานคนทเปนโรค ในกลมโรค NCDs และทสาคญ

ยงถอเปนสาเหตหลกการเสยชวตของ ประชากร

ทงประเทศ โดยจากสถตป พ.ศ.2552 พบวา มประชากร

เสยชวต จากกลมโรค NCDs มากกวา 300,000 คน

หรอคดเปน 73% ของการเสยชวตของประชากร

ไทย3 ทงหมดในป 2552 อาสาสมครสาธารณสข

ประจาหมบานมบทบาทตอความสาเรจในการดแล

สขภาพประชาชนลดการปวยดวยโรคเรอรงได โดยใช

การม Health Literacy กระบวนการทางปญญาและ

ทกษะทางสงคม ทกอใหเกดแรงจงใจและความ

สามารถของแตละบคคลทจะเขาถง เขาใจและใช

ขอมลขาวสารเพอสงเสรมและบารงรกษาสขภาพ

ตนเองใหคงสขภาพดอย เสมอ4 ปจจบนไมมการ

ประเมนความรอบร ด านสขภาพในอาสาสมคร

สาธารณสขมากอน ผวจยจงศกษาความรอบรดาน

สขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ตาม 3อ.2ส.ของอาสา

สมครสาธารณสขประจาหมบานตาบลทายชางขน

ในครงน


เพอศกษาความรอบร ด านสขภาพและ

พฤตกรรมสขภาพ ตาม 3อ.2ส. ของอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบานตาบลทายชาง ปงบประมาณ

2562

วธการดาเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยแบบตดขวาง

(Cross-sectional studies) เกบขอมลในกลม

ตวอยางอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน

ในพนทตาบลทายชางอาเภอเมองพงงา ในชวง

ระหวางวนท 1 กรกฎาคม พ.ศ.2562 ถงวนท 30

กนยายน พ.ศ.2562 ประชากรทงหมด 163 คน

คานวณโดยใชตารางกาหนดขนาดของกลมตวอยาง5

ไดจานวนกลมตวอยาง 113 คน

การคดเลอกกลมตวอยาง ใชวธส มแบบ

บงเอญและเขาเงอนไขคอ เลอกกลมตวอยางโดยวธ

สมแบบบงเอญและเขาเงอนไข คอเปนอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบานในพนทตาบลทายชาง

อาเภอเมองพงงา จงหวดพงงา ระยะเวลาไมนอยกวา

6 เดอน รวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามความ

รอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ตาม 3อ.

2ส. ของประชาชนอาย 15 ปขนไป ซงกองสขศกษา

กระทรวงสาธารณสข ไดสรางขน ทาการทดสอบ

ความนาเชอถอของเครองมอ หมวดความรความ

เขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. คาความยากงาย


อยระหวาง 0.3108-0.8784 คาอานาจจาแนก

อยระหวาง 0.2368-0.5746 ความนาเชอถอของ

แบบสอบถาม คาความเชอมนสมประสทธแอลฟา

(Cronbach’s Alpha) ภาพรวม เทากบ 0.896

ความรความเขาใจ เทากบ 0.892 การเขาถงขอมล

และบรการสขภาพ เทากบ 0.883 ประเมนระดบ

ความสมพนธใชเกณฑ6 ถา r มคาระหวาง 0.91-1

หมายความวา มความสมพนธสงมากถา r มคา

ระหวาง 0.70-0.90 หมายความวา มความสมพนธ

สง ถา r มคาระหวาง 03.-0.70 หมายความวา

มความสมพนธปานกลาง


กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ

94.7 สวนใหญอาย 60 ปขนไป รอยละ 46.90

รองลงมาอาย 48-59 ป คดเปนรอยละ 37.20

สถานภาพสมรสโสด หมาย หยา แยก จานวน 48 คน

คดเปน รอยละ 42.5 และสถานภาพสมรสค รอยละ

57.5 ระดบการศกษานอยกวามธยมศกษาตอนปลาย

รอยละ 61.9 ลกษณะงานหลกใชแรงงาน หรอไมม

อาชพ จานวน 68 คน คดเปน รอยละ 60.2 และ

ลกษณะงานหลกทาคาขาย หรอเคยรบราชการ/

รฐวสาหกจ รอยละ 39.8

1. ความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรม

สขภาพตาม 3อ.2ส. ของอาสาสมครสาธารณสข

ประจาหมบานตาบลทายชาง ป 2562

ตาราง 1 ภาพรวมระดบคะแนนเฉลยความรอบร

ดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ.2ส.

ของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานตาบล

ทายชาง ป 2562

คะแนนเฉลย คะแนนเตม X S.D. ระดบ

ความร ความเขาใจ 6 3.87 1.10 ปานกลาง

การเขาถง 5 3.91 .71 มาก การตดสนใจ 4 3.47 .62 มาก พฤตกรรมการปฏบต 5 4.23 .62 มาก ภาพรวม 5 4.11 .54 มาก

จากตาราง 1 พบวา ความรอบรดานสขภาพ

และพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ.2ส. ของอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบานตาบลทายชาง ป 2562

จานวน 113 คน พบวาภาพรวมมคะแนนเฉลย

ในระดบมาก ( X =4.11,S.D.= .54) เมอพจารณา

รายดานพบวา มคะแนนเฉลยความรความเขาใจตาม

3อ.2ส. อยในระดบปานกลาง ( X =3.87,S.D.=

1.10) มคะแนนเฉลยการเขาถงบรการสขภาพ

ในระดบมาก ( X =3.91,S.D.=.71) มการตดสนใจ

ปฏบตพฤตกรรมในระดบมาก ( X =3.47,S.D.= .62)

และพฤตกรรมสขภาพ 3อ.2ส.ของกลมตวอยาง

พบอยในระดบมาก ( X =4.23,S.D.= .62)

1.1 ดานความรความเขาใจ

ตาราง 2 จานวนและรอยละผ ตอบถกแบบวด

ความรความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. จาแนก

รายดาน ความรความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. คะแนนเตม จานวนตอบถก(คน) รอยละ

1. ดานอาหาร 226 125 55.30 2. ดานการออกกาลงกาย 113 50 44.20 3. ดานการจดการกบอารมณตนเอง 113 90 79.60 4. ดานความเสยงตออนตรายจากการสบบหร 113 70 61.90 5. ดานผลกระทบของเครองดมแอลกอฮอล ตอสขภาพ

113 103 92.00

จากตาราง 2 พบวา กลมตวอยางทงหมด

113 คน ขอคาถามทกลมตวอยางตอบถกมาก คอ

ขอ 6 ดานผลกระทบของเครองดมแอลกอฮอล

ตอสขภาพ ตอบถกรอยละ 92 รองลงมาคอ ดานการ

จดการกบอารมณตนเอง ตอบถก รอยละ 79.60


1.2 ดานการเขาถงขอมลและบรการ สขภาพ การสอสารสขภาพตาม 3อ. 2ส. การจดการ ตนเองตาม 3อ. 2ส. และการร เทาทนสอและ สารสนเทศตาม 3อ. 2ส.ตาราง 3 ภาพรวมระดบคะแนนเฉลยการเขาถง ขอมลและบรการสขภาพตาม 3อ. 2ส. การสอสาร สขภาพตาม 3อ. 2ส. การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. และการรเทาทนสอและสารสนเทศตาม 3อ. 2ส.

ขอความ คะแนนเตม X S.D. ระดบ

1. ดานการเขาถงขอมลและบรการสขภาพ 5 3.88 .91 มาก 2. การสอสารสขภาพตาม 3อ. 5 3.71 .58 มาก 3. การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. 5 3.84 .97 มาก 4. การรเทาทนสอและสารสนเทศตาม 3อ. 2ส 5 3.27 1.26 ปานกลาง

ภาพรวม 5 3.91 .71 มาก

จากตาราง 3 พบวา กลมตวอยาง 113 คน มคะแนนเฉลยการเขาถงขอมลและบรการสขภาพตาม 3อ. 2ส. การสอสารสขภาพตาม 3อ. 2ส. การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. และการรเทาทนสอ และสารสนเทศตาม 3อ. 2ส. ในภาพรวมอยใน ระดบมาก ( X =3.91, S.D.=.71) โดยพบวา อนดบ 1 คอ การเขาถงขอมลและบรการสขภาพ ( X =3.88, S.D.=.91) อนดบ 2 คอ การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. ( X =3.84, S.D.=.97) อนดบ 3 คอ การสอสารสขภาพตาม 3อ.2ส. ( X =3.71, S.D.=.58) และอนดบสดทายคอ การรเทาทนสอและสารสนเทศ ตาม 3อ. 2ส. ( X =3.27, S.D.=1.26) 1.3 ดานการตดสนใจเลอกปฏบตท ถกตองตาม 3อ. 2ส.ตาราง 4 ระดบคะแนนเฉลยการตดสนใจเลอกปฏบต

ทถกตองตาม 3อ. 2ส. จาแนกรายดาน การตดสนใจเลอกปฏบตทถก

ตองตาม 3อ. 2ส.คะแนน

เตมX S.D. ระดบการ

ตดสนใจ

1. ดานอาหาร 4 2.76 .89 มาก 2. ดานการออกกาลงกาย 4 3.30 .64 มาก

3. ดานการดมสราหรอบหร 4 3.49 .75 มาก

ภาพรวม 4 3.47 .62 มาก

จากตาราง 4 พบวา กลมตวอยาง จานวน 113 คน การตดสนใจเลอกปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส. ระดบมาก ( X =3.47,S.D.=.62) อนดบ 1 คอ ดานการดมสราหรอบหร อนดบ 2 คอ ดานการออกกาลงกาย อนดบสดทายคอ ดานอาหารตาราง 5 จานวนและรอยละระดบการตดสนใจเลอกปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส.

การตดสนใจเลอกปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส. จานวน(คน) รอยละ

การตดสนใจเลอกปฏบตดเลกนอย 8 7.10

การตดสนใจเลอกปฏบตดปานกลาง 43 38.10

การตดสนใจเลอกปฏบตดมาก 62 54.90

ภาพรวม 113 100.00

จากตาราง 5 พบวา กลมตวอยางทงหมด 113 คน สวนใหญมการตดสนใจเลอกปฏบตดมาก จานวน 62 คน คดเปนรอยละ 54.90 รองลงมามการตดสนใจเลอกปฏบตดปานกลาง จานวน 43 คน คดเปนรอยละ 38.10 และการตดสนใจเลอกปฏบตดเลกนอย จานวน 8 คน คดเปนรอยละ 7.10 1.4 พฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส.ตาราง 6 ระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส.จาแนกรายขอ

พฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส. X S.D. ระดบการปฏบต

1. ทานมการควบคมปรมาณอาหารและควบคมรสอาหาร ไมใหหวาน มน เคมจดทกมอ บอยครง

3.48 1.11 ปานกลาง

2. ทานกนผกและผลไมสดสะอาดเสมอวนละอยางนอย ครงกโลกรมบอยครง


3. ทานออกกาลงกายหรอเคลอนไหวตอเนอง จนรสกเหนอยมเหงอออก บอยครง


4. ทานมการจดการความเครยดของตนเองดวยการ มองโลกในแงดเสมอ บอยครง


5. การหลกเลยงสบ หรอสดควนบหร 4.56 1.01 มาก

6. การหลกเลยงดมสรา หรอ เครองดมทมแอลกอฮอล 4.84 .60 มาก

ภาพรวม 4.23 .62 มาก

จากตาราง 6 พบวา กลมตวอยางทงหมด

113 มพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส. ในระดบมาก

( X =4.23,S.D.=.62) โดย อนดบ 1 คอ การหลกเลยง

ดมสรา หรอเครองดมทมแอลกอฮอล อนดบ 2 คอ

การหลกเลยงสบ หรอสดควนบหร อนดบ 3 คอ


มการควบคมปรมาณอาหารและควบคมรสอาหาร

ไมใหหวาน มน เคมจดทกมอ บอยครง

2. ผลการเปรยบเทยบ พบดงน

อาย การศกษาและลกษณะงานหลก

ตางกนมความรความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส.

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท.05 (t=2.69,

p=.008), (t=2.97, p=.004), (t=3.37, p=.001) อาย

ตางกนการรเทาทนสอและสารสนเทศตาม 3อ. 2ส.

และพฤตกรรมสขภาพดานการดมสราหรอเครองดม

ทมแอลกอฮอล แตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถตท .05 (t=2.74, p=.007), (t=2.36,p=.021)

เพศตางกนพฤตกรรมสขภาพดานการออกกาลงกาย

หรอเคลอนไหวตอเนองแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถตท.05 (t=2.03, p=.044)

3. ผลการทดสอบหาความสมพนธ พบ

ดงน

ตาราง 7 ผลการทดสอบความสมพนธระหวาง ความร

ความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. การเขาถงขอมล

การตดสนใจเลอกปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส. กบ

พฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส. ขอความ คาสมประสทธสหสมพนธ

(r)Sig.

ความรความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. .195 .039*1. ดานอาหาร .156 .0992. ดานการออกกาลงกาย .281 .003*3. ดานการจดการอารมณตนเอง .023 .8124. ดานอนตรายจากการสบบหร -.138 .1465. ดานผลกระทบของเครองดมแอลกอฮอล ตอสขภาพ

.205 .029*

การเขาถง .406 <.001*1. การเขาถงขอมลและบรการสขภาพ .243 .010*2. การสอสารสขภาพตาม 3อ. 2ส. .285 .002*3. การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. .325 <.001*4. การรเทาทนสอและสารสนเทศตาม 3อ.2ส .319 .001*

การตดสนใจเลอกปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส. .120 .204

จากตาราง 7 พบวา อาย การศกษาและ

ลกษณะงานหลกตางกนมความรความเขาใจทาง

สขภาพตาม 3อ. 2ส. แตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถตท.05 (t=2.69, p=.008), (t=2.97, p=.004),

(t=3.37,p=.001) อายตางกนการรเทาทนสอและ

สารสนเทศตาม 3อ.2ส. และพฤตกรรมสขภาพ

ดานการดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท.05 (t=2.74,

p=.007), (t=2.36, p=.021) เพศตางกนพฤตกรรม

สขภาพดานการออกกาลงกายหรอเคลอนไหว

ตอเนองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท.05

(t=2.03, p=.044) ความรความเขาใจทางสขภาพ

ตาม 3อ. 2ส. ในภาพรวมมความสมพนธทางบวก

ในระดบตากบพฤตกรรมสขภาพตาม 3อ. 2ส. อยางม

นยสาคญทางสถตท.05 (r=.195, p=.039) ตามลาดบ

ภาพรวมการเขาถงบรการสขภาพ พบวามความ

สมพนธทางบวกในระดบปานกลางกบพฤตกรรม

สขภาพตาม 3อ. 2ส. อยางมนยสาคญทางสถตท.05

(r=.406, p<.001)


ความรอบรด านสขภาพและพฤตกรรม

สขภาพ ตาม 3อ.2ส. ของอาสาสมครสาธารณสข

ประจาหมบานตาบลทายชาง ปงบประมาณ 2562

อยในระดบมาก เนองจากวาอาสาสมครสาธารณสข

ประจาหมบานไดรบการฝกพฒนาความรอบรดาน

สขภาพอยางสมาเสมอทกป และมการประชมรวมกน

ทกเดอน รวมกจกรรมรณรงคตาง ๆ ของกระทรวง

สาธารณสขอยางสมาเสมอทกเดอน โดยเฉพาะดาน

โรคเรอรง ดงนน อาสาสมครสาธารณสขประจา

หมบานจงมความรอบรดานสขภาพในระดบมาก

ซงเพยงพอสาหรบการดแลประชาชนในชมชนใหม

สขภาพดได แตกตางกบการศกษาปจจยทมผลตอ

ความรอบร ดานสขภาพของประชาชนกล มเสยง


โรคเบาหวานและความดนโลหตสงในจงหวดอทยธาน

และอางทองของธญชนก ขมทอง, วราภรณ โพธศร

และขวญเมอง แกวดาเกง7 ป 2559 ทพบวา กลม

ตวอยาง ทเสยงโรคเบาหวานและความดนโลหตสง

มความรอบรดานสขภาพระดบตามากทสด รอยละ

62.7 ปจจยทเกยวของกบความรอบรดานสขภาพ

ประกอบไปดวย แรงจงใจในตวบคคล การใหบรการ

เชงรกของเจาหนาทสาธารณสขและอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหมบาน และครอบครว ญาตและ

เพอนในการสงเสรมใหประชากรกลมเสยงมความ

รอบรดานสขภาพระดบสง แตกตางกบการศกษา

ความรอบรดานสขภาพในกลมนกเรยนอาย 9-12 ป

ขององศนนท อนทรกาแหง8 และฉตรชย เอกปญญาสกล

ทพบวา นกเรยนสวนใหญมความรอบรดานสขภาพ

ตามหลกสขบญญตแหงชาตอยในระดบพอใชและ

ระดบปรบปรงคดเปนรอยละ 76.8 และ 17.7

ตามลาดบ แตกตางกบการศกษาของพทยา ไพบลยศร9

ป 2561 เรอง ความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรม

สขภาพ 3อ. 2ส. ของผ บรหารภาครฐ จงหวด

พระนครศรอยธยา ทพบวา กลมตวอยางมความ

รอบร ดานสขภาพในระดบพอใชคดเปนรอยละ

73.81 และมพฤตกรรมสขภาพในระดบพอใชคดเปน

รอยละ 52.38 ไมพบนยสาคญทางสถตในการ

ทดสอบความสมพนธ ระหวางปจจยสวนบคคล

กบความรอบรดานสขภาพ และพบวาความรอบร

ดานสขภาพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ

อยางมนยสาคญทางสถต (r=.4824, p=<.001) เมอ

เปรยบเทยบคณลกษณะสวนบคคล กบความร

ความเขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. การเขาถงขอมล

และบรการสขภาพ การสอสารสขภาพตาม 3อ. 2ส.

การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. และการรเทาทนสอ

และสารสนเทศตาม 3อ. 2ส. การตดสนใจเลอก

ปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส. กบพฤตกรรมสขภาพ

ตาม 3อ. 2ส.กลมตวอยางทอายนอยกวา 60 ป

มความร ความเขาใจดนสขภาพตาม 3อ.2ส. สงกวา

กลมอายเทากบหรอมากกวา 60 ป เนองจากกลม

ทอายนอยการรบรขอมลตาง ๆ จะดกวาผสงอาย

จงทาใหอายนอยกวา 60 ป มความร ความเขาใจดาน

สขภาพตาม 3อ.2ส. สงกวากลมอายเทากบหรอ

มากกวา 60 การศกษาตากวามธยมปลายมคะแนน

เฉลยความร ความเขาใจตากวากลมทมการศกษา

เทากบหรอสงกวา เนองจากกลมทเรยนสงกวาจะได

รบการฝกการเรยนร การรบรดานสขภาพจงดกวา

กลมทมการศกษานอย ลกษณะงานทใชแรงงาน หรอ

ไมมอาชพ พบมความรความเขาใจสขภาพ 3อ.2ส.

ตากวากลมอาชพคาขาย หรอเคยรบราชการ รฐวสาหกจ

เนองจากกล มทค าขาย หรอเคยรบราชการ/

รฐวสาหกจ มการรบและใชความรดานสขภาพอย

บอยครงจากการทางาน ประสานงานตาง ๆ จงม

ความรความเขาใจสขภาพ 3อ. 2ส.สงกวาในกลม

ใชแรงงาน หรอไมมอาชพ สอดคลองกบบทความ

ของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข10 กลาวถง

ความรอบรดานสขภาพ หมายถง ขดความสามารถ

ทางปญญา (การคด พจารณา ไตรตรอง เลอกดวย

ตนเอง) และสงคม ในระดบปจเจกชนทรอบร

แตกฉานดานสขภาพ จนสามารถกลนกรอง ประเมน

และเลอกรบ นาไปสการตดสนใจดวยความเฉยบคม

ทจะเลอกรบผลตภณฑสขภาพ ปรบเปลยนพฤตกรรม

และเลอกใชบรการสขภาพทเหมาะสมกบตวเอง

สอดคลองกบการศกษาของ Reisi และคณะ11

ททาการศกษาความสมพนธระหวางความรอบรดาน

สขภาพ ขนพนฐานกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ


ของผสงอาย จานวน 354 คน ในประเทศอหราน

พบวา สถานภาพ สมรสมความสมพนธกบความ

รอบรดานสขภาพ โดย ผทมสถานภาพสมรสค จะม

ความรอบรดานสขภาพ สงกวาผทมสถานภาพหมาย

หยา แยก สวนความสมพนธระหวางความรความ

เขาใจทางสขภาพตาม 3อ. 2ส. การเขาถงขอมลและ

บรการสขภาพ การสอสารสขภาพตาม 3อ. 2ส.

การจดการตนเองตาม 3อ. 2ส. และการรเทาทนสอ

และสารสนเทศตาม 3อ. 2ส. การตดสนใจเลอก

ปฏบตทถกตองตาม 3อ. 2ส. กบพฤตกรรมสขภาพ

ตาม 3อ. 2ส. กลมตวอยาง มความร ความเขาใจ และ

การเขาถงขอมลและบรการสขภาพมความสมพนธ

กบพฤตกรรมสขภาพ 3อ.2ส.อยางมนยสาคญทาง

สถต เนองจากการเขาถงขอมลและบรการสขภาพ

จะทาใหทกคนเกดการเรยนร เมอเรยนร เขาใจจงจะ

เกดการปฏบตได ซงปจจบนการสาธารณสขไทย

ใหความสาคญกบความรอบร ด านสขภาพของ

ประชาชน (Health literacy :HL) มากขน ดงจะเหน

ไดจากเปาประสงค (goal) ในรางแผนพฒนาสขภาพ

แหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564)12 ขอทหนง

กาหนดไววา “ประชาชน ชมชน ทองถน และภาค

เครอขายมความรอบรดานสขภาพมากขน สงผล

ใหการเจบปวยและตายจากโรคทปองกนไดลดลง”

สอดคลองกบการศกษาของ Suka และคณะ13 ทได

ศกษาความสมพนธระหวางความรอบรดานสขภาพ

และพฤตกรรมสขภาพของชาวญปนทมอาย 20-64

ป จานวน 1,218 คน ผลการศกษาพบวา พฤตกรรม

สขภาพมความสมพนธกบความรอบรดานสขภาพ

โดยผทมความรอบรดานสขภาพเพยงพอ มโอกาส

นอย ทจะมพฤตกรรมเสยง เชน สบบหร ดม

แอลกอฮอล และขาดการออกกาลงกาย

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

ควรดาเนนการพฒนาความรอบรดานสขภาพ

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน โดยใชวธ

electronic learning เปนระยะและควรมการนา

กรณศกษา บทเรยนปญหาพฤตกรรมสขภาพ

3อ. 2ส. ทรวมกนดาเนนการมาพดคยแกปญหา

รวมกนเปนระยะ จะชวยใหอาสาสมครหมบานเกด

ความร ความเขาใจหลกการ 3อ. 2ส. มากขน

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

ควรดาเนนการศกษาผลของการพฒนา

ความรอบรดานสขภาพอาสาสมครสาธารณสข

ประจาหมบานในรปแบบตาง ๆ เปนระยะ


1. กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ

กระทรวงสาธารณสข. การเสรมสรางและประเมน

ความรอบร ดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ

กลมเดกวยเรยน กลมวยทางาน. กรงเทพฯ:

บรษทนวธรรมดา การพมพ (ประเทศไทย)

จากด;2559.

2. กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ

กระทรวงสาธารณสข.เอกสารอดสาเนา;2560.

3. สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพ. เอกสารอดสาเนา;2562.

4. World Health Organization. Health

Promotion Glossary. Geneva: WHO;1998.

5. Krejcie, Robert V., & Daryle, W. Morgan.

Determining Sampling Size for Research

Activities. Journal of Education and

Psychological Measurement;1970.


6. ศรสนท อนทรมณ.สถตจาเปนสาหรบหองปฏบต

การเวชศาสตรชนสตร.พมพครงท 1 กรงเทพ

มหานคร. คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลย

มหดล;2548.

7. ธญชนก ขมทอง, วราภรณ โพธศร และขวญเมอง

แกวดาเกง .การศกษาปจจยทมผลตอความ

รอบรดานสขภาพของประชาชนกลมเสยงโรค

เบาหวานและความดนโลหตสงในจงหวด

อทยธานและอางทอง;2559.

8. องศนนท อนทรกาแหง และฉตรชย เอกปญญาสกล.

อทธพลของจตวทยาเชงบวก แบรรทดฐานทาง

สงคมวฒนธรรมทมตอพตกรรมสขภาพทดและ

สขภาวะครอบครวโดยสงผานความรอบรดาน

สขภาพของครอบครวในชมชนกงเมอง : การ

วจยผสมผสานวธ .รายงานวจยฉบบนไดรบการ

สนบสนนทนจากงบประมาณเงนรายได ของ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ;2560.

9. พทยา ไพบลยศร.ความรอบรดานสขภาพและ

พฤตกรรมสขภาพ 3อ.2ส. ของผบรหารภาครฐ

จงหวดพระนครศรอยธยา. วารสารสมาคม

เวชศาสตร ปองกนแหงประเทศไทย;2561.

10. วชระ เพงจนทร. ความรอบรดานสขภาพ. ใน

เอกสารการประชมเชงปฏบตการพฒนาศกยภาพ

บคลากรกรมอนามย เรอง ความรอบรสขภาพ

ม งส ประเทศไทย, กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข;

2560.

11. Reisi M, Javadzade SH, Heydarabadi AB,

Mostafavi F, Tavassoli E, Sharifirad G. The

relationship between functional health

literacy and health promoting behaviors

among older adults. Journal of Education

and Health Promotion;2014.

12. คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนพฒนา

สขภาพแหงชาต ฉบบท 12 กระทรวงสาธารณสข.

(ราง)แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 12 พ.ศ.

2560-2564. [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ 17

กรกฎาคม2560].แหลงทมา: http://wops.

moph.go.th/ops/oic/data/20161115144754_1_

แผน12.2559.pdf 13. Suka M, Odajima T, Okamoto M, Sumitani

M, Igarashi A, Ishikawa H, et al. Relationship

between health literacy, health information

access, health behavior, and health status

in Japanese people. Patient Educ

Couns;2015.


ปจจยทมความสมพนธกบผลการดาเนนงานตามตวชวดจากระบบขอมล 43 แฟมมาตรฐาน

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในจงหวดภเกต

เกยรตศกด โชตวงศพพฒน*

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงสารวจแบบภาคตดขวาง (Cross-sectional Study) เรอง ปจจยทม

ความสมพนธกบผลการดาเนนงานตามตวชวดจากระบบขอมล 43 แฟมมาตรฐาน ของ รพ.สต. ในจงหวดภเกต

โดยใชขอมลทตยภม (secondary data) กลมประชากรทใชศกษาคอ รพ.สต. ในจงหวดภเกตทงหมด 21 แหง

รวบรวมผลการดาเนนงานตามตวชวดจาก 2 ระบบ จากระบบขอมล 43 แฟมมาตรฐานททก รพ.สต.ตองสง

ขอมลเขาระบบ HDC คอ1) ตวชวด KPI ของกระทรวงสาธารณสข ซงไดใหผเชยวชาญทาการคดเลอก

ตามเกณฑ จานวน 19 ตวชวด เกบขอมลระหวางวนท 1 ตลาคม 2560–30 กนยายน 2562 กบ 2) ตวชวด

เกณฑคณภาพและผลงานบรการ QOF (quality and outcomes framework) ของสานกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต เขต 11 สราษฎรธาน ใหผเชยวชาญทาการคดเลอกตามเกณฑ จานวน 21 ตวชวด เกบขอมล

ระหวางวนท 1 เมษายน 2560–31 มนาคม 2562 นาผลงานทเปนรอยละ มาจดทาเปนระดบคาคะแนน

1-5 คะแนน นาคาคะแนนทงสองตวชวดมารวมกนเปนคาผลการดาเนนของแตละ รพ.สต. และนาขอมลบรบท

ของ รพ.สต.ทง 21 แหงในจงหวดภเกต มาทาการวเคราะหขอมลแบบแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน ความแปรปรวน และหาคาสมประสทธสหสมพนธของ Spearman’s rho Correlation

Coefficient กบผลการดาเนนงานรวม พบวา อายเฉลยของเจาหนาท อายราชการ จานวนผชวยเหลอคนไข

จานวน จพ.สาธารณสข จานวนแพทยแผนไทย มความสมพนธกบผลการดาเนนงานตามตวชวด สาหรบปจจย

ตวแปรตนระดบสถานบรการ ดานภาระรบผดชอบ พบวา จานวนหลงคาเรอน จานวนประชากรทรบผดชอบ

ความหนาแนนของประชากร และจานวนผมารบรการ มความสมพนธกบผลการดาเนนงานตามตวชวด สาหรบ

การวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวชวด KPI กบตวชวด QOF พบวาตวชวดทงสองระบบมความสมพนธกน

เชงบวกอยางมนยทางสถตทระดบ 0.01 (rs= 0.688) ผลการเปรยบเทยบคาระดบคะแนน ระหวาง

ผลการดาเนนงานของตวชวด KPI กบตวชวด QOF ซงมงบประมาณคาตอบแทน พบวาตวชวดทงสองระบบ

มคาคะแนน performance อยท 71.87 และ 69.81 มคาใกลเคยงกน คาคะแนนเฉลย 3.57 และ 3.49

อยระดบปานกลางทงสองตวชวด ตากวาคาเฉลยของตวชวด Competency ผอ.รพ.สต.ทมคา performance

อยท 86.00 อยในระดบสง

คาสาคญ : ระบบขอมล 43 แฟมมาตรฐาน, ผลการดาเนนงานตามตวชวด

*นกวชาการสาธารณสขชานาญการ สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต


Abstract

This research was a (Cross-sectional Study) with the aim to analyst of Factors related

affecting of Key performance agreement indicators from Ministry of Public Health about

43 standard files data system. Population were use 21 Primary Public Healthcare center in

Phuket and use secondary data ware houses form other databases. number of person working

in the amount of 160 people, use the performance according to the indicators. From 2

systems KPI, from Ministry of Public Health about 43 standard files data system to Health

Data Center ( HDC). Which has been selected by 3 experts in the criteria of 19 indicators,

data from 1 October 2017 - 30 September 2019(2 year), and which one indicators of quality

and outcomes framework (QOF) of the National Health insurance Office region 11. Selected

by 3 experts too about 21 indicator according to the criteria. Period of time from 1 April

2017–31 March 2018 (2 year), to create a score level of 1-5 points, get the scores of these

two indicators plus blend together into the performance values of Each health center station

and the context data too. To analysis data with frequency distribution, percentage, with

mean, standard deviation and variance And statistical significance test of Spearman’s rho

Correlation Coefficient with total overall score performance. IT found that the average age,

Number of patient, Number of Thai traditional Employee, number of houses, population in

area ,population density, significant with the performance according to indicators. Correlated

with the performance according to indicators For analyzing the relationship between KPI

indicators of public health with QOF indicators, it is found that both indicators have a related

at 0.688 ** significance level 0.01 level (2-tailed). The score between the KPI performance

and the QOF indicator showed that the two systems had similar performance scores which

fell to an average score at 3.57 and 3.49 are medium levels. it was found that both systems’

performance indicators were 71.87 and 69.81 Have similar values The mean scores of 2.34-

3.66 were at the medium level by Best’s theory. Lower than the average competency

indicators performance is at 86.00, is at a high level

Keywords : Ministry of Public Health 43 standard files system, Key performance index


บทนา

กระทรวงสาธารณสขไดใหความสาคญ กบ

ระบบขอมลสารสนเทศสขภาพ โดยไดกาหนดมาตรฐาน

โครงสรางขอมลสขภาพ ตงแตปงบประมาณ 2546

เปนตนมา ในปงบประมาณ 2557 มนโยบายปฏรป

ระบบขอมลสขภาพทกาหนดแนวทางการบรหาร

จดการระบบขอมลสขภาพ (กระทรวงสาธารณสข,

2559) ดงน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล บนทก

ขอมลสขภาพรายบคคลตามโครงสราง 43 แฟม

ใหครบถวนในแฟมขอมลทจาเปน 31 แฟม ซง

ครอบคลมการใหบรการสงเสรมสขภาพปองกนโรค

บนทกขอมลสขภาพรายบคคลตามโครงสราง 43

แฟมใหครบถวน จากนนสงออกเปนระบบฐานขอมล

มายงคลงขอมลระดบจงหวด (Health Data Center:

HDC) หนวยสนบสนนบรการไดแก สานกงาน

สาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ และ

เครอขายบรการสขภาพระดบอาเภอ มบทบาทหนาท

ในการกากบ ตดตาม ตรวจสอบความถกตอง ความ

ครบถวนของขอมลและการนาไปใชประโยชนในการ

วเคราะหสถานการณปญหาสขภาพในระดบพนท

รวมถงไดกาหนดใหหนวยบรการทาการตรวจสอบ

คณภาพขอมลกอนสงออก ในปงบประมาณ 2558

ไดดาเนนการเตมรปแบบหนวยบรการทกระดบ

สงระบบฐานขอมล 43 แฟมมายงคลงขอมลระดบ

จงหวด ระดบกระทรวง เพอจดทามาตรฐานรายงาน

(Standard Report) และในปงบประมาณ 2559

มนโยบายเนนการพฒนาคณภาพขอมล เพอใหหนวย

บรการ จดเกบ บนทก นาสงขอมลใหถกตองตามรหส

มาตรฐานโครงสรางแฟมขอมลสขภาพ มการสงออก

ขอมลไปยงคลงขอมลระดบจงหวด และระดบ

กระทรวงสาธารณสข ใหทนเวลาทกาหนด เพอใหม

ขอมลสาหรบการตดตาม และประเมนผลการดาเนน

งานทสาคญตามนโยบายยทธศาสตร ทงในระดบ

กระทรวงและในระดบประเทศตอไป

ในสวนของสานกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต (สปสช.) ไดเลงเหนถงความสาคญในการ

กระตนและพฒนาคณภาพบรการของหนวยบรการ

โดยใชกลไกดานการเงนการคลงเพอสนบสนนและ

กระตนใหหนวยบรการมการพฒนาคณภาพบรการ

โดยจดสรรงบประมาณบางสวนเปนคาตอบแทน

ใหแกหนวยบรการตามผลงานบรการทเกดขนจรง

ผานตวชวดคณภาพบรการทไดมการกาหนดไว

สปสช. จงไดจดสรรงบจายตามตวชวดเกณฑคณภาพ

และผลงานบรการ (quality and outcomes

framework, QOF)11 โดยใชขอมลระบบ 43 แฟม

มาตรฐาน ใหแกหนวยบรการ ตงแตปงบประมาณ

2557

สาหรบการดาเนนงานระบบขอมลสขภาพ

ของสานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต ไดกาหนดการ

ดาเนนงานทสอดคลองกบนโยบายการปฏรประบบ

ขอมลสขภาพ โดยมการตดตงระบบคลงขอมล

ทเครองแมขายระดบจงหวดเพอใหหนวยบรการ

สงฐานขอมล 43 แฟมมายงจงหวด จากนนสงตอ

ฐานขอมลไปยงกระทรวงสาธารณสข สาหรบหนวย

บรการทงหมด 28 แหงประกอบดวย โรงพยาบาล

ศนย 1 แหง โรงพยาบาลชมชน 3 แหง และโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) 21 แหง PCU หรอ

ศนยสขภาพชมชน 4 แหง ศนยบรการสาธารณสข

เทศบาล 2 แหง โรงพยาบาล อบจ.ภเกต 1 แหง

สานกงานสาธารณสขจงหวดเปนหนวยรวบรวม

ขอมลสงกระทรวงสาธารณสขตลอดจนควบคม

กากบการดาเนนงานใหมประสทธภาพ ซงพบ


อปสรรคและปญหาในการดาเนนงานคอ ขอมล

ขาดคณภาพและความนาเชอถอ ขอมลในระบบฐาน

ขอมลใชประโยชนในการตดตามและประเมนผล

ไดเพยงบางสวน โดยมสาเหตมาจากความไมครบถวน

ไมถกตอง ไมครอบคลม และไมทนเวลาของการ

จดเกบ บนทก และสงออกของหนวยบรการ ทสง

มายงคลงขอมลระดบจงหวด ดงจะเหนไดจากขอมล

ป พ.ศ.2560 พบวาขอมลของจงหวดภเกต อยลาดบ

สดทายของเขตสขภาพท 11 จากทงหมด 7 จงหวด7

โดยเฉพาะตวชวดหรอรายงานทเปนประเภท ความ

ครอบคลม (coverage) เชน รายงานรอยละหญง

ตงครรภไดรบการฝากครรภกอนหรอเทากบ 12

สปดาห ป 2560 ทาได 42.41 % เปนลาดบสดทาย

ของเขต 11 เปนตน ชใหเหนวาผลการดาเนนงาน

ของจงหวดภเกตยงอย ในระดบตา เมอเทยบกบ

จงหวดอน ในเขตสขภาพท 11 เนองจากสาเหตและ

ปจจยทเกยวของตาง ๆ สงผลใหจงหวดไดรบการ

จดสรรงบจายตามตวชวดเกณฑคณภาพและผลงาน

บรการ QOF ปงบประมาณ 2560 ไดรบจดสรร

เปนเงน 5,186,407 บาท คดเปนตอหวประชากร UC

20 บาท/คนเปนลาดบท 7 ของเขตสขภาพท 11 ป

พ.ศ.2561 เปนเงน 5,087,709 บาท ลดลง 98,698

บาท คดเปนตอหวประชากร UC 19 บาท/คน

เปนลาดบท 6 ของเขตสขภาพท 11 ไมเปนไปตาม

เปาหมายทกาหนด นนหมายความวาการใหบรการ

ดแลสงเสรมและปองกนโรคของประชาชนในเขต

รบผดชอบของจงหวดภเกตยงไมทวถง

จากปญหาและความสาคญของขอมลดาน

สขภาพ ผวจยจงสนใจทาการศกษาปจจยทมความ

สมพนธกบผลการดาเนนงานตามตวชวดจากระบบ

ขอมล 43 แฟมมาตรฐานของ รพ.สต. ในจงหวดภเกต

เพอนาขอมลทไดมาใชประโยชนในการวางแผน

พฒนาระบบขอมลดานสขภาพ ใหครอบคลมทกมต

เพอใหมการบนทกขอมลทมคณภาพ ครอบคลมมาก

ขน สามารถนาไปใชในการวเคราะหสถานการณ และ

การวางแผนพฒนาสขภาพของประชาชนจงหวด

ภเกตไดอยางมประสทธภาพตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาขอมลบรบททวไปของรพ.สต.

ในจงหวดภเกต เปรยบเทยบกบคามาตรฐานและ

คาเฉลยของเขตสขภาพท 11 และคาเฉลยของประเทศ

2. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบผล

การดาเนนงานตามตวชวด KPI ป 2561-2562 ของ

กระทรวงสาธารณสข รวมคะแนนกบผลการดาเนน

งานตามตวชวดเกณฑคณภาพและผลงานบรการ

QOF ป 2561-2562 สานกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ในจงหวดภเกต

3. เพอศกษาหาความสมพนธและเปรยบเทยบ

ระดบ ผลการดาเนนงานตามตวชวด KPI ป 2561-

2562 ของกระทรวงสาธารณสข กบ ผลการดาเนนงาน

ตามตวชวดเกณฑคณภาพและผลงานบรการ QOF

ป 2561-2562 สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

เขต 11สราษฎรธาน


การวจยครงนเปนการวจยเชงสารวจแบบ

ภาคตดขวาง (Cross-sectional Study) ประชากร

ทใชในการศกษาครงน เปนโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพทง 21 แหง ในจงหวดภเกต ซงทกแหงตองทาการ

บนทกขอมล สงขอมลตามมาตรฐานโครงสราง


43 แฟม เขาส ระบบ HDC เกบขอมลทตยภม

(Secondary data) เปนตารางเกบขอมล เกบขอมล

บรบทของแตละ รพ.สต. เชน ขอมลบคลากร ขอมล

อสม. ขอมลขนาดพนท ขอมลประชากรทรบผดชอบ

จานวนบาน จานวนผรบบรการ จานวนหลงคาเรอน

ขอมลครภณฑคอมพวเตอร ขอมลผลรวมระดบ

คะแนนของผลการดาเนนงานตามตวชวด ทเปนตว

ชวดกระทรวงสาธารณสขทเกยวของกบโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบลจานวน 19 ตวชวด จากระบบ

HDC และผลรวมระดบคะแนนตวช วด QOF

ทเกยวของกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

จานวน 21 ตวชวดจากระบบ PDC เกบขอมลรายงาน

ผลการดาเนนงานรายงานผลงานตามตวชวด KPI2

บนระบบ HDC ระยะเวลา 2 ปงบประมาณ 2561-

2562 คอวนท 1 ตลาคม 2560–30 ก.ย.2562 และ

ผลการดาเนนงาน QOF จากระบบฐานขอมล PDC

ซงเชอมโยงขอมลมาจากระบบขอมล HDC ระยะ

เวลา 2 ปขอมล 2561-2562 คอระหวางวนท 1

เมษายน 2560–31 มนาคม 2562 โดยมเกณฑ

คดเลอกตวชวด

1. เปนตวชวดทมในระบบขอมล 43 แฟม

มาตรฐาน HDC

2. เปนตวชวดทเปนผลการดาเนนงานของ

รพ.สต.14 เชน รายงานการคดกรอง

3. เปนตวชวดทมผลดาเนนงาน ไมเทากบ

0% อยางนอย 80 % ของรพ.สต ทงหมด คอ 17 แหง

เปนอยางนอย จาก 21 แหง

4. เปนตวชวด ทไมตองมเจาหนาทเฉพาะ

ในผลดาเนนงาน เชน TIDA 4I

5. เปนตวชวด ทถกคดเลอกจากผเชยวชาญ

จานวน 3 ทาน14

แตละตวชวด คดคาคะแนนแบบแบงออกเปน

5 ระดบ โดยมชวงคะแนนตงแต 1-5 คะแนน โดยให

คากลาง (mean = 3 คะแนน) นาผลการดาเนนงาน

จากจากตวชวดทไดคดเลอกมาแลว ตวชวด KPI

กระทรวงสาธารณสขจานวน 19 ตวชวดปละ 95

คะแนน จานวน 2 ป คะแนนเตม 190 คะแนน

ทาเชนเดยวกนกบตวชวด QOF แตมจานวน 21

ตวชวด ปละ 105 คะแนนจานวน 2 ป คะแนนเตม

210 คะแนน นาคาคะแนนมาบวกรวมกนในแตละขอ

เปนตาราง นาคาคะแนนรวมของเกณฑ KPI กบ

คาคะแนนรวม QOF มาบวกกน เปนผลงานรวมราย

รพ.สต. รวม 40 ตวชวด 2 ป คะแนนเตม 400 คะแนน

นาไปเชอมโยงกบตารางเกบขอมลบรบท รพ.สต.

ทง 21 แหง ทเตรยมไวแลว เปนคาผลงานการ

ดาเนนงานรวมของแตละ รพ.สต.

เครองมอและสถตทใชในการวเคราะหขอมล

เครองมอทใชคอตารางเกบขอมลวดระดบ

เกบขอมลบรบท รพ.สต. นาไปเชอมโยงกบคา

คะแนนรวมราย รพ.สต. ของสองตวชวดทมคะแนน

รวม 400 คะแนน ไปทาการวเคราะหดงน

1. วเคราะหขอมลทวไปของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล ด วยสถต เชงพรรณนา

(Descriptive Statistics) โดยการแจกแจงความถ

คานวณหาคารอยละ คาเฉลยเลขคณต สวนเบยงเบน

มาตรฐาน คาความแปรปรวน เพออธบายลกษณะ

ทวไปของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในจงหวด

ภเกต เปรยบเทยบกบคามาตรฐาน คาเฉลยของเขต

สขภาพและคาเฉลยประเทศ

2. วเคราะหหาสมประสทธสหสมพนธของ

Spearman’s rho Correlation Coefficient ดวย


โปรแกรม SPSS โดยนาขอมลปจจยบรบทของ

รพ.สต. ทเกบรวบรวมจากตารางเกบขอมล มาหา

คาความสมพนธกบคะแนนรวมผลการดาเนนงานตว

ชวดทงสองระบบ

3. วเคราะหหาสมประสทธสหสมพนธของ

Spearman’s rho Correlation Coefficient ดวย

โปรแกรม SPSS ระหวางคะแนนรวมผลการดาเนน

งานตวชวด KPI ของกระทรวงสาธารณสข กบตวชวด

QOF ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต

11 สราษฎรธาน

4. วเคราะห คาคะแนนเฉลยรวมมาเปรยบ

เทยบกนวาตางกนหรอไม โดยเทยบกบคาดาเนนการ

ออกเปน 3 ระดบจากคะแนนเตม 5 คะแนน ซงผวจย

ใชเกณฑในการแบงของเบสท (Best, 1997)15 ระหวาง

คาคะแนน ระหวางคะแนนรวมผลการดาเนนงาน

ตวชวด KPI ของกระทรวงสาธารณสข กบตวชวด

QOF ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

เขต 11 สราษฎรธาน


ขอมลบรบททวไป รพ.สต. จงหวดภเกตเปรยบเทยบ

กบคาเฉลยเขตสขภาพท 11 และคาเฉลยประเทศรายการ/ประเดน รพ.สต.

ภเกต คามาตรฐาน คาเฉลยเขตสขภาพ ท 11

คาเฉลยประเทศ

จานวนเจาหนาท 7.62 3/5/7 4.005 4.45อสม. : หลงคาเรอน 48 20 17.9 20.27

ประชากร 8,085 3,000-8,000 3,538 4,695.00ผรบบรการ/ป 18,873 - 14,124 13,593จนท.ประชากร 935 1,250 1,229.83 1,063.84

จนท.สาธารณสข ประชากร 1,498 2,500 2,789.61 2,054.60พยาบาลวชาชพ :ประชากร 4,746 2,500 4,898.00 3,657.07แพทยแผนไทย : ประชากร 11,613 10,000 26,887.45 50,276.00

ทนตาภบาล: ประชากร 11,312 10,000 25,475.00 14,943.08

จากผลการวจยพบวา ดานบคลากร พบวา

จานวนเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตาบลในจงหวดภเกตมจานวน 160 คน รพ.สต.ทม

จานวน จนท. มากทสด 14 คน นอยทสด 2 คน เฉลย

แหงละ 7-8 คน เทยบกบขอมลคาเฉลยระดบประเทศ

อยท 4.45 คน/แหง12 คาเฉลยระดบเขตสขภาพท 11

อยท 4.005คน/แหง ซงเปนอตรากาลงทสงกวา

คาเฉลยระเทศ 2 เทา สวนมากอาย ตากวา 35 ป

อายเฉลย 38 ป อายการงานหรอประสบการณ

ตากวาสวนมากตากวา 5 ป เฉลย 15 ป ประเภท

ของเจาหนาทสวนมากเปนขาราชการรอยละ 76.3

มากกวาคาเฉลยระดบประเทศ1 เปนนกวชาการ

สาธารณสขรอยละ 34.4 รองลงมาเปน เจาพนกงาน

สาธารณสขและพยาบาลวชาชพ รอยละ 25.6, 23.1

ตามลาดบ เจาพนกงานทนตสาธารณสข แพทยแผน

ไทย และผชวยเจาหนาท รวมประมาณรอยละ 15

อสม. รบผดชอบหลงคาเรอนเฉลย 48 หลง

ตอคน รบผดชอบประชากรตอคนเฉลย 114 คน

อสม.สวนมากอายมากกวา 50 ป รอยละ 70 อาย

เฉลย 55 ป สวนใหญเปนผสงอายและเปนผหญง

และมภาระรบผดชอบ สงกวาเกณฑ ซงเกณฑกาหนด

ไวในพนทชนบท : อสม. 1 คน ตอ 8-15 หลงคาเรอน16

พนทเขตเมอง เขตชมชนแออด อสม. 1 คน ตอ 20

-30 หลงคาเรอน เขตชมชนชานเมอง อสม. 1 คน

ตอ 8 - 15 หลงคาเรอน และสงกวาคาเฉลยเขตและ

ประเทศ

ดานภาระรบผดชอบ พบวา รพ.สต.ในจงหวด

ภเกตมประชากร (type 1,3)ในความรบผดชอบ

169,798 คน เฉลย รพ.สต. ละ 8,085 คน มพนท

รบผดชอบเฉลย 21.108 ตร.กม. มจานวนหลงคา

เรอนทตองรบผดชอบรวม 77,957 หลงคาเรอน

เฉลย 3,712 หลง มความหนาแนนของประชากร

เฉลย 387.32 คน/ตร.กม. พบในเขต 11 ท รพ.สต.

ทมจานวนประชากรรบผดชอบมากทสดคอ รพ.สต.


บานแหลมชน7 จานวน 18,453 คน และ อนดบท 2

ของเขต คอ รพ.สต.รษฎา จานวน 16, 202 คน

จานวนผปวยนอกเฉลยตอแหงเทากบ 18,873 ราย

ตอป ซงสงทสดในเขต 11 สงกวาคาเฉลยเขต 11

คอ 14,124 ราย/ป และสงกวาคาเฉลยระดบประเทศ

13,593 ราย/ป2

อตราตอเจาหนาททกประเภทตอประชากร

เฉลย 935ตอ คน อตราจนท.รวมตอหลงคาเรอน

เฉลย 405 หลงคาเรอนตอคน อตราพยาบาลวชาชพ

ตอประชากร 4,746 ตอคน อตราเจาหนาทสาธารณสข

ตอประชากร 1,498 คน เจาหนาทยงรบผดชอบ

นอยกวาเกณฑ พยาบาลวชาชพ จพ.ทนตกรรม

แพทยแผนไทย มอตราตอประชากรสงกวามาตรฐาน

และสงกวาคาเฉลยเขตและประเทศ8

ปจจยสวนบคคล3,10 มความสมพนธกบผล

การดาเนนงานคออายเฉลยมความสมพนธเชงลบ

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (rs= -0.609,

sig.(- 2 tailed) 0.00) อายราชการมความสมพนธ

เชงลบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ0.01 (rs=

-0.634, sig.(- 2 tailed) 0.002) จานวนเจาพนกงาน

สาธารณสขมความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ0.05 (rs= 0.713, sig.(- 2 tailed)

0.003) จานวนผชวยเหลอคนไขมความสมพนธ

เชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ0.05

(rs= 0.308, sig.(- 2 tailed) 0.081) จานวนแพทย

แผนไทยมความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ0.05 (rs= 0.127, sig.(- 2 tailed)

0.249)

ปจจยดานทรพยากร4,6 สาธารณสขมความ

สมพนธ กบผลการดาเนนงานตามตวชวดของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในจงหวดภเกต

สรปเบองตนไดวา จานวน อสม., สดสวนอสม.

ตอประชากรทรบผดชอบ, สดสวน อสม./จานวน

หลงคาเรอนไมมความสมพนธกบผลการดาเนนงาน

สอดคลองกบผลการศกษาของรชพล สมฤทธ16

จานวนเครองคอมพวเตอรและปรนเตอร ไมมความ

สมพนธกบผลการดาเนนงานไมสอดคลองกบผลการ

ศกษาของนรไลลา สะมะแย5

ปจจยดานภาระรบผดชอบ13 มความสมพนธ

กบผลการดาเนนงานตามตวชวดพบจานวนหลงคา

เรอนทรบผดชอบมความสมพนธเชงลบอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (rs= - 0.956, sig.

(- 2 tailed) 0.000 )10 จานวนประชากรทรบผดชอบ

มความสมพนธเชงลบอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.01 (rs= -0.921, sig.(- 2 tailed) 0.00)

สอดคลองกบผลการศกษาของสจรรยา ทงทอง10

ความหนาแนนประชากรมความสมพนธเชงลบอยาง

มนยสาคญทางสถตทระดบ0.05 (rs= -0.218, sig.

(-2 tailed) 0.046) สาหรบจานวนผรบบรการ

ผ ปวยนอกความสมพนธเชงลบอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ0.05 (rs= -0.027, sig.(- 2 tailed)

0.909)13 และขนาดพนทไมมความสมพนธกบผล

ดาเนนงาน

ผลการดาเนนงานตามตวชวด KPI กระทรวง

สาธารณสข กบ ผลการดาเนนงานตามตวชวด QOF

ความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.01 (rs= 0688, sig.(- 2 tailed) 0.001)

และ ตวชวด KPI กระทรวงสาธารณสขมคาคะแนน

(performance) เทากบ 70.42 ตวชวด QOF

คาคะแนน (performance) เทากบ 69.81 และม

คา เฉลยรายขอ KPI เทากบ 3.57 และ QOF

เทากบ 3.49 อยระดบระดบปานกลางทงสองตวชวด


ไมสอดคลองกบทฤษฎการจายเงนคาตอบแทนตาม

คณภาพบรการ15

อภปรายและขอเสนอแนะ

ผลการดาเนนงานตามตวชวด KPI กระทรวง

สาธารณสข กบตวชวด QOF มความสมพนธเชงบวก

อยางมนยสาคญทางสถต 0.01 (rs= 0.688, sig.(- 2

tailed) 0.005) และไมมความแตกตางกน เฉลย

รายขอ KPI เทากบ 3.57 และ QOF เทากบ 3.49

ระดบปานกลางทงสองระบบ ไมเปนตามสมมตฐาน

การวจยตามทฤษฎคาตอบแทน QOF11 จะทาใหม

ผลการดาเนนงานมประสทธภาพมากขนอธบาย

ไดวา ตวชวด QOF เปนตวชวดทมคาตอบแทนใหกบ

หนวยบรการ ตวชวด KPI ซงเปนของกระทรวง

สาธารณสข ไมไดมคาตอบแทน ตามทฤษฎแลว จะตอง

มความแตกตางกน แตกลบมความสมพนธกน และ

มคา performance ใกลเคยงกน แสดงใหเหนวา

คาตอบแทนไมอาจกระตน ใหเจาหนาท รพ. สต.

ในจงหวดภเกต ใหดาเนนงานตามตวชวดใหมากขน

ได ประกอบกบการศกษาขอมลสนบสนนเทยบกบ

ตวชวด competency ผอ.รพ.สต. ตามตาราง ตวชวด คะแนนเตม คาเฉลยผลงาน performance

KPI 190 135.62 71.87

QOF 210 146.62 69.81

KPI+ QOF 400 282.24 70.56

Competency 55 47.3 86.00

ตวชวด competency9 ผอ.รพ.สต. ซงเปน

ตวชวดทมจานวน 11 ตวมกล มเปาหมายเปน

ประชากรทรบผดชอบเดยวกนกบตวชวดทงสอง

ระบบ ซงจดทาเกณฑและตดตามโดยนายแพทย

สาธารณสขจงหวด เปนประจาและตองเนอง เปนตว

ชวดทไมมคาตอบแทน มคะแนน (performance)

สงกวาตวชวดทง KPI และ QOF อธบายไดวา

อาจเปนเพราะ แตมวธการ ขบเคลอนทตางกน คอ

การตดตามขอมลบอย ๆ โดยผบรหารระดบสง และ

มจานวนตวชวดทไมมาก และไมซบซอนกบการ

เอาตวชวดไปผกกบการพจารณาเงนเดอน ความด

ความชอบ จงทาใหผลการดาเนนงานมประสทธผล

สง

ดานบรหาร

จากผลการศกษา การใชเงนจายตามผลงาน

สาหรบ รพ.สต.ในจงหวดภเกต ไมสามารถกระตน

ทาใหผลการดาเนนงานเพมขน จงเสนอแนะใหการ

ขบเคลอนตวชวดทเปนนโยบายสาคญใชวธการแบบ

ตวชวด Competency ตดตามประจาและตอเนอง

ผานการประชม และสอโซเชยลมเดยแบบปด โดย

ผบรหารระดบสง เอาผลการดาเนนงานไปผกกบผล

ประโยชนโดยตรงระดบบคคลของเจาหนาท เชน

เงนเดอน หรอคาเวร และไมควรมจานวนตวชวดทม

จานวนมากรายการ และมการวดทซบซอน เพอให

เกดการแขงขน และนาตวชวด KPI และ QOF

ทสาคญและผลงานตกเขาสระบบ Competency

จะทาใหผลการดาเนนงานตามตวชวด KPI ของจงหวด

ภเกตผานเกณฑมากขน

ดานบรการ

บรบททวไปของ รพ.สต. ในจงหวดภเกต

มจานวนเจาหนาทมาก แตเมอเทยบกบคามาตรฐาน

คาเฉลยเขต7 ประเทศ8 แลวยงตองรบภาระทสงมาก

สวนหนงตองแบงเวลาใหกบการใหบรการ ทาใหการ

ดาเนนงานดานสงเสรมปองกนดอยลงไป อสม.

ซงเปนกลไกหนงในการชวยดาเนนงานยงไมไดม


บทบาทมากกบการดาเนนตามตวชวดซงเปนงาน

ทซบซอนมากขน16 การเพมเจาหนาทกบการเพม

จานวน อสม. เพมจานวนสถานบรการใหครอบคลม

เปนเรองทดาเนนการไดยากในปจจบน ควรมงเนน

ไปทการใชทรพยากรรวมกนจากแมขาย และ

แสวงหาความรวมมอจากอาสาสมครประเภทอน

เขารวมชวยงานดแลสขภาพ ม งเพมศกยภาพ

เจาหนาทและการใชเทคโนโลยสารสนเทศมาชวย

ในการดาเนนงาน12 จะทาใหผลการดาเนนงานของ

จงหวดภเกตผานเกณฑมากขน

ดานวชาการ

การพฒนาศกยภาพของบคลากรผปฏบตงาน

ในดานการจดเกบบนทกและสงออกขอมลใหม

คณภาพตามโครงสรางมาตรฐานขอมลดานสขภาพ

(43 แฟม) ใหมความครบถวน ถกตอง และทนเวลา

รวมถงใหมศกยภาพในการประมวลผล โดยการอบรม

ตอเนองทก ๆ ป เนองจาก จนท.ในรพ.สต. สวนมาก

อายราชการนอย ประสบการณในการทางานนอย14

จงตองจดใหมการเพมศกยภาพเพมประสบการณ

ใหมากขนและจดทาคมอการปฏบตงานในการจดเกบ

และบนทกขอมล ผลการดาเนนงานกจะมากขน

ขอเสนอแนะการทาวจยครงตอไป

ควรมการวจยการพฒนารปแบบระบบฐาน

ขอมลของจงหวดภเกต ในประเดนอน ๆ เชน ดาน

คณภาพบรการ ดานความพงพอใจของผรบบรการ

การดาเนนการตามนโยบายดานอน จะมผลกระทบ

กบการดาเนนงานตามระบบขอมล 43 แฟม

มาตรฐาน ศกษาในเรองการเงนและงบประมาณ

คาตอบแทน เงนบารงกบผลการดาเนนงานตามระบบ

ขอมล 43 แฟมมาตรฐาน การบนทกขอมลมผลทาให

งานดานอนของ รพ.สต. มผลกระทบหรอไม


วจยฉบบนสาเรจลลวงไปไดดวยการใหความ

ชวยเหลอแนะนาของ ดร.สวรรณา หลอโลหการ

นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ(ดานสงเสรม

พฒนา) ดร.ประภา นครา หวหนากลมงานควบคม

โรคไมตดตอ สขภาพจตและยาเสพตด ดร.กสมา

สวางพนธ นกวชาการสาธารณสขชานาญการ กลมงาน

ควบคมโรค คณวลภา จนลอย หวหนากลมงาน

สงเสรมสขภาพ ทไดกรณาทใหคาแนะนาขอคดเหน

ตรวจสอบ และคดเลอกตวชวด แกไขรางวจยมาโดย

ตลอด ผเขยนจงขอกราบขอบพระคณไว ณ โอกาสน

ผเขยนขอกราบขอบพระคณ สาธารณสข

อาเภอทงสามในจงหวดภเกต ทสนบสนนใหขอมล

ดานบคลากร คณวภานรตน รตนศรเนตร กลมงาน

พฒนาคณภาพและรปแบบบรการ ทสนบสนนขอมล

อสม. ของรพ.สต. ทกแหง คณเลอศกด ทองตะกก

กลมงานพฒนายทธศาสตรสาธารณสข ทตดขอมล

HDC สงออกตามทผวจยตองการ สานกงานทดน

จงหวดภเกตและเทศบาล อบต. ทสนบสนนใหขอมล

ขนาดพนทของแตละ รพ.สต. ขอบคณนายแพทย

สาธารณสขจงหวดภเกตทอนญาตใหใช ข อมล

ในระบบ HDC ของจงหวดภเกต ขอบคณ เจาหนาท

กลมงานพฒนายทธศาสตรสาธารณสข สานกงาน

สาธารณสขจงหวดภเกตทไดสนบสนนขอมลทวไป

สนบสนนการวจย และทกทานทใหความสะดวกดาน

อานวยการ และประสานงาน ในการทาวจยใหผเขยน

ตลอดมาตลอดจนคนควาหาขอมลในการจดทาวจย

ของผเขยนครงนสาเรจลลวงไปดวยด


ทายนผเขยนขอนอมราลกถงอานาจบารมของคณพระศรรตนตรย และสงศกดสทธทงหลาย ทอยในสากลโลก อนเปนทพงใหผเขยนมสตปญญาในการจดทาวจยใหสาเรจลลวงไปดวยด ผเขยนขอใหเปนกตเวทตาแดบดา มารดา ครอบครวของผเขยน ตลอดจนผเขยนหนงสอ และบทความตาง ๆ ทให ความรแกผเขยนจนสามารถใหวจยฉบบนสาเรจได ดวยด

เอกสารอางอง1. กองยทธศาสตรและแผนงาน สานกงานปลด กระทรวงสาธารณสข.การสาธารณสขไทย 2559-2560. กรงเทพ:หจก.แสงจนทรการพมพ: 2561.2. กองยทธศาสตรและแผนงาน สานกงานปลด กระทรวงสาธารณสข. สรปสถตทสาคญ พ.ศ. 2561.นนทบร:กองยทธศาสตรและแผนงาน กระทรวงสาธารณสข;2562.3. นครชาต เผอนปฐม.ยทธศาสตรการพฒนา ระบบปฐมภมท ส งผลต อผลสมฤทธ ของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล.วทยานพนธ มหาวทยาลยศลปากร.2554. จงหวดมหาสารคาม :สานกงานสาธารณสขจงหวดมหาสารคาม: 2561.4. จารกตต นาคคา. ปจจยการบรหารจดการ ในภาพรวมขอมลสขภาพระดบ ปฐมภมของ บคลากรในจงหวดชยภม.สานกงานสาธารณสข จงหวดชยภม;2556.5. นรไลลา สะมะแย. ผลตอการดาเนนงานตาม ระบบขอมลดานสขภาพ (43 แฟม) ของเจาหนาท สาธารณสข:โรงพยาบาลรามน :จงหวดยะลา; 2553.

6. บญเลศ ทดมน.ปจจยทมผลตอการปฏบตหนาท ของพนกงานตรวจแรงงาน:กรมพฒนาฝมอ แรงงาน:กรงเทพมหานคร ;2537.7. เขตสขภาพท 11 กองตรวจราชการ.ขอมล ประกอบการทาแผนสขภาพเขต11.สราษฎรธาน; 2562.8. กลมพฒนาขอมลทรพยากรสขภาพ กองนโยบาย และแผน ระบบสารสนเทศภมศาสตรทรพยากร สขภาพ[ออนไลน]2562 [อางเมอ1 มกราคม 2562].จาก: http://gishealth.moph.go.th/.9. สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต.หลกเกณฑ ตวชวด ผอ.รพ.สต. Competency. ภเกต; 2562. 10. สจรรยา ทงทอง. ปจจยทมผลตอผลการดาเนนงาน ตามระบบขอมล 43 แฟมใน รพ.สต.วารสาร การพฒนาสขภาพชมชน มหาวทยาลยขอนแกน; 2556. 11. สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขต 11 สราษฎรธาน .แนวทางการบรหารจดการงบจาย ตามเกณฑคณภาพผลงานบรการ (QOF) ปงบประมาณ 2561.สานกงานหลกประกน สขภาพแหงชาตเขต 11 สราษฎรธาน;2561. 12. สถาบนวจยระบบสาธารณสข.การศกษาภาระ งานและผลตภาพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล.กรงเทพมหานคร:สถาบนวจยระบบ สาธารณสข ; 256113. รตยา วภกด และคณะ. ปจจยทมความสมพนธ กบการปฏบตการจดการคณภาพขอมลตาม มาตรฐานโครงสราง 43 แฟมในเครอขายหนวย บรการปฐมภม .วารสารเครอขายวทยาลย พยาบาลและการสาธารณสขภาคใต;2560.


14. พทกษพงศ พายหะ .การพฒนาระบบขอมล

สขภาพโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล.

กองยทธศาสตรและแผนงาน สานกงานปลด

กระทรวงสาธารณสข ประจาปงบประมาณ 2561.

นนทบร;2561.

15. มหาวทยาลยบรพา.แนวคดหลกเกณฑการแบง

การสรปผลเปน 3 ระดบของเบสท (Beast,

1997). [ออนไลน]2562 [อางเมอ 15 สงหาคม

2562]: http://digital_collect.lib.buu.ac.th

16. รชพล สมฤทธ.ปจจยทมความสมพนธกบการ

ปฏบตงานตามบาทบาทหนาท ของ อสม.จงหวด

ตรง.วารสารสาธารณสขมลฐานภาคใต;2562.


ความชกและปจจยทเกยวของกบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ทมารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอน

วนด ดอกขน*

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการศกษาเชงวเคราะหแบบตดขวางมวตถประสงคเพอศกษาความชกและปจจย

ทเกยวของกบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภทมารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอน ในชวง

วนท 1 มกราคม ถง 30 กนยายน 2561 โดยเกบรวบรวมขอมลเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม

และบนทกขอมลผลการตรวจทางหองปฏบตการ วเคราะหขอมลดวยสถตพรรณนา (Descriptive Statistics)

ดานความชกของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเปนรอยละ, 95 % CI สวนขอมลพนฐานเปน รอยละ คาเฉลย

SD และทดสอบความสมพนธโดยใช Unpaired t – test และ Chi-square test ผลการวจยพบวาหญงตงครรภ

ทงหมด 210 คน พบวาความชกของภาวะโลหตจางรอยละ 22.86 และปจจยทเกยวของกบการเกดภาวะ

โลหตจางอยางมนยสาคญทางสถต (p< 0.05) คอ อาย รายไดของครอบครว ระยะหางระหวางการตงครรภ

คาสาคญ : ความชกและปจจย, ภาวะโลหตจาง, หญงตงครรภ

Abstract

A Cross-sectional aimed to determine the prevalence and actors related to iron

deficiency anemia among Pregnant women in antenatal department nabon hotpital Janury

1,to September 30, 2018. Data were collected from by parent and laboratory records using

questionnaires. Inferential statistics such 95% CI, Unpaired t –test and Chi-Square test ratio

were used to analyze data. Results: The study was conducted in 210 pregnant .The prevalence

of anemia in pregnant women was 22.86 percent. Factors significantly associated with anemia

due to iron deficiency in Pregnant women were maternal age ,household income ,spacing

of pregnant (p< 0.05)

Keywords : Prevalence and factors, Anemia, Pregnant women

*พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลเฉลมพระเกยรต จงหวดนครศรธรรมราช


บทนา

ภาวะโลหตจางเกดจากความผดปกต

ในกระบวนการสรางเมดเลอดแดงสงผลใหมการ

สรางเมดเลอดแดงหรอฮโมโกลบนนอยลงเกดได

หลายสาเหตทงทเปนความผดปกตทางกรรมพนธ

ของการสรางฮโมโกลบนภาวะขาดสารอาหารและ

โรคตดเชอหรอโรคเรอรง1 องคการอนามยโลกได

กาหนดเกณฑการวนจฉยภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภคอ คาฮโมโกลบนตากวา 11 มลลกรมตอ

เดซลตรหรอ มคาฮมาโตครตนอยกวา 33 มลลกรม

เปอรเซนต สาเหตทสาคญและพบไดบอยของการ

เกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ คอ การขาดธาต

เหลก2 ภาวะโลหตจางสามารถบงชถงภาวะโภชนาการ

และภาวะสขภาวะทไมดทาใหเกดการออนเพลย

ไมมแรงไมสามารถปฏบตกจกรรมตาง ๆ และความ

สามารถในการทางานลดลง หากไมสามารถจดการ

กบปญหาภาวะโลหตจางไดจะสงผลใหผหญงมสขภาพ

และคณภาพชวตไมด เดกมพฒนาการและการเรยนร

ทบกพรอง ผลผลตของชมชนและประเทศกตาลง

ยงในกลมหญงตงครรภหากมภาวะโลหตจางเกดขน

จะสงผลตอการเจบปวยและการตายของมารดาและ

ทารก รวมถงเสยงตอการแทง การคลอดกอนกาหนด

ทารกแรกเกดมนาหนกนอย ตายคลอด และการ

ตดเชอ องคการอนามยโลกจงเลงเหนความสาคญ

ของการลดภาวะโลหตจางในกลมหญงวยเจรญพนธ

จงไดกาหนดเปาหมายของการพฒนาวาจะลดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภลงครงหนง3 ประเทศไทย

ไดกาหนดเปาหมายของการลดอบตการณการเกด

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภใหไมเกดรอยละ 10

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภเปนปญหาดาน

อนามยแมและเดกทสาคญ ซงสงผลกระทบตอทง

มารดาและทารกในครรภ เนองจากขณะตงครรภ

มการเปลยนแปลงของระบบเลอดและกลไกการหาม

เลอด4 เพอทาใหมารดามความพรอมระหวางการ

ตงครรภและการคลอด หากไมไดรบการดแลทถก

ตองอาจสงผลกระทบตอมารดาและทารก

สาหรบสถานการณความชกของภาวะโลหต

จางในหญงตงครรภทมาฝากครรภทโรงพยาบาล

นาบอนพบวา มแนวโนมการเกดภาวะโลหตจางสง

เกดกวาเกณฑและยงเปนปญหาเชนเดยวกนกบภาพ

รวมของประเทศจากขอมลยอนหลงในป 2557,

2558 และ 2559 คดเปนรอยละ 21.01, 23.47,

22.49 ตามลาดบ และจากสถตของสานกงาน

สาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช5 ไดเกบรวบรวม

ขอมลในป พ.ศ.2560 พบวา หญงตงครรภมภาวะ

โลหตจางของโรงพยาบาลนาบอนมารบการเจาะเลอด

ครงแรก 268 คน พบภาวะโลหตจาง 55 คน คดเปน

รอยละ 20.52 เมอเจาะเลอดครงท 2 จานวน 220

คน พบภาวะโลหตจาง 42 คน คดเปนรอยละ 22.78

ซงพบวามภาวะโลหตจางเพมขน ซงเกนเกณฑ

ทกระทรวงสาธารณสขกาหนด จากการศกษาทผานมา

พบวา ปจจยเสยงของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ไดแก การรบประทานอาหารไมเพยงพอ ขาดโอกาส

ในการรบขอมลขาวสารเกยวกบภาวะโลหตจาง

มการตดเชอพยาธ รายไดของครอบครว อายครรภ

ทฝากครรภครงแรก จานวนครงของการตงครรภ

ระยะหางระหวางการตงครรภ หากสามารถจดการ

ลดปจจยเหลานจะทาใหลดความเสยงตอการเกด

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภไดซงงานอนามยแม

และเดกกาหนดใหมอตราโลหตจางจากการขาดเหลก

ระหวางการตงครรภไมเกดรอยละ 16 หญงตงครรภ

ทมาฝากครรภครงแรก ถงแมวาโรงพยาบาลนาบอน


ไดพฒนาระบบการดแลหญงตงครรภทมภาวะ โลหตจางมาโดยตลอดแตยงไมสามารถลดอบตการณของการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภลงได อาจเปนเพราะยงไมไดมการคนหาสาเหต ตรวจวนจฉยใหทราบถงสาเหตของภาวะโลหตจางทเกดกบกล มหญงตงครรภทมาฝากครรภอยางจรงจงเนองจากภาวะโลหตจางในหญงตงครรภมความชกของโรคและสาเหตการเกดมความหลากหลายสงแตกตางกนในแตละพนท การศกษาความชกและสาเหตของการเกดโรคโลหตจางจงมความสาคญ ตอการแกปญหาทถกตองและตรงกบสาเหตผวจย จงสนใจศกษาความชกและปจจยทเกยวของกบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภทมารบบรการ ฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอนเพอนาขอมลทไดมา วเคราะหและวางแผนแกไขปญหาภาวะโลหตจาง ในหญงตงครรภใหเหมาะสมตอไป

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาความชกของการเกดภาวะ โลหตจางในหญงตงครรภรบบรการฝากครรภท โรงพยาบาลนาบอน 2. เพอศกษาปจจยทเกยวของกบการเกด ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภทมารบบรการฝากครรภ ทโรงพยาบาลนาบอน

สมมตฐานการวจย ปจจยดานประชากร เศรษฐกจและสงคม ปจจยดานชวภาพ และปจจยดานความร เ รองโภชนาการและภาวะโลหตจางระหวางตงครรภ มความสมพนธกบการเกดภาวะโลหตจางในหญง ตงครรภ

วธการดาเนนการวจย รปแบบการวจย (Research Design) เปนการวจยเชงพรรณนาแบบตดขวาง (Cross- sectional Descriptive Study) งานวจยนไดผาน ความเหนชอบใหดาเนนการวจยจากคณะกรรมการ วจยในมนษยของสานกงานสาธารณสขจงหวด นครศรธรรมราช ตามเอกสารรบรองท NSTPH 047/2561

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร หญงตงครรภทมารบบรการ ฝากครรภครงแรกทโรงพยาบาลนาบอนในชวงเวลา ทศกษาคอ ระหวาง 1 มกราคม ถง 30 กนยายน 2561 และสมครใจเขารวมโครงการ

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชเปนแบบสมภาษณ ซงผวจยสรางขน ประกอบดวย 4 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไป ไดแก อาย เชอชาต ศาสนา อาชพ การศกษา รายไดครอบครว สวนท 2 ขอมลประวตการตงครรภและประวตการเจบปวย สวนท 3 ผลการตรวจ ทางหองปฏบตการ ไดแก คาฮมาโตครต สวนท 4 ความรดานโภชนาการและภาวะโลหตจางระหวาง ตงครรภ โดยใชแบบสอบถาม จานวน 20 ขอ

การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลผวจยดาเนนการชแจงรายละเอยดการวจย การสมภาษณ รายละเอยดแบบสอบถามและการลงขอมลในแบบสอบถาม แกผชวยวจย คอพยาบาลวชาชพทปฏบตในคลนกฝากครรภ ทโรงพยาบาลนาบอน เพอใหเขาใจตรงกน

และเพอความถกตองครบถวนของขอมล



วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอร

สาเรจรปสถตทใชในการวเคราะห

1. สถตเชงพรรณนา เพอบรรยายความชก

ของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ รอยละ, 95%

CI และขอมลพนฐาน ไดแก ขอมลดานประชากร

เศรษฐกจ และสงคม เชน อาย รายได ศาสนา อาชพ

ทอยอาศย ระดบการศกษา เชอชาต ขอมลดาน

ชวภาพ เชน ลาดบทของการตงครรภ อายครรภ

ประวตประจาเดอน ประวตคมกาเนด วเคราะหโดย

ใช รอยละ, คาเฉลย, สวนเบยงแบนมาตรฐาน

2. ทดสอบความสมพนธระหวางปจจยดาน

ประชากร เศรษฐกจ สงคม ปจจยดาน ชวภาพ และ

ปจจยดานความรกบภาวะโลหตจาง ดงนขอมลชนด

ตอเนอง Unpaired t –test ขอมลกลม Chi-square

test


สวนท 1 ความชกของภาวะโลหตจางใน

หญงตงครรภทมารบบรการทโรงพยาบาลนาพบ

ความชก รอยละ 22.86 ( 95 % CI = 16.46 – 29.26 )

ตารางท 1 แสดงความชกของโลหตจางในหญง

ตงครรภทมารบบรการทโรงพยาบาลนาบอนภาวะโลหตจาง จานวน

(n= 210 )รอยละ

ภาวะปกต 162 77.14

ภาวะโลหตจาง 48 22.86 95% CI= 16.46 – 29.26

สวนท 2 ขอมลทวไป ไดแก ขอมลดาน

ประชากร เศรษฐกจ และสงคม จากการศกษา พบวา

อายสวนใหญนอยกวา 25 ป รอยละ 53.8 รองลงมา

คอ อายระหวาง 25-35 ป และมากกวา 35 ป พบ

รอยละ 39.5 และ 6.7 ตามลาดบ อายเฉลย 25.4 ป

อายตาทสด 14 ป และอายสงทสด 43 ป ดานของ

เชอชาต สวนใหญเชอชาตไทย รอยละ 99.8 ศาสนา

พบวาสวนใหญนบถอศาสนาพทธ รอยละ 99.5

รองลงมาคอศาสนาอสลาม รอยละ 0.5 ตามลาดบ

ดานของอาชพ พบวาสวนใหญมอาชพรบจางรอยละ

54.28 รองลงมาคอ อาชพคาขาย รอยละ 42.38

ดานการศกษา พบวาสวนใหญสาเรจการศกษา

ในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา คอรอยละ

22.38 และ 35.72 ตามลาดบ รายไดครอบครว

สวนใหญ ตากวา 5000 บาทตอเดอน คอ รอยละ

44.28 รองลงมารายไดครอบครวระหวาง 5,001–

10,000 บาทตอเดอน รอยละ 31.42

สวนท 3 ขอมลด านชวภาพ ได แก

ประวตการตงครรภ ประวตประจาเดอน และ

ประวตการเจบปวย

พบวาสวนใหญเปนการตงครรภแรก รอยละ

42.88 รองลงมาครรภท 2 คอ รอยละ 38.08

ตามลาดบอายครรภสวนใหญพบวาอยในไตรมาส

ท 2 คอ อายครรภ 14-26 สปดาห รอยละ 45.72

รองลงมาอยในไตรมาสท 1 อายครรภ 1-13 สปดาห

คอ รอยละ 30.47 ดานประวตการแทงบตร พบรอยละ

12.50 และประวตทารกตายปรกาเนด พบเพยง

รอยละ 1.42 ในดานประวตการเปนประจาเดอน

พบวาเปนสมาเสมอ รอยละ 84.76 สาหรบระยะหาง

ระหวางครรภ พบวา สวนใหญ 1–3 ป รอยละ 74.28

ระยะหางระหวางครรภนอยทสด 1 ป และการ

ตงครรภครงกอนเคยฝากครรภ รอยละ 62.50 และ

ฝากครรภ 1-4 ครง รอยละ 99.60 ฝากครรภเฉลย

3.63 ครง มากทสด 9 ครง และสวนใหญ ฝากครรภ

ทสถานบรการของรฐ รอยละ 88.4 ในดานประวต

การคมกาเนดในระยะ 1 ป กอนการตงครรภครงน


พบรอยละ 95.71 และสวนใหญใชวธการรบประทาน

ยาเมดคมกาเนด รอยละ 84.2 รองลงมาใชวธฉดยา

คมกาเนดรอยละ 15.8 และเคยมประวตการมเลอด

ออกทางชองคลอด กระปรดกระปรอย เพยงรอยละ

3.7 ในดานการมโรคประจาตว ไมพบวาเคยมโรค

ประจาตว รอยละ 88.57 รวมทงในระยะ 1 ปกอน

การตงครรภครงน พบวาไมเคยมประวตเปนโรค

ทเกยวของกบการเสยเลอด เชน โรคแผลในกระเพาะ

อาหาร รดสดวงทวาร โรคพยาธ และอบตเหต รอยละ

88.57 และไมเคยมประวตการถายอจจาระเปนเลอด

รอยละ 96.66 ประวตการรบประทานยาแกปวด

พบรอยละ 77.9 สาหรบความถของการใชยา พบวา

สวนใหญรบประทานเฉพาะเมอมอาการ รอยละ

96.19 และยาทรบประทานมากทสดคอพาราเซตามอล

รอยละ 95.10

สวนท 4 ผลการตรวจทางหองปฏบตการ

ซงมการควบคมคณภาพและใชเปนขอมลยนยน

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภทมารบบรการ

ฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอน

ตารางท 2 รอยละของคาฮมาโตครตในหญงตงครรภ

ทมารบบรการทโรงพยาบาลนาบอนขอมลดานชวภาพ จานวน (n=

210 )รอยละ

มากกวา รอยละ 33 162 77.40 นอยกวา รอยละ 33 48 22.86 ระดบท 1 รอยละ 27-32 38 95.7 ระดบท 2 รอยละ 21-26 10 4.3 ระดบท 3 นอยกวาหรอเทากบ รอยละ 20 0 0.0 (mean= 35.32 , S.D= 3.34 , min = 22.7 , max =43.0 )

สวนท 5 ความรดานโภชนาการและภาวะ

โลหตจางระหวางตงครรภ โดยสอบถามความร

จานวน 20 ขอ

ตารางท 3 รอยละของระดบความรเรองโภชนาการ

และภาวะโลหตจางระหวางตงครรภ

คะแนนดานความร จานวน (n=210 ) รอยละ

ระดบพอใช ( < 12 คะแนน ) 44 20.95 ระดบปานกลาง (12-17 คะแนน ) 126 60.00 ระดบด (> 17 คะแนน ) 40 19.05 ( mean = 14.51 , S.D. = 1.81 , min = 5 , max = 20 )

สวนท 6 ทดสอบความสมพนธระหวาง

ปจจยตางๆทเกยวของกบการเกดภาวะโลหตจางใน

หญงตงครรภ

หมวดท 1 ปจจยดานประชากร เศรษฐกจ

และสงคม ไดแก อาย อาชพ รายไดครอบครว ระดบ

การศกษา

ตารางท 4 ทดสอบความสมพนธระหวางปจจยดาน

ประชากร เศรษฐกจและสงคม กบการเกดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภ ปจจยดานประชากร ภาวะโลหตจาง

(รอยละ)รวม

ไมมภาวะโลหตจาง

มภาวะโลหตจาง

(n)

อาย < 25 ป 62.8 37.2 113 25-35 ป 72.4 27.6 83 > 35 ป 69.9 30.4 14 รวม 67.1 32.9 210 χ2 = 8.147 df = 2 p = 0.017อาชพ แมบาน/เกษตร/รบจาง 66.7 33.3 114 พนกงานประจา/คาขาย 68.7 31.3 89 นกเรยน 44.4 55.6 7รวม 67.1 32.9 210 χ2 = 2.438 df = 2 p = 0.296รายไดครอบครว บาท/เดอน นอยกวาหรอเทากบ 5,000 65.8 34.2 93

ระหวาง 5,000-10,000 71.2 28.8 66

มากกวา 10,000 75.2 24.8 51

รวม 67.1 32.9 210χ2 = 3.935 df = 1 p =0.047

การศกษา ตากวาปรญญาตร 67.0 33.0 112

ปรญญาตรขนไป 67.6 32.29 88

รวม 210χ2 = 0.004 df = 1 p = 0.947

ลาดบครรภ ครรภท 1-3 67.1 32.9 170

มากกวาครรภท 3 66.0 34.0 40

รวม 210χ2 = 0.027 df = 1 p = 0.869


หมวดท 2 ความสมพนธระหวางปจจยทาง

ชวภาพ ไดแก ประวตการตงครรภ ประวตการคม-

กาเนด และประวตการเจบปวยจากการศกษาปจจย

ของการตงครรภกบการเกดภาวะโลหตจาง

ตารางท 5 ทดสอบความสมพนธระหวางปจจยดาน

ชวภาพ กบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ปจจยดานชวภาพ ภาวะโลหตจาง(รอยละ) รวม

ไมมภาวะโลหตจาง


(n)

อายครรภ ไตรมาสท 1 71.2 28.8 64 ไตรมาสท 2 64.0 36.0 96 ไตรมาสท 3 68.4 31.6 50รวม 67.1 32.9 210χ2 = 3.64 df = 2 p =0.162ประวตการแทงบตร ไมเคย 66.6 33.4 183 เคย 69.7 30.4 27รวม 67.1 32.9 210χ2 = 0.468 df = 1 p = 0.494ประวตทารกปรกาเนด ไมเคย 67.3 32.7 207 เคย 55.6 44.4 3รวม 67.1 32.9 210χ2 = 1.10 df = 1 p = 0.594ระยะหางของการตงครรภ 1-3 ป 64.7 35.3 156 > 3 ป 75.3 24.7 54รวม 67.1 32.9 210χ2 = 7.48 df = 1 p = 0.006ประวตประจาเดอน ไมสมาเสมอ 65.1 34.9 32 สมาเสมอ 67.2 32.8 178รวม 67.1 32.9 210χ2 = 0.078 df = 1 p = 0.780ประวตการคมกาเนด ไมเคย 66.2 33.8 9 เคย 67.6 32.4 201รวม 67.1 32.9 210χ2 = 0.154 df = 1 p = 0.695

ประวตการมโรคประจาตว ไมเคยมโรค 67.3 32.7 186 เคยมโรค 64.8 35.2 24รวม 67.1 32.9 210χ2 = 0.234 df = 1 p = 0.628

ประวตการเจบปวยในระยะ 1 ป ไมเคย 67.0 33.0 186 เคย 67.5 32.5 24รวม 67.1 32.9 210χ2 = 0.012 df = 1 p = 0.913ประวตการถายอจจาระเปนเลอด ไมเคย 66.6 33.4 203 เคย 74.1 25.9 7 รวม 67.1 23.9 210χ2 = 1.284 df = 1 p = 0.257ประวตการรบประทานยาแกปวด ไมเคย 65.2 34.8 46 เคย 67.6 32.4 164 รวม 67.1 32.9 210χ2 = 0.365 df = 1 p = 0.546

หมวดท 3 ทดสอบความสมพนธดาน

ความรเรองโภชนาการและภาวะโลหตจางระหวาง

ตงครรภกบการเกดภาวะโลหตจางระหวางตงครรภ

ตารางท 6 ความสมพนธระหวางปจจยดานระดบ

ความรเรองโภชนาการและภาวะโลหตจางกบการ

เกดภาวะโลหตจาง ในหญงตงครรภทมารบบรการ

ฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอน

ปจจยดานความร ภาวะโลหตจาง(รอยละ) รวมไมมภาวะโลหตจาง


(n)

พอใช (< 12 คะแนน) 61.0 39.0 44 ปานกลาง (12-17 คะแนน) 68.0 32.0 126 ด (> 17 คะแนน) 70.5 29.5 40 รวม 67.1 32.9 210 χ2 = 3.882 , df = 2 , p = 0.144


ความชกของการเกดภาวะโลหตจางในหญง

ตงครรภรบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลนาบอน

ระหวาง 1 มกราคม ถง 30 กนยายน 2561 คอ รอยละ

22.86 ทระดบความเชอมน 0.05 (95% CI =16.46

–29.26)


การศกษาปจจยทเกยวของกบการเกดภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภทมารบบรการฝากครรภ

ทโรงพยาบาลนาบอน พบวาปจจยทมความสมพนธ

กบการเกดภาวะโลหตจางดงตอไปน ปจจยดาน

ประชากรเศรษฐกจและสงคม พบวา กลมตงครรภ

ทอายกวา 25 ป มโอกาสเกดภาวะโลหตจางไดสง

กวากลมทมอาย มากกวา 30 ป เนองจากวยนมการ

ใชธาตจานวนมากในการเพมปรมาตรโลหตเพอใช

ในการทางานของรางกายและการเจรญเตบโต

หากตงครรภในชวงอายนมโอกาสเกดภาวะโลหตจาง

ไดสงกวา6 รายไดครอบครว มความสมพนธกบการ

เกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภอยางมนยสาคญ

ทางสถต (p <0.05) เนองจากความแตกตางทงดาน

เวลา ระบบเศรษฐกจ7 และยงพบวาหญงตงครรภ

มรายไดนอยหรอไมมงานทาจะมโอกาสเกดภาวะ

โลหตจางสงเนองจากเปนปจจยเสรมททาใหการ

เขาถงภาวะโภชนาการทเหมาะสมไดนอย จงเสยงตอ

การเกดภาวะโลหตจางได สาหรบปจจยอน ๆ เชน

อาชพ การศกษา ทอยอาศย พบวาไมมความสมพนธ

กบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภอยางม

นยสาคญทางสถต (p> 0.05) และปจจยดานชวภาพ

พบวา ระยะหางระหวางการตงครรภมความสมพนธ

กบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภอยางม

นยสาคญทางสถต (p <0.05) เนองระยะหางระหวาง

การตงครรภเหมาะสมทาใหรางกายสามารถฟนกลบ

สภาพเดมไดจงไมมความเสยงตอการเกดภาวะ

โลหตจาง8,9 เนองจากการเสยเลอดในขณะคลอด

และในระหวางการเลยงลกดวยนมแม สวนปจจย

อน ๆ เชน ลาดบครรภ อายครรภ ประวตการแทง

บตร ประวตทารกตาย ปรกาเนด ประวตคมกาเนด

ประวตการเจบปวย พบวา ไมมความสมพนธกบการ

เกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภอยางมนยสาคญ

ทางสถต (p > 0.05) และปจจยดานความรเรอง

โภชนาการและภาวะโลหตจางระหวางตงครรภ เมอ

พจารณาในภาพคะแนนรวมพบวาไมมความสมพนธ

กบการเกดภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ (p> 0.05 )


1. จากการทการศกษาครงนพบวาความชก

สง ถงรอยละ 22.86 นน ควรมการวางแผนตดตาม

การใหคาแนะนาเรองการปฏบตตว พฤตกรรม

การบรโภคอาหารของหญงตงครรภ ซงในดานกลยทธ

ในการดาเนนงาน ควรมการใหความรเรอง การวางแผน

ครอบครว รบบรการฝากครรภทนทททราบวาตงครรภ

โภชนาการทเหมาะสมในแตละกลมอาย และในขณะ

เดยวกนควรมการใหความรในแตละกลมอาย เชน

ในสถานททางาน ทบาน ในชมชน และการจดโปรแกรม

สขศกษาเพอใหความรเรองโภชนาการในคลนก

ฝากครรภตอเนองอยางเปนระบบเปนตน

2. ระยะหางระหวางครรภทพบมากทสด

คอ 1-3 ป คอ รอยละ 74.28 ซงเปนสงทดควรมการ

สงเสรมและใหคาแนะนาหรอจดหนวยใหคาปรกษา

แกหญงตงครรภ ใหคาแนะนาทงในเรองของการ

ปฏบตตวระหวางตงครรภ โภชนาการ และการ

หลกเลยงสงคกคามการตงครรภและบตรในครรภ

เพอใหการตงครรภดาเนนไปดวยด


1. World Health Organization. Global targets

2025. To improve maternal, infant and

young child nutrition. Switzerland;

WHO.2014.


2. จตระการ ศกรด, ศวไลซ วนรตนวจตร.ปจจย

ทสงเสรมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก

ของสตรตงครรภทรบบรการฝากครรภใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล. วารสารวจย

ทางวทยาศาสตร;2559.

3. ผาสก กลยจารก. ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ

ทคลอดในโรงพยาบาลอ ทอง อาเภออ ทอง

จงหวดสพรรบร. วารสารพยาบาลกระทรวง

สาธารณสข;2557.

4. อนใจ กออนนตกล. การตงครรภความเสยงสง:

High risk pregnancy. สงขลา: ชานเมอง

การพมพ;2549.

5. สานกงานสาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช,

รายงานผลการดาเนนงานการเฝาระวงภาวะ

โลหตจางในหญงตงครรภของ สสจ.นครศร

ธรรมราช;2558.

6. เฉลมขวญ ภเหลอ. ความชกและปจจยเสยง

ของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภโรงพยาบาล

พระนครศรอยธยา. วารสารสมาคมเวชศาสตร

ปองกนแหงประเทศไทย;2559.

7. ชบาไพร สขกายและจราพร เขยวอย.ปจจย

ทเกยวกบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ อาเภอ

ขาพนม จงหวดกระบ. ศรนครนทรเวชสาร;

2555.

8. ศรฉตร รองศกด, ประนอม พนพฒน, มยรตน

รกเกยรตว. ภาวะโลหตจางในสตรตงครรภทม

ฝากครรภและคลอดในโรงพยาบาลนพรตน

ราชธาน. วารสารการพยาบาลและการดแล

สขภาพ;2560.

9. สจตรา บางสมบญ. ความชกและปจจยทเกยวของ

กบภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลกใน

ทารกอาย 6 เดอนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท3. วารสารการพยาบาลการ

สาธารณสขและการศกษา;2560.


การพยาบาลผปวยผาตดมะเรงลาไสใหญ : กรณศกษาเปรยบเทยบ

ชตมา สโมสร*

บทคดยอ การศกษาครงนเปนกรณศกษา (Case study) เปรยบเทยบผปวยมะเรงลาไสใหญทไดรบการผาตดทางหนาทอง 1 ราย และผาตดผานกลอง 1 ราย มผลการศกษาดงน กรณศกษาท 1 ผปวยหญงไทยอาย 52 ป รบไวรกษาในโรงพยาบาลพบกอนบรเวณลาไสใหญ แพทยนดทาผาตดมะเรงบรเวณลาไสใหญแบบเปดหนาทอง หลงผาตดผปวยปวดแผลมาก PS 8 คะแนน ลกเดนวนท 4 ภายหลงผาตด มอาการทองอด แพทยอนญาตใหผปวยกลบบานได ในวนท 7 ภายหลงการ ผาตด กรณศกษาท 2 ผปวยหญงไทยอาย 78 ป รบไวรกษาในโรงพยาบาล ดวยอาการคลาพบกอนททอง นาหนกลด ถายเปนเลอด ปวดทอง แพทยวาเปนกอนบรเวณลาไสใหญ แรกรบรสกตวตวรเรองด ปวดทอง ดานขวาเลกนอย ผปวยเขารบผาตดมะเรงลาไสใหญผานกลอง ภายหลงการผาตดผปวยรสกตวด รเรองด สญญาณชพปกต ไมมภาวะแทรกซอนจากการผาตด PS6 คะแนน ลกเดนไดในวนท 2 ของการผาตด และ สามารถกลบบานไดในวนท 4 หลงการผาตด ผลการศกษาพบวา ผปวยทไดรบการผาตดมะเรงลาไสใหญผานกลองมระดบความเจบปวดทนอยกวา ผปวยสามารถลกจากเตยง มการทางานของลาไส สามารถฟนฟสมรรถภาพโดยการเคลอนไหวรางกาย ไดรบการกระตนผปวยสามารถกลบบานหลงผาตดไดเรวกวาการผาตดผานทางหนาทองปกต ดงนนพยาบาลจงมบทบาทในการใหการพยาบาลกอนผาตด ขณะผาตด ภายหลงผาตด การเตรยม ความพรอมทงรางกายและจตใจ การเตรยมเครองมออปกรณตาง ๆ การตดตามผลการผาตด การดแลปองกน ภาวะแทรกซอน และสรางมาตรฐาน ในการใหการพยาบาลผปวยผาตดโรคมะเรงลาไสใหญเพอใหเกดประโยชน สงสดกบผปวย

คาสาคญ : การผาตด, มะเรงลาไสใหญ

Abstract This study is patient education now study a patient with colon cancer who open surgery and a laparoscopic surgery has the result at the study are as follows. Case Study 1 Thai female patient, aged 52 years admitted to the hospital .The colon

colonoscopy was scheduled for surgery on the colon cancer. Explore-lap with Rt.hemicolectomy.

*พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลชมพรเขตรอดมศกด


Postoperative pain patients with severe pain. PS 8. Get up on the 4th day after surgery. Have flatulence doctor allowed the patient to return home on the 7th day after the surgery. Case Study 2 Thai female patient, aged 78 years, admitted to the hospital with palpation, found a lump in the stomach, weight loss, blood transfusion, abdominal pain, CT whole Abdomen possible CA cecum, get to know yourself well have slight pain in the right side. Patients undergoing surgery By laparoscopic surgery in Lap Hemi Rt.Colectomy after surgery, the patient feels well, vital sign is normal. There is no complication from surgery. Can return home on the 3rd day after surgery. Results: The patients who has Laparoscopic surgery have fewer pain levels than the patient can get out of bed. With the bowel function can be early ambulation by the body movements, the stimulation of the patient can returning home after open abdominoperineal resection Nurses have a role in providing preoperative nursing during surgery after surgery. Physical and mental preparation preparation of tools and equipment surgical follow-up care to prevent complications and standardize. In providing nursing care for colorectal cancer surgery to maximize benefits for patients

Keywords : Surgery, Colon cancer

บทนา

จากขอมลขององคการอนามยโลกป 20141

พบวาโรคมะเรงลาไสใหญเปนปญหาสาธารณสข

ของประชากรโลก พบวา ในป 2012 ประชากร

ของโลกเสยชวตดวยโรคมะเรงถง 8.2 ลานคน และ

คาดการณวานาจะเพมเปน 9 ลานคนในป 2016 และ

คงมอตราการเสยชวตเพมขนเรอย ๆ และพบวาโรค

มะเรงทพบมากทสดในโลก2 คอ มะเรงปอด จานวน

1.8 ลานคน มะเรงเตานม 1.7 ลานคน มะเรง

ลาไสใหญพบมากเปนอนดบ 3 สาหรบประเทศไทย3

พบมผเสยชวตจากโรคมะเรง ประมาณ 70,000 คน

ตอป โดยเฉลยชวโมงละ 8 ราย รองจากมะเรงตบ

และมะเรงปอด และเสยชวตเปนอนดบหาในเพศหญง

รองจากมะเรงตบ มะเรงปอด มะเรงเตานม และ

มะเรงปากมดลก ทงนการรกษาโรคมะเรงลาไสใหญ4

ประกอบดวยการผาตด การใหยาเคมบาบด และการ

ใชรงสรกษา ซงพจารณาตามขอบงชในผปวยแตละ

ราย การผาตด ถอเปนการรกษาหลกโดยศลยแพทย

จะทาการตดลาไสสวนทเปนโรครวมถงตอมนาเหลอง

บรเวณใกลเคยงออกไป แลวตอปลายลาไสใหญ

สวนทเหลอเขาดวยกน การรกษาดวยการผาตดเปนการ

รกษาทมวตถประสงค เพอกาจดกอนมะเรง รวมทง

อวยวะทเกดการแพรกระจาย โดยการผาตดทาไดทง

การผาตดผานหนาทอง (Abdominal Exploration)

และการวธการผาตดผานกลอง (Laparoscopic

Surgery)


1. การผาตดมะเรงลาไสใหญทางหนาทอง (Rt.half colectomy) เปนการผาตดลาไสผาน ผวหนงบรเวณหนาทองในแนวกลางลาตว (Midline) โดยความยาวของรอยแผลประมาณ 7-10 นว ผาน ทางผนงชองทอง (Abdominal wall) เขาสบรเวณ กอนเนอทตองการตดออก เปนการผาตดททราบขนาด และขอบเขตในการแพรกระจาย ซงประกอบดวย การผาตดลาไสเยอบ (Mesentery) และตอมนาเหลอง และตดเสนเลอดบรเวณทมาเลยงกอนมะเรง 2. การผาตดผานกลอง (Laparoscopic surgery) เปนการสองกลองผานทางรอยแผลผาตด ขนาดเลก 4 แผล โดยขนาดแผลประมาณ 5-12 มม. ใหผลการรกษาไมแตกตางจากการผาตดเปดชองทอง แตมขอไดเปรยบคอ เนอเยอบอบชานอยกวาและ การฟนตวหลงผาตดเรวกวา แตมขอจากดคอจะม คาใชจายทสงกวาใชระยะเวลาในการทาผาตดนาน กวา5 และแพทยผทาการผาตดตองมความชานาญสง การผาตดดวยวธสองกลองจงถอเปนทางเลอกทด สาหรบผปวย

วตถประสงค เพอศกษาเปรยบเทยบการพยาบาลผปวยทไดรบการผาตดมะเรงลาไสใหญผานทางหนาทองกบวธการผาตดผานกลอง(Laparoscopic surgery)

วธการศกษา 1. เลอกกรณศกษาผรบบรการผปวยทเปน มะเรงลาไสใหญ ทเขารบบรการในโรงพยาบาล ชมพรเขตรอดมศกด โดยดาเนนการศกษาในชวง เดอนกนยายน 2561–กนยายน 2562 จานวน 2 ราย เพอศกษาเปรยบเทยบ

2. ศกษาคนควาเอกสารตารา และแฟม ประวตของผปวยทผาตดมะเรงลาไสใหญ 3. ปรกษาแพทย พยาบาล และผเชยวชาญ ทางดานศลยกรรม 4. ดาเนนการศกษาโดยวเคราะหปญหา วางแผนการพยาบาล ปฏบตการพยาบาลและ ประเมนผลการพยาบาล เตรยมจาหนาย 5. สรปและอภปรายผลการศกษา จดทา เปนรปเลม

ผลการศกษา การศกษาครงนเปนกรณศกษาผปวยผาตดมะเรงลาไสใหญทไดรบการผาตดในโรงพยาบาลชมพรเขตรอดมศกด ชวงเดอนกนยายน 2561–กนยายน 2562 จานวน 2 ราย ทไดรบการรกษา โดยการผาตดทางหนาทองและผาตดผานกลอง เพอ ศกษาเปรยบเทยบผลการศกษาผปวยผาตดมะเรง ลาไสใหญ : กรณศกษา 2 รายดงน ขอมลพนฐานของผปวยทง 2 คน ไดแสดงไวในตารางท 1 พบวา ผปวยทงสองคนเปนเพศหญง อายหางกน 26 ป และดชนมวลกายตางกน (ปกต และตากวาปกต) ผ ปวยผาตดแบบเปดหนาทอง ไมเคยไดรบการผาตดมากอน สวนผปวยผาตดผาน กลอง เคยผาตดไสตงและทาหมน อาการนาของผปวยผาตดชองทองไมม แตตรวจพบจากการตรวจคดกรองมะเรงลาไสใหญ สวนผปวยผาตดผานกลองมอาการ ปวดทอง ลาไสอดตน ตาแหนงของมะเรงทงสองราย อยบรเวณลาไสใหญทใกลเคยงกน คอลาไสใหญสวนตน ผปวยผาตดผานกลองทาสาเรจไมตองเปลยนวธเปด หนาทอง ผปวยผาตดเปดหนาทอง พบวาเปนมะเรง ระยะท 2 ผปวยผาตดผานกลองพบวาเปนมะเรง

ระยะท 1


เมอเปรยบเทยบรายละเอยดการผาตด

และผลหลงผาตดตามตารางท 2 พบวาผาตดเปด

หนาทองใชเวลา 80 นาท สวนผาตดผานกลอง

ใชเวลา 185 นาท ผปวยผาตดแบบเปดชองทองเสย

เลอดนอยกวาผปวยผาตดผานกลองถง 20 เทา

เนองจากผปวยผาตดผานกลองมผงผดในชองทอง

จากการทาผาตดไสตงและทาหมนมากอน ทาใหการ

เลาะลาไสมความยงยาก ซบซอน สงผลใหผปวย

ผาตดผานกลองเสยเลอด 400 cc. ให whole blood

6 unit

ดานความเจบปวดมการบนทกคะแนน

ความเจบปวด (pain score) ดวยแบบบนทก

ความเจบปวดของโรงพยาบาล โดยบนทก 2 ระยะ

ไดแกหลงผาตด 8 ชวโมง และ 16 ชวโมง พบวาผปวย

ทผาตดผานกลองมระดบความเจบปวดนอยกวา

ผาตดแบบเปดหนาทองทงในเวลา 8 และ 16 ชวโมง

การทางานของลาไสในการผาตดแบบเปด

ชองทองพบวากลบมาทางานในวนท 4 สวนผาตด

ผานกลองลาไสกลบมาทางานในวนท 2 ผปวยผาตด

ผานกลองสามารถลกจากเตยงไดเรวกวาผปวยผาตด

ทางหนาทองและสามารถกลบบานไดเรวกวาผาตด

หนาทองถง 3 วน

ขอมลดานพยาธวทยาตามตารางท 3 พบวา

ความยาวของลาไสของการผาตดทางหนาทอง

เทากบ 20 ซม. และผาตดผานกลอง 17 ซม. ระยะ

ทางจากขอบเนองอกถงปลายชนเนอ เทากบ 5 ซม.

ในการผาตดผานกลองเทากบ 4.7 ซม. จากการผาตด

ทง 2 คนไมพบภาวะแทรกซอนหลงผาตด จากการ

ตดเชอแผลผาตดและเสยเลอดหลงผาตด

ขอมลทางดานการพยาบาลผปวยผาตดทง

ผปวยผาตดสองกลองและผปวยผาตดทางชองทอง

โดยไดรบการวางแผนการพยาบาลทงในระยะกอน

ผาตด ระยะผาตด และระยะหลงผาตดเหมอนกน

ยกเว นผ ป วยผาตดผานกลองสามารถ Early

Ambulation ไดเรวกวา

ตารางท 1 ขอมลแสดงรายละเอยดพนฐานของผปวย

ระยะและตาแหนงของมะเรงและวธการรกษาOpen Laparoscopic

อาย 52 78เพศ หญง หญงBMI (Kg/m2) 22.03 17.01Underlying disease

- HT ไมม มStage 2 1Presenting symtomps

- Abdominal mass

- Abdominal pain

- Gut obstruction

ไมม

ไมม

ไมม

ม

ม

มLocation of Tumor Ascending colon CecumProcedure Rt.half colectomy Rt.half colectomyAnastomosis Hand suture Auto SutureConversion - -

ตารางท 2 แสดงผลการผาตดและหลงผาตดParametor Open Laparoscopic

Operative time (minute) 80 185

Blood loss 20 400

Blood transfusions (unit) - 6

Post operating score8 hour16 hour

87

63

Day of return of bowel Function 4 2

Day of Ambulation 3 1

Post Operation stay (day) 7 4

ตารางท 3 ขอมลทางพยาธวทยาของลาไสทตด

ออกมาOpen Laparoscopic

Length of Spacimen (cm) 20 17

Distal maging (cm) 7.5 6.5


ตารางท 4 การพยาบาลผปวยระยะผาตดการพยาบาล Open Laparoscopic

ศกษาวตถประสงคของการผาตด วางแผนเตรยมการพยาบาลกอนผาตด √ √

ศกษาพนภมความรของผปวยและญาต เกยวกบการวนจฉยโรค การผาตด และแผนการรกษา ชแจงและใหขอมลผปวยพรอมสงเกตพฤตกรรมผปวย

√ √

เตรยมความพรอมทางดานจตใจ ผปวยมความวตกกงวล ความกลว โดยสนใจทงปญหาของผปวย อธบายใหความร

√ √

เตรยมความพรอมทางดานรางกายกอนผาตด 1 วน ซกประวต สอบถามขอมลตาง ๆ สงเกตอาการ ประเมนสญญาณชพ

√ √

ตดตามผลการตรวจทางหองปฏบตการ เชนการตรวจเลอด √ √

ใหผปวยเซนฃอและใบยนยอมในการผาตด √ √

อธบายการเตรยมผปวย การใหขอมล อธบายเกยวกบการผาตด กจกรรมการดแลผปวยแนะนาการเตรยมความพรอมและความสะอาดของลาไสการทาความสะอาดรางกาย อาบนา สระผมกอนผาตดเตรยมฝกการบรหารปอด

√ √

ระยะกอนผาตดเตรยมความพรอมของหองผาตด จดวางวสดกผาตดเหมาะสม ครบถวน

√ √

ระยะผาตดจดทาผปวยไดเหมาะสมเพอใหการผาตดราบรน ผปวยปลอดภยจากการจดทา ผปวยนอนหงายราบ เกบแขนทง 2 ขางแนบลาตวในผปวยผาตดผานกลองและกางแขน 2 ขางไมใหเกน 90 องศาเพอไมใหอนตรายตอเสนประสาทในผปวยผาตดผานทางชองทอง

√ √

ระยะหลงผาตดประเมนสญญาณชพทก 15 นาท 1-12 ชม.แรก จนสญญาณชพคงท เพอประเมนการหายใจ ระบบไหลเวยนโลหต ความสมดลของของเหลวและอเลคโตรไลต การทางานของไต

√ √

ผปวยวตกกงวลเกยวกบโรคทเปน อธบายวาผาตดแลวใหญาตเยยมได √ √

อธบายผปวยเรองการฟนสภาพหลงผาตดเพอใหรางกายและจตใจของผปวย ปรบหนาทเขาสสภาพปกต หรอทาหนาทดสด

√ √

ประเมนแผลหนาทองไมมเลอดซม √ √

ดแลสายระบายหลงผาตดไมเลอนหลด √ √

กระตน Early Ambulation (วน) 3 1


สรป การผาตดผานกลองเปนทางเลอกหนงทใหผลการศกษาเปนทนาพอใจ หลงผาตดผปวยฟนตวเรว เจบนอย สามารถกลบไปทางานไดเรว มแผลผาตดเลกเปนทนาพอใจ พยาบาลหองผาตดเปนผท มบทบาทสาคญในการดแลใหกาลงใจผปวย และ การเตรยมเครองมอผาตดผานกลองใหมความพรอม เพอใหการผาตดสาเรจ ระยะเวลาการผาตดรวดเรว ขน ลดภาวะแทรกซอนและสามารถใหผปวยฟน สภาพไดเรวขน และกลบไปใชชวตอยางปกตสข

อภปรายผล การผาตดผานกลองผานกลองเปนนวตกรรม-ใหมทเกดความเจรญอยางมากในสาขาศลยกรรมทวไป การผาตดมะเรงลาไสใหญผานกลองไดรบความยนยอมและเกดขนเรอย ๆ มทงขอดของการผาตด เจบปวดนอย เสยเลอดนอย กลบบานเรว แตตองใชเวลานานกวา6 ปจจบนนาไปใชรกษาโรค มะเรงเพมขน มการศกษาสาคญทเปรยบโดยตรงไดแก European colon cancer Laparoscopic or open Resection (colon) Study Group7 ตางกไดผลในแนวทางผาตดผานกลองไมไดดอยกวา การผาตดแบบเปด8 จากขอมลทไดศกษาพบวาการผาตดผานกลองมขอด คอเสยเลอดนอยกวา ปวด นอยกวา ลาไสกลบมาทางานไดและรบประทาน อาหารไดเรวกวา เวลาทอยในการอยโรงพยาบาล กนอยกวาในการผาตดแบบเปดหนาทอง โดยทม ภาวะแทรกซอนไมแตกตางกน9 ดานความเจบปวด ของผปวยผาตดผานกลองเจบปวดนอยกวา ลาไส กลบมาทางานไดเรวกวา และผปวยลกจากเตยงได เรวกวา สงผลใหผปวยนอนโรงพยาบาลนอยกวา

ขอเสนอแนะ 1. ควรเสรมสรางทกษะในเรองของการผาตดผานกลอง เพอใหพยาบาลหองผาตด มทกษะ มความรในเรองการพยาบาลผปวยผาตดผานกลอง ใหสามารถ ดแลเครองมอผาตดผานกลอง เพอให เครองมอและอปกรณใชงานไดประสทธภาพสงสด เพอลดภาวะแทรกซอนจากเครองมอทอาจจะเกด ขนได 2. ควรมพฒนาสรางเครอขายในการผาตดผานกลองสาหรบโรงพยาบาลชมชนในจงหวด การ ดแลและการใหความรความเรองการผาตดลาไสใหญ ผานกลองในจงหวดเพอสรางความร สรางเครอขาย และเปนการแนะนาการบรการผาตดสองกลองใหแก ประชาชนในจงหวดไดทราบและสรางความตระหนก ในการตรวจหามะเรงลาไสใหญ 3. การพฒนา การสรางองคความร เผยแพร ผลงานการผาตดผานกลองเพอสรางความรใหกบ หนวยงานราชการเพอแนะนาการผาตดแนวทางใหม สาหรบการใหบรการผปวย

เอกสารอางอง1. Word Health Organization [internet]. World health statistic. New York 2014 [updated February 2019]; Available from: http://www.who.int/medicacentre/ factorsheets.2. World cancer report2014,world health organization 2014, PPcapter1.1ISBN92832042983. กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข คณะ กรรมการแผนปองกนและควบคมโรคมะเรง แหงชาต กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข; 2561.


4. ปรญญา ทวชยการ.มะเรงลาไสใหญและทวาร

หนก เลม 1. พมพครงท 1ed กรงเทพฯ: อมรนทร

พรนตงแอนดพบลชชง;2554.

5. วทร ชนสวางวฒนกล. Laparoscopic Colec-

tomy. ในจกรพนธ เออนรเศรษฐ. วรพฒน

สวรรณธรรมา, อรณ โรจนสกล (บรรณาธการ),

ศลศาสตรววฒน 26.พมพครงท 1. กรงเทพฯ:

สานกพมพกรงเทพเวชสาร,2551

6. พรพรหม เมองแมน,บรรณาธการ.ศยศาสตร

ทวไปเลม 12.พมพครงท 1กรงเทพฯ:บรษท

โมสตการพมพ จากด;2555.

7. American Cancer Society.Facts&fingures

2011-2013.Retrieved from http://www.

ohiafp.org.2011

8. เปรมฤด บญภทรานนท.การพฒนาแผนการ

ดแลผ ปวยมะเรงลาไสตรงทไดรบการผาตด

แบบมทวารเทยมทางหนาทอง.วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการ

พยาบาลผใหญ.บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลย

มหดล;2550.

9. Edge,S.B.,&Compton,C.C.The American

Joint Commottee on Cancer : The 7TH

edition of the AJCC cancer staging manual

and the future of TNM.Annals of Surgical

Oncology;2010.


การศกษาปรมาณรงสทผวหนงของผปวยจากการถายภาพทางรงสของเตานมในทามาตรฐาน

ณ กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช

นนทยา อตตมะกล*

บทคดยอ

การถายภาพรงสเตานม ดวยเครองเอกซเรยเตานมระบบดจตอล จะชวยใหการวนจฉยมะเรงเตานมในระยะแรกไดด แตปรมาณรงสทผปวยไดรบอาจทาใหเกดความเสยงของการเกดโรคมะเรงได งานวจยน มวตถประสงคเพอศกษาปรมาณรงสเฉลยทผวหนง (Entrance Surface Dose, ESD) และปรมาณรงสเฉลยทตอมนานม (Average Glandular Dose, AGD) ทผปวยไดรบจากการถายภาพรงสของเตานมในทามาตรฐาน และเพอเปรยบเทยบปรมาณรงสทผปวยไดรบกบปรมาณรงสอางอง (Dose Reference Level) ซงกาหนดโดย American College of Radiologists, ACR วธการศกษาควบคมคณภาพเครองโดยใชเครองวดปรมาณรงสชนด Ionization chamber และหนจาลองเตานม ผลตภณฑ RMI รน 156 ทมความหนา 4.5 cm เพอหาคา ESAK and ESD ของหนจาลองเตานม คา ESAK เฉลยทได เทากบ 8.44 mGy เมอใช Exposure technique 28 kVp 120 mAs สวนคา AGD มคาเฉลย เทากบ 1.44 mGy. เกบขอมลผปวย จานวน 255 ราย บนทกคาพารามเตอรตาง ๆ ทอานไดจากเครอง เชน kVp, mAs, CBT, CF, Target /Filter เปนตน ผลการศกษาพบวา ปรมาณรงสเฉลยทผวหนง ESD ทผปวยไดรบจากการถายภาพทางรงสของเตานมทง 2 ขาง ในทา CC เทากบ 5.39 mGy ในทา MLO เทากบ 5.62 mGy ทตอมนานมในทา CC เทากบ 1.58 mGy ในทา MLO เทากบ 1.55 mGy และพบวา จานวนการถายเอกซเรยเตานม ททาใหผปวยไดรบปรมาณรงสเกน 3 mGy ในทา CC คดเปนรอยละ 64.31 และในทา MLO คดเปนรอยละ 69.01 ซงสวนใหญผปวยมความหนาของเตานมมากกวา 4.5 cm

คาสาคญ : ปรมาณรงสทผวหนง, การถายภาพทางรงสของเตานม

Abstract A digital mammography examination is the early detection of breast cancer. However, the potential risk of radiation the patient received from mammographic study is also increased. The objective of this research is to determine the average entrance surface dose (ESD) and average glandular dose (AGD) from the mammographic technique and compare to the dose reference level (DRL).The quality control of the digital mammographic system was carried out to verify the ESAK and the ESD displayed on the monitor using Ionization Chamber and

*นกรงสการแพทยชานาญการ โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช


breasts phantom RMI 156 thickness 4.5 cm. The result showed the consistency of the average ESAK of 8.44 mGy at 28 kVp 120 mAs while the average glandular dose (AGD) was 1.44 mGy. Notes various factors, such as reading on the monitor Full Field Digital Mammography from the kVp, mAs, CBT, CF, Target / Filter etc. 255 patients were divided into compressed breast thickness and the patient age. Craniocaudal (CC) and Mediolateral oblique (MLO) views in both breasts were taken which the ESD and AGD were recorded. The results showed the average and the standard deviation for ESD in CC view was 5.39 mGy while MLO view was 5.62 mGy. The results showed the AGD in CC view was 1. 58 mGy while MLO view was 1.55 mGy. There were 64.31% patients received AGD over 3 mGy in CC view and 69.01% in MLO view for compress breast thickness more than 4.5 cm. In conclusion: The patient AGD was more than the diagnostic reference level (DRL) of 3 mGy as recommended by the American College of Radiologist. The mammography examination at Department of Radiology Maharaj Hospital is not acceptable for the radiation safety.

Keywords : Skin dose, Radiography of the breast

บทนา ปจจบนงานทางดานรงสวนจฉยนบวามความสาคญตอผปวยและสงผลใหการตรวจวนจฉยโรคมประสทธภาพมากยงขน จากการใชเทคโนโลยททนสมย ซงปจจบนมการใหบรการดานรงสวทยา ทครอบคลมบรการทกระบบ และการถายภาพเอกซเรยเตานมดวยเครอง Digital mammogram กเปนบรการอกระบบหนงทมบทบาทมากทสดสาหรบสตรไทยทกกลมทเปนมะเรงเตานม ไมวา จะเปนกลมเสยงสงหรอกลม Breast screening ของทกโรงพยาบาลทงภาครฐและเอกชน การคานงถงปรมาณรงสทผปวยไดรบเปนปจจยสาคญประการหนง ฉะนน นกรงสการแพทย เจาหนาทรงสการแพทยและบคลากรทางรงสจาเปนตองมความรเรองปรมาณ รงสและความปลอดภยดานรงสเปนอยางด การใหปรมาณรงส แตละครงจงเปนสงทตองคานงถงเสมอ

International Commission on Radiological Protection (ICRP) ไดรายงานใน Publication เลมท 571 ค.ศ.1977 เรองเปาหมายการปองกนอนตรายจากรงส เพอหลกเลยงการเกด Deterministic Effects อกทงลดโอกาสการเกด Stochastic Effects ลง และพจารณานารงสไปใช ในปรมาณทเหมาะสมโดยกอใหเกดประโยชนสงสดตามกฎของ ALARA (As Low As Reasonably Achievable) ICRP1 ไดแบงผลของรงสทกอใหเกดอนตรายทางชวภาพ คอ Deterministic Effect ความรนแรง (Severity) จะขนอยกบปรมาณรงส ทไดรบ โดยไดรบรงสแบบตอเนอง มคาปรมาณรงสในระดบททาใหเกดอาการตาง ๆ ไดแก ตอกระจก และเกดแผลทผวหนง เปนตน สวน Stochastic Effect เปนผลทไดรบจะเกดโอกาสโรค (Probability Occurrence) ซงขนอย กบปรมาณรงสทไดรบ


เมอไดรบปรมาณรงสนอยหรอเปนระยะเวลานาน

ซงผลดงกลาวไมมระดบ Threshold ไดแก รงสทกอ

ใหเกดโรคมะเรง หรอรงสกอใหเกดการเปลยนแปลง

ทางพนธกรรม โดยไมสามารถกาหนดปรมาณรงส

ททาใหเกดผลดงกลาวไดอยางแนนอน

ดงนน ปรมาณรงสทผ ปวยไดรบจงเปน

สงสาคญในงานบรการดานรงสวทยา ผวจยจงสนใจ

ทจะศกษาปรมาณรงสทผปวยไดรบจากการถายภาพ

เอกซเรยเตานมในทามาตรฐาน วามปรมาณเทาไร

และอย ในเกณฑท American college of

Radiologists, ACR ยอมรบไดหรอไม


1. เพอศกษาปรมาณรงสเฉลยทผวหนง

(Entrance Surface Dose, ESD) และปรมาณรงส

เฉลยทตอนานม (Average Glandular Dose, AGD)

ทผปวยไดรบจากการถายภาพรงสของเตานมในทา

มาตรฐาน ณ กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาลมหาราช


2. เพอเปรยบเทยบปรมาณรงสทผปวยไดรบ

กบปรมาณรงสอางอง (Dose Reference Level)

ซงกาหนดโดย American College of Radiologists,

ACR

3. เพอศกษาปจจยทมผลตอปรมาณรงสท

ผปวยไดรบ

วธการดาเนนการวจย

งานวจยน เป นการศกษาไปข างหน า

(Experimental Perspective Study) โดยทาการ

ศกษาปรมาณรงสเฉลยทผวหนง (Entrance Surfac

Dose, ESD) และปรมาณรงสเฉลยทตอมนานม

(Average Glandular Dose, AGD) ของผปวยทไดรบ

จากการถายภาพทางรงสของเตานมในทามาตรฐาน

Craniocaudal view (CC) และ Mediolateral

oblique view (MLO) ณ กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาล

มหาราชนครศรธรรมราช ผ วจยไดทาการศกษา

ขอมลผ ปวยทมารบบรการถายภาพทางรงสของ

เตานมในทามาตรฐาน Craniocaudal view (CC)

และ Mediolateral oblique view (MLO) ณ กลมงาน

รงสวทยา โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช

ยอนหลง 3 ปเฉลย คอ ป 2556-2558 มผปวยเฉลย

700 รายตอป เพอนามาเปนฐานขอมลในการคานวณ

ประชากรกลมตวอยาง ผวจยไดเลอกกลมตวอยาง

ตามตาราง Yamane ทระดบคาความเชอมน

ท 95 % จะไดสดสวนของประชากร กลมตวอยาง

จานวน 255 ราย ศกษาเฉพาะผปวยทเปนผหญง

มอายตงแต 35 ปขนไป

วสดอปกรณ

1. เครองเอกซเรยเตานม Full Field Digital

Mammography ผลตภณฑ : Lorad Hologic

selenia รน M-113T เปาทาดวยวสดทงสเตน (W)

ฟลเตอรทาดวยวสดโรเดยม (Rh) และซลเวอร (Ag)

2. เครองวดรงสชนด Ionization chamber

ผลตภณฑ RADCAL รน 9095 พรอมหววดรงส

3. ห นจาลองเตานม ACR Phantom

ผลตภณฑ RMI ร น 156 แทนเตานมของผปวย

ทความหนา 4.5 cm

4. ผปวยทรบการตรวจเอกซเรยเตานม

ดวยทามาตรฐาน ณ กลมงานรงสวทยา โรงพยาบาล

มหาราชนครศรธรรมราช ระหวางวนท 2 ธนวาคม

2559-31 มกราคม 2560 จานวน 255 ราย


วธการทดลอง 1. การควบคมคณภาพของเครอง FFDM โดยการวดปรมาณรงสในอากาศ (ESAK, Ki) - วางหววดรงส Ionization chamber ในตาแหนงเดยวกบทวาง phantom โดยใหหววด รงสหางจากขอบของ chest wall 40 mm - ปรบ compression plate ลงมาให แตะหววด - ใช kVp = 28, mAs = 120, Target/ Filter เปน W/Rh - เอกซเรยจานวน 3 ครง หาคาเฉลยและ คาเบยงเบนมาตรฐาน 2. สอบเทยบความเทยงของปรมาณรงส ทแสดงบนหนาจอกบคาทวดได โดยวดคา ESAK และ AGD ดวยหนจาลองเตานม Phantom ผลตภณฑ RMI รน 156 ทมความหนา 4.5 cm ตงคา kVp, mAs ทเหมาะสมในการเอกซเรยเตานมผปวย รวมทงเลอกชนดตวกรองทใชและใชหววดรงสพรอมดวย เครองอานผลเปนตวเลข ทาการวดดวยวธการดงน - จดหลอดเอกซเรยของเครอง Digital Mammogram ใหตงฉากและกาหนดระยะจาก จดโฟกสถงหววดรงสของเครองเอกซเรย 64 cm - วางหนจาลองเตานม ขนาด 4.5 cm และเลอนหนจาลองเตานมออกมาวาง จดหววด ปรมาณรงสทตอกบ Radcal โดยใหตาแหนงหววด อยระดบเดยวกบหนจาลองเตานมและหางจากขอบ chest wall 4.0 cm - เลอน paddle กดเตานมลงมาใหแตะ หววด - เปดลาแสงใหคลมหววด - เลอก manual mode ใช kVp = 28, mAs = 120, Target/Filter เปน W/Rh

- ทาการเอกซเรยและจดบนทกปรมาณ รงส (mR) ทอานได เทคนคการวดปรมาณรงสจากเครองเอกซเรย Entrance Surface Air Kerma (ESAK) Focus–Chamber Distance (FCD)= 59.5 cm Focus–Detector Distance (FDD)= 64.0 cm ปรมาณรงสทวดไดในอากาศ (Incident air kerma) โดยการใชเครองวดปรมาณรงสชนด Ionization chamber ผลตภณฑ Radcal 9095 ทาการวด 3 ครงทระยะ FDD 64 cm. ใช Exposure technique 28 kVp 120 mAs ปรมาณรงสทวดไดมคา 8.42, 8.45, 8.46 mGy ตามลาดบ และได คาเฉลยท 8.44±0.02 mGy ผลจากการศกษาพบวา Incident air kerma measurements ทได แตละครงมคาใกลเคยงกบคาเฉลยนนคอ ปรมาณ รงสทออกมา Radiation output มความเทยงตรง และสมาเสมอ การตรวจสอบความเทยงตรงของเครองเอกซเรยเตานม โดยทาการวดและสอบเทยบคา ESAK และ AGD ดวยห นจาลองเตานม (ACR Phantom RMI 156) ซงมความหนา 4.5 cm ทระยะ 59.5 cm ดวยเครองวดปรมาณรงสชนด Ionization chamber ผลตภณฑ Radcal 9095 อานคาได เทากบ 570 mR การคานวณ AGD ตามแบบฟอรมของ IAEA33 เมอวดปรมาณรงส Entrance Surface Air

Kerma ได 570 mR, = 570 x 0.00869, = 4.953

mGy (mR to mGy convertion factor = 0.00869)

ท 28 kV 120 mAs, target/filter : W/Rh


ปรมาณรงสท ระยะ FDD = nKi (FCD/

FDD)2/mAs,= 4.953 x (59.5/64)2/120,= 0.03567 mGy/mAs

คานวณปรมาณรงสดดกลนทระยะ FDD

(nKe)= nKi x BSF, nKe = 0.03567 x 1.09

เ ม อ B S F = B a c k s c a t t e r f o r

Mammography = 1.095, = 0.0389 mGy/mAs

เมอใชเทคนค 28 kVp120mAs nKe, = 0.0389 x

120, = 4.67 mGy

คานวณคา AGD ท 28 kVp 120 mAs,

target/filter : W/Rh เทยบ HVL วดได = 0.54

mm.Al, คา g - factor วดได = 0.272, คา c - factor

วดได = 1.091 และคา s – factor วดได = 1.042

ปรมาณรงสในห นจาลองเตานม AGD = nKe

x g x c x s, = 4.67 x 0.272 x 1.091 x 1.042 =,

1 .44 mGy ค า AGD ท อ านได จากเคร อง

Mammogram 1.51 mGy มความแตกตางของคา

AGD ททาการทดลอง = 4.64 % ซงยอมรบได

คานวณหาปรมาณรงสทผวหนง Entrance

Surface Air Kerma (ESAK, Ki), Entrance

Surface Dose (ESD, Ke)

ESAK คานวณไดจากสมการ Ki@FDD

= n K

i

(FCD/FDD)2/mAs เมอ ESD = Ki.BF โดย Back

scatter

(BF) = 1.094, n= normalized

คานวณปรมาณรงสทตอมนานม Average

Glandular dose (AGD)

AGD คานวณไดจากสมการ AGD = ESD x

g x c x s เมอ K คอ Entrance Surface Air Kerma

ของหนจาลองความหนา 4.5 cm

g - factor คอ ปจจยแกไขสาหรบหนจาลอง

เปนเตานมผปวย แสดงในตารางท 1 ซงแปรตาม

HVL ทไดจากตารางท 2 ตามชนด Target และ Filter

c - factor คอ ปจจยแกไขสวนประกอบ

ตาง ๆ ของเตานม แสดงในตารางท 3

s – factor คอ ปจจยแกไขสาหรบเปาและ

ฟลเตอรแบบตาง ๆ แสดงในตารางท 4ตารางท 1 g - factor คอ ปจจยแกไขสาหรบหนจาลอง PMMA เปนเตานมผปวย5

PMMA Thickness

(mm)Breast thickness

(mm)

g-factors (mGy/mGy)HVL (mmAl)

0.30 0.35 0.40 0.45 0.50 0.55 0.60

20 21 0.39 0.433 0.473 0.509 0.543 0.573 0.58730 32 0.274 0.309 0.342 0.374 0.406 0.437 0.46640 45 0.207 0.235 0.261 0.289 0.318 0.346 0.37445 53 0.183 0.208 0.232 0.258 0.285 0.272 0.33950 60 0.164 0.187 0.209 0.232 0.258 0.287 0.3160 75 0.135 0.154 0.172 0.192 0.214 0.236 0.26170 90 0.114 0.13 0.145 0.163 0.177 0.202 0.224

ตารางท 2 c - factor คอ ปจจยแกไขสาหรบหน

จาลอง PMMA เปนเตานมผปวยทมสวนประกอบ

ตาง ๆ กนPMMA

Thickness

(mm)

Breast

thickness

(mm)

Glandularity

Of equivalent

breast

c-factors (mGy/mGy)HVL (mmAl)

0.3 0.35 0.4 0.45 0.5 0.55 0.620 21 97 0.885 0.891 0.9 0.905 0.91 0.914 0.91930 32 67 0.894 0.898 0.903 0.906 0.911 0.915 0.91840 45 41 1.043 1.041 1.040 1.039 1.037 1.032 1.03445 53 29 1.109 1.105 1.102 1.099 1.096 1.091 1.08850 60 20 1.164 1.160 1.151 1.150 1.144 1.139 1.13460 75 9 1.299 1.292 1.282 1.275 1.270 1.260 1.24970 90 4 1.307 1.299 1.292 1.287 1.283 1.273 1.262

ตารางท 3 s - factor สาหรบเปาและฟลเตอรแบบ

ตาง ๆ ทใชกบผปวยSpectrum s - factor

Mo/Mo 1.000

Mo/Rh 1.017

Rh/Rh 1.061

Rh/Al 1.044

W/Rh 1.042


ตารางท 4 คา HVL สาหรบ tube voltage และ

target/filter แบบตาง ๆ

kV

HVL (mmAl)Mo Mo Mo Rh Rh Rh W Rh

25 0.33±0.02 0.40±0.02 0.38±0.02 0.52±0.0228 0.36±0.02 0.42±0.02 0.43±0.02 0.54±0.0231 0.39±0.02 0.44±0.02 0.48±0.02 0.56±0.02

หมายเหต คาทปรากฎในแถบส ในตารางท 1, 2, 3

และ 4 เปนคาทใชในการคานวณ ESD and AGD

จาก phantom ครงน

วธการเกบขอมล

เกบขอมลผ ปวยทมารบบรการระหวาง

วนท 2 ธนวาคม 2559-31 มกราคม 2560 จานวน

255 ราย ตามตาราง Yamane ทระดบคาความ

เชอมนท 95 %

1. เกบขอมลผปวยทเอกซเรยเตานมทงสอง

ขาง ขางละสองทา (ทา CC และทา MLO)

2. บนทกขอมลผปวยทเกยวของ อาทเชน

HN อาย เปาและชนดของตวกรอง ความหนาของ

เตานมทถกกดแลว (cm) แรงกดเตานม (ปอนด)

kV mAs และทาทถาย (RCC, LCC, RMLO and

LMLO )

3. บนทกขอมลผปวยในตาราง Excel

4. นาขอมลทไดมาวเคราะหหาปรมาณรงส

ผปวยแตละราย

5. นาคา ESD และ AGD (mGy) ทบนทก

ไดจากเครองเอกซเรยเตานม มาวเคราะหระหวาง

ความหนาของเตานมทกดแลวกบปรมาณรงสทไดรบ

6. นาคา ESD และ AGD (mGy) ทบนทก

ไดจากเครองเอกซเรยเตานม มาวเคราะหแบงตาม

กลมอายเปนชวง ๆ กบปรมาณรงสทไดรบ


ผลการวเคราะหขอมลปรมาณรงสเฉลย

ทผวหนง พบวาปรมาณรงส ชวงความหนาของเตานม

ตงแต 0–3.1 ซม., 3.2–5.2 ซม., 5.3–6.3 ซม. และ

ทความหนา >6.3 ซม. มคาเฉลย (ตาสด–สงสด)

ปรมาณรงสทผวหนงผปวย (ESAK) ไดรบในทา CC

เทากบ 5.17 (2.29–7.23) mGy ในทา MLO มคา

เทากบ 5.27 (2.35-7.92) mGy ปรมาณรงสทตอม

นานม (AGD) ทผปวยไดรบในทา CC มคาปรมาณ

รงส 1.52 (0.87-2.10) mGy ในทา MLO มคาเทากบ

1.53 (0.84-2.24) mGy

เมอเปรยบเทยบปรมาณรงสทผปวยไดรบ

เทยบกบคารงสอางอง (Dose Reference Level)

ซงกาหนดโดย American College of Radiologists,

ACR พบวา ตามชวงอายตงแต อาย < 40 ป, อาย

40–49 ปอาย 50–59 ป และอาย >60 ป มคา

ปรมาณรงส (mGy) เฉลย คาสงสด, คาตาสดดงน

ปรมาณรงสเฉลยทผวหนงผปวย (ESAK) ไดรบในทา

CC มคาเฉลยเทากบ 5.27 (5.01–5.17) mGy ในทา

MLO มคาเฉลยเทากบ 5.56 (5.11–5.95) mGy

ปรมาณรงสเฉลยทตอมนานม (AGD) ทผปวยไดรบ

ในทา CC มคาปรมาณรงส (mGy) เฉลยเทากบ 1.54

(1.43–1.67) mGy ในทา MLO มคาเฉลยเทากบ

1.60 (1.43–1.94) mGy และพบวา จานวนการถาย

เอกซเรยเตานม ททาใหผปวยไดรบปรมาณรงสเกน

3 mGy ตามคามาตรฐานอางอง(Dose Reference

Level) ซงกาหนดโดย American College of

Radiologists, ACR ในทา CC จานวน 164 ราย

คดเปนรอยละ 64.31 และในทา MLO จานวน 176

ราย คดเปนรอยละ 69.01


สวนปจจยทมผลตอปรมาณรงสทผ ปวย

ไดรบปรมาณรงสดดกลนทผวหนงของเตานมและ

ทตอมนานมไดรบจากการตรวจวนจฉยดวยการ

ถายภาพรงสเตานมผปวยทง 2 ขาง ๆ ละ 2 ทา

จานวน 255 ราย ทกลมงานรงสวทยา โรงพยาบาล

มหาราชนครศรธรรมราช พบวาความสมพนธระหวาง

ปรมาณรงส AGD (mGy) ทเตานมขางขวา ในทา CC,

ทา MLO ทเตานมขางซาย ในทา CC, ทา MLO กบ

ชวงความหนา (CBT, cm) ตาง ๆ ของเตานม พบวา

ยงเตานมมความหนามากขน กจะไดรบปรมาณรงส

ดดกลนมากขนดวย แสดงวาความหนาของเตานม

เปนปจจยหนงททาใหผปวยไดรบปรมาณรงสมากขน

เมอทาการวเคราะหหาปรมาณรงสทผวเตานมและ

ปรมาณรงสทตอมนานมผปวยไดรบทงดานซายและ

ดานขวาโดยแบงตามชวงอาย พบวา ความสมพนธ

ระหวางปรมาณรงสดดกลนทตอมนานมไดรบ AGD

(mGy) ทเตานมขางขวา ในทา CC, ทา MLO ทเตานม

ขางซายในทา CC, ทา MLO กบอายของผปวย

ซงแบงเปนชวง ๆ พบวาทชวงอาย 40–49 ป จะได

รบปรมาณรงสดดกลนทตอมนานมมากทสด และจะ

ไดรบปรมาณรงสดดกลนทตอมนานมนอยลงเรอย ๆ

ตามอายทเพมมากขน แสดงวาอายเปนอกปจจยหนง

ททาใหผปวยไดรบปรมาณรงสมากขนหรอนอยลง


ผลการวเคราะหปรมาณรงส ชวงความหนา

ของเตานมตงแต 0–3.1 ซม., 3.2–5.2 ซม., 5.3–6.3

ซม. และทความหนา >6.3 ซม. มคาเฉลย (ตาสด–

สงสด) ปรมาณรงสทผวหนงผปวย (ESAK) ไดรบ

ในทา CC เทากบ 5.17 (2.29–7.23) mGy ในทา

MLO มคาเทากบ 5.27 (2.35-7.92) mGy ปรมาณ

รงสทตอมนานม (AGD) ทผปวยไดรบในทา CC มคา

ปรมาณรงส 1.52 (0.87 -2.10) mGy ในทา MLO

มคาเทากบ 1.53 (0.84 -2.24) mGy

สวนผลการวเคราะหปรมาณรงส ตามชวง

อายตงแตอาย < 40 ป, อาย 40–49 ปอาย 50–59 ป

และอาย >60 ป มคาปรมาณรงส (mGy) เฉลย

คาสงสด, คาตาสดดงน ปรมาณรงสเฉลยทผวหนง

ผปวย (ESAK) ไดรบในทา CC มคาเฉลยเทากบ 5.27

(5.01–5.17) mGy ในทา MLO มคาเฉลยเทากบ

5.56 (5.11–5.95) mGy ปรมาณรงสเฉลยทตอม

นานม (AGD) ทผปวยไดรบในทา CC มคาปรมาณ

รงส (mGy) เฉลยเทากบ 1.54 (1.43–1.67) mGy

ในทา MLO มคาเฉลยเทากบ 1.60 (1.43–1.94)

mGy และพบวา จานวนการถายเอกซเรยเตานม

ททาใหผปวยไดรบปรมาณรงสเกน 3 mGy ในทา CC

จานวน 164 ราย คดเปนรอยละ 64.31 และในทา

MLO จานวน 176 รายคดเปนรอยละ 69.01

นอกจากน มขอสงเกตจากขอมลผ ปวย

255 ราย ทเกบตามคาพารามเตอรตาง ๆ เมอนามา

ประมวลผล ปรมาณรงสทผวหนงทตอมนานมไดรบ

แปรผนตาม Compression Force ความหนา

ของเตานม และชวงอายของผปวย รวมทงปจจย

อน ๆ ดวย เชน ความตางศกย ชนดของเปาและ

ฟลเตอร เปนตนโดยความหนาของ เตานมเปนปจจย

ทสาคญ โดยผปวยทไดรบปรมาณรงสเกน 3 mGy

ในทา CC รอยละ 64.31และในทา MLO รอยละ

69.01 ทความหนาของเตานมตงแต 4.5->6.3 ซม.

โดยปรมาณ AGD สงสดในการศกษานผปวยไดรบ

ปรมาณรงส 4.29 mGy



เพอหาทางลดหรอปองกนไมใหผปวยกลม

ทเตานมมความหนาตงแต 4.5 ซม.เปนตนไปไดรบ

ปรมาณรงสสงเกนมาตรฐาน ผถายภาพเอกซเรย

เตานมผปวย จะตองถายภาพรงสเตานมดวยความ

ระมดระวงและใชเทคนคการถายภาพทเหมาะสม

ในการศกษาครงนเปนการศกษาทชวงอาย

และความหนาของเตานมผปวยเทานน ยงมปจจย

อน ๆ ทเกยวของ อาทเชน เทคนคการถายภาพ kVp,

mAs, Taget, Filter, CF, ระบบ AEC และองคประกอบ

อน ๆ อกหลายประการทตองเฝาระวงขณะถายภาพ

เตานม คอ การกดเนอเตานมขณะถายภาพจะตอง

ไดความหนาของเตานมไมเกน 4.5 ซม. ขณะทา

แมมโมแกรมผ รบบรการต องไม อย ในภาวะม

ประจาเดอน ตองไมอยในชวงทรบประทานฮอรโมน

เพราะการวจยครงนมผ ปวยสวนใหญอย ในชวง

วยหมดประจาเดอนและรบประทานฮอรโมน ทงน

ขนอยกบขนาดเตานม ความหนาของเนอเตานม และ

ความทนของผปวยเปนสาคญ สงทกลาวมาขางตน

มผลตอปรมาณรงสทผปวยไดรบ ถาหากผวจยสามารถ

ทาไดครอบคลมทกปจจยผลงานทไดจะเปนประโยชน

สงสดตอผรบบรการทกคน


1. International Commission on Radiological

Protection (ICRP). Publication No.57.

Oxford : Pergamon Press;1997.

2. มาล ย ม ตตาร กษ . F i lm–Sc reen ing

Mammography. Text & Atlas. กรงเทพฯ;

2538.

3. เอกสารประกอบการอบรม IAEA Training

Course on patient assessment and dose

management in diagnostic radiology.

4. European Commission. European

Guidelines on quality criteria for diagnosis

radiographic images. Brussels (Belgium)

: The Commission;1996.

5. Dance DR , Skinner CL, Young KC, Beckett

JR, Kotre CJ. Additional factor for the

estimation of mean glandular breast dose

using the UK mammographic dosimetry

protocol. Phys Med Boil;2000.

ISSN 0857-7293 ปท 33 ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ พฤศจกายน 2562

ทปรกษา : นพ.ธเรศกรษนยรววงศ อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

นพ.ประภาสจตตาศรนวตร รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

นพ.ภานวฒนปานเกต รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

ทพ.อาคมประดษฐสวรรณ รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ

บรรณาธการ : นายรจเรองพทธ

ผชวยบรรณาธการ : จ.อ.ศภปกรณขวญใจ

กองบรรณาธการ : นางวณาพรส�าอางศร/นายวสพลฤทธแกว/นายสมชายลสน/

ดร.วเชยรไทยเจรญ/นายสรเชษฐเชตทอง/นายธนาศกดสปรชา

ฝายสนบสนน : กลมบรหารงานทวไปศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใตจงหวดนครศรธรรมราช

เผยแพรผาน : www.nakhonphc.go.th

วตถประสงค : 1.เพอเผยแพรความรความเขาใจดานนโยบายการพฒนางานสาธารณสข

2.เพอเผยแพรบทความวชาการและผลงานความกาวหนาของงานสขภาพภาคประชาชนและ

ระบบบรการสขภาพทงในเขตเมองและเขตชนบท

3.เพอเปนสอในการแลกเปลยนความคดเหนในดานตางๆทจะน�าไปสการพฒนางานสขภาพ

ภาคประชาชนการพฒนาชนบทและระบบบรการสขภาพ

4.เพอเผยแพรผลงานวจยทเกยวของกบงานสขภาพภาคประชาชนของศนยวชาการสาธารณสข

และหนวยงานอนๆ

5.เพอเปนสอสมพนธสรางความรวมมอและความเขาใจระหวางศนยพฒนาการสาธารสขมลฐาน

ภาคใตจงหวดนครศรธรรมราชกบหนวยงานตางๆทเกยวของ

ขอบเขตบทความ :

•บทความวชาการและผลงานวจยเกยวกบการด�าเนนงานสขภาพภาคประชาชนและพฒนาชนบท

•ผลงานความกาวหนาและประสบการณการด�าเนนงานสขภาพภาคประชาชนภาคใต

•บทความแปลหรอเรยบเรยงจากภาษาตางประเทศหรอเกยวกบความกาวหนาทางเทคโนโลยทเหมาะสมในงาน

สขภาพภาคประชาชนและการบรการดานสขภาพ

•บทความอนๆทเปนประโยชนตอสวนรวม

ขอเขยนหรอบทความทตพมพในวารสารนถอเปนความคดเหนของผเขยนโดยเฉพาะไมเกยวของผกพนกบผใด

หรอสถาบนใดโดยบรรณาธการขอสงวนสทธในการพจารณาแกไขตพมพตามทเหนสมควร

ตดตอ สอบถาม และสงบทความไดท สงถง ผอ�านวยการศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช

13ถนนพฒนาการคขวางต�าบลในเมองอ�าเภอเมองจงหวดนครศรธรรมราช80000

โทร075–446354,446005โทรสาร075–446291www.nakhonphc.go.th

facebook:ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใตจงหวดนครศรธรรมราช


SOUTHERN REGIONAL PRIMARY HEALTH CARE JOURNALwww.nakhonphc.go.th E-mail : [email protected] 0857-7293 ปท 33 ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ พฤศจกายน 2562

ฉบบเผยแพรผลงานวชาการ (พฤศจกายน 2562)


วสยทศน : ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช

“เปนศนยกลางเสรมสรางความรวมมอและพฒนาเครอขายการสาธารณสขมลฐาน

ภายในป 2565”

ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช13 ถนนพฒนาการคขวาง ต�าบลในเมอง อ�าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช 80000

โทรศพท 075-446354, 075-446005 โทรสาร 075-446291Website : www.nakhonphc.go.th Facebook : ศนยพฒนาการสาธารณสขมลฐานภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช

วารสารสุขภาพ - 291062...southern regional primary health care journal e-mail...

Documents