Best Practice Reportคณะท 1 การสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และการจดการสขภาพ

ตวชวด อตราสวนการตายมารดาตอการเกดมชพแสนคน

ชอโครงการ/ Best Practice Project “ระบบเฝาระวงการตายมาราดา”

เปาหมายโครงการ/ ตวชวดโครงการมระบบรายงานการตายมารดาทมความครบถวนของขอมลและสามารถนำา

ขอมลสการวนจฉยสาเหตการตายไดอยางถกตองแมนย ำาตาม The WHO Application of ICD-10 to deaths during pregnancy, childbirth and the puerperium: ICD-MMกลมเปาหมาย : หนวยบรการทกแหง

สถานท/ หนวยงาน/ ชมชน ทดำาเนนกจกรรมโครงการ : 77 จงหวด

วธการดำาเนนงาน

1. รวบรวมขอมลและวเคราะหรปแบบการไดมาของขอมลดวยวธตางๆในประเทศทผานมา เชนการทำา RAMOS, การศกษาผลลพธทางสขภาพ แ ล ะ ค ว า ม เ ป น ธ ร ร ม ท า ง ส ข ภ า พ ส ถ า บ น ว จ ย เ พ อ ก า ร พ ฒ น าประเทศไทย:TDRI 2558, สถานการณการตายมารดาและทารกในประเทศไทย กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย 2554 เปนตน

2. จดทำาระบบ3. ใชระบบ4. ปรบปรงพฒนาระบบ

ขนตอนการดำาเนนการของระบบระบบเฝาระวงการตายมารดา (2560)

พฒนาครงท 1 ระบบเฝาระวงการตายมารดา (2560)1. โรงพยาบาลทมมารดาเสยชวต (โรงพยาบาลตนทางและปลายทาง)

- แจงขอมลการตายมารดาแกสำานกงานสาธารณสขจงหวดทางโทรศพท

ภายใน 24 ชม.- จดทำาและจดสงแบบบนทกขอมลการตายมาดา (ก1 หรอ CE) แก

สำานกงานสาธารณสขจงหวดภายใน 15 วน

- สงรายงานการสอบสวนการตายมารดา (รายงานการ Conference Case) ใหศนยอนามยภายใน 30 วน

2. สำานกงานสาธารณสขจงหวด (เลขา MCH Board จงหวด)- แจงขอมลการตายมารดาแกศนยอนามยทางโทรศพทภายใน 24 ชม.- ตรวจสอบและเพมเตมขอมลในแบบบนทกขอมลการตายมาดา (ก 1

หรอ CE) ใหสมบรณ

- สงแบบบนทกขอมลการตายมาดา (ก 1 หรอ CE) แกศนยอนามย

ภายใน 20 วน

- จด MM - Conference โดยประสานความรวมมอกบโรงพยาบาลทก

แหงทเกยวของ

3. ศนยอนามย

- แจงขอมลการตายมารดา พรอมสาเหตการตายแกกรมอนามยภายใน 7 วน

- สงแบบบนทกขอมลการตายมาดา (ก 1 หรอ CE) แกกรมอนามย

ภายใน 30 วน

- สงรายงานการสอบสวนการตายมารดา (รายงานการ Conference Case) ใหกรมอนามยภายใน 45 วน

หมายเหต : 1. การแจงขอมลการตายเบองตน ตองแจงทนทภายใน 24 ชม. 2. ระยะเวลาการสงรายงานสามารถปรบใหเขากบบรบทในพนทและ

ความยากงายของ case 3. แบบบนทกขอมลการตายมาดา (ก 1 หรอ CE) และรายงานการ

สอบสวนการตายมารดา (รายงานการ Conference Case) ตองสงกรม

อนามยทกราย

แบบบนทกการตายมารดา CE-58

ระบบเฝาระวงการตายมารดา (2562)

พฒนาครงท 2 ระบบเฝาระวงการตายมารดา (2562) 1. โรงพยาบาลทมมารดาเสยชวต (โรงพยาบาลตนทางและปลายทาง)

- แจงขอมลการตายมารดาแกสำานกงานสาธารณสขจงหวดทางโทรศพทภายใน 24 ชม.

- จดทำาและจดสงแบบบนทกขอมลการตายมาดา (CE-62) แกสำานกงานสาธารณสขจงหวดภายใน 15 วน 2. สำานกงานสาธารณสขจงหวด (เลขา MCH Board จงหวด)

- แจงขอมลการตายมารดาแกศนยอนามยทางโทรศพทภายใน 24 ชม.

- ตรวจสอบและเพมเตมขอมลในแบบบนทกขอมลการตายมาดา (CE-62) ใหสมบรณ

- สงแบบบนทกขอมลการตายมารดา (CE-62) แกศนยอนามย- จด MM - Conference โดยประสานความรวมมอกบโรงพยาบาลทก

แหงทเกยวของ

3. ศนยอนามย- แจงขอมลการตายมารดา พรอมสาเหตการตายแกกรมอนามยภายใน 7

วน- สงแบบบนทกขอมลการตายมารดา (CE-62) และรายงานการสอบสวน

การตายมารดาแก กรมอนามยภายใน 30 วนหลงมารดาเสยชวตหมายเหต :1. การแจงขอมลการตายเบองตน ตองแจงทนทภายใน 24 ชม.2. ระยะเวลาการสงรายงานสามารถปรบใหเขากบบรบทในพนทและความยากงายของ case3. แบบบนทกขอมลการตายมารดา (CE-62) และรายงานการสอบสวนการตายมารดา (รายงานการ Conference Case) ตองสงกรมอนามยทกราย

แบบบนทกการตายมารดา CE-62

4. การประกาศใช

ผลทคาดวาจะไดรบ

“มขอมลการตายมารดาแบบรายบคคลเพอใชในการวเคราะหขอมลทครบถวน แมนยำา จนนำาไปสการวางแผน และกำาหนดมาตรการทตรงประเดนปญหามากยงขน และสามารถทำาใหอตราสวนการตายมารดาเปนไปตามคาเปาหมายประเทศ”

ผลลพธตามตวชวดโครงการสรปการวเคราะหปญหาการตายมารดารายบคคล

จากขอมลการตายมารดารายบคคลทไดจากการพฒนาระบบเฝาระวงการตายมารดา

ผลจากการวเคราะหขอมลรายบคคล จากการพฒนาระบบเฝาระวงการตายมารดาทง 5 กระบวนการ ทำาใหสำานกสงเสรมสขภาพมขอมลแบบละเอยด เพอนำามาวางแผนการดำาเนนงานเชงรกทจดเจนยงขน จากการวเคราะหขอมลรายบคคลพบวา ปญหาการตายมารดามความสมพนธทางตรงกบปญหา 3 Delay ไดแก

1 การตดสนใจเขารบบรการลาชา (Delay in seeking care) จากการวเคราะหขอมลการตายมารดาพบวามารดาทเสยชวตจากการตดสนใจเขารบบรการลาชาถงรอยละ 58.18% มการตดสนใจเขามารบบรการลาชา เชนเขารบบรการฝากครรภลาชา ฝากครรภไมครบ 5 ครง หรอไมเขารบบรการฝาก

ครรภเลย อนเนองมาจากขาดความร ความเขาใจเรองการดแลสขภาพของหญงตงครรภเอง สวนหนงมาจากไมตระหนกถงความสำาคญในการฝากครรภ กลวขาดงาน ครอบครวไมสนบสนนใหมาฝากครรภ ปญหาความยากจน เปนตน (HL/Socio-economic/cultural barriers)

2 การเดนทาง/การเขาถงบรการ (Delay in reaching care) จากการวเคราะหขอมลการตายมารดาพบวามารดาทเสยชวตจากการเดนทาง/การเขาถงบรการ ถงรอยละ 5.45% สวนใหญเกดจากปญหาการเดนทาง อยในพนทหางไกล ขาดระบบขนสงสาธารณทด (transportation)

3 การไดรบบรการทถกตอง/มคณภาพ (Delay in receiving adequate health care) จากการวเคราะหขอมลการตายมารดาพบวามารดาทเสยชวตจากการไดรบบรการทถกตอง/มคณภาพ ถงรอยละ 83.64% โดยความลาชาในสวนท 3 น สามารถแบงสาเหตหลกๆของความลาชาได 2 ระบบ ดงน

ศกยภาพบคลากรรอยละ 89.64% บคลากรผปฏบตงาน ขาดประสบการณ ทกษะในการดแลหญงตงครรภ ขณะคลอด หลงคลอด และจำาเปนตองมการอบรมฟ นฟสมำาเสมออยางนอยปละครง

และเมอวเคราะหขอมลการดำาเนนงานแบบรายเดอนพบวา เดอนทมจำานวนมารดาตายสงสด ไดแกเดอนตลาคมอาจจะเปนเพราะเดอนตลาคมเปนชวงเดอนทมการโยกยายบคลากร หรอเปลยนงานใหม ดวยเหตทพยาบาลหองคลอดตองรบผดชอบสงและมภาระงานทหนก แตไมไดรบการพจารณาผลงานจงทำาใหมการขอยายงานบอย ทำาใหบคลากรผปฏบตงาน ขาดประสบการณ ทกษะในการดแลหญงตงครรภ ขณะคลอด หลงคลอด โดยเฉพาะพยาบาลหองคลอดตองมศกยภาพในการคดกรองความเสยงและการประเมนสถานการณความเสยงของหญงตงครรภ ซงจำาเปนตองมการอบรมฟ นฟสมำาเสมออยางนอยปละครง เชนเดยวกบชวงเดอนกรกฎาคม ซงเปนชวงทแพทยจบใหมประมาณเดอนมถนายน กรกฎาคมของป จะมการหมนเวยนแพทยจบใหมไป–ปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน จะพบปญหาในเรองประสบการณ ทกษะในการดแลรกษา การวนจฉยลาชาสงผลใหการรกษาลาชา แพทยจบใหมควรไดรบการฝกปฏบตการดแลรกษาหญงตงครรภในภาวะฉกเฉน และหตถการทจำาเปนทาง

สตกรรม ในโรงพยาบาลทวไป/โรงพยาบาลศนยกอนลงปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน และตองมการ Coaching แพทยจบใหมในชวงแรกของการปฏบตงาน นอกจากนนการตายมารดาอาจจะเกยวเนองกบการระบาดของโรคในชวงฤดกาลตางๆทอาจจะมผลตอการเจบปวยหรอสขภาพของหญงตงครรภเชนไขหวดใหญ ไขเลอดออก ซงขอมลเทาทมยงไมสามารถอธบายไดถงการระบาดของโรคในแตละชวงเวลาในภาพรวม จะตองมการเกบขอมลเพมเตมเพอการศกษาในแตละพนท

เวชภณฑ, ยา, คลงเลอด และระบบสงตอรอยละ 45.65% ซงเกดจากปญหาในการบรหารยา เวชภณฑ ความไมพรอมในการบรหารยารกษาภาวะตกเลอด Oxytocin, Ergometrine, Prostsgland, Cytotex ทเพยงพอและพรอมใชงานใหทนทวงท ขาดระบบเลอดสำารองและสารนำาทเพยงพอพรอมใชงานทนทเมอเกดเหตฉกเฉน รวมทงการใชถงตวงเลอดทไดมาตรฐานในการคลอดทกรายเพอการวนจฉยการตกเลอดอยางรวดเรว เมอการวนจฉยการตกเลอดไมแมนยำาและลาชาจงกอใหเกดการสงตอทลาชาตามมาอกดวย

จดออนของระบบเฝาระวงการตายมาดา

1. ความครอบคลมของขอมลซงเปนขอจำากดในการรวบรวมขอมล สำานกสงเสรมสขภาพยงไมสามารถรวบรวมขอมลจากโรงพยาบาลในสงกดเขตกรงเทพมหานคร โรงพยาบาลมหาวทยาลยได

2. การวนจฉยสาเหตการตาย เนองจากเมอทบทวนสาเหตการตายพบวายงมการวนจฉยสาเหตการตายไมถกตอง ซงจะทำาใหการวางแผนแกไขปญหาไมตรงกบสาเหตทแทจรง

จดแขงของระบบเฝาระวงการตายมารดา

1. การรายงานผลการดำาเนนงานเฝาระวงการตายมารดา ไดสะทอนถงขนาดและความรนแรงของปญหาในแตละพนท มการเผยแพรสถานการณและรายงานผลการดำาเนนงานเชงรกใหแกหนวยงานไดรบรเพอการนำาขอมลไปใชในการกำาหนดทศทางการวางแผนเฝาระวงและปองกนการเกดเหตซำา

ตลอดจนการกำาหนดนโยบายและมาตรการ พรอมทงวางแผนเพอบรณาการกบหนวยงานทเกยวของ

2. มขอมลรายบคคลในระดบพนทเพอใชในการวเคราะหและวางแผนพฒนาระบบการดแลมารดาตงครรภ คลอดและหลงคลอดใหมประสทธภาพยงขนตามบรบทของพนท เนนการจดการรายบคคลโดยเฉพาะระบบคดกรองภาวะเสยงทางสตกรรม โรคทางอายรกรรม และทบทวนระบบการดแลรกษาในระหวางการตงครรภ การคลอดและหลงคลอด

3. ผบรหารระดบกระทรวง กรมอนามย กอง ทเกยวของไดรบร รบทราบสถานการณการตายมารดาอยางใกลชดทกเดอน และสงการเพอใหเกดการเรยนรสการปฏบตและพฒนา อนนำาไปสการตดตามเยยมเสรมพลงแลกเปลยนประสบการณ รวมกนวเคราะหปญหาใหขอเสนอแนะแนวทางแกไขทเหมาะสมกบบรบทของพนท และใหการสนบสนนตามภารกจของกรมอนามย

ผรบผดชอบโครงการ และหนวยงานทจดทำาโครงการ

ชอนางวรรณชนก นามสกล ลมจำารญ หนวยงาน สำานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย โทรศพท02 590 4438