โครงการวจย การศกษาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

ทปรกษาโครงการ นายพรชย ฐระเวช

คณะผวจย นายวฒพงศ จตตงสกล

นางสาวสภค ไชยวรรณ นายสทธรตน ดรงคมาศ

นางสาวพรทพา ศรขจรวฒศกด นายณฐพล ศรพจนารถ นายณฐพล สภาดลย นายชาญณรงค จางกตตรตน

สานกงานเศรษฐกจการคลง

 

 

บทสรปผบรหาร

แนวคดพนฐานในการบรหารเงนคงคลงควรจะตองคานงถงความเพยงพอของเงนสดในการเบกจายทจาเปน พรอมกบคานงถงตนทนทเกดจากการถอเงนคงคลงในระดบทสงเกนความตองการและตากวาความตองการ ดงนน คณะวจยจงไดมแนวคดในการพฒนาแบบจาลองโดยจะพจารณาถงปจจยทางบญชควบคไปกบปจจยทางเศรษฐศาสตร เพอหาผลลพธในรปของระดบเงนคงคลงทเหมาะสม โดยพจารณาตนทนการบรหารเงนคงคลงใน 2 สวนคอ สวนท 1 ตนทนการถอเงนคงคลงสงเกนความจาเปน ซงไดแก ตนทนคา เสยโอกาสในการนาเงนไปลงทนทางอน และสวนท 2 ตนทนการขาดแคลนเงนคงคลง ไดแก กรณทรฐบาลมเงนคงคลงไมเพยงพอตอการใชจาย และตองมการออกตราสารเพอจดหาเงนสดเพม

ในการศกษาน ไดประยกตใชแบบจาลองการบรหารเงนสดโดยการหาระดบเงนสด (เงนคงคลง) ททาใหตนทนของการบรหารเงนสดตาทสด 3 แบบจาลอง ไดแก 1) แบบจาลอง Baumol 2) แบบจาลองของ Miller – Orr และ 3) แบบจาลอง Newsboy โดยไดแบงเปนกรณรฐบาลดาเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล และกรณรฐบาลดาเนนนโยบายการคลงแบบสมดล ทงน ในการศกษาจะใชผลการประมาณการตามแบบจาลอง Newsboy เปนหลก เนองจากเปนแบบจาลองเดยวทไดคานงถงความผนผวนของความตองการเงนสดในการประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของรฐบาลไวดวย

ผลจากแบบจาลอง Baumol’s Economic Ordering Quantity: EOQ ซงเปนการวเคราะหในกรณทกระแสเงนสดรบจายมรปแบบทแนนอน พบวา กรณการดาเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล คาเฉลยของระดบเงนคงคลงเพอรองรบรายจายทจะเกดขนในอนาคต คอ 6 วนทาการ สาหรบกรณการดาเนนนโยบายการคลงสมดลพบวา คาเฉลยของระดบเงนคงคลงทงปงบประมาณ คอ 8 วนทาการ ในขณะทผลจากแบบจาลอง Miller – Orr ซงเปนการวเคราะหในกรณทกระแสเงนสดรบจายมความไมแนนอนในแตละเดอน โดยคานวณหาระดบเงนสดแรกเรมจากระดบเงนสดขนตารวมกบคาความแปรปรวนของเงนสดในอดต พบวา กรณดาเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล คาเฉลยของระดบเงนคงคลงทงปงบประมาณ คอ 13 วนทาการ สาหรบกรณการดาเนนนโยบายการคลงสมดล คาเฉลยของระดบเงนคงคลงทงปงบประมาณ คอ 14 วนทาการ

สาหรบผลจากแบบจาลอง Newsboy ซงเปนการวเคราะหกรณทกระแสเงนสดรบจายและความตองการใชเงนสดมความไมแนนอนในแตละเดอน พบวา ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในกรณการจดทางบประมาณขาดดลจะมคาอยในชวง 2 – 15 วนทาการ โดยมคาเฉลยของระดบเงนคงคลงทงปงบประมาณ คอ 6 วนทาการ สวนกรณการจดทางบประมาณสมดลจะมชวงของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมอยท 4 - 20 วนทาการ โดยมคาเฉลยของระดบเงนคงคลงทงปงบประมาณ คอ 8 วนทาการ อยางไรกด หากเปรยบเทยบระดบเงนคงคลงจากการดาเนนนโยบายการคลงทแตกตางกนพบวา ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมภายใตการดาเนนนโยบายแบบสมดลโดยเฉลยแลวจะสงกวาระดบเงนคงคลงภายใตการดาเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล

(2)  

 

เนองจากการดาเนนนโยบายการคลงแบบสมดล รฐบาลจะไมสามารถกชดเชยการขาดดลไดจงจาเปนตองถอ เงนสดไวในระดบทสงกวา

ทงน คณะผวจยมขอเสนอแนะเชงนโยบายทสาคญ 4 ประเดน ดงน 1) รฐบาลควรกาหนดหลกเกณฑเรองระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเพอใชในการบรหารเงนสด

ในแตละป เพอใชเปนแนวทางในการบรหารเงนสดของคณะทางานทเกยวของของกระทรวงการคลง 2) การนาผลการศกษามาใชรวมกบการประมาณการฐานะการคลงระยะปานกลาง เพอใหรฐบาล

สามารถเตรยมพรอมการบรหารเงนสดในระยะปานกลาง เนองจาก การจดทางบประมาณแบบสมดล ในปงบประมาณ 2560 จะทาใหเกดขอจากดในการบรหารเงนสด เนองจากรฐบาลไมสามารถกชดเชย การขาดดลงบประมาณ ดงนน กระทรวงการคลงจงจาเปนตองพจารณาถงความพรอมของการใชเครองมออน ๆ ใหมความเพยงพอและสอดคลองกบระดบความตองการเงนสดของรฐบาลในอนาคตดวย

3) การบรหารจดการตนทนของการบรหารเงนคงคลงจะชวยใหรฐบาลสามารถประหยดภาระงบประมาณในกรณทระดบเงนคงคลงทมอยไมสอดคลองกบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมได โดยรฐบาลสามารถใชเครองมอทางการเงนอนๆ ในการดาเนนการ เชน การเปดวงเงนการกยมกบธนาคารพาณชย แทนการระดมเงนระยะสนผานการออกตวเงนคลงเพยงอยางเดยว และออกพนธบตรเพอปรบโครงสรางหน ในภายหลงสาหรบกรณการชดเชยการขาดดลงบประมาณ เปนตน

4) การกาหนดใหมการทบทวนการประมาณการตามแบบจาลองตาง ๆ ตามระยะเวลาทแนนอนเพอใหการบรหารเงนสดของรฐบาลมความทนสมยและเปนไปอยางมประสทธภาพ

สาหรบขอจากดและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตมจากการศกษานมอย 3 ประการ ประการแรก คอ การปรบปรงแบบจาลองใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสถานการณเศรษฐกจอยางเปนพลวตร ประการท 2 คอ การปรบปรงเรองตวแปรทใชในการกาหนดตนทนการถอเงนสดของรฐบาลใหสามารถสะทอนและครอบคลมตนทนทเกดขนจรงไดมากขน และประการท 3 คอ การนาเงนคงคลงไปลงทนหรอไปฝากในบญชอนทไดรบผลตอบแทน โดยควรจะตองมการศกษาในรายละเอยดอกครงหนง เนองจากจะตองมการแกไขกฎหมายทเกยวของ ประกอบกบตองมการศกษาผลกระทบทจะเกดขนตอระบบเศรษฐกจและสภาพคลองในตลาดเงนดวย

(3)  

 

Executive Summary The fundamental idea of treasury reserve management focuses on the cash adequacy for budget disbursement, as well as the cost of maintaining cash at excess or shortage level. This study tries to develop a model that factors in both accounting and economic factors into consideration, in order to figure out a suitable level of treasury reserve. Two types of management cost have been identified and considered in this study, which are the cost of maintaining excessive cash, represented by opportunity cost of government spending, and the cost of cash shortage, represented by the cost of issuing securities to finance such shortage. This study was conducted on 3 alternative models, comprising Baumol’s EOQ, Miller-Orr’s and Newsboy model, under two circumstances, where the government can run either a deficit or balanced budget. Result from Newsboy model was hold as a major finding for this study, as it is the sole model that captures uncertainty in government’s demand for cash. Baumol’s EOQ model’s result, under a certain pattern of demand for cash, suggests that the government should maintain cash enough to fulfill 6 operating days should they run a deficit budget, and 8 operating days in case of balanced budget. On the other hand, Miller-Orr’s model, conducted under the uncertainty of monthly cash flow by identifying an initial point of cash and variance of past trend, suggests that 13 operating days disbursement level of cash should be maintained under deficit budget, and 14 days for balanced budget. Accounted for fluctuations in both cash flow and demand for cash, Newsboy model suggests that the proper level of treasury reserve ranges from 2 – 15 operating days disbursement level within a year, with an average of 6 days should the government runs a deficit budget. In case of balanced budget, the level of treasury reserve should range from 4 -20 operating days disbursement level, with an average of 14 days. The study also proposed 4 policy recommendations as the followings; 1) The government should set up a suitable level of treasury reserve each year as a guideline for relevant committees within the Ministry of Finance in order to enhance the efficiency of cash management. 2) The result of this study should be applied to the medium-term budget projection if the government pursues the intention to run a balanced budget in fiscal year 2017. This will assist the government to plan ahead for the cash management via various instruments during the balanced budget year, since the restriction on deficit financing will take place.

(4)  

 

3) The government should manage the cost of cash management in order to minimize it should the cash level slips from the suggested one. This can be done via other financial instruments, such as a short term overdraft account with commercial banks and replace this debt with government bonds later. 4) A regular update on each cited model should be scheduled to keep the projection up to date and efficient. In addition, the study suggested 3 aspects for further development. First, the models utilized in this study should be improved in order to capture the dynamic of economic situation. Second, the variables regarding cost of cash management can be investigated and expanded further to represent the actual cost. Finally, the study on treasury reserve investment or depositing in a remunerable account should be conducted by considering effects on relevant laws and the economy from such implementation as well.

(5)

สารบญ

บทสรปผบรหาร (1) Executive Summary (3) สารบญ (5) สารบญตาราง (8) สารบญแผนภม (10) บทท 1 บทน า 1 1.1 เหตผลและความจ าเปน 1

1.2 วตถประสงคของโครงการวจย 2 1.3 ขอบเขตของโครงการวจย 2 1.4 กรอบแนวคดของโครงการวจย 3 1.5 วธการด าเนนงานวจย 3 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม 5 2.1 ทบทวนวรรณกรรมในประเทศ 5

2.1.1 แนวคดเกยวกบความหมายของเงนคงคลง 5

2.1.2 แนวคดเกยวกบองคประกอบของเงนคงคลง 6

2.1.3 แนวคดเกยวกบระดบของเงนคงคลง 7

2.1.4 แนวคดเกยวกบการบรหารเงนคงคลง 8

2.2 ทบทวนวรรณกรรมตางประเทศ 10 2.2.1 แนวคดเกยวกบการบรหารเงนคงคลง 10

2.2.1.1 ประเทศสงคโปร 10

2.2.1.2 ประเทศนอรเวย 11

2.2.1.3 เขตบรหารพเศษฮองกง 13

2.2.2 กฎเกณฑทางการคลงเกยวกบระดบเงนคงคลง 14

2.2.3 ทฤษฎการบรหารเงนสด 16

2.2.3.1 วธบรหารเงนสดตามทฤษฎสนคาคงคลง

(Inventory Theoretic Approach) 16

(6)

2.2.3.2 วธบรหารเงนสดตามวธฟงกชนการผลต

(Production Function Approach) 18

2.2.3.3 วธบรหารเงนสดตามทฤษฎความมงคง

(Wealth Theoretic Approach) 20

2.2.3.4 แบบจ าลองการปรบตวเพยงบางสวน

(Partial Adjustment) ของดลเงนสด 21

2.2.4 แนวคดเกยวกบแบบจ าลองการบรหารเงนสด 22

2.2.4.1 Baumol’s EOQ Model 23

2.2.4.2 Miller – Orr Model 26

2.2.4.3 Newsboy Model 27

บทท 3 การบรหารเงนคงคลงในปจจบน 31 3.1 การบรหารเงนคงคลงในประเทศไทย 31

3.1.1 ความหมายและองคประกอบของเงนคงคลง 31

3.1.2 กฎหมายทเกยวของกบการบรหารเงนคงคลง 31

3.1.3 องคประกอบของเงนคงคลง 34

3.1.4 การเปลยนแปลงระดบเงนคงคลง 34

3.1.5 การบรหารเงนคงคลงของกระทรวงการคลง 39

3.1.6 ระดบเงนคงคลงในปจจบน 40

3.2 ตวอยางการบรหารเงนคงคลงในตางประเทศ 41 3.2.1 ประเทศออสเตรเลย 41 3.2.2 ประเทศตรก 42 3.2.3 ประเทศแอฟรกาใต 43 3.2.4 ประเทศอนโดนเซย 44 3.2.5 ประเทศองกฤษ 45 3.2.6 ประเทศญปน 45 บทท 4 การศกษาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 47

4.1 ความหมายของระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 47 4.2 แบบจ าลองทใชในการศกษา 47

4.2.1 Baumol’s EOQ Model 48

(7)

4.2.2 Miller – Orr Model 56

4.2.3 Newsboy Model 60

4.3 ขอมลทใชในการศกษา 69 4.3.1 รายไดน าสงคลง 69

4.3.2 รายจาย 71

4.3.3 ดลเงนงบประมาณ 73

4.3.4 ดลเงนนอกงบประมาณ 75

4.3.5 ดลเงนสดกอนก 77

4.3.6 การกเพอชดเชยการขาดดล 79

4.3.7 ดลเงนสดหลงก 81

4.3.8 เงนคงคลงปลายงวด 83

4.4 ผลการศกษา 85 4.4.1 ผลลพธจากแบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model 85

4.4.2 ผลลพธจากแบบจ าลอง Miller – Orr Model 87

4.4.3 ผลลพธจากแบบจ าลอง Newsboy Model 88

4.5 บทสรป 91

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย 95 5.1 บทสรป 95 5.1.1 การประยกตใชแบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model 96 5.1.2 การประยกตใชแบบจ าลอง Miller – Orr Model 96 5.1.3 การประยกตใชแบบจ าลอง Newsboy Model 96 5.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 97 5.2.1 การก าหนดหลกเกณฑเรอง ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม เพอใชในการบรหารเงนสดในแตละป 97 5.2.2 การน าผลการศกษามาใชรวมกบการประมาณการ ดลงบประมาณระยะปานกลาง 99 5.2.3 การบรหารจดการตนทนในการบรหารเงนสดของรฐบาล 103

5.3 ขอจ ากดในการศกษาและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตม 105 บรรณานกรม 107

(8)

สารบญตาราง

ตารางท 3.1 ระดบเงนคงคลง ณ สนปงบประมาณ 2552 - 2555 41

ตารางท 4.1 รายจายเฉลยตอ 1 วน ปงบประมาณ 2540 - 2555 63

ตารางท 4.2 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง EOQ ภายใต

การด าเนนนโยบายการคลงขาดดล 86

ตารางท 4.3 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง EOQ ภายใต

การด าเนนนโยบายการคลงสมดล 86

ตารางท 4.4 รปแบบระดบเงนคงคลงตนงวดตามแบบจ าลอง Miller - Orr ภายใต

การด าเนนนโยบายการคลงขาดดล 87

ตารางท 4.5 รปแบบระดบเงนคงคลงตนงวดตามแบบจ าลอง Miller - Orr ภายใต

การด าเนนนโยบายการคลงสมดล 88

ตารางท 4.6 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง Newsboy ภายใต

การด าเนนนโยบายการคลงขาดดล 90

ตารางท 4.7 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง Newsboy ภายใต

การด าเนนนโยบายการคลงสมดล 91

ตารางท 4.8 เปรยบเทยบแบบจ าลองบรหารเงนสดในการหาระดบเงนคงคลง

ทเหมาะสม 92

ตารางท 5.1 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลองการบรหารเงนสด

ทง 3 แบบจ าลอง 97

ตารางท 5.2 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมขนต า – สงตามแบบจ าลอง Newsboy 98

ตารางท 5.3 ระดบเงนคงคลง ณ สนเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555 เปรยบเทยบกบ

ผลจากแบบจ าลอง Newsboy 98

ตารางท 5.4 ประมาณการฐานะการคลง และคาเฉลยของระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 99

ตารางท 5.5 ประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมรายเดอนตามผลการประมาณการ 100

ดลงบประมาณ

(9)

ตารางท 5.6 ประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสม กรณอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ 102

เปลยนแปลงไปจากกรณฐาน

ตารางท 5.7 ตนทนในการบรหารเงนสดจากเครองมอและตราสารประเภทตางๆ 104

(10)

สารบญแผนภม

แผนภมท 2.1 การประยกตแบบจ าลองสนคาคงคลงกบการบรหารเงนสด 24

แผนภมท 2.2 ตนทนการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสด และตนทนคาเสยโอกาส

เนองจากการถอเงนสด 26 แผนภมท 2.3 ตวอยางการหาปรมาณการสงซอสนคาทเหมาะสม

ของแบบจ าลอง Newsboy 28

แผนภมท 3.1 ความเคลอนไหวของเงนคงคลงรายเดอน ปงบประมาณ 2550 - 2555 36

แผนภมท 3.2 ความเคลอนไหวของเงนคงคลง ปงบประมาณ 2550 - 2555 38

แผนภมท 1.4 ตนทนของการจดหา (Ordering cost) และตนทนเกบรกษา (Carrying cost) เงนสด 50

แผนภมท 1.4 การบรหารจดการปรมาณเงนสดคงเหลอ 51

แผนภมท 1.3 การบรหารจดการปรมาณเงนสดคงเหลอ กรณก าหนดปรมาณเงนสดขนต า 55

แผนภมท 1.1 การบรหารจดการปรมาณเงนสดคงเหลอแบบจ าลอง Miller – Orr Model 57

แผนภมท 4.5 รายไดน าสงคลงปงบประมาณ 2524 - 2555 70

แผนภมท 4.6 ความเคลอนไหวรายไดน าสงคลงรายเดอน ปงบประมาณ 2550 - 2555 70

แผนภมท 1.7 การเบกจายงบประมาณ ปงบประมาณ 2524 - 2555 72

แผนภมท 1.8 ความเคลอนไหวการเบกจายงบประมาณรายเดอน ปงบประมาณ 4250 - 2555 72 แผนภมท 1.4 ดลเงนงบประมาณ ปงบประมาณ 4524 - 2555 74

แผนภมท 1.10 ความเคลอนไหวดลเงนงบประมาณรายเดอน ปงบประมาณ 2550 - 2555 74

แผนภมท 1.11 ดลเงนนอกงบประมาณ ปงบประมาณ 2524 - 2555 76

แผนภมท 1.44 ความเคลอนไหวดลเงนนอกงบประมาณรายเดอน

ปงบประมาณ 2550 - 2555 76

แผนภมท 1.13 ดลเงนสดกอนก ปงบประมาณ 2524 - 2555 78

แผนภมท 1.41 ความเคลอนไหวดลเงนสดกอนกรายเดอน ปงบประมาณ 2550 - 2555 78

(11)

แผนภมท 1.42 การกเพอชดเชยการขาดดล ปงบประมาณ 2524 - 2555 80

แผนภมท 1.44 ความเคลอนไหวการกเพอชดเชยการขาดดลรายเดอน

ปงบประมาณ 2550 - 2555 80

แผนภมท 1.44 ดลเงนสดหลงก ปงบประมาณ 2524 - 2555 82

แผนภมท 1.44 ความเคลอนไหวดลเงนสดหลงกรายเดอน ปงบประมาณ 2550 - 2555 82

แผนภมท 1.49 เงนคงคลงปลายงวด ปงบประมาณ 2524 - 2555 84

แผนภมท 1.44 ความเคลอนไหวดลเงนคงคลงปลายงวดรายเดอน

ปงบประมาณ 2550 - 2555 84

1  

บทท 1 บทนา

1.1 เหตผลและความจาเปน

ในภาคเอกชน การบรหารเงนสดใหมประสทธภาพถอเปนหนงในนโยบายทางการเงน ทสาคญ เนองจากการบรหารกระแสเงนสดไดอยางมประสทธภาพนนยอมสงเสรมความแขงแกรงทางการเงนแกกจการ โดยการรกษาสภาพคลองใหอยในระดบทเหมาะสม สามารถดาเนนกจการ ไดตามแผนงาน โดยรกษาตนทนของการมสภาพคลองใหอยในระดบตา ในกรณเดยวกน หากรฐบาลสามารถบรหารกระแสเงนสดหรอเงนคงคลงไดอยางมประสทธภาพสงสดยอมสรางโอกาส ในการพฒนาประเทศอยางตอเนอง ภายใตตนทนของการมเงนคงคลงในระดบตา ซงจะสงผลใหรฐบาลมทรพยากรเพยงพอไปใชในการพฒนาประเทศดานอน ๆ

ในปงบประมาณ 2555 รฐบาลไทยมระดบเงนคงคลงสงถง 560,337 ลานบาท ซงเปนระดบ เงนคงคลงปลายปทสงทสดนบแตปงบประมาณ 2524 โดยภาครฐไมสามารถนาเมดเงนดงกลาวมาใชเพอหาผลประโยชนใด ๆ ได ซงเปนไปตามบทบญญตของ พ.ร.บ. เงนคงคลง พ.ศ. 2491 ดงนนจงเปนเหตใหรฐบาลสญเสยโอกาสในการลงทน เนองจากเงนคงคลงบางสวนเกดจากการกเงนของ รฐบาลซงสงผลใหรฐบาลตองมการต งงบประมาณเพอชาระหนดงกลาวในปถด ๆ ไป ซงทาให ขาดประสทธภาพในการบรหารเงนคงคลง

ในทางตรงกนขาม ชวงปงบประมาณ 2549 ไดเกดเหตการณทเงนคงคลงไมเพยงพอกบ การใชจาย โดยเงนคงคลงทเปนเงนสดเรมตดลบตงแตเดอนธนวาคม 2548 ซงสงผลกระทบตอ การใชจายของรฐบาลและความเชอมนของประชาชนทมตอรฐในกรณทมเงนคงคลงอยในระดบ ทต าและตองมการกเงนเพอเสรมสภาพคลองในรปของตวเงนคลง ทงน การวดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมจงเปนประเดนทสาคญในการบรหารฐานะการคลงของประเทศใหเกดการพฒนา อยางย งยน

ในปจจบนมแนวคดพนฐานในการบรหารเงนคงคลง โดยกาหนดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมขนมาในชวงเวลาหนง โดยอางองความพอเพยงกบรายจายทจาเปนตองจาย และม การกาหนดระดบเงนคงคลงเปรยบเทยบเปนจานวนวนทาการทเงนคงคลงสามารถรองรบรายจาย ทจะเกดขนไดในอนาคตในกรณทรฐบาลไมมรายได กลาวคอ การกาหนดระดบเงนคงคลง ในปจจบนน คานงถงเพยงความเพยงพอของเงนสดในการเบกจายทจาเปนเปนหลก โดยไมไดคานงถงตนทนทเกดจากการถอเงนคงคลงและการขาดเงนคงคลงมากเทาทควร

2  

อยางไรกด จากการศกษาในอดตยงไมมผลการศกษาทสามารถกาหนดระดบเงนคงคลง ท เหมาะสม โดยคานงถงความพอเพยงในการใชจายรวมกบปจจยทางดานตนทนตาง ๆ อนเกยวเนองกบการถอเงนคงคลงในระดบทสงเกนความตองการและตากวาความตองการ ดงนน คณะวจยจงไดมแนวคดในการพฒนาแบบจาลองทสามารถพจารณาถงปจจยตาง ๆ ขางตนเพอนามาใชประกอบการบรหารเงนคงคลงผานการกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมโดยคานงถงปจจย ทางบญชควบคไปกบปจจยทางเศรษฐศาสตร โดยผลลพธในรปของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจากแบบจาลองขางตนนน จะเปนปจจยสาคญในการกาหนดปรมาณเงนคงคลงของแผนดน ซงจะพฒนาระบบการบรหารการคลงของรฐบาลใหเกดประโยชนสงสดแกประเทศ

1.2 วตถประสงคของโครงการวจย 1.2.1 เพอใชเปนแนวทางประกอบการพจารณาการวางแผนการบรหารเงนคงคลงในอนาคต 1.2.2 เ พอศกษาแนวโนมทางดานรายได รายจาย การกเ พอชดเชยการขาดดล และ

หนสาธารณะของรฐบาล 1.2.3 เพอวเคราะหตนทนของการบรหารเงนคงคลง 1.2.4 เพอสรางแบบจาลองในการกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

1.3 ขอบเขตของโครงการวจย

โครงการวจยนมขอบเขตการวจยในการสรางแบบจาลองเพอพฒนาการบรหารเงนคงคลง ของรฐบาล โดยการกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสม เมอพจารณาทงปจจยทางดานบญชและเศรษฐศาสตรควบคกนไป โดยอาศยขอมลทางการคลงของรฐบาลประกอบดวย รายได รายจาย ดลงบประมาณ ดลเงนนอกงบประมาณ การกชดเชยการขาดดล ดลเงนสด และระดบเงนคงคลง ปลายงวด ณ แตละชวงเวลาในอดตเปนฐานในการศกษาวจย ท งน ผลทไดรบจะแสดงถง กระแสเงนสดในระดบทเหมาะสม ซงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของระดบเงนคงคลง ในชวงเวลาตาง ๆ ของป ซงประกอบไปดวย ดลเงนงบประมาณ ดลเงนนอกงบประมาณ และการกอหนภาครฐ

3  

1.4 กรอบแนวคดของโครงการวจย

เพอกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสม โครงการวจยนไดนาแบบจาลอง Newsboy Model มาใชเปนตนแบบในการจดทาแบบจาลองและการประมาณการ โดยแบบจาลองน มลกษณะเปนแบบจาลองทางคณตศาสตร ทนามาใชประกอบการตดสนใจในการกาหนดระดบสนคาคงคลงทเหมาะสมในชวงเวลาทกาหนด ภายใตสมมตฐานทระดบอปสงคของสนคา มความผนผวนและไมแนนอน แตมตนทนการบรหารสนคาคงคลงทแนนอน จากรปแบบขางตนจงสามารถนามาปรบใชกบระดบความตองการเงนสดของรฐบาลได เนองจากมลกษณะเชนเดยวกน เชน กรณของเงนคงคลงในชวงสนเดอนพฤษภาคม และสงหาคมของทกปงบประมาณ รฐบาลจะมรายไดจดเกบสงทสดจากการจดเกบภาษเงนไดนตบคคล ดงนนระดบเงนสดของรฐบาลในชวงเวลานนจงควรอยในระดบทต า หรอมระดบเงนคงคลงทนอยกวา ชวงอนของป เพอลดตนทนคาเสยโอกาสจากการนาเงนสดเหลานไปลงทน ในทางตรงกนขาม ถาหากรฐบาลมเงนคงคลงในระดบทตาเกนไป ยอมเปนปจจยเสยงในการบรหารเงนสดระยะสนของรฐบาลได ดงนน แบบจาลอง Newsboy Model จงถกนามาใชเพอเปนแนวทางในการกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของรฐบาล ภายใตสมมตฐานการมตนทนในการบรหารเงนสดทตาทสดโดยคานงถงความผนผวนของระดบเงนคงคลงในแตละชวงของป

1.5 วธการดาเนนงานวจย 1.5.1 วธการดาเนนการวจย ประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงตอไปน

1) ศกษาแนวคดเพอกาหนดขอบเขตของการบรหารเงนคงคลง โดยคานงถงปจจยเสยงทางดานการคลงตางๆ ของรฐบาลทจะสงผลกระทบตอระดบเงนคงคลงของแผนดน

2) รวบรวมขอมลทางดานฐานะการคลงในอดตตามขอบเขตและคาจากดความ เพอเปนฐานขอมลในการสรางแบบจาลองตามแนวคดของ Newsboy Model เพอกาหนดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสม และประมาณการไปในอนาคต เพอใชวเคราะหและกาหนดแนวทางในการปรบปรงตอไป

3) ประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในอนาคต ภายใตสมมตฐานดานเศรษฐกจ การคลงซงสงผลกระทบตอความผนผวนจากการใชเงนสด และตนทนการถอและการแปลงทรพยสนเปนเงนสด

4  

4) ประเมนผลและวเคราะหขอมลทไดจากแบบจาลองจากการนาระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมมาปรบใช เพอกาหนดแนวทางในการปรบปรงการบรหารเงนคงคลง

5) สรปผลขอเสนอแนะเชงนโยบายการปรบปรงการบรหารเงนคงคลงในภาพรวม 1.5.2 การเกบขอมล การศกษานใชขอมลในแบบทตยภม (Secondary Data) โดยจะทาการ

รวบรวมขอมลฐานะการคลงตาง ๆ 1.5.3 แหลงทมาของขอมล เนนการใชขอมลฐานะการคลงรฐบาลซงจะใชวธศกษาจากเอกสาร

ทมการเผยแพรภายในหนวยงาน (สานกงานเศรษฐกจการคลง) และตดตอขอขอมลจากหนวยงาน ทเกยวของ เชน สานกงานบรหารหนสาธารณะ กรมบญชกลาง และสานกงบประมาณ เปนตน

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.6.1 ไดแนวทางและขอเสนอแนะตอผบรหารกระทรวงการคลงเพอใชประกอบการพจารณาวางแผนบรหารเงนคงคลงของรฐบาล

1.6.2 กระทรวงการคลงและหนวยงานทเกยวของไดทราบแนวโนมของรายได รายจาย การกเพอชดเชยการขาดดล และหนสาธารณะของรฐบาล

1.6.3 กระทรวงการคลงและหนวยงานทเกยวของไดรบทราบผลการวเคราะหตนทนของ การบรหารเงนคงคลง

1.6.4 กระทรวงการคลงมแบบจาลองทใชในการกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม

2.1 ทบทวนวรรณกรรมในประเทศ

2.1.1 แนวคดเกยวกบความหมายของเงนคงคลง พระราชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 มาตรา 4 บญญตไววา ภายใตบงคบแหงมาตรา 13

บรรดาเงนทงปวงทพงชาระใหแกรฐบาล ไมวาเปนภาษอากร คาธรรมเนยม คาปรบ เงนกหรอ เงนอนใด หวหนาสวนราชการทไดเกบหรอรบเงนนนมหนาทควบคมใหสงเขาบญชเงนคงคลงบญชท 1 หรอสงคลงจงหวด หรอคลงอาเภอ ตามกาหนดเวลาและขอบงคบทรฐมนตรกาหนด โดยไมหกเงนไวเพอการใด ๆ เลย

สานกงานเศรษฐกจการคลง (พ.ศ. 2517) ไดใหความเหนของเงนคงคลงวาครอบคลมเฉพาะเงนคงคลงจรง ซงหมายถง เงนทไดจากรายรบจรงสงกวารายจายในปกอน ๆ เทานน โดยไมรวมเงนของผอนทนามาใชเหมอนเปนเงนของตนโดยไมมการกยม

ดร. พนส สมะเสถยร (พ.ศ. 2535) ไดกลาวไววา เงนคงคลง หมายถง เงนทรฐมไวเพอการใชจายในการดาเนนงานของรฐ กรณทรฐจดเกบเงนไดมากกวาเงนทใชจายไปกจะม เงนคงเหลอเกบรกษาอยในคลง เงนจานวนนกคอ เงนคงคลงนนเอง

ศภชย พศษฐวานช (พ.ศ. 2538) ไดกลาวไววา เงนคงคลง หมายถง เงนรายรบตาง ๆ ทไดนาสงคลงในแตละวนดวยหกรายจายตาง ๆ ซงอาจมเหลอหรอขาดไป ในกรณทมเงนไมพอจาย จะตองกมา แตเปนการกมากอนเวลาจาย เปนเงนทรฐบาลเตรยมไวเพอการใชจายประจาวน

วนทนา เฮงสกล (พ.ศ. 2527) ไดกลาวไววา เงนคงคลง หมายถง ปรมาณเงนทรฐบาล มอยในคลง ณ ขณะใด ขณะหนง โดยปรมาณเงนในทนหมายถง เงนสด ซงประกอบไปดวย ธนบตร เหรยญกษาปณ และยอดเงนในบญชเงนฝากของกระทรวงการคลง

ไพรนทร พลชน (พ.ศ. 2547) ไดกลาวถงเงนคงคลงไววา หมายถง เ งนของรฐ ทมไวเพอการใชจายในการดาเนนการตาง ๆ ของรฐเพอใหเปนไปตามนโยบายของรฐบาล โดยเงนคงคลงประกอบดวย 2 บญช คอ

1) บญชเงนคงคลงท 1 หรอ บญชรบ และ 2) บญชเงนคงคลงท 2 หรอ บญชจาย เ งนคงคลงจงเปรยบเสมอนเ งนออมของประเทศ ในกรณท ดลเ งนสดเกนดล

ระดบเงนคงคลงจะเพมขน ในทางตรงขามถาดลเงนสดขาดดล ระดบของเงนคงคลงกจะลดลง

6  

2.1.2 แนวคดเกยวกบองคประกอบของเงนคงคลง มาตรา 4 และ 5 แหงพระราชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 กาหนดรายรบและรายจาย

จากเงนคงคลง โดยรายรบประกอบดวย รายรบเงนงบประมาณ (รายไดจากการจดเกบภาษอากร รายไดจากรฐวสาหกจ รายไดจากการขายสงของและบรการของรฐ รายไดอน และเงนกเพอ ชดเชยการขาดดล) และรายรบเงนนอกงบประมาณ (เงนฝากและเงนทนหมนเวยน) สาหรบ รายจายประกอบดวย รายจายเงนงบประมาณ (รายจายงบประมาณปปจจบน และรายจายงบประมาณปกอน) และรายจายเงนนอกงบประมาณ (เงนฝากและเงนทนหมนเวยน)

ศภชย พศษฐวานช (พ.ศ. 2538) ไดแยกองคประกอบของเงนคงคลงเปน 5 สวน สวนท 1 เปนเงนสดคงเหลอในบญชเงนคงคลงทฝากไวทธนาคารแหงประเทศไทย

ตามกฎหมายวาดวยเงนคงคลง (ผลตางของบญชเงนคงคลงท 1 และบญชเงนคงคลงท 2) สวนท 2 เปนเงนสดอยทสานกงานคลงจงหวด หรอคลงจงหวด ณ อาเภอทกแหง สวนท 3 เปนธนบตรทกรมธนารกษมไวเปนทนสารองหนนการผลตเหรยญกษาปณ

ตามทกฎหมายกาหนด สวนท 4 เ ปนเงนคงคลงระหว างทาง ซ ง เปนธนบตรและเหรยญกษาปณของ

กระทรวงการคลงทอยในระหวางการขนยายจากทหนงไปยงอกทหนง ท งในสวนกลางและ สวนภมภาค

สวนท 5 เปนเงนสดในบญชเงนฝากของ บมจ.ธนาคารกรงไทย อยางไรก ด เงนคงคลงท ง 5 สวนดงกลาวขางตน ยงไมไดหกภาระผกพน ซงมอย

2 ประเภท ไดแก ภาระผกพนเงนงบประมาณรายจาย (รายจายเหลอมจาย เงนกนไวเบกเหลอมป และเงนของปกอนทขยายเวลาการเบกจาย) และภาระผกพนเงนนอกงบประมาณ (เงนฝาก สวนราชการและรฐวสาหกจ เงนฝากธนาคารแหงประเทศไทย)

สอดคลองกบ สทธรตน รตนโชต (พ.ศ. 2552) ทไดกลาวถงองคประกอบของ เงนคงคลง วาประกอบดวย 1) บญชเงนคงคลงทธนาคารแหงประเทศไทย ซงหมายถง ยอดคงคางซงเปนผลตางระหวาง

1.1) บญชเงนคงคลงบญชท 1 ซงตามกฎหมายเงนคงคลง กาหนดใหรายรบของรฐบาลจากภาษอากรและอนๆ เชน เงนก ตองนาสงเขามาไวทบญชน

1.2) บญชเ งนคงคลงบญชท 2 เปนบญชทมไวสาหรบการเบกจายรายจาย ทงเงนในงบประมาณและเงนนอกงบประมาณ

7  

ซ งตามกฎหมาย เ ง นคงคลง เ ป น เ ง นฝากของกระทรวงการคลง ท ธนาคาร แหงประเทศไทย โดยมลกษณะเปนบญชเดนสะพด เนองจากไมไดรบดอกเบยจากผรบฝาก ในทน คอ ธนาคารแหงประเทศไทย

2) เงนฝากคลงจงหวดทสาขาธนาคารแหงประเทศไทย 3) เงนสดทคลงจงหวดและอาเภอตางๆ ทวประเทศ 4) เงนสดทกรมธนารกษ 5) เงนสดทอยในระหวางการเดนทาง (เงนสดระหวางทาง) 6) เงนฝากของคลงจงหวดทธนาคารกรงไทยสาขาจงหวดนนๆ

นอกจากน ไพรนทร พลช น (พ .ศ . 2547) ไดกล าวถง เง นคงคลงในปจจ บนว า เงนคงคลงของรฐบาลในปจจบนไดรวมสวนของการก เงน โดยการออกตว เง นคลงเพ อ เสรมสภาพคลอง ซงถาหากไมรวมตวเงนคลงดงกลาว เงนคงคลงจะตดลบตงแตปงบประมาณ 2544 เปนตนมา นอกจากนยงไดรวมสวนของเงนนอกงบประมาณทเปนภาระผกพนทจะตองจายคนตามคาขอ ไดแก เงนฝากสวนราชการ รฐวสาหกจ เงนฝากธนาคารแหงประเทศไทย และเงนทนหมนเวยน ซงปจจบนจานวนเงนทเปนภาระผกพนดงกลาวสงกวาเงนคงคลง ทรฐบาลมอย แตเนองจากการเบกจายคนเงนฝากของหนวยงานตางๆ ไมไดดาเนนการพรอมกน ทาใหรฐบาลสามารถนาเงนคงคลงมาใชหมนเวยนเพอเสรมสภาพคลองได

จากแนวคดตาง ๆ ขางตน สรปไดวา องคประกอบของเงนคงคลงจะประกอบไปดวยเงนทอยในทตาง ๆ ดงน

1) เงนสดคงเหลอในบญชเงนคงคลงทฝากไวทธนาคารแหงประเทศไทย 2) เงนสดทสานกงานคลงจงหวด หรอคลงจงหวด ณ อาเภอทกแหง1 3) ธนบตรและเหรยญกษาปณทกรมธนารกษ 4) เงนคงคลงระหวางทาง และเงนคงคลงอนๆ ท ง น การเปลยนแปลงเงนคงคลงเปนผลจากการเคลอนไหวของเงนทไดมาจาก

ทงในและนอกงบประมาณ 2.1.3 แนวคดเกยวกบระดบของเงนคงคลง

พนส สมะเสถยร (พ.ศ. 2535) ไดกลาวถงปรมาณเงนคงคลงทเหมาะสมในแงของ การบรหารเงนสดวา การบรหารเงนคงคลงทดจะตองดแลวาเงนทเกบรกษาไวในสวนกลาง ทฝากไวกบธนาคารแหงประเทศไทย ควรมใหเพยงพอกบรายจายตามปกตประมาณ 5 วนทาการ ซงจะอยในวงเงนประมาณ 1,000 – 2,000 ลานบาท และสวนทเกบรกษาไวในสวนภมภาคในแตละ

                                                            1 ในปจจบน ไดมการพฒนาระบบงานรบจายเงน โดยนาระบบ GFMIS มาใช ทาใหสานกงานคลงจงหวดไมตองเกบรกษาเงนคงคลงไวใหสวนราชการเบกจายอกตอไป

8  

คลงจงหวดและคลงอาเภอควรมใหมากเพยงพอทจะทาการรบจายแลวใหมการเคลอนยายตวเงน เพยง 1 ครงตอเดอน หรอไมเกน 18 ครงตอป ซงรวมแลวควรอยในวงเงน ประมาณ 2,000 – 3,000 ลานบาท ดงนน วงเงนคงคลงทมเกบรกษาทวประเทศ ณ เวลาใดเวลาหนง จงควรอยระหวาง 3,000 - 5,000 ลานบาท ทงน เวนแต ณ สนวนงบประมาณทกระทรวงการคลงจาเปนตองกเงนใหเตมตามอานาจทจะกไดในปงบประมาณนนๆ เพอเตรยมไวสาหรบจายเปนรายจายตามงบประมาณทอาจมการขอเบกเหลอมปงบประมาณได

นตนย ศรสมรรถการ (พ.ศ. 2547) เหนวาการเกบเงนไวในคลงมากกไมด เนองจากตองเสยดอกเบย แตถาเกบเงนคงคลงไวนอยกไมด เพราะจะทาใหขาดสภาพคลอง ดงน น ควรเกบไวแตพอเหมาะโดยระดบเ งนคงคลงแตละชวงอาจเ บยงเบนไปจากคา เฉลยได ตามความจาเปน เชน ชวงปลายเดอนทตองเกบเงนไวจายเงนเดอนขาราชการ หรอในชวงฤดแลง ทมการเบกงบกอสรางกตองถอเงนสดไวมากกวาปกต เปนตน ตวอยางเชน รฐบาลตงเปาจะเกบ เงนคงคลงไวประมาณ 10 วนทาการ (2 สปดาห) สมมตวางบประมาณ 1.36 ลานลานบาท เงนคงคลงทรฐบาลถอโดยเฉลยเทากบ 1,360,000 / 52 * 2 = 52,307.7 ลานบาท เทากบวารฐบาลควรมเงนคงคลงเฉลยประมาณ 52,000 ลานบาท ซงเปนคาเฉลยทงป

จากแนวคดตาง ๆ ขางตน สรปไดวา ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมควรเปนระดบทสมดลกบความประหยดและความเพยงพอสาหรบการรบจาย โดยระดบเงนคงคลงในแตละชวงเวลา ไมจาเปนตองเทากน 2.1.4 แนวคดเกยวกบการบรหารเงนคงคลง

สทธรตน รตนโชต (พ.ศ. 2552) ไดกลาวไววาวตถประสงคของการบรหารเงนคงคลง ในภาครฐบาลในสวนของการบรหารเงนสด คอ การสรางดลยภาพระหวางรายไดและรายรบ ทนาเขามาเปนเงนคงคลงกบรายจายทจายออกไปจากเงนคงคลงในแตละชวงเวลา และมประเดน ทตองนามาพจารณา 2 ประเดน คอ

1) รฐบาลมสภาพคลองสามารถหาเ งนมาเพยงพอ และทนเวลากบการใชจาย 2) การบรหารเงนสดของรฐบาล โดยทาใหรฐบาลมคาใชจายในการหาเงนสดมาใชจาย

ตาทสด ทงน การบรหารเงนสดของรฐบาลมลกษณะเชนเดยวกนกบการบรหารเงนสดของเอกชน ซงมวตถประสงคทขดแยงกน คอ

2.1) เพอใหมเงนสดมากเพยงพอตอการใชจาย โดยไมเกดปญหาการขาดแคลน เงนใชจาย ดงนน จงจาเปนตองเกบเงนไวในคลงใหมจานวนมากพอกบการใชจายประจาวน และเมอเกดความจาเปนตองใชจายฉกเฉน

2.2) เพอไมใหเกดภาระคาใชจายดานดอกเบย จาเปนตองควบคมไมใหมเงนเหลอในคลงมากเกนไป กรณทมเงนเหลอในคลง ควรนาออกมาชาระหนหรอกนอยลง

9  

สอดคลองกบแนวคดของ ไพรชน ตระการศรนทร (2548) ทไดกลาวถงขอบเขต ของวตถประสงคในการบรหารเงนคงคลงวาตองมอยางนอย 3 ประการ ไดแก

1) การควบคมเงนคงคลงใหรดกมและรอบคอบ ซงเปนการปองกนความเสยงและ สรางวนยการเงนการคลงใหเปนภมคมกน ใหมความปลอดภยและมเสถยรภาพ เนองจากผลของการเกดความเสยงและความไมแนนอนจะทาใหไมสามารถแกไขปญหาหรอชวยเหลอตวเอง ไดจากผลลพธทเกดขน เนองจากไมไดเตรยมการหรอบรหารจดการความเสยงไวลวงหนา อยางเพยงพอ

2) การบรหารใหประเทศมเงนเพยงพอกบปรมาณการรบ – จาย 3) การบรหารเงนคงคลงใหเปนไปอยางประหยด นอกจากน เกรกเกยรต พพฒนเสรธรรม (2552) ยงไดกลาวถงการบรหารเงนคงคลง

ไววา ในการบรหารเงนคงคลง ถาไดปฏบตและดาเนนการอยางเครงครดตามกฎหมาย เงนงบประมาณและเงนคงคลง และไดบรหารงานอยางมประสทธภาพและมความรบผดชอบแลว กรณการเกดปญหาเงนขาดมอหรอมเงนสดไมพอใชจายจะไมเกดขน

สมชย สจจพงษ (พ.ศ. 2548) ไดกลาวถงเงนคงคลงในมมมองของระบบการบรหาร ความเสยงวา ตองมการพยากรณและการประมาณการเงนคงคลง และถอเปนภารกจทสาคญ ดานการคลงในระบบการบรหารความเสยงดานการคลง

สาหรบแนวคดเกยวกบการบรหารเงนคงคลงในมมมองอนๆ ทแตกตางจากแนวคด ทกลาวไวขางตน ดารณ รกเสนาวนช (2545) ไดศกษาฐานะเงนคงคลงและนโยบายของรฐบาล ในการใชเงนคงคลงเพอแกไขวกฤตเศรษฐกจในชวงปงบประมาณ 2539 – 2543 นอกจากนยงไดศกษาแนวทางการบรหารเงนนอกงบประมาณใหมประสทธภาพเพอแกไขวกฤตเงนคงคลง ซงพบวา เ งนนอกงบประมาณถอเปนสวนหนงของเงนคงคลงทชวยในการบรหารเงนสด ของภาครฐ และยงมบทบาทสาคญในการชวยเสรมปรมาณเงนคงคลงหรออกนยหนงคอ ชวย เสรมสภาพคล อ งของ เ ง นคงคล ง ได โดยได เ สนอแนะแนวทางในการบรหา ร เงนนอกงบประมาณใหมประสทธภาพไวหลายแนวทาง ดงน

1) การปรบปรงกฎหมายทใหอานาจองคกรตาง ๆ มความเปนอสระในการบรหารเงนจะตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการทประกอบดวยผแทนจากหนวยงานทเกยวของกบการบรหารเงนแผนดน เชน กระทรวงการคลง สานกงบประมาณ สานกงานการตรวจเงนแผนดน เปนตน

2) การปรบปรงแกไขกฎหมายททาใหเกดเงนนอกงบประมาณ เพอควบคมการเกดขนของเงนนอกงบประมาณ โดยใหคณะกรรมการทประกอบดวยผแทนจากหนวยงานเกยวของกบ

10  

การบรหารเงนแผนดนเปนผมอานาจใหความเหนชอบในการยกเวนรายไดของสวนราชการ ทไมตองนาเงนสงคลง

3) การปรบปรงและพฒนากฎหมาย ระเบยบ และขอบงคบทใชควบคมเงนนอกงบประมาณใหมความชดเจนและเปนมาตรฐานเดยวกน สาหรบเงนนอกงบประมาณทมวตถประสงคและลกษณะการดาเนนงานคลายกน

4) การจดต งองคกรททาหนา ทควบคมดแลเ งนนอกงบประมาณใหครอบคลม ทวประเทศเพอใหการบรหารเงนนอกงบประมาณเกดประสทธภาพและเกดประโยชน ตอประเทศมากทสด

จากแนวคดตาง ๆ ขางตน สรปไดวา แนวทางการบรหารเงนคงคลง คอ การบรหารเงนสดหรอการบรหารสภาพคลองของรฐบาล ใหสามารถหาเงนมาใชจายไดอยางเพยงพอ และทนเวลา โดยไมเกดปญหาการขาดสภาพคลอง ในขณะเดยวกนควรตองมการบรหารเงนดงกลาว โดยไมใหเกดภาระคาใชจายดานดอกเบยมากเกนไป นอกจากน ยงตองมการพจารณาและ ทบทวนกฎหมาย ระเบยบและขอบงคบตาง ๆ ทเกยวของกบการบรหารเงนแผนดน ตลอดจน มการควบคมและตดตามอยางใกลชดจากหนวยงานทเกยวของ ทงน เพอใหเกดประสทธภาพ และประโยชนสงสด

2.2 ทบทวนวรรณกรรมตางประเทศ

2.2.1 แนวคดเกยวกบการบรหารเงนคงคลง จากการศกษาแนวคดในการบรหารเงนคงคลงของตางประเทศทรวบรวมโดย Jackie Wu

(2002) ซงไดศกษาประสบการณของ 3 ประเทศ ไดแก ประเทศสงคโปร ประเทศนอรเวย และ เขตบรหารพเศษฮองกง โดยมสาระสาคญสรปได ดงน

2.2.1.1 ประเทศสงคโปร2 เงนคงคลงและเงนทนสารองระหวางประเทศของประเทศสงคโปรบรหารจดการ

โดยรฐวสาหกจทรฐบาลเปนเจาของ คอ Government of Singapore Investment Corporation (GIC) ซงเปนองคกรดานการลงทนขนาดใหญทลงทนในตางประเทศมากกวา 40 ประเทศ ดวยเงนลงทนมากกวา 100 ลานเหรยญดอลลารสหรฐฯ อยางไรกด ปรมาณเงนคงคลงท GIC มอยไมไดเปดเผย ตอสาธารณะแตอยางใด โดยการลงทนของ GIC ตามเปาหมายของรฐบาลจะเปนไปเพอการรกษา

                                                            2 Jackie Wu. (2002). Practices of Overseas Jurisdictions in Building up or Maintaining Their Fiscal Reserves. Research and Library Services Division Legislative Council Secretariat. สามารถเขาถงไดทเวบไซต URL: <http://www.legco.gov.hk/yr01-02/english/sec/library/0102rp04e.pdf> เขาถงเมอวนท 19 ธนวาคม 2555

11  

ระดบทย งยนของอตราผลตอบแทนทแทจรงในระยะยาว (Long Term Real Rate of Return) และ จะกระจายการลงทนในกลมหลกทรพย (Portfolio) ทหลายหลายภายใตเพดานความเสยงทกาหนด ไดแก ตราสารทน (Equities) ตราสารหน (Fixed Income) อสงหารมทรพย (Real Estate) หนทไมไดจดทะเบยนซอขายอยในตลาดหลกทรพย (Private Equity) โครงสรางพนฐาน (Infrastructure) Marketable Alternatives และทรพยากรธรรมชาต (Natural Resources)

การรกษาความมนคงของระดบเงนคงคลงของประเทศสงคโปรไดบญญตไวในรฐธรรมนญแหงประเทศสงคโปรบทบญญตท 147 (5f) ซงใหอานาจประธานาธบดมสทธในการยบย ง (Veto Power) การใชเงนคงคลงทเกบสะสมในชวงของรฐบาลชดกอนหนา กลาวคอ หากรฐบาลตงเปาหมายในการจดทางบประมาณแบบสมดล รฐบาลจะตองใชเงนคงคลงทเกบสะสมในชวงของรฐบาลปจจบน และไมใชเงนคงคลงทสะสมไวโดยรฐบาลในอดต นอกจากนในบทบญญตท 142 ไดกาหนดใหรฐบาลสามารถนารายไดจากการลงทนสทธ (Net Investment Income: NII) มาใชได ไมเกนกวารอยละ 50 ของรายไดทไดรบจากการนาเงนคงคลงไปลงทน กลาวคอ รายไดจากการลงทนอกครงหนงจะเกบสะสมเปนเงนคงคลง

รฐบาลสงคโปรใชเงนคงคลง ซงเปนการใชจายนอกงบประมาณ (Off - Budget) เพอเปนเครองมอของนโยบายการคลงในการตอตานวฏจกรเศรษฐกจ (Counter - Cyclical Fiscal Policy) เนองจากโครงสรางทางการคลงของสงคโปรถอไดวามตวรกษาเสถยรภาพอตโนมต (Automatic Stabilizer) ทางานไดไมมากนก3 ตวอยางเชน การใชเงนคงคลงในป พ.ศ. 2544ในการดาเนนมาตรการกระตนเศรษฐกจ 2 ครง ครงแรก จานวนเงน 2.2 พนลานดอลลารสงคโปร หรอรอยละ 1.4 ของ GDP และครงท 2 จานวนเงน 11.3 พนลานดอลลารสงคโปร หรอรอยละ 7 ของ GDP

2.2.1.2 ประเทศนอรเวย4 รฐบาลแหงประเทศนอรเวยไดจดตงกองทนปโตรเลยม (Petroleum Fund) ขนในป

2533 ภายใตกฎหมายกองทนปโตรเลยม ซงกาหนดใหเปลยนรปการเกนดลงบประมาณใหเปนสนทรพยทางการเงนตางประเทศ (Foreign Financial Asset) โดยเปนทเขาใจตรงกนวาเงนกองทนปโตรเลยมเปรยบเสมอนเงนคงคลงของรฐบาล ทงน ในป 2549 กองทนปโตรเลยมไดเปลยนชอเปนกองทนเงนบาเหนจบานาญของรฐบาล (Government Pension Fund Global: GPFG)

กองทนปโตรเลยมของรฐบาลมวตถประสงค 2 ประการ คอ (1) เพอเปนกนชน ทางการเงน (Financial Buffer) ในการรบมอกบความผนผวนของรายไดจากปโตรเลยม ซงชวยรกษาความแขงแกรงทางเศรษฐกจของนอรเวย และชวยใหรฐบาลมความยดหยนในการปรบเปลยนกลยทธ

                                                            3 Leif Lybecker Eskesen. (2009). The Role for Counter-Cyclical Fiscal Policy in Singapore. IMF Working paper หนาท 13. 4 Jackie Wu. (2002). เอกสารทอางถงเหมอนเดม

12  

ในการดาเนนนโยบายเศรษฐกจ และ (2) เพอใชเปนรายจายประกนสงคม5 ในสวนท เพมขน จากทคาดการณตามการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร (Demographic Change)

ผจดการการลงทนของธนาคารกลาง (Norges Bank Investment Management: NBIM) จะทาหนาทบรหารเงนกองทนปโตรเลยม โดยจะนาเงนกองทนไปลงทนตามแนวทางทกระทรวงการคลงกาหนด ซงกฎหมายจดตงกองทนกาหนดไววา ควรลงทนในตราสารทน (Equities) และ ตราสารหน (Fixed Income) ของตางประเทศ ทงน รฐบาลไดแสดงความมนใจวาการลงทนในสนทรพยตางประเทศจะสามารถปองกนระบบเศรษฐกจของประเทศนอรเวยจากความผนผวนทางดานอปสงค และระดบราคาได

รายไดจากปโตรเลยมถอเปนกระแสเงนสดสทธของรฐบาล (Net cash flow)ประกอบดวย ภาษน ามน6 รายไดจากการจาหนายน ามนของรฐวสาหกจ (State’s Direct Financial Interest: SDFI) และเงนปนผลจากบรษทขดเจาะน ามน (Statoil) ทรฐบาลเปนเจาของรายได จากปโตรเลยมเปนเครองมอสาคญทใชในการผอนคลายหรอจากดรายจายของรฐบาล อยางไรกด การจดทางบประมาณแบบขาดดล รฐบาลไดจดทาดลงบประมาณเชงโครงสรางทไมรวมรายไดจากปโตรเลยม (Structural non - oil budget deficit) ขณะทรายไดจากปโตรเลยมจะเกบไวทกองทน GPFG และมเปาหมายของกฎเกณฑทางการคลงในการชดเชยการขาดดลดวยผลตอบแทนจากการลงทนดวยเงนทนจากกองทน GPFG โดยในระยะยาวการขาดดลทไมรวมรายไดจากปโตรเลยมจะตองเทากบคาคาดการณอตราผลตอบแทนทแทจรง (Expected Real Return) ของกองทน GPFG7 ซงใน ไตรมาสท 3 ของป 2012 ผลตอบแทนอยทรอยละ 4.78 หรอประมาณ 1.67 แสนลานโครนนอรเวย และ ณ เดอนพฤศจกายน 2012 กองทน GPFG มสนทรพย 3.78 ลานลานโครนนอรเวย9

                                                            5 ประเทศนอรเวยมระบบประกนสงคมทครอบคลมสทธประโยชนเงนบาเหนจบานาญผสงอาย เงนสงเคราะหผพการ เงนสงเคราะหครอบครว คารกษาพยาบาล เงนสงเคราะหการเจบปวย เงนสงเคราะหมารดา และการวางงาน รายจายประกนสงคมมลกษณะเปนเงนกอนททบทวนเปนรายปตามดลพนจของรฐสภา การจายเงนสมทบแบบสมครใจ 3 ฝาย จากฝายลกจาง ฝายนายจาง และรายไดจากภาษของรฐบาล 6 รฐบาลเกบภาษน ามนจากบรษทผลตนามนและนามนเชอเพลงดวยอตราภาษสวนเพม (Marginal Tax Rate) ทรอยละ 78 ของรายไดจากการจาหนายนามน ทเพมขน ซงอยในรปของเงนสกลตางประเทศ 7 Economic commentaries. The petroleum fund mechanism and Norges Bank’s foreign exchange purchases for the GPFG. No. 3 2012. สามารถเขาถงขอมลไดทเวบไซต URL: <http://www.norges-bank.no/pages/88123/Economic_Commentaries_2012_3.pdf> เขาถงขอมลเมอ 19 ธนวาคม 2555 8จากเวบไซต Sovereign Wealth Fund Global. รายงานเมอวนท 2 พฤศจกายน 2555. สามารถเขาถงขอมลไดท URL: <http://www.swfinstitute.org/tag/gpfg/> เขาถงขอมลเมอวนท 19 ธนวาคม 2555 9 จากเวบไซตของธนาคารกลางแหงประเทศนอรเวย. รายงานเมอวนท 14 พฤศจกายน 2555. สามารถเขาถงขอมลไดท URL: <http://www.norges-bank.no/pages/92174/balanse_en_nov_12.pdf> เขาถงขอมลเมอวนท 19 ธนวาคม 2555

13  

2.2.1.3 เขตบรหารพเศษฮองกง10 เขตบรหารพเศษฮองกงมเงนคงคลงมากกวา 6 แสนลานดอลลารฮองกง11 ในป

2011 ซงเกดจากการเกนดลการคลงตดตอกนหลายปในอดตโดยหลกเกณฑเกยวกบการรกษาระดบ เงนคงคลงทเหมาะสมของฮองกงทใชมาตงแตป 2545 ม 3 ประการ12 คอ

(1) ความจาเปนของการบรหารกระแสเงนสด (Cash flow requirement) เ พอการดาเนนงานของรฐบาล (Operating requirement) ซงกาหนดใหดารงระดบเงนคงคลงไวเทากบรายจายรฐบาล 3 เดอน

(2) ความตองการเงนทนสาหรบกรณฉกเฉนหรอจาเปนเรงดวน (Contingency Requirement) ซงกาหนดใหดารงระดบเงนคงคลงไวเทากบรายจายรฐบาล 9 เดอน และบวกหรอลบ 3 เดอนตามความเพยงพอของเงนคงคลง และ

(3) เปนเครองมอในการรกษาเสถยรภาพของอตราแลกเปลยนดอลลารฮองกง (Monetary Requirement) ซงกาหนดใหดารงระดบเงนคงคลงเทากบปรมาณเงน M1 และบวกหรอลบรอยละ 25 ตามความจาเปน

โดยสรป ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของฮองกงกาหนดไวใหครอบคลมรายจายรฐบาล 12 เดอน (หรอขนสง 15 เดอน) รวมกบปรมาณเงน M113 บวกลบรอยละ 25 ทงนจากการทบทวนงบประมาณของฮองกงในอดตมการกลาวถงระดบเงนคงคลงทเหมาะสมคอนขางหลากหลาย โดยกาหนดใหดารงระดบเงนคงคลงเทากบรายจายรฐบาล 16 – 26 เดอน ซงเหนไดวาไมมว ธการใดทจะชชดวาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมควรเปนเทาใด โดยในทางปฏบต การบรหารระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงควรขนอยกบภาวะเศรษฐกจและวฎจกรทางการคลง ทเปนอยในชวงเวลาขณะนน

ทงน จากการศกษาของกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF)14 ในป 2550 ไดศกษาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของเขตบรหารพเศษฮองกง โดยใชวธมลคาความเสยง (Value at Risk: VaR) ซงคานวณระดบเงนคงคลงทตองการในแตละชวงของความเสยหายสงสดทเปนไปได โดยไดเสนอแนะวา เขตบรหารพเศษฮองกงควรมระดบเงนคงคลงประมาณรอยละ 30 - 50 ของ GDP ซงขนอยกบความผนผวนของของตวแปรทางการคลง ภายใตขอสมมตฐานวาไมมการเปลยนแปลง                                                            10 Dai Daohua. (2011). What is the appropriate level for Hong Kong's fiscal reserve? Bank of China (Hong Kong) Limited. Economic Review. April, 2011. สามารถเขาถงไดทเวบไซต URL: <http://www.bochk.com/content/44/515/1/esp_ecomonthly_2011004_en.pdf> เขาถงขอมลเมอวนท 19 ธนวาคม 2555 11 Census and Statistics Department. (2012). Hong Kong Monthly Digest of Statistics. December, 2012. สามารถเขาถงไดทเวบไซตURL: <http://www.statistics.gov.hk/pub/B10100022012MM12B0100.pdf> เขาถงขอมลเมอวนท 19 ธนวาคม 2555 12 The Legislative Council Commission (2010) Hong Kong Fact Sheet Management of Exchange fund and Fiscal reserve. 9 March 2010. สามารถเขาถงไดทเวบไซต URL: <http://www.legco.gov.hk/yr09-10/english/sec/library/0910fs16-e.pdf> เขาถงขอมลเมอวนท 20 ธนวาคม 2555. 13 ปรมาณเงน M1 หมายถง ธนบตร หรยญกษาปณ และเงนฝากกระแสรายวน 14 Nathan Porter. (2550). Guarding Against Fiscal Risks in Hong Kong SAR. International Monetary Fund. IMF working paper. สามารถเขาถงไดทเวบไซตURL: <http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2007/wp07150.pdf> เขาถงขอมลเมอวนท 20 ธนวาคม 2555.

14  

นโยบายและปฏรปโครงสรางรายได เพอรองรบรายจายทเชอมโยงกบโครงสรางอายประชากร (Age - Related Spending) และการดาเนนการเพอควบคมความเสยงทางการคลง นอกจากน IMF กลาววา การกาหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมถอเปนการออมทางการคลง ซงเปนการจากด การกเงนเพอใชในการบรหารเงนสดในชวงทเกดความผนผวนกบรายไดรฐบาล หากรฐบาลตองการปองกนความสญเสยสงสดทเปนไปได รฐบาลควรรกษาระดบเงนคงคลงทสง และควร ยดแนวคดในลกษณะการมองไปขางหนา (Forward Looking Concept) โดยหลกเกณฑของ การรกษาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในรปของจานวนเดอนของรายจายรฐบาลจะเกยวของกบ การปองกนการขาดงบประมาณ (Budget shortfall) ขณะทระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในรปของสดสวนตอ GDP จะเกยวของกบการปองกนความทาทายทางการคลง (Fiscal Challenges) ในระยะปานกลางถงระยะยาว

จากการศกษาของ Dai Daohua (2011) พบวา เงนคงคลงของฮองกงในป 2011 อยท 5.91 แสนลานดอลลารฮองกง ซงเทากบรายจายรฐบาล 23 เดอน สงกวาหลกเกณฑทกาหนดไวท 12 เดอน โดยคดเปนประมาณรอยละ 33.8 ตอ GDP สงกวาหลกเกณฑขนตาในการศกษา ของ IMF ทกาหนดไวทรอยละ 30 ของ GDP อยางไรกด ระดบเงนคงคลงยงคงตากวาหลกเกณฑ ขนสงของ IMF ทรอยละ 50 ตอ GDP หากนา GDP ในป 2010 มาคานวณจะพบวา ฮองกงตองม เงนคงคลงขนสงถง 8.74 แสนลานดอลลารฮองกง หมายความวา ฮองกงตองเกบสะสมเงนคงคลงเพมอกกวา 2.82 แสนลานดอลลารฮองกง เพอใหถงเปาหมาย รอยละ 50 ตอ GDP ถงแมวาเปาหมายจะบรรลไดยากแตกไมควรวางใจ เนองจากภาวะเศรษฐกจของฮองกงขยายตวอยางตอเนอง ดงนน ระดบเงนคงคลง จงควรขยายตวมากกวาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ อยางไรกด หากนาเงนทนสารองระหวางประเทศจากกองทนแลกเปลยน (Exchange Fund) มารวมกบเงนคงคลง ทรพยากรทางการคลง (Fiscal resource) ของฮองกงถอไดวาสงเกนหลกเกณฑขนสงของ IMF เปนทเรยบรอยแลว 2.2.2 กฎเกณฑทางการคลงเกยวกบระดบเงนคงคลง

จากการศกษาของ Jochen R. Andritzky (2011)15 ไดทบทวนหลกเกณฑหรอขอผกมด ทางการคลงของประเทศบลแกเรย ซงมหลกเกณฑเกยวกบการรกษาระดบเงนคงคลงขนตาภายใตกฎหมายงบประมาณ กฎเกณฑทางการคลงของประเทศบลแกเรยมไดมงเนนเปาหมายความย งยน ทางการคลงแตเพยงอยางเดยว แตมงสนบสนนระบบปรวรรตเงนตราทควบคมโดยคณะกรรมการ (Currency Board Arrangements) และการเขาเปนสมาชกในกลมสหภาพยโรปดวย ซงจาเปนตองปฏบตตามหลกเกณฑมาสทรชต ไดแก การขาดดลการคลงไมเกนรอยละ 3 ตอ GDP และหน

                                                            15 Jochen R. Andritzky (2011). Evaluating Designs for a Fiscal Rule in Bulgaria. International Monetary Fund. IMF working paper. สามารถเขาถงไดท เวบไซต URL: <http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2011/wp11272.pdf> เขาถงเมอวนท 24 ธนวาคม 2555

15  

สาธารณะไมเกนรอยละ 60 ตอ GDP ทงน เนองจากธนาคารกลางมขดจากดในการเพมฐานเงน (Monetary base) ทาใหประเทศบลแกเรยมขดจากดในการชดเชยการขาดดลเงนสด ดงนน รฐบาลจงจาเปนตองมแนวทางรองรบในรปของการรกษาระดบเงนคงคลง ซงมลกษณะเปนการบรหารจดการสนทรพยและหนสน (Asset – Liability Management) มากกวาการบรหารการคลง และสามารถจากดการขาดดลการคลงไดเทยบเทากบระดบเงนคงคลงทสามารถนามาใชได

นอกจากน กฎเกณฑทางการคลงจะสอดคลองกบเปาหมายของระบบปรวรรตเงนตรา ทควบคมโดยคณะกรรมการ (Currency Board Arrangements) ซงมหนาทรบผดชอบตามกฎหมาย ของธนาคารกลาง (Bulgarian National Bank: BNB) โดยกาหนดใหรกษาระดบเงนทนสารองระหวางประเทศเทากบหรอมากกวาหนสนทางการเงนรวม (Aggregate Monetary Liabilities) ซงจากด ขดความสามารถของธนาคารกลางในการเพมฐานเงน (Monetary Base) ซงจะเปนการจากด ขดความสามารถในการชดเชยการขาดดลดวย ดงนน กฎหมายงบประมาณจงกาหนดหลกเกณฑ ในการรกษาระดบเงนคงคลงขนตาเพอสนบสนนความตองการดานเงนทนโดยกาหนดใหรกษาระดบ เงนคงคลงอยทระหวางรอยละ 5 - 10 ของ GDP โดยมเพดานขนตาอยท 4.2 พนลานเลฟบลแกเรย หรอรอยละ 5.7 ตอ GDP ในป 2011

โดยทวไป กฎเกณฑเ กยวกบความเพยงพอของเงนทนจะมเปาหมาย เ พอสราง ความตอเนองของการใชจายงบประมาณในชวงสถานการณฉกเฉน ซงเปนไปตามหลกการ บรหารจดการสนทรพยและหนสน (Asset - Liability Management: ALM) โดยกฎเกณฑทาง การคลงจะบงชถงความไมสอดคลองกนระหวางเครองมอทางการคลงและเปาหมายทางการคลง กลาวคอ กฎเกณฑทกาหนดเปาหมายของเงนคงคลง และกฎเกณฑดานหนสาธารณะจะเกยวของกบ การกาหนดเปาหมายของดลงบประมาณโดยรวม และดลงบประมาณทเกดจากธรกรรมใตเสน (Blow - the - Line Transactions) ดวย โดยผลสมฤทธทางการคลงทแสดงถงความจาเปนทตองใชงบประมาณ เพอแกไขปญหาในชวงทเกดความผนผวน (Shocks) ทางเศรษฐกจ จะนาไปสความเขมงวดทางการคลงทมากขน เนองจากไมสามารถบรรลเปาหมายได และในชวงทภาวะเศรษฐกจเจรญเตบโตรงเรอง กฎเกณฑทางการคลงจะทาใหรฐบาลใชนโยบายการคลงแบบผอนคลาย อยางไรกด กฎเกณฑดานเงนคงคลงของประเทศบลแกเรยจะมลกษณะแตกตางจากกฎเกณฑทางการคลงทวไปตามทกลาวขางตน

การกาหนดขนาดของการรกษาระดบเงนคงคลงจะอยในรปของการทดสอบภาวะวกฤต (Stress Test) ในสถานการณทแยทสด เงนคงคลงควรจะเพยงพอตอการใชจายภายในชวงระยะ เวลาหนง โดยกาหนดใหสถานการณทแยทสดคอ ชวงทภาวะเศรษฐกจตกตาอยางตอเนองหลายป และการเขาสตลาดการเงนไมสามารถกระทาได กลาวคอ กาหนดให =95% เปนขอบเขตลางสด

16  

ของดลงบประมาณรวม ซงแสดงถงความนาจะเปนรอยละ 95 และชวงระยะเวลาของเหตการณ เทากบ LT โดยแหลงเงนทน คอ ระดบเงนคงคลง FRA

LT

tFRAt pB

1

ทงน สตรขางตนยงไมรวมธรกรรมใตเสน (Blow – the – Line Transactions) ซงเกยวของ

กบรายจายเพอชดเชยการขาดดล (Financing of the Deficits) นอกจากน การทดสอบภาวะวกฤตจะตองกาหนดขอสมมตฐานเกยวกบอตราการตออายเงนกยมระยะสนเมอครบกาหนด (Rollover Rate) ดวย

การศกษาของ Jochen R. Andritzky (2011) ไดใชแบบจาลองสมการถดถอยแบบเวกเตอร (Vector Autoregression: VAR) ในการประมาณการ 2.2.3 ทฤษฎการบรหารเงนสด

จากการศกษาของ Erkki Kytonen (2004)16 ไดทบทวนทฤษฎทเกยวของกบการบรหารเงนสดของบรษทเอาไวหลายทฤษฎดวยกน โดยมสาระสาคญดงน

2.2.3.1 วธบรหารเงนสดตามทฤษฎสนคาคงคลง (Inventory Theoretic Approach) ทฤษฎเกยวกบการบรหารเงนสดของบรษทสวนใหญอยในรปของความสมพนธ

ระหวางตวแปรอสระ (Independent Variable) ทสาคญเพยง 2 - 3 ตว และอปสงคของเงนสดแบบจาลองพนฐานในทฤษฎการเงนทมการอางถงอยางแพรหลายมอย 2 แบบจาลอง คอ แบบจาลองของ Baumol - Tobin และแบบจาลองของ Miller - Orr

Baumol (1956) มแนวคดวา ดลเงนสดเปรยบเหมอนเปนสนคาคงคลง โดยท การเกบเงนสดเปรยบเสมอนการเกบสนคาคงคลง การเกบเงนสดไวจานวนหนงเปนไปตาม ความจาเปนทจะตองใชออกไปในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง ซงเปนสวนหนงของธรกรรมการแลกเปลยน บรษทจะถอเงนสดไวจานวนหนง โดยมเปาหมายลดตนทนของอตราดอกเบยให ตาทสดแทนทจะลงทนในระยะสน และตองมตนทนจากการแปลงหลกทรพยใหเปนเงนสด

ทฤษฎของ Baumol จะกลาวถงบรษททระดมเงนสดเพอใชเปนคาใชจายดวยการจาหนายหลกทรพย หรอการกยม และบรษทมแนวโนมคาใชจายทคงทแตไมมรายรบ ในทางปฏบตพฤตกรรมการตดสนใจของบรษทจะซบซอนกวาน และดลเงนสดจะเปนผลลพธทขนอยกบ ความสอดคลองกนระหวางคาใชจายและรายรบ ซงมกจะมความไมแนนอน โดย Miller and Orr ได

                                                            16 Erkki Kytonen (2004). Cash Management Behavior of firms and Its Structural Change in an Emerging Money Market. University of Oulu. สามารถเขาถงไดทเวบไซต URL: <http://herkules.oulu.fi/isbn9514274148/isbn9514274148.pdf> เขาถงเมอวนท 21 ธนวาคม 2555

17  

สรางแบบจาลองทรวมผลของความไมแนนอนของรายรบดงกลาวในแบบจาลองการบรหาร เงนสดเชงสม (Stochastic Cash Management Model) ซงกระแสเงนสดจะผนผวน หรอมลกษณะ เชงสม (Stochastic) อยางไรกตามแบบจาลองดงกลาวมขอจากดของตวแปรสนทรพย ซงมเพยง เงนสดและหลกทรพยทสามารถจาหนายในตลาดไดเทานน

แนวคดทง 2 ขางตนนาไปสแนวคดเรองการประหยดจากขนาด (Economies of Scale) จากการใชเงนสดหรอเทยบเทากบคาความยดหยนของอปสงคของเงนตอธรกรรม ทมคานอยกวา 1 ในแบบจาลองเหลานตวดาเนนการขนาด (Scale Operator) คอ ปรมาณธรกรรม (Transaction Volume) ซงสวนมากวดดวยยอดขาย (Sales)

นอกจากน ยงมแบบจาลองอน คอ แบบจาลองของ Attanasio et al (2002) ซงวดตนทนของธรกรรมดวยตนทนของเวลา นกบรหารเงนสดจะบรหารเวลาในการทาธรกรรม และการเกบเงนสดไวจะเปนไปในลกษณะของการประหยดเวลาในการทาธรกรรม โดยดลเงนสดทเหมาะสมเปนจดทการแลกเปลยนระหวางตนทนของเวลา และตนทนของการถอเงนสด แทนทจะไดรบผลตอบแทนทเปนตวเงนจากการลงทนในหลกทรพยนกบรหารเงนสดจะถอเงนเพอลดตนทนของเวลาในการทาธรกรรม และดอกเบยทพงไดใหต าทสดภายใตเงอนไขของเทคโนโลยในการทาธรกรรม

แบบจาลองพฤตกรรมของการบรหารเงนสดขางตนสามารถแสดงได ดงน

m = ( )1/()()1/(1)/( cRA ) โดยท m หมายถง ดลเงนสดทแทจรง (Real Money Balance)

R หมายถง อตราผลตอบแทนทเปนตวเงน A หมายถง การพฒนาเทคโนโลย (Technology improvement)

c หมายถง ตวดาเนนการขนาด (Scale operator) หรอปรมาณธรกรรม (Transaction volume)

สมการนมขอสมมตฐานวา นกบรหารเงนสดตองการหาคาทเหมาะสมทสด ของตนทนของเวลาในการทาธรกรรมและดอกเบยทพงได ซงแสดงไดดงสมการ

min mR ภายใตสมการขอจากด = )/( mcAc

18  

โดยท คอ ระยะเวลาในการทาธรกรรม (Transaction time) คอ ตนทนของเวลาในการทาธรกรรม mR คอ ดอกเบยอนพงได(Foregone interest) จากการลงทนในหลกทรพยแทนทการ

ถอเงนสด

แบบจาลองนเปนแบบจาลองทสามารถแปลงเปนแบบจาลองอนได โดยหากกาหนดให =0 และ = 1 สมการขางตนจะเปนสตรรากทสองของ Baumol - Tobin และหากกาหนดให =0 และ = 2 สมการขางตนจะเปนสมการของ Miller - Orr

ในกรณตองการประยกตแบบจาลองใหรวมถงผลกระทบของตวแปรภายนอก

(Exogenous Factor) ตอกลยทธการตดสนใจบรหารเงนสด Mulligan (1997) ไดประยกตแบบจาลองจากสมการขางตนใหอยในรปของสมการดงน

tM * = 21 tt iAT

โดยท tM * หมายถง ดลเงนสดทเปนตวเงนทตองการ

A คอ ตนทนคงทในการทาธรกรรม ซงอาจเปรยบเสมอนคาความคลาดเคลอน (Error term)

1 คอ คาความยดหยนของดลเงนสดทเปนตวเงนทตองการตอมลคาธรกรรม

2 คอ คาความยดหยนของดลเงนสดทเปนตวเงนทตองการตออตราแลกเปลยน T คอ ตวดาเนนการขนาด (Scale operator) หรอปรมาณธรกรรม (Transaction volume)

i คอ อตราดอกเบย 2.2.3.2 วธบรหารเงนสดตามวธฟงกชนการผลต (Production Function Approach)

Friedman (1959) กลาววา บรษทจะถอเงนสดเหมอนเปนทรพยากรการผลต และดลเงนสดจะขนอยกบทนถาวร (Fixed capital) คอ อปกรณการผลตเครองจกร เครองมอทม ความคงทนถาวรมอายการใชงานยาวนาน เชน โรงงาน ถนน สะพาน ทางรถไฟ เปนตน มากกวาสนคาคงคลง (Inventories) ตามแนวคดของ Nadiri (1969) ดลเงนสดทแทจรงเปนปจจยการผลต (Productive Input) ชนดหนง การเพมขนของดลเงนสดจะนาไปสการลดลงของกระแสเงนสด เหมอนกบการเพมขนในการลงทนในทน นอกจากนยงมทนหมนเวยน (Working Capital) ซงใชใน การสนบสนนกระบวนการผลตโดยออม เชน การปองกนการเปลยนแปลงในราคาของสนคาทน คาจางแรงงาน และอตราดอกเบย การมดลเงนสดอยในระดบทเหมาะสมจะชวยลดความเสยง ทจะตองชาระเงน และควรหลกเลยงการถอสนทรพยอนทไมจาเปน

19  

Nadiri ไดเสนอแนะวธการหาคาสงสดของมลคาปจจบนของกระแสเงนสด และฟงกชนการบรหารเงนสด ดงสมการตอไปน

*tm = )/(/1*

0 wcvXA tt โดยท *m คอ ระดบทตองการของดลเงนสดทแทจรง (Real Cash Balance)

0A คอ คาคงท คอ คาความยดหยนของดลเงนสดทแทจรงตอปรมาณผลผลต คอ คาความยดหยนของดลเงนสดทแทจรงตอตนทนคาเสยโอกาสของการถอเงนสด คอ คาความยดหยนของดลเงนสดทแทจรงตอระดบราคาทคาดการณ

คอ ตวดาเนนการขนาด (Scale Operator) หรอปรมาณธรกรรม (Transaction Volume)

ทงน Nadiri ตงสมมตฐานวา >0 <0 และ >0 นอกจากน แบบจาลองมขอสมมตฐานวาบรษทตองการหาคาตาสดของตนทน

ของกจการ ซงแสดงดวยสมการ C = mvcKwK โดยท w คอ ตนทนของแรงงาน

c คอ ตนทนของสนคาทน v คอ ตนทนของดลเงนสดทแทจรง (Real Money Balance)

ตนทนของดลเงนสดทแทจรง หรอตนทนคาเสยโอกาสในการถอเงน v สามารถแสดงไดดวยสมการ

v = ppppr bb /'/'

โดยท r คอ อตราดอกเบย

bp คอ ราคาหลกทรพยทางการเงน

bp' คอ คาดการณการเปลยนแปลงของระดบราคาหลกทรพยทางการเงน p คอ ระดบราคาสนคาทวไป 'p คอ คาดการณการเปลยนแปลงระดบราคาสนคาทวไป

นอกจากน Coates (1976) ไดประยกตฟงกชนการผลตของบรษทจากฟงกชน

การผลตของ Cobb - Douglas ตามแนวคดวา สตอคของเงนสดทตองการเกดจากสวนผสมของฟงกชน

20  

การผลตกบเงอนไขของผลตภาพสวนเพม (Marginal Productivity) สาหรบดลเงนสดทแทจรง ซงแสดงไดดงสมการตอไปน

)//(])1[(* PdPrQm

โดยท *m คอ ดลเงนสดทแทจรงทตองการ คอ อตราภาษเงนไดนตบคคล คอ ระดบราคาทแทจรงของผลผลต Q คอ ปรมาณผลผลต คอ คาความยดหยนของการผลตตอดลเงนสดทแทจรง r คอ ตนทนของสนคาทน

PdP / คอ อตราการเปลยนแปลงของระดบราคา ทงน Coates ไดตดอตราภาษเงนไดนตบคคลออกจากสมการ เพอเปรยบเทยบกบ

แบบจาลองของ Nadiri ขางตน ซงทาใหไดสมการความสมพนธ ดงน

*tM = 21)( ii iQ

นอกจากน Coasts ไดใชอตราผลตอบแทนพนธบตรรฐบาลของทนทแทจรง

ตามความสมพนธในสมการ i = PdPr / ซงแสดงถงอตราดอกเบยทแทจรงบวกกบอตราการเปลยนแปลงของระดบราคาสนคาทวไป

2.2.3.3 วธบรหารเงนสดตามทฤษฎความมงคง (Wealth Theoretic Approach)

Meltzer (1963) ไดตงสมมตฐานวา ปรมาณการถอเงนของบรษทเปนฟงกชนของอตราดอกเบยตลาดและความมงคงดงแสดงในสมการตอไปน

M = k Wr

โดยท M คอ ปรมาณการถอเงน r คอ อตราดอกเบยตลาด W คอ ความมงคงสทธ (Net wealth) ของสาธารณะ

21  

Meltzer ไดกาหนดใหความมงคงเปรยบเสมอนสนทรพยรวมของบรษท และ ไดกลาววา ปรมาณการถอเงนไมไดขนอยกบผลตอบแทนของสนทรพยอนเพยงอยางเดยว แตขนอยกบ ความมงคงดวย อยางไรกด Meltzer ไดใชยอดขายเปนตวแปรแทนความมงคงของบรษท โดยกาหนด ขอสมมตฐานวา ยอดขายของบรษทท i ในอตสาหกรรม j แสดงในสมการตอไปน

ijS = ijjij WK โดยท K คอ อตราสวนทนตอแรงงาน

คอ อตราผลตอบแทนภายในของบรษท

ทงน Meltzer กาหนดขอสมมตฐานใหอตราสวนทนตอแรงงานและอตราผลตอบแทนภายในของทกบรษทในอตสาหกรรมเดยวกนเปนคาคงท

2.2.3.4 แบบจาลองการปรบตวเพยงบางสวน (Partial Adjustment) ของดลเงนสด การบรหารเงนสดตามทฤษฎการปรบตวเพยงบางสวนมขอสมมตฐานทสาคญคอ

การปรบตวของดลเงนสดจะปรบตวไปสระดบทตองการ (Desired Level) อยางทนท อยางไรกด ในทางปฏบตการปรบตวอาจมความลาชาเกดขนได โดยความลาชาอาจเกดไดจากหลายสาเหต เชน ความไมแนนอนเกยวกบอปสงคในการใชเงน และขอมลทไมสมบรณเกยวกบตลาดการเงน เปนตน หรออาจจะสะทอนถงระดบของสนทรพยของบรษททไมอยในจดดลยภาพของสนทรพย ดงนน การปรบตวของดลเงนสดทเพยงพอจะมบทบาทในการลดตนทนในการปรบตวของสนทรพยอนดวย

แบบจาลองนมหลกการวา นกบรหารเงนสดจะสามารถหาระดบทเหมาะสมของ การปรบดลเงนสดเพยงบางสวนของขนาดการปรบตวท งหมดเพอไปสระดบทตองการโดยม ขอสมมตฐานวา การปรบตวอยางรวดเรวทงหมดมตนทนสงกวาการปรบตวเพยงบางสวนนนเอง

ทงน Nadiri (1969) ไดเสนอสมการทแสดงกระบวนการปรบตวของดลเงนสด ดงตอไปน

1/ tt mm = )/( 1*

tt mm , 0< <1 โดยท tm คอ ดลเงนสด ณ เวลา t

1tm คอ ดลเงนสด ณ เวลา t-1 *tm คอ ดลเงนสดทตองการ ณ เวลา t

22  

นอกจากน Taggart (1977) and Auerbach (1985)17 ไดเสนอสมการทแสดงกระบวนการปรบตวของดลเงนสดซงเรยกวา สวนเบยงเบนจากเปาหมาย (Deviation from Target) ดงตอไปน

1 itit cashcash = iitit cashcash )( 1*

โดยท itcash คอ ดลเงนสด ณ เวลา t

1itcash คอ ดลเงนสด ณ เวลา t-1 *itcash คอ ดลเงนสดทตองการ ณ เวลา t

คอ ค าสมประสท ธการปรบตวไปสระดบ เ ป าหมาย (Target-Adjustment Coefficient) ซงมคานอยกวา 1 หรอแสดงถงการปรบตวทไมสมบรณ

สมการขางตนสามารถจดรปใหมเพอใหไดเปนสมการสาหรบการสรางสมการ

ถดถอยดงตอไปน

itcash = iitit cashcash *

1)1(

ทงน Bates et al. (2009) ไดประยกตแบบจาลอง โดยเพมตวแปรอสระเขามา เชน กระแสเงนสดในชวงกอนหนา ความผนผวนของกระแสเงนสดของอตสาหกรรม รายจายดานสนคาทน หน ขนาดของบรษท ทนหมนเวยนสทธ รายจายดานวจยและพฒนา และการไดมาซงสนทรพยของกจการ เปนตน โดยกาหนดใหเวกเตอร X แสดงถงตวแปรทเพมเขามาขางตน ดวยสมการดงตอไปน

itcash = iitit Xcasha 110 )1( 2.2.4 แนวคดเกยวกบแบบจาลองการบรหารเงนสด

แนวคดในการบรหารเงนสดนนจะคลายกบการบรหารสนคาหรอวตถดบคงคลง (Inventory) ดงนน การทมเงนสดเพยงพอจะทาใหรฐบาลสามารถลดตนทนในการดาเนนธรกรรมและหลกเลยงตนทนจากจากการทไมมเงนสดเพยงพอ แตในทางกลบกน การทมเงนสดในจานวนทมาก

                                                            17 Amy Dittmar and Ran Duchin (2012). The Concentration of Cash: Cash Policies of the Richest Firms.สามารถเขาถงไดทเวบไซต URL: <http://webuser.bus.umich.edu/adittmar/Research/Cash_Rich_firms_October_2012.pdf> เขาถงเมอวนท 21 ธนวาคม 2555

23  

ทาใหเกดตนทนการเสยโอกาส ซงหากนาไปลงทนในหลกทรพยในตลาด จะไดรบผลตอบแทน ทสงกวาการเกบเปนเงนสดในบญชเงนฝาก

สาหรบการประมาณการจานวนเงนสดทเหมาะสมนน จะตองมขอมลเกยวกบรายรบและรายจายของรฐบาลในแตละชวงเวลา ซงหากดานรายจาย มการควบคม และดานรายรบม ความแนนอนและสามารถคาดการณไดแลว การประมาณการรายรบและรายจายจะมความถกตองแมนยาคอนขางมาก และสวนใหญแลวการคาดการณโดยใชขอมลจากอดตจะมความถกตองคอนขางมากนอกจากน การคาดการณรายไดจะตองคานงถงความผนผวนในเรองของการจดเกบภาษทแตกตางกนไปในแตละเดอนหรอชวงเวลาดวย ภายหลงจากการคาดการณดานรายรบแลว กจะตองมการคาดการณดานรายจาย ซงรายจายในเรองของเงนเดอนหรอการดาเนนการคอนขาง ทจะคาดการณไดงาย และแมนยาโดยใชขอมลจากอดต รวมทงในเรองของการชาระคนตนเงนกและดอกเบยกเปนเรองทมความแนนอนทงในเรองของระยะเวลาและจานวน

หลงจากทคาดการณรายรบและรายจายแลว จะทาใหเหนภาพฐานะเงนสดของรฐบาล วาในแตละชวงเวลาจะมเงนสดเกนหรอขาดเพยงใด โดยในชวงทเงนสดขาดกจะตองมแนวทาง ในการดาเนนการไมวาจะเปนการกยมหรอการขายหลกทรพยทลงทนไว หรอถาเปนชวงทเงนสดเกนกจะตองพจารณาวาจะนาไปชาระคนเงนกหรอนาไปลงทนในหลกทรพยในตลาดเพม ซงหากมการวางแผนการดาเนนการทดจะทาใหการบรหารเงนสดเปนไปอยางมประสทธภาพและ มความเหมาะสม กลาวคอ จะเปนการลดตนทนดอกเบยทเกดจากกยมระยะส นใหนอยทสด และเปนการเพมผลตอบแทนทเกดจากการลงทนในหลกทรพยในตลาดใหมากทสด

2.2.4.1 Baumol’s EOQ Model แบบจาลองปรมาณการสงซอทประหยดทสดของ Baumol (Economic Ordering

Quantity: EOQ) เปนรปแบบการบรหารเงนสดทวไปจะไดมาจากรปแบบของปรมาณการสงซอ ทประหยด (EOQ) ทใชในการบรหารจดการสนคาหรอวตถดบคงคลง โดยการบรหารเงนสดนจะตองพจารณาถงตนทนการเสยโอกาสจากการถอเงนสด และตนทนทเกดจากคาใชจายในการเปลยนหลกทรพยใหเปนเงนสด กลาวคอ ตนทนการเสยโอกาสจากการถอเงนสดจะขนอยกบจานวนเงนสดเฉลยทถอไว คอ หากมเงนสดในจานวนมาก กจะทาใหเกดตนทนคาเสยโอกาสทจะไดรบผลตอบแทนหากนาเงนสดไปลงทนในหลกทรพยในตลาดจานวนมาก ในทางกลบกน ตนของทนการเปลยนหลกทรพยใหเปนเงนสดจะสมพนธโดยตรงกบจานวนครงของการทาธรกรรมจาหนายหลกทรพยเปนเงนสดทเกดขน ซงตนทนในสวนนจะนอย หากมเงนสดในมอ ในจานวนทมาก ดงนน จงตองมการพจารณาถงสดสวนความเหมาะสมระหวางตนทนการเสยโอกาสจากการถอเงนสด และตนทนการเปลยนหลกทรพยใหเปนเงนสด

 

ในจานวนทมอาจจะมรายไและคาดการณ

ทสด

เงนสดออกไปทาใหเงนสดหลกทรพยให

เงนสดออกไเมอเงนสดถกการเปลยนหสงเปนสองเท

โอกาสจากกา

การป

จากแผน

มากเพยงครงไดภาษเขามาใณใหรายจายท

รฐบาลจ

แนวทางแปจนเหลอ 0 ดในมอกลบมาหเปนเงนสด 4

แนวทางไปจนเหลอ 0กใชออกไปจหลกทรพยเปทาของแนวทา

สตรการารถอเงนสด แ

ประยกตแบบจ

นภมท 2.1 กเดยวในจดเรในชวงสดทาทงหมดเทากบะตองมการว

แรก คอ การมดอลลาร กจะตาเปนจานวน X4 ครงดวยกน ทสอง คอ กา0 ดอลลารจะตจนเหลอ 0 ดอนเงนสดในจางแรก รคานวณจานและตนทนกา

P =

24

แผนภมทจาลองสนคาค

กาหนดขอสรมตน X แลยของเวลา) แบรายรบตงแตวางแผนเพอต

มเงนสดจานวตองมการขายหX ดอลลาร ารมเงนสดจานตองมการเปลอลลาร ซงการจานวนครงท

นวนเงนสดทารเปลยนหลก

b (C

T ) + vT

ท 2.1 คงคลงกบการ

มมตฐานใหะไมมรายไดละกาหนดใหตจดเรมตนขอตดสนใจเลอก

น X ดอลลาหลกทรพยในร ซงแนวทา

นวน Y ดอลลลยนหลกทรพรมจานวนเงนสงขน ซงใน

เหมาะสมทกทรพยเปนเง

T + i (2

C )

รบรหารเงนส

หรฐบาลมกาใด ๆ ในชวงหรายจายของรองระยะเวลา กจานวนเงนส

ารในจดเรมตนตลาดออกไปางนจะทาใหเ

ลารในจดเรมตพยเปนเงนสดนสดทนอยลงนกรณนจะเป

สด ซงเปนจนสดมจานวน

สด

ารรบรายไดเวลาทเหลอ รฐบาลมความ

สดทมความเ

น และเมอมกจานวน X ดอเกดธรกรรมก

ตน และเมอมกด จานวน Y ง ทาใหตองมนจานวน 8 ค

ดทท งตนทนนนอยทสด

จากภาษ (ถงแมวามแนนอน

หมาะสม

การใชจาย ลลาร เพอการเปลยน

การใชจาย ดอลลาร

มธรกรรม ครง หรอ

นการเสย

25  

P = ตนทนรวมของการบรหารเงนสด b = ตนทนคงทในการแลกเปลยนหลกทรพยใหเปนเงนสด หรอ

การใชเงนสดเพอซอหลกทรพย T = รายจายรวม หรอเงนสดจายตลอดชวงระยะเวลา C = ขนาดของการแลกเปลยนเทากบจานวนเงนสดสงสด V = ตนทนผนแปรตอเงนทนททาธรกรรมการแลกเปลยน

i = ตนทนคาเสยโอกาสจากการถอเงนสด ซงเทากบสวนตางระหวางอตราดอกเบยของหลกทรพยทจาหนายได และอตราดอกเบยจากการกยมตลอดชวงระยะเวลา

จากสตรขางตน b และ v จะสะทอนถงตนทนคงท (Fixed cost) และตนทนผนแปร

(Variable cost) ในการเปลยนหลกทรพยใหเปนเงนสด โดย b จะเปนตนทนคงท ซงเกดจาก การดาเนนการตาง ๆ ทเกยวของการเปลยนหลกทรพยใหเปนเงนสด ไมวาจะเปนระยะเวลาหรอคาจางเจาหนาททเกยวของ ซงตนทนนจะไมเกยวของกบขนาดของธรกรรมการเปลยนหลกทรพย

เปนเงนสด ตนทนในสวนของ b (C

T ) (ตนทนการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสด คณ จานวนครง

ในการเปลยน) จะใหผลลพธตนทนสทธของการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสด v จะประกอบไปดวย คานายหนาซงจะผนแปรตามขนาดของจานวนเงน ซงตวแปร

และ vT จะใหผลลพธสทธของตนทนคานายหนา เนองจากตนทนตวนมผลเทากนไมวาจะม การเปลยนหลกทรพยเปนเงนสดกครงกตาม ดงนน จงไมเปนปจจยทมผลตอการกาหนด C หรอ

(2

C ) (จานวนเฉลยของเงนสดทเหมาะสม)

i จะใหผลลพธตนทนคาเสยโอกาสอนเนองจากการมเงนสด แตในกรณทฐานะ เงนสดตดลบ ตองมการกยม i จะใหผลลพธของดอกเบยกยมทมากกวาดอกเบยเงนฝาก

ถามการกาหนดใหจานวนเงนสดเรมตนและขนาดของการเปลยนหลกทรพยเปน

เงนสดไวในสดสวนทสง (C) กจะทาใหจานวนครงในการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสดลดลง (C

T )

ซงสงผลใหตนทนในการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสดลดลงดวย แตอยางไรกด การทมเงนสด ในจานวนทมาก กจะทาใหตนทนการเสยโอกาสมสดสวนทสงขนตามไปดวย

จดประสงคของการบรหารเงน คอ จะตองทาใหตนทนทงสองตวอยในระดบทนอยทสด ซงจะมสตรในการคานวณหา C ทมตนทนนอยทสด โดยใชสตร EOQ ซง C* คอ ขนาดของการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสดและจานวนเงนสดเรมตนทเหมาะสมทสด ดงน

 

2.2

อยางไรแบบนามาใช เพอ

นาไปลงทนหลกทรพยให

การเปลยนหล

ตนทน

กาหนดให hถาจานวนเงนลดลงถงจด 0กาหนดทจานกาหนดวงเง

2.4.2 Miller เนองจาแผน ซงในกกาหนดจานว

ถาหากจนในหลกทรพหเปนเงนสด

ในทฤษฎลกทรพยเปน

นการเปลยนห

จากแผนภh ดอลลาร เปนสดถงจด h จ0 จะตองมการนวนใดกไดไนนนจะพจา

C = b2

- Orr Modelกแนวคด EOรณน แนวคดวนเงนสดได โจานวนเงนสดพย แตถาหากแตถาหากจานฎ The Miller เงนสดกบตน

ลกทรพยเปน

ภมท 2.2 ขางตปนวงเงนสงสจานวนเงน h เปลยนหลกทไมจาเปนตองรณาจากตน

26

i

bT

l OQ อาจจะไมเหดทมพนฐานขโดยมแนวคดดเพมขนถงจกจานวนเงนนวนเงนสดอย - Orr Model นทนการเสยโ

แผนภมทนเงนสด และต

ตน The Milleสด (Maximum - z ดอลลารทรพยเปนเงนสงเปน 0 แตจะทนการเสยโ

หมาะสมในกของทฤษฎกาในการกาหนจดสงสดของนสดลดลงจนยในวงเงนทก วงเงนจะถกโอกาสเนองจ

ท 2.2 ตนทนคาเสยโ

er - Orr Modelm) และ z ดอร จะถกนาไปสด จานวน z ะตองขยบใหโอกาสกบตน

กรณทปรมาณรควบคมปรมนดวงเงน ดงนงวงเงน จานวนถงจดตาสดกาหนดไวกไมกกาหนดโดยพากการถอเงน

โอกาสเนองจ

l ไดกาหนดคอลลารเปนวงปซอหลกทรพดอลลาร ซงจ

หจานวน h แลนทนการเปล

ณเงนสดมความาณเงนสดจะน วนเงนสวนเด จะตองมกามตองดาเนนกพจารณาจากตนสด

ากการถอเงน

าคงทไว 2 ตวเงนตาสด (M

พย แตถาจานวจดตาสดนอาจละ z สงขนดวยนหลกทรพ

มผนผวน ะสามารถ

กนจะถการเปลยนการอะไร นทนของ

นสด

ว กลาวคอ Minimum) วนเงนสดจสามารถวยในการพยใหเปน

27  

เงนสดและวเคราะหระดบความผนผวนของฐานะเงนสด รวมทงจานวนครงของการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสด ซงถาหากมความผนผวนคอนขางสง การกาหนดชวงวงเงนจะตองมความหาง (Spread) มากขน

2.2.4.3 Newsboy Model

แบบจาลอง Newsboy อาศยแนวคดในการตดสนใจสงซอสนคา โดยในชวงเรมตนของการตดสนใจจะกาหนดขอสมมตฐานเกยวกบตนทนทงหมดในการบรหารจดการสนคาคงคลง (Inventories) และกาหนดใหยอดขายทไดรบมความไมแนนอน หรอมลกษณะของตวแปรสม

ตนทนทในการบรหารจดการสนคาคงคลงในแบบจาลองประกอบดวย co = ตนทนตอหนวยของสนคาคงคลงทเหลอจากการจาหนายในชวงสดทาย

(Overage Cost) cu = ตนทนตอหนวยของความตองการซอสนคาทมากกวาสนคาคงคลงทมอย

(Underage Cost)

และกาหนดขอสมมตฐานให D คอ ตวแปรสมทไมตดลบ หรอความตองการสงซอสนคา ซงม )(xf เปน

ฟงกชนความหนาแนน (Density Function) และ )(xF เปนฟงกชนการแจกแจงความถสะสม (Cumulative Distribution Function)

Q คอ จานวนหนวยของสนคาทซอในชวงเรมตนของธรกจ เปาหมายของแบบจาลอง คอ การหา Q ททาใหตนทนมคาต าสดในชวงสดทาย

ของระยะเวลาตดสนใจ จากการหาคาตาสด (Minimization) ของตนทนการบรหารจดการสนคาคงคลง

พบวา คาQ ททาใหตนทนมคาตาสดจะไดจากสมการ )( *QF = cu / (cu + co).โดยทคาทได ฝงขวามอของสมการ คอ อตราสวนวกฤต (Critical Ratio) เนองจากคาของตนทน cu และ co มคามากกวา 0 ดงนน อตราสวนจะมคาอยระหวาง 0 และ 1 ในสวนของ )( *QF คอ ฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนทความตองการสงซอสนคาจะไมเกนระดบ *Q ณ จดเรมตนของการตดสนใจ

ตวอยาง หากบรษท Mac มความตองการสงซอนตยสารตอสปดาหทกระจายตว

แบบปกตดวยคาเฉลย =11.73 และคาเบยงเบนมาตรฐาน = 4.74 เนองจากบรษท Mac ซอนตยสารดวยตนทน 25 เซนต และจาหนายนตยสารเหลอจาหนายไดในราคา 10 เซนต มตนทนจากการเหลอจาหนาย (Overage Cost) เทากบ co= 25 - 10 = 15 เซนต และตนทนจากการความตองการ

28  

สวนเกน (Underage Cost) เทากบกาไรจากการจาหนายนตยสาร cu = 75 - 25= 50 เซนต อตราสวนวกฤต (Critical Ratio) คอ cu / (cu + co).= 0.50/0.65 = 0.77 ดงนนบรษท Mac ควรจะซอนตยสารภายในพนทการแจกแจงความนาจะเปน 0.77 โดยมปรมาณสนคาทเหมาะสม *Q ณ ระดบเปอรเซนตไทลท 77 ของฟงกชนการแจกแจงความตองการสงซอนตยสาร

เมอเปดตารางคา z ของการแจกแจงแบบปกตทม คาเฉลย =11.73 และ คาเบยงเบนมาตรฐาน = 4.74 จะไดคา z เทากบ 0.74 ดงนน ปรมาณการสงซอนตยสาร *Q จะไดจากสมการ

*Q = z+ = (4.74) (0.74) + 11.73 = 15.24 15

ดงนน บรษท Mac ควรสงซอนตยสารจานวน 15 เลมตอสปดาห

แผนภมท 2.3 ตวอยางการหาปรมาณการสงซอสนคาทเหมาะสมของแบบจาลอง Newsboy

ทมา : Steven Nahmias. (2005). Production and Operations Analysis. Chapter 5 Inventory Control Subject to Uncertain demand. International Edition. Mc Graw Hill.

29  

จากแบบจาลองดานการบรหารระดบเงนสดทง 3 ขางตน จะเหนไดวาแบบจาลอง Newsboy เปนแบบจาลองทไดคานงถงความผนผวนตามฤดกาลรวมกบตนทนอนเนองมาจาก การบรหารเงนคงคลง เปนนวตกรรมใหมในการนาแบบจาลองเชงวศวอตสาหการทคานงถง ความผนผวนจากความตองการเงนคงคลง รวมกบตนทนการบรหารเงนสดมาใชในการประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ดงนน การศกษาในครงน จงยดแนวทางการประมาณการและ การบรหารเงนสดตามแบบจาลอง Newsboy เปนหลก โดยจะไดทาการประมาณการตามแนวทางของแบบจาลอง EOQ และ Miller – Orr ควบคกนไปดวย เพอใชประโยชนในการตรวจสอบและเปรยบเทยบผลการประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในแตละแบบจาลอง

31  

  

บทท 3 การบรหารเงนคงคลงในปจจบน

3.1 การบรหารเงนคงคลงในประเทศไทย 3.1.1 ความหมายและองคประกอบของเงนคงคลง

จากการทบทวนวรรณกรรมตาง ๆ ทเกยวของ ตามทไดกลาวไวในบทท 2 คณะผวจยจงไดสรปความหมายของเงนคงคลง โดยหมายถง สนทรพยทมสภาพคลองสงเทยบเทาเงนสดทอยในมอของกระทรวงการคลงในทตาง ๆ ทงในสวนกลางและสวนภมภาค หรอเงนสดทเหลออยในคลง ณ ขณะใดขณะหนง หากพจารณาในอกมมหนง จะเหนไดวาเงนคงคลงมสภาพเทยบไดกบเงนสดในมอและเงนสดในธนาคารของธรกจเอกชน ดงนน การบรหารเงนคงคลงอยางเหมาะสม จะสงผลดตอความตอเนองในการดาเนนนโยบายตาง ๆ ของรฐบาล และเปนการสรางความมนใจใหกบ ภาคธรกจว า ร ฐบาลย งคงมสภาพคลองท เพ ยงพอในการดา เนนกจกรรมทางเศรษฐกจ ในขณะเดยวกน การมเงนคงคลงในระดบทสงเกนไปกจะสงผลใหเกดตนทนดอกเบยจากการถอเงนสดเกนความจาเปน และยงมตนทนคาเสยโอกาสในการถอเงนสดไวแทนทจะมการนาเงนดงกลาวไปใชจายหรอลงทนเพอกระตนใหเกดกจกรรมทางเศรษฐกจดานอน ๆ สนทรพยทถอไดวาเปนองคประกอบของเงนคงคลง คอ เงนคงคลงในบญชเงนคงคลง ซงเปนเงนฝากของกระทรวงการคลงทธนาคารแหงประเทศไทย เงนฝากคลงจงหวดทสาขาธนาคารแหงประเทศไทย เงนสดทคลงจงหวดและอาเภอตาง ๆ ทวประเทศ เงนสดทกรมธนารกษ เงนสดทกาลงอยในระหวางการเดนทาง (เงนสดระหวางทาง) และเงนฝากของคลงจงหวดทธนาคารกรงไทยสาขาจงหวดนน ๆ อนเปนผลจากการมการสงตวเงนไปหกบญช ทงน เงนคงคลงจะไมรวมถงเงนฝากของหนวยราชการทอยนอกกระทรวงการคลง หรอแมแตเงนสดทอยในมอของกองคลงของหนวยราชการอน ๆ นอกจากกระทรวงการคลง 3.1.2 กฎหมายทเกยวของกบการบรหารเงนคงคลง ในการบรหารเงนคงคลงผานการรบจายเงน และเกบรกษาบญชเงนคงคลงน น มกฎหมายหลกทเกยวของอย 2 ฉบบ ไดแก 3.1.2.1 พระราชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 ซงกาหนดใหการรบ - จายเงนของรฐบาลตองทาผานบญชเงนคงคลงทฝากอยทธนาคารแหงประเทศไทยเทานน และการนาเงนคงคลงไปใช ใหเปนไปตามกรณทกฎหมายนกาหนดเทานน โดยมมาตราทเกยวของ ดงน

 

32  

1) มาตรา 4 5 และ 6 ของ พ.ร.บ. เงนคงคลง พ.ศ. 2491 กาหนดใหรายไดของรฐบาลตองนาสงเขาบญชเงนคงคลงบญชท 1 ซงเปนบญชเงนฝากกระแสรายวนทธนาคาร แหงประเทศไทย และจะสามารถจายเงนออกจากบญชดงกลาวไดเพอโอนเงนเขาบญชเงนคงคลงบญชท 2 ซงเปนบญชเงนฝากกระแสรายวนทธนาคารแหงประเทศไทยเชนกนเทานน โดยจะสามารถจายเงนออกจากเง นคงคลงบญชท 2 ไดตามรายจายท ก าหนดไวตามกฎหมายงบประมาณ หรอกฎหมายทเกยวของเทานน

2) มาตรา 7 ของ พ.ร.บ. เงนคงคลง พ.ศ. 2491 กาหนดใหมการใชจายจากเงนคงคลง ในกรณตอไปน

2.1) รายการจายทมการอนญาตใหจายเงนไดแลวตามกฎหมายวาดวยงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ แตเงนทต งไวมจานวนไมพอจายและพฤตการณเกดขน ใหมความจาเปนตองจายโดยเรว

2.2) มกฎหมายใด ๆ ทกระทาใหตองจายเงนเพอปฏบตตามกฎหมายนน ๆ และมความจาเปนตองจายโดยเรว

2.3) มขอผกพนกบรฐบาลตางประเทศหรอสถาบนการเงนระหวางประเทศทกระทาใหตองจายเงน และมความจาเปนตองจายโดยเรว

2.4 ) เ พอซอคนหรอไถถอนพนธบตรของรฐบาลหรอตราสารเ งนก ของกระทรวงการคลงหรอชาระหนตามสญญากทกระทรวงการคลงเปนผก ทงน ตามจานวนทรฐมนตรเหนสมควร

2.5) เพ อซอเงนตราตางประเทศ พนธบตรของรฐบาลตางประเทศหรอหลกทรพย ทมนคงในตางประเทศทไมใชหนในสกลเงนตราทจะตองชาระหนทกระทรวงการคลงเปนผก และในวงเงนไมเกนจานวนหนทถงกาหนดชาระในชวงระยะเวลาไมเกน 5 ป เพอนาไปใชประโยชนในการชาระหนเมอถงกาหนด ทงนใหรฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรมอานาจกาหนดขอบงคบเกยวกบการซอเงนตราตางประเทศพนธบตรของรฐบาลตางประเทศและหลกทรพยทมนคงในตางประเทศทไมใชหน การนาเงนตราตางประเทศฝากธนาคาร รวมทงวธปฏบตอนใดทเกยวของ

การจายเงนในหากรณขางตนน เมอไดจายแลวใหต งเงนรายจายเพอชดใช ในกฎหมายวาดวยงบประมาณรายจายเพมเตมประจาปงบประมาณหรอในกฎหมายวาดวยโอนงบประมาณรายจายหรอในกฎหมายวาดวยงบประมาณรายจาย ประจาปงบประมาณปตอไป

ในชวงทผานมา การใชจายจากเงนคงคลงสวนใหญจะเปนการใชจายตามมาตรา 7 (1) ซงกคอ การใชจายในกรณทมการตงงบประมาณรายจายประจาปไวไมเพยงพอตอรายจายทเกดขนจรง ซงรายจายประเภทนมกจะมลกษณะเปนงบกลาง เนองจากขอ 14 ของระเบยบ

33  

วาดวยการบรหารงบประมาณ พ.ศ. 2548 กาหนดใหสานกงบประมาณจดสรรงบประมาณให สวนราชการและรฐวสาหกจตามวงเงนงบประมาณทกาหนดไวในพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป ในขณะทขอ 29 ของระเบยบวาดวยการบรหารงบประมาณฯ กาหนดใหสานกงบประมาณจดสรรงบประมาณรายจายงบกลางใหกรมบญชกลางตามจานวนทระบในพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปเพอใหสวนราชการสามารถเบกจายไดตามทจายจรง

ในทางปฏบต กรมบญชกลางจะเปนผดแลการเบกจายงบประมาณเพอใหสวนราชการเบกจายตามทจายจรง โดยกรมบญชกลางจะทา เ รองเสนอรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเพอใหความเหนชอบจานวนเงนทตองมการใชจายจากเงนคงคลง และสาเหตทตองมการเบกจายโดยเรว ในฐานะทเปนรฐมนตรรกษาการตาม พ.ร.บ.

ทงน ในสวนของการเบกจายเงนจากบญชเงนคงคลงนน ไดมการกาหนดเรองผมอานาจในการอนมตการเบกจายเงนไวดวย โดยมการกาหนดไวดงน

3) มาตรา 9 ของ พ.ร.บ. เงนคงคลงฯ กาหนดใหการสงจายเงนจากบญชเงนคงคลงบญชท 1 เปนหนาทของรฐมนตรวากระทรวงการคลง หรอผทไดรบมอบหมาย ซงปจจบนรฐมนตรไดมอบอานาจใหผวาการธนาคารแหงประเทศไทยเปนผสงจายเงนแทน (ในทางปฏบตอาจมการมอบหมาย ตอใหระดบเจาหนาท)

4) มาตรา 10 ของ พ.ร.บ. เงนคงคลงฯ กาหนดใหการสงจายเงนจากบญช เงนคงคลง บญชท 2 เปนหนาทของอธบดกรมธนารกษหรอผทอธบดมอบหมาย และเจาพนกงานซงรฐมนตรแตงตง (ปจจบนมอบหมายใหอธบดกรมบญชกลาง และมการมอบหมายตอใหระดบเจาหนาท) เปนผลงชอสงจายรวมกน

3.1.2.2 พระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2489 ซงกาหนดใหธนาคารแหงประเทศไทยไมตองจายดอกเบยใหเงนคงคลง โดยมรายละเอยดของกฎหมายตามมาตรา 30 ดงน

มาตรา 30 ของ พ.ร.บ. ธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2489 ไดกาหนดใหธนาคารแหงประเทศไทยเ ปนผ รบ เ งนเพ อ เขาบญชฝากของกระทรวงการคลงโดยกระทรวงการคลงไมตองจายเงนใหแกธนาคารเปนคารกษาบญช และธนาคารไมตองจายดอกเบยตามบญชฝากแกกระทรวงการคลง

นอกจากน มาตรา 12 ขอ (2) ของ พระราชกาหนดกจการธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2485 ไดบญญตวา การรบฝากประจาหรอเงนฝากกระแสรายวน ธนาคารจะไมจายดอกเบย ดงนน เงนคงคลงทฝากอยกบธนาคารแหงประเทศไทยจะไมไดรบผลตอบแทนใด ๆ เนองจากกฎหมายไดกาหนดใหธนาคารแหงประเทศไทยเปนผรกษาเงนและดแลใหกบรฐบาลเทานน

34  

3.1.3 องคประกอบของเงนคงคลง ตามมาตรา 4 ของพระราชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 ไดกาหนดใหเงนทกประเภท

ทพงชาระแกรฐบาล ใหหวหนาสวนราชการทไดรบหรอเกบเงนนน มหนาทควบคมใหสงเขา บญชเงนคงคลงบญชท 1 หรอสงคลงจงหวด หรอสงคลงอาเภอตามกาหนดเวลาและขอบงคบ ทรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนด ดงน น หากพจารณาตามขอกาหนดของกฎหมาย ดงกลาว เงนคงคลงของรฐบาลจะประกอบไปดวยเงนตาง ๆ ดงตอไปน

3.1.3.1 เงนคงคลง ณ ธนาคารแหงประเทศไทย ซงหมายถง เงนในบญชเงนคงคลงท 1 และเงนในบญชเงนคงคลงท 2 ทกาหนดใหมการฝากไวทธนาคารแหงประเทศไทยตามพระราชบญญต เงนคงคลง พ.ศ. 2491

3.1.3.2 เงนสด ณ สานกงานคลงจงหวด/อาเภอ โดยสานกงานคลงจงหวดจะมหนาท ในการเกบรกษาเงนของคลงจงหวด ซงรวมถงเงนรายไดแผนดนตาง ๆ ทสวนราชการนาสง หรอฝากไวในรปของบญชเงนทนตางๆ ซงประกอบดวย เงนงบประมาณและเงนนอกงบประมาณ

3.1.3.3 ธนบตรและเหรยญกษาปณ ณ กรมธนารกษ ซงกรมธนารกษตองมการเกบธนบตรไวเพอใชเปนเงนทนสารองในการผลตเหรยญกษาปณออกมาในระบบเศรษฐกจ

3.1.3.4 เงนคงคลงระหวางทาง หรอเงนทอยระหวางการเคลอนยายระหวางสวนกลาง กบสานกงานคลงจงหวด เพอใหสอดคลองกบการบรหารเงนสดของแตละจงหวด ท งกรณ การเบกเงนจากสวนกลางเมอเงนสดทสานกงานคลงจงหวดมจานวนนอย และกรณของการนาเงนเขาฝากในบญชของสวนกลาง เมอเงนสดทสานกงานคลงจงหวดมจานวนมาก

3.1.3.5 เงนฝากทธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) ซงหมายถง เงนทกรมบญชกลาง และสานกงานคลงจงหวดฝากไวทธนาคารกรงไทยฯ เพอการนาสงเขาบญชเงนคงคลงทธนาคารแหงประเทศไทย

3.1.4 การเปลยนแปลงระดบเงนคงคลง ในการแสดงฐานะการคลงของรฐบาลซงแสดงใหเหนถงระดบเงนคงคลงในแตละชวงเวลา จะประกอบไปดวยขอมลทมลกษณะเปน stock ไดแก เงนคงคลงตนงวด และมการเปลยนแปลงของขอมลในลกษณะ flow ซงไดแก รายรบและรายจายจากบญชตาง ๆ ของรฐบาล รวมถงการกเงน เมอเงนสดจายมมากหรอนอยกวาเงนสดรบจากรายไดและเงนก สวนตาง (ขอมลในลกษณะ flow) จะมากระทบยอดคงคางเงนคงคลง (ขอมลในลกษณะ stock) ทาใหยอดคงคางของเงนคงคลงเปลยนแปลงไป โดยฐานะการคลงรฐบาลจะแสดงรายการดลเงนสดหลงจากการกเงนซงสะทอนใหเหนถงการใชเงนคงคลง และหมายถงการเปลยนแปลงของยอดคงคางเงนคงคลงของรฐบาล

35  

เงนคงคลงเมอสนป = เงนคงคลงเมอตนป + รายไดของรฐบาล + เงนกของรฐบาล + รายรบเงนนอกงบประมาณ - รายจายเงนในงบประมาณ - รายจายเงนนอกงบประมาณ

จากรายการทสงผลตอการเปลยนแปลงของเ งนคงคลงขางตน จะเหนไดว า การเปลยนแปลงของระดบเงนคงคลงในระหวางปจะมการเปลยนแปลงจากกระแสเงนรายรบและการใชจายเงนเปนหลก ซงในทางปฏบตแลว การใชจายเงนของรฐบาลจะมแนวโนมคอนขางคงท เนองจากรฐบาลมรายจายบางประเภททจาเปนตองมการเบกจายเปนปกตในทก ๆ เดอน เชน เงนเดอนและคารกษาพยาบาลของขาราชการ เปนตน ในขณะทกระแสรายรบของรฐบาลจะเพมสงขนตามรอบเดอนทมการนาสงรายไดนตบคคลเปนหลก ไดแก การนาสงรายไดในเดอนมถนายน (จากภาษทจดเกบในเดอนพฤษภาคม) และเดอนกนยายน (จากภาษทจดเกบในเดอนสงหาคม) ซงเหตการณดงกลาวไดสงผลใหระดบเงนคงคลงมแนวโนมทจะเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน โดยปกตแลว ระดบเงนคงคลงของรฐบาลมกจะเพมสงขนมากในชวงเดอนมถนายนและกนยายนของแตละปงบประมาณ ในขณะทเดอนอน ๆ ระดบเงนคงคลงจะเรมมแนวโนมคงทหรอลดลง อยางตอเนอง โดยรปแบบของระดบเงนคงคลงในแตละเดอนน สามารถแสดงไดตามแผนภมท 3.1

36  

  

แผนภมท 3.1 ความเคลอนไหวของเงนคงคลงรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง รวบรวมโดย : สานกงานเศรษฐกจการคลง

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

ลานบาท

2550

2551

2552

2553

2554

2555

36

37  

  

ท งน หากพจารณาการเปลยนแปลงระดบเงนคงคลงรายป จะพบวา ในอดตสาเหตหลกของ

การเปลยนแปลงของระดบเงนคงคลงจะมาจากการจดเกบรายไดและการใชจายเงนของรฐบาลเปนหลก โดยการจดเกบรายไดทสงกวาประมาณการจะสงผลใหระดบเงนคงคลงเพมขน ในขณะทการจดเกบรายได ตากวาประมาณการ หรอการใชจายของรฐบาลทสงจนตองมการนาเงนคงคลงไปใช จะสงผลใหระดบ เงนคงคลงลดลง

อยางไรกด หลงการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ซงกาหนดใหม การต งงบประมาณเพอชดใชเงนคงคลงทไดใชไปในปกอน ประกอบกบการฟนตวจากวกฤตเศรษฐกจ อยางรวดเรวในปงบประมาณ 2553 ซงสงผลใหการจดเกบรายไดรฐบาลในปงบประมาณ 2553 – 2554 สงกวาประมาณการมาก ในขณะทการจดเกบรายไดของรฐบาลในปงบประมาณ 2555 ใกลเคยงกบการประมาณการ และผลจากการกเงนเพอชดเชยการขาดดลและการรกษาสภาพคลองดวยการออกตวเงนคลง (วงเงนรวม 125,691 ลานบาทในปงบประมาณ 2554 และ 102,135 ลานบาทในปงบประมาณ 2555 ซงไดมการไถถอนตวเงนคลงดงกลาวในชวงตนปงบประมาณถดไป) ทาใหระดบเงนคงคลงตงแตปงบประมาณ 2552 เพมสงขนอยางตอเนอง จากเดมทมการเคลอนไหวอยในระดบ 1 – 2 แสนลานบาทในชวงกอนปงบประมาณ 2550 เปนการเคลอนไหวในชวง 1 – 5 แสนลานบาท ความเคลอนไหวของระดบเงนคงคลงในชวงทผานมาสามารถแสดงไดตามแผนภมท 3.2

38  

  

แผนภมท 3.2 ความเคลอนไหวของเงนคงคลงปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง รวบรวมโดย : สานกงานเศรษฐกจการคลง

 

38

39  

  

3.1.5 การบรหารเงนคงคลงของกระทรวงการคลง

หนวยงานทมหนาทหลกในการบรหารเงนคงคลงของกระทรวงการคลง ไดแก กรมบญชกลาง ในฐานะผดแลการเบกจายและดแลบญชของรฐบาล ซงนอกจากการทาหนาทภายใตกรมบญชกลางแลว ยงมสานกงานบรหารหนสาธารณะททาหนา ทในการกยม เ งนของรฐบาลใหสอดคลองกบการใชจาย ในแตละชวงเวลา ซงในการดาเนนการและการวางแผนดานเงนสดของรฐบาล ทงสองหนวยงานดงกลาว ไดมการจดตงคณะทางานตาง ๆ โดยมองคประกอบเปนผแทนจากหนวยงานภายในกระทรวง รวมถงหนวยงานจากภายนอก ทงน คณะทางานทเกยวของกบการบรหารเงนคงคลงประกอบดวย

3.1.5.1 คณะทางานเพอวางแผนการบรหารเงนคงคลง 1) แตงตงขนตามคาสงกรมบญชกลาง ท ก.75/2548 เรอง แตงตงคณะทางานเพอวางแผน

บรหารเงนคงคลง มรองอธบดกรมบญชกลางทกากบดแลสานกการเงนการคลงเปนประธาน และคณะทางานประกอบดวย ผ แทนจากสานกงานเศรษฐกจการคลง สานกงานบรหารหนสาธารณะ สานกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ และหนวยงานภายในกรมบญชกลาง โดยมผอานวยการกลมงานพฒนา และบรหารเงนคงคลง สานกการเงนการคลง ของกรมบญชกลางเปนฝายเลขานการ

2) คณะทางานฯ มหนาทในการพจารณาจดทาคาดการณรายรบ รายจาย และฐานะเงนคงคลงของประเทศเพอใชประกอบการบรหารเงนคงคลง รวมถงการวางแผนการบรหารเงนคงคลงของประเทศ ในแตละชวงเวลาใหอยในระดบทเหมาะสมและเพยงพอตอการเบกจายเงนของสวนราชการและรฐวสาหกจ นอกจากน คณะทางานฯ ยงมอานาจหนาทรวมถงการศกษาและวเคราะหเพอกาหนดมาตการเสรมฐานะ เงนคงคลงของประเทศ และการคาดการณฐานะเงนคงคลงเพอใชเปนขอมลประกอบการกเงนเพอชดเชย การขาดดลเงนสดดวย

3) โดยในทางปฏบตแลว คณะทางานฯ จะมการตดตามประมาณการเงนสดรบ – จายของบญชเงนคงคลงเปนรายสปดาห โดยปกตจะมการประมาณการเงนสดรบ – จาย ลวงหนา 1 ไตรมาส (จากการคาดการณ ผลการจดเกบและนาสงรายไดของรฐบาล และการเบกจายงบประมาณในแตละชวงเวลา)

3.1.5.2 คณะทางานเพอการกเงนและบรหารเงนกเพอชดเชยการขาดดล 1) แตงตงขนตามคาสงกระทรวงการคลง ท 1882/2551 เรอง แตงตงคณะทางานเพอการกเงน

และบรหารเงนกเพอชดเชยการขาดดล มผอานวยการสานกงานบรหารหนสาธารณะเปนประธาน คณะทางานประกอบดวย ผแทนจากสานกงานเศรษฐกจการคลง กรมบญชกลาง สานกงบประมาณ ธนาคารแหงประเทศไทย และหนวยงานภายในสานกงานบรหารหนสาธารณะ โดยมผอานวยการสวนจดการเงนกรฐบาล 1 และผแทนสานกพฒนาตลาดตราสารหน และสานกนโยบายและแผน ของสานกงานบรหารหนสาธารณะเปนฝายเลขานการ

40  

2) คณะทางานฯ มหนาทในการพจารณาประมาณการฐานะการคลงเปนรายเดอน รายไตรมาส และรายป รวมถงการกาหนดแผนการกเงนและบรหารเงนกเพอชดเชยการขาดดลใหเปนไปอยางเหมาะสม และมประสทธภาพ นอกจากน คณะทางานฯ ยงมหนาทในการพจารณาวธการกเงน จานวนเงนทจะก รวมทงเงอนไขอน ๆ ทจาเปน ตลอดจนพจารณาเรองอนๆ ทเกยวของกบการดาเนนการกเงน การปรบโครงสรางหน การบรหารหนทเกดจากการกเงนเพอชดเชยการขาดดล โดยคานงถงการสงเสรมการพฒนาตลาดตราสารหน และการกระจกตวของภาระหนในอนาคตดวย

3) โดยในทางปฏบตคณะทางานฯ จะนาผลการประมาณการดลเงนสด รวมถงจานวนเงน คงคลงปลายงวดเปนรายเดอนจากคณะทางานเพอวางแผนการบรหารเงนคงคลงมาใชเปนขอมลประกอบการพจารณากเงนเพอชดเชยการขาดดลงบประมาณ ซงจะสงผลกระทบตอระดบเงนคงคลงในชวงตอไป

จากกลไกขางตนจะเหนไดวา กระทรวงการคลงไดมการรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ เพอรวมกนตดตามการเปลยนแปลงทเกดขนและดแลระดบเงนคงคลงใหเปนไปอยางเหมาะสม และสรางความมนใจวารฐบาลจะสามารถดาเนนงานดานตาง ๆ ตามแผนทกาหนดไวไดอยางตอเนองโดยไมเปนภาระตองบประมาณในการถอเงนสดมากจนเกนไป

อยางไรกด ตามกฎหมายทเกยวของและกลไกในการบรหารเงนคงคลงของรฐบาลในปจจบน ยงไมมการกาหนดระดบเงนคงคลงขนตา – ขนสงไวในแตละชวงเวลาเพอเปนแนวทางในการบรหารเงนสดของรฐบาล โดยกรมบญชกลางและหนวยงานทเกยวของจะใชผลการวางแผนการบรหารเงนคงคลงจากการประชมคณะทางานขางตนมาใชประกอบการบรหารเงนสดผานเครองมอทางการเงนทเกยวของ โดยเครองมอหลก ทใช ไดแก การออกตวเงนคลง

3.1.6 ระดบเงนคงคลงในปจจบน ระดบเงนคงคลง ณ สนปงบประมาณ 2555 (ณ สนเดอนกนยายน 2555) มจานวนทงสน 560,336 ลานบาท

สงกวาระดบเงนคงคลง ณ ตนปงบประมาณ 2555 (ปลายปงบประมาณ 2554) ทมอยจานวน 521,290 ลานบาท จานวน 39,046 ลานบาท และสามารถใชจายไดถง 57 วนทาการ1 ในปงบประมาณ 2556

                                                            1 คานวณจาก จานวนเงนคงคลง / (วงเงนงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ / จานวนวนทาการ) = 560,336 / (2,400,000 / 244) = 57 วนทาการ

41  

ตารางท 3.1 ระดบเงนคงคลง ณ สนปงบประมาณ 2552 – 2555

ทมา: กรมบญชกลาง

3.2 ตวอยางการบรหารเงนคงคลงในตางประเทศ คณะผวจยไดทาการศกษาตวอยางรปแบบการบรหารเงนคงคลงในตางประเทศ โดยอาศยขอมลจากเอกสารประกอบการประชม/สมมนาทเกยวของ รวมถงเอกสารประกอบการศกษาในอดต โดยคดเลอกตวอยางจากกลมประเทศทพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา เพอนามาใชพจารณาประกอบการศกษา โดยผลการศกษาตวอยางการบรหารเงนคงคลงในประเทศตาง ๆ สามารถสรปไดดงน 3.2.1 ประเทศออสเตรเลย รฐบาลออสเตรเลยเปนผดแลเงนคงคลงในรปแบบของบญชเงนฝากสาธารณะ (Official Public Account: OPA) ทฝากไวกบธนาคารกลาง (Reserve Bank of Australia: RBA) โดยยอดเงนฝากในแตละวนจะแสดงถงสถานะดานเงนสดของรฐบาล โดยม Australian Office of Financial Management (AOFM) เปนผบรหารจดการบญชดงกลาว

การดาเนนการดานการบรหารเงนสดของ AOFM มวตถประสงคหลกเพอการสรางความมนใจวารฐบาลจะมเงนสดเพยงพอตอการใชจายตามภาระตาง ๆ ในแตละชวงเวลา และการบรหารเงนเพอใหมตนทน ในการถอเงนสดนอยทสด รวมถงการนาเงนสดสวนเกนไปลงทนใหเกดผลตอบแทนอยางมประสทธภาพ

2552 2553 2554 2555

เงนคงคลงรวม 293,835.2 429,322.1 521,290.1 560,336.6

1. เงนคงคลง ณ ธนาคารแหงประเทศไทย 278,694.3 417,166.4 509,126.2 536,560.4

2. เงนสด ณ สานกงานคลงจงหวด/อาเภอ 673.6 572.2 423.8 0.0

3. ธนบตรและเหรยญกษาปณ ณ กรมธนารกษ 589.2 677.5 581.1 838.9

4. เงนคงคลงระหวางทาง 32.4 69.3 0.0 0.0

5. เงนฝากธนาคารของกรมบญชกลางทธนาคารกรงไทย 8,190.6 4,886.4 5,483.3 15,492.4

6. เงนฝากธนาคารของสานกงานคลงทธนาคารกรงไทย 5,655.1 5,950.4 5,675.6 7,444.9

7. เงนฝากธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) 0.0 0.0 0.0 0.0

เงนคงคลง ณ สนปงบประมาณ

42  

ในการบรหารเงนสดใหเพยงพอกบการใชจายของรฐบาล AOFM จะใหความสาคญกบการตดตาม ความผนผวนของระดบเงนคงคลงระหวางป และการสงเกตรปแบบของรายรบ – รายจายของรฐบาลทอาจเปลยนแปลงไป โดยไดเรมกาหนดเปาหมายในการดาเนนการใหมการรกษาระดบเงนสดไวในชวง 500 – 1,000 ลานเหรยออสเตรเลย และพยายามรกษาคาเฉลยเคลอนท 91 วนของเงนสดไวไมเกน 750 ลานเหรยญออสเตรเลยตงแตป 2548 เปนตนมา

ทงน ในสวนของเงนสดทยงไมมความจาเปนในการใชจายจะถกนาไปลงทนในรปของเงนฝาก ณ ธนาคารกลาง หรอลงทนในตลาดเงน เชน ตวสญญาใชเงน หรอตวเงนฝาก เปนตน โดยมขอจากด ใหสามารถลงทนไดเฉพาะในตราสารทมสกลเงนดอลลารออสเตรเลยเทานน และในกรณทเกดความผนผวนทางสภาพคลอง AOFM สามารถบรหารเงนสดไดโดยการออกตวเงนคลงระยะส น หรอการถอนเงนฝาก หรอไถถอนตราสารทไดนาไปลงทนในตลาดเงนได

นอกจากชองทางในการบรหารเงนสดดงกลาวแลว รฐบาลออสเตรเลยยงไดทาความตกลงกบรฐบาลกลางในการเปดวงเงนเบกเกนบญช (Overdraft) ไว อยางไรกด การบรหารจดการดวยวธนจะมตนทนทสงกวาแนวทางอน (Overdraft rate ของธนาคารพาณชย + 1 basis point) ดงนน รฐบาลจงมกจะเลอกใชวธนเฉพาะ ในกรณทเกดเหตการณทไมไดคาดคดไวลวงหนาเทานน

สาหรบการวางแผนในการบรหารเงนสดนน AOFM จะเปนผทาหนาทในการประมาณการเงนสดของรฐบาลลวงหนาทงในระยะสน (1 วน) และระยะยาว (12 – 18 เดอน) โดยมขอมลหลกท AOFM ใชในการ ประมาณการเงนสด เชน ขอมลการจดเกบรายไดจากหนวยงานจดเกบภาษ ขอมลรายจายจากหนวยงานตาง ๆ วนครบกาหนดไถถอนของตราสารหนและพนธบตร และกาหนดการขายทรพยสนตาง ๆ ของรฐบาล เปนตน ซงการประมาณการกระแสเงนสดนจะตองมการทบทวนทกวนทาการ

3.2.2 ประเทศตรก รฐบาลตรกจะทาการฝากเงนคงคลงไวทธนาคารกลาง (Central Bank of Turkey: CBRT) ภายใตบญชเงนคงคลงทประกอบดวยบญชยอยตาง ๆ เชน บญชหลกสาหรบธรกรรมดานรายรบและรายจาย บญชการชาระหนในและตางประเทศ และบญชเงนตราตางประเทศ เปนตน นอกจากนเงนสดของรฐบาลจะรวมถงบญชทสถาบนการเงนเฉพาะกจของรฐ (Ziraat Bank) ซงเปนบญชทแยกเฉพาะสาหรบการนาสงรายไดขององคกรปกครองสวนทองถน ซงจะตองมการโอนเงนจากบญชท Ziraat Bank นไปใหกบบญชท CBRT ตอไป ทงน ตงแตป 2554 เปนตนมา ไดเรมมการจายดอกเบยใหกบเงนฝากของรฐบาลทฝากอยท CBRT และอนญาตใหมการนาเงนสดดงกลาวไปใชในการลงทนดานอนๆ ได

43  

สาหรบการบรหารเงนสดเพอรกษาสภาพคลองของรฐบาลใหเพยงพอตอการใชจายนน รฐบาล ไดพยายามดาเนนการโดยรกษาตนทนใหอยในระดบตาทสด ผานเครองมอทางการเงน 3 ประเภท ประกอบดวย การประมลเงนฝาก (Deposit Auction) การออกตวเงนคลง และการออกสญญาธรกรรมซอคนของรฐบาล (Repurchase Agreement) โดยมการกาหนดอายของตราสารไวไมเกน 30 วน ในสวนของการประมาณการกระแสเงนสด กระทรวงการคลงจะทาการประมาณการรายรบและ รายจายของรฐบาลลวงหนา รายวน รายเดอน และรายไตรมาส โดยมการแยกการประมาณการประเภทรายรบ จากรายไดภาษและรายไดทไมใชภาษ รวมถงรายรบอนๆ เชน การแปรรปรฐวสาหกจ เปนตน นอกจากน ในสวนของการประมาณการรายจาย จะมการประมาณการแยกรายจายแตละกระทรวง และรายจายในการ ชาระหน โดยจะมการประชมรายเดอนรวมกนระหวางกระทรวงการคลงและหนวยงานทมการเบกจาย จานวนมาก เชน กระทรวงอาหาร เกษตร และปศสตว (Ministry of Food, Agriculture and Livestock) และสานกงานประกนสงคม เปนตน เพอทาการประมาณการกระแสเงนสดของรฐบาลรวมกน

3.2.3 ประเทศแอฟรกาใต เงนคงคลงของรฐบาลจะฝากอยในรปบญชเงนฝากทธนาคารกลาง (Reserve Bank) ในรปแบบบญชเดยว และมกรมธนารกษ (National Treasury) เปนหนวยงานบรหารเงนสด โดยมขอบเขตอานาจหนาท ประกอบดวย การกาหนดแนวทางการบรหารเงนสด การเปดบญชทเกยวของ การกาหนดนโยบายการนา เงนคงคลงไปลงทน และการจดการธรกรรมทางธนาคารทมประสทธภาพสาหรบเงนคงคลง โดยมกระทรวงการคลงชวยทาหนาทในการรกษาระดบเงนสดผานการกยมเงน อยางไรกดบญชเงนคงคลงทฝากอยทธนาคารกลางจะมการแยกบญชเพอการจายเงนออกเปนบญชยอยตามประเภทและหนวยงาน ในขณะทเงนรายไดของรฐบาลทไมใชภาษจะสามารถนาสงคลงผานบญชของธนาคารพาณชยได วตถประสงคในการบรหารเงนสดของรฐบาลจะมงเนนไปทการรกษาสภาพคลองใหเพยงพอ ตอความตองการในการใชจายของรฐบาล โดยพยายามไมใหการรบ-จายเงน และการบรหารเงนสดของรฐบาล สงผลกระทบตอปรมาณเงน/สภาพคลองของธนาคารพาณชยและในตลาดเงนของประเทศ โดยมการนา เงนสดสวนเกนไปลงทนเพอหาผลตอบแทน ผานการฝากเงนทธนาคารกลางและธนาคารพาณชย ซงผลตอบแทนทไดรบจะขนอยกบอตราผลตอบแทนเงนฝากระยะสน (Inter - bank overnight rate) เปนหลก และมการเจรจาตอรองเรองอตราดอกเบยเปนรายไตรมาส ในการบรหารเงนสดของรฐบาล จะมการทาประมาณการกระแสเงนสด ซงจะตองพจารณาถง ความจาเปนในการกเ งนระยะส นจากการประมาณการรายรบ – รายจายในแตละชวงเวลา และตองม การวางแผนการกเงนใหสอดคลองกบกระแสเงนสด โดยการประมาณการน จะแบงเปนการประมาณการ

44  

ระยะส น ไดแก การประมาณการเงนสดในแตละวน และการประมาณการกระแสเงนสดรายวนลวงหนา 90 วน และการประมาณการระยะยาว ไดแก การประมาณการกระแสเงนสดรายเดอนลวงหนา 1 ป และ 3 ป ซงในการประมาณการนจะตองมการรวบรวมขอมลจากหนวยงานทเกยวของทงหมด เชน สานกงบประมาณ หนวยงานจดเกบภาษ สวนราชการในภมภาค รฐวสาหกจ และธนาคารกลาง เปนตน ทงน จะไมมการกาหนดระดบเงนคงคลงขนสง – ขนตาไวแนนอน แตจะใชการบรหารเงนสดจากผลการประมาณการใหสอดคลอง กบสถานการณในแตละชวงขณะ โดยมเครองมอในการบรหารเงนสดผานตราสารตาง ๆ ไดแก พนธบตรรฐบาล และตวเงนคลง

3.2.4 ประเทศอนโดนเซย ประเทศอนโดนเซยไดมการปฏรประบบการบรหารจดการเงนสดในป 2552 โดยการออกกฎหมายทเกยวของเพอใหการบรหารจดการมประสทธภาพมากขน โดยกอนทจะมการปฏรปเงนสดของรฐบาลจะฝากอยในบญชของธนาคารกลาง (Bank Indonesia) และบญชยอยของหนวยงานตาง ๆ รวมถงไมมการรวมยอดบญช (Consolidate) และไมมการประมาณการกระแสเงนสดของรฐบาลในแตละชวงเวลา ทาใหเกดอปสรรคตอการควบคมและตรวจสอบของรฐบาล อยางไรกด ภายหลงป 2552 จนถงปจจบนไดมการทยอยออกกฎกระทรวงการคลงทเกยวของกบ การบรหารเงนสด สงผลใหมการรวมยอดเงนสดของรฐบาลทงหมดไวในบญชเดยวทฝากไวทธนาคารกลาง โดยรายรบ – รายจายทงหมดของรฐบาลจะดาเนนการผานบญชของธนาคารกลางทงหมด รวมถงมการเพมเตมเรองเครองมอในการบรหารจดการสภาพคลองผานตราสารของรฐบาล ธรกรรมซอคน (Repo / Reverse Repo) และการฝากเงนในบญชของธนาคารกลางและธนาคารพาณชย พรอมเพมเตมขอกาหนดใหมการจดทารายงานกระแสเงนสดของรฐบาลดวย ในสวนของการประมาณการกระแสเงนสดหลงการปฏรปในป 2552 ไดมการกาหนดใหมการ ทาการประมาณการกระแสเงนสดของรฐบาลรายสปดาหตลอดปงบประมาณ โดยการรวบรวมขอมล รายรบ – รายจายจากหนวยงานทเกยวของและระบบเครอขาย ทงน ในการบรหารเงนสดจะไมมการกาหนดระดบเงนคงคลง แตจะใชวธการบรหารระดบเงนสดใหอยในระดบทเหมาะสมตามผลการประมาณการกระแสเงนสดของรฐบาลในแตละชวง ท งน ในปจจบนประเทศอนโดนเซยยงอยในขนตอนของการปฏรปดานการบรหารเงนสด ของรฐบาล โดยยงคงมแนวทางทจะเรมดาเนนการในอนาคตอกหลายประการ เชน การเรมบรหารเงนสด ผานเครองมอในรปตราสารของรฐบาล การบรหารเงนสดทเกบอยในรปของเงนสกลตางประเทศ การประเมนความเสยงทอาจจะเกดขน และการจดตงคณะกรรมการทเกยวของ เปนตน

45  

3.2.5 ประเทศองกฤษ การบรหารเงนสดของรฐบาลองกฤษดาเนนการโดยสานกงานบรหารหน (Debt Management Office: DMO) ซงเปนหนวยงานภายใตกรมธนารกษ (HM Treasury) ภายใตวตถประสงคในการบรหารสภาพคลองของรฐบาลใหเพยงพอตอการใชจายในแตละชวงเวลาและมตนทนทตา และการหาผลตอบแทน ทมประสทธภาพในกรณทมสภาพคลองสวนเกน ทงน ในการดาเนนการดงกลาว จะตองไมสงผลกระทบตอตลาดเงนภายในประเทศ และไมขดแยงกบนโยบายการเงนทกาหนดโดยธนาคารกลาง (Bank of England) เงนคงคลงของรฐบาลจะถกฝากอยในรปแบบบญชเดยวทธนาคารกลาง และมบญชยอย สาหรบการรบ – จายเงนจากหนวยงานตาง ๆ โดย DMO สามารถบรหารเงนสดของรฐบาลในกรณทเกดการ ขาดสภาพคลองหรอมสภาพคลองลนเกนทไมไดคาดคดผานเครองมอตาง ๆ ไดแก ธรกรรมซอคน (Repo/ Reverse Repo) ธรกรรมซอขาด/ขายขาด (Outright purchase/sale) ของตราสารหน การออกตวเงนคลง และ การฝากเงน ทงนการบรหารเงนสดของรฐบาลจะตองมความสอดคลองกบแผนการบรหารหนสาธารณะของรฐบาลในแตละชวงเวลาดวย โดย DMO จะทาหนาทในการจดทาแผนการบรหารหนและแผนการบรหาร เงนสดเพอการกาหนดระยะเวลาและประเภทตราสารในการทาธรกรรมของแตละแผนใหสอดคลองกน และเหมาะสมกบสถานการณ อยางไรกด หนาทในการประมาณการกระแสเงนสดจะดาเนนการโดย HM Treasury ในลกษณะของการประมาณการกระแสเงนสดรายวนและรายเดอนลวงหนา 19 สปดาห ซงจะตองมการรวบรวมขอมลจากหนวยงานทเกยวของท งจากหนวยงานจดเกบรายไดและหนวยงานทวไปทมการเบกจายงบประมาณ นอกจากนยงมการประมาณการกระแสเงนสดของรฐบาลเปนรายวน ซงจะตองมการปรบปรงประมาณการในชวงระหวางวนดวย

3.2.6 ประเทศญปน ระบบการบรหารเงนคงคลงของประเทศญปนจะเนนการบรหารกระแสเงนสดรบและจาย

ทเกยวของกบกจกรรมดานการคลงของรฐบาล โดยดาเนนการในรปแบบของการรวมศนยบญช (Single Vault Principle) ซงเปนการรวมศนยสาหรบรายรบและรายจายทเปนเงนสดของรฐบาลทงหมด โดยตามกฎหมาย ทเกยวของ ธนาคารกลางของญปน (Bank of Japan: BOJ) จะเปนผดแลการรบฝากและการเบกจายเงนสดทงหมด ซงภายใตบญชนจะประกอบไปดวย บญชเงนฝากของรฐบาลทฝากอยท BOJ (Cash Account) และบญช Treasury Account ซงจะรวมกระแสเงนสดรบและจายของเงนคงคลงทสานกงานใหญและสาขาตาง ๆ ของ BOJ

46  

ในสวนของการบรหารเงนสดนน รฐบาลสามารถออกตวเงนคลง (Financial Bills) ผานการประมลสาหรบสถาบนการเงนทตองการ ซงเปนการกยมเงนในระยะสนเพอชดเชยเงนสดทขาดและจะตองม การชาระคนภายในปงบประมาณนน นอกจากน รฐบาลยงสามารถบรหารเงนสดดวยการกยมเงนระหวาง บญชจาก Government Debt Consolidation Fund และ Fiscal Loan Fund ไดดวย โดยในชวงทดลเงนสด ของรฐบาลเกนดล จะตองมการทยอยนาเงนสดดงกลาวไปไถถอนตวเงนคลงหรอใชหนทกยมมา

จากตวอยางการบรหารเงนคงคลงของประเทศตาง ๆ จะเหนไดวาประเทศสวนมาก เชน

ออสเตรเลย ตรก และองกฤษ เปนตน จะมการบรหารเงนคงคลงโดยการนาเงนสวนเกนไปหาผลตอบแทน ในรปแบบตาง ๆ เชน ฝากธนาคารกลางหรอธนาคารพาณชยทมหลกทรพยรฐบาลคาประกน หรอการลงทนในหลกทรพยของรฐบาล โดยไมเนนการลงทนทมอตราผลตอบแทนสง แตมกจะเนนทความมนคงของเงนตน เปนหลก ซงตางจากของประเทศไทยทกฎหมายยงคงกาหนดใหฝากอยทธนาคารแหงประเทศไทยโดยไมไดรบผลตอบแทน

นอกจากน ยงพบวาประเทศสวนมากจะมการรวมบญชเงนคงคลงไวในระบบบญชเดยวซงฝากอยทธนาคารกลาง และมการประมาณการความตองการเงนสดในแตละชวงเวลาลวงหนา เชนเดยวกบกรณของประเทศไทย อยางไรกดในบางประเทศ เชน ประเทศออสเตรเลย เปนตน จะมการกาหนดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมไวแบบแนนอน (500 – 1,000 ลานเหรยญออสเตรเลย) ในขณะทประเทศอน ๆ มกจะใชผลการประมาณการความตองการเงนสดในอนาคตเปนเครองมอในการกาหนดระดบเงนคงคลงในแตละชวงเวลา ซงเปนแนวทางทดาเนนการอยในประเทศไทยเชนกน

47

บทท 4 การศกษาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

4.1 ความหมายของระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม หมายถง ระดบเงนสดทมตนทนการถอเงนสดต าทสด ในชวงเวลาหนง โดยไมสรางความเสยงทางการคลงในการขาดเงนสด การก าหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะพจารณาปจจยหลก 2 ประการ คอ (1) ตนทนการบรหาร และ (2) ระดบอปสงค ตอ เงนสด ตนทนการบรหารเงนคงคลงประกอบดวย 2 สวนคอ (1) ตนทนการถอเงนคงคลงสงเกนความจ าเปน และ (2) ตนทนการขาดแคลนเงนสด ในกรณทถอเงนสดเกนความจ าเปน ตนทน ตอหนวยสามารถประมาณการมาจากอตราดอกเบยการกยม (หากระดบเงนทเกนมาจากการกยม) และตนทนคาเสยโอกาสในการลงทน ในทางตรงกนขาม หากรฐบาลมเงนคงคลงไมเพยงพอ ตอการใชจาย รฐบาลจะตองแบกรบตนทนอนเกดมาจากความเสยงทางการคลงในรปแบบตาง ๆ เชน การถกลดระดบความนาเชอถอจากตางประเทศ ความเสยงทประเทศตองตกอยในสถานการณลมละลาย เปนตน

4.2 แบบจ าลองทใชในการศกษา จากการศกษาทบทวนวรรณกรรมในบทท 2 พบวา แบบจ าลองการบรหารเงนสดมอย 3 แบบจ าลองทส าคญ ไดแก แบบจ าลองปรมาณการสงซอทประหยดทสดของบอมอล (Baumol’s EOQ - Economic Ordering Quantity Model) แบบจ าลองของมลเลอร – ออร (Miller – Orr Model) และแบบจ าลองของนวสบอย (Newsboy) โดยแบบจ าลองของ Baumol เปนแบบจ าลองพนฐาน ซงมขอจ ากดดานขอสมมตฐานของขอมลทก าหนดใหรายรบและคาใชจายมรปแบบการเคลอนไหว ทแนนอน จงไดมการพฒนามาเปนแบบจ าลองของ Miller – Orr ซงก าหนดขอสมมตฐานใหขอมลมการเคลอนไหวแบบสมไมแนนอน จงมความเปนไปไดจรงมากกวาแบบจ าลอง Baumol กลาวคอ Miller – Orr ค านงถงความแปรปรวนของขอมลดวย สวนแบบจ าลองของ Newsboy ไดพฒนาใหสอดคลองกบความเปนจรงมากทสด โดยค านงถงการกระจายตวของขอมลดวย จงเปนแบบจ าลองทเหมาะสมทสด

48

อยางไรกด เพอใหเขาใจถงรากฐานของแบบจ าลอง Newsboy และเพอใหไดผลลพธตามวตถประสงคของโครงการวจย จงจ าเปนตองมการจดท าแบบจ าลองของ Baumol และ Miller – Orr ดวย ดงนน การศกษานจะประยกตใชแบบจ าลองการบรหารเงนสด ซงวาดวยการคนหาระดบ เงนสดทท าใหตนทนของการบรหารเงนสดต าทสด 3 แบบจ าลอง ไดแก (1) แบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model ซงความตองการเงนสดและคาใชจายมคาคงท (2) แบบจ าลอง Miller – Orr Model ซงความตองการเงนสดและคาใชจายมความไมแนนอน และขอมลมการกระจายตวแบบไมตอเนอง (Discrete Distribution) (3) แบบจ าลอง Newsboy ซงความตองการเงนสดและคาใชจายมความไมแนนอน และขอมลมการกระจายตวแบบตอเนอง (Uniform Distribution - continuous) ทงน แบบจ าลองทง 3 มสาระส าคญ ดงน

4.2.1 Baumol’s EOQ Model แบบจ าลองการบรหารเงนสดของ Baumol หรอปรมาณการสงซอทประหยด (Economic

Ordering Quantity: EOQ) เปนแบบจ าลองทใชก าหนดปรมาณสนคาคงคลง (Inventories) ทตองการสงซอ ทท าใหตนทนหรอคาใชจายรวมจากการบรหารสนคาคงคลงต าทสด โดยตนทนหรอคาใชจายทส าคญประกอบดวย

4.2.1.1 ตนทนหรอคาใชจายในการเกบรกษา (Holding cost or Carrying cost) เกดจากการมสนคาคงเหลอ หรอสนคาคงคลงสวนเกนจากการจ าหนายส ารองอยในโกดงหรอคลงสนคา เชน ตนทนของเงนลงทนในสนคาคงเหลอ ดอกเบยจากเงนจมกบสนคาคงคลง คาเชาสถานทเกบสนคา คาสาธารณปโภคของคลงสนคา คาเงนเดอนพนกงานดแลและขนยายสนคาในโกดง คาประกนภย และคาใชจายจากการทสนคาคงเหลอเสอมสภาพหรอลาสมย เปนตน (กรณมสนคาคงคลงสวนเกน)

4.2.1.2 ตนทนหรอคาใชจายในการสงซอ (Ordering cost) เกดจากคาใชจายในการสงซอสนคาเพอน ามาขาย การสงซอวตถดบเพอใชในการผลต รวมถงการสงผลตสนคา เชน คาใชจายในการขนสง คาใชจายเอกสารสงซอ คาโทรศพท คาโทรสาร คาซองจดหมาย คาแสตมป คาใชจายในการตรวจนบสนคา และคาใชจายในการตรวจสอบ เปนตน (กรณมสนคาคงคลงไมเพยงพอ)

ทงน ในการบรหารเงนสดดวยแบบจ าลอง EOQ เงนสดจะเปรยบเสมอนสนคาคงคลงประเภทหนงของบรษท และถอเปนวตถดบทจ าเปนในการด าเนนธรกจของบรษท การมเงนสดอยในมอจะแสดงถงสภาพคลองของบรษท ในขณะทการถอสนทรพยประเภทอนจะมสภาพคลอง นอยกวาในการเปลยนใหสนทรพยน นเปนเงนสด ซงจะมตนทนเกดขน และจะตองใชเวลา ในการท าธรกรรม เชน หลกทรพยทสามารถจ าหนายไดจะมสภาพคลองนอยกวาเงนสด และ มตนทนในการท าธรกรรมแลกเปลยนเปนเงนสด โดยอตราผลตอบแทนของหลกทรพยเหลาน ถอเปนตนทนคาเสยโอกาสของการรกษาสภาพคลองในรปของเงนสด

49

การคนหาระดบทเหมาะสมของเงนสดเปนการหาระดบของเงนสดทท าใหตนทนต าทสด ซงเปนหนาทของผจดการทางการเงนในการคนหาคาต าทสดดงกลาวทงในสวนของตนทนจากการเกนดลเงนสด และตนทนจากการขาดดลเงนสด โดยตนทนจะประกอบดวยตนทนของ การถอเงนสด (Holding cost or Carrying cost) และตนทนของการจดหาเงนสด (Ordering cost)

แบบจ าลองการบรหารเงนสดของ Baumol ก าหนดขอสมมตฐานทส าคญ ประกอบดวย ความตองการใชเงนสด (Demand for cash) ของบรษททมความแนนอน (Certainty) และเปนคาคงทตลอดในชวงเวลาก าหนด ตนทนการถอเงนสดเปลยนแปลงอยางเปนสดสวนกบปรมาณเงนสดคงเหลอ ตนทนการจดหาเงนสดคงท และระยะเวลาในการจดหาจนกระทงไดรบ เงนสด (Lead time) มความแนนอน

ตวอยางเชน บรษท A มความตองการใชเงนสดทแนนอนเทากบ 100,000 ดอลลาร ตอป และบรษทมคาใชจายคงททกวน ปรมาณเงนสดของบรษทจะลดลงในจ านวนทเทาๆ กนตลอดชวงระยะเวลา 1 ป ในชวงตนป หากบรษทเรมตนดวยการถอเงนสด 100,000 ดอลลารตอนตนงวด และยอมใหเงนสดลดลงเรอยๆ จนกระทงเปน 0 ดอลลารตอนปลายงวด บรษทจะมปรมาณเงนสด

คงเหลอเฉลยเทากบ 50,000 ดอลลาร (2

0100,0002ปลายงวดตนงวด

)

ในทางตรงกนขาม ถาบรษทเรมตนปดวยการถอเงนสดเพยง 10,000 ดอลลาร และยอมใหเงนสดลดลงเรอยๆ จนกระทงเปน 0 ดอลลาร หลงจากนนบรษทจะจดหาเงนสดอก 10,000 ดอลลาร จ านวน 9 ค รง ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยจะกลายเปนเพยง 5 ,000 ดอลลาร

(2

010,0002ปลายงวดตนงวด

) ดงนน ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยจะลดลงตามความถของ

การระดมเงนสด ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยทลดลงจะชวยใหสามารถน าเงนสดไปลงทนหา

ผลตอบแทนจากหลกทรพยไดมากขน ซงปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยทลดลง จะสอดคลองกบจ านวนของธรกรรมการจดหาเงนสดและตนทนในการท าธรกรรมของบรษททเพมขน ขณะเดยวกนรายไดจากดอกเบยหรอผลตอบแทนจากการลงทนในสนทรพยทสญเสยจะลดลง

จากแผนภมท 4.1 ก าหนดใหความตองการใชเงนสดรวม (Total cash demand) ตลอดชวงระยะเวลา = X เงนสดทบรษทจดหาหรอไดรบมา (Cash obtained) = C ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย (avg) เทากบคาเฉลยระหวางเงนสดทบรษทจดหาตนงวดและเงนสดคงเหลอปลายงวด ดงนน

ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย (avg) = 2C

50

การเกบเงนสดเอาไวจะท าใหเกดตนทนของการสญเสยดอกเบยหรอผลตอบแทนทพงไดรบ (Foregone interest or return cost: ic) เทากบปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยคณอตราดอกเบยหรออตราผลตอบแทนทบรษทพงไดรบจากการลงทนในหลกทรพย (i)

ตนทนของการเกบเงนสด (Holding cost or Carrying cost: CC) = ตนทนการสญเสยดอกเบยหรอผลตอบแทนทพงไดรบ (ic) = iavg

เนองจากปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยเทากบ 5,000 ดอลลาร หากก าหนดใหอตราดอกเบยเทากบรอยละ 10 ตอป ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบของบรษท A จะเทากบ 500 ดอลลาร

แผนภมท 4.1 ตนทนของการจดหา (Ordering cost) และตนทนเกบรกษา (Carrying cost) เงนสด

ทมา : Rensselaer Polytechnic Institute (RPI). Chapter 10 An Introduction to Working Capital and Cash Management.

จากแผนภมท 4.2 บรษทจะเรมตนดวยการถอเงนสดเทากบ C หลงจากนนบรษท มการใชจายเงนสดทคงททกวนจนกระทงปรมาณเงนสดคงเหลอเปน 0 บรษทจ าเปนตองไดรบ เงนสดเพมเตมจากเงนสดทถอชวงเรมตน บรษทจดหาเงนสดเพมดวยการตดตอผานโบรคเกอร เพอจ าหนายหลกทรพยทบรษทมอยเพอแลกเปลยนเปนเงนสด ซงจะท าใหปรมาณเงนสดของบรษทเพมขน โดยทกครงทมการตดตอโบรคเกอรเพอจ าหนายหลกทรพย บรษทจะมตนทนการท าธรกรรม

แบบจ าลองของ Baumol ก าหนดขอสมมตฐานใหรายไดทบรษทไดรบถกแปลงสภาพใหกลาย เ ปนหลกทรพย ท มผลตอบแทน บ รษท จงจะถอหลกทรพย ท ใหผลตอบแทน

ตนทน

ปรมาณเงนสด (C)

ตนทนการสญเสย

ดอกเบยทพงไดรบ (ic)

ตนทนรวมของการถอเงนสด ($)

ตนทนของธรกรรม (trc)

ตนทน

การถอ

เงนสดท

ต าสด

51

ไวสวนหนง และเมอบรษทตองการจ าหนายหลกทรพยเพอเปลยนเปนเงนสด บรษทจะตองช าระ คานายหนาใหโบรคเกอรในจ านวนคงทเทากบ B ตอธรกรรม ดงนน จ านวนธรกรรมการจ าหนายหลกทรพยเพอจดหาเงนสดจะเทากบปรมาณเงนสดทตองการใชทงหมดหารดวยปรมาณเงนสด ทจดหาดวยการจ าหนายหลกทรพย

จ านวนธรกรรมการสงซอเงนสด (tr) = CX

ตนทนหรอคาใชจายในการจดหาเงนสด (Ordering cost) จะเทากบตนทนของธรกรรมในการจ าหนายหลกทรพยเปนเงนสด ซงสามารถแสดงไดดวยสมการ

ตนทนในการจดหาเงนสด (Ordering cost: CO) = ตนทนของธรกรรมการสงซอเงนสด (trc)

= BtrB CX

เมอบรษทมปรมาณเงนสดทตองจดหาเทากบ 10,000 ดอลลาร จ านวนธรกรรมจดหา เงนสดเทากบ 10 คานายหนาเทากบ 50 ดอลลารตอธรกรรม ตนทนของการท าธรกรรมรวม จะเทากบ 500 ดอลลาร

แผนภมท 4.2 การบรหารจดการปรมาณเงนสดคงเหลอ

ทมา : Rensselaer Polytechnic Institute (RPI). Chapter 10 An Introduction to Working Capital and Cash Management. ระยะเวลา

ปรมาณเงนสด

การจ าหนายหลกทรพย (Inflow)

การใชจายเงนสด (Outflow)

0

เงนสดคงเหลอเฉลย

=2

C*

เงนสดทตอง จดหาตอครง = C*

52

ตนทนรวมของการถอเงนสด (Total cash balance cost: $) เทากบผลรวมของตนทนอตราดอกเบยทเสยไป (Foregone interest) และตนทนคานายหนาของธรกรรมในการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสด ตนทนรวมของการถอเงนสด ($) = ตนทนการเกบเงนสดตอปตอหนวย (Carrying cost: CC) + ตนทนการจดหาเงนสด (Ordering cost: CO) = ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบ (ic) + ตนทนของธรกรรมในการเปลยน หลกทรพยเปนเงนสด (trc)

= iavg + BCX

= i2C + B

CX

การหาคาอนพนธ (Derivative) ของสมการตนทนรวม ($) ตอตวแปร C แลวเซตเทากบ 0

ตนทนรวม ($) = i2C + B

CX

= 2iC +BXC-1

C$

d

d = 2i + (-BXC-2) = 0

เมอแกสมการหาคา C จะได

2i = BXC-2

C-2 = 2BXi

C2 = i2BX

C* = i2BX

53

ระดบของการถอเงนสดทเหมาะสมจะตองเปนระดบทท าใหตนทนรวมของการถอเงนสด ($) ต าทสด ซงการค านวณหาคาต าสดของตนทนรวมในการถอเงนสด ($) ตอปรมาณเงนสด (C) มรายละเอยดดงน

ก าหนดให ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย = 2C*

ปรมาณความตองการใชเงนสดทงป =X

ปรมาณการจ าหนายหลกทรพยเปนเงนสด = หาตอครงทตองจด สดปรมาณเงนใชทงปทตองการ สดปรมาณเงน =

CX

ตนทนการจดหาเงนสดตอครง = คานายหนาตอธรกรรม = B ตนทนการเกบเงนสดตอป ตอหนวย = อตราดอกเบยทพงไดรบ = i

ระดบทเหมาะสมของปรมาณเงนสดทตองจดหา (Optimal Cash Order Quantity) คอ

ระดบทท าใหตนทนรวมในการถอเงนสด และระดมเงนสดต าทสด จะสามารถแสดงไดดวยสมการ

ปรมาณการจดหาเงนสดทประหยดทสด (C*) =i2BX หรอ

C* =ตอหนวย ตอป นสดการเกบเง ตนทน

ทงปรใชเงนสดความตองกา ปรมาณ ตอครง เงนสด การจดหา ตนทน 2

= U

O

Cทงปรใชเงนสดความตองกา ปรมาณ C 2

ดงนน หากบรษท A มความตองการใชจายเงนสด 100,000 ลานดอลลาร อตราดอกเบย

ของหลกทรพยเทากบรอยละ 10 ตนทนคานายหนาตอธรกรรมเทากบ 50 ดอลลาร

ระดบทเหมาะสมของปรมาณเงนสดทตองจดหา (C*)= i2BX

= 0.1100,000502

=

0100,000,00 =10,000 ดอลลาร

54

บรษท A จะถอปรมาณเงนสดเฉลย 5,000 ดอลลาร และจะตดตอโบรคเกอร 10 ครง เพอจ าหนายหลกทรพยเปลยนเปนเงนสด ทงน บรษท A จะระดมเงนสด 10 ครงตอป หรอโดยเฉลยทก 36.5 วน ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบเทากบ 500 ดอลลาร ตนทนของการท าธรกรรมเทากบ 500 ดอลลาร ตนทนรวมในการถอเงนสดและระดมเงนสดเทากบ 1,000 ดอลลาร

กรณทบรษทตองการถอเงนสด และยอมใหปรมาณเงนสดลดลงจนกระทงเปน 0 ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบ เทากบตนทนของการท าธรกรรม แตกรณทบรษทยอมใหปรมาณเงนสดลดลงถงระดบขนต าทยอมรบไดระดบหนง ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบจะไมเทากบตนทนของการท าธรกรรม

แบบจ าลอง Baumol กรณทความตองการใชเงนสดไมแนนอน (Uncertainty Demand) แบบจ าลองของ Baumol มขอสมมตฐานทเปนไปไมไดในความเปนจรง 2 ขอ ไดแก

(1) บรษทสามารถรถงปรมาณความตองการใชเงนสดอยางแนนอน และ (2) บรษทมคาใชจาย เงนสดในจ านวนทคงทอยางสม าเสมอ ในความเปนจรง ความตองการใชเงนสดมความไมแนนอน ดงนน บรษทจ าเปนตองมเงนสดขนต า (Minimum Cash Balance) หรอเงนสดส ารองยามฉกเฉน (Precautionary Balance) ไวใชจายในยามจ าเปน โดยวธการค านวณหาปรมาณเงนสดขนต า ในการศกษานก าหนดใหบรษทตองคาดการณความตองการเงนสด (Expected Cash Demand) และปรมาณเงนสดทตองจดหามาเพม (Order level) และก าหนดปรมาณความตองการใชเงนสดสงสด (Maximum demand) หรอปรมาณการใชจายเงนสดสงสด (Maximum Usage)

ตวอยางเชน บรษท A คาดการณปรมาณความตองการใชเงนสดทงปเทากบ 100,000 ดอลลาร โดยมปรมาณเงนสดทตองจดหา ในชวงเวลาทก 36.5 วน เทากบ 10,000 ดอลลาร อยางไรกด ถาระหวางชวงเวลา 36.5 วน นน บรษทอาจจะตองการใชเงนสดเพมขนถง 12,000 ดอลลาร ในชวงทมคาใชจายสงกวาปกต ดงนน บรษท A จะตองถอปรมาณเงนสดขนต าไวจะเทากบ 2,000 ดอลลาร ดงนน ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยระหวางตนงวดกบปลายงวดจะเทากบ

ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย (avg) =(ตนงวด ปรมาณเงนสดทตองจดหาสงทสด) (ปลายงวด ปรมาณเงนสดขนต า)

= 2minmax

= 2minCmin

= 22minC

55

โดยท min คอ ปรมาณเงนสดต าทสด max คอ ปรมาณเงนสดสงทสด ซง max = C + min C ปรมาณเงนสดทบรษทตองจดหาหรอไดรบมา (Cash Obtained) ในแตละงวด

ดงนน ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยเทากบ 22minC

และบรษท A จะมปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย (avg) =2

2,000)ปลายงวด() 12,000ตนงวด (

= 2 14,000

= 7,000

แผนภมท 4.3

การบรหารจดการปรมาณเงนสดคงเหลอ กรณก าหนดปรมาณเงนสดขนต า

ทมา : Rensselaer Polytechnic Institute (RPI). Chapter 10 An Introduction to Working Capital and Cash Management.

ดงนน ตนทนรวมของการถอเงนสด (Total Cash Balance Cost: $$) กรณความตองการ

ใชเงนสดไมแนนอน (Uncertainty Demand) ซงเทากบผลรวมของอตราดอกเบยทเสยไป (Foregone Interest) และตนทนคานายหนาของธรกรรมในการเปลยนหลกทรพยเปนเงนสด

ปรมาณเงนสด

ระยะเวลา

เงนสดขนต า (Min)

เงนสดขนสง (Max) = C*+Min

เงนสดคงเหลอเฉลย =

22MinC*

56

ตนทนรวม ($$) = ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบ (ic) + ตนทนของธรกรรมในการ เปลยนหลกทรพยเปนเงนสด (trc)

= iavg + BCX

= i22minC

+ BCX

ถงแมวา บรษทจ าเปนตองมปรมาณเงนสดขนต า แตระดบทเหมาะสมของปรมาณเงนสด

ทตองจดหา (Optimal cash order quantity) ยงคงเทากบ C*=i2BX

หรอ C*=

U

O

Cทงปรใชเงนสดความตองกา ปรมาณ C 2 ตราบเทาทบรษทยงคงถอเงนสด และใชจายเงนสด

จนกระทงปรมาณเงนสดเปน 0 อยางไรกด ในกรณทบรษทมปรมาณการถอเงนสดขนต า ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย

จะสงกวากรณทบรษทไมมปรมาณการถอเงนสดขนต า ดงนน ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบ และตนทนรวมของการถอเงนจะสงขน ตวอยางเชน ถาบรษท A มปรมาณการถอเงนสด ขนต า 2,000 ดอลลาร ปรมาณเงนสดทตองจดหา 10,000 ดอลลาร ปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลย จะเพมขนเปน 7,000 ดอลลาร ตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบจะเทากบ 700 ดอลลาร และตนทนรวมของการถอเงนจะเทากบ 1,200 ดอลลาร

4.2.2 Miller - Orr Model

แบบจ าลอง Miller – Orr เปนแบบจ าลองทพฒนาขนโดย Merton Miller และ Daniel Orr (1966) ซงพฒนาขนจากแบบจ าลองปรมาณการสงซอทประหยดทสด (EOQ) ของ Baumol โดย ขอสมมตฐานหลกของแบบจ าลองของมลเลอร - ออร จะไมไดก าหนดใหบรษทตองคาดการณ ความตองการใชเงนสดทงป แตจะเปนการประยกตใชกบสถานการณทกระแสเงนสดรบ และกระแสเงนสดจายในแตละวน (Daily) มความไมแนนอน (Uncertainty) และสามารถเปนได ทงคาบวกและคาลบ โดยความไมแนนอนสามารถแสดงไดดวยคาความแปรปรวนของเงนสด (Variance of Cash Flow)

โดยทวไปปรมาณเงนสดขนต าของบรษทจะประกอบดวยคาใชจายรายวน (Daily Obligation) หรอคาใช จายในการท าธรกรรมธนาคาร สวนปรมาณเงนสดข นสงของบรษท จะขนอยกบการตดสนใจชงน าหนก (Trade Off) ระหวางตนทนของธรกรรมการลงทนในตลาดการเงน

57

และตนทนของการสญเสยดอกเบยทพงไดรบหากไมลงทน ซงแบบจ าลองของมลเลอร - ออรเปนเครองมอทใชในการค านวณสวนตาง (Spread) ระหวางปรมาณเงนสดขนสง และปรมาณเงนสด ขนต าดงกลาว

ท งนความไมแนนอนของกระแสเงนสดรบเกดจากแหลงรายไดไม เพยงพอ ตอความตองการใชเงนสด ดงนน บรษทจงตองมหลกทรพยสภาพคลองทใชแลกเปลยนเปนเงนสด ไวใชในกรณทรายไดไมเพยงพอตอความตองการใชจายเงนสด เนองจากบรษทอาจจะไมสามารถควบคมขนาดและระยะเวลาของการไดรบรายไดอยางแนนอน ในทางตรงกนขามในบางชวงเวลาปรมาณเงนสดของบรษทอาจอยในระดบสง ซงบรษทจะสญเสยโอกาสไดรบดอกเบยจากการ ลงทนมาก ดงนนบรษทจะใชเงนสดสวนเกนซอหลกทรพยเกบไว

แผนภมท 4.4

การบรหารจดการปรมาณเงนสดคงเหลอ แบบจ าลอง Miller - Orr Model

ทมา : Rensselaer Polytechnic Institute (RPI). Chapter 10 An Introduction to Working Capital and Cash Management.

จากแผนภมท 4.4 บรษทเรมตนดวยการถอเงนสดเทากบ rtp (Return to point) โดย

ปรมาณเงนสดจะลดลงเมอบรษทมคาใชจาย และจะเพมขนเมอบรษทไดรบเงนสดจากรายได เมอปรมาณเงนสดลดลงถงระดบต าทสด (min) บรษทจะจ าหนายหลกทรพยเพอเพมปรมาณเงนสด ใหกลบมาอยทระดบ rtp เมอปรมาณเงนสดเพมขนถงระดบสงทสด (max) บรษทจะน าเงนสดสวนเกนไปซอหลกทรพยสภาพคลอง เงนสดจะลดลงกลบมาอยทระดบ rtp

ปรมาณเงนสด

ระยะเวลา

เงนสดต าทสด

(Min)

เงนสดเรมแรก (rtp)= Min + z

เงนสดสงทสด (Max)= Min + 3z

58

แบบจ าลองของ Miller - Orr ก าหนดใหบรษทตองทราบถงระดบสงทสด (Upper limit) และระดบต าทสด (Lower limit) ของปรมาณเงนสด รวมถงปรมาณการจ าหนายหรอซอหลกทรพยเมอถงระดบสงทสดและต าทสดดงกลาว

ในการค านวณระดบต าทสดของปรมาณเงนสด (Minimum) จะพจารณาจากตนทนของการใชจายเงนสดจนกระทงเงนสดเหลอ 0 ซงตนทนของการใชจายเงนสดเปนฟงกชนของอตราดอกเบยเงนกระยะสนของธนาคาร โดยในสวนของการค านวณระดบสงทสดของปรมาณเงนสด (Maximum) จะสามารถแสดงได ดงน

ระดบสงทสดของปรมาณเงนสด (max) = ระดบต าทสดของปรมาณเงนสด (min) +

สวนตางระหวางปรมาณเงนสงทสดและต าทสด (Spread: 3z) = min + 3z

โดยทคา z สามารถค านวณไดดวยสมการ

z = 32cb

i4B3

ซง 2

cb คอ คาความแปรปรวนรายวนของปรมาณเงนสด (Variance of daily cash balance)

ปรมาณเงนสดทกลบเขาสระดบเดม (Return to point) เทากบ rtp คอ ระดบทบรษทบรหารเงนสดสวนขาดและสวนเงนใหกลบเขาสระดบแรกเรม โดยทการค านวณ rtp สามารถแสดงไดดวยสมการ

ระดบแรกเรมของปรมาณเงนสด (rtp) = ระดบต าสดของปรมาณเงนสด (min) + z เมอเงนสดลดลงถงระดบต าสด (min) บรษทจะจ าหนายหลกทรพย z ดอลลาร

เพอใหระดบเงนสดกลบเขาสระดบ rtp ทงน เนองจากสวนตางระหวางปรมาณเงนสดสงทสดและปรมาณเงนสด rtp เทากบ 2z ดอลลาร เมอปรมาณเงนสดถงระดบสงสด (min) บรษทจะซอหลกทรพยมลคา 2z ดอลลาร

ตวอยางเชน บรษท B ไดรบผลตอบแทนจากหลกทรพยรอยละ 0.5 ตอเดอน และมตนทนคานายหนา 360 ดอลลารตอธรกรรม ระดบต าทสดของปรมาณเงนสดอยท 15,000 ดอลลาร

59

สวนเบยงเบนมาตรฐานของเงนสดชวงกอนหนาเทากบ 22,260 ดอลลารตอเดอน คาความแปรปรวนของเงนสดเทากบ 500,000,000 ดอลลาร

z = 30.0054

0500,000,003603

= 3 0.02000,0005,400,000,

= 3 ,000,00027,000,000 = 30,000 ดงนน ระดบสงทสดของปรมาณเงนสดจะเทากบ max = 15,000 + 330,000 = 105,000

เมอปรมาณเงนสดถงระดบสงสด บรษท B จะใชเงนสด 2z = 60,000 ดอลลาร เพอซอ

หลกทรพย ซงท าใหปรมาณเงนสดกลบเขาสระดบ rtp rtp = min + z = 15,000 + 30,000 = 45,000

และเมอปรมาณเงนสดถงระดบต าสด บรษท B จะจ าหนายหลกทรพยมลคา z =

30,000 ดอลลาร ถงแมวาในการศกษานจะไมไดแสดงถงทมาของสตรการค านวณคา z วาม

ความเกยวของกบคาสงทสดของปรมาณเงนสด หรอปรมาณเงนสดระดบแรกเรม (Return to point) แตสตรคา z สามารถอธบายถงความสมพนธระหวางตนทนของธรกรรม (B) อตราดอกเบย (i) และ

คาความแปรปรวนของเงนสด ( 2ch ) ได

ตวอยางเชน หากตนทนของธรกรรม (B) เพมขน คา z จะเพมขน ระดบสงทสดของปรมาณเงนสด และระดบแรกเรม (rtp) ของปรมาณเงนสดจะเพมขน ดงนน เมอตนทนของธรกรรม

60

(B) เพมขน บรษทจะลดจ านวนธรกรรมในการจ าหนายหลกทรพยเปนเงนสดลง จ านวนครงทปรมาณเงนสดจะเกนระดบสงทสดจะนอยลง ท าใหบรษทซอหลกทรพยจากเงนสดสวนเกน นอยครงลง เมอปรมาณเงนสดแรกเรม (rtp) เพมขน จ านวนครงทปรมาณเงนสดจะถงระดบต าทสด จะนอยลงเชนกน

หากอตราดอกเบยเพมขนจะสงผลใหคา z ระดบสงสดของปรมาณเงนสด และปรมาณเงนสดแรกเรม (rtp) ลดลง บรษทจะก าหนดระดบสงทสดของปรมาณเงนสดลดลงเพอใหไดหลกทรพยและอตราดอกเบยมากขน และจะมปรมาณเงนสดแรกเรม (rtp) ลดลง เนองจากตองการใหปรมาณเงนสดคงเหลอเฉลยลดลง

หากคาความแปรปรวนของเงนสด ( 2ch ) เพมขน ซงหมายถงความไมแนนอนของ

เงนสดทเพมขน คา z จะเพมขน สวนตางระหวางระดบสงทสดและระดบต าทสดของเงนสดจะเพมกวางขน ในกรณทคาความแปรปรวนเปน 0 คา z จะเปน 0 ระดบสงทสดและระดบต าทสดจะเทากน ในกรณนปรมาณเงนสดจะคงท ไมมการท าธรกรรมจ าหนายหรอซอหลกทรพย ขณะทกรณทคา ความแปรปรวนสงขน บรษทจะตองท าธรกรรมเกยวกบหลกทรพยบอยครงขน โดยทระดบสงทสดและปรมาณเงนสดแรกเรม (rtp) จะเพมขน

4.2.3 Newsboy Model 4.2.3.1 หลกการ

หากพจารณาพฤตกรรมการถอเงนสด และตนทนในการบรหารเงนสดของประเทศ พบวาระดบเงนคงคลงมความผนผวนมาโดยตลอด ภายใตตนทนการบรหารเงนคงคลงทคอนขางคงท ดงนน การก าหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงอาศยวธการ Newsboy Model เนองจากสามารถน ามาใชก าหนดระดบเงนสดทมตนทนในการบรหารต าทสดในชวงเวลาหนง ภายใตตนทนตอหนวยคงท โดยมระดบอปสงคเงนสดทผนผวน ซงสอดคลองกบลกษณะของเงนคงคลงในปจจบน

อยางไรกตาม การค านงถงระดบเงนคงคลงทมตนทนในการบรหารจดการต าสดอาจท าใหละเลยประเดนในเชงความเสยงทางการคลงได ดงนน การก าหนดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมจงอาศยการพจารณาความตองการเงนสดรายวนรวมกบแบบจ าลองในขางตนดวย เพอเปนแนวทางพนฐานในการก าหนดระดบเงนคงคลงทมตนทนในการบรหารต าสดภายใตกรอบความเสยงทางการคลง

61

4.2.3.2 แนวคด แนวคดเบองตนในการหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมภายใตแนวคดของ Newsboy Model คอ ระดบเงนสดทมตนทนการบรหารต าทสดในชวงเวลาหนง ซงขอสมมตฐานตนทนการบรหารเงนสด มดงน

1) ตนทนการบรหารสภาพคลองในชวงเวลาหนงประกอบดวย 2 สวน

คอ ตนทนตอหนวยในการถอเงนคงคลงสงเกนความตองการ ( o) และตนทนตอหนวยในการถอเงนคงคลงต ากวาความตองการ ( u)

2) ความตองการเงนสดของรฐบาล (D) มการกระจายตวของแบบตอเนอง (Uniform Distribution - Continuous) โดยฟงกชนความหนาแนนของความนาจะเปนของ D (Probability Density Function: PDF) แทนดวยสมการ f(x) และ ฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนแบบสะสมของ D (Cumulative Distribution Function: CDF) แทนดวยสมการ F(x)

3) ระดบเงนสดทรฐบาลถอจรงคอ Q ก าหนดให G (Q , D) คอตนทนรวมของกรณทมเงนสดมากเงนไป และ

นอยเกนไปในระยะเวลาหนง ถา Q คอ เงนสดทรฐบาลถอ และ D คอ ความตองการเงนสดใน

ชวงเวลาหนง ก าหนดให Mo คอ มลคาในกรณทรฐบาลมเงนสดเกน โดย Q – D จะมมลคากตอเมอ

Q > D เทานน ในกรณตรงกนขาม Mu คอ มลคาในกรณทรฐบาลมเงนสดนอยกวาความตองการ ดงนน D – Q จะมมลคากตอเมอ D > Q ทงนสมการตนทนทง 2 สามารถสรปไดดงสมการตอไปน

Mo {Q Q

Q

Mu { Q Q Q

จากสมการตนทนทง 2 สามารถสรปรวมเปนสมการตนทนการบรหารเงนสด

รวม โดยสามารถแสดงไดดงสมการตอไปน

(Q ) oMo uMu

เนองจากสมการตนทนขางตนมผลลพธไดหลายกรณซงแปรผนไปตามตวแปร D และ Q เพอหาคากลางทสามารถแสดงถงระดบตนทนโดยเฉลย สมการทใชจงตองอยใน

62

รปแบบคาความคาดหวงของตนทนการถอเงนสด (Expected Value) ซงสามารถแสดงไดดงสมการตอไปน

G(Q) = E(G(Q , D)) (Q) oE(Mo) uE Mu

(Q) o∫ Mo ( )d

u∫ Mu

( )d

(Q) o∫ Q ( )d Q

u∫ Q

Q ( )d

ขนตอนตอไป คณะผวจยจะพยายามหาคาต าสดของ G(Q) โดยวธทาง

Calculus

d Q

dQ = Co ∫ ( )d

Q

o + CU ∫ (- ) ( )d

Q = 0

จากการแกสมการในขางตน ระดบเงนคงคลงทมตนทนการบรหารต าทสด

สามารถแสดงไดดงตอไปน

F(Q*) 1= u

o u

2

จากสมการขางตนสามารถสรปไดวา คาฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปน

แบบสะสม ณ จดวกฤต (F(Q*)) จะมคาเทากบ สดสวนระหวาง และ เมอทราบถงสดสวนดงกลาวแลวใหน ามาเทยบกบฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนแบบสะสมของมลคาความตองการเงนสด ซงผลลพธทไดสามารถแสดงถงระดบเงนคงคลงทมตนทนในการบรหาร ต าทสด ซงเปนระดบเงนคงคลงทเหมาะสมนนเอง

1 F(Q*) คอ ความนาจะเปนทดลเงนงบประมาณภาครฐจะไมเกนปรมาณ Q* 2 Cu และ C0 เปนจ านวนบวกเสมอ ดงนน ยอมมากกวาศนยแตนอยกวาหนงซงยนยนวา F(Q*) = สามารถหาคาได

63

4.2.3.3 ขอสมมตฐานและการประยกตใชกบประเทศไทย 1) ขอมลปฐมภม ขอมลฐานะการคลงทน ามาใชเปนขอมลตามระบบกระแสเงนสด3

ครอบคลมขอมลระหวางปงบประมาณ 2534 – 2555 โดยขอมลในชวงปงบประมาณ 2544 – 2555 มขอมลเปนรายเดอน นอกนนมขอมลเปนรายป ทงนคณะวจยไดกระจายสดสวนเพอแปลงขอมลทงหมดใหเปนรายเดอน นอกจากนยงน าขอมลเงนคงคลงรายวน4มาใช ซงครอบคลมชวงเวลาระหวางปปฏทน 2553 – 2555 และปงบประมาณ 2547 – 2548

2) การแปลงขอมลปฐมภมเปนจ านวนวนท าการ เนองจากขอมลทน ามาใชอยในรปของเงนสด ดงนนจงจ าเปนตองแยก

ปจจยภายนอกทสงผลกระทบตอขอมลออกกอน ทงนสามารถท าไดโดยการแปลงขอมลปฐมภมเปนจ านวนวนท าการ โดยการน าขอมลปฐมภมมาหารดวยงบประมาณทตองใชในแตละวนโดยเฉลย ซงค านวณมาจากงบประมาณในปนนหารดวยจ านวนวนท าการ (242 วน ตอป) ยกตวอยางเชน รายไดน าสงคลงเดอนมนาคม 2540 จ านวน 30,000 ลานบาท มรายจายตอวนโดยเฉลย 3,822 ลานบาท สามารถแปลงเปน จ านวนวนท าการได 7.85 วน (30,000 หาร 3,822) รายละเอยดดงตารางท 4.1

ตารางท 4.1 รายจายเฉลยตอ 1 วน ปงบประมาณ 2540 – 2555

หนวย: ลานบาท

3) การวเคราะหขอมลเปนรายเดอน เนองจากในแตละเดอนของปงบประมาณหนง ๆ มวฏจกรการด าเนนงาน

ทชดเจน ดงนน การวเคราะหระดบเงนคงคลงโดยแยกเปนรายปยอมท าใหไมทราบถงรายละเอยดและรปแบบการเปลยนแปลงเชงวฏจกรทเกดขนในแตละเดอนได นอกจากน การประมาณระดบ เงนคงคลงแบบรายปยงสรางความเสยงทางการคลง เนองจากไมสามารถทราบถงความตองการ

3 เงนคงคลงปลายงวด = เงนคงคลงตนงวด + (รายไดน าสงคลง – รายจายจากงบประมาณ +กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ + กชดเชยการขาดดล) 4 เงนคงคลงปลายงวด = เงนคงคลงตนงวด + เงนสดรบ - เงนสดจาย

ป 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

วงเงน งปม 925,000 800,000 825,000 860,000 910,000 1,023,000 999,999 1,028,000 1,250,000 1,360,000 1,566,200 1,660,000 1,951,700 1,700,000 2,169,968 2,380,000

รายจายเฉลยตอวน 3,822 3,306 3,409 3,554 3,760 4,227 4,132 4,248 5,165 5,620 6,472 6,860 8,065 7,025 8,967 9,835

64

เงนสดในระยะสน ดงนน การวเคราะหเงนคงคลงในสวนนจงพจารณาเปนรายเดอน เพอความชดเจนในการก าหนดนโยบายการบรหารเงนสด

4) ความตอเนองของขอมล ขอมลฐานะการคลงทน ามาใชเปนชดขอมลทไมตอเนอง (Discrete data)

อยางไรกตาม การใชวธการทาง Calculus ในการหาจดวกฤตจากสมการความคาดหวงของตนทนการถอเงนสดในเบองตนนนอยบนพนฐานของขอมลทมความตอเนอง (Continuous data) อยางไรกตาม จากทฤษฎทางคณตศาสตรทกลาววา “ขอมลทไมตอเนองเปนสวนหนงของขอมล ทตอเนอง (Discrete topology ⊂ Continuous topology ” ดงนนจงกลาวไดวาสามารถน าสมการ จดวกฤตในแบบจ าลองขางตนมาประยกตใชกบขอมลทไมตอเนองหรอขอมลเงนคงคลงไดเชนเดยวกน

5) กระแสเงนสดสทธในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ เงนคงคลงเปนผลลพธจากการด าเนนธรกรรมทางเศรษฐกจตาง ๆ ของ

รฐบาล ซงรวมถงการจดเกบรายได รายจายจากงบประมาณปปจจบน และปกอน การออกพนธบตร เงนฝากคลง ฯลฯ หากน ารายรบและรายจายเงนคงคลงมาพจารณาโดยตรงอาจท าใหละเลย ความแตกตางของแหลงเงนและรายจายทมความหลากหลายได ท งน เงนคงคลงจะถกกระทบจาก 2 สวนหลก คอ กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ และกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ดงนน การวเคราะหเงนคงคลงทเหมาะสมจงแยกออกเปน 2 สวน คอ กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ และกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ

5.1) กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ การวเคราะหกระแสเงนสดสทธในงบประมาณมาจากขอมลกระแสเงน

สดสทธในงบประมาณรวมการกชดเชยการขาดดล (รายไดน าสงคลง (R) – รายจาย (E) + กชดเชยการขาดดล(D)) ซงน าขอมลมาจากฐานะการคลงตามระบบกระแสเงนสด เนองจากดลดงกลาวเปนเงนทเขามากระทบเงนคงคลง หากมรายจายออกไป จะท าใหเงนคงคลงลดลง หากมรายไดเขามาหรอมการกชดเชยการขาดดลเพมขน จะเขามาเพมในเงนคงคลง ดงนนการวเคราะหถงระดบเงน ทเหมาะสมจงจ าเปนตองพจารณาในทศทางตรงกนขาม กลาวคอ หากมรายจายเกดขน จะหมายความวา ตองมเงนสดเขามาเพอบรหารในสวนนน ในทางตรงกนขาม หากมรายไดหรอเงนจากการกชดเชยการขาดดลเขามา (เงนสดเขา) ในบรบทของการบรหารเงนสดแลว จ าเปนตองลดระดบเงนสดทถอ กลาวโดยสรป ขอมลกระแสเงนสดสทธในงบประมาณทน ามาใชเพอวเคราะหการบรหาร สภาพคลองสามารถท าไดโดยน าขอมลกระแสเงนสดสทธในงบประมาณรวมการกชดเชย การขาดดล มามองในทศทางตรงกนขาม ซงสามารถแสดงไดดงน

65

กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ = - (รายไดน าสงคลง (R) – รายจาย (E) + กชดเชยการขาดดล (D))

5.2) กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ

การวเคราะหกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณใชรปแบบเดยวกบแนวทางในเบองตน ดงนน ขอมลปฐมภมทน ามาใช คอ กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ (O) จากฐานะการคลงตามระบบกระแสเงนสด ทงน เพอแปลงเปนความตองการเงนสดเพอบรหารสภาพคลองกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณทน ามาใชสามารถแสดงไดดงน

กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ = - (O)

เนองจากขอมลแตละสวนใชขอมลปฐมภมแยกกน ผลลพธจากแบบจ าลองจงแยกออกเปน 2 สวนคอ ระดบเงนสดทมตนทนการบรหารต าสดของเงน ในงบประมาณ และเงนนอกงบประมาณ ทงนผลรวมของทง 2 สวนสามารถสรปรวมเปนระดบ เงนสดทเหมาะสม หรอระดบเงนคงคลงทเหมาะสมนนเอง

6) นโยบายการคลงและระดบเงนคงคลงทเหมาะสม การด าเนนนโยบายการคลงทแตกตางกนยอมสรางผลกระทบทแตกตาง

ตอระดบเงนคงคลง ในกรณทรฐบาลด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดลอาจมระดบเงนคงคลงท สงกวาในชวงด าเนนนโยบายแบบสมดล หากมการกชดเชยการขาดดลเขามามาก ดงนน การน าขอมลท ง 2 ชวง (ด าเนนนโยบายแบบขาดดล และสมดล) มาพจารณารวมกนอาจท าใหเกดขอผดพลาดในการประเมนระดบเงนคงคลงทเหมาะสมได ยงไปกวานนยงท าใหเกดความก ากวม ในผลลพธวา เงนคงคลงทหมาะสมนนแตกตางกนอยางไรในชวงด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล และขาดดลเพอแกปญหาดงกลาว คณะผวจยจงแบงขอมลออกเปน 2 ชด คอ ขอมลเงนคงคลงในชวงทรฐบาลด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดลซงครอบคลมขอมลฐานะการคลงในชวงปงบประมาณ 2534 – 2541 และ 2548 – 2549 เพอประมาณการระดบเงนคงคลงในชวงทรฐบาลด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล และขอมลฐานะการคลงในชวงปงบประมาณ 2545 – 2547 และ 2550 – 2555 ซงเปนชวงทรฐบาลด าเนนนโยบายแบบขาดดล ส าหรบการประมาณการระดบเงนคงคลงในชวงทรฐบาลด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล

7) ตนทนการบรหารเงนสด จาก Newsboy Model ตนทนการบรหารสภาพคลองประกอบดวย 2 สวน

คอ ตนทนการถอเงนสดเกนความจ าเปนตอหนวย ( o) และตนทนการขาดเงนสดตอหนวย ( u)

66

7.1) ตนทนการถอเงนสดเกนความจ าเปนตอหนวย ( o) ในเบองตนหากรฐบาลถอเงนสดเกนความจ าเปน อาจเปนไปไดวาม

การเบกจายลาชา ซงท าใหเกดคาเสยโอกาสในการน าเงนสดนนไปลงทนตอยอดในสวนอน หากมองในบรบทของการบรหารสภาพคลอง เงนสดสวนเกนยอมมตนทนตอหนวยเทากบอตราดอกเบยระยะสน ดงนนการก าหนดตนทนในสวนนจงสามารถแบงออกเปน 2 สวน คอ

(1) กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ เนองจากระดบเงนสดท เกนนน อาจเนองมาจากการกชดเชยขาดดลมากเกนไป หรอมการเบกจายลาชา ทงนคณะผวจยก าหนดใหคาเสยโอกาสและตนทนของเงนเหลานมคาเทากบอตราดอกเบยของลกคาชนด

(2) กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ เนองจากจดประสงคหลกของกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ คอ การบรหารสภาพคลอง ดงนนหากมระดบเงนสดสวนเกน ตนทนตอหนวยจะมคาเทากบตนทนทใชในการบรหารเงนสดระยะสน หรออตราดอกเบยการออกพนธบตรรฐบาล

อยางไรกตาม กอนน าขอมลขางตนมาใช ตองน ามาหาคาเฉลยเพอเปนคากลางในการน ามาใชในแบบจ าลอง

7.2) ตนทนการขาดเงนสดตอหนวย ( ) การแกปญหาการขาดสภาพคลองของรฐบาล คอ การออกตวเงนคลง

ท ง น ตนทนการขาดเงนสดตอหนวยอาจมาจากตนทนการออกตวเงนคลง อยางไรกตาม การขาดสภาพคลองของรฐบาล ยงท าใหสญเสยความเชอมนทางการคลง ดงนน การก าหนดตนทน จงไมสามารถพจารณาเพยงตนทนการออกตวเงนคลงได อยางไรกตาม หากพจารณาถงความรนแรงของการขาดสภาพคลอง การก าหนดใหตนทนตอหนวยในการถอเงนขาดมมลคาเขาใกลระดบท ไมมทสนสด (Infinity) ผลลพธการประมาณระดบเงนคงคลงทเหมาะสม คอ การถอเงนคงคลง ใหมากทสดเทาทจะท าได อยางไรกด จากสถานการณเงนคงคลงในอดต ระดบเงนคงคลงไมไดอยในระดบสงอยตลอดเวลา ดงนน การก าหนดระดบเงนสดใหสงทสดอยตลอดเวลาจงไมสามารถน ามาปรบใชได หากพจารณาจากการด าเนนนโยบายทางการคลงในอดตซงเปนหลกฐานทแสดงถงศกยภาพของรฐบาลในการรกษาสภาพคลอง ดงนน การก าหนดตนทนตอหนวยในงานวจยนจงสมมตใหเงนคงคลงในชวงทผานมาอยในระดบทเหมาะสม โดยแกสมการจดวกฤตเพอหาตนทนการขาดเงนสดตอหนวย อาจกลาวไดวา ตนทนการขาดเงนสดตอหนวยเปนผลลพธจากการแกสมการระดบเงนสดทถออยรวมกบตนทนการถอเงนสดเกนตอหนวย

เมอไดชดขอมลตนทนการขาดเงนสดตอหนวยแลว จะตองน ามาผานการคดกรองตามแนวคดพนฐาน คอ รฐบาลจะถอเงนสดมาก/นอย หากมตนทนการขาดเงนสดตอหนวยมาก/นอยกวาตนทนการถอเงนสดเกนตอหนวย เมอผานการคดกรองแลวจะไดผลลพธมาชด

67

หนง และจงน าขอมลชดดงกลาวนมาหาคาเฉลยเพอน ามาใชเปนคากลางในการก าหนดตนทน การขาดเงนสดตอหนวย

8) การกระจายตวของขอมล สวนส าคญในการประมาณระดบเงนคงคลงทเหมาะสม คอ ฟงกชนความ

หนาแนนของความนาจะเปน (Probability Density Function: PDF) และฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนแบบสะสม (Cumulative Distribution Function: CDF) ของขอมลเงนสดส าหรบกระแสเงนสดสทธในงบประมาณ -(R – E + D) และกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ –(O) โดยการกระจายตวของขอมลเปนแบบไมตอเนอง และแบงเปนรายเดอน หากผลลพธของจดวกฤตตกลงในชวงทไมมขอมล ใหใชขอมลใกลเคยงทสด เพอแกปญหาความไมตอเนองของขอมล

9) ความเสยงทางการคลง การก าหนดระดบเงนคงคลงโดยอาศย Newsboy Model เปนเพยง การก าหนดระดบเงนสดทมตนทนในการบรหารต าสดเทานน ยงไมมการค านงถงประเดนในเชงความเสยงทางการคลง หากรฐบาลถอเงนสดนอยเกนไปอาจท าใหขาดเงนสดในระยะส นได ซงสงผลเสยโดยตรงกบความเชอมนทางการคลงของรฐบาล ดงนน การก าหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงจ าเปนตองก าหนดระดบเงนสดขนต าขนเพอเปนหลกประกนขนต าแกรฐบาลในชวงเวลาหนง

ขอมลทใชในการก าหนดระดบเงนคงคลงขนต าคอ ขอมลเงนคงคลงรายวน โดยแบงขอมลออกเปน 2 ชวงตามการด าเนนนโยบายทางการคลง ในชวงด าเนนนโยบาย การคลงแบบขาดดลใชขอมลเงนคงคลงระหวางปปฏทน 2553 – 2555 ทงนก าหนดระดบเงนคงคลงต าสด โดยการน าระดบการเปลยนแปลงเงนสดทมมลคาต าสดในแตละเดอนระหวางชวงเวลาดงกลาวมาหาคาเฉลย ซงผลลพธออกมาเปนระดบเงนคงคลงขนต าทควรมในแตละเดอน

ส าหรบขอมลในชวงการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล การก าหนดระดบเงนคงคลงขนต า อาศยขอมลเงนคงคลงรายวนจากปงบประมาณ 2548 ซงเปนชวงเวลา ทรฐบาลด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล ทงน คณะผวจยจะหามลคาเงนสดเปลยนแปลงรายวนทต าทสดในเดอน เพอก าหนดเปนระดบเงนคงคลงขนต าในเดอนนนๆ

4.2.3.4 แบบจ าลอง จากแนวทางการประยกตใชแบบจ าลองในเบองตนสามารถสรปเปน

สมการคาความคาดหวงของตนทนการบรหารเงนสดรายเดอน ซงจะแบงขอมลออกเปน 2 สวน ตามการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล และขาดดล ซงทง 2 สวนนมโครงสรางสมการตนทน ในรปแบบเดยวกนเพยงแตใชชดขอมลทแตกตางกนเทาน น โดยขอมลในชวงปงบประมาณ 2534 – 2541 และ 2548 – 2549 ใชส าหรบประมาณการเงนสดในชวงงบประมาณสมดล และ

68

ในชวงปงบประมาณ 2545 – 2547 และ 2550 – 2555 ใชส าหรบประมาณการเงนสดในชวงงบประมาณขาดดล ทงนสมการตนทนภายใตขอมลแตละชดประกอบไปดวย 3 สวน คอ สมการ

คาความคาดหวงของตนทนการบรหารเงนในงบประมาณ ( Q ) สมการคาความคาดหวงของตนทนการบรหารเงนนอกงบประมาณ ( Q ) และสมการขอจ ากดซงแสดงถงระดบเงนคงคลงขนต ารายเดอน (Q Q ) ทงน สมการทง 3 สวนนสามารถแสดงไดดงตอไปน สมการตนทนรวม: ตนทนรวม = สมการคาความคาดหวงของตนทนการบรหารเงนในงบประมาณ +

สมการคาความคาดหวงของตนทนการบรหารเงนนอกงบประมาณ

Q Q = ( Q ) + ( Q )

Q Q = [ o ∫ Q

Q - ( )d u

∫ ( -Q ) ( )d

Q ] +

[ o ∫ ( Q -y) (y)dy u

o ∫ y-Q

Q

Q (y)dy]

สมการขอจ ากด:

Q Q = ระดบเงนคงคลงขนต ารายเดอน

ทงน จดวกฤตการบรหารเงนในงบประมาณ Q และ เงนนอกงบประมาณ Q

สามารถแสดงไดดงตอไปน

(Q )

u

u o

; เงนในงบประมาณ

(Q )

uo

uo o

o ; เงนนอกงบประมาณ

Q Q

= ระดบเงนคงคลงขนต ารายเดอน

69

4.3 ขอมลทใชในการศกษา ในการศกษาระดบเงนคงคลงในครงน ขอมลทใชในการศกษา ไดแก ขอมลฐานะการคลงตามระบบกระแสเงนสดตงแตปงบประมาณ 2524 จนถงปงบประมาณ 2555 ของกรมบญชกลาง กระทรวงการคลง โดยขอมลในระบบดงกลาวจะมงแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงในระดบ เงนสดของรฐบาลและสะทอนออกมาในรปแบบของการเปลยนแปลงในระดบเงนคงคลงปลายงวดของแตละชวงเวลา ซงเปนขอมลการคลงทเปนขอมลพนฐานของการศกษาและน าไปใชในการค านวณตามแบบจ าลองในครงน โดยขอมลดงกลาวสามารถแบงออกไดดงน

4.3.1 รายไดน าสงคลง รายไดน าสงคลงสวนใหญมาจากรายไดภาษอากรทจดเกบจาก 3 กรมจดเกบภาษ

สงกดกระทรวงการคลง (กรมสรรพากร กรมสรรพสามต และกรมศลกากร) นอกจากนยงประกอบดวย รายไดจากการขายสนคาและบรการ รายไดรฐพาณชย และรายไดอน ๆ โดยหากพจารณาจากขอมลยอนหลงรายปจะพบวา การน าสงรายไดของรฐบาลมความสมพนธกบภาวะเศรษฐกจ ในขณะนน โดยชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจในป 2540 และป 2552 รายไดน าสงคลงลดลงจากปกอนหนา เนองมาจากการจดเกบรายไดของรฐบาลทลดลง และในขณะทชวงทภาวะเศรษฐกจเรมฟนตว (ป 2546 – 2550) รฐบาลสามารถจดเกบรายไดมากขน ท าใหรายไดน าสงคลงมแนวโนมเพมขนดวยเชนกน

ทงน หากพจารณาการเปลยนแปลงของรายไดน าสงคลงในแตละเดอนจะพบวา ในชวงเดอนมถนายนและเดอนกนยายนทรายไดน าสงคลงจะเพมสงขนกวาเดอนอน ๆ เนองจากมการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากผลประกอบการครงหลงปบญช (ภ.ง.ด.50) (จดเกบในเดอนพฤษภาคมและน าสงเหลอมมาในเดอนมถนายน) และการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากผลประกอบการครงแรกปบญช (ภ.ง.ด.51) (จดเกบในเดอนสงหาคมและน าสงเหลอมมาในเดอนกนยายน) ท าใหรายไดน าสงคลงในชวงเวลาดงกลาวเพมสงขน

70

แผนภมท 4.5 รายไดน าสงคลงปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.6 ความเคลอนไหวรายไดน าสงคลงรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552 2554

รายไดน าสงคลงปงบประมาณ 2545 - 255 ลานบาท

2555

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

71

4.3.2 รายจาย การเบกจายเงนงบประมาณของรฐบาล ประกอบดวย 1) รายจายประจ า (ตวอยางเชน

เงนเดอน คาจาง และคารกษาพยาบาล) 2) รายจายลงทน (ตวอยางเชน คาครภณฑ คาทดนและสงกอสราง) ซงรายจายประจ าและรายจายลงทนนจะเปนการเบกจายภายใตงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณน น และ 3) รายจายจากปงบประมาณกอน ๆ ซงเปนรายจายจากเงนในปงบประมาณกอน ๆ กนไวเบกเหลอมป ทงน หากพจารณาขอมลยอนหลงรายปจะพบวา ในอดต ทผานมาการตงงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณมกจะมลกษณะทมความสมพนธกบภาวะเศรษฐกจในขณะนน ตวอยางเชน ในชวงหลงเกดวกฤตเศรษฐกจในป 2540 และ 2552 รฐบาลจ าเปนตองมการใชจายเพอกระตนใหเศรษฐกจกลบมาฟนตวโดยเรว ท าใหมการอดฉดเมดเงนเขาสระบบเศรษฐกจผานมาตรการและโครงการลงทนตาง ๆ เปนจ านวนมากสงผลใหรายจายในชวงเวลาดงกลาวเพมสงขน

และหากพจารณาความเคลอนไหวของการเบกจายงบประมาณในแตละเดอนจะพบวาสวนใหญจะมแนวโนมคงท เนองมาจากสวนใหญเปนรายจายประจ าทจ าเปนตองมการเบกจาย ในทก ๆ เดอน เชน เงนเดอนและคารกษาพยาบาลของบคลากรภาครฐ ยกเวนในชวงไตรมาสทสองของปงบประมาณ (เดอนมกราคม – มนาคม) และชวงสนปงบประมาณ (เดอนกนยายน) ทการเบกจายงบประมาณจะอยในระดบคอนขางสงเมอเทยบกบเดอนอนๆ เปนผลมาจากหนวยงานราชการตางเรงเบกจายงบของตนเองเพอทจะใหทนรอบของการเบกจาย โดยเฉพาะในสวนของรายจายลงทนและเงนอดหนน เนองจากปจจยตางๆ เชน ความเสยงในการไมไดรบการจดสรรงบประมาณส าหรบโครงการตาง ๆ ในปงบประมาณถดไป หรอการผกพนสญญาการจายเงนกบเอกชน เปนตน

72

แผนภมท 4.7 การเบกจายงบประมาณ ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.8

ความเคลอนไหวการเบกจายงบประมาณรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552 2554

การเบกจายงบประมาณ ปงบประมาณ 25 - 255 ลานบาท

2555

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

73

4.3.3 ดลเงนงบประมาณ ดลเงนงบประมาณ เปนการแสดงผลการรบจายเงนจากบญชเงนคงคลงภายใต

กรอบวงเงนงบประมาณรายจายและประมาณการรายรบตามพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป โดยรวมถงวงเงนงบประมาณรายจายปปจจบนและรายจายจากปกอน เพอสะทอนใหเหนถงการเบกจายจรงทงหมดทสงผลตอสภาพคลองของรฐบาลโดยเอาสวนรายไดน าสงคลงและ การเบกจายงบประมาณหกลบกนไดดลเงนงบประมาณ ทงน หากพจารณาขอมลยอนหลงจะพบวา ดลเงนงบประมาณในแตละปขนอยกบภาวะเศรษฐกจและการด าเนนนโยบายการคลงของรฐบาลในขณะนนเปนหลก โดยพบวา ดลเงนงบประมาณเกนดลในชวงปงบประมาณ 2531 – 2539เนองจากเปนชวงทรฐบาลด าเนนนโยบายการคลงแบบหดตว (Contractionary fiscal policy) เพอชะลอความรอนแรงของเศรษฐกจในขณะนน ในขณะทชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจในป 2540 และ ป 2552 ดลเงนงบประมาณขาดดลอยางตอเนองในชวงเวลาดงกลาว สาเหตมาจากภาวะเศรษฐกจ ทหดตวสงผลใหการจดเกบรายไดรฐบาลลดลง ประกอบกบรฐบาลไดด าเนนนโยบายการคลง แบบขยายตว (Expansionary fiscal policy) เพอกระตนเศรษฐกจ

ทงน หากพจารณาความเคลอนไหวของดลเงนงบประมาณในแตละเดอนจะพบวา ชวงเดอนกมภาพนธ – มนาคมของทกป ซงเปนชวงครงแรกของปงบประมาณ ดลเงนงบประมาณจะขาดดลมาก เนองจากในชวงตนปงบประมาณจะไมมการจดเกบและน าสงรายไดทส าคญ ในขณะทหนวยงานราชการมการเบกจายตามปกตในชวงเวลาดงกลาว ในขณะทชวงเดอนมถนายนและเดอนกนยายน ดลเงนงบประมาณจะเกนดลคอนขางสง แมวาในเดอนกนยายน ซงเปนชวงสนป งบประมาณจะมการเรงเบกจายมาก เปนผลจากการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคล ภ.ง.ด.50 (น าสงเหลอมมาในเดอนมถนายน) และการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคล ภ.ง.ด.51 (น าสงเหลอมมา ในเดอนกนยายน)

74

แผนภมท 4.9 ดลเงนงบประมาณ ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.10 ความเคลอนไหวดลเงนงบประมาณรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

-600,000

-500,000

-400,000

-300,000

-200,000

-100,000

0

100,000

200,000

2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552 2554

ดลเงนงบประมาณ ปงบประมาณ 25 - 255 ลานบาท

2555

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

75

4.3.4 ดลเงนนอกงบประมาณ ดลเงนนอกงบประมาณ เปนการแสดงผลการรบจายเงนอน ๆ จากบญชเงนคงคลง

นอกเหนอจากกรอบวงเงนงบประมาณรายจายประจ าป ไดแก เงนฝากของสวนราชการ เงนทนหมนเวยน รายรบจากการชดใชเงนคงคลง และรายจายจากการบรหารสภาพคลองผานการออก หรอไถถอนตวเงนคลง ทงน หากพจารณาขอมลในอดตพบวา ดลเงนนอกงบประมาณในแตละป จะไมมความสมพนธกบภาวะเศรษฐกจในขณะนน แตจะขนอยกบความเคลอนไหวของเงนฝากคลง การเปลยนแปลงในระดบเงนคงคลง การชดใชเงนคงคลง และการเบกจายของกองทนนอกงบประมาณแตละกองทนเปนส าคญ ทงน หากพจารณาความเคลอนไหวของดลเงนนอกงบประมาณในแตละเดอนพบวา ในชวงเดอนตลาคมของทกปดลเงนนอกงบประมาณจะขาดดลคอนขางมาก เปนผลจากมการไถถอนตวเงนคลงในชวงเวลาดงกลาว ขณะทในชวงเดอนกนยายน ดลเงนนอกงบประมาณจะเกนดลคอนขางมาก ซงเปนผลมาจากการออกตวเงนคลงเพอรกษาวงเงนในการบรหารจดการสภาพคลองผานตวเงนคลงของรฐบาลใหอยในระดบทเหมาะสมไดในปงบประมาณถดไป โดยรฐบาลมกจะไถถอนตวดงกลาวในชวงเดอนตลาคมของทกปงบประมาณถดไป ตามทไดกลาวมาแลว นอกจากนในเดอนกนยายนของทกปตองมการกนเงนส าหรบการจดสรรภาษมลคาเพมใหองคกรปกครองสวนทองถนตาม พ.ร.บ.ก าหนดแผนฯ ในสวนของงวดทเหลอ ของปงบประมาณนน ๆ ดวย

76

แผนภมท 4.11 ดลเงนนอกงบประมาณ ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.12

ความเคลอนไหวดลเงนนอกงบประมาณรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

(100,000)

(50,000)

0

50,000

100,000

150,000

200,000

ลานบาท

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

77

4.3.5 ดลเงนสดกอนก ดลเงนสดกอนก คอ การน ารายไดรฐบาลหกลบดวยรายจายรฐบาล (ทงในและ

นอกงบประมาณ) ทไมรวมการกเงนเพอชดเชยการขาดดล โดยหากพจารณาขอมลในอดตพบวา ดลเงนสดกอนกจะสอดคลองกบการด าเนนนโยบายการคลงของรฐบาลและภาวะเศรษฐกจ ในขณะนน โดยเฉพาะในชวงปงบประมาณ 2540 และ 2552 ซงเปนชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจ จะเหนไดวา ดลเงนสดกอนกขาดดลคอนขางมาก

ทงน หากพจารณาความเคลอนไหวของดลเงนสดกอนกพบวา ดลเงนสดกอนก จะขาดดลคอนขางมากในชวงเดอนตลาคม สาเหตมาจากดลเงนนอกงบประมาณทขาดดลมาก เปนผลจากมการไถถอนตวเงนคลงในชวงเวลาดงกลาว และในชวงเดอนมกราคม – มนาคม ซงเปนชวงทดลเงนงบประมาณขาดดลคอนขางมาก เนองจากเปนชวงทหนวยราชการเรงการเบกจาย งบของตนเอง ขณะเดยวกนดลเงนสดกอนกจะเกนดลคอนขางมากในเดอนมถนายนและเดอนกนยายน เนองจากเปนชวงทมการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากผลประกอบการ ครงหลงปบญช (ภ.ง.ด.50) (จดเกบในเดอนพฤษภาคมและน าสงเหลอมมาในเดอนมถนายน) และการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากผลประกอบการครงแรกปบญช (ภ.ง.ด.51) (จดเกบในเดอนสงหาคมและน าสงเหลอมมาในเดอนกนยายน) ท าใหรายไดน าสงคลงในชวงเวลาดงกลาวเพมสงขน

78

แผนภมท 4.13 ดลเงนสดกอนก ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.14 ความเคลอนไหวดลเงนสดกอนกรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

(400,000)

(300,000)

(200,000)

(100,000)

0

100,000

200,000

ลานบาท

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

2555

2554

2553

2552

2551

2550

ดลเงนสดกอนก ปงบประมาณ 25 - 2555

79

4.3.6 การกเ อชดเชยการขาดดล การกเพอชดเชยการขาดดล คอ การกเงนของรฐบาลในแตละปงบประมาณเพอ

ชดเชยการขาดดลงบประมาณ ซงจะตองไมเกนวงเงนทก าหนดไวในพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป (ทงน กรอบการกเงนเพอชดเชยการขาดดลตามพระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 จะตองไมเกนรอยละ 20 ของงบประมาณรายจายประจ าป กบอกรอยละ 80 ของงบประมาณรายจายทต งไวส าหรบช าระคนตนเงนก) โดยใชวธการกเงนในประเทศผานเครองมอตาง ๆ เชน ประมลตวเงนคลง การออกตวสญญาใชเงน และการออกพนธบตร ทงนหากพจารณาขอมลในอดต ทผานมาพบวา การกเพอชดเชยการขาดดลมกจะเปนไปตามกรอบการกเพอชดเชยการขาดดล ตามเอกสารงบประมาณในแตละป ยกเวนบางปทสถานการณทางเศรษฐกจหรอการคลงดกวา ทคาดไว รฐบาลอาจตดสนใจกเพอชดเชยการขาดดลนอยกวาทก าหนดไวในเอกสารงบประมาณ เชน ในปงบประมาณ 2554 และ 2555 ซงมการกเพอชดเชยการขาดดล 200,666 และ 344,084 ลานบาทต ากวาทเอกสารงบประมาณก าหนดไว (399,968 และ 400,000 ลานบาท) จ านวน 199,032 และ 55,916 ลานบาท ตามล าดบ อยางไรกด ถาในชวงปทมวกฤตเศรษฐกจ (รฐบาลด าเนนนโยบาย การคลงแบบขยายตว (Expansionary fiscal policy) หรอจดท างบประมาณขาดดลในระดบทสงเพอกระตนเศรษฐกจ) การกเงนเพอชดเชยการขาดดลจะอยในระดบทสง เชน ในปงบประมาณ 2540 และปงบประมาณ 2552

ทงน หากพจารณาความเคลอนไหวของการกเพอชดเชยขาดดลในแตละเดอนพบวา การกเพอชดเชยการขาดดลจะอยในระดบสงตงแตชวงเดอนมกราคม – มนาคม ซงเปนชวงท ดลเงนงบประมาณจะขาดดลคอนขางมาก เนองจากหนวยราชการมการเรงเบกจายในชวงครงแรกของปงบประมาณ ขณะทในชวงเวลาดงกลาวยงไมมเมดเงนจากการน าสงรายไดเขามามาก ท าใหรฐบาลตองเรงการกเพอชดเชยการขาดดลในชวงเวลาดงกลาวเพอบรหารสภาพคลองและรองรบการเบกจายงบประมาณใหสามารถเปนไปไดอยางตอเนอง

80

แผนภมท 4.15 การกเ อชดเชยการขาดดล ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.16 ความเคลอนไหวการกเ อชดเชยการขาดดลรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

450,000

500,000

2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552 2554

การกเ อชดเชยการขาดดลปงบประมาณ 25 - 255 ลานบาท

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

81

4.3.7 ดลเงนสดหลงก ดลเงนสดหลงก คอ ดลเงนงบประมาณ รวมกบดลเงนนอกงบประมาณ และการกเพอ

ชดเชยการขาดดล โดยหากพจารณาขอมลในอดตพบวา ดลเงนสดหลงกสอดคลองกบการด าเนนนโยบายการคลงของรฐบาลและภาวะเศรษฐกจในขณะนน โดยเฉพาะในชวงปงบประมาณ 2540 ซงเปนชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจ จะเหนไดวาดลเงนสดหลงกขาดดลคอนขางมาก ขณะทชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจในปงบประมาณ 2552 แมวาดลเงนงบประมาณจะขาดดลคอนขางมาก แตเนองจาก ดลเงนนอกงบประมาณเกนดลคอนขางสง เนองจากมการกเงนเพอสมทบเงนคงคลงตาม พ.ร.ก. กเงนเพอฟนฟและเสรมสรางความมนคงทางเศรษฐกจ พ.ศ. 2552 จ านวน 50,000 ลานบาท ท าใหดลเงนสดหลงกยงอยในระดบเกนดล

ทงน หากพจารณาความเคลอนไหวของดลเงนสดหลงกพบวา ดลเงนสดหลงก จะขาดดลคอนขางมากในชวงเดอนตลาคม สาเหตมาจากดลเงนนอกงบประมาณทขาดดลมาก พบวา ในชวงเดอนตลาคมของทกปดลเงนนอกงบประมาณจะขาดดลคอนขางมาก เปนผลจาก มการไถถอนตวเงนคลงในชวงเวลาดงกลาว และในชวงเดอนมกราคม – มนาคม ซงเปนชวงท ดลเงนงบประมาณขาดดลคอนขางมาก เนองจากเปนชวงทหนวยราชการเรงการเบกจายในรอบ ครงแรกของปงบประมาณ ขณะเดยวกนดลเงนสดหลงกจะเกนดลคอนขางมากในเดอนมถนายนและเดอนกนยายน เนองจากเปนชวงทมการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจาก ผลประกอบการครงหลง ปบญช (ภ.ง.ด.50) (จดเกบในเดอนพฤษภาคมและน าสงเหลอมมาในเดอนมถนายน) และการน าสงรายไดภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากผลประกอบการครงแรกปบญช (ภ.ง.ด.51) (จดเกบในเดอนสงหาคมและน าสงเหลอมมาในเดอนกนยายน) ท าใหรายไดน าสงคลงในชวงเวลาดงกลาวเพมสงขน

82

แผนภมท 4.17 ดลเงนสดหลงก ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.18 ความเคลอนไหวดลเงนสดหลงกรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

(200,000)

(150,000)

(100,000)

(50,000)

0

50,000

100,000

150,000

ลานบาท

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

83

4.3.8 เงนคงคลงปลายงวด เมอน าระดบเงนคงคลงตนงวดมารวมกบฐานะการคลงของรฐบาลทแสดงรายการ

ดลเงนสดหลงจากการกเงนซงสะทอนใหเหนถงการใชเงนคงคลง จะแสดงใหเหนถงระดบ เงนคงคลงปลายงวดในชวงเวลาตาง ๆ ท งน หากพจารณาขอมลเงนคงคลง ณ สนปงบประมาณ ในอดตทผานมาพบวา ระดบของเงนคงคลงจะสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจในขณะนน โดยในชวงปงบประมาณ 2531 – 2539 เปนชวงทเศรษฐกจขยายตว ประกอบกบการด าเนนนโยบายการคลง หดตวของรฐบาล สงผลใหรฐบาลสามารถจดเกบรายไดเพมขน สะทอนถงระดบเงนคงคลง ทเพมสงขนในชวงเวลาดงกลาว ในขณะเดยวกนชวงระยะเวลาทเกดวกฤตเศรษฐกจ ตวอยางเชน ในปงบประมาณ 2540 ท าใหรฐบาลจดเกบรายไดลดลง สงผลใหดลเงนงบประมาณขาดดลคอนขางมาก สะทอนถงระดบเงนคงคลงทลดลงอยางมากเชนกน

ทงน หากพจารณาความเคลอนไหวของระดบเงนคงคลงในแตละเดอนพบวา ระดบของเงนคงคลงจะลดลงอยางตอเนองตงแตชวงตนปงบประมาณ (เดอนตลาคม) และอยในระดบต าทสดในเดอนมนาคม เปนไปตามการเปลยนแปลงของดลเงนสดหลงกของรฐบาล อยางไรกด ระดบเงนคงคลงจะเพมสงขนในชวงเดอนมถนายนและกนยายน เนองจากมการน าสงรายได ภาษเงนไดนตบคคล (ภ.ง.ด.50 และ ภ.ง.ด.51) ท าใหดลเงนสดของรฐบาลเกนดลคอนขางมาก สงผลใหระดบเงนคงคลงในชวงเวลาดงกลาวเพมสงขน

84

แผนภมท 4.19 เงนคงคลงปลายงวด ปงบประมาณ 2524 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

แผนภมท 4.20 ความเคลอนไหวดลเงนคงคลงปลายงวดรายเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555

ทมา : กรมบญชกลาง

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

ลานบาท

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

85

4.4 ผลการศกษา

4.4.1 ผลล จากแบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model การประยกตใชแบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model เพอคนหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

ในรปของจ านวนวนท าการทตองมระดบเงนสดเพอการใชจาย โดยจะแบงออกเปน 2 สถานการณตามรปแบบการด าเนนนโยบายการคลง 2 รปแบบ ไดแก นโยบายการคลงแบบขาดดล และนโยบายการคลงแบบสมดล ซงสามารถแบงผลการประมาณการออกเปน 4 สวน ไดแก (1) ระดบเงนสด ของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณ (2) ระดบเงนสดของกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ (3) ระดบเงนคงคลงขนต า และ (4) ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

ทงน ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแสดงเปนรายเดอน โดยสามารถสรปผลลพธออกเปน 2 กรณ ไดแก (1) กรณทผลรวมของระดบเงนสดทเหมาะสมของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ สงกวาระดบเงนคงคลงขนต า ใหใชผลรวมของระดบ เงนสดทเหมาะสมของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ (Interior Solution) และ (2) กรณทผลรวมของระดบเงนสดทเหมาะสมของกระแสเงนสดสทธ ในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ต ากวาระดบเงนคงคลงขนต า ใหใชระดบ เงนคงคลงขนต าแทน (Corner Solution) ดงนน ผลลพธจากแบบจ าลองจะไมมมลคาทต ากวาศนย เนองจากมการก าหนดคาขนต าไว จากหลกการในการประเมนผลแบบจ าลองในขางตนสามารถแบงผลลพธตามรปแบบการด าเนนนโยบายดงน

1) การด าเนนนโยบายการคลงขาดดล จากตารางท 4.2 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแปรผนไปในแตละเดอน โดยเดอนทมระดบเงนสดสง คอ เดอนตลาคม (13 วนท าการ) เนองจากเปนชวงตนปงบประมาณ ซงไมมรายไดจากภาษทส าคญรบเขา และมกไมมการกเงนในชวงน จงอาจตองมเงนสดเพอรองรบรายจายในจ านวนสงกวาชวงอน และเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนเมษายน (2 วนท าการ) ซงไมสอดคลองกบเหตการณหรอพฤตกรรมการรบจายเงนสดในอดตแตอยางใด ทงน คาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 6 วนท าการ

86

ตารางท 4.2 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง EOQ ภายใตการด าเนนนโยบาย

การคลงขาดดล หนวย: จ านวนวนท าการ

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. เงนในงบประมาณ 5.2 6.0 2.1 7.7 3.7 3.8 -4.6 1.6 -14.4 0.8 1.6 -2.0

2. เงนนอกงบประมาณ 7.4 3.8 0.9 -0.5 -4.6 4.7 0.5 5.5 4.3 -3.0 -3.3 -8.2

3. รวม (1. + 2.) 12.6 9.9 3.0 7.2 -0.9 8.5 -4.1 7.1 -10.1 -2.2 -1.7 -10.3

4. ระดบเงนคงคลงขนต า 8.7 4.5 3.0 3.6 4.1 4.0 2.0 3.9 3.1 2.7 2.9 4.2

5. ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 13 10 3 8 5 9 2 8 4 3 3 5

หมายเหต: ในกรณทขอ 1. และ/หรอ ขอ 2. มมลคาตดลบ หมายถง กระแสเงนสดสทธในงบประมาณหลงก และ/หรอ กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ณ ชวงเวลานนเกนดล หรอมระดบเงนสดในมอสงเกนความจ าเปน ดงนนการบรหารเงนสดทค านงถงตนทนทต าทสดจงสามารถสรปไดวา รฐบาลไมควรถอเงนสดเลย รวมทงควรลดระดบเงนสดในมอจากการเกนดลดงกลาว เพราะฉะนนผลลพธของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงมคาตดลบ ทมา : จากการค านวณของนกวจย

2) การด าเนนนโยบายการคลงสมดล จากตารางท 4.3 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแปรผนไปในแตละเดอน โดยเดอนทม

ระดบเงนสดสงสดคอ เดอนตลาคม (13 วนท าการ) ซงเทากนกบกรณการด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดลและเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนธนวาคม (4 วนท าการ) ซงไมสอดคลองกบเหตการณหรอพฤตกรรมการรบจายเงนสดในอดตแตอยางใด ทงน คาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 8 วนท าการ

ตารางท 4.3 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง EOQ ภายใตการด าเนนนโยบายการคลงสมดล

หนวย: จ านวนวนท าการ

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. เงนในงบประมาณ 6.1 4.5 2.1 2.5 2.3 2.1 -0.6 -2.3 -10.7 2.8 2.6 -2.7

2. เงนนอกงบประมาณ 6.0 -4.6 -4.8 5.8 7.8 -2.0 -10.1 1.3 -8.9 -2.0 -3.4 14.9

3. รวม (1. + 2.) 12.1 0.0 -2.7 8.3 10.1 0.1 -10.7 -1.0 -19.6 0.8 -0.9 12.2

4. ระดบเงนคงคลงขนต า 3.3 4.6 3.8 4.0 2.4 5.7 4.8 5.4 5.7 5.3 5.6 5.7

5. ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 13 5 4 9 11 6 5 6 6 6 6 13

หมายเหต: ในกรณทขอ 1. และ/หรอ ขอ 2. มมลคาตดลบ หมายถง กระแสเงนสดสทธในงบประมาณหลงก และ/หรอ กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ณ ชวงเวลานนเกนดล หรอมระดบเงนสดในมอสงเกนความจ าเปน ดงนนการบรหารเงนสดทค านงถงตนทนทต าทสดจงสามารถสรปไดวา รฐบาลไมควรถอเงนสดเลย รวมทงควรลดระดบเงนสดในมอจากการเกนดลดงกลาว เพราะฉะนนผลลพธของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงมคาตดลบ ทมา : จากการค านวณของนกวจย

87

กลาวโดยสรป ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเฉลยรายเดอนตามแบบจ าลอง EOQภายใตการด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล คอ 6 วนท าการ และ ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเฉลยรายเดอนภายใตการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล คอ 8 วนท าการ ตามล าดบ

4.4.2 ผลล จากแบบจ าลอง Miller – Orr Model การประยกตใชแบบจ าลอง Miller - Orr เพอคนหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในรปของ

จ านวนวนท าการทตองมระดบเงนสดเพอการใชจาย เมอกระแสเงนสดรบจายมความไมแนนอน ในแตละเดอน โดยค านวณหาระดบเงนสดแรกเรม (Return to point: rtp) ซงเทากบระดบเงนสด ขนต า + คา z ซงเปนคาทแสดงถงความไมแนนอนของเงนสด (คาความแปรปรวนของเงนสด ในอดต) ปรมาณเงนสดขนต าทสด (Min) และปรมาณเงนสดขนสงทสด (Max) ซงจะแบงออกเปน 2 สถานการณตามรปแบบการด าเนนนโยบายการคลง 2 รปแบบ ไดแก นโยบายการคลงแบบขาดดล และนโยบายการคลงแบบสมดล โดยสามารถแบงผลการประมาณการออกเปน 3 สวน ไดแก (1) ระดบเงนสดของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณ (2) ระดบเงนสดของกระแสเงนสดสทธ นอกงบประมาณ และ (3) ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม จากหลกการในการประเมนผลแบบจ าลองในขางตนสามารถแบงผลลพธตามรปแบบ การด าเนนนโยบายดงน

1) การด าเนนนโยบายการคลงขาดดล จากตารางท 4.4 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแปรผนไปในแตละเดอน โดยเดอนทม

ระดบเงนสดสง คอ เดอนตลาคม (26.1 วนท าการ) และเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนกรกฎาคม (7.3 วนท าการ) ทงนคาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 13 วนท าการ

ตารางท 4.4 รปแบบระดบเงนคงคลงตนงวดตามแบบจ าลอง Miller - Orr ภายใตการด าเนนนโยบายการคลงขาดดล

หนวย: จ านวนวนท าการ

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. เงนในงบประมาณ rtp 12.7 7.7 4.3 8.2 6.8 8.1 4.2 8.1 6.4 3.1 4.7 6.7

Min 8.7 4.5 3.0 3.6 4.1 4.0 2.0 3.9 3.1 2.7 2.9 3.9

Max 20.5 14.0 7.0 17.3 12.4 16.1 8.6 16.3 13.0 3.8 8.2 12.5

z 3.9 3.2 1.3 4.6 2.8 4.0 2.2 4.1 3.3 0.4 1.8 2.9

2. เงนนอกงบประมาณ rtp 13.5 6.3 5.2 4.0 6.7 7.0 4.1 6.9 4.9 4.2 5.3 6.2

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

Min 8.7 4.5 3.0 3.6 4.1 4.0 2.0 3.9 3.1 2.7 2.9 3.9

Max 23.0 9.7 9.6 4.8 11.9 13.0 8.4 12.9 8.4 7.2 10.1 10.8

z 4.7 1.7 2.2 0.4 2.6 3.0 2.1 3.0 1.8 1.5 2.4 2.3

3. รวม (1+2)

26.1 14.0 9.5 12.1 13.5 15.1 8.3 15.0 11.2 7.3 9.9 12.9

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม Min+z 26 14 10 12 14 15 8 15 11 7 10 13

ทมา : จากการค านวณของนกวจย

88

2) การด าเนนนโยบายการคลงสมดล จากตารางท 4. 5 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแปรผนไปในแตละเดอน โดยเดอนทมระดบเงนสดสงสดคอ เดอนมถนายน (20 วนท าการ) และเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนธนวาคมและเดอนกมภาพนธ (11 วนท าการ) ทงนคาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 14 วนท าการ

ตารางท 4.5

รปแบบระดบเงนคงคลงตนงวดตามแบบจ าลอง Miller - Orr ภายใตการด าเนนนโยบายการคลงสมดล หนวย: จ านวนวนท าการ

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. เงนในงบประมาณ rtp 5.1 6.0 5.4 4.9 4.3 6.9 6.0 6.8 9.5 6.9 6.5 6.2

Min 3.3 4.6 3.8 4.0 2.4 5.7 4.8 5.4 5.7 5.3 5.6 4.6

Max 20.5 14.0 7.0 17.3 12.4 16.1 8.6 16.3 13.0 3.8 8.2 12.5

z 1.8 1.4 1.5 0.9 1.8 1.2 1.2 1.4 3.9 1.6 1.0 1.6

2. เงนนอกงบประมาณ rtp 6.8 7.7 5.9 7.8 6.8 6.8 9.8 6.7 10.3 7.0 7.0 7.5

Min 3.3 4.6 3.8 4.0 2.4 5.7 4.8 5.4 5.7 5.3 5.6 4.6

Max 13.9 14.1 10.1 15.4 15.6 9.1 19.7 9.2 19.6 10.5 9.8 13.4

z 3.5 3.2 2.1 3.8 4.4 1.1 4.9 1.3 4.6 1.7 1.4 2.9

3. รวม (1+2)

11.9 13.7 11.3 12.7 11.1 13.7 15.8 13.5 19.8 14.0 13.5 13.7

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม Min+z 12 14 11 13 11 14 16 14 20 14 14 14

ทมา : จากการค านวณของนกวจย

กลาวโดยสรป ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเฉลยรายเดอนภายใตการด าเนนโยบายการคลงแบบขาดดล คอ 13 วนท าการ และระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเฉลยรายเดอนภายใตการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล คอ 14 วนท าการ ตามล าดบ

4.4.3 ผลล จากแบบจ าลอง Newsboy Model ผลลพธจากแบบจ าลองการประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมภายใตการด าเนน

นโยบายการคลงทง 2 แบบทกลาวขางตน สามารถแบงผลการประมาณการออกเปน 3 สวน คอ ระดบเงนสดของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณ ระดบเงนสดของกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ และระดบเงนคงคลงขนต า ทงน ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแสดงเปนรายเดอน โดยสามารถสรปผลลพธออกเปน 2 กรณ คอ ในกรณทผลรวมของระดบเงนสดทเหมาะสมของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณสงกวาระดบเงนคงคลงขนต า ใหใชผลรวมของระดบเงนสดทเหมาะสมของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ (Interior Solution) ในกรณตรงกนขาม ผลรวมของระดบเงนสดท

89

เหมาะสมของกระแสเงนสดสทธในงบประมาณและกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณต ากวาระดบเงนคงคลงขนต า ใหใชระดบเงนคงคลงขนต าแทน (Corner Solution) ดงนน ผลลพธจากแบบจ าลองจะไมมมลคาทต ากวาศนย เนองจากมการก าหนดคาขนต าไว จากหลกการในการประเมนผลแบบจ าลองในขางตนสามารถแบงผลลพธตามรปแบบ การด าเนนนโยบายดงน

1) การด าเนนนโยบายการคลงขาดดล (ตารางท 4.6) 1.1) กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ

หากพจารณาเฉพาะกระแสเงนสดสทธในงบประมาณพบวาเดอนทควรมเงนสดสงสด คอเดอนกมภาพนธ โดยมระดบเงนสดทตองถอ 10.9 วนท าการ เนองจากรฐบาลไมมรายไดส าคญเขาในชวงน ในสวนเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนมถนายน เนองจากมการน าสงรายไดจากการจดเกบ ภ.ง.ด. 50 ดงนนระดบเงนสดทมตนทนในการบรหารต าสดในเดอนมถนายนจงมคาต ากวาศนย (-19.6 วนท าการ) หรอรฐบาลควรลดระดบเงนสดในเดอนมถนายนเพอรองรบกระแสเงนสดทเขามาในเดอนดงกลาว

1.2) กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ส าหรบกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ รฐบาลตองการเงนสดสงสด ในเดอนตลาคม (7.3 วนท าการ) เนองจากมกจะมการไถถอนตวเงนคลงในชวงน ส าหรบเดอน ทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนกนยายน (-7.7 วนท าการ) เนองจากมกจะมการซอตวเงนคลง เขาชวงนเชนเดยวกน

1.3) ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ระดบเ งนคงคลง ท เหมาะสมจะแปรผนไปในแตละ เดอนโดยเ ดอนท ม

ระดบเงนสดสง คอ เดอนตลาคม และเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนเมษายน ทงนคาเฉลย ทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 6 วนท าการ

90

ตารางท 4.6 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง Newsboy ภายใตการด าเนนนโยบายการคลงขาดดล

หนวย: จ านวนวนท าการ

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. เงนในงบประมาณ 7.4 5.6 2.6 9.6 10.9 1.4 -6.0 -4.4 -19.6 4.0 1.9 -7.7

2. เงนนอกงบประมาณ 7.3 3.7 -0.8 1.1 -4.3 0.9 -3.7 -0.3 -1.8 2.1 -3.3 -7.7

3. รวม (1. + 2.) 14.7 9.3 1.9 10.7 6.6 2.3 -9.6 -4.7 -21.4 6.0 -1.4 -15.5

4. ระดบเงนคงคลงขนต า 8.7 4.5 3.0 3.6 4.1 4.0 2.0 3.9 3.1 2.7 2.9 4.2

5. ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 15 10 3 11 7 5 2 4 4 7 3 5

หมายเหต: ในกรณทขอ 1. และ/หรอ ขอ 2. มมลคาตดลบ หมายถง กระแสเงนสดสทธในงบประมาณหลงก และ/หรอ กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ณ ชวงเวลานนเกนดล หรอมระดบเงนสดในมอสงเกนความจ าเปน ดงนนการบรหารเงนสดทค านงถงตนทนทต าทสดจงสามารถสรปไดวา รฐบาลไมควรถอเงนสดเลย รวมทงควรลดระดบเงนสดในมอจากการเกนดลดงกลาว เพราะฉะนนผลลพธของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงมคาตดลบ ทมา : จากการค านวณของนกวจย

2) การด าเนนนโยบายการคลงสมดล (ตารางท 4.7) 2.1) กระแสเงนสดสทธในงบประมาณ

หากพจารณาเฉพาะกระแสเงนสดสทธในงบประมาณพบวา เดอนทควรมเงนสดสงสดคอ เดอนตลาคม โดยมระดบเงนสดทตองถอ 7.4 วนท าการ เนองจากรฐบาลไมมการกเงนจงอาจตองอาศยเงนสดในปรมาณทสงในชวงเรมตนปงบประมาณ ในสวนเดอนทควรมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนมถนายน เนองจากมการน าสงรายไดจากการจดเกบ ภ.ง.ด. 50 ระดบเงนสด ทมตนทนในการบรหารต าสดมคาต ากวาศนย (-15.9 วนท าการ) อกนยหนงคอ รฐบาลควรลดระดบ เงนสดในเดอนมถนายนเพอรองรบกระแสเงนสดทเขามาในเดอนดงกลาว

2.2) กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ส าหรบกระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ รฐบาลตองการเงนสดสงสดในเดอน

ตลาคม (11.1 วนท าการ) เนองจากมกจะมการไถถอนตวเงนคลงในชวงน ส าหรบเดอนทควรมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนมถนายน (-17.4 วนท าการ) เนองจากอาจเปนผลมาจากรายรบ ในสวนเงนในงบประมาณทมการน าสงรายไดจากการจดเกบ ภ.ง.ด. 50 2.3) ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแปรผนไปในแตละเดอน โดยเดอนทมระดบเงนสดสงสด คอ เดอนตลาคม และเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนเมษายน ทงน คาเฉลยทงปงบประมาณ คอ การถอเงนสดจ านวน 8 วนท าการ

91

ตารางท 4.7 รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลอง Newsboy ภายใตการด าเนนนโยบายการคลงสมดล

หนวย: จ านวนวนท าการ

ต.ค. .ย. .ค. ม.ค. ก. . ม.ค. เม.ย. .ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. เงนในงบประมาณ 8.6 6.5 3.8 2.6 4.2 3.1 3.0 0.3 -15.9 4.4 2.6 0.9

2. เงนนอกงบประมาณ 11.1 -1.4 -18.1 9.7 7.4 -5.7 -8.6 0.0 -17.4 -1.8 -1.5 4.9

3. รวม (1. + 2.) 19.6 5.1 -14.3 12.4 11.7 -2.6 -5.6 0.3 -33.3 2.6 1.1 5.8

4. ระดบเงนคงคลงขนต า 3.3 4.6 3.8 4.0 2.4 5.7 4.8 5.4 5.7 5.3 5.6 5.7

5. ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม 20 6 4 13 12 6 5 6 6 6 6 6

หมายเหต: ในกรณทขอ 1. และ/หรอ ขอ 2. มมลคาตดลบ หมายถง กระแสเงนสดสทธในงบประมาณหลงก และ/หรอ กระแสเงนสดสทธนอกงบประมาณ ณ ชวงเวลานนเกนดล หรอมระดบเงนสดในมอสงเกนความจ าเปน ดงนนการบรหารเงนสดทค านงถงตนทนทต าทสดจงสามารถสรปไดวา รฐบาลไมควรถอเงนสดเลย รวมทงควรลดระดบเงนสดในมอจากการเกนดลดงกลาว เพราะฉะนนผลลพธของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจงมคาตดลบ ทมา : จากการค านวณของนกวจย

กลาวโดยสรป ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเฉลยรายเดอนภายใตการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล คอ 8 วนท าการ และ6 วนท าการส าหรบการด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล หากเปรยบเทยบระดบเงนคงคลงจากการด าเนนนโยบายการคลงทแตกตางกนพบวา ระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมภายใตการด าเนนนโยบายแบบสมดลโดยเฉลยแลวสงกวาระดบเงนคงคลงภายใต การด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล เนองจากการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล รฐบาล ไมสามารถกชดเชยการขาดดลไดนนเอง 4.5 บทสรป เพอใหเขาใจถงกระบวนการท างานของแบบจ าลอง รวมถงเพอเปรยบเทยบแงมมตาง ๆ ของแบบจ าลองการบรหารเงนสดทประยกตใชในการศกษาระดบเงนคงคลงท เหมาะสม ไดแก วตถประสงคของแบบจ าลอง สมมตฐาน สมการเบองตน สตรการค านวณ การสรางตวแปร ทส าคญในแบบจ าลอง และผลลพธของแบบจ าลอง นกวจยไดจดท าตารางสรปส าหรบการ เปรยบเทยบแบบจ าลองการบรหารเงนสด 3 แบบจ าลอง ไดแก แบบจ าลอง Baumol แบบจ าลอง Miller - Orr และแบบจ าลอง Newsboy ดงปรากฏในตารางท 4.8

92

ตารางท 4.8 เปรยบเทยบแบบจ าลองบรหารเงนสดในการหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

แบบจ าลอง Baumol Miller - Orr Newsboy 1. วตถประสงคของแบบจ าลอง ก าหนดระดบเงนคงคลงทมตนทนการบรหารรวมต าทสด 2. หลกการ 2.1 ลกษณะการเคลอนไหว

ของเงนสดรบ - จาย กระแสเงนสดรบ – จาย มรปแบบทแนนอน กระแสเงนสดรบ – จายมรปแบบทไมแนนอน

2.2 หลกในการหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม คอ ระดบทท าใหตนทนรวมของการบรหารจดการเงนสดต าทสด ซงรฐบาลจะตองทราบถงปรมาณเงนสดทงหมดทตองการใชตลอดชวงระยะเวลาของการบรหารจดการเงนสด

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม คอ ระดบทรฐบาลบรหารเงนสดใหกลบเขาสระดบเงนสดตนงวด (กอนความผนผวนของเงนสด) ซงรฐบาลจะตองทราบถงกระแสเงนสดรบสงสด (Max) กระแสเงนสดรบต าสด (Min) และสวนตางระหวางคาสงสดและต าสด (Spread) ซงเปนคาทใชค านวณตนทนรวมของการบรหารจดการเงนสดต าทสด โดยทคาสวนตางจะสะทอนถงความแปรปรวนของกระแสเงนสด และระดบเงนสดตนงวดจะขนกบผลรวมระหวางกระแสเงนสดทต าสด (Min) และคาสวนตาง (Spread)

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม คอ ระดบทท าใหตนทนรวมของการบรหารจดการเงนสดมมลคาต าทสด ภายใตการพจารณาคาความนาจะเปนของระดบเงนสดในแตละชวงเวลาจากขอมลในอดตรวมดวย ซงตนทนรวมของการถอเงนสดคอ ผลรวมระหวาง (1) ตนทนการถอเงนสงกวาความจ าเปน และ (2) ตนทนการขาดแคลนเงนสด การก าหนดตนทนทง 2 อาศยคาเฉลยในอดตเปนตวก าหนดคากลางทน ามาใช โดยการหาคาเฉลยถวงน าหนกกบคาความนาจะเปนของระดบเงนสดนนๆ เมอก าหนดสมการตนทนการบรหารเงนสดทสามารถสะทอนระดบความตองการเงนสดทผนผวนโดยมตวแปรตนเปนระดบเงนสดในมอไดแลว จงใชวธการทางแคลคลส หาระดบเงนสดในมอทมตนทนการบรหารต าทสดในแตละชวงเวลา

3. สมมตฐาน ก. ระดบความตองการเงนสดในอดตสามารถสะทอนระดบเงนสดในอนาคตได ข. ระดบเงนสดในอดตสามารถสะทอนถงระดบทเหมาะสม

4. สตรการค านวณ ปรมาณเงนคงคลงทท าใหตนทนการบรหารต าสด =

iXB 2

โดยท B คอ ตนทนการจดหาเงนสด X คอ เงนสดทตองการใช i คอ ตนทนการถอเงนสดสวนเกน

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม คอ ระดบแรกเรมกอนความผนผวนของกระแสเงนสด (Return to Point: rtp) ซงท าใหตนทนการบรหารต าสด ซงสามารถแสดงไดดวยสมการ rtp = Min + Z โดยท กระแสเงนสดรบต าทสด (Min) เทากบ คาเฉลยของระดบเงนคงคลงรายวนทต าทสดในแตละเดอน Z คอ สวนตางระหวางกระแสเงนสดรบสงสด และต าสด

- F(Q) คอ ฟงกชนความนาจะเปนของกระแสเงนสด ซงสรางมาจากการก าหนดชวงขอมล และการนบความถของขอมล โดยน าผลลพธมาสรางเปนคาความนาจะเปน ซงเปนการนบชวงความถเดอนเดยวกนในหลาย ๆ ป ภายใตชวงขอมลทก าหนดไว - o = อตราดอกเบยลกคาชนด (กรณกระแสเงนสดในงบประมาณ) / อตราดอกเบยตวเงนคลง (กรณกระแสเงนสดนอกงบประมาณ) - u = คาเฉลยในอดตของ ( o ( )) ( ( )) ซงเปนผลลพธมาจากสมการจดวกฤต

92

93

แบบจ าลอง Baumol Miller - Orr Newsboy

Z = 3

2

i4B 3

cb

ซง B คอ ตนทนการจดหาเงนสด X คอ กระแสเงนสดทตองการใช

2

cb คอ คาความแปรปรวนของเงนสด

i คอ ตนทนการถอเงนสดสวนเกน กระแสเงนสดรบสงทสด (Max) เทากบ Min + สวนตางระหวางคาสงสดและคาต าสด (3Z)

F(Q*) = u

o u

- F(Q): คาความนาจะเปนของระดบเงนสดสะสม - o: ตนทนการถอเงนสดสวนเกนตอหนวย - u: ตนทนการขาดเงนสดตอหนวย - Q*: ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

5. สมการตนทน และตวแปรทส าคญของแบบจ าลอง

สมการตนทนรวม = ตนทนการถอเงนสด (Carrying Cost: CC) +ตนทนการจดหาเงนสด (Ordering Cost: CO) โดยท CC = อตราดอกเบยของลกคาชนด (กรณมกระแสเงนสดในงบประมาณสวนเกน) = อตราดอกเบยพนธบตรรฐบาล (กรณมกระแสเงนสดนอกงบประมาณสวนเกน) CO = คาใชจายในการออกพนธบตร และตนทนการขาดเงนสดตอหนวย

สมการตนทนรวม = ตนทนการถอเงนสด (Carrying Cost: CC) +ตนทนการจดหาเงนสด (Ordering Cost: CO) โดยท CC = อตราดอกเบยของลกคาชนด (กรณมกระแสเงนสดในงบประมาณสวนเกน) = อตราดอกเบยพนธบตรรฐบาล (กรณมกระแสเงนสดนอกงบประมาณสวนเกน) CO = คาใชจายในการออกพนธบตร และตนทนการขาดเงนสด ตอหนวย

สมการตนทนเฉลยรวม = ตนทนเฉลยการถอเงนสดเกน E(Mo)+ ตนทนเฉลยการขาดเงนสด E Mu สมการขอจ ากด = คาเฉลยระดบความตองการใชเงนสดสงสด ในแตละวนของแตละเดอน (C)

6. ผลล ของแบบจ าลอง กรณ การด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล - ระดบสงสด = 13 วนท าการ - ระดบต าสด = 4 วนท าการ - ระดบเฉลย = 8 วนท าการ กรณ การด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล - ระดบสงสด = 13 วนท าการ - ระดบต าสด = 2 วนท าการ - ระดบเฉลย = 6 วนท าการ

กรณ การด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล - ระดบสงสด = 20 วนท าการ - ระดบต าสด = 11 วนท าการ - ระดบเฉลย = 14 วนท าการ กรณ การด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล - ระดบสงสด = 26 วนท าการ - ระดบต าสด = 7 วนท าการ - ระดบเฉลย = 13 วนท าการ

กรณ การด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล - ระดบสงสด = 20 วนท าการ - ระดบต าสด = 4 วนท าการ - ระดบเฉลย = 8 วนท าการ กรณ การด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล - ระดบสงสด = 15 วนท าการ - ระดบต าสด = 2 วนท าการ - ระดบเฉลย = 6 วนท าการ

หมายเหต: ระดบเงนคงคลงในรปของวนท าการ แปลงใหเปนจ านวนเงนคงคลงไดโดยคณดวยวงเงนงบประมาณในปนน ๆ แลวหารดวยวนท าการในปนน ๆ ทมา : จดท าโดยนกวจย

93

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

5.1 บทสรป

การบรหารเงนสดใหมประสทธภาพถอเปนหนงในนโยบายทางการเงนทส าคญของภาคเอกชน เนองจากการบรหารกระแสเงนสดไดอยางมประสทธภาพ โดยการรกษาสภาพคลองใหอยในระดบ ทเหมาะสม และรกษาตนทนของการมสภาพคลองใหอยในระดบต า ถอเปนการสรางความแขงแกรง ทางการเงนใหแกกจการ ท าใหสามารถด าเนนกจการไดตามแผนงานทวางไว ส าหรบในกรณของรฐบาล การบรหารกระแสเงนสดหรอเงนคงคลงไดอยางมประสทธภาพสงสด ยอมสรางโอกาสในการพฒนาประเทศอยางตอเนอง ภายใตตนทนของการมเงนคงคลงในระดบต า ซงจะสงผลใหรฐบาลมทรพยากรเพยงพอไปใชในการพฒนาประเทศ

อยางไรกด ในปจจบนแนวคดพนฐานในการบรหารเงนคงคลง โดยการก าหนดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมในชวงเวลาหนง โดยเปรยบเทยบเปนจ านวนวนท าการทเงนคงคลงจะสามารถรองรบรายจาย ทเกดขนไดในอนาคตได ในกรณทรฐบาลไมมรายได ซงถอเปนการก าหนดระดบเงนคงคลงทค านงถงเพยงความเพยงพอของเงนสดในการเบกจายทจ าเปนเปนหลก ยงไมไดค านงถงปจจยทางดานตนทนตาง ๆ อนเกยวเนองกบการถอเงนคงคลงในระดบทสงเกนความตองการและต ากวาความตองการมากนก

ดงนน งานวจยนจงไดท าการศกษาการบรหารเงนคงคลงของรฐบาล โดยจะพจารณาถงปจจยทางบญชควบคไปกบปจจยทางเศรษฐศาสตร เพอหาผลลพธในรปของระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ซงถอเปนปจจยส าคญในการก าหนดปรมาณเงนคงคลงของแผนดน นอกจากน ยงเปนการพฒนาระบบการบรหาร การคลงของรฐบาล เพอน ามาใชประกอบการบรหารเงนคงคลงผานการก าหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสม โดยจะพจารณาตนทนการบรหารเงนคงคลงใน 2 สวนคอ สวนท 1 ตนทนการถอเงนคงคลงสงเกนความจ าเปน ซงไดแก ตนทนคาเสยโอกาสในการน าเงนไปลงทนทางอน และสวนท 2 ตนทนการขาดแคลนเงนสด ไดแก กรณทรฐบาลมเงนคงคลงไมเพยงพอตอการใชจาย รฐบาลจะตองมการออกตราสารเพอจดหาเงนสด พรอมกบแบกรบตนทนอนเกดมาจากความเสยงทางการคลงในรปแบบตาง ๆ เชน การถกลดระดบความนาเชอถอ จากตางประเทศ เปนตน

ในการศกษาในครงนไดประยกตใชแบบจ าลองการบรหารเงนสดวาดวยการคนหาระดบเงนสด ทท าใหตนทนของการบรหารเงนสดต าทสด 3 แบบจ าลอง ไดแก 1) แบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model 2) แบบจ าลองของ Miller – Orr และ 3) แบบจ าลอง Newsboy โดยไดแบงออกเปน 2 สถานการณตามรปแบบการด าเนนนโยบายการคลง ไดแก นโยบายการคลงแบบขาดดล และนโยบายการคลงแบบสมดล ทงน ในการศกษาจะยดผลการประมาณการตามแบบจ าลอง Newsboy เปนหลก เนองจากเปนแบบจ าลองเดยว

96

ทไดค านงถงความผนผวนของความตองการเงนสดในการประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของรฐบาลไวดวย (รายละเอยดตามตารางเปรยบเทยบแบบจ าลองทง 3 ทไดกลาวไวแลวในบทท 4 โดยไดขอสรปดงน

5.1.1 การประยกตใชแบบจ าลอง Baumol’s EOQ Model เพอหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ในรปของจ านวนวนท าการทตองมระดบเงนคงคลงเพอการใชจายในกรณทกระแสเงนสดรบจายมรปแบบทแนนอน โดยผลลพธจะแบงออกเปน 2 กรณ คอ กรณผลรวมของระดบเงนสดทเหมาะสมของดลเงน ในงบประมาณและดลเงนนอกงบประมาณสงกวาระดบเงนคงคลงขนต าใหใชผลรวมของระดบเงนสด ทเหมาะสมของดลเงนในงบประมาณและดลเงนนอกงบประมาณ ( Interior Solution) แตถาผลรวมของระดบเงนสดทเหมาะสมของดลเงนในงบประมาณและดลเงนนอกงบประมาณต ากวาระดบเงนคงคลงขนต าใหใชระดบเงนคงคลงขนต า (Corner Solution) โดยผลการศกษาพบวา กรณการด าเนนนโยบายการคลง แบบขาดดลพบวา เดอนทมระดบเงนคงคลงสง คอ เดอนตลาคม มจ านวน 13 วนท าการ เนองจากเปนชวงตนปงบประมาณ ซงไมมรายไดจากภาษทส าคญ และมกจะไมมการกเงนในชวงน จงตองมเงนสดเพอรองรบรายจายในจ านวนสงกวาชวงอน และเดอนทมระดบเงนคงคลงต าสด คอ เดอนเมษายน จ านวน 2 วนท าการ ทงน คาเฉลยของทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลง จ านวน 6 วนท าการ ส าหรบการด าเนนนโยบายการคลงสมดลพบวา เดอนทมระดบเงนสดสงสด คอ เดอนตลาคม จ านวน 13 วนท าการ และเดอนทมระดบเงนคงคลงต าสด คอ เดอนธนวาคม จ านวน 4 วนท าการ ทงน คาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 8 วนท าการ

5.1.2 การประยกตใชแบบจ าลอง Miller – Orr Model เพอหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสม ในกรณทกระแสเงนสดรบจายมความไมแนนอนในแตละเดอน โดยค านวณหาระดบเงนสดแรกเรม จากการน าระดบเงนสดขนต ารวมกบคาความแปรปรวนของเงนสดในอดต ปรมาณเงนสดขนต าทสด และปรมาณเงนสด ขนสงทสด โดยผลการศกษาพบวากรณด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล เดอนทมระดบเงนคงคลงสง คอ เดอนตลาคม จ านวน 26 วนท าการ และเดอนทมระดบเงนคงคลงต าสด คอ เดอนกรกฎาคม จ านวน 7 วนท าการ ทงน คาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 13 วนท าการ ส าหรบการด าเนนนโยบายการคลงสมดล ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะแปรผนไปในแตละเดอน โดยเดอนทมระดบเงนคงคลงสงสด คอ เดอนมถนายน จ านวน 20 วนท าการ และเดอนทมระดบเงนคงคลงต าสด คอ เดอนธนวาคมและเดอนกมภาพนธ จ านวน 11 วนท าการ ทงน คาเฉลยของทงปงบประมาณคอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 14 วนท าการ

5.1.3 การประยกตใชแบบจ าลอง Newsboy Model เพอหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมภายใตกระแสเงนสดรบจายทมความไมแนนอน สามารถแบงผลการประมาณการออกเปน 3 สวน คอ ระดบเงนสดของกระแสเงนสดในงบประมาณ กระแสเงนสดนอกงบประมาณ และระดบเงนคงคลงขนต า โดยผลการศกษาพบวา ในการด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล เดอนทมระดบเงนคงคลงสง คอ เดอนตลาคม และเดอนทมระดบเงนสดต าสด คอ เดอนเมษายนทระดบ 15 และ 2 วนท าการตามล าดบ ทงน คาเฉลยทงปงบประมาณ คอ ระดบเงนคงคลงจ านวน 6 วนท าการ ส าหรบการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล เดอนทมระดบเงนคงคลง

97

ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน เฉลย

แบบจ าลอง EOQ 13 10 3 8 5 9 2 8 4 3 3 5 6

แบบจ าลอง Miller-Orr 26 14 10 12 14 15 8 15 11 7 10 13 13

แบบจ าลอง Newsboy 15 10 3 11 7 5 2 4 4 7 3 5 6

แบบจ าลอง EOQ 13 5 4 9 11 6 5 6 6 6 6 13 8

แบบจ าลอง Miller-Orr 12 14 11 13 11 14 16 14 20 14 14 14 14

แบบจ าลอง Newsboy 20 6 4 13 12 6 5 6 6 6 6 6 8

กรณงบประมาณขาดดล

กรณงบประมาณสมดล

สงสด คอ เดอนตลาคม และเดอนทมระดบเงนคงคลงต าสด คอ เดอนธนวาคมทระดบ 20 และ 4 วนท าการตามล าดบ ทงนคาเฉลยทงปงบประมาณ คอ การถอเงนสดจ านวน 8 วนท าการ

อยางไรกด หากเปรยบเทยบระดบเงนคงคลงจากการด าเนนนโยบายการคลงทแตกตางกนพบวา ระดบ เงนคงคลงทเหมาะสมภายใตการด าเนนนโยบายแบบสมดลโดยเฉลยแลวสงกวาระดบเงนคงคลงภายใตการด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดล เนองจากการด าเนนนโยบายการคลงแบบสมดล รฐบาลจะไมสามารถกชดเชยการขาดดลไดจงจ าเปนตองถอเงนสดไวในระดบทสงกวา

ตารางท 5.1

รปแบบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมตามแบบจ าลองการบรหารเงนสดทง 3 แบบจ าลอง

ทมา: การศกษาของนกวจย

5.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากผลการศกษาและขอสรปทกลาวมาขางตน คณะผวจยมขอเสนอแนะเชงนโยบายไดดงน 5.2.1 การก าหนดหลกเกณฑเรองระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเพอใชในการบรหารเงนสดในแตละป ในปจจบนประเทศไทยยงไมมการก าหนดหลกเกณฑในเรองการก าหนดระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมไว ซงในชวงทผานมาไดสงผลใหเกดภาระในการจายดอกเบยจากการถอเงนสดเกนความตองการในบางป ดงนน รฐบาลจงควรพจารณาการก าหนดระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในแตละชวงเวลาไว เพอใชเปนแนวทางในการบรหารเงนสดของคณะท างานทเกยวของของกระทรวงการคลง ไดแก คณะท างานเพอวางแผนการบรหารเงนคงคลง และคณะท างานเพอการกเงนและบรหารเงนกเพอชดเชย การขาดดล ดงเชนกรณตวอยางในตางประเทศทมการก าหนดชวงของระดบเงนคงคลงทตองเกบรกษาไวใน แตละชวงเวลา อยางไรกด ผลการศกษาทไดในครงนมความแตกตางกนไปในแตละแบบจ าลอง ซงกระทรวงการคลงสามารถน ามาประยกตใชไดตามความเหมาะสม ทงน คณะผวจยไดเสนอใหใชผลจาก

98

ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน เฉลย

แบบจ าลอง Newsboy 15 10 3 11 7 5 2 4 4 7 3 5 6

แบบจ าลอง Newsboy 20 6 4 13 12 6 5 6 6 6 6 6 8

กรณงบประมาณขาดดล

กรณงบประมาณสมดล

เดอน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน

แบบจ าลอง Newsboy 15 10 3 11 7 5 2 4 4 7 3 5

ปงบประมาณ

2550 20 14 15 19 10 11 9 9 17 9 11 23

2551 14 8 10 8 10 8 10 11 28 19 21 34

2552 23 12 8 5 7 7 13 13 28 36 35 38

2553 42 31 25 24 20 17 26 28 53 52 58 63

2554 39 28 36 21 20 13 13 18 35 32 31 60

2555 35 32 28 25 15 8 18 23 45 42 49 59

แบบจ าลอง Newsboy เปนหลก เนองจากเปนแบบจ าลองทไดค านงถงผลจากความผนผวนของกระแส เงนสดรบจายในแตละชวงเวลาไวแลว ซงสอดคลองกบสถานการณเศรษฐกจการคลงของไทยในชวงทผานมาโดยมจ านวนวนท าการทจะใชเปนชวงในการก าหนดระดบเงนคงคลงตามจ านวนวนสงสด – ต าสด จากผลของแบบจ าลอง Newsboy ดงน

ตารางท 5.2 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมขนต า – ขนสง ตามแบบจ าลอง Newsboy

หนวย: วนท าการ

ทมา: การศกษาของนกวจย

จากตารางขางตน จะเหนไดวา ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในกรณการจดท างบประมาณ ขาดดลจะมคาอยในชวง 2 – 15 วนท าการ โดยมชวงทตองรกษาเงนคงคลงไวในระดบต าสดในเดอนเมษายนท 2 วนท าการ และสงสดในเดอนตลาคมท 15 วนท าการ สวนกรณการจดท างบประมาณสมดลจะมคาเฉลยอยท 4 - 20 วนท าการ โดยมชวงทตองรกษาเงนคงคลงไวในระดบต าสดในเดอนธนวาคมท 4 วนท าการ และสงสดในเดอนตลาคมท 20 วนท าการ

ตารางท 5.3 ระดบเงนคงคลง ณ สนเดอน ปงบประมาณ 2550 – 2555 เปรยบเทยบกบผลจากแบบจ าลอง Newsboy

หนวย: วนท าการ

ทมา: ระดบเงนคงคลงจากกรมบญชกลาง และค านวณวนท าการโดยนกวจย

99

2556 2557 2558 2559 2560

รายได 2,100,000 2,275,000 2,454,000 2,647,000 2,855,000

งบประมาณรายจาย 2,400,000 2,525,000 2,604,000 2,722,000 2,855,000

ดลงบประมาณ -300,000 -250,000 -150,000 -75,000 0

ระดบหนสาธารณะตอ GDP 46.5 47.9 49.0 49.6 49.6

คาใชจายตอวนท าการ 9,600 10,100 10,416 10,888 11,420

ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

- ขนต า 19,200 20,200 20,832 21,776 45,680

- ขนสง 144,000 151,500 156,240 163,320 228,400

- เฉลย 57,600 60,600 62,496 65,328 68,520

ทงน เมอพจารณาถงระดบเงนคงคลง ณ สนเดอนในปงบประมาณทผานมาจะเหนไดวา ระดบเงนคงคลง ณ สนเดอนอยในระดบทสงกวาระดบทเหมาะสมคอนขางมาก อนเปนผลมาจากขอก าหนดตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ทก าหนดใหมการตงงบประมาณเพอชดใชเงนคงคลงทม การใชไปในปกอน การน าเงนกภายใตแผนปฏบตการไทยเขมแขง 2555 ฝากเขาบญชเงนคงคลงรวมถง การออกตวเงนคลงเพอบรหารเงนสด ซงแสดงใหเหนถงการถอเงนสดทมากเกนความจ าเปนและน าไปสภาระทางการคลงจากตนทนในการถอเงนสดดงกลาว ดงนน หากรฐบาลก าหนดหลกเกณฑเรองระดบเงน คงคลงทเหมาะสมเพอใชในการบรหารเงนสดในแตละป โดยก าหนดเปนระดบเงนคงคลงทรฐบาลควรถอไวในแตละชวงเวลา เชน การก าหนดระดบเงนคงคลงรายเดอน เปนตน จะชวยใหรฐบาลสามารถบรหารเงนสดเพอประหยดตนทนในการถอเงนสดและน าไปสการประหยดภาระงบประมาณได

นอกจากน ควรก าหนดแนวทางในการบรหารเงนสดส าหรบโครงการเงนกตาง ๆ เชน โครงการเงนกภายใตพระราชก าหนดใหอ านาจกระทรวงการคลงกเงนเพอการวางระบบบรหารจดการน าและสรางอนาคตประเทศ พ.ศ. 2555 และรางพระราชบญญตใหอ านาจกระทรวงการคลงกเงนเพอการพฒนาโครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสงของประเทศ พ.ศ. .... (พ.ร.บ. Thailand 2020) โดยใหเบกจายเงนกเฉพาะสวนทจะใชจายเทานน ซงนอกจากจะเปนการลดภาระทางการคลงแลว ยงจะชวยใหการบรหาร เงนคงคลงมประสทธภาพมากขนดวย

5.2.2 การน าผลการศกษามาใชรวมกบการประมาณการดลงบประมาณระยะปานกลาง นอกจากการน ามาก าหนดเปนระดบเงนคงคลงเพอใชส าหรบการบรหารเงนสดของ

กระทรวงการคลงในแตละปแลว การด าเนนการดงกลาวยงสามารถน ามาประยกตใชควบคกบการประมาณการฐานะการคลงของรฐบาลในอนาคตเพอใหรฐบาลสามารถเตรยมพรอมการบรหารเงนสดในระยะปานกลาง ซงจะสงผลใหรฐบาลสามารถวางแผนการบรหารเงนสด รวมถงการบรหารเครองมอทางการเงนของรฐบาลไดดวยเชนกน ดงปรากฎตามตารางท 5.4

ตารางท 5. 4 ประมาณการฐานะการคลง และคาเฉลยของระดบเงนคงคลงทเหมาะสม

หนวย: ลานบาท

100

เดอน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน

2556 144,000 96,000 28,800 105,600 67,200 48,000 19,200 38,400 38,400 67,200 28,800 48,000

2557 151,500 101,000 30,300 111,100 70,700 50,500 20,200 40,400 40,400 70,700 30,300 50,500

2558 156,240 104,160 31,248 114,576 72,912 52,080 20,832 41,664 41,664 72,912 31,248 52,080

2559 163,320 108,880 32,664 119,768 76,216 54,440 21,776 43,552 43,552 76,216 32,664 54,440

2560 228,400 68,520 45,680 148,460 137,040 68,520 57,100 68,520 68,520 68,520 68,520 68,520

ตารางท 5.5 ประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมรายเดอนตามผลการประมาณการดลงบประมาณ

หนวย: ลานบาท

หมายเหต: ก าหนดใหจ านวนวนท าการในปงบประมาณ 2556 – 2560 เทากบ 250 วน ทมา: ประมาณการดลงบประมาณโดยส านกงานเศรษฐกจการคลง ประมาณการระดบหนสาธารณะตอ GDP โดยส านกงานบรหารหนสาธารณะ ณ 30 เมษายน 2556 และประมาณการระดบเงนคงคลงโดยผวจย

5.2.2.1 สมมตฐานและแนวโนมฐานะการคลงและหนสาธารณะของรฐบาลในระยะยาว สามารถสรปไดดงน แนวโนมดานรายได ในการประมาณการรายไดรฐบาล ไดก าหนดสมมตฐานทส าคญประกอบดวย 1) การขยายตวทางเศรษฐกจรอยละ 7.5 ตอป จากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทแทจรงรอยละ 4.5 ตอป และอตราเงนเฟอรอยละ 3.0 ตอป 2) ก าหนดให Revenue Buoyancy เทากบ 1.05 ตอป จากขอสมมตฐานขางตนจะพบวา รายไดรฐบาลมแนวโนมทจะขยายตวในอตราเฉลยรอยละ 7.9 ตอป ซงจะท าใหรายไดรฐบาลเพมขนจาก 2,100,000 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 2,855,000 ลานบาทในปงบประมาณ 2560 แนวโนมดานงบประมาณรายจาย ในการประมาณการงบประมาณรายจาย ก าหนดจากดลงบประมาณในแตละปตามแผนการจดท างบประมาณเขาสสมดลทกระทรวงการคลงไดแถลงตอสาธารณะตามแถลงขาวกระทรวงการคลง ฉบบท 99/2555 วนท 10 กนยายน 2555 ซงก าหนดใหการขาดดลงบประมาณในแตละปมจ านวนลดลงและเขาสงบประมาณแบบสมดลไดในปงบประมาณ 2560 โดยงบประมาณรายจายจะเพมขนจาก 2,400,000 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 2,855,000 ลานบาท ในปงบประมาณ 2560 เทากบประมาณการรายไดรฐบาล แนวโนมการขาดดลงบประมาณและการก ชดเชยการขาดดลงบประมาณ จากแนวโนมรายไดและงบประมาณรายจายของรฐบาลขางตน จะเหนไดวาการขาดดลงบประมาณ และวงเงนในการกชดเชยขาดดลงบประมาณ กรณทมการกเตมตามวงเงนการขาดดล มแนวโนมทจะลดลง ในแตละปโดยลดลงจาก 300,000 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เหลอ 75,000 ลานบาทในปงบประมาณ

101

2559 กอนทรฐบาลจะท างบประมาณแบบสมดล ซงจะไมมวงเงนกเพอชดเชยการขาดดลในปงบประมาณ 2560 แนวโนมดานหนสาธารณะ ถงแมวารฐบาลจะมการกชดเชยการขาดดลนอยลงในชวงปงบประมาณ 2556 – 2560 แตระดบหนสาธารณะตอ GDP จะยงคงมแนวโนมเพมสงขนภายใตระดบทไมเกนรอยละ 50 ตอ GDP อนเปนผลจากการคาดการณการเบกจายเงนกเพอด าเนนโครงการตาง ๆ ภายใตพระราชก าหนดใหอ านาจกระทรวงการคลงกเงนเพอการวางระบบบรหารจดการน าและสรางอนาคตประเทศ พ.ศ. 2555 และรางพระราชบญญตใหอ านาจกระทรวงการคลงกเงนเพอการพฒนาโครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสงของประเทศ พ.ศ. .... จากแนวโนมรายได – งบประมาณรายจายของรฐบาลจะเหนไดวา ประมาณการรายไดและงบประมาณรายจายในแตละปงบประมาณจะยงคงมการขยายตวอย ซงจะท าใหระดบเงนคงคลงเฉลยทรฐบาลควรรกษาไวในแตละปยงคงมแนวโนมเพมขน จากชวง 20,200 – 151,500 ลานบาทในปงบประมาณ 2557 เปนชวง 21,776 – 163,320 ลานบาทในปงบประมาณ 2559 กอนทจะด าเนนงบประมาณแบบสมดลในปงบประมาณ 2560 ซงจะท าใหระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเพมขนเปนชวง 45,680 – 228,400 ลานบาท ซงการเพมสงขนมากในปงบประมาณ 2560 เปนไปตามผลการศกษาตามแบบจ าลองในบทท 4 ทพบวา ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะเพมสงขนในชวงการจดท างบประมาณแบบสมดลเนองจากรฐบาล ไมสามารถกยมเงนเพอชดเชยการขาดดลงบประมาณได

ทงน การจดท างบประมาณแบบสมดลในปงบประมาณ 2560 จะท าใหเกดขอจ ากดในการดานการบรหารเงนสดโดยการกชดเชยการขาดดลงบประมาณ ดงนน กระทรวงการคลงจงจ าเปนตองพจารณาถงความพรอมของการใชเครองมออน ๆ โดยเฉพาะปรมาณตวเงนคลงทหมนเวยนในตลาดใหมความเพยงพอและสอดคลองกบระดบความตองการเงนสดของรฐบาลในอนาคตดวย 5.2.2.2 การวเคราะหผลกระทบจากปจจยเสยงทอาจเกดขนในอนาคต หากพจารณาถงการน าระดบเงนคงคลงทเหมาะสมมาประยกตใชกบการประมาณการฐานะการคลง เพอเตรยมความพรอมของรฐบาลในการบรหารเงนสดใหสอดคลองกบนโยบายการคลง ในอนาคต ควรจะตองมการพจารณาถงผลกระทบทอาจเกดขนจากปจจยเสยงตางๆ ซงประกอบดวย 1) ปจจยเสยงจากแนวโนมการขยายตวทางเศรษฐกจ ซงเปนปจจยทเกดจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจในเชงโครงสรางหรอในระยะปานกลาง – ระยะยาว อนอาจสงผลตอการจดท างบประมาณของรฐบาลในอนาคต โดยจากศกษาในครงน ไดก าหนดอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ ณ ราคาปปจจบนทรอยละ 7.5 ตอป (จากการขยายตวทางเศรษฐกจทแทจรงรอยละ 4.5 และอตราเงนเฟอรอยละ 3.0) ซงหากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในอนาคตมการเปลยนแปลงไป จะสงผลตอระดบเงนคงคลง ทเหมาะสมของรฐบาลเชนกน

ในการศกษาผลกระทบจากการเปลยนแปลงอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในอนาคต ไดก าหนดสมมตฐานใหรฐบาลยงคงด าเนนนโยบายการคลงตามแผนการจดท างบประมาณเขาสสมดล

102

ในปงบประมาณ 2560 โดยการขาดดลงบประมาณจะลดลงจาก 250,000 ลานบาทในปงบประมาณ 2557 เปน 150,000 และ 75,000 ลานบาทในปงบประมาณ 2558 และ 2559 ตามล าดบ กอนรฐบาลจะจดท างบประมาณแบบสมดลในปงบประมาณ 2560 โดยผลจากการเปลยนแปลงในอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทเพมขน / ลดลง รอยละ 1 ตอป สามารถแสดงไดดงน

ตารางท 5.6

ประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสม กรณอตราการขยายตวทางเศรษฐกจเปลยนแปลง ไปจากกรณฐาน

2556 2557 2558 2559 2560 กรณเศรษฐกจขยายตวในอตรารอยละ 6.5 ตอป (ลดลงจากกรณฐานรอยละ 1 ตอป) รายได 2,100,000 2,275,000 2,430,269 2,596,135 2,773,321 งบประมาณรายจาย 2,400,000 2,525,000 2,580,269 2,671,135 2,773,321 ดลงบประมาณ -300,000 -250,000 -150,000 -75,000 0 คาใชจายตอวนท าการ 9,600 10,100 10,321 10,685 11,093 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม - ขนต า 19,200 20,200 20,642 21,369 44,373 - ขนสง 144,000 151,500 154,816 160,268 228,400 กรณเศรษฐกจขยายตวในอตรารอยละ 8.5 ตอป (เพมขนจากกรณฐานรอยละ 1 ตอป) รายได 2,100,000 2,275,000 2,478,044 2,699,209 2,940,114 งบประมาณรายจาย 2,400,000 2,525,000 2,628,044 2,774,209 2,940,114 ดลงบประมาณ -300,000 -250,000 -150,000 -75,000 0 คาใชจายตอวนท าการ 9,600 10,100 10,512 11,097 11,760 ระดบเงนคงคลงทเหมาะสม - ขนต า 19,200 20,200 21,024 22,194 47,042 - ขนสง 144,000 151,500 157,683 166,453 228,400

จากตารางท 5.6 จะเหนไดวา ภายใตสมมตฐานทก าหนดใหรฐบาลด าเนนนโยบาย

งบประมาณแบบสมดลในปงบประมาณ 2560 ในกรณทเศรษฐกจมอตราการขยายตวต ากวาทคาดการณไว จะสงผลใหรฐบาลมความสามารถในการก าหนดวงเงนงบประมาณรายจายนอยลงจากกรณฐาน จากการประมาณการรายไดทลดลง ดงนน ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมส าหรบรฐบาลจะลดลงเมอเทยบกบกรณฐาน ตามจ านวนเงนทรฐบาลจ าเปนตองใชจายในแตละวนท าการ ในทางตรงกนขาม หากเศรษฐกจมอตราการขยายตวสงกวาทคาดการณไว จะสงผลใหรฐบาลมความสามารถในการก าหนดวงเงนงบประมาณรายจายไดสงกวากรณฐาน จากการประมาณการรายไดทเพมขน ดงนน ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมส าหรบรฐบาลจะ

103

เพมขนเมอเทยบกบกรณฐาน ซงรฐบาลจ าเปนตองบรหารระดบเงนคงคลงใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสถานการณเศรษฐกจในอนาคตตามแนวทางขางตนเชนกน

2) ปจจยเสยงจากเหตการณทางเศรษฐกจตางๆ ในระยะสน เชน เหตการณภยธรรมชาต หรอปญหาเศรษฐกจทรฐบาลตองเรงแกไขหรอด าเนนการในระยะส น โดยไมสามารถด าเนนการผานกระบวนการงบประมาณรายจายประจ าปปกตได ซงรฐบาลมกจะเลอกด าเนนการผานการจดท างบประมาณรายจายเพมเตม เชน กรณการจดท างบประมาณรายจายเพมเตมประจ าปงบประมาณ 2552 และ 2554 จ านวน 116,700 และ 99,967 ลานบาทตามล าดบ เปนตน

การด าเนนการตามแนวทางดงกลาว จะสงผลตอวงเงนงบประมาณรวมทงปของรฐบาล และสงผลตอจ านวนเงนทรฐบาลจ าเปนตองใชจายในแตละวนท าการ ซงรฐบาลจ าเปนตองบรหารเงนคงคลงใหอยในระดบทสอดคลองกบความตองการใชเงนทเปลยนแปลงไปเชนกน โดยการจดท างบประมาณรายจายเพมเตมทก 10,000 ลานบาท จะสงผลใหจ านวนเงนทรฐบาลใชจายแตละวนเพมขนประมาณ 40 ลานบาท (ค านวณโดยก าหนดจ านวนวนท าการ 250 วน) ดงนน หากรฐบาลด าเนนการก าหนดระดบเงนคงคลงตามผลการศกษาจากแบบจ าลอง Newsboy ทก าหนดใหใน 1 ป รฐบาลจะมชวงของระดบเงนคงคลงทเหมาะสมเทากบ 2 – 15 วน รฐบาลจะตองบรหารเงนคงคลงใหมจ านวนเพมขนจากกรณฐานในชวง 80 – 600 ลานบาท

5.2.3 การบรหารจดการตนทนในการบรหารเงนสดของรฐบาล ตนทนการบรหารเงนคงคลงประกอบดวย 2 สวนคอ ตนทนการถอเงนคงคลงสงเกนความ

จ าเปน ไดแก ตนทนตอหนวย ซงสามารถประมาณการมาจากอตราดอกเบยการกยม ซงสะทอนถงตนทน คาเสยโอกาสในการน าเงนไปลงทนหรอใชจายทางอน และตนทนการขาดแคลนเงนสด ไดแก กรณทรฐบาลมเงนคงคลงไมเพยงพอตอการใชจาย และน าไปสการออกตราสารระยะสน เชน ตวเงนคลง เปนตน

จากตารางท 5.7 จะเหนไดวา ตนทนจากการถอเงนสดเกนความจ าเปนจะสงกวาตนทนจากการ ขาดเงนสดมาโดยตลอด โดยตนทนของการถอเงนสดเกนความจ าเปน หรอ MLR อยทรอยละ 5.89 -7.21 ในชวงดงกลาว โดย MLR ในป 2555 เทากบรอยละ 7.16 ในขณะทตนทนของการถอเงนขาด หรอตนทนในการออกตวเงนคลงอยในชวงรอยละ 1.22 – 4.20 ซงเมอรวมกบคาใชจายในการออกตราสารทรอยละ 0.10 จะคดเปนตนทนรวมในการขาดเงนสดเทากบรอยละ 1.32 – 4.30 และตนทนรวมของการออกตวเงนคลง ในป 2555 เทากบรอยละ 3.18

104

ตารางท 5.7 ตนทนในการบรหารเงนสด จากเครองมอและตราสารประเภทตาง ๆ

ป

กรณถอเงนเกน กรณถอเงนขาด

อตราดอกเบยเงนใหสนเชอ (MLR)

อตราดอกเบยตวเงนคลง (T-bill)

คาใชจายในการออกตราสาร

2549 7.06% 4.20% 0.10% 2550 7.21% 3.98% 0.10% 2551 6.98% 3.21% 0.10% 2552 6.27% 1.70% 0.10% 2553 5.89% 1.22% 0.10% 2554 6.61% 2.38% 0.10% 2555 7.16% 3.08% 0.10%

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย และส านกงานบรหารหนสาธารณะ

การบรหารตนทนเหลานใหอยในระดบต าไดจะชวยใหรฐบาลสามารถประหยดภาระ

งบประมาณในกรณทระดบเงนคงคลงทมอยไมสอดคลองกบระดบเงนคงคลงทเหมาะสมได โดยรฐบาลสามารถใชเครองมอทางการเงนตาง ๆ ในการด าเนนการ เชน การเปดวงเงนการกยมกบธนาคารพาณชย แทนการระดมเงนระยะสนผานการออกตวเงนคลงเพยงอยางเดยว และออกพนธบตรเพอปรบโครงสรางหนในภายหลงส าหรบกรณการชดเชยการขาดดลงบประมาณ เพอให รฐบาลสามารถระดมเงนได ในระยะเวลาอนสน ซงจะชวยลดภาระการออกตราสารและการจายดอกเบยแบบผกพนในระยะทยาวกวาความจ าเปน เปนตน

ทงน หากรฐบาลสามารถด าเนนการบรหารเงนสดดวยการเปดวงเงนการกยมกบธนาคารพาณชยแทนการกยมผานตราสารตาง ๆ ในปจจบน การค านวณหาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมจะตองมการปรบปรงเรองตนทนในการถอเงนสดทต าหรอสงกวาความตองการใหสอดคลองกบตนทนของการกยมดงกลาว รวมถงระยะเวลาของการกยมทส นกวาการออกตราสารดวย อยางไรกด การด าเนนการดงกลาวอาจตองพจารณาถงแนวทางการปฏบตทสอดคลองกบกฎหมายและระเบยบทเกยวของดวย

นอกจากน จากขอจ ากดของกฎหมายเงนคงคลงของประเทศไทยในปจจบนยงไมสามารถน าเงนดงกลาวไปลงทนในชองทางใด ๆ ได นอกจากการฝากเงนทบญชเงนคงคลง ณ ธนาคารแหงประเทศไทย ซง

105

ไมมการจายผลตอบแทน ดงนน หากมการแกไขกฎหมายทเกยวของเพอแกไขขอจ ากดดงกลาว จะสงผลใหตนทนในการบรหารเงนสดของรฐบาลลดลงไดในอนาคตเชนกน

5.2.4 การก าหนดใหมการทบทวนการประมาณการตามแบบจ าลองตาง ๆ ตามระยะเวลาทแนนอน การประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมด าเนนการบนแบบจ าลองทอาศยขอมลในอดตรวมถงสมมตฐานในการประมาณการในอนาคต ซงมตวแปรส าคญทตองใชในการด าเนนการหลายตวแปร เชน รายได – รายจายงบประมาณ อตราดอกเบย และคาธรรมเนยมในการท าธรกรรมซอขายหลกทรพย เปนตน ดงนน เพอใหผลการศกษาตามแบบจ าลองมความถกตองและสอดคลองกบสถานการณทางเศรษฐกจและสงคมในแตละชวงเวลา จงควรมการก าหนดใหกระทรวงการคลงปรบปรงขอมลทใชในการประมาณการใหมความทนสมยในแตละปงบประมาณดวย เพอใหการบรหารเงนสดของรฐบาลเปนไปอยางมประสทธภาพในระยะตอไป 5.3 ขอจ ากดในการศกษาและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตม การศกษาในครงน คณะผวจยไดพบขอจ ากดบางประการในการศกษาโดยเฉพาะขอจ ากดทเกดขนจากแบบจ าลองและสมมตฐานทใชในการศกษา โดยการศกษาระดบเงนคงคลงทเหมาะสมในครงนไดด าเนนการบนแบบจ าลองทอาศยขอมลในอดต เพอเปนฐานในการประมาณการในอนาคต ดงนน ในกรณทสถานการณเศรษฐกจมการเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะในสวนทกระทบกบการด าเนนนโยบายการคลงของรฐบาล หรอตนทนของรฐบาลในการบรหารเงนสดกรณตาง ๆ จะมความจ าเปนตองมการปรบปรงแบบจ าลองใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทเกดขน นอกจากน ในการค านวณตนทนการถอเงนสดเกนความจ าเปนของรฐบาล ไดมการใชอตราดอกเบยกยมของลกคาชนด (MLR) เปนตวแทนตนทนคาเสยโอกาสในการถอเงนสดของรฐบาลแทนทจะม การน าไปลงทนหรอใชจายในดานอนๆ ซงอยบนสมมตฐานวารฐบาลสามารถน าเงนสดทงหมดทมอยเกนความตองการไปลงทนหรอใชจายได การก าหนด MLR เปนตวแทนของตนทนการเสยโอกาสน สอดคลองกบเกณฑการพจารณาโครงการลงทนของรฐบาลตามหลกเกณฑของส านกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในการพจารณาอนมตโครงการลงทน ซงก าหนดใหตองมอตราผลตอบแทนขนต าไมนอยกวา รอยละ 5 -10 ในขณะท MLR มความสอดคลองกบสถานการณของตลาดเงนในแตละชวงขณะมากกวา การใชเกณฑดานผลตอบแทนการลงทน และสามารถสะทอนถงบทบาทของการด าเนนนโยบายการคลงในชวงทผานมาทตองการอดฉดเมดเงนเขาสระบบเศรษฐกจไดดกวาการใชอตราดอกเบยเงนฝาก อยางไรกด การก าหนดตนทนดงกลาวอาจจะยงไมสะทอนถงความเปนจรงทก าหนดใหรฐบาลสามารถน าเงนสดสวนเกนไปลงทนหรอใชจายไดทงจ านวน จากขอจ ากดตาง ๆ เชน ความพรอม หรอความสามารถในการเรงรดโครงการของหนวยงานราชการ เปนตน

106

ในสวนของขอเสนอแนะในการบรหารเงนคงคลงใหมประสทธภาพ ไดรวมถงการน าเงนคงคลงไปลงทนหรอไปฝากในบญชอนทไดรบผลตอบแทน อยางไรกด ในการด าเนนการดงกลาวจะตองมการศกษาในรายละเอยดอกครงหนง เนองจากจะตองมการแกไขกฎหมายทเกยวของ ประกอบกบตองมการศกษาผลกระทบทจะเกดขนตอระบบเศรษฐกจและสภาพคลองในตลาดเงนดวย

ทงน ขอจ ากดตาง ๆ ทกลาวมาขางตน หากไดรบการทบทวนหรอศกษาเพมเตมในเชงลกมากขน จะชวยใหการประมาณการระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของรฐบาลเปนไปไดอยางมประสทธภาพมากยงขนในอนาคต

บรรณานกรม ภาษาไทย หนงสอและบทความ กระทรวงการคลง. (2550). การบรหารเงนคงคลงใหเกดประสทธภาพสงสด. กลมนโยบายการคลงและงบประมาณ สานกนโยบายการคลง. การศกษาแนวคดเกยวกบเงนคงคลง: ระดบเงนคงคลงทเหมาะสมของประเทศ” เกรกเกยรต พพฒนเสรธรรม. (2552). การคลงวาดวยการจดสรรและการกระจาย. กรงเทพฯ:

สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ดารณ รกเสนาวนช. (2545). แนวทางแกปญหาเงนคงคลง โดยการบรหารเงนนอกงบประมาณใหม ประสทธภาพ. ภาคนพนธบรหารธรกจมหาบณฑต, สถาบนราชภฏสวนดสต. นตนย ศรสมรรถการ (2547). การวเคราะหความยงยนทางการคลง ผลงานวชาการ (7ว.) กรงเทพฯ :

สานกงานเศรษฐกจการคลง. ประภาดา สารนสต. (2539). บทบาทของกรมบญชกลางกบการบรหารเงนคงคลง. พนส สมะเสถยร. (2535). การบรหารเงนคงคลงของประเทศไทยและรวม บทความดานการเงน การคลง และการบญช. กรงเทพฯ :โรงพมพสานกงานสลากกนแบงรฐบาล. ไพรชน ตระการศรนทร. (2548). การคลงภาครฐ (พมพครงท 2). เชยงใหม : คนงนจการพมพ. ไพรนทร พลชน. (2547). การตดตามและประเมนผลฐานะการคลงของรฐบาล ผลงานวชาการ (6ว)

กรงเทพฯ : สานกงานเศรษฐกจการคลง.

108  

 

วนทนา เฮงสกล (2527). เงนคงคลงของไทย. วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร. 2(2) ศภชย พศษฐวานช (2538). การใชเงนคงคลงเพอการพฒนาประเทศ. สรรพากรสาสน. กรงเทพฯ :

กรมสรรพากร. สทธรตน รตนโชต. (2552). แนวทางการเพมประสทธภาพการบรหารเงนคงคลงเพอความมนคง และยงยน. เอกสารวจยสวนบคคลวทยาลยปองกนราชอาณาจกร. หลกสตร ปรอ.21 ลกษณะวชาการเศรษฐกจ. กรงเทพฯ: วทยาลยปองกนราชอาณาจกร. สมชย สจจพงษ (2548). ทะลมต : เศรษฐกจการคลงไทย. กรงเทพฯ : ศรอนนตการพมพ. กฎหมาย พระราชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 พระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2489 ภาษาองกฤษ Australian Treasury. (2012). Federal Government Cash Management in Australia, Development,

Practices and Reform. Bhachu, G. (2012). Government Cash Management in the United Kingdom. Debt Management

Office. Eskesen, L.L. (2009). The Role for Counter-Cyclical Fiscal Policy in Singapore. IMF Working

paper p. 13. Hansford, N. (2012). Cash Management Overview. Australian Treasury. Ministry of Finance of Indonesia. (2012). Cash Management Reform in Indonesia.

109  

 

Nahmias, S. (2005). Production and Operations Analysis. Chapter 5 Inventory Control Subject to Uncertain demand. International Edition. Mc Graw Hill.

Redelinghuys, J. (2012). Government Cash Management Practices. National Treasury of South The Undersecretariat of Treasury of Turkey. (2012). Cash Management Practices in Turkey. Website Census and Statistics Department. (2012). Hong Kong Monthly Digest of Statistics. December,

2012. Retrieved December 19, 2012, from http://www.statistics.gov.hk/pub/B10100022012MM12B0100.pdf.

Daohua, D. (2011). What is the appropriate level for Hong Kong's fiscal reserve? Bank of China

(Hong Kong) Limited. Economic Review. April, 2011. Retrieved December 19, 2012, from http://www.bochk.com/content/44/515/1/esp_ecomonthly_2011004_en.pdf.

Dittmar, A., & Duchin, R. (2012). The Concentration of Cash: Cash Policies of the Richest Firms.

Retrieved December 21, 2012, from http://webuser.bus.umich.edu/adittmar/Research/Cash_Rich_firms_October_2012.pdf.

Economic commentaries. The petroleum fund mechanism and Norges Bank’s foreign exchange

purchases for the GPFG. No. 3 2012. Retrieved December 19, 2012, from http://www.norges-bank.no/pages/88123/Economic_Commentaries_2012_3.pdf.

Jochen R. Andritzky (2011). Evaluating Designs for a Fiscal Rule in Bulgaria. International

Monetary Fund. IMF working paper. Retrieved December 24, 2012, from http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2011/wp11272.pdf.

110  

 

Kytonen, E. (2004). Cash Management Behavior of firms and Its Structural Change in an Emerging Money Market. University of Oulu. Retrieved December 21, 2012, from http://herkules.oulu.fi/isbn9514274148/isbn9514274148.pdf.

Norges Bank. (Reported November 14, 2012). Retrieved December 19, 2012, From

http://www.norgesbank.no/pages/92174/balanse_en_nov_12.pdf. Porter, N. (2007). Guarding Against Fiscal Risks in Hong Kong SAR. International Monetary Fund.

IMF working paper. Retrieved December 20, 2012, from http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2007/wp07150.pdf.

Rensselaer Polytechnic Institute (RPI). Chapter 10 An Introduction to Working Capital and Cash

Management. Retrieved March 3, 2013, from http://homepages.rpi.edu/~tealj2/corp10.pdf. Sovereign Wealth Fund Global (Reported November 2, 2012). Retrieved December 19, 2012,

from http://www.swfinstitute.org/tag/gpfg/. The Legislative Council Commission (2010) Hong Kong Fact Sheet Management of Exchange fund

and Fiscal reserve. 9 March 2010. Retrieved December 20, 2012, from http://www.legco.gov.hk/yr09-10/english/sec/library/0910fs16-e.pdf.

Wu, J. (2002). Practices of Overseas Jurisdictions in Building up or Maintaining Their Fiscal

Reserves. Research and Library Services Division Legislative Council Secretariat. Retrieved December 19, 2012, from http://www.legco.gov.hk/yr0102/english/sec/library/0102rp04e.pdf.