กระทรวงวฒนธรรม๑๐ ถนนเทยมรวมมตร แขวงหวยขวาง

เขตหวยขวาง กรงเทพฯ ๑๐๓๑๐ โทรศพท ๐ ๒๒๐๙ ๓๕๐๔-๑๐

www.m-culture.go.th

1

ประมวลองคความร

พระราชพธบรมราชาภเษก

กระทรวงวฒนธรรม จดพมพเนองในมหามงคลการพระราชพธบรมราชาภเษก พทธศกราช ๒๕๖๒

ค�าน�า

ตามโบราณราชประเพณการเปนพระมหากษตรยโดยสมบรณจะทรงรบการบรมราชาภเษก

เฉลมพระปรมาภไธยเปนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอนเปนพระราชพธส�าคญยงแสดงใหเหนถง

วฒนธรรมอนงดงามและเปนการเทดทนสถาบนพระมหากษตรยใหทรงพระเกยรตยศสงสดสมกบท

ทรงเปนพระมงขวญของปวงชนชาวไทยตลอดกาล

สมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร ทรงพระกรณาโปรดเกลา

โปรดกระหมอมใหตงการพระราชพธบรมราชาภเษกระหวางวนท๔ -๖พฤษภาคม๒๕๖๒ เพอ

ความเปนสวสดมงคลแกบานเมองซงเปนทปตยนดแกประชาชนทวหลาถอเปนเหตการณส�าคญและ

ศกดสทธอยางยงทจะตองจารกไวในประวตศาสตรของชาต

เนองในมหามงคลการพระราชพธบรมราชาภเษก พทธศกราช ๒๕๖๒ ซงมรายละเอยด

ขนตอน สถานทในการประกอบพระราชพธ ทงพระราชพธเบองตน พระราชพธเบองกลาง และ

พระราชพธเบองปลาย รวมถงจะปรากฏค�าศพทส�าคญตางๆ เปนการเฉพาะทเกยวเนองกบการ

พระราชพธบรมราชาภเษก

ดงนนเพอเสรมสรางความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการพระราชพธบรมราชาภเษก

ใหกวางขวางยงขนคณะกรรมการฝายจดพธการงานพระราชพธบรมราชาภเษกจงไดมอบหมายให

กระทรวงวฒนธรรม จดพมพหนงสอ ประมวลองคความร พระราชพธบรมราชาภเษก เผยแพรแก

ประชาชนสอมวลชนตลอดจนผสนใจทวไปจงหวงวาหนงสอเลมนจะอ�านวยประโยชนในการศกษา

เรยนรโบราณราชประเพณอนทรงคณคาของชาต และรวมกนเชดชสถาบนพระมหากษตรยใหมนคง

สถตสถาพรตลอดกาลนาน

(นายวษณเครองาม)

รองนายกรฐมนตร

ประธานกรรมการฝายจดพธการงานพระราชพธบรมราชาภเษก

สารบญประมวลองคความร พระราชพธบรมราชาภเษก

ค�ำน�ำ ๓ควำมหมำยของพระรำชพธบรมรำชำภเษก ๘พระรำชพธบรมรำชำภเษกในสมยตำงๆ ๑๑พระรำชพธบรมรำชำภเษกในสมยรตนโกสนทร ๑๔พระรำชพธบรมรำชำภเษกพระบำทสมเดจพระเจำอยหวรชกำลท๙ ๒๔ก�ำหนดกำรพระรำชพธบรมรำชำภเษก ๒๕ ๑.พธท�าน�าอภเษก ๒๘ ๒.การจารกพระสพรรณบฏดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญจกร ๒๘ ๓.ถวายราชสกการะสมเดจพระบรมราชบพการ ๓๑ ๔.การพระราชพธบรมราชาภเษก ๓๓ ๕.บรมราชาภเษก ๓๔ ๖.เฉลมพระราชมณเฑยร ๕๔พระรำชพธบรมรำชำภเษกสมเดจพระเจำอยหวมหำวชรำลงกรณบดนทรเทพยวรำงกร ๖๐ประกำศส�ำนกพระรำชวง ๖๑ ๑.พธท�าน�าอภเษก ๖๒ ๒.การจารกพระสพรรณบฏดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญจกร ๖๓ ๓.ถวายราชสกการะสมเดจพระบรมราชบพการ ๖๓ ๔.การพระราชพธบรมราชาภเษก ๖๓ ๕.บรมราชาภเษกและเฉลมพระราชมณเฑยร ๖๔ ๖.พระราชพธเฉลมพระปรมาภไธยพระนามาภไธยสถาปนาพระฐานนดรศกด พระบรมวงศและเสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตราทางสถลมารค ๖๔ ๗.เสดจออกทรงรบการถวายพระพรชยมงคล ๖๕ ๘.เสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตราทางชลมารค ๖๕

สถำนทส�ำคญในกำรพระรำชพธบรมรำชำภเษก ๖๖ วดพระศรรตนศาสดาราม ๖๖ ปราสาทพระเทพบดร ๖๗ หมพระมหามณเฑยร ๖๘ พระทนงจกรพรรดพมาน ๗๐ พระทนงไพศาลทกษณ ๗๑ หอพระธาตมณเฑยร ๗๒ หอพระสลาลยพมาน ๗๒ พระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน ๗๓ หอศาสตราคม ๗๔ พระทนงจกรมหาปราสาท ๗๖ พระทนงบรมราชสถตยมโหฬาร ๗๗ พระทนงดสตมหาปราสาท ๗๘ พระทนงอาภรณพโมกขปราสาท ๗๙ พระทนงสทไธสวรรยปราสาท ๘๐ พระบรมราชานสรณรชกาลท๕ ๘๑ ปฐมบรมราชานสรณ ๘๒ วดบวรนเวศวหาร ๘๓ วดราชบพธสถตมหาสมาราม ๘๔ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม ๘๕ วดสทศนเทพวราราม ๘๖ วดอรณราชวราราม ๘๗

รชกำลท๙ สถำนทประกอบพธท�ำน�ำอภเษก ๘๘ พทธเจดยสถำนส�ำคญในภมภำค๑๘แหงรชกำลท๑๐แหลงน�ำศกดสทธ๑๐๘แหงและสถำนทประกอบพธท�ำน�ำอภเษก ๙๐ ๗๖จงหวดและกรงเทพมหำนครอภธำนศพท ๑๐๖ เกย ๑๐๖ ครอบพระกรง ๑๐๗ ครอบยนตรนพคณ ๑๐๗ เครองบรมขตตยราชวราภรณ ๑๐๘ เครองบรมขตตยราชภษตาภรณ ๑๐๙ เครองราชกกธภณฑ ๑๑๐ พระมหาเศวตฉตรหรอพระนพปฎลมหาเศวตฉตร ๑๑๑ พระมหาพชยมงกฎ ๑๑๒ พระแสงขรรคชยศร ๑๑๓ ธารพระกร ๑๑๓ วาลวชน ๑๑๔ ฉลองพระบาทเชงงอน ๑๑๔ เครองราชปโภค ๑๑๕ เทยนเทาพระองค ๑๑๖ เทยนมหามงคล ๑๑๗ เทยนชย ๑๑๗ เบญจสทธคงคา ๑๑๗ ปญจมหานท ๑๑๘ ปนมหาฤกษมหาชยมหาจกรมหาปราบยค ๑๑๘ พระเตานพเคราะห ๑๑๙ พระเตาเบญจคพย ๑๑๙ พระแทนมณฑล ๑๒๐ พระแทนราชบรรจถรณ ๑๒๐

พระบรมวงศานวงศ ๑๒๑ พระบรมวงศ ๑๒๑ พระอนวงศ ๑๒๑ พระเบญจา ๑๒๑ พระราชบลลงกและพระราชอาสน ๑๒๒ พระทนงพดตานกาญจนสงหาสน ๑๒๒ พระทนงภทรบฐ ๑๒๔ พระทนงอฐทศอทมพรราชอาสน ๑๒๕ พระราชพาหนะ ๑๒๖ พระราชยานกง ๑๒๖ พระทนงราเชนทรยาน ๑๒๗ พระราชพธเฉลมพระปรมาภไธย ๑๒๘ พระราชลญจกร ๑๒๘ พระสพรรณบฏ ๑๒๙ พระแสงราชศสตราวธ ๑๓๐ มณฑปพระกระยาสนาน ๑๓๒ ไมชยพฤกษ ๑๓๓ ไมอทมพร ๑๓๓ เศวตพสตร ๑๓๔ สปตปฎลเศวตฉตร ๑๓๕ สระ๔สระ ๑๓๖ สรงพระมรธาภเษก ๑๓๗ สหสธารา ๑๓๗ สวดภาณวาร ๑๓๘ เสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนคร ๑๓๙ เสดจออกมหาสมาคม ๑๔๐ สหบญชร ๑๔๒ หลงทกษโณทก ๑๔๓

8

ความหมายของพระราชพธบรมราชาภเษก

พระราชพธบรมราชาภเษกเปนโบราณราชประเพณทสบทอดมายาวนานเพอการเสดจขน

ครองราชยโดยสมบรณของพระมหากษตรยไทยดงความในจดหมายเหตพระราชพธบรมราชาภเษก

พระราชนพนธสมเดจพระรามาธบดศรสนทรมหาวชราวธพระมงกฎเกลาเจาอยหววา

“...ตามราชประเพณในสยามประเทศน ถอเปนต�ารามาแตโบราณวา

พระมหากระษตรยซงเสดจผานพภพ ตองท�าพระราชพธบรมราชาภเษกกอน

จงจะเปนพระราชาธบดโดยสมบรณ ถายงมไดท�าพระราชพธบรมราชาภเษกอย

ตราบใด ถงจะไดทรงรบรชทายาทเมอเสดจเขาไปประทบอยในพระราชวงหลวง

กเสดจอยเพยง ณ ทพกแหงหนง พระนามทขานกคงใชพระนามเดม เปนแต

เพมค�าวา ‘ซงทรงส�าเรจราชการแผนดน’ เขาขางทายพระนาม แลค�ารบสงกยง

ไมใชพระราชโองการ จนกวาจะไดสรงมรธาภเษก ทรงรบพระสพรรณบฏจารก

พระบรมราชนามาภธยกบทงเครองราชกกธภณฑจากพระมหาราชครพราหมณ

ผท�าพธราชาภเษกแลว จงเสดจขนเฉลมพระราชมณเฑยร ครอบครองสรราช

สมบตสมบรณดวยพระเกยรตยศแหงพระราชามหากระษตรยแตนนไป...”

9

ตามต�าราปญจราชาภเษกกลาววาการราชาภเษกแบงออกเปน๕ลกษณะคอ

๑. มงคลอนทราภเษก คอ ผทปกครองแผนดนไดเขาพธราชาภเษกมพระอนทรน�าเครอง

ปญจกกธภณฑมาถวาย โดยมพระบษยพระพชยราชรถกบฉตรทพยไดบงเกดขน การมสงมงคล

๓ประการนเรยกวาอนทราภเษก

๒. มงคลโภคาภเษก คอ ผทจะเขาพธราชาภเษก มเชอสายเปนตระกลพราหมณ ทเปน

มหาเศรษฐมสมบตบรวารมากรจกราชธรรมตราชธรรมกบทศกศลและรจกแบงปนดบรอนทกข

ของราษฎรเรยกวาโภคาภเษก

๓.มงคลปราบดาภเษกคอผทเขาพธราชาภเษกมเชอสายตระกลกษตรยมอ�านาจกลาหาญ

ในการสงครามไดราชฐานบานเมองและราชสมบตมชยแกศตรเรยกวาปราบดาภเษก

๔.มงคลราชาภเษกคอผทจะเขาพธราชาภเษกขนเปนกษตรยดวยการไดรบมอบราชสมบต

จากพระราชบดาใหสบพระวงศาเรยกวาราชาภเษก

๕.มงคลอภเษกคอผทเปนเชอสายกษตรยมพระราชบดาและพระราชมารดามชาตตระกล

เสมอกน ไดอภเษกสมรสกบผมเชอสายกษตรยแมวาจะเปนกษตรยจากแดนไกลแตมลกษณะสขม

ขตตยชาตจดเปนสวสดชาตเรยกวาอภเษก

10

ศลาจารกวดปามะมวงภาษาไทย

11

พระราชพธบรมราชาภเษกในสมยตาง ๆ

พระราชพธบรมราชาภเษกเปนราชประเพณคสงคมไทยมายาวนานโดยไดรบอทธพลจาก

คตอนเดยลกษณะการพระราชพธแตเดมมแบบแผนรายละเอยดเปนอยางไรไมปรากฏหลกฐานแนชด

แมแตการเรยกชอพธกแตกตางกนออกไปในแตละสมยเชนในสมยอยธยาสมยรตนโกสนทรตอนตน

เรยกวา “พระราชพธราชาภเษก” หรอ “พธราชาภเษก” ในปจจบนเรยกวา “พระราชพธ

บรมราชาภเษก”

ศลาจารกนครชม กลาวถงการอภเษก

พระยาเลอไทย กษตรยอกพระองคหนง

ของอาณาจกรสโขทย

สมยสโขทย ปรากฏหลกฐานในศลาจารกวดศรชม

ซงเปนเหตการณทเกดขนเมอราวพทธศตวรรษท๑๘กลาวถง

การอภเษกของพอขนบางกลางหาวไววา

“...พอขนผาเมองจงอภเษกพอขนบางกลางหาว

ใหเมองสโขทย ใหทงชอตนแกพระสหายเรยกชอ

ศรอนทรบดนทราทตย...”

ส วนในศลาจารกวดปามะมวงภาษาไทย และ

ภาษาเขมรกลาวถงเครองราชกกธภณฑในพธบรมราชาภเษก

พระมหาธรรมราชาท ๑ (ลไทย) วาม มกฎ พระขรรคชยศร

และเศวตฉตร

หนงสอสมดไทย หมวดพระราชพธ เลขท ๔๖๖

มเนอหาวาดวยต�าราราชาภเษกครงกรงศรอยธยา

13

สมยอยธยำปรากฏหลกฐานเกยวกบพระราชพธบรมราชาภเษกในค�าใหการชาวกรงเกา

ขอความตอนหนงกลาวถงขนตอนของพระราชพธนวา

“...พระเจากรงศรอยธยาจงโปรดใหเอาไมมะเดอนน มาท�าตงส�าหรบ

ประทบสรงพระกระยาสนานในการมงคล เชน พระราชพธราชาภเษก เปนตน

พระองคยอมประทบเหนอพระทนงตงไมมะเดอ สรงพระกระยาสนานกอนแลว

(จงเสดจไปประทบพระทนงภทรบฐ) มขอ�ามาตยถวายเครองเบญจราช

กกธภณฑ คอ มหามงกฎ ๑ พระแสงขรรค ๑ พดวาลวชน ๑ ธารพระกร ๑

ฉลองพระบาทค ๑...”

สมยธนบรไมปรากฏหลกฐานการประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษกสนนษฐานวา

ท�าตามแบบอยางเมอครงสมยสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ แหงกรงศรอยธยา แตท�าอยางสงเขป

เพราะบานเมองยงอยในภาวะสงคราม

สมยรตนโกสนทรพทธศกราช๒๓๒๖พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

โปรดใหช�าระต�าราวาดวยการราชาภเษกในแผนดนสมเดจพระเจาอทมพร แลวเรยบเรยงขนไว

เปนต�ารา เรยกวา“ต�าราราชาภเษกครงกรงศรอยธยาส�าหรบหอหลวง” เปนต�าราเกยวกบการ

ราชาภเษกทเกาแกทสดเทาทพบหลกฐานในประเทศไทยและโปรดใหสรางเครองประกอบพระราช

พธบรมราชาภเษกแบบแผนการราชาภเษกดงกลาวไดยดถอปฏบตเปนแบบอยางสบมา

14

พระราชพธบรมราชาภเษกในสมยรตนโกสนทรตงแตรชกำลท๑ถงรชกำลท๙

มกำรประกอบกำรพระรำชพธบรมรำชำภเษกมำแลว๑๑ครง

15

พระบำทสมเดจพระพทธยอดฟำจฬำโลกมหำรำช๒ครง

ครงแรก พทธศกราช ๒๓๒๕ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

ไดประดษฐานพระบรมราชจกรวงศ และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบการพระราชพธ

ปราบดาภเษกแตโดยสงเขป

ครงท๒พทธศกราช๒๓๒๘เมอพระราชมณเฑยรสถานทสรางขนใหมแลวเสรจจงทรง

พระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตงการพระราชพธบรมราชาภเษกอกครงหนงใหสมบรณตามแบบแผนอน

เคยมมาแตเกากอน

16

พระบำทสมเดจพระพทธเลศหลำนภำลย

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษก เมอวนท ๑๗

กนยายนพทธศกราช๒๓๕๒

17

พระบำทสมเดจพระนงเกลำเจำอยหว

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษกเมอวนท๑สงหาคม

พทธศกราช๒๓๖๗

18

พระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษก เมอวนท ๑๕

พฤษภาคมพทธศกราช๒๓๙๔

19

พระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว๒ครง

ครงแรก วนท ๑๒พฤศจกายนพทธศกราช๒๔๑๑ เมอทรงครองราชสมบตสบตอจาก

สมเดจพระบรมชนกนาถขณะมพระชนมพรรษาเพยง๑๕พรรษาในระยะเวลา๕ปแรกของรชกาล

สมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ(ชวงบนนาค)เปนผส�าเรจราชการแผนดน

ครงท๒วนท๑๖พฤศจกายนพทธศกราช๒๔๑๖เมอทรงเจรญพระชนมพรรษาครบ

๒๐พรรษาทรงบรรลพระราชนตภาวะแลว

20

พระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำเจำอยหว๒ครง

ครงแรก วนท๑๑พฤศจกายนพทธศกราช๒๔๕๓ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหประกอบการ

พระราชพธบรมราชาภเษกเฉลมพระราชมณเฑยร เนองจากยงอยในชวงไวทกขงานพระบรมศพ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงโปรดใหงดการเสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนครและ

การรนเรง

ครงท๒วนท๒ธนวาคมพทธศกราช๒๔๕๔ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบ

การพระราชพธบรมราชาภเษกสมโภชเพอเปนการเฉลมฉลองและใหนานาประเทศทมสมพนธทาง

พระราชไมตรมารวมในงานพระราชพธ

21

พระบำทสมเดจพระปกเกลำเจำอยหว

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษก เมอวนท

๒๕กมภาพนธพทธศกราช๒๔๖๘

22

พระบำทสมเดจพระปรเมนทรมหำอำนนทมหดลพระอฐมรำมำธบดนทร

เสดจสวรรคตกอนการพระราชพธบรมราชาภเษก

23

พระบำทสมเดจพระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดชบรมนำถบพตร

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษก เมอวนท ๕

พฤษภาคมพทธศกราช๒๔๙๓

พระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๙

25

วน เวลา รายการ ท แตงกาย

มน.

๒๔๙๓

๑๘

๑๙

๑๖.๐๐น.

๑๕.๐๖-

๑๗.๑๔น.

๑๐.๐๐น.

๑๒.๐๐น.

๑. พธท�าน�าอภเษก

ประธานสงฆ ประกาศเทวดาในการพธท�าน�า

อภเษก

จดเทยนชย

ดบเทยนชย เลยงพระ

เวยนเทยนสมโภชน�าอภเษก

พทธเจดย

สถานส�าคญตามภมภาค ๑๘ แหง

ในราชอาณาจกรไทย

เตมยศ

เมษ.

๒๔๙๓

๒๐

๒๑

๑๖.๓๐ น.

๙.๒๖ -

๑๐.๓๘ น.

๒. การจารกพระสพรรณบฏ

ดวงพระบรมราชสมภพ

และพระราชลญฉกร

พระสงฆ ๑๐ รปเจรญพระพทธมนต

จารกพระสพรรณบฏ

ดวงพระบรมราชสมภพ

และพระราชลญฉกร

เลยงพระ

เวยนเทยน

วดพระศรรตน

ปกต

พฤษภ.

๒๔๙๓

๓ ๑๙.๐๐ น.

๓. การทรงถวายราชสกการะ

สมเดจพระบรมราชบพการ

ถวายบงคมพระบรมอฐ และพระอฐ หอพระธาตมนเทยร ปกต

๑ คดจากราชกจจานเบกษา เลม ๖๗ ตอนท ๒๗ วนท ๙ พฤษภาคม ๒๔๙๓ หนา ๑๙๓๗ - ๑๙๔๑ (อกขรวธตรงตามตนฉบบ)

ท ๑๑/๒๔๙๓

ก�าหนดการ พระราชพธบรมราชาภเษก

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช สยามนทราธราช และพระราชพธเฉลมพระราชมนเทยร พ.ศ. ๒๔๙๓๑

26

วน เวลา รายการ ท แตงกาย

๔

๑๐.๐๐ น.

๑๘.๐๐ น.

๑๘.๕๐ -

๑๙.๔๐ น.

๔. การพระราชพธบรมราชาภเษก

เชญพระสพรรณบฏ

ดวงพระบรมราชสมภพ

พระราชลญฉกร

เรมการพระราชพธ

จดเทยนชย

พระภกษทรงสมณศกดประกาศการ

พระราชพธบรมราชาภเษก

เจรญพระพทธมนต พระ ๕ รป

เจรญพระพทธมนต พระ ๓๐ รป

เจรญพระพทธมนต พระ ๔๕ รป

จากวดพระศรรตน

มายงพระราชมนเทยร

พระทนงไพศาล

พระทนงอมรนทร

พระทนงไพศาล

ในพระท ณ พระทนง

จกรพรรด

พระทนงไพศาล

พระทนงอมรนทร

เตมยศจลจอมเกลา

๕

๑๐.๐๐ -

๑๑.๔๖ น.

๕. บรมราชาภเษก

สรงพระมรธาภเษก

รบน�าอภเษก ราชกกธภณฑ

ขตตยราชวราภรณ และพระแสง

เลยงพระ

พระสงฆดบเทยนชย

ชาลาพระทนงจกรพรรด

พระทนงไพศาล

พระทนงอมรนทร

เตมยศ

นพรตนสายสรอย

จลจอมเกลา

๑๔.๐๐ น. เสดจออกมหาสมาคม

รบค�าถวายพระพรชยมงคล

เสดจประทบพระทนงภทรบฐ

สถาปนาสมเดจพระบรมราชน

ฝายในถวายพระพร

พระทนงอมรนทร

พระทนงไพศาล

เตมยศจกร

สายสรอย

จลจอมเกลา

27

วน เวลา รายการ ท แตงกาย

๑๖.๐๐ น. เสดจฯ กระบวนราบใหญไปทรงมนสการ

พระศรรตนตรย ประกาศ

พระองคเปนอครศาสนปถมภก

พระสงฆ ๘๐ รป ถวายพระพร

ถวายบงคมพระบรมอฐ และพระอฐ สดบปกรณ

พระอโบสถ

วดพระศรรตน

พระทนงดสต

เตมยศจกร

สายสรอย

จลจอมเกลา

๑๘.๐๐ น. เจาพนกงานเวยนเทยนสมโภชพระราชมนเทยร พระราชมนเทยร

๖

๑๙.๕๔ -

๒๒.๐๒ น.

๖. เฉลมพระราชมนเทยร

เถลงพระแทนพระบรรทม พระทนงจกรพรรดปกต

๗ ๑๑.๐๐ น.

๑๖.๓๐ น.

๑๗.๐๐ น.

คณะทตเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล

ประชาชนเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล

ฝายในถวายดอกไมธปเทยน

เฉลมพระนามสมเดจพระสงฆราช และตง

สมณศกด

ฝายหนาถวายดอกไมธปเทยน เทศน มงคลสตร

รตนสตร เมตตสตร รวม ๑ กณฑ

พระทนงจกร

หนาพระทนงสทไธสวรรย

พระทนงไพศาล

พระทนงอมรนทร

เตมยศ จกร

สภาพ ตามธรรมนยม

เตมยศชางเผอก

๘ ๑๖.๓๐ น. ฝายในถวายดอกไมธปเทยน

สถาปนาพระฐานนดรศกด พระบรมราชวงศ

ฝายหนาถวายดอกไมธปเทยน เทศน

ทศพธราชธรรม

จกรวรรดวตร

เทวตาทสนกถา

รวม ๑ กณฑ

พระทนงไพศาล

พระทนงอมรนทรเตมยศ นพรตน

28

พระราชพธบรมราชาภเษกในรชกาลพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

บรมนาถบพตรก�าหนดจดขนระหวางเดอนมนาคมถงพฤษภาคมพทธศกราช๒๔๙๓โดยกอนการ

พระราชพธบรมราชาภเษกมพธท�าน�าอภเษกระหวางวนท๑๘-๑๙มนาคมจารกพระสพรรณบฏ

ดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญจกรประจ�ารชกาลวนท๒๑เมษายนและการพระราชพธ

บรมราชาภเษกระหวางวนท๔-๘พฤษภาคมม๖ขนตอน๒ดงน

๑.พธท�ำน�ำอภเษก ในการพระราชพธบรมราชาภเษก ตองเตรยมการท�าน�าอภเษกซงก�าหนดขนกอนพระราช

พธ โดยท�าพธพลกรรมตกน�าจากแหลงน�าศกดสทธตามโบราณราชประเพณทวราชอาณาจกรและ

ตงพธเสกน�าณมหาเจดยสถานและพระอารามส�าคญในสวนภมภาค๑๘แหงระหวางวนท๑๘-

๑๙มนาคมแลวจงเชญมาตงไวในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามจนกวาจะถงวนพระราชพธ

จงท�าพธเจรญพระพทธมนต

๒.กำรจำรกพระสพรรณบฏดวงพระบรมรำชสมภพและพระรำชลญจกร การจารกพระนามใหมของพระเจาแผนดนลงในแผนทอง พรอมกบดวงพระบรม

ราชสมภพ และแกะงาชางเปนพระราชลญจกรประจ�ารชกาล ประกอบพธ ณ พระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม วนท ๒๑ เมษายน โดยมโหรหลวงเปนผก�าหนดพระฤกษพธ อาลกษณ

จารกพระสพรรณบฏพระปรมาภไธย และโหรหลวงจารกดวงพระบรมราชสมภพ นายชางแกะ

พระราชลญจกรประจ�ารชกาลไปพรอมกน ในระหวางนนพระสงฆสวดชยมงคลคาถา พราหมณ

เปาสงข เจาพนกงานประโคมแตร สงข และพณพาทยตลอดจนเสรจการจารก เจาพนกงานจะน�า

พระสพรรณบฏ ดวงพระบรมราชสมภพ และพระราชลญจกรมาประดษฐานบนธรรมาสนศลาใน

พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

๒ ตามราชกจจานเบกษา เลม ๖๗ ตอนท ๒๗ วนท ๙ พฤษภาคม ๒๔๙๓ หนา ๑๙๓๗ - ๑๙๔๑

29

พระสพรรณบฏจารกพระปรมาภไธย“พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศรรามาธบด

จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร”

30

พระราชลญจกร

ดวงพระบรมราชสมภพ

31

๓.ถวำยรำชสกกำระสมเดจพระบรมรำชบพกำร วนท ๓ พฤษภาคม สมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชด�าเนนไปยงหอพระธาตมณเฑยร

ในพระบรมมหาราชวงเพอถวายราชสกการะพระบรมอฐสมเดจพระปฐมบรมมหาชนก(ตนพระบรม

ราชจกรวงศ)พระบรมอฐพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท๑ถงรชกาลท๓และพระอฐสมเดจ

พระอมรนทราบรมราชนสมเดจพระศรสรเยนทราบรมราชนสมเดจพระศรสลาลย

หอพระธาตมณเฑยร พระวมานประดษฐานพระโกศพระบรมอฐ และพระอฐ

32

33

๔.กำรพระรำชพธบรมรำชำภเษก กำรเชญพระสพรรณบฏดวงพระบรมรำชสมภพและพระรำชลญจกร

วนท๔พฤษภาคมพธแหเชญพระสพรรณบฏดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญจกร

ประจ�ารชกาลจากวดพระศรรตนศาสดารามขนพระราชยานกงน�าไปประดษฐานณพระแทนมณฑล

ในพระทนงไพศาลทกษณเพอทลเกลาฯถวายในการพระราชพธบรมราชาภเษก

ขบวนพระราชอสรยยศเชญพระสพรรณบฏ ดวงพระบรมราชสมภพ และพระราชลญจกรประจ�ารชกาล

34

พระภกษทรงสมณศกดประกำศกำรพระรำชพธบรมรำชำภเษก

สมเดจพระเจาอยหวทรงจดเทยนชนวนพระราชทานเพอน�าไปจดเครองนมสการบชา

พระพทธมหามณรตนปฏมากรทรงจดเทยนพระมหามงคล เทยนเทาพระองค และธปเทยนเครอง

นมสการณพระทนงอมรนทรวนจฉยจากนนเสดจพระราชด�าเนนขนพระทนงไพศาลทกษณเพอทรง

นมสการพระศรรตนตรยเมอถงเวลามหามงคลฤกษพระสงฆทรงสมณศกดประกาศการพระราชพธ

บรมราชาภเษกพระสงฆเจรญพระพทธมนตระหวางนนพราหมณถวายน�าพระมหาสงขและใบสมต

(ใบไมส�าหรบปดสงอปมงคลประกอบดวยใบมะมวง๒๕ใบใบทอง๓๒ใบใบตะขบ๙๖ใบโดยน�า

ใบไมแตละชนดมดรวมเปนชอแลวหมโคนดวยผาขาว)

สมเดจพระเจาอยหวทรงจดเทยนชนวนพระราชทานมหาดเลกพรอมดอกไมธปเงนเทยนทอง

ไปจดบชาพระมหาเศวตฉตร๕แหงปชนยสถานและสงส�าคญ๑๓แหง

๕.บรมรำชำภเษก พระรำชพธบรมรำชำภเษก วนท ๕ พฤษภาคม ประกอบดวยพธสรงพระมรธาภเษก

พธถวายน�าอภเษกพธถวายสรราชสมบตและเครองราชกกธภณฑเสดจออกมหาสมาคมพธสถาปนา

สมเดจพระบรมราชน พธประกาศพระองคเปนพทธศาสนปถมภกและพธถวายบงคมพระบรมอฐ

พธสรงพระมรธำภเษกสมเดจพระเจาอยหวทรงพระภษาเศวตพสตรทรงสะพกขาวขลบ

ทองประทบเหนออทมพรราชอาสน(ตงไมมะเดอ)ภายในมณฑปพระกระยาสนานเพอทรงรบน�าสรง

จากสหสธาราเวลาพระฤกษพระยาอนรกษราชมณเฑยร(กาดวชโรทย)ไขสหสธาราจากนนสมเดจ

พระสงฆราชถวายน�าพระพทธมนตดวยครอบพระกรงทพระปฤษฎางค(หลง)และครอบยนตรนพคณ

ทพระหตถพระบรมวงศทลเกลาฯถวายน�าพระพทธมนตดวยพระเตาเบญจคพยทพระหตถพระยา

โหราธบดทลเกลาฯ ถวายพระเตานพเคราะหใหทรงรบไปสรงทพระองสาซาย ขวา พระราชคร

พราหมณถวายน�าพระมหาสงขน�าเทพมนตรและถวายใบมะตมทรงทดและใบกระถนทรงถอพระยา

อนรกษราชมณเฑยรถวายพระมหาสงขทกษณาวฏตามขตตยราชประเพณ

ขณะทรงสรงพระมรธาภเษก พระสงฆเจรญชยมงคลคาถา ชาวพนกงานประโคมสงข

แตร มโหระทกและเครองดรยางค ทหารยงปนมหาฤกษ มหาชย มหาจกร มหาปราบยค ๒๑นด

(ตามก�าลงวนศกร)เฉลมพระเกยรต

35

มณฑปประดษฐานเจวดรปเทวดา บรเวณมณฑปพระกระยาสนาน มบายศรตน หวหม กลวยน�าวา มะพราวออน ส�าหรบบชาเทวดาในพธสรงพระมรธาภเษก

36

ทรงจดเครองบชาสงเวยเทวดากลางหาว กอนเสดจพระราชด�าเนนไปสรงพระมรธาภเษก

37

ทรงพระภษาเศวตพสตร ทรงสะพกขาวขลบทอง ประทบเหนออทมพรราชอาสน ภายในมณฑปพระกระยาสนาน

38

หลงจากทรงสรงสหสธาราสมเดจพระสงฆราชเจา (ม.ร.ว. ชน นพวงศ สจตโต) ถวายน�าพระพทธมนตดวยครอบยนตรนพคณทพระหตถ

พธถวำยน�ำอภเษก เมอสมเดจพระเจาอยหวทรงสรงพระมรธาภเษกแลว เสดจฯ ไปยง

หอพระสลาลยพมาน ทรงเครองบรมขตตยราชภษตาภรณ เสดจออกจากหอพระสลาลยพมาน

ไปยงพระทนงไพศาลทกษณประทบณพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสนแปรพระพกตรสทศบรพา

(ทศตะวนออก)เปนปฐมผแทนสมาชกรฐสภาประจ�าทศทง๘ถวายน�าอภเษก(เดมคอราชบณฑต

และพราหมณถวาย ในรชกาลท ๙ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมาชกรฐสภา เปนนยแสดงถง

พระมหากษตรยในระบอบประชาธปไตย) จากนนพระราชครพราหมณถวายน�าเทพมนตร ถวาย

พระนพปฎลมหาเศวตฉตร

39

ทรงเครองบรมขตตยราชภษตาภรณ เสดจออกจากหอพระสลาลยพมานไปยงพระทนงไพศาลทกษณ

40

ประทบพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสน ภายใตสปตปฎลเศวตฉตร ทรงแปรพระพกตรสทศบรพาเปนปฐม นายควง อภยวงศ สมาชกสภาผแทนราษฎร ทลเกลาทลกระหมอมถวายน�าอภเษก

41

พระราชครวามเทพมน (สวาสด รงสพราหมณกล) ทลเกลาทลกระหมอม

ถวายน�าเทพมนตร เวยนไปจนครบ ๘ ทศ

42

พระราชครวามเทพมน ทลเกลาทลกระหมอมถวายพระนพปฎลมหาเศวตฉตร

43

พธถวำยเครองรำชกกธภณฑ

สมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชด�าเนนไปประทบณพระทนงภทรบฐภายใตพระนพปฎล

มหาเศวตฉตรเพอทรงรบพระสพรรณบฏจารกพระปรมาภไธยเครองราชกกธภณฑเครองบรมขตตย

ราชวราภรณเครองขตตยราชปโภคและพระแสงราชศสตราวธทรงรบและทรงวางไวบนโตะ๒ขาง

พระทนงภทรบฐทรงสวมพระมหาพชยมงกฎจากนนมพระปฐมบรมราชโองการพระราชทานอารกขา

แกประชาชนชาวไทย ทรงหลงทกษโณทก ตงพระราชสตยาธษฐานจะทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

ปกครองราชอาณาจกรดวยทศพธราชธรรมจรยาเสดจฯไปยงพระทนงอมรนทรวนจฉยทรงประเคน

จตปจจยไทยธรรมแดพระสงฆ ๘๐ รป พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรกและถวายพระพรลา

เสดจขนพระทนงไพศาลทกษณพระสงฆดบเทยนชยเปนเสรจพธ

พระราชครวามเทพมน กราบบงคมทลถวายเครองราชกกธภณฑเครองบรมขตตยราชวราภรณ เครองราชปโภค และพระแสงราชศสตราวธ

ณ พระทนงไพศาลทกษณ

44

พระราชครวามเทพมน ทลเกลาทลกระหมอมถวายพระมหาพชยมงกฎ

อนง ขณะทพระราชครวามเทพมนทลเกลาฯ ถวายพระสพรรณบฏจารกพระปรมาภไธย

พระสงฆเจรญชยมงคลคาถาชาวพนกงานประโคมสงขบณเฑาะวฆองชยมโหระทกและดรยางค

กองทหารถวายความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม ทหารกองแกวจนดายงปน

มหาฤกษมหาชยมหาจกรมหาปราบยค๒๑นดตามก�าลงวน(วนศกร)ทหารบกทหารเรอยงปนใหญ

เฉลมพระเกยรต ฝายละ ๑๐๑ นด พระสงฆในพระอารามหลวงทวราชอาณาจกร ย�าระฆงถวาย

ชยมงคลอารามละ๗ลาและเครองบนกองทพอากาศบนโปรยดอกไม

45

พระราชครวามเทพมน ทลเกลาทลกระหมอมถวายพระแสงขรรคชยศร

ทรงหลงทกษโณทก

46

มพระราชด�ารสตอบขอบใจผมาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล

47

เสดจออกมหำสมำคม เวลาบาย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเครองบรมขตตยราช

ภษตาภรณ ทรงพระมหาพชยมงกฎ ประทบเหนอพระทนงพดตานกาญจนสงหาสน บนพระ

ราชบลลงกภายใตพระนพปฎลมหาเศวตฉตรณพระทนงอมรนทรวนจฉยทรงรบการถวายพระพร

ชยมงคลจากคณะรฐมนตรทตานทตสมาชกวฒสภาสมาชกสภาผแทนราษฎรและขาราชการแลว

มพระราชด�ารสตอบ

เสดจออกมหาสมาคม ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย

48

พระทนงราเชนทรยาน เทยบทเกยหนาพระทนงดสดาภรมย

อนง ในการเสดจออกมหาสมาคม เจาหนาทเชญพระราชพาหนะมาเทยบทเกย และทาน�า

ตามโบราณราชประเพณ ไดแก พระทนงราเชนทรยาน พระยาชางตน เทยบทเกยหนาพระทนง

ดสดาภรมยพระยามาตนเทยบทสนามหญาหนาพระทนงจกรมหาปราสาทรถยนตพระทนงเทยบทหนา

อฒจนทรพระทนงจกรมหาปราสาทเรอพระทนงสพรรณหงสเทยบททาราชวรดฐ

49

พระยาชางตน เทยบทเกยหนาพระทนงดสดาภรมย

พระยามาตน เทยบทสนามหญาหนาพระทนงจกรมหาปราสาท

50

พธสถำปนำสมเดจพระบรมรำชนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวประทบเหนอพระทนง

ภทรบฐภายใตพระนพปฎลมหาเศวตฉตรณพระทนงไพศาลทกษณอาลกษณอานประกาศกระแส

พระบรมราชโองการสถาปนาสมเดจพระราชนสรกตเปนสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชน

51

ประทบพระราชยานพดตานทอง เสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบใหญจากหนาพระทวารเทเวศรรกษา ไปยงวดพระศรรตนศาสดาราม

เพอประกาศพระองคเปนพทธศาสนปถมภก

พธประกำศพระองคเปนพทธศำสนปถมภก พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเครอง

บรมขตตยราชภษตาภรณฉลองพระองคครยทรงพระมาลาเสาสงประทบพระราชยานพดตานทอง

เสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบใหญจากพระทนงอมรนทรวนจฉยไปยงวดพระศรรตนศาสดาราม

เสดจเขาสพระอโบสถทรงจดธปเทยนถวายราชสกการะและถวายตนไมเงนทองบชาพระพทธมหามณ

รตนปฏมากรพระพทธยอดฟาจฬาโลกยพระพทธเลศหลานภาไลยทรงสมาทานศลมพระราชด�ารส

ประกาศพระองคเปนพทธศาสนปถมภกตอทชมนมสงฆ

52

53

เสดจออกจากพระทนงดสตมหาปราสาท หลงจากถวายเครองราชสกการะ ถวายบงคมพระบรมอฐ และพระอฐสมเดจพระบรมราชบพการ

พธถวำยบงคมพระบรมอฐ เสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบใหญจากวดพระศรรตน

ศาสดารามไปยงพระทนงอาภรณพโมกขปราสาท เสดจขนสพระทนงดสตมหาปราสาท ทรงจด

ธปเทยนเครองราชสกการะถวายบงคมพระบรมอฐและพระอฐสมเดจพระบรมราชบพการ

54

๖.เฉลมพระรำชมณเฑยร วนท๖พฤษภาคมพระราชพธเฉลมพระราชมณเฑยรเปนพธเสดจขนประทบณพระทนง

จกรพรรดพมานอนเปนพระทนงประธานในหมพระมหามณเฑยร เปรยบเสมอนการขนบานใหม

เพอความเปนสรมงคลและความรมเยนเปนสขโดยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจา

สรกตพระบรมราชนประทบแรม๑คน

เครองประกอบพระรำชพธเฉลมพระรำชมณเฑยร ประกอบดวยเครองเฉลมพระราช

มณเฑยรและเครองราชปโภค

เครองเฉลมพระรำชมณเฑยรไดแกวฬาร(แมว)ศลาบดพนธพชมงคลฟกเขยวกญแจทอง

จนหมากทอง ตอมาสงของส�าหรบการพระราชพธเฉลมพระราชมณเฑยรไดเพมมากขน เชน

ในสมยรชกาลท๔เรมใชพระแสหางชางเผอกผสมยรชกาลท๗มการอมไกขาวเขารวมพระราชพธ

ผอมไกขาวจะเปนผเชญธารพระกรศกดสทธซงเปนหนงในเครองราชกกธภณฑทงนแตโบราณก�าหนด

ใหผเชญเครองเฉลมพระราชมณเฑยรเปนเชอพระวงศฝายใน

เครองรำชปโภค ประกอบดวย พระสพรรณศร พานพระศร พานพระโอสถและ

พานพระมาลา

ตงขบวนเชญเครองราชปโภค และเครองเฉลมพระราชมณเฑยร

55

เสดจพระราชด�าเนนประทกษณ รอบพระมหามณเฑยร ผานเกงนารายณ

พระแทนราชบรรจถรณ ในพระทนงจกรพรรดพมาน

56

คณะทตและกงสล เฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล ณ พระทนงจกรมหาปราสาท

ถวำยพระพรชยมงคล

วนท ๗ พฤษภาคม ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให

คณะทตและกงสล เฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคลณพระทนงจกรมหาปราสาท

จากนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานพระบรมราชวโรกาสใหคณะบคคลและสมาคมตางๆ

เฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคลณทองพระโรงพระทนงสทไธสวรรยปราสาทและ

เสดจออกณ สหบญชร พระทนงสทไธสวรรยปราสาท ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทาน

พระบรมราชวโรกาสใหประชาชนเฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล

57

ผน�าศาสนา เฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล ณ ทองพระโรง พระทนงสทไธสวรรยปราสาท

เสดจออก ณ สหบญชร พระทนงสทไธสวรรยปราสาท ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประชาชนเฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล

58

เสดจออกทองพระโรง พระทนงอมรนทรวนจฉย ในพธเฉลมพระนามสมเดจพระสงฆราช

และทรงตงสมณศกดพระราชาคณะ

59

พธเฉลมพระนำมสมเดจพระสงฆรำชและตงสมณศกดพระรำชำคณะ

วนท ๗ พฤษภาคม เสดจออกณพระทนงอมรนทรวนจฉย ในพธเฉลมพระนามสมเดจ

พระวชรญาณวงศสมเดจพระสงฆราชและทรงตงสมณศกดพระราชาคณะฝายมหานกายธรรมยตกนกาย

และรามญนกายจากนนพระบรมวงศานวงศคณะรฐมนตรและขาราชการทลเกลาฯถวายดอกไม

ธปเทยนแพแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพอแสดงความจงรกภกดทรงสดบพระธรรมเทศนา

พธสถำปนำฐำนนดรศกดพระรำชวงศ

วนท ๘ พฤษภาคม เสดจออกณพระทนงอมรนทรวนจฉย ทรงสถาปนาฐานนดรศกด

พระราชวงศ

๑. พระเจาบรมวงศเธอ กรมขนชยนาทนเรนทร สถาปนาเปน พระเจาบรมวงศเธอ

กรมพระชยนาทนเรนทร(ตอมาสถาปนาเปนสมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาชยนาทนเรนทร

เมอพทธศกราช๒๔๙๕)

๒.พระวรวงศเธอพระองคเจาธานนวตสถาปนาเปนพระวรวงศเธอกรมหมนพทยลาภ

พฤฒยากร

๓. หมอมเจาววฒนไชยไชยนตสถาปนาเปนพระวรวงศเธอพระองคเจาววฒนไชย

๔.หมอมเจานกขตรมงคลกตยากรสถาปนาเปนพระวรวงศเธอพระองคเจานกขตรมงคล

(ตอมาสถาปนาเปนพระวรวงศเธอกรมหมนจนทบรสรนาถเมอพทธศกราช๒๔๙๕)

จากนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหประธานองคมนตรประธานวฒสภาประธานสภา

ผแทนราษฎร ผบงคบการทหารมหาดเลกรกษาพระองค และผวาการธนาคารแหงประเทศไทย

ทลเกลาฯถวายดอกไมธปเทยนจากนนทรงสดบพระธรรมเทศนาเมอสมเดจพระสงฆราชถวายอดเรก

ถวายพระพรลาเสดจพระราชด�าเนนกลบเปนอนเสรจการพระราชพธบรมราชาภเษก

อนง ในการพระราชพธบรมราชาภเษก ตามโบราณราชประเพณ พระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวจะเสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตราทงทางสถลมารคและ

ทางชลมารคแตในรชกาลท๙มไดเสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนคร

60

พระราชพธบรมราชาภเษก สมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ

บดนทรเทพยวรางกร

61

62

สมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณบดนทรเทพยวรางกร ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหตงการพระราชพธบรมราชาภเษกเพอความเปนสวสดมงคลของประเทศชาตเปนทปลาบปลมปต

ยนดของพสกนกรโดยทวกนมก�าหนดการพระราชพธเปน๓ชวงคอ

๑.พระราชพธเบองตนประกอบดวยการเตรยมน�าอภเษกการจารกพระสพรรณบฏดวง

พระบรมราชสมภพและแกะพระราชลญจกรระหวางวนท๖-๒๓เมษายนพทธศกราช๒๕๖๒

๒.พระราชพธเบองกลาง พระราชพธบรมราชาภเษก ก�าหนดวนท ๒ - ๖ พฤษภาคม

พทธศกราช๒๕๖๒

๓.พระราชพธเบองปลายคอพระราชพธทรงบ�าเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐนโดยขบวน

พยหยาตราทางชลมารคไปยงวดอรณราชวรารามในปลายเดอนตลาคมพทธศกราช๒๕๖๒

๑.พธท�ำน�ำอภเษก ในการพระราชพธบรมราชาภเษก ตองเตรยมท�าน�าอภเษก โดยท�าพธพลกรรมตกน�า

จากแหลงน�าศกดสทธทวราชอาณาจกร จ�านวน ๑๐๗ แหงตามโบราณราชประเพณ และท�าพธ

พรอมกนในวนท๖เมษายนพทธศกราช๒๕๖๒ตงพธท�าน�าอภเษกณพระอารามส�าคญประจ�าจงหวด

ของแตละจงหวด๗๖แหงในวนท๘เมษายนและเวยนเทยนสมโภชน�าอภเษกในวนท๙เมษายนจากนน

ทกจงหวดเชญน�าศกดสทธจากจงหวดมาตงไวในพระอโบสถวดสทศนเทพวรารามเพอเสกน�าอภเษก

ประกาศชมนมเทวดาท�าน�าเทพมนตรเจรญพระพทธมนตท�าน�าพระพทธมนตรวมกบน�าอภเษกของ

กรงเทพมหานคร(จากหอศาสตราคมพระบรมมหาราชวง)ในวนท๑๘เมษายนและแหเชญน�าอภเษก

ของทกจงหวดทง๗๗จงหวดรวมทงน�าเบญจสทธคงคา(แมน�าบางปะกงแมน�าปาสกแมน�าเจาพระยา

แมน�าราชบร และแมน�าเพชรบร) และน�าจากสระ ๔ สระ (สระแกว สระเกษ สระคา สระยมนา

ในจงหวดสพรรณบร) จากวดสทศนเทพวรารามไปยงพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ในวนท

๑๙เมษายนเพอพราหมณประกอบพธ

63

๒.กำรจำรกพระสพรรณบฏดวงพระบรมรำชสมภพและพระรำชลญจกร วนท๒๒และ๒๓เมษายนพธจารกพระสพรรณบฏเฉลมพระปรมาภไธยดวงพระบรม

ราชสมภพ และแกะพระราชลญจกรประจ�ารชกาล ตลอดจนจารกพระสพรรณบฏพระบรมวงศ

ณวดพระศรรตนศาสดาราม

๓.ถวำยรำชสกกำระสมเดจพระบรมรำชบพกำร วนท๒พฤษภาคมสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชด�าเนนไปถวายราชสกการะพระบรม

ราชานสรณรชกาลท๕ณพระลานพระราชวงดสตจากนนเสดจพระราชด�าเนนไปถวายราชสกการะ

ปฐมบรมราชานสรณณเชงสะพานพระพทธยอดฟาและเสดจฯไปยงพระบรมมหาราชวงเพอทรง

บวงสรวงสงศกดสทธ

๔.กำรพระรำชพธบรมรำชำภเษก วนท๓พฤษภาคมพธแหเชญพระสพรรณบฏดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญจกร

ประจ�ารชกาลจากวดพระศรรตนศาสดารามไปยงพระทนงไพศาลทกษณเพอทลเกลาฯถวายในการ

พระราชพธบรมราชาภเษก

จากนนสมเดจพระเจาอยหว เสดจฯ ไปทรงนมสการพระพทธมหามณรตนปฏมากร

ณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ทรงนมสการพระรตนตรย ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย

ถวายบงคมพระบรมอฐพระอฐณหอพระธาตมณเฑยร

ไดเวลามหามงคลฤกษ จดเทยนชย พระสงฆทรงสมณศกด ประกาศการพระราชพธ

บรมราชาภเษกณพระทนงไพศาลทกษณพระสงฆเจรญพระพทธมนต

64

๕.บรมรำชำภเษกและเฉลมพระรำชมณเฑยร วนท ๔ พฤษภาคม ทรงสรงพระมรธาภเษกณ มณฑปพระกระยาสนาน บรเวณชาลา

พระทนงจกรพรรดพมานโดยน�าสรงพระมรธาภเษกเปนน�าจากเบญจสทธคงคาน�าจากสระ๔สระ

ทจงหวดสพรรณบรและทรงรบน�าพระพทธมนตและน�าเทพมนตรตามล�าดบ

ทรงรบน�าอภเษก ซงเปนน�าจากทกจงหวดทประกอบพธแลว ณ พระทนงอฐทศอทมพร

ราชอาสนจากนนทรงรบพระสพรรณบฏจารกพระปรมาภไธยเครองราชกกธภณฑเครองบรมขตตยราช

วราภรณและพระแสงราชศสตราวธณพระทนงภทรบฐ

เสดจออกมหาสมาคมณพระทนงอมรนทรวนจฉยทรงรบการถวายพระพรชยมงคลจาก

พระบรมวงศานวงศคณะองคมนตรคณะรฐมนตรขาราชการชนผใหญ

เสดจฯโดยขบวนราบใหญไปยงวดพระศรรตนศาสดารามเพอทรงประกาศพระองคเปน

พทธศาสนปถมภก

เสดจฯไปถวายบงคมพระบรมรปสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชณปราสาทพระเทพบดร

และเสดจฯไปถวายบงคมพระบรมอฐพระอฐสมเดจพระบรมราชบพการณพระทนงดสตมหาปราสาท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจเถลงพระแทนราชบรรจถรณณพระทนงจกรพรรด

พมานในพระราชพธเฉลมพระราชมณเฑยร

๖.พระรำชพธเฉลมพระปรมำภไธย พระนำมำภไธย สถำปนำพระฐำนนดรศกด

พระบรมวงศ และเสดจพระรำชด�ำเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยำตรำ

ทำงสถลมำรค วนท ๕ พฤษภาคม พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชด�าเนนไปยงพระทนง

อมรนทรวนจฉยในการพระราชพธเฉลมพระปรมาภไธยพระนามาภไธยและสถาปนาพระฐานนดรศกด

พระบรมวงศ

จากนนเสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนพยหยาตราทางสถลมารค ไปยงวดบวรนเวศวหาร

วดราชบพธสถตมหาสมาราม และวดพระเชตพนวมลมงคลาราม เพอทรงนมสการพระพทธปฏมา

ประธานและพระบรมราชสรรางคาร

65

๗.เสดจออกทรงรบกำรถวำยพระพรชยมงคล วนท ๖ พฤษภาคมพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจออกณทองพระโรง พระทนง

สทไธสวรรยปราสาททรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหผน�าศาสนาและผแทนคณะพาณชยเฝาฯถวาย

พระพรชยมงคลแลวเสดจออกณสหบญชรทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประชาชนเฝาฯถวาย

พระพรชยมงคล

จากนนเสดจออกใหคณะทตานทต และกงสลตางประเทศเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล

ณทองพระโรงพระทนงจกรมหาปราสาท

๘.เสดจพระรำชด�ำเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยำตรำทำงชลมำรค หลงจากพระราชพธบรมราชาภเษกแลว ในปลายเดอนตลาคม พทธศกราช ๒๕๖๒

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะเสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนพยหยาตราทางชลมารคไปยงวดอรณ

ราชวรารามเพอทรงบ�าเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐน

66

สถานทส�าคญในการพระราชพธบรมราชาภเษก

วดพระศรรตนศำสดำรำม เปนวดทประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร (พระแกวมรกต) พระพทธรปส�าคญ

คบานคเมองพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดเกลาฯใหสรางขนเมอพทธศกราช

๒๓๒๕ในพระบรมมหาราชวงโดยไมมพระสงฆจ�าพรรษาเชนเดยวกบวดพระศรสรรเพชญสมยอยธยา

ภายในวดประกอบดวยศาสนสถานส�าคญไดแกพระศรรตนเจดยเปนทประดษฐานพระบรม

สารรกธาต ปราสาทพระเทพบดร ประดษฐานพระบรมรปบรพมหากษตรย พระอษฎามหาเจดย

พระระเบยงคดเขยนจตรกรรมฝาผนงเรองรามเกยรตโดยรอบทส�าคญคอพระอโบสถเปนสถานท

ประกอบพระราชพธและรฐพธทางพระพทธศาสนาอาททรงบ�าเพญพระราชกศลในวนส�าคญทาง

พระพทธศาสนาประกอบพระราชพธถอน�าพระพพฒนสตยาการพระราชพธบรมราชาภเษก

67

ปรำสำทพระเทพบดร ตงอยภายในวดพระศรรตนศาสดารามเปนอาคารจตรมขทรงไทยยอดปราสาททรงปรางค

ประดบกระเบองเคลอบสทงหลงพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯใหสรางขนเมอ

พทธศกราช๒๓๙๘ เพอประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร (พระแกวมรกต)พระราชทาน

นามวา“พระพทธปรางคปราสาท”ครนกอสรางแลวเสรจในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวมพระบรมราชวนจฉยวาปราสาทแหงนมขนาดเลกไมเพยงพอแกการพระราชพธตางๆจง

อญเชญพระเจดยกาไหลทองของรชกาลท๔มาประดษฐานเปนประธานถงปลายรชกาลเกดเพลงไหม

เครองบนหลงคาปราสาทและพระเจดยกาไหลทองจนหมดสน เมอบรณปฏสงขรณเสรจบรบรณใน

รชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเปนทประดษฐาน

พระบรมรปสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชในพระบรมราชจกรวงศ๕พระองคและพระราชทาน

นามใหมวา“ปราสาทพระเทพบดร”จากนนรชกาลตอๆมาโปรดเกลาฯใหหลอพระบรมรปสมเดจ

พระบรพมหากษตรยประดษฐานเพมเตมถงปจจบน คอ พระบรมรปสมเดจพระบรพมหากษตรยา

ธราชรชกาลท๑ถงรชกาลท๘ในการพระราชพธบรมราชาภเษกพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

รชกาลท ๑๐ เสดจพระราชด�าเนนไปถวายบงคมพระบรมรปสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราช

ณปราสาทพระเทพบดร

68

หมพระมหำมณเฑยร เปนเรอนหลวงหลงคาทรงจวมชอฟาหนาบนปลกเชอมตอกนสรางเมอพทธศกราช๒๓๒๘

ประกอบดวยพระทนง๓องคพระปรศวซายพระปรศวขวาและหอ๒หอคอหอพระเจาและ

หอพระธาตมณเฑยร

69

๏ หอศาสตราคม

๏ พระทนงดสดาภรมย

๏ พระทนงอมรนทรวนจฉยฯ

๏พระ

ทนงส

นามจ

นทร

๏

พระ

ทนงบ

ษบก

มาลา

ฯ

๏ พ

ระทน

งไพศา

ลทกษ

ณ

๏พระ

แทนเ

ศวตฉต

ร

๏ พระทนงราชฤด ๏ หอพระสลาลยพมาน

๏ ประตสนามราชกจ

๏ หอพระธาตมณเฑยร

๏ ทองพระโรงหนา

๏ หอนอย

๏ หอนอย

๏ ทองพระโรงหลง

๏ พระทนงจกรพรรดพมานองคตะวนออก

๏ พระทนงจกรพรรดพมานองคกลาง

๏ พระทนงจกรพรรดพมานองคตะวนตก

๏ พระปรศวซายพระทนงเทพอาสนพไล

๏ พระปรศวขวาพระทนงเทพสถานพลาส

เดมพระทนงทง ๓ องค มนามรวมกนวา“พระทนงจกรพรรดพมาน” ตอมารชกาลท ๓

โปรดเกลาฯพระราชทานนามแยกเปนองคๆไดแกพระทนงจกรพรรดพมานพระทนงไพศาลทกษณ

และพระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน รชกาลท ๖ พระราชทานนามพระปรศวขวาและพระ

ปรศวซายวา“พระทนงเทพสถานพลาส”และ“พระทนงเทพอาสนพไล”สวน“หอพระเจาภายหลง

เปลยนนามเปน“หอพระสลาลยพมาน”

ในอดตหม พระมหามณเฑยรนมความส�าคญยง เพราะเปนพระวมานทบรรทมของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนทเสดจออกขนนางเพอการบรหารราชการแผนดน และเปน

มณฑลพธประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษกและเฉลมพระราชมณเฑยร

70

พระทนงจกรพรรดพมำน(จก-กระ-พด-พ-มาน)

พระทนงประธานในหมพระมหามณเฑยร เปนพระวมานทบรรทมของพระมหากษตรย

และเปนมณฑลพระราชพธเฉลมพระราชมณเฑยรในการพระราชพธพระบรมราชาภเษกพระทนง

จกรพรรดพมานมแผนผงเปนรปสเหลยมผนผา ยกพนสง แบงออกเปน ๓ หลง คอ องคกลาง

องคตะวนออกและองคตะวนตกมเฉลยงรอบและมเสานางเรยงรบชายคาโดยรอบทง๔ดาน

พระทนงจกรพรรดพมาน ดานเหนอตอกบทองพระโรงหนา

71

พระทนงไพศำลทกษณ(ไพ-สาน-ทก-สน)

ตงอยกลางระหวางทองพระโรงหนาของพระทนงจกรพรรดพมานกบพระทนงอมรนทร

วนจฉยมลกษณะเปนพระทนงโถงยาวยกพนสงทอดยาวไปตามทศตะวนออก-ตะวนตก

ผนงทศตะวนออกของพระทนงมพระทวารส�าหรบเสดจพระราชด�าเนนไปยงหอพระสลา

ลยพมาน หนาพระทวารประดษฐานพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสน ภายใตสปตปฎลเศวตฉตร

(ฉตร ๗ ชน) สวนผนงดานทศตะวนตกมพระทวารส�าหรบเสดจพระราชด�าเนนไปยงหอพระธาต

มณเฑยรหนาพระทวารประดษฐานพระทนงภทรบฐภายใตพระนพปฎลมหาเศวตฉตร(ฉตร๙ชน)

พระทนงไพศาลทกษณเปนทประดษฐานพระสยามเทวาธราชสงศกดสทธคบานคเมอง เปนสถานท

ทรงรบน�าอภเษกเครองราชกกธภณฑเครองบรมขตตยราชวราภรณเครองราชปโภคและพระแสง

ราชศสตราวธในการพระราชพธบรมราชาภเษก

72

หอพระสลำลยพมำน ตงอยทางทศตะวนออกของพระทนงไพศาลทกษณบางแหงเขยนเปนหอพระสราลยพมาน

เดมเรยก หอพระเจา มมขกระสนเชอมระหวางหอพระสลาลยพมานกบพระทนงไพศาลทกษณทาง

ทศตะวนออกเปนทประดษฐานปชนยวตถเพอทรงสกการบชาไดแกพระบรมสารรกธาตพระพทธรปตางๆ

หอพระธำตมณเฑยร ต งอย ทางทศตะวนตกของพระท น ง

ไพศาลทกษณ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา

จฬาโลกมหาราช โปรดให สร าง ขนเพอเป นท

ประดษฐานพระบรมอฐสมเดจพระปฐมบรมมหาชนก

(ตนพระบรมราชจกรวงศ) พระบรมอฐพระบาท

สมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๑ ถงรชกาลท ๓

พระอฐสมเดจพระบรมราชนในรชกาลท๑-๒และ

สมเดจพระศรสลาลยพระบรมราชชนนในรชกาลท๓

มลกษณะกออฐถอปนทรงสเหลยม กวาง ๖ เมตร ยาว ๑๑ เมตร ยกพนสง ๓ เมตร

มมขกระสนเชอมตอระหวางพระธาตมณเฑยรกบดานสะกดของพระทนงไพศาลทกษณทางทศตะวนตก

104

73

พระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมำน(อ�า-มะ-รน-ว-นด-ไฉ-มะ-ไห-สน-พ-มาน)

ตงอยทางดานทศเหนอของพระทนงไพศาลทกษณ

เปนทองพระโรงส�าคญทพระมหากษตรยแหงพระบรมราช

จกรวงศทรงใชเปนทประกอบพระราชกรณยกจส�าคญของ

บานเมอง เชน เสดจออกขนนาง เสดจออกมหาสมาคมใน

พระราชพธบรมราชาภเษกพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

ตลอดจนเสดจออกรบทตตางประเทศทเขามาเจรญพระราช

ไมตรในสมยตนรตนโกสนทร ทปลายสดของทองพระโรง

เปนทประดษฐานพระทนงบษบกมาลามหาจกรพรรดพมาน

และดานหนาพระทนงนเปนทประดษฐานพระทนงพดตาน

กาญจนสงหาสนภายใตพระนพปฎลมหาเศวตฉตร

74

หอศาสตราคม (สาด-ตรา-คม)

หอศาสตราคม เปนหอขนาดเลกหลงคาทรงไทยมงกระเบองเคลอบส อยรมก�าแพงแกว

พระทนงอมรนทรวนจฉยดานตะวนออก เดมเปนพระทนงโถงทพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

มหาราช ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสรางขน ตอมาในรชกาลพระบาททสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหรอพระทนงแลวสรางหอศาสตราคมขน ส�าหรบใหพระสงฆ

ฝายรามญนกายมาสวดพระปรตรท�าน�าพระพทธมนต เพอถวายพระมหากษตรยสรงพระพกตร และ

สรงเปนประจ�าวน ตลอดจนประพรมรอบพระมหามณเฑยร คอ พระทนงจกรพรรดพมาน พระทนง

ไพศาลทกษณ และพระทนงอมรนทรวนจฉย

ในรชกาลท ๔ – ๕ – ๖ และรชกาลท ๗ มการสวดพระปรตรท�าน�าพระพทธมนต และ

ประพรมน�าพระพทธมนตรอบพระมหามณเฑยรทกวน เวลา ๑๔.๐๐ นาฬกา ตอมาในรชกาลท ๙

และรชกาลปจจบน ไดนมนตพระสงฆฝายรามญ ๕ รป มาสวดพระปรตรท�าน�าพระพทธมนต และ

ประพรมน�ามนตรอบพระมหามณเฑยรทกวนธรรมสวนะ เวลา ๑๓.๓๐ นาฬกา เสรจแลวนมนต

พระสงฆ ๑ รป ประพรมน�าพระพทธมนตรอบพระมหามณเฑยรครงหนง และนมนตพระพธธรรมจาก

๑๐ วด คอ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ วดสทศนเทพวราราม วดสระเกศ

วดจกรวรรดราชาวาส วดบวรนเวศวหาร วดระฆงโฆสตาราม วดประยรวงศาวาส วดอนงคาราม

และวดราชสทธาราม จ�านวนวดละ ๕ รป ผลดเปลยนกนมาสวดท�าน�าพระพทธมนตอกครงในเวลา

๑๘.๐๐ นาฬกา น�าพระพทธมนตทงสองเวลานรวมเกบไวในหมอน�ามนตเพอจดไปถวายสรงทกวน

ตามราชประเพณทไดเคยปฏบตสบมา

น�าพระพทธมนตจากหอศาสตราคมน กรงเทพมหานครกราบบงคมทลขอพระราชทาน

น�าไปเปนน�าศกดสทธของกรงเทพมหานคร เพอรวมกบน�าศกดสทธของจงหวดตาง ๆ ๗๖ จงหวด

ทวราชอาณาจกร ส�าหรบถวายสรงในพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา รชกาลท ๙ วาระครบรอบ

นกษตร คอ ๖ รอบ ๗ รอบ

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พทธศกราช ๒๕๖๒ กรงเทพมหานคร ไดกราบบงคมทล

ขอพระราชทานน�าพระพทธมนตจากหอศาสตราคม น�าไปรวมกบน�าศกดสทธของจงหวดตาง ๆ

๗๖ จงหวดทวราชอาณาจกร ส�าหรบถวายในพระราชพธครงน

75

76

พระทนงจกรมหำปรำสำท(จก-กร-มะ-หา-ปรา-สาด)

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหสรางขนระหวาง

หมพระมหามณเฑยรกบหมพระมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวง เดมประกอบดวยหมพระทนง

ตางๆ รวม๑๑องคปจจบนเหลอเพยง๔องค โดยมพระทนงทส�าคญทสดคอพระทนงจกรมหา

ปราสาทสรางเมอพทธศกราช๒๔๑๙เพอเปนทองพระโรงลกษณะเปนอาคาร๓ชนและมพระทนง

๓องคเชอมตอกนคอพระทนงองคกลางพระทนงองคตะวนตกและพระทนงองคตะวนออกโดย

ชนบนพระทนงองคกลางเปนทประดษฐานพระบรมอฐรชกาลท๔ถงรชกาลท๙ทองพระโรงกลาง

เปนทประดษฐานพระแทนพดตานถมภายใตพระนพปฎลมหาเศวตฉตร

พระทนงจกรมหาปราสาทนในรชกาลท๙และรชกาลท๑๐เปนทเสดจออกรบทตานทต

ทมาเฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคลในการพระราชพธบรมราชาภเษก

77

พระทนงบรมรำชสถตยมโหฬำร(บอ-รม-มะ-ราด-สะ-ถด-มะ-โห-ลาน)

พระทนงองคเดมเปนอาคาร๒ชนแบบตะวนตกมเฉลยงตอกบพระทนงจกรมหาปราสาท

สรางสมยรชกาลท๕ตอมาในรชกาลท๙ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหรอและสรางใหมเพอขยบ

ขยายพนทจดเลยงและรบรองพระราชอาคนตกะและแขกส�าคญของบานเมอง ลกษณะอาคารเปน

สถาปตยกรรมแบบไทยประเพณผสมตะวนตก หนาบนประดบพระบรมราชสญลกษณจกรลอมดวย

สงวาลนพรตนและพระราชลญจกรประจ�ารชกาลท๙โดยมบนไดเลอนเชอมไปยงทองพระโรงหลง

พระทนงจกรมหาปราสาทการกอสรางแลวเสรจเมอเดอนพฤษภาคมพทธศกราช๒๕๔๙และไดใช

ในงานพระราชทานเลยงพระกระยาหารค�าแดสมเดจพระราชาธบดและสมเดจพระราชนตางประเทศ

พรอมทงบคคลส�าคญเนองในงานฉลองสรราชสมบตครบ๖๐ปเมอวนท๑๓มถนายนพทธศกราช

๒๕๔๙เปนครงแรก

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๑๐ เปนท

พระราชทานเลยงคณะทตานทต

78

พระทนงดสตมหำปรำสำท ตงอยในเขตพระราชฐานชนกลางทางฝงตะวนตกในพระบรมมหาราชวงพระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหสรางขนเพอใชเปนทเสดจออกวาราชการ ตอมาเปนทตง

พระบรมศพพระมหากษตรยรวมทงพระอครมเหสและพระศพพระบรมวงศบางพระองค

พระทนงดสตมหาปราสาท เปนพระทนงกออฐถอปน ยกพนสงรปจตรมข หลงคาทรง

ปราสาทมขเดจดานหนาพระทนงดสตมหาปราสาทเปนมขโถงมพระทนงบษบกมาลาตงอยกลางมข

เปนทส�าหรบเสดจออกมหาสมาคมหรอเสดจออกใหประชาชนเฝาทลละอองธลพระบาท

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกในรชกาลท๙และรชกาลท๑๐เสดจพระราชด�าเนน

ดวยขบวนราบใหญจากวดพระศรรตนศาสดารามไปยงพระทนงดสตมหาปราสาทเพอถวายบงคม

พระบรมอฐและพระอฐสมเดจพระบรมราชบพการ

79

พระทนงอำภรณพโมกขปรำสำท พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหสรางขนบนก�าแพงแกวระหวาง

พระทนงจกรมหาปราสาทและพระทนงดสตมหาปราสาท เปนพระทนงลกษณะพลบพลาโถง

ทรงปราสาทจตรมขลงรกปดทองประดบกระจกทงองคหนาบนแตละมขมรปทาวจตโลกบาลประดบ

ตามทศทสถตมบนไดขนลงทง๔ดานเคยใชเปนทประกอบพระราชพธโสกนตและใชเปนพลบพลา

ส�าหรบประทบพระราชยานรบสงเสดจเมอเสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนพยหยาตราทางสถลมารค

ดานทศตะวนออกและตะวนตกจงมเกยส�าหรบประทบพระราชยาน

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท๑๐เปนทประทบ

พระราชยานในการเสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบใหญ ไปทรงบ�าเพญพระราชกศลถวายบงคม

พระบรมอฐพระอฐสมเดจพระบรมราชบพการณพระทนงดสตมหาปราสาท

80

พระทนงสทไธสวรรยปรำสำท(สด-ไท-สะ-หวน-ปรา-สาด)

ตงอยบนก�าแพงพระบรมมหาราชวงระหวางประตเทวาพทกษกบประตศกดไชยสทธสราง

ในรชกาลท ๑ เพอเปนทประทบทอดพระเนตรขบวนแหในพระราชพธสนานใหญ และการฝกชาง

ลกษณะเปนพลบพลาโถงท�าดวยเครองไมมอฒจนทรขนลงทางทศเหนอและทศใตตอมาในรชกาล

ท ๔ โปรดเกลาฯ ใหกอผนงอฐฉาบปนตอเตมหลงคาเปนยอดปราสาท พทธศกราช ๒๔๙๒ มการ

ตอเตมสรางเฉลยงไมดานตะวนออกเปนสหบญชร

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท๙และรชกาล

ท๑๐เสดจออกณทองพระโรงเพอใหผน�าศาสนาและผแทนคณะพาณชยเฝาทลละอองธลพระบาท

ถวายพระพรชยมงคลและเสดจออกณสหบญชรเพอใหพสกนกรเฝาทลละอองธลพระบาทถวาย

พระพรชยมงคล

81

พระบรมรำชำนสรณรชกำลท๕ เปนพระบรมรปทพระบรม

วงศานวงศ ขาราชการ พอคา คหบด

และประชาชนชาวไทยทกหมเหลาใน

รชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอย หว รวมใจกนจดสรางขนเพอ

นอมเกลานอมกระหมอมถวาย“สมเดจ

พระปยมหาราช” ผทรงเปนทรกยงของ

ปวงชนชาวไทย ในมหามงคลสมยททรง

ครองสรราชสมบตยาวนาน๔๐ป เมอ

พทธศกราช๒๔๕๑

พระบรมรปทรงมานชางหลอชาวฝรงเศสแหงบรษทซซแฟรสฟองเดอร(SusseFréres

Fondeur) ณ กรงปารส ประเทศฝรงเศส หลอดวยโลหะชนดทองบรอนซ โดยพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดเสดจฯ ไปประทบใหชางปนพระบรมรป เมอวนท ๒๒ สงหาคม

พทธศกราช๒๔๕๐คราวเสดจประพาสยโรปครงท๒พระบรมรปส�าเรจเรยบรอยและสงเขามายง

กรงรตนโกสนทรทางเรอเมอพทธศกราช๒๔๕๑พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรด

ใหประดษฐานพระบรมรปไวณพระลานพระราชวงดสต และเสดจพระราชด�าเนนมาทรงประกอบ

พระราชพธรชมงคลาภเษกทรงครองสรราชสมบตครบ๔๐ปและทรงเปดผาคลมพระบรมราชานสรณ

พระบรมรปทรงมาเปนปฐมฤกษ

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกรชกาลท๑๐เสดจพระราชด�าเนนไปถวายราชสกการะ

พระบรมราชานสรณพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวณพระลานพระราชวงดสต

82

ปฐมบรมรำชำนสรณ ประดษฐานณเชงสะพานพระพทธยอดฟา

ฝงพระนครเมอพทธศกราช๒๔๗๐พระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหว มพระราชปรารภกบรฐบาล

ในการสรางถาวรวตถเปนอนสรณในโอกาสกรง

รตนโกสนทร จะมอายครบ๑๕๐ป ในพทธศกราช

๒๔๗๕เพอเฉลมพระเกยรตพระปฐมบรมกษตรยพระผ

ทรงสถาปนากรงรตนโกสนทร โดยสรางพระบรมรป

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชและ

สะพานขามแมน�าเจาพระยาเชอมระหวางฝงพระนคร

กบฝงธนบรเรยกวา“ปฐมบรมราชานสรณ”

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรม

พระยานรศรานวดตวงศ ทรงออกแบบและอ�านวย

การกอสราง ศาสตราจารยศลป พระศร เปนผปน

และหลอพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวเสดจ

พระราชด�าเนนไปทรงเปดผาคลมพระบรมรป เมอ

วนท๖เมษายนพทธศกราช๒๔๗๕

เปนราชประเพณสบมาทพระมหากษตรยเสดจพระราชด�าเนนไปถวายพานพมเพอถวาย

ราชสกการะพระบรมรปในวนทระลกมหาจกรบรมราชวงศวนท๖เมษายนของทกป

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกรชกาลท๑๐เสดจพระราชด�าเนนไปถวายราชสกการะ

พระบรมรปพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชณปฐมบรมราชานสรณ

83

วดบวรนเวศวหำร(บอ-วอน-น-เวด-ว-หาน)

พนทเดมเปนทตงของวด๒วดประกอบดวยวดรงษสทธาวาสและวดทสมเดจพระบวรราช

เจามหาศกดพลเสพ ทรงสถาปนาขนใหมอกวดหนงคอ วดใหมหรอวดวงหนา ครนเมอพทธศกราช

๒๓๙๗ในรชกาลท๓โปรดเกลาฯใหรวมวดทง๒เขาดวยกนและพระราชทานนามวดขนใหมเปน

วดบวรนเวศวหาร โดยมสมเดจเจาฟามงกฎ (พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว) ขณะทรง

พระผนวชเปนเจาอาวาสวดไดตงคณะสงฆฝายธรรมยตกนกายขนทนเปนครงแรก

วดบวรนเวศวหารนรชกาลท๔ถงรชกาลท๗ประทบจ�าพรรษาขณะทรงพระผนวชรชกาล

ท๙ทรงพระผนวชและประทบจ�าพรรษาณพระต�าหนกปนหยาและพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

รชกาลท๑๐ประทบจ�าพรรษาขณะทรงพระผนวชเมอครงด�ารงพระอสรยยศสมเดจพระบรมโอรสา

ธราช สยามมกฎราชกมาร และเปนทประทบของสมเดจพระสงฆราชกรงรตนโกสนทร ๔พระองค

ภายในวดมแผนผงศาสนสถานตามอยางสมยรตนโกสนทรคอมพระเจดยเปนประธานมพระวหารและ

พระอโบสถเปนอาคารประกอบหลกมลกษณะสถาปตยกรรมไทยผสมจนตามแบบพระราชนยมในสมย

รชกาลท๓ภายในพระอโบสถเขยนภาพปรศนาธรรมฝมอบรมครขรวอนโขงและประดษฐานพระพทธ

ชนสห พระพทธรปส�าคญค บานค เมองทอญเชญ

มาจากวดพระศรรตนมหาธาต จงหวดพษณโลก

ภายใตพทธบลลงกเปนทประดษฐานพระบรมราช

สรรางคารรชกาลท๖และรชกาลท๙

ในการพระราชพ ธ บ รมราชาภ เษก

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๑๐ เสดจ

พระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตรา

ทางสถลมารคไปยงวดบวรนเวศวหาร เพอทรง

นมสการพระพทธชนสหพระประธานในพระอโบสถ

และถวายราชสกการะพระบรมราชสรรางคาร

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอย หว และ

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

บรมนาถบพตร

84

วดรำชบพธสถตมหำสมำรำม(ราด-ชะ-บอ-พด-สะ-ถด-มะ-หา-ส-มา-ราม)

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหสรางขน ถอเปนวดประจ�า

รชกาลท ๕ โดยมพระมหาเจดยเปนศนยกลางของวด สวนพระอโบสถ พระวหารตงอยรอบขาง

เชอมถงกนดวยระเบยงคดรอบพระเจดย ทกอาคารประดบดวยกระเบองเคลอบเบญจรงค ภายใน

พระอโบสถและพระวหารประดบตกแตงตามแบบสถาปตยกรรมแบบไทยผสมตะวนตก มพระพทธ

องครส เปนพระประธานในพระอโบสถ ภายใตพทธบลลงกประดษฐานพระบรมราชสรรางคาร

รชกาลท ๗ พระราชสรรางคารสมเดจพระนางเจาร�าไพพรรณ พระบรมราชน ในรชกาลท ๗

และพระบรมราชสรรางคาร รชกาลท ๙ ชานก�าแพงดานทศตะวนตกเปนทตงสสานหลวงบรรจ

พระสรรางคารพระบรมวงศานวงศ

วดราชบพธสถตมหาสมารามเคยเปนทประทบของสมเดจสงฆราชมาแลว๒พระองคและ

สมเดจพระอรยวงศาคตญาณสมเดจพระสงฆราชองคปจจบน

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๑๐ เสดจ

พระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตราทางสถลมารคไปยงวดราชบพธสถตมหา

สมาราม เพอทรงนมสการพระพทธ

องครส พระประธานในพระอโบสถ

และถวายราชสกการะพระบรม

ราชสรรางคารพระบาทสมเดจพระ

ปกเกลาเจาอย หว พระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

บรมนาถบพตร พระราชสรรางคาร

สมเด จพระนาง เจ าร� า ไพพรรณ

พระบรมราชนในรชกาลท๗

85

วดพระเชตพนวมลมงคลำรำม(พระ-เชด-ต-พน-ว-มน-มง-คะ-ลา-ราม)

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดเกลาฯ ใหบรณปฏสงขรณวดเกา

ในสมยอยธยาชอวดโพธารามหรอวดโพธขนใหมทงพระอารามพระราชทานนามวาวดพระเชตพน

วมลมงคลาวาสตอมารชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯใหขยายอาณาเขต

พระอารามดานทศใตและทศตะวนตก รวมถงจารกความรสรรพวชาการ เชน ประวตศาสตร

วรรณกรรมต�าราการแพทยแผนไทยต�ารานวดและต�ารายาไวตามเสาศาลารายโดยรอบถอวาเปน

มหาวทยาลยแหงแรกของไทยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯใหบรณะแลวทรง

เปลยนสรอยนามพระอารามเปนวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระอารามแหงนมสงส�าคญประกอบดวย พระอโบสถเกา พระวหารพระพทธไสยาส

พระมหาเจดย ๔ รชกาล และประตมากรรมรปฤๅษดดตน ใตพทธบลลงกพระพทธเทวปฏมากร

พระประธานในพระอโบสถเปนทบรรจพระบรมราชสรรางคารพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา

จฬาโลกมหาราชจงถอกนวาเปนวดประจ�ารชกาลท๑

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๑๐ เสดจ

พระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตราทางสถลมารคไปยงวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

เพอทรงนมสการพระพทธเทวปฏมากรพระประธานในพระอโบสถและถวายราชสกการะพระบรมราช

สรรางคารพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

86

วดสทศนเทพวรำรำม(ส-ทด-เทบ-พะ-วะ-รา-ราม)

สรางขนในสมยรชกาลท ๑ ตรงพนททเปนศนยรวมชมชนและศนยรวมศาสนสถานทง

พทธและพราหมณกลางพระนคร แผนผงเขตพทธาวาสจ�าลองภมจกรวาลตามคตมณฑลแบบพทธ

พระวหารหลวงประดษฐานพระศรศากยมนหรอหลวงพอโตซงอญเชญมาจากเมองสโขทย ชกช

(ฐานพระพทธรป)ประดษฐานพระบรมราชสรรางคารรชกาลท๘ภายในพระอโบสถมภาพจตรกรรม

พทธประวตและเรองในวรรณคดดานหนาพระอโบสถมสตตมหาสถานหรอสญลกษณแสดงสถานท

พระพทธองคประทบภายหลงการตรสร ๗ แหง ดวยความส�าคญของสถานทตงและคตความเชอ

ทางศาสนาวดสทศนเทพวรารามจงเปนสถานทประกอบพธกรรมส�าคญทางศาสนาของบานเมอง

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกรชกาลท๑๐เปนสถานทเสกน�าอภเษกจาก๗๖จงหวดและ

กรงเทพมหานครเพอแหเชญไปยงพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามรวมทงน�าจากเบญจสทธคงคา

และน�าจากสระ๔สระ

87

วดอรณรำชวรำรำม(อะ-รน-ราด-ชะ-วะ-รา-ราม) เดมชอวดมะกอก สรางในสมยอยธยา ปฏสงขรณสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช

เปลยนชอเปนวดแจง และเปลยนเปนวดอรณราชวรารามหลงการปฏสงขรณอกครงในสมยรชกาล

ท ๒ วดนมศาสนสถานส�าคญคอพระปรางคทสรางมาแตรชกาลท ๒ และสรางเพมเตมแลวเสรจ

ในสมยรชกาลท๓แตไดมการฉลองในรชกาลท๔โดยมพระปรางคประธานขนาดใหญสง๘๑เมตร

มพระปรางคองคเลกและมณฑปประจ�าทศทง๔ทงหมดมสขาวประดบตกแตงดวยกระเบองสงดงามยง

พระอโบสถประดษฐานพระพทธรปปางมารวชยนามวา พระพทธธรรมศราชโลกธาตดลก ทหนา

พระประธานประดษฐานพระอรณหรอพระแจงศลปะลานชางอญเชญมาไวแตครงรชกาลท๔ปจจบน

พระปรางควดอรณราชวรารามเปนเสมอนสญลกษณของประเทศไทยและเปนทรจกไปทวโลก

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๑๐ เสดจ

พระราชด�าเนนโดยขบวนพยหยาตราทางชลมารคเพอทรงบ�าเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐน

88

วดพระพทธบาทจงหวดสระบร

วดพระศรรตนมหาธาตจงหวดพษณโลก

วดพระศรรตนมหาธาตจงหวดสโขทย

วดพระปฐมเจดยจงหวดนครปฐม

วดพระมหาธาตจงหวดนครศรธรรมราช

วดพระธาตหรภญไชยจงหวดล�าพน

วดพระธาตพนมจงหวดนครพนม

วดพระบรมธาตจงหวดชยนาท

วดพระธาตแชแหงจงหวดนาน

รชกาลท ๙สถานทประกอบพธท�าน�าอภเษก

พทธเจดยสถานส�าคญ ในภมภาค ๑๘ แหง

89

วดพระนารายณมหาราชจงหวดนครราชสมา

วดบงพระลานชยจงหวดรอยเอด

วดอบลรตนารามจงหวดอบลราชธาน

วดตานนรสโมสรจงหวดปตตาน

วดโสธรวรารามจงหวดฉะเชงเทรา

วดพลบจงหวดจนทบร

วดพระทองจงหวดภเกต

วดพระบรมธาตไชยาจงหวดสราษฎรธาน

วดพระมหาธาตจงหวดเพชรบร

90

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑ กระบ วงเทวดาทตง:น�าตกหวยโตอทยานแหงชาต เขาพนมเบญจา อ�าเภอเมองกระบ

พระอโบสถวดแกวโกรวารามอ�าเภอเมองกระบ

๒ กาญจนบร แมน�าสามประสบทตง:บานวงกะ (บรเวณวดวงกวเวการามเกา) อ�าเภอสงขละบร

พระอโบสถวดไชยชมพลชนะสงคราม(วดใต)อ�าเภอเมองกาญจนบร

๓ กาฬสนธ กดน�ากนทตง:สวนสาธารณะกดน�ากน เทศบาลเมองกาฬสนธ อ�าเภอเมองกาฬสนธ

พระอโบสถวดกลางอ�าเภอเมองกาฬสนธ

รชกาลท ๑๐แหลงน�าศกดสทธ ๑๐๘ แหง และสถานทประกอบพธ

ท�าน�าอภเษก ๗๖ จงหวด และกรงเทพมหานคร

จงหวดทมแหลงน�ำศกดสทธจ�ำนวน๑แหลงน�ำมจ�ำนวน๖๐จงหวด

จ�ำนวน๖๐แหลงน�ำ

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑ กรงเทพมหานคร หอศาสตราคมในพระบรมมหาราชวง วดสทศนเทพวราราม

91

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๔ ก�าแพงเพชร บอสามแสนทตง:อทยานประวตศาสตร ก�าแพงเพชร อ�าเภอเมองก�าแพงเพชร

พระอโบสถวดคยางอ�าเภอเมองก�าแพงเพชร

๕ ขอนแกน บอน�าศกดสทธ(บาราย)วดกประภาชยทตง:บานนาค�านอยอ�าเภอน�าพอง

พระอโบสถวดหนองแวงอ�าเภอเมองขอนแกน

๖ ฉะเชงเทรา ปากน�าโจโลหรอคลองทาลาดทตง:ต�าบลปากน�าอ�าเภอบางคลา

พระอโบสถวดโสธรวรารามอ�าเภอเมองฉะเชงเทรา

๗ ชลบร สระเจาคณเฒาวดเขาบางทรายทตง:วดเขาบางทรายบานบางทราย อ�าเภอเมองชลบร

พระอโบสถวดเขาบางทรายอ�าเภอเมองชลบร

๘ ชยนาท แมน�าเจาพระยาบรเวณหนาวดธรรมามลทตง:วดธรรมามล อ�าเภอเมองชยนาท

พระอโบสถวดพระบรมธาตอ�าเภอเมองชยนาท

๙ ชมพร บอน�าทพยถ�าเขาพลหรอบอน�าศกดสทธถ�าเขาพลทตง:วดถ�าเขาพลอ�าเภอปะทว

พระอโบสถวดชมพรรงสรรคอ�าเภอเมองชมพร

92

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑๐ เชยงราย บอน�าทพยทตง:วดพระธาตดอยตงอ�าเภอแมสาย

พระอโบสถวดพระแกวอ�าเภอเมองเชยงราย

๑๑ ตรง แมน�าตรงบรเวณหนาทาน�าวดประสทธชยทตง:บรเวณหนาทาน�าวดประสทธชย (วดทาจน)อ�าเภอเมองตรง

พระอโบสถวดกะพงสรนทรอ�าเภอเมองตรง

๑๒ ตราด น�าตกธารมะยมทตง:บรเวณดานหลงทท�าการอทยาน แหงชาตหมเกาะชาง อ�าเภอเกาะชาง

พระอโบสถวดโยธานมตอ�าเภอเมองตราด

๑๓ ตาก อางเกบน�าเขอนภมพลทตง:การไฟฟาฝายผลต แหงประเทศไทย(เขอนภมพล) อ�าเภอสามเงา

พระอโบสถวดมณบรรพตอ�าเภอเมองตาก

๑๔ นครปฐม สระน�าจนทรหรอสระบวทตง:บานเนนปราสาท อ�าเภอเมองนครปฐม

พระวหารหลวงวดพระปฐมเจดยอ�าเภอเมองนครปฐม

๑๕ นครพนม สระน�ามรธาภเษกหรอบอน�าพระอนทรทตง:วดพระธาตพนม อ�าเภอธาตพนม

พระอโบสถวดพระธาตพนมอ�าเภอธาตพนม

93

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑๖ นครราชสมา ตนน�าล�าตะคองอทยานแหงชาตเขาใหญทตง:บรเวณเขาสามยอดฐานเฉพาะกจ คลองอเฒาอทยานแหงชาต เขาใหญอ�าเภอปากชอง

พระวหารหลวงวดพระนารายณมหาราชอ�าเภอเมองนครราชสมา

๑๗ นครสวรรค บงบอระเพดทตง:อยในเขตการปกครอง ของจงหวดนครสวรรค

พระอโบสถวดนครสวรรคอ�าเภอเมองนครสวรรค

๑๘ นนทบร กลางแมน�าเจาพระยาเบองหนาพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทตง:วดเฉลมพระเกยรตอ�าเภอเมองนนทบร

พระอโบสถวดเฉลมพระเกยรตอ�าเภอเมองนนทบร

๑๙ นาน บอน�าศกดสทธวดสวนตาลทตง:อ�าเภอเมองนาน

พระวหารวดพระธาตแชแหงอ�าเภอภเพยง

๒๐ บรรมย แหลงน�าศกดสทธวดกลางทตง:วดกลางอ�าเภอเมองบรรมย

พระอโบสถวดกลางอ�าเภอเมองบรรมย

๒๑ ปทมธาน แมน�าเจาพระยาบรเวณหนาวดศาลเจาทตง:อ�าเภอเมองปทมธาน

พระอโบสถวดเขยนเขตอ�าเภอธญบร

94

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๒๒ ประจวบครขนธ บอน�าศกดสทธหรอบอน�าทพยทตง:อยในบรเวณถ�าเขามารอง บานฝายทาอ�าเภอบางสะพาน

พระอโบสถวดคลองวาฬอ�าเภอเมองประจวบครขนธ

๒๓ พระนครศรอยธยา น�าภายในพระเศยรหลวงพอทองสขสมฤทธและบอน�าศกดสทธวดตมทตง:วดตมถนนอยธยา-อางทอง อ�าเภอพระนครศรอยธยา

วหารพระมงคลบพตรอ�าเภอพระนครศรอยธยา

๒๔ พงงา บอน�าศกดสทธถ�าน�าผดทตง:ศาลเจาบนเถากงบานถ�าน�าผด อ�าเภอเมองพงงา

พระอโบสถวดประชมโยธอ�าเภอเมองพงงา

๒๕ พจตร แมน�านานบรเวณกลางแมน�าหนาพระอโบสถวดทาหลวงทตง:วดทาหลวง อ�าเภอเมองพจตร

พระอโบสถวดทาหลวงอ�าเภอเมองพจตร

๒๖ พษณโลก สระสองหองทตง:พระราชวงจนทนถนนวงจนทน อ�าเภอเมองพษณโลก

พระวหารพระพทธชนราชวดพระศรรตนมหาธาตอ�าเภอเมองพษณโลก

๒๗ เพชรบร ทาน�าวดทาไชยศรทตง:วดทาไชยศร อ�าเภอบานลาด

พระวหารวดมหาธาตอ�าเภอเมองเพชรบร

95

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๒๘ ภเกต บอน�าศกดสทธวดไชยธารารามทตง:วดไชยธาราราม(วดฉลอง) อ�าเภอเมองภเกต

วหารวดพระทองอ�าเภอถลาง

๒๙ มหาสารคาม บอน�าศกดสทธหรอหนองดนทตง:บานหนองโงงอ�าเภอนาดน

พระอโบสถวดมหาชยอ�าเภอเมองมหาสารคาม

๓๐ มกดาหาร น�าตกศกดสทธทตง:ในเขตพนทเขตรกษาพนธสตว ภสฐานน�าตกแกงชางเนยม บานแกงชางเนยมอ�าเภอค�าชะอ

พระอโบสถวดศรมงคลใตอ�าเภอเมองมกดาหาร

๓๑ แมฮองสอน ถ�าปลาทตง:อทยานแหงชาตถ�าปลา–น�าตก ผาเสออ�าเภอเมองแมฮองสอน

อโบสถวดพระธาตดอยกองมอ�าเภอเมองแมฮองสอน

๓๒ ยโสธร ทาค�าทองทตง:อยรมแมน�าชบรเวณหลง วดศรธรรมารามอ�าเภอเมองยโสธร

พระอโบสถวดศรธรรมารามอ�าเภอเมองยโสธร

๓๓ ยะลา สระแกวสระน�าศกดสทธทตง:บรเวณถ�ามดหรอถ�าปปร. วดคหาภมขอ�าเภอเมองยะลา

พระอโบสถวดพทธภมอ�าเภอเมองยะลา

๓๔ รอยเอด สระชยมงคลทตง:วดบงพระลานชย อ�าเภอเมองรอยเอด

พระอโบสถวดบงพระลานชยอ�าเภอเมองรอยเอด

96

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๓๕ ระนอง บอน�าพรอนรกษะวารนทตง:สวนสาธารณะรกษะวารน อ�าเภอเมองระนอง

พระอโบสถวดสวรรณครวหารอ�าเภอเมองระนอง

๓๖ ระยอง วงสามพญาทตง:วดละหารไรอ�าเภอบานคาย

พระอโบสถวดปาประดอ�าเภอเมองระยอง

๓๗ ราชบร สระโกสนารายณทตง:อ�าเภอบานโปง

พระวหารหลวงวดมหาธาตอ�าเภอเมองราชบร

๓๘ ลพบร บอน�าศกดสทธทตง:วดกวศราราม อ�าเภอเมองลพบร

พระอโบสถวดกวศรารามอ�าเภอเมองลพบร

๓๙ ล�าปาง บอน�าศกดสทธหรอบอน�าเลยงพระนางจามเทวทตง:บานจามเทวอ�าเภอเกาะคา

พระอโบสถวดพระแกวดอนเตาสชาดารามอ�าเภอเมองล�าปาง

๔๐ ล�าพน ดอยขะมอบอน�าทพยทตง:ทพกสงฆดอยขะมอ อ�าเภอเมองล�าพน

พระวหารวดพระธาตหรภญชย อ�าเภอเมองล�าพน

๔๑ เลย น�าจากถ�าเพยงดนทตง:วดถ�าผาปบานนาฮอ อ�าเภอเมองเลย

พระอโบสถวดศรสทธาวาสอ�าเภอเมองเลย

97

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๔๒ ศรสะเกษ บอน�าศกดสทธปราสาทสระก�าแพงนอยทตง:วดเทพปราสาทสระก�าแพงนอย อ�าเภออทมพรพสย

พระวหารวดมหาพทธารามอ�าเภอเมองศรสะเกษ

๔๓ สกลนคร บอน�าศกดสทธภน�าลอดทตง:วดพระธาตเชงชม อ�าเภอเมองสกลนคร

พระอโบสถวดพระธาตเชงชมอ�าเภอเมองสกลนคร

๔๔ สงขลา บอน�าศกดสทธวดแหลมบอทอทตง:วดแหลมบอทอ อ�าเภอกระแสสนธ

พระอโบสถวดชยมงคลอ�าเภอเมองสงขลา

๔๕ สตล บอน�าพรอนทงนยทตง:อ�าเภอควนกาหลง

พระอโบสถวดชนาธปเฉลมอ�าเภอเมองสตล

๔๖ สมทรปราการ แมน�าเจาพระยาบรเวณหนาองคพระสมทรเจดยทตง:อ�าเภอเมองสมทรปราการ ตรงขามศาลากลาง จงหวดสมทรปราการ

อโบสถ(หลงเกา)วดพชยสงครามอ�าเภอเมองสมทรปราการ

๔๗ สมทรสงคราม แหลงน�าศกดสทธคลองดาวดงสทตง:บรเวณสามแยกหนาวดดาวดงส อ�าเภออมพวา

พระอโบสถวดเพชรสมทรอ�าเภอเมองสมทรสงคราม

98

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๔๘ สมทรสาคร แหลงน�าคลองด�าเนนสะดวกทตง:บรเวณหนาวดหลกสราษฎรสโมสร อ�าเภอบานแพว

พระอโบสถวดเจษฎารามอ�าเภอเมองสมทรสาคร

๔๙ สระแกว สระแกว–สระขวญทตง:สวนสาธารณะสระแกว–สระขวญ อ�าเภอเมองสระแกว

พระอโบสถวดสระแกวอ�าเภอเมองสระแกว

๕๐ สระบร แมน�าปาสกบรเวณบานทาราบทตง:บานทาราบหมท๖ อ�าเภอเสาไห

พระมณฑปรอยพระพทธบาทวดพระพทธบาทอ�าเภอพระพทธบาท

๕๑ สงหบร สระน�าศกดสทธวดโพธเกาตนทตง:วดโพธเกาตน อ�าเภอคายบางระจน

พระอโบสถวดพระนอนจกรสหอ�าเภอเมองสงหบร

๕๒ สราษฎรธาน แหลงน�าศกดสทธพระบรมธาตไชยาทตง:วดพระบรมธาตไชยา อ�าเภอไชยา

พระวหารหลวงวดพระบรมธาตไชยาอ�าเภอไชยา

๕๓ สรนทร สระโบราณทตง:อยในบรเวณโรงพยาบาลสรนทร อ�าเภอเมองสรนทร

พระอโบสถวดบรพารามอ�าเภอเมองสรนทร

๕๔ หนองคาย สระมจลนทหรอสระพญานาคทตง:วดพระธาตบงพวน บานพระธาตบงพวน อ�าเภอเมองหนองคาย

พระอโบสถวดโพธชยอ�าเภอเมองหนองคาย

99

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๕๕ หนองบวล�าภ บอน�าศกดสทธวดศรคณเมองทตง:บานเหนอถนนวรราชภกด อ�าเภอเมองหนองบวล�าภ

พระอโบสถวดศรคณเมองอ�าเภอเมองหนองบวล�าภ

๕๖ อางทอง แมน�าเจาพระยาบรเวณพระอโบสถวดไชโยทตง:วดไชโยอ�าเภอไชโย

พระอโบสถวดไชโยอ�าเภอไชโย

๕๗ อ�านาจเจรญ อางเกบน�าพทธอทยานหรออางเกบน�าหวยปลาแดกทตง:อยตรงขามศาลากลาง จงหวดอ�านาจเจรญ อ�าเภอเมองอ�านาจเจรญ

พระอโบสถวดส�าราญนเวศอ�าเภอเมองอ�านาจเจรญ

๕๘ อดรธาน บอน�าศกดสทธค�าชะโนดทตง:อ�าเภอบานดง

พระอโบสถวดมชฌมาวาสอ�าเภอเมองอดรธาน

๕๙ อตรดตถ บอน�าทพยทตง:บานทงยงเหนออ�าเภอลบแล

พระวหารวดพระแทนศลาอาสนอ�าเภอลบแล

๖๐ อบลราชธาน บอน�าโจกทตง:ในเขตเทศบาลเมองวารนช�าราบ อ�าเภอวารนช�าราบ

พระอโบสถวดสปฏนารามอ�าเภอเมองอบลราชธาน

100

จงหวดทมแหลงน�ำศกดสทธจ�ำนวน๒แหลงน�ำมจ�ำนวน๗จงหวด

จ�ำนวน๑๔แหลงน�ำ

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑ ชยภม ๑. บอน�าศกดสทธวดไพรพนาศ

ทตง:วดไพรพนาศ(วดกลางเมองเกา)

อ�าเภอเมองชยภม

๒. ชผดแมน�าช

ทตง:เขตรกษาพนธสตวปาภเขยว

อ�าเภอหนองบวแดง

อโบสถวดไพรพนาศ

(วดกลางเมองเกา)

อ�าเภอเมองชยภม

๒ นราธวาส ๑. น�าแบง

ทตง:อ�าเภอตากใบ

๒. น�าตกสรนธร

ทตง:บานบาลาอ�าเภอแวง

อโบสถวดประชมชลธารา

อ�าเภอสไหงปาด

๓ บงกาฬ ๑.พนทชมน�าบงโขงหลง

ทตง:บานค�าสมบรณอ�าเภอบงโขงหลง

๒. บอน�าศกดสทธถ�าพระ

ทตง:ในเขตรกษาพนธสตวปาภวว

บานถ�าพระอ�าเภอเขกา

พระอโบสถวดเชกาเจตยาราม

อ�าเภอเชกา

๔ ปราจนบร ๑. บอน�าหนาโบราณสถานรอยพระพทธบาทค

ทตง:อ�าเภอศรมโหสถ

๒. โบราณสถานสระแกว

ทตง:อ�าเภอศรมโหสถ

พระอโบสถวดบางกะเบา

อ�าเภอบานสราง

101

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๕ พะเยา ๑. ขนน�าแมปม

ทตง:บานไรออยอ�าเภอแมใจ

๒. น�าตกตะหรอน�าคะ

ทตง:บานปางคาเหนอ(บานน�าคะ)

อ�าเภอปง

พระวหารวดศรโคมค�าหรอ

วดพระเจาตนหลวง

อ�าเภอเมองพะเยา

๖ เพชรบรณ ๑. สระแกว

ทตง:บรเวณอทยานประวตศาสตรศรเทพ

บานศรเทพนอยอ�าเภอศรเทพ

๒. สระขวญ

ทตง:บรเวณอทยานประวตศาสตรศรเทพ

บานหลกเมองอ�าเภอศรเทพ

พระอโบสถวดมหาธาต

อ�าเภอเมองเพชรบรณ

๗ อทยธาน ๑. แมน�าสะแกกรง

ทตง:บรเวณปากคลองวดขมทรพย

อ�าเภอเมองอทยธาน

๒. สระน�ามนตศกดสทธ

วดมณสถตกปฏฐาราม

ทตง:วดมณสถตกปฏฐาราม

อ�าเภอเมองอทยธาน

พระอโบสถวดมณสถตกปฏฐาราม

อ�าเภอเมองอทยธาน

102

จงหวดทมแหลงน�ำศกดสทธจ�ำนวน๓แหลงน�ำมจ�ำนวน๕จงหวด

จ�ำนวน๑๕แหลงน�ำ

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑ จนทบร ๑. สระแกว

ทตง:อ�าเภอทาใหม

๒. ธารนารายณ

ทตง:อ�าเภอเมองจนทบร

๓. บอน�าศกดสทธวดพลบ

ทตง:วดพลบอ�าเภอเมองจนทบร

อโบสถวดพลบ

อ�าเภอเมองจนทบร

๒ เชยงใหม ๑. บอน�าศกดสทธวดบพพาราม

ทตง:วดบพพารามอ�าเภอเมองเชยงใหม

๒. อางกาหลวง

ทตง:อทยานแหงชาตดอยอนทนนท

อ�าเภอจอมทอง

๓. ขนน�าแมปง

ทตง:บานเมองนะอ�าเภอเชยงดาว

พระวหารวดพระสงห

อ�าเภอเมองเชยงใหม

๓ นครนายก ๑. เขอนขนดานปราการชล

ทตง:บานทาดานอ�าเภอเมองนครนายก

๒.บอน�าทพย

ทตง:อยในเมองโบราณดงละคร

อ�าเภอเมองนครนายก

๓.บงพระอาจารย

ทตง:อ�าเภอองครกษ

พระอโบสถวดอดมธาน

อ�าเภอเมองนครนายก

103

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๔ พทลง ๑. สระน�าศกดสทธวดดอนศาลา

ทตง:อ�าเภอควนขนน

๒. ถ�าน�าบนหบเขาชยบร

ทตง:เขตวนอทยานเมองเกาชยบร

อ�าเภอเมองพทลง

๓. บอน�าศกดสทธพระบรมธาตเขยนบางแกว

ทตง:อ�าเภอเขาชยสน

พระอโบสถวดคหาสวรรค

อ�าเภอเมองพทลง

๕ สโขทย ๑. บอแกว

ทตง:วดเขาอนทร

อ�าเภอศรสชนาลย

๒. บอทอง

ทตง:อ�าเภอศรสชนาลย

๓. ตระพงทอง

ทตง:อทยานประวตศาสตรสโขทย

ถนนจรดวถถอง

อ�าเภอเมองสโขทย

พระอโบสถวดพระศรรตน

มหาธาต

อ�าเภอศรสชนาลย

104

จงหวดทมแหลงน�ำศกดสทธจ�ำนวน๔แหลงน�ำมจ�ำนวน๓จงหวด

จ�ำนวน๑๒แหลงน�ำ

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑ ปตตาน ๑. น�าสระวงพายบว ทตง:อ�าเภอโคกโพธ๒. บอทองหรอบอชางขด ทตง:อ�าเภอปะนาเระ๓. บอไชย ทตง:อ�าเภอปะนาเระ๔. น�าบอฤษ ทตง:อ�าเภอมายอ

พระอโบสถวดตานนรสโมสร

อ�าเภอเมองปตตาน

๒ สพรรณบร ๑. สระแกว ทตง:อ�าเภอเมองสพรรณบร๒. สระคา ทตง:อ�าเภอเมองสพรรณบร๓. สระยมนา ทตง:อ�าเภอเมองสพรรณบร๔. สระเกษ ทตง:อ�าเภอเมองสพรรณบร

พระวหารหลวงพอโต

วดปาเลไลยก

อ�าเภอเมองสพรรณบร

๓ แพร ๑. บอน�าศกดสทธล�าน�าแมค�าม ทตง:เทศบาลต�าบลแมค�ามอ�าเภอเมองแพร๒. บอน�าวดบานนนทาราม ทตง:วดบานนนทารามอ�าเภอเมองแพร๓. บอน�าพระฤาษ ทตง:ส�านกปฏบตธรรมบอน�าพระฤาษ อ�าเภอวงชน๔. บอน�าศกดสทธวดพระหลวง ทตง:อ�าเภอสงเมน

พระอโบสถวดพระบาทมงเมอง

อ�าเภอเมองแพร

105

ท จงหวด แหลงน�ำศกดสทธ สถำนทประกอบพธเสกน�ำ

๑ นครศรธรรมราช ๑. บอน�าศกดสทธวดหนาพระลาน

ทตง:วดหนาพระลาน

อ�าเภอเมองนครศรธรรมราช

๒. บอน�าศกดสทธวดเสมาเมอง

ทตง:วดเสมาเมอง

อ�าเภอเมองนครศรธรรมราช

๓. บอน�าศกดสทธวดเสมาไชย

ทตง:โรงเรยนวดเสมาเมอง

อ�าเภอเมองนครศรธรรมราช

๔. บอน�าศกดสทธวดประตขาว

ทตง: โรงเรยนอนบาลนครศรธรรมราช

(ณนครอทศ)อ�าเภอเมอง

นครศรธรรมราช

๕. หวยเขามหาชย

ทตง:มหาวทยาลยราชภฏ

นครศรธรรมราช

อ�าเภอเมองนครศรธรรมราช

๖. หวยปากนาคราช

ทตง:อ�าเภอลานสกา

พระวหารหลวง

วดพระมหาธาต

อ�าเภอเมองนครศรธรรมราช

จงหวดทมแหลงน�ำศกดสทธจ�ำนวน๖แหลงน�ำ

มจ�ำนวน๑จงหวด

106

อภธานศพท

เกย ทส�าหรบพระมหากษตรยเสดจขนหรอลงจากพระราชพาหนะเชนชางมาพระราชยาน

คานหามตางๆความสงของเกยขนอยกบลกษณะพระราชพาหนะทใชเทยบบางครงเกยจะสรางเปน

ถาวรวตถเชอมตอชาลาพระมหาปราสาทพระทนงหรอฐานไพทพระอโบสถเรยกวาเกยชาลาหาก

เปนเกยส�าหรบทรงชางพระทนงจะมเสาตะลงเบญพาดส�าหรบยนชาง เรยก เกยพระคชาธาร หรอ

เปนเกยตงอยโดดๆเรยกวาเกยโถงสวนเกยลาเปนเกยขนาดเลกทยกไปได

เกย พระทนงอาภรณพโมกขปราสาท

107

เกยพระราชยาน วดพระเชตพนวมลมงคลาราม เกยขางวดราชบพธสถตมหาสมาราม

ครอบพระกรง เปนภาชนะส�ารดทรงดอกบวตมประกอบดวยสวนขนฐานและฝาภายในขนมนมตรงกลาง

ส�าหรบน�าพระกรงมาตดไวเรยกอกอยางวาครอบน�ามนตพระกรงใชส�าหรบสมเดจพระสงฆราชถวายน�า

พระพทธมนตทพระปฤษฎางค(หลง)ในการสรงพระมรธาภเษกเรมใชในการพระราชพธบรมราชาภเษก

สมยรชกาลท๔เปนครงแรก

ครอบยนตรนพคณ(ยน-ตระ-นบ-พะ-คน)

เปนเครองใชในหมวดเครองมรธาภเษก เปนภาชนะแบบขน มฐานและฝา ทรงรปไข

ในพธสรงพระมรธาภเษกณมณฑปพระกระยาสนานในพระราชพธบรมราชาภเษกรชกาลท๙สมเดจ

พระสงฆราช(ม.ร.ว.ชนนพวงศสจตโต)ถวายน�าพระพทธมนตดวยครอบยนตรนพคณทพระหตถ

108

เครองบรมขตตยรำชวรำภรณ(บอ-รม-มะ-ขด-ต-ยะ-ราด-ชะ-วะ-รา-พอน) เปนเครองประดบแสดงพระเกยรตยศของพระมหากษตรยในทนหมายถงเครองประกอบ

พระราชอสรยยศแหงพระมหากษตรยซงพระครพราหมณเปนผทลเกลาฯถวายประกอบดวย

พระสงวาลพราหมณธร�าทรงรบแลวทรงสวมพระองคเฉวยงพระองสาซาย

พระสงวาลนพรตนราชวราภรณ เปนสงวาลแฝดท�าดวยทองค�าลวน มดอกประจ�ายาม

๓๖ดอกท�าดวยทองค�าฝงนพรตนดอกละชนดสลบกนไปตลอดทงสายพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว โปรดใหสรางเมอพทธศกราช๒๔๐๐ - ๒๔๐๒ เมอทรงรบแลว ทรงสวมพระองคเฉวยง

พระองสาขวา

พระสงวาลพระนพท�าดวยทองค�าลวนม๓เสนมดอกประจ�ายามประดบอญมณนพรตน

๑ดอกสรางมาแตครงกรงศรอยธยาทรงรบแลวทรงสวมพระองคเฉวยงพระองสาขวา

พระธ�ามรงควเชยรจนดาและพระธ�ามรงครตนวราวธทรงรบมาแลวทรงสวม

บน พระสงวาลพระนพลาง พระสงวาลนพรตนราชวราภรณ

พระธ�ามรงควเชยรจนดาพระธ�ามรงครตนวราวธ

109

เครองบรมขตตยรำชภษตำภรณ(บอ-รม-มะ-ขด-ต-ยะ-ราด-ชะ-พ-ส-ตา-พอน)

เปนฉลองพระองคในพระราชพธบรมราชาภเษกในสมยรชกาลท๙ท�าจากไหมทองสลบไหม

สฟากลดกระดมนพรตน๗กระดมและจบหลง๒กระดมทรงฉลองพระองคครยรวทองพนสเหลองออน

ชนนอกทรงสวมสายสะพายนพรตนราชวราภรณประดบจกรดาราทรงพระภษาเขยนทองพนสน�าเงน

พระสนบเพลาเชงงอนสเขยวรดพระองคสายทองหวฝงเพชรถงพระบาทแพรสฟาฉลองพระบาท(เขม)

ไหมทองสลบสฟา

ทรงเครองบรมขตตยราชภษตาภรณ ส�าหรบพระราชพธบรมราชาภเษก

110

เครองรำชกกธภณฑ(ราด-ชะ-กะ-กด-ทะ-พน)

เครองราชกกธภณฑ คอ เครองหมายแหงความเปนพระราชาธบด จงเปนสงส�าคญยงท

ตองทลเกลาฯถวายในการพระราชพธบรมราชาภเษกเปนประเพณสบเนองมาจากลทธพราหมณ

โดยพระมหาราชครพราหมณเปนผถวาย ประกอบดวย พระมหาเศวตฉตร พระมหาพชยมงกฎ

พระแสงขรรคชยศรธารพระกรวาลวชนและฉลองพระบาทเชงงอน

111

พระมหำเศวตฉตร (มะ-หา-สะ-เหวด-ตะ-ฉด) หรอพระนพปฎลมหำเศวตฉตร

(นบ-พะ-ปะ-ดน-มะ-หา-สะ-เหวด-ตะ-ฉด)

เปนฉตร๙ชนหมผาขาวมระบาย๓ชนขลบทองแผลวดมยอดชนลางสดหอยอบะจ�าปาทอง

ส�าหรบพระมหากษตรยททรงรบพระบรมราชาภเษกแลว ใชแขวนหรอปกเหนอพระราชอาสน

ราชบลลงกในทองพระโรงพระมหาปราสาทราชมณเฑยรถอเปนเครองราชกกธภณฑทส�าคญยงกวา

ราชกกธภณฑอนๆ

ในรชกาลพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตรทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯใหน�าขนทลเกลาฯถวายณพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสนหลงจากทรงรบน�าอภเษกแลว

๑องคซงท�าเปนฉตร๙ชนขนาดเลกเปนสญลกษณ

112

พระมหำพชยมงกฎ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหสราง

ท�าดวยทองลงยาประดบเพชรในสมยโบราณถอวามงกฎมคาส�าคญเทากบราชกกธภณฑอนๆและ

พระมหาเศวตฉตรเปนสงทส�าคญสงสดแตตอมาเมอประเทศไทยตดตอกบประเทศในทวปยโรปมากขน

จงนยมตามราชส�านกยโรปทถอวาภาวะแหงความเปนพระมหากษตรยอยทการสวมมงกฎแตนนมา

จงถอวาพระมหาพชยมงกฎเปนสงส�าคญและพระมหากษตรยจะทรงสวมพระมหาพชยมงกฎในการ

พระราชพธบรมราชาภเษก

113

พระแสงขรรคชยศรเปนพระแสงราชศสตราวธประจ�าพระองคพระมหากษตรยใบพระขรรค

เปนของเกาเจาพระยาอภยภเบศร(แบน)ใหขาราชการจากเมองพระตะบองน�ามาทลเกลาฯถวาย

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช เมอพทธศกราช ๒๓๒๗ และทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหท�าดามและฝกขนดวยทองลงยาประดบอญมณ ใชเปนเครองราชกกธภณฑในการ

พระราชพธบรมราชาภเษกเมอพทธศกราช๒๓๒๘

ธำรพระกร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหสราง ท�าดวยไม

ชยพฤกษปดทอง หวและสนเปนเหลกคร�าลายทองทสดสนเปนสอมสามงาม เรยกวา ธารพระกร

ชยพฤกษ ครนถงรชกาลท ๔ ทรงสรางธารพระกรขนใหมท�าดวยทองค�า ภายในมพระแสงเสนา

(สะ-เหนา)ยอดมรปเทวดาเรยกวาธารพระกรเทวรปมลกษณะเปนพระแสงดาบมากกวาเปนธารพระกร

ครนถงรชกาลท ๖ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหใชธารพระกรชยพฤกษในการพระราชพธบรม

ราชาภเษกสบมาจนถงรชกาลท๙

114

วำลวชน(วาน-ละ-วด-ชะ-น)(พดและแส)พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

โปรดใหสรางลกษณะเปนพดใบตาลทใบตาลปดทองทง๒ดานขอบขลบทองค�าดามท�าดวยทอง

ลงยาเรยกวาพชนฝกมะขามตอมาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงพระราชด�ารวาตาม

พระบาลทเรยกวา“วาลวชน” ไมควรจะเปนพดใบตาล ควรจะเปนเครองโบกปดทท�าดวยขนจามร

เพราะวาลแปลวาขนโคชนดหนงตรงกบทไทยเรยกจามรจงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหสราง

แสขนจามรเปนเครองราชกกธภณฑ ภายหลงใชขนหางชางเผอก เรยกวา “พระแสหางชางเผอก”

แตกไมอาจทจะเลกใชพดใบตาลของเดมได จงโปรดใหใชพดใบตาลและพระแสจามรควบคกน

โดยเรยกวาวาลวชน

ฉลองพระบำทเชงงอน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดใหสราง

เปนเครองราชกกธภณฑตามแบบอนเดยโบราณท�าดวยทองค�าลงยาราชาวดฝงเพชรประธานพระคร

พราหมณเปนผสวมถวายในการพระราชพธบรมราชาภเษก

115

เครองรำชปโภค(รา-ช-ปะ-โพก)

เปนเครองใชสอยประกอบพระบรมราชอสรยยศ ตงไวในทพระมหากษตรยเสดจประทบ

โดยทอดไวบนโตะเคยงขางพระราชอาสนประกอบดวย

พานพระขนหมากพานหมากท�าดวยทองค�าลงยา

ประดบอญมณ

พระมณฑปรตนกรณฑ (มน-ดบ-รด-ตะ-นะ-กะ-รน)

ภาชนะใสน�าเสวยท�าดวยทองค�าลงยาประดบอญมณ

พระสพรรณศรบวแฉก(ส-พน-นะ-ส) กระโถนเลก

ท�าดวยทองค�าลงยา ประดบอญมณ

พระสพรรณราช(ส-พน-นะ-ราด) กระโถนใหญ ท�าดวยทองค�าลงยาจ�าหลกลาย

116

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร

ทรงจดเทยนเทาพระองคในพระราชพธบรมราชาภเษก พทธศกราช ๒๔๙๓

เทยนเทำพระองค เปนเทยนทพระมหากษตรยทรงจดบชาพระรตนตรย๑ ค ในพระราชพธบรมราชาภเษก

และพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาความสงเทาพระองคไสเทยน๓๒เสนหนก๘๐บาท

117

เทยนมหำมงคล เปนเทยนทพระมหากษตรยทรงจดบชาพระรตนตรยในพระราชพธบรมราชาภเษกและ

พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา จ�านวน๑ ค เทยนมความสงเทากบความยาวของรอบพระเศยร

ไสเทยนมากกวาพระชนมาย๑เสนหนก๘บาท

เทยนชย เปนเทยนทถวายประธานสงฆจดในพระราชพธส�าคญ เพอถอเปนเวลาฤกษดในการทจะ

ประกอบพธ มไสเทยนจ�านวน ๑๐๘ เสน โดยปกตเทยนชยจะมความสงเทากบผเปนประธาน

ของงานในพระราชพธบรมราชภเษกพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตร

เทยนชยสง๑๗๒เซนตเมตรหนก๘๐บาท

เบญจสทธคงคำ(เบน-จะ-สด-ทะ-คง-คา) หมายถง แมน�าส�าคญในประเทศ ๕ สาย คอ แมน�าบางปะกง แมน�าปาสก แมน�า

เจาพระยา แมน�าราชบร และแมน�าเพชรบร อนโลมวาเปนแหลงน�าศกดสทธเชนเดยวกบแมน�า ๕

สายในประเทศอนเดยทเรยกวา ปญจมหานท ในการพระราชพธบรมราชาภเษก รชกาลท ๑ ถง

รชกาลท ๕ แมน�าบางปะกง ตกทบงพระอาจารย แขวงเมองนครนายก แมน�าปาสก ตกทต�าบล

ทาราบ แขวงเมองสระบร แมน�าเจาพระยา ตกทต�าบลบางแกว แขวงเมองอางทอง แมน�าราชบร

ทต�าบลดาวดงสแขวงเมองสมทรสงครามและแมน�าเพชรบรตกทต�าบลทาไชยแขวงเมองเพชรบร

รชกาลท ๑๐ แมน�าบางปะกง ตกทบงพระอาจารย ต�าบลพระอาจารย อ�าเภอองครกษ

จงหวดนครนายกแมน�าปาสกตกบรเวณบานทาราบต�าบลตนตาลอ�าเภอเสาไหจงหวดสระบรแมน�า

เจาพระยาตกบรเวณปากคลองบางแกวต�าบลบางแกวอ�าเภอเมองอางทองจงหวดอางทองแมน�า

ราชบรตกบรเวณสามแยกคลองหนาวดดาวดงสต�าบลบางชางอ�าเภออมพวาจงหวดสมทรสงคราม

แมน�าเพชรบรตกบรเวณทาน�าวดทาไชยศรต�าบลสมอพลออ�าเภอบานลาดจงหวดเพชรบร

118

ปญจมหำนท(ปน-จะ-มะ-หา-นะ-ท)

หมายถง แมน�า ๕ สายในชมพทวป ประเทศอนเดย เชอวาไหลมาจากเขาไกรลาส

ซงเปนทสถตของพระอศวรไดแกแมน�าคงคาแมน�ายมนาแมน�ามหแมน�าอจรวดและแมน�าสรภ

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกสมยรชกาลท๕ครงท๒ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหใชน�าจาก

ปญจมหานทเปนน�าสรงพระมรธาภเษกสบมาจนถงรชกาลท๙

ปนมหำฤกษมหำชยมหำจกรมหำปรำบยค(มะ-หา-เรก/มะ-หา-ชย/มะ-หา-จก/มะ-หา-ปราบ-ยก)

การยงปนใหญเปนสญญาณเพอเอาฤกษเอาชยในการสงคราม มมาตงแตสมยอยธยา

ปนมหาฤกษใชยงเมอเรมการเดนทพถอเปนการเอาฤกษปนมหาชยยงเปนสญญาณเพอตอนรบกองทพ

ทมชยกลบมาในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯใหสรางปนใหญขนาดเลก

ใชในการพระฤกษประกอบดวยปนมหาฤกษมหาชยมหาจกรและมหาปราบยคขนเพอใชส�าหรบ

ยงสลตในการพระราชพธบรมราชาภเษกและพระราชพธส�าคญ

119

พระเตำนพเครำะห(นบ-พะ-เคราะ)

เปนเครองใชในหมวดเครองมรธาภเษก สรางในสมยรชกาลท ๔ ลกษณะเปนภาชนะทรง

คลายดอกบวตม มฐานและฝา ในพระราชพธบรมราชาภเษก รชกาลท ๙ พธสรงพระมรธาภเษก

ณมณฑปพระกระยาสนานพระยาโหราธบดถวายน�าพระพทธมนตดวยพระเตานพเคราะหทรงรบ

ไปสรงทพระองสาทงสองขาง

พระเตำเบญจคพย(เบน-จะ-คบ)

บางแหงเขยนวา“เบญจครรภ”(เบน-จะ-คบ)เปนพระเตาส�าหรบบรรจน�าพระพทธมนต

และน�าเทพมนตร ถวายพระมหากษตรย ในพระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธเฉลม

พระชนมพรรษาเปนตนพระเตาเบญจคพยมหลายองคท�าดวยศลาสตางๆ

พระเตาเบญจคพย ( เบญจครรภ)

120

พระแทนมณฑล ตงอยรมผนงดานตะวนออกของพระทนง

ไพศาลทกษณ ใชเปนทประดษฐานเครองมงคล

ตาง ๆ ในการพระราชพธบรมราชาภเษก ไดแก

พระพทธปฏมากรส�าคญ พระสพรรณบฏ ดวง

พระบรมราชสมภพและพระราชลญจกรพระแสง

อษฎาวธ พระแสงราชศสตราวธ รปเทพยดาเชญ

พระขรรค ฯลฯ หนาพระแทนตงเครองนมสการ

ลงยาราชาวดและพระแทนทรงกราบ

พระแทนมณฑลพธและพระแทนทรงกราบ

ในพระทนงไพศาลทกษณ

เมอเสดจขนเฉลมพระราชมณเฑยรและประทบอยระยะหนงแลว จะเสดจพระราชด�าเนนไปประทบ

อยประจ�าณพระราชมณเฑยรอนแตยงคงรกษาโบราณราชประเพณโปรดเกลาฯใหประกอบการ

พระราชพธบรมราชาภเษก เฉลมพระราชมณเฑยรณพระทนงจกรพรรดพมานและบรรทมเหนอ

พระแทนราชบรรจถรณเพอเปนมงคลฤกษ

พระแทนรำชบรรจถรณ(ราด-ชะ-บน-จะ-ถอน)

ประดษฐานในพระทนงจกรพรรด

พมานองคตะวนออก เปนพระแทนบรรทม

ของพระมหากษตรยในพระบรมราชจกรวงศ

ตงแต พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา

จฬาโลกมหาราช เหนอพระแทนกางกนดวย

พระนพปฎลมหาเศวตฉตร หนาพระแทน

ทอดพระแทนลด ถงรชกาลท ๔ เปนตนมา

121

พระบรมวงศำนวงศ หมายถงพระประยรญาตใหญนอยของพระมหากษตรยประกอบดวยค�า๒ค�าคอพระบรมวงศ

และพระอนวงศ

พระบรมวงศ แปลวาวงศประเสรฐหรอวงศใหญหมายถงพระญาตสนทของพระมหากษตรย ไดแก

สมเดจพระบรมราชนลงมาถงพระองคเจาทเปนพระราชโอรสพระราชธดาของพระมหากษตรย

พระอนวงศ แปลวา วงศนอย ไดแก เจานายทมพระอสรยยศตงแตพระเจาวรวงศเธอพระวรวงศเธอ

พระองคเจาพระเจาหลานเธอลงมาถงหมอมเจา

พระเบญจำ เปนพระแทนมเสารบเพดานดาด และระบายดวยผาขาว ท�าเปนฐานซอนขนไป ๕ ชน

บางครงท�าเปนชนเดยว ๒ ชน ๓ ชน หรอ ๔ ชน ขนอยกบขนาดทตง โดยทวไปมกท�า ๔ ชน

เมอนบรวมฐานทตง จงเปน ๕ ชน ใชเปนทประดษฐานสงส�าคญ เชน พระพทธรป เทวรป

เครองประกอบพระราชอสรยยศเจานายชนสงเปนตน

122

พระรำชบลลงกและพระรำชอำสน พระทนงพดตำนกำญจนสงหำสน (พด-ตาน-กาน-จะ-นะ-สง-หาด) ประดษฐานภายใน

พระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมานเปนพระราชบลลงกทองขนาดยอมท�าดวยไมแกะสลกปดทอง

มรปครฑและเทพนมประดบเรยงรายโดยรอบฐานทง ๒ ชน เมอมพระราชพธจะเชญมาทอดบน

พระราชบลลงกภายใตพระนพปฎลมหาเศวตฉตรอกชนหนง เรยกวา “พระทนงพดตานกาญจน

สงหาสน” พระมหากษตรยเสดจขนประทบในพระราชพธส�าคญ เชน พระราชพธบรมราชาภเษก

พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาเพอรบการถวายพระพรชยมงคล เมอใชเปนพระราชยาน เรยกวา

“พระราชยานพดตานทอง”

พระทนงพดตานกาญจนสงหาสน

123

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ประทบพระราชยานพดตานทอง เสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบใหญ ไปยงวดพระศรรตนศาสดาราม

วนท ๕ พฤษภาคม พทธศกราช ๒๔๙๓

124

พระทนงภทรบฐ (พด-ทระ-บด)ประดษฐานภายในพระทนงไพศาลทกษณดานทศตะวนตก

พระทนงมลกษณะคลายเกาอมกงเทาแขนดานหลงมพนกพงและตงโตะเคยง๒ขางสลกปดทองประดบ

กระจก ขาเปนรปพญานาคราช ส�าหรบทอดเครองราชกกธภณฑและเครองราชปโภค แตเดมรชกาล

ท๑ถงรชกาลท๘ปกสปตปฎลเศวตฉตรกางกนครนในการพระราชพธบรมราชาภเษกพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตรไดเปลยนเปนกางกนพระนพปฎลมหาเศวตฉตร

125

พระทนงอฐทศอทมพรรำชอำสน (อด-ถะ-ทด-อ-ทม-พอน-ราด-ชะ-อาด) ประดษฐาน

ภายในพระทนงไพศาลทกษณ ดานทศตะวนออก เปนพระแทนท�าจากไมอทมพรหรอ “มะเดอ”

ทรงแปดเหลยมสลกปดทองประดบกระจก กางกนดวยสปตปฎลเศวตฉตร เปนพระทนงส�าหรบ

พระมหากษตรยประทบรบน�าเทพมนตรจากพระราชครวามเทพมน น�าอภเษกจากสมาชกรฐสภา

เวยนไปทง๘ทศในการพระราชพธบรมราชาภเษก

126

พระรำชพำหนะ พระรำชยำนกง(ราด-ชะ-ยาน-กง)

เปนพระราชยานส�าหรบประทบหอยพระบาทท�าดวยไมสลกลายปดทองฐานประดบดวย

ครฑแบกมกงส�าหรบวางแขนและมพนกพงมคานหาม๒คานกบแอกและลกไมหาม๘คนส�าหรบ

ทรงเวลาปกตและในการเสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบ

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ฉลองพระองคเครองแบบเตมยศทหารเรอ ประทบพระราชยานกง ณ เกยหนาพระทนงบรมพมาน เสดจพระราชด�าเนนโดยขบวนราบ มายงทองพระโรง พระทนงอมรนทรวนจฉย

วนท ๒๕ กมภาพนธ พทธศกราช ๒๔๖๘

127

พระทนงรำเชนทรยำน(รา-เชน-ทระ-ยาน)

พระราชยานทมบษบกใชคนหาม๕๖คนเปนทประทบเมอเสดจพระราชด�าเนนโดยขบวน

พระราชอสรยยศในพระราชพธส�าคญเชนพระราชพธบรมราชาภเษก

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ประทบพระทนงราเชนทรยาน เสดจพระราชด�าเนนไปยง วดพระศรรตนศาสดาราม เพอถวายตนไมทอง เงน บชาพระพทธมหามณรตนปฏมากร

วนท ๒๕ กมภาพนธ พทธศกราช ๒๔๖๘

128

พระรำชพธเฉลมพระปรมำภไธย(ปะ-ระ-มา-พ-ไท/ปอ-ระ-มา-พ-ไท)

เปนพระราชพธถวายพระนามแดพระมหากษตรยในการเสดจเถลงถวลยราชสมบต

ตามโบราณราชประเพณ การเสดจเถลงถวลยราชสมบตของพระเจาแผนดนไทยนนถอวาเปน

พระมหากษตรยโดยสมบรณกตอเมอทรงประกอบการพระราชพธบรมราชาภเษกแลว โดยบรรดา

สมณพราหมณาจารยและเหลาเสนาพฤฒามาตยทเปนผใหญในบานเมองประชมถวายพระนามพระเจา

แผนดนพระองคใหมและจารกพระปรมาภไธยลงในพระสพรรณบฏ

พระรำชลญจกร(ราด-ชะ-ลน-จะ-กอน) พระราชลญจกร เปนเครองหมายอยางหนงทแสดงถงพระราชอสรยยศ พระเกยรตยศ

และพระราชอ�านาจของพระมหากษตรยตามโบราณราชประเพณถอวาพระราชลญจกรเปนเครอง

มงคลในหมวดพระราชสรอยางหนงอนประกอบดวยพระสพรรณบฏดวงพระบรมราชสมภพและ

พระราชลญจกรประจ�ารชกาล

พระราชลญจกรประจ�ารชกาลพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

บรมนาถบพตร เปนพระราชลญจกรพระครฑพาหแกะสลกจากงา มพระปรมาภไธยบนขอบรอบ

พระราชลญจกร ใชประทบก�ากบพระปรมาภไธยในเอกสารส�าคญอนเปนราชการแผนดนทงปวง

ประจ�ารชสมยเชนรฐธรรมนญพระราชบญญตพระราชกฤษฎกาพระราชก�าหนดประกาศพระบรม

ราชโองการตางๆเปนตน

129

พระสพรรณบฏ(ส-พน-นะ-บด)

แผนทองค�ารปสเหลยมผนผา หนา ๐.๑ เซนตเมตร ความกวางยาวขนอยกบอกษรหรอ

ขอความทจะจารกพระปรมาภไธยพระมหากษตรยและพระนามาภไธยพระนามพระบรมวงศตงแต

ชนพระองคเจาขนไป เจาประเทศราช และสมเดจพระสงฆราช ในการพระราชพธบรมราชาภเษก

เมอถวายน�าอภเษกแลว พระราชครพราหมณจะรายเวทสรรเสรญเปดศวาลยไกลาส และถวาย

พระสพรรณบฏพระปรมาภไธยกอนทจะถวายเครองราชกกธภณฑอนๆ

130

พระแสงรำชศสตรำวธ(ราด-ชะ-สด-ตรา-วด) คอ อาวธของพระมหากษตรย ทส�าคญ เชน

๑.พระแสงราชศสตรา ดาบทพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางขนพระราชทาน

แกเมองส�าคญตางๆ เปนพระแสงอาญาสทธแทนพระองค

ในการปกครอง

๒.พระแสงอษฎาวธ อาวธทใชตงแตงในการ

พระราชพธบรมราชาภเษก และพระราชพธส�าคญ

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

โปรดเกลาฯ ใหสรางม ๘ พระองค ไดแก พระแสงตร

พระแสงจกร พระแสงธน พระแสงของาวแสนพลพาย

พระแสงปนคาบชดขามแมน�าสะโตง พระแสงหอก

เพชรรตน หรอพระแสงหอกชย พระแสงดาบเชลย

พระแสงดาบมเขน

๓.พระแสงดาบคาบคาย ดาบ ฝกและดาม

ท�าดวยทองค�า

๔.พระแสงดาบใจเพชรดาบฝกและดามท�าดวยทองค�าฝงเพชร

๕.พระแสงเวยด ดาบ ฝก และดามท�าดวยทองค�า พระเจาเวยดนามญาลองถวาย

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

๖.พระแสงฟนปลาดาบมลายทใบดาบลกษณะคลายฟนของปลาฝกและดามท�าดวยทองค�า

๗.พระแสงแฝดดาบม๒เลมซอนอยในฝกเดยวกนฝกและดามท�าดวยทองค�า

๘.พระแสงฝกทองเกลยงดาบฝกและดามท�าดวยทองค�า

131

พระแสงดาบฟนปลาพระแสงฝกทองเกลยง

132

มณฑปพระกระยำสนำน เปนอาคารชวคราวทรงมณฑป มหลงคาเครองยอดทรงจอมแหผนงเปดโลง ทเสามพระ

วสตรทงสดาน ตรงกลางตงตงไมอทมพรหรอไมมะเดอซงเปนไมมงคล ขางตงไมอทมพรตงโตะทอง

๒ชนบนโตะตงครอบมรธาภเษกบนเพดานเปนทเกบน�าสรงพระมรธาภเษกส�าหรบสรงผานทงสหส

ธารา มณฑปพระกระยาสนานนใชส�าหรบพระมหากษตรยหรอเจานายประทบสรงพระมรธาภเษก

ในการพระราชพธส�าคญตางๆเชนพระราชพธบรมราชาภเษกพระราชพธโสกนตฯลฯ

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกรชกาลท๙และรชกาลท๑๐ตงแตงณชาลาพระทนง

จกรพรรดพมาน

133

ไมชยพฤกษ เปนไมมงคลนามมคณคาสงหมายถงการมชยชนะเหนอสงชวรายทงปวงทงยงอาจบนดาล

โชคชยใหแกผเปนเจาของต�าราโบราณจงนยมน�าไมนมาใชในพธส�าคญตางๆ เชนพระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหสรางธารพระกรดวยไมชยพฤกษปดทองท�าเสาหลกเมอง

คทาจอมพลคนพระมหาเศวตฉตรและยอดธงชยเฉลมพลเปนตน

มความเขาใจสบสนวา ไมชยพฤกษเปนไมชนดเดยวกบราชพฤกษ ในพระต�าราครอบโขน

ละคอนฉบบหลวงรชกาลท๔กลาวชดเจนวา“มทงใบราชพฤกษและใบไชยพฤกษ” ดงนนพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถานพทธศกราช๒๕๕๔จงไดนยามความหมายวาชยพฤกษเปนชอตนไมชนด

CassiajavanicaL.ในวงศLeguminosaeดอกสชมพเขมเมอออกดอกไมทงใบฝกเกลยงใชท�ายาได

ซงชดเจนวาเปนคนละชนดกบราชพฤกษหรอคนหรอลมแลงทมดอกเปนชอยาวสเหลอง

ไมอทมพร ไมอทมพรหรอไมมะเดอบางครงอาจเรยกวาไมมะเดอชมพรหรอมะเดอทมพร

การใชไมมะเดอท�าพระทนงส�าหรบอภเษกพระมหากษตรยนนนาจะไดรบอทธพลความเชอ

มาจากพราหมณซงกลาววาไมมะเดอเปนทประทบของเทพเจาตรมรตอนเปนเทพเจาส�าคญรวม๓องค

ของฮนดคอพระพรหมพระศวะและพระวษณเปนองคเดยวกนดงนนการน�าไมมะเดอมาท�าเปน

พระทนงส�าหรบพระมหากษตรยอาจมาจากความเชอทวาพระมหากษตรยทรงเปนสมมตเทพ

ต�านานทางพระพทธศาสนากลาววาตนมะเดอเปนตนไมทอดตพระพทธเจาพระโกนาคม

ทรงตรสรทใตตนไมนดงนนไมมะเดอจงมความส�าคญทางพระพทธศาสนาและศาสนาพราหมณถอวา

เปนไมเฉพาะส�าหรบผเปนพระมหากษตรยเทานน

134

เศวตพสตร(สะ-เหวด-ตะ-พด)

เศวตพสตรแปลตามรปศพทหมายถงผาสขาวใชเรยกฉลองพระองคของพระมหากษตรย

ทมสขาวขลบทองทรงฉลองพระองคในการสรงพระมรธาภเษกในการพระราชพธบรมราชาภเษก

ทรงพระภษาเศวตพสตร ทรงสะพกขาวขลบทอง ประทบเหนอตงไมอทมพรในการสรงพระมรธาภเษก

135

สปตปฏลเศวตฉตร

(สบ-ตะ-ปะ-ดน-สะ-เหวด-ตะ-ฉด)

หรอทพระบาทสมเดจพระจอม

เกลาเจาอยหวทรงเรยกกวา พระสตปฏล

เศวตฉตรหรอพระบวรเศวตฉตร(ใชส�าหรบ

กรมพระราชวงบวรสถานมงคล) ม ๗ ชน

มระบายขลบทองแผลวด ๓ ชน ชนลาง

สดหอยอบะจ�าปาทอง ใชส�าหรบพระมหา

กษตรย ทยงมได รบการบรมราชาภเษก

สมเดจพระบรมราชนนาถ สมเดจพระบรม

ราชน สมเดจพระบรมราชชนก สมเดจ

พระยพราช สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

สยามมกฎราชกมารสมเดจพระเทพรตนราช

สดาฯ สยามบรมราชกมาร นอกจากน

ใช แขวนหรอปกเหนอพระท นงพดตาน

ปกเหนอพระคชาธารพระทนง ปกเหนอ

พระแทนอฐทศอทมพรราชอาสน ส�าหรบ

รบน�าอภเษกและปกเหนอพระทนงภทรบฐ

ทประทบรบเครองราชกกธภณฑ ในการพระราชพธบรมราชาภเษก ตอมาในสมยพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ปกพระนพปฎลมหาเศวตฉตรเหนอพระทนง

ภทรบฐแทนพระสปตปฎลเศวตฉตร นอกจากนนใชปกหรอแขวนเชนเดยวกบพระนพปฎลมหา

เศวตฉตร

136

สระ๔สระ คอสระน�าศกดสทธในทองทบานทาเสดจต�าบลสระแกวอ�าเภอเมองสพรรณบรจงหวด

สพรรณบรจ�านวน๔สระคอสระแกวสระคาสระยมนาสระเกษเชอวาเปนโบราณสถานสมยเขมร

โบราณทมไดสรางเปนปรางคแตสรางเปนสระน�าถอเปนสระน�าศกดสทธทใชในการพระราชพธตางๆ

ตลอดมา

137

สรงพระมรธำภเษก(ม-ระ-ทา-พ-เสก)

“มรธาภเษก”แปลวาการรดน�าทพระเศยรน�าทรดเรยกวา “น�ามรธาภเษก”การสรงพระ

มรธาภเษกหมายถงการยกใหหรอการแตงตงโดยการท�าพธรดน�าซงตามคตความเชอของพราหมณ

ถอวาการยกใหผใดเปนใหญทรงสทธอ�านาจนนจะตองท�าดวยพธรดน�าศกดสทธซงน�าสรงพระมรธา

ภเษกในการพระราชพธบรมราชาภเษกทบรรจในทงสหสธารานนในการพระราชพธบรมราชาภเษก

รชกาลท๙เปนน�าปญจมหานทจากประเทศอนเดยเบญจสทธคงคาและน�าจากสระ๔สระในราช

อาณาจกรไทย(สระแกวสระเกษสระคาและสระยมนา)สวนในรชกาลท๑๐ไมไดน�าน�าจากประเทศ

อนเดยมาเจอดวยแตเปนน�าจากเบญจสทธคงคาน�าจากสระ๔สระ

น�าอภเษกคอน�าซงท�าพธพลกรรมตกมาจากแหลงน�าส�าคญในจงหวดตางๆทวประเทศ

และกรงเทพมหานครส�าหรบถวายทพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสน

สหสธำรำ(สะ-หด-สะ-ทา-รา) หมายถงน�าทออกมาจากภาชนะคลายฝกบวมจ�านวนนบพนสาย(สหส=หนงพน)ในการ

พระราชพธบรมราชาภเษกพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท๙พระยาอนรกษราชมณเฑยร

ไขสหสธาราโปรยน�าพระมรธาภเษกอนเจอดวยน�าปญจมหานท เบญจสทธคงคา และน�าจาก

สระ ๔ สระ ซงเกบอยบนเพดานมณฑปพระกระยาสนานใหลงมาตองพระองค (เหตทตองสรงน�า

สหสธารานนเนองจากขตตยราชประเพณผใดจะหลงน�าพระพทธมนตหรอเทพมนตรทพระเศยรของ

พระมหากษตรยไมไดจะถวายกดวยพระเตาเบญจคพย(ทใสน�าเทพมนตร)หรอดวยพระมหาสงขท

พระหตถเทานน)

138

สวดภำณวำร(พา-นะ-วาน)

ภาณวาร หมายถง วาระแหงการสวดขอความในคมภรตาง ๆ เขน ในพระสตรขนาดยาว

ททานจดแบงไวเปนหมวดหนงๆส�าหรบสาธยายเปนคราวๆหรอเปนตอนๆม๔ภาณวารคอ

ปฐมภาณวารทตยภาณวารตตยภาณวารจตตถภาณวาร

ลกษณะการสวดภาณวาร

พระสงฆผ สวดจะสวดเปนค ๆ จง

เรยกวาพระคสวด พระสงฆทขนนง

เตยงสวดนนจะตองขนคราวละ๔รป

เพอใหไดจ�านวนครบเปนองคสงฆ

แตการสวดจะผลดกนสวดทละค

ไมไดสวดพรอมกนทง ๔ รป และ

พระคสวดนนจะตองสวดใหชดเจน

ถกตองตามหลกพระบาลไมใหอกขระ

วบต ถาสวดไมชดเจนผดพลาดจาก

พระบาลถอวาสงฆกรรมไมบรสทธ

จดประสงคในการสวดภาณวารกเพอ

ใหเกดเปนสรมงคล และค มครอง

ปองกนเสนยดจญไร และภยนตราย

ตางๆ

กระโจมเทยนชยขงผาขาวบางปกทองแลงกบพระแทนเตยงสวดภาณวาร

ในพระราชพธเจรญพระพทธมนตตงน�าวงดาย ณ ทองพระโรง พระทนงอมรนทรวนจฉย

139

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวเสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนครทางสถลมารค

เสดจพระรำชด�ำเนนเลยบพระนคร ตามโบราณราชประเพณ ในการพระราชพธบรมราชาภเษกพระมหากษตรยจะเสดจ

พระราชด�าเนนเลยบพระนคร โดยขบวนพระราชอสรยยศ เปนขบวนพยหยาตราทงทางสถลมารค

(สะ-ถน-ละ-มาก) และทางชลมารค (ชน-ละ-มาก) เพอใหพสกนกรเฝาทลละอองธลพระบาทแสดง

ความจงรกภกด เรยกรปแบบการจดรวขบวนตามลกษณะความยงใหญของการจดขบวน แบงเปน

ขบวนพยหยาตราใหญ ขบวนพยหยาตรานอย ขบวนราบใหญ ขบวนราบนอย สวนทางชลมารค

มขบวนราบยออกรปแบบหนง

ในการพระราชพธบรมราชาภเษกตามโบราณราชประเพณพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

จะเสดจเลยบพระนครทงทางสถลมารคและชลมารค แตในรชกาลท ๙ มไดเสดจพระราชด�าเนน

เลยบพระนครหากแตเสดจฯ ในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๓ รอบ โดยจดเปนขบวน

พยหยาตราใหญ เพอเสดจฯ ไปทรงนมสการพระพทธชนสห ณ พระอโบสถวดบวรนเวศวหาร

เมอวนท๗ธนวาคมพทธศกราช๒๕๐๖

การพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอย หว รชกาลท ๑๐ เสดจ

พระราชด�าเนนเลยบพระนครโดยขบวนพยหยาตราทางสถลมารคในวนท๕พฤษภาคมพทธศกราช

๒๕๖๒ โดยเสดจฯ ไปยงวดบวรนเวศวหาร วดราชบพธสถตมหาสมาราม และวดพระเชตพนวมล

มงคลาราม สวนการเสดจพระราชด�าเนนเลยบพระนครทางชลมารค ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหมขนหลงการพระราชพธบรมราชาภเษก ในการพระราชพธทรงบ�าเพญพระราชกศลถวายผา

พระกฐนณวดอรณราชวรารามปลายเดอนตลาคมพทธศกราช๒๕๖๒

เรอพระทนงศรสพรรณหงสล�าทรงในขบวนพยหยาตราทางชลมารค

140

เสดจออกมหำสมำคม พระราชพธเสดจออกรบ

การถวายพระพรชยมงคลจากคณะ

บคคลกล มตางๆ อาท พระบรม

วงศานวงศ คณะรฐมนตร ผ แทน

รฐสภา ทตานทต ผน�าทางศาสนา

ขาราชการ และประชาชน เนองใน

การพระราชพธส�าคญตางๆ หรอใน

โอกาสส�าคญของชาต เชนพระราช

พธบรมราชาภเษกพระราชพธเฉลม

พระชนมพรรษา พระราชพธฉลอง

สรราชสมบต พระราชพธสมโภช

กรงรตนโกสนทร ๒๐๐ ป เปนตน

ณ สถานทในพระบรมมหาราชวง

พระราชวง และพระทนงซงอาจ

จดสร างขนเป นการชวคราวใน

มณฑลพธ ตามททรงพระกรณา

โปรดเกลาโปรดกระหมอม

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เสดจออกมหาสมาคม ณ มขเดจ หนาพระทนงดสตมหาปราสาท

ในพระราชพธบรมราชาภเษกสมโภช วนท ๒ ธนวาคม พทธศกราช ๒๔๕๔

141

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร เสดจออกมหาสมาคม ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในการพระราชพธบรมราชาภเษก

วนท ๕ พฤษภาคม พทธศกราช ๒๔๙๓

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร เสดจออกมหาสมาคม ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในการพระราชพธรชดาภเษก ฉลองสรราชสมบตครบ ๒๕ ป

วนท ๙ มถนายน พทธศกราช ๒๕๑๔

142

เสดจออก ณ สหบญชร พระทนงสทไธสวรรยปราสาท

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประชาชนเฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล

สหบญชร(ส-หะ-บน-ชอน)

หนาตางของพระทนงทพระมหากษตรยเสดจออกใหขาราชการและประชาชนเฝาทลละออง

ธลพระบาทในโอกาสส�าคญมลกษณะเปนระเบยงยนออกไปเชนสหบญชรทพระทนงอนนตสมาคม

พระราชวงดสตสหบญชรทพระทนงสทไธสวรรยปราสาทในพระบรมมหาราชวง

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

บรมนาถบพตรเสดจออกณสหบญชรพระทนงสทไธสวรรยปราสาทพรอมดวยสมเดจพระนางเจาสรกต

พระบรมราชนนาถเพอใหประชาชนเฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล

ในการพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาทสมเดจพระเจาอย หว รชกาลท ๑๐

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหพสกนกรเฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคลณสหบญชร

พระทนงสทไธสวรรยปราสาทเชนเดยวกน

143

หลงทกษโณทก(ทก-ส-โน-ทก) ทกษโณทกมาจากศพท“ทกษณา”แปลวาของท�าบญและ“อทก”แปลวาน�า เปน

ราชาศพทหมายถงกรวดน�า(แผสวนบญดวยวธหลงน�า)ใชส�าหรบพระมหากษตรยจนถงพระอนวงศ

ชนพระองคเจาในการพระราชพธบรมราชาภเษกเมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระปฐมบรม

ราชโองการแลวทรงหลงทกษโณทกตงสตยาธษฐานจะทรงปฏบตพระราชกรณยกจโดยทศพธราชธรรม

ประมวลองคควำมรพระรำชพธบรมรำชำภเษกกระทรวงวฒนธรรมจดพมพเดอนกมภาพนธพทธศกราช๒๕๖๒

จ�านวน๓,๐๐๐เลม

ISBN:978-616-283-427-1

ทปรกษำ

นายวระโรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม

นายกฤษศญพงษศร ปลดกระทรวงวฒนธรรม

นางยพาทววฒนะกจบวร รองปลดกระทรวงวฒนธรรม

นางสาวเพลนพศก�าราญ

บรรณำธกำรและคณะท�ำงำน

นายสมชายณนครพนม

นางสาวพมพพรรณไพบลยหวงเจรญ

นางจฑาทพยโคตรประทม

นางเบญจมาสแพทอง

นางสาวอรสราสายบว

นางสาววชนพมโมร

นางสาวอษาแยมบบผา

จดพมพ

กลมประชาสมพนธส�านกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม

๑๐ถนนเทยมรวมมตรแขวงหวยขวางกรงเทพมหานคร๑๐๓๑๐

โทรศพท๐๒๒๐๙๓๕๐๔-๑๐

โทรสาร๐๒๒๐๙๓๕๐๓

เวบไซตwww.m-culture.go.th

พมพท

บรษทรงศลปการพมพ(1977)จ�ากด

โทรศพท๐๒๑๑๘๓๕๕๕

กระทรวงวฒนธรรม๑๐ ถนนเทยมรวมมตร แขวงหวยขวาง

เขตหวยขวาง กรงเทพฯ ๑๐๓๑๐ โทรศพท ๐ ๒๒๐๙ ๓๕๐๔-๑๐

www.m-culture.go.th