ธรณวทยาทางโบราณคด : กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด เพงผาถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

โดยนายชวลต ขาวเขยว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาโบราณคดสมยกอนประวตศาสตร

ภาควชาโบราณคด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2546 ISBN 974 – 653 – 645 – 1

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

GEOARCHAEOLOGY : SITE FORMATION PROCESSES OF THAM LODROCKSHELTER, PANG MAPHA DISTICT,

MAE HONG SON PROVINCE.

ByChawalit Khaokhiew

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF ARTS

Department of Archaeology Graduate School SILPAKORN UNIVERSITY

2003 ISBN 974 – 653 – 645 – 1

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ธรณวทยาทางโบราณคด:กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด เพงผาถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” เสนอโดย นายชวลต ขาวเขยว เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาโบราณคดสมยกอนประวตศาสตร

.................................................................. (ผชวยศาสตราจารย ดร.จราวรรณ คงคลาย)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท ............ เดอน ........................ พ.ศ. ...............

ผควบคมวทยานพนธ1. ผชวยศาสตราจารย ดร. รศม ชทรงเดช2. อาจารยมนตร ชวงษ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

.............................................................. ประธานกรรมการ(รองศาสตราจารย สรพล นาถะพนธ) ........... / .................... / .................

...................................................... กรรมการ ................................................. (กรรมการ)(ศาสตราจารย ดร.สรนทร ภขจร) (ผชวยศาสตราจารย ดร.รศม ชทรงเดช)........... / .................... / ................. ........... / .................... / .................

...................................................... กรรมการ ................................................. (กรรมการ)(ผชวยศาสตราจารย ดร.สวาง เลศฤทธ) (อาจารยมนตร ชวงษ)........... / .................... / ................. ........... / .................... / .................

ง

K 43311052 : สาขาวชาโบราณคดสมยกอนประวตศาสตร คาสาคญ : ธรณวทยาทางโบราณคด / กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด

นายชวลต ขาวเขยว :ธรณวทยาทางโบราณคด :กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน (GEOARCHAEOLOGY :SITE FORMATIONCESSES OF THAMLOD ROCKSHELTER, PANG MAPHA DISTRIC, MAE HONG SON PROVINCE) อาจารยผควบคมวทยานพนธ : ผศ.ดร.รศม ชทรงเดช, อาจารยมนตร ชวงษ.164 หนา. ISBN 653-645-1

การวจยนเปนการประยกตใชองคความรทางดานธรณวทยาโบราณคด ซงประยกตองคความรทางดานธรณวทยาและเทคนควธการตาง ๆ เขามาชวยในการตความขอมลหลกฐานทางโบราณคด เพอตอบคาถามตาง ๆ จากการขดคนทางโบราณคด โดยมจดมงหมายอย 2 ประเดนหลก ๆ คอ ศกษาลกษณะธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด และ ศกษาความสมพนธการเลอกใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลา พนทกรณศกษาในการวจยครงนคอ แหลงโบราณคดเพงผาถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ซงแหลงโบราณคดดงกลาวไดทาการขดคนโดยโครงการวจยโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

จากการศกษาพบวา ในดานตาแหนงทตงนน เพงผาถาลอด คอนขางจะมความเหมาะสมอยางยงสาหรบมนษยใชประกอบกจกรรมตาง ๆ ในอดต เพราะ คอนขางจะอยสง เพงผาปองกนแดด ฝน ไดด ใกลกบแหลงนาธรรมชาต คอแมนาลาง ในดานกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด พบวา จะพบชนทบถมทเปนกจกรรมของมนษยคอนขางหนาแสดงใหเหนถงการใชพนทดงกลาวอยางตอเนอง นอกจากนยงมชนธรรมชาตแทรกสลบอยในชนกจกรรมของมนษยดวย เชน พบรองรอยการถลมของเพงผา ชนรบกวนทนาจะเกดจากนาทวม เปนตน ในสวนของการใชพนทในอดตพบวา ระยะท 1 จดอยในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย (22,350-12,160 ปมาแลว) พบหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ ทแสดงใหเหนถงการตงถนฐานแบบสงคมเกบของปาลาสตว มการใชเครองมอหนเปนหลก พบหลกฐาน เชน เครองมอหน และเศษกระดกสตวเปนจานวนมาก ระยะท 2 จดอยในชวงสมยโฮโลซน (หลงจากประมาณ 9,800 ปมาแลว) ซงจากหลกฐานทพบนนจะโดดเดนในชวงโฮโลซนตนปลาย ทพบเศษภาชนะดนเผากระจายตวอยทวไป ในชวงนจะตรงกบชนดนชนท 1 และ 2 ของพนทขดคนทง 3 พนท ซงสามารถแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงลกษณะการใชพนทในชวงนไดวา เปนกจกรรมของกลมคนในวฒนธรรมทแตกตางจากชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย

ภาควชาโบราณคด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2546 ลายมอชอนกศกษา ………………………………... ลายมอชออาจารยผควบคมวทยานพนธ 1. ……………………….. 2. …………………………..

จ

K 43311052 : MAJOR : PREHISTORIC ARCHAEOLOGY KEY WORD : GEOARCHAEOLOGY / SITE FORMATION PROCESSES

CHAWALIT KHAOKHIEW : SITE FORMATION PROCESSES OF THAM LOD ROCKSHELTER, PANG MAPHA DISTRIC, MAE HONG SON PROVINCE. THESIS ADVISSORS : ASST. PROF. RASMI SHOOCONGDEJ, Ph.D. , Mr. MONTRI CHOOWONG, MS. 164 pp. ISBN 653-645-1.

This research aims to apply the geological or earth science methodology in the interpretation of study archaeological data from excavation of prehistoric sites in Pang Mapha District, northern Thailand. This study has two major objectives. First, to study relationship between the stratigraphy, sedimentology and the archaeological record, including artifacts and occupation layers from excavation, and the second objective is to examine landuse pattern and nutural resources in the past.

Tham Lod prehistoric rock-shelter site has been excavated by the Highland Archaeology Project in 2002. It is located on a good setting and a landscape is suitable for habitation. Tham Lod rockshelter is a dry, well protected from rain and it is comfortable site which that is surrounded by easily accessible natural abundant resources. Base on results of the analyses and interpretation of geoarchaeological data, the site formation processes can be divided into two processes : natural process (gravels deposit, rock fall, floods) and cultural process. Tham Lod rockshelter was occupied two periods. The first occupation was from the Late Pleistocene to early Holocene (22,350-12,160 BP.). Archaeological evidence includes many stone tools, faunal remains, shells and human skeletons. The spatial distribution indicated that the site which comprise of various activities as a temporary camp, production, disposal and burial site. The second occupation period had begun around 9,800 B.P. Archaeological evidence includes potsherds and beads. This evidence indicate that a new group of people had reoccupied this site.

Department of Archaeology Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2003 Student’s signature …………………………………….. Thesis Advisors’ signature 1. ……………………………. 2. ………………………………

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปดวยดจากบคคลและหนวยงานตาง ๆ ทขาพเจาไดรบความอนเคราะห ชวยเหลอ ทงวชาความร และคาแนะนาทเปนประโยชนตอการศกษาวจยเปนอยางยง ขาพเจาใครขอขอบพระคณทกทานมา ณโอกาสน

โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน เออเฟอและอานวยความสะดวกทก ๆ อยางในงานวจยครงน ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร และคณาจารยในคณะ เพมพนความรทางดานโบราณคด อานวยความสะดวกหองปฏบตการตาง ๆ ภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อานวยความสะดวกเกยวกบหองปฏบตการตะกอนวทยาและธรณวทยาภาพถาย โครงการวจยชมชนโบราณ คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เออเฟอและดานวยความสะดวกทก ๆ อยางในงานวจยครงน กรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากร ฯ เออเฟอรปถายทางอากาศ และหองปฏบตการกาหนดคาอาย TL Dating. ผชวยศาสตราจารย ดร.รศม ชทรงเดช อาจารยทปรกษา ผใหคาปรกษา ขอมล และความรดานวชาการอนดเยยม อาจารยมนตร ชวงษ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ใหคาปรกษาดานธรณสณฐานทงในหองปฏบตการและภาคสนาม และขอคดเหนอนเปนประโยชนอยางยง ผชวยศาสตราจารยทวา ศภจรรยา คณกฤษณพล วชพนธ สาหรบทก ๆ สง ทก ๆ อยาง จนไมสามารถกลาวไดหมดในทน คณกรรณการ สธรตนาภรมย สาหรบกาลงใจและความปรารถนาดมาโดยตลอด

ทายสดน ตองขอขอบคณกาลงใจ ความปรารถนาดและความชวยเหลอตาง ๆ จากทกๆทาน ทงทไดเอยชอและไมไดเอยชอในทนทมใหมาโดยตลอด และความดทงหมดทอาจพงมในวทยานพนธฉบบน ขอมอบใหแก บดา- มารดา ผอยเบองหลง สนบสนน เปนกาลงใจทสาคญตงแตเกดจนถงปจจบน

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย…………………………………………………………………….. ง บทคดยอภาษาองกฤษ …………..…………………………………………………….. จ กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………….. ฉ สารบญรปภาพ………………………………………………………………………… ฌ สารบญตาราง ………………………………………………………………………… ฏ สารบญแผนภม………………………………………………………………………… ฑ บทท 1 บทนา…………………………………………………………………………. 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา……………………………….. 1 วตถประสงคของการศกษา……………………………………………. 5 ขอบเขตของการศกษา…………………………………………………. 5 วธและขนตอนการศกษา………………………………………………. 5 ผลทคาดวาจะไดรบ……………………………………………………. 7 แหลงขอมล……………………………………………………………. 7 พนทศกษา……………………………………………………………… 7 คาจากดความทใชในการศกษา………………………………………… 8

2 ทบทวนวรรณกรรม ………………………………………………………….. 12 ธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด ……………….. 12 ธรณวทยาทางโบราณคด ……………………………………………… 18

ขอมลหลกฐานทางโบราณคดชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถง โฮโลซนตอนตนในประเทศไทย………………………………………. 29 ขอมลทเกยวของกบบรเวณพนทศกษา………………………………… 33

ซ

บทท หนา 3 การดาเนนงานทางดานธรณวทยาและโบราณคด……………………………… 41 การดาเนนงานดานธรณวทยา…………………………………………. 41 การดาเนนงานทางโบราณคด…………………………………………. 54 4 การวเคราะหขอมลหลกฐาน ………………………………………………….. 66

การวเคราะหสภาพแวดลอมการตงถนฐาน …………………………… 66 การวเคราะหหลกฐานทางโบราณคด…………………………………. 70

5 กระบวนการกอตวและการใชพนในอดตของแหลงโบราณคด ………………… 120 กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ……………….. 120 ประเภทของแหลงโบราณคด ………………………………………… 133 การใชพนทในอดต …………………………………………………… 134 6 บทสรปและขอเสนอแนะ ………………………………………………………. 144 บรรณานกรม ……………………………………………………………………….. 152 ภาคผนวก …………………………………………………………………………… 156 ประวตผวจย ………………………………………………………………………… 164

ฌ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 แผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50000 ระวาง 4648II ดอยผกกรด……………… 10 2 เสนทางหลวงสาหรบเดนทางเขาสแหลงโบราณคดและบรเวณพนทศกษา ……. 11 3 โมเดลความสมพนธหลกฐานตาง ๆ กบพฤตกรรมของมนษย………………….. 15 4 ธรณสณฐานบรเวณทะเลทรายและบรเวณทมกจะพบหลกฐานโบราณคด……… 23 5 ธรณสณฐานบรเวณแองทะเลสาบและบรเวณทมกจะพบหลกฐานโบราณคด ….. 24 6 ธรณสณฐานแบบตาง ๆ บรเวณทราบลม………………………………………… 25 7 ลาดบพฒนาการของการเกดลานตะพกลานาและการกอตวของหลกฐานทาง โบราณคด………………………………………………………………………… 26 8 ธรณสณฐานคาสตรแบบหนปนทมกจะพบหลกฐานทางโบราณคด……………. 27 9 ตวอยางภาคตดขวางธรณสณฐานของถาและเพงผากบบรเวณทมกจะพบ หลกฐานทางโบราณคด …………………………………………………………. 28 10 ธรณสณฐานบรเวณชายฝงทะเลทมกจะพบหลกฐานทางโบราณคด…………...... 29 11 ภาพดาวเทยม LANDSAT TM5 บรเวณภาคเหนอของประเทศไทย ……………. 35 12 สภาพทวไปของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด………………………………….. 42 13 รปแบบทางนาในบรเวณพนทศกษา…………………………………………….. 47 14 แผนทธรณวทยาบรเวณพนทศกษา……………………………………………… 48 15 รปถายทางอากาศแสดงระบบทางนา รอยเลอน บรเวณพนทศกษา …………….. 49 16 แผนทรปถายทางอากาศและแผนทแสดงชดหนในพนทศกษา………………....... 50 17 แผนทธรณสณฐานบรเวณโดยรอบพนทศกษา…………………………………… 51 18 สวนขยายของแผนทธรณสณฐานบรเวณพนทขดคน ……………………………. 52 19 รปถายลกษณะธรณสณฐานในบรเวณพนทศกษา………………………………… 53 20 ตาแหนงหลมขดคนทางโบราณคด ………………………………………………. 55 21 พนทขดคนท 1 …………………………………………………………………… 56 22 พนทขดคนท 2 ………………………………………………………………....... 58 23 พนทขดคนท 3 …………………………………………………………………… 62 24 การขดคนบรเวณพนทขดคนท 1 ………………………………………………… 63

ญ

ภาพท หนา 25 การขดคนบรเวณพนทขดคนท 2 ……………………………………………… 64 26 การขดคนบรเวณพนทขดคนท 3 ………………………………………………. 65

27 ลกษณะของทราบบนเพงผาของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ……………….. 67 28 ทศทางและมมมองจากบรเวณทราบบนเพงผา ………………………………… 69 29 การจาแนกชนทบถมจากการวเคราะหลกษณะชนทบถมและตะกอน

พนทขดคนท 1 ………………………………………………………………… 78 30 การจาแนกชนทบถมจากการวเคราะหลกษณะชนทบถมและตะกอน

พนทขดคนท 2 ……………………………………………………………….. 79 31 การจาแนกชนทบถมจากการวเคราะหลกษณะชนทบถมและตะกอน

พนทขดคนท 3 …………………………………………………………………. 80 32 การเชอมโยงชนทบถมจากทง 3 พนทขดคน …………………………………… 81 33 แผนผงการสมเลอกบลอกหลมขดคนเพอทาการวเคราะหเครองมอหน ……….. 83 34 ปรมาณของเครองมอหนในแตละระดบสมมต หลมขดคน S21W10SEQ1 พนทขดคนท 2 ………………………………………………………………… 114 35 ปรมาณของเครองมอหนในแตละระดบสมมต หลมขดคน S19W9SWQ1 พนทขดคนท 3 ………………………………………………………………… 115 36 ปรมาณของเครองมอหนในแตละระดบสมมต หลมขดคน S20W9BaulkN/W1 พนทขดคนท 3 ………………………………………………………………… 116 37 ปรมาณของเครองมอหนในแตละระดบสมมต หลมขดคน S20W9NWQ3 พนทขดคนท 3 ………………………………………………………………… 117 38 ตวอยางกระดกสตวพนทขดคนท 1 ระดบ 23:370-380 cm.dt. ………………… 118 39 ตวอยางการวเคราะหประเภทสตวขนาดใหญจากพนทขดคนท 1 ระดบ 23: 370 – 380 cm.dt. ……………………………………………………. 118 40 ตวอยางการวเคราะหประเภทสตวขนาดกลางจากพนทขดคนท 1 ระดบ 23: 370 – 380 cm.dt. ……………………………………………………. 119 41 ตวอยางการวเคราะหประเภทสตวขนาดเลกจากพนทขดคนท 1 ระดบ 23: 370 – 380 cm.dt. …………………………………………………… 119

ฎ

ภาพท หนา 42 การจาแนกความสมพนธของชนหลกฐานตางๆ กบกระบวนการกอตว ของแหลงโบราณคดพนทขดคนท 1 ………………………………………… 122 43 การจาแนกความสมพนธของชนหลกฐานตางๆ กบกระบวนการกอตว ของแหลงโบราณคดพนทขดคนท 2 ………………………………………… 125 44 การจาแนกความสมพนธของชนหลกฐานตางๆ กบกระบวนการกอตว ของแหลงโบราณคดพนทขดคนท 3 ………………………………………… 127 45 ภาพรวมกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ……………… 132 46 ลกษณะของกรวดแมนาซงเปนทางนาเกาเกดในอดต ในพนทขดคนท 1 …… 130 47 เปรยบเทยบลกษณะกรวดทพบในหลมขดคนและกรวดจากนาลาง ………… 131 48 ชนถลมของหนปนในพนทขดคนท 2 ………………………………………. 131 49 ตวอยางเศษภาชนะดนเผาจากพนทขดคนท 2 …………………………….… 131 50 แหลงโบราณคดทพบตามแนวสนเขา ของเทอกเขาสนคาย ……………….... 134 51 การเชอมโยงความสมพนธกจกรรมของมนษยในอดตจากผนงขดคน ทง 3 พนท …………………………………………………………………… 140 52 รปแผนผงความสมพนธของกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด กบ การใชพนทในอดต และแหลงทรพยากร……………………………………. 141 53 เปรยบเทยบระหวางหอยกาบในนาลางปจจบนกบหอยกาบจากการขดคน …. 142

ฏ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอพนทขดคนท 1 ……………… 84 2 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหนพนทขดคนท 1…………… 84 3 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10 NEQ1 …………………………………………………….. 87

4 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10 NEQ1……………………………………………………… 88 5 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 2

หลมขดคน S20W10 SEQ1 ……………………………………………………… 90 6 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10 SEQ1……………………………………………………… 90 7 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 2

หลมขดคน S20W10 SEQ3 ……………………………………………………… 92 8 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10 SEQ3……………………………………………………… 92 9 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 3

หลมขดคน S19W9 SWQ1 ……………………………………………………… 95 10 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 3 หลมขดคน S19W9 SWQ1……………………………………………………… 95 11 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 3

หลมขดคน S20W9 Baulk N/W1 ……………………………………………… 97 12 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 3

หลมขดคน S20W9 Baulk N/W1 ……………………………………………… 97 13 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 3

หลมขดคน S20W9 NWQ3 ……………………………………………………… 99 14 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9 NWQ3……………………………………………………… 99

ฐ

ตารางท หนา

15 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทเครองมอ พนทขดคนท 3

หลมขดคน S20W9 SWQ3 …………………………………………………… 101 16 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของชนดหน พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9 SWQ3……………………………………………………. 101 17 จานวนรวมเศษภาชนะดนเผาจากทง 3 พนทขดคน…………………………… 105 18 โบราณวตถชนพเศษพนทขดคนท 1………………………………………….. 108 19 โบราณวตถชนพเศษพนทขดคนท 2………………………………………….. 109 20 โบราณวตถชนพเศษพนทขดคนท 3………………………………………….. 110 21 ตวอยางทใชในการกาหนดอาย………………………………………………. 112 22 ผลการกาหนดอาย……………………………………………………………. 113 23 การวเคราะหลกษณะกรวดแมนาลาง ………………………………………… 143 24 การวเคราะหเครองมอหน……………………………………………………. 158 25 การวเคราะหตวอยางดนพนทขดคนท 1 ……………………………………… 161 26 การวเคราะหตวอยางดนพนทขดคนท 2 ……………………………………… 162 27 การวเคราะหตวอยางดนพนทขดคนท 3 ……………………………………… 163

ฑ

สารบญแผนภม แผนภมท หนา

1 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน พนทขดคนท 1 ……………………………………………………………. 85

2 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต พนทขดคนท 1 …………………………………………………………… 85 3 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต พนทขดคนท 1 …………………………………………………………… 85 4 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10NEQ1 ……………………………… 88 5 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10NEQ1 …………………………….. 88 6 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10NEQ1 …………………………….. 89 7 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10SEQ1 …………………………………. 91 8 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10SEQ1 …………………………………. 91 9 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10SEQ1 …………………………………. 91 10 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10SEQ3 …………………………………. 93 11 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10SEQ3 …………………………………. 93 12 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 2 หลมขดคน S20W10SEQ3 …………………………………. 93 13 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S19W9SWQ1 …………………………………. 96

ฒ

แผนภมท หนา

14 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S19W9SWQ1 ..…………………………………. 96 15 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S19W9SWQ1 ..…………………………………. 96 16 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9Baulk N/W1 ..…………………………… 98 17 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9Baulk N/W1 ..…………………………… 98 18 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9Baulk N/W1 ..…………………………... 98 19 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 3 หลมขดคนS20W9NWQ3 ……...…………………………… 100 20 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9NWQ3 ……...…………………………... 100 21 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9NWQ3 ……...…………………………… 100 22 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณเครองมอแกนหนและสะเกดหน

พนทขดคนท 3 หลมขดคนS20W9SWQ3 ……...……………………………. 102 23 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของแกนหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9SWQ3 ……...…………………………… 102 24 กราฟความสมพนธระหวางประเภทของสะเกดหนในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9SWQ3 ……...…………………………… 102 25 กราฟความสมพนธระหวางเปลอกหอยกาบในแตละระดบสมมต

พนทขดคนท 1 ………………………. ……...……………………………. 107 26 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณของโบราณวตถแตละชนดในแตละ

ชนดนสมมตพนทขดคนท 2 ……………. ……...…………………………. 137

ณ

แผนภมท หนา

27 กราฟความสมพนธระหวางปรมาณของโบราณวตถแตละชนดในแตละ ชนดนสมมตพนทขดคนท 3 ……………. ……...…………………………. 138

1

บทท 1บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหาการศกษาทางดานโบราณคด เปนสาขาวชาทวาดวยการศกษาเรยนรเรองราวของสงคม

วฒนธรรมเกยวกบอดตของมนษย มเปาหมายพยายามทจะจดลาดบยคสมยในอดตวามเหตการณอะไรเกดขนบางในแตละชวงเวลา โดยศกษาจากหลกฐานตาง ๆ ทงทพบบนดนและในพนดน แลวนามาวเคราะหแปลความหมายเพอสบสรางอดตขนมาใหม (Renfrew and Bahn 1991:10; ปรชากาญจนาคม 2538:2) ทงนโดยทวไปแลว มนษยไมวาจะอยในชวงยคสมยใด มกจะทงรองรอยหลกฐานตาง ๆ ทใชในชวตประจาวนทงทตงใจและไมไดตงใจไวเสมอ รองรอยหลกฐานดงกลาวเปนสงสาคญอยางยงทจะทาใหไดรถงสภาพสงคมและวฒนธรรมเกยวกบมนษยในอดตในแตละยคสมย โดยการศกษาคนควาและวจยทางโบราณคดดวยวธตาง ๆ เชน การศกษาจากการขดคนทางโบราณคด การสารวจทางโบราณคด และการศกษาจากจารกตาง ๆ เปนตน

การขดคนทางโบราณคดนน เปนการรวบรวมขอมลเกยวกบหลกฐานทางโบราณคดทดทสดวธหนง (Joukowsky 1980:7) หลกฐานทไดจากการขดคนจะเปนขอมลหลกฐานทคอนขางจะมความสาคญอยางยง ทนกโบราณคดจะนามาศกษาตความในแงมมตางๆในการขดคนจะตองมขนตอนในการขดคนอยางเปนลาดบและเปนขนตอน ทงนจดมงหมายหลกๆของการขดคนทางโบราณคด คอ เพอรวบรวมหลกฐานทางโบราณคดอยางถกตองเปนระบบและใหไดขอมลมากทสด เพอทจะสามารถนาไปวเคราะหและอธบายความเกยวกบเรองราวตางๆของมนษย เชนแบบแผนการตงถนฐาน ลกษณะวฒนธรรม และสภาพแวดลอมในอดต ไดเปนตน (ด Fagan 1983) จะเหนไดวาหลกฐานทางโบราณคดทไดจากการขดคนนนเปนสงสาคญอยางยงในการศกษาวจยทางโบราณคด ดงนน ในการขดคนเพอรวบรวมหลกฐานทางโบราณคดนน นกโบราณจะตองมความจาเปนอยางยงทจะตองเขาใจถง ธรรมชาตและการกอตวของหลกฐานทางโบราณคด (Natural and SiteFormation Processes) เปนอนดบตน ๆ

ชนหลกฐานทางโบราณคด หรอกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด มกจะเกดจากปจจยหลกๆ 2 ปจจย (Schiffer1976:14-15) คอ เกดจากการกระทาของมนษย (Cultural formationprocesses) เปนกระบวนการหรอกจกรรมตางๆของมนษยในการดารงชวตในแตละวนนนเองและ

2

เกดจากการกระทาของธรรมชาต (Non-cultural or Natural formation processes) ซงเปนกระบวนการหรอปรากฏการณทางธรรมชาตตาง ๆ ทเกดขน ณ บรเวณนน ๆ เชน การเกดชนดนธรรมชาต นาทวม เปนตน จะเหนไดวาการศกษาเกยวกบการกอตวของหลกฐานทางโบราณคดนนเปนเรองทสาคญอยางยงตอการศกษาอดต และควรคานงถงเปนประเดนแรก ๆ สาหรบการขดคนทางโบราณคด ซงนกโบราณคดจาเปนอยางยงทจะตองแยกแยะใหออกและตองเขาใจถงชนหลกฐานทางโบราณคดทพบนน วาเปนกระบวนการทเกดจากการกระทาของมนษยหรอจากธรรมชาตใหไดอยางถกตองเสยกอน แลวจงจะสามารถอธบายความชนหลกฐานทางโบราณคดนน ๆ วามลกษณะเฉพาะ การรบกวน ลาดบชน หรอมชนวฒนธรรมเปนอยางไรได เปนตน ทงนในบางครงการขดคนทางโบราณคดอาจมการละเลยหรอไมคานงถงเรองดงกลาว เปนผลทาใหเกดความสบสนในลาดบชนทบถมหรอเกดการตความหลกฐานทพบผดพลาดได ทงนเพราะการกอตวของชนหลกฐานทางโบราณคดนน เมอระยะเวลาผานไปนาน ๆ สามารถเปลยนแปลงตาแหนง เคลอนยายไดตามกาลเวลา หรอตามปจจยตาง ๆ ทงทโดยธรรมชาต หรอมนษยในภายหลงได

จะเหนไดวาความเขาใจถงกระบวนการและปจจยตาง ๆ ททาใหหลกฐานทางโบราณคดทพบนน อาจมเพยงชนหลกฐานเดยว หรอหลาย ๆ ชนหลกฐานซอนทบกนไปมาได อาจจะมวฒนธรรมทตอเนอง หรอสลบขาดหายไปขนอยกบชนหลกฐานทพบ นอกจากนอาจเปนไปไดวาชนหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ อาจเกดในตาแหนงทแตกตางกน ไมมความสมพนธหรอไมตอเนองกนกเปนได ดงนนสงทสาคญทสดกคอการตความจากชนหลกฐานทางโบราณคดทพบ ซงเปนสงทหยดนงแลวทาใหเกดเปนภาพของอดตขนนนเอง นอกจากการเขาใจและสามารถแยกแยะกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดไดแลวนน ไมเคล ชฟเฟอร (Michael Schiffer) ซงเปนผทสนใจเกยวกบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด ยงไดเสนอแนวทางการศกษาชนหลกฐานทางโบราณคด ทคอนขางจะสาคญ ออกเปน 2 ประเภท (Schiffer 1976, 1987) คอ

Systemic Contexts (S) ซงเปนชนหลกฐานทางโบราณคด ทเกดจากการกระทาหรอพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษย ขณะทดารงชวตประจาวนในแตละชวงเวลา

Archaeological Contexts (A) เปนชนหลกฐานทเกดตอจาก Systemic Contexts ซงไมมการประกอบกจกรรมของมนษย หรอไมมการใชงาน แลวถกทง จากนนหลกฐานดงกลาวถกทบถมโดยกระบวนการทางธรรมชาตหรอมนษย แลวเกดเปนชนหลกฐานทางโบราณคดทพบจากการขดคนในปจจบน

นอกจากนแลว ไมเคล ชฟเฟอร ไดเสนอเกยวกบความสมพนธของชนหลกฐานทางโบราณคดทงสองวาตางกมความสมพนธซงกนและกน สามารถเปลยนแปลงจากบรบทหนงไปยงบรบทหนงได ซงจะเหนไดวาในแหลงโบราณคดหนงๆสามารถพบหลกฐานทางโบราณคดหลาย ๆ

3

บรบทภายในแหลงโบราณคดเดยวกน เชน การเปลยนหนาทการใชงานของเครองมอจากเครองมอเครองใชมาเปนของพธกรรม หรอ การเปลยนวฒนธรรมจากวฒนธรรมหนงเปนอกวฒนธรรมหนงภายในพนทเดยวกนเปนตน ซงเมอเราเขาใจถงกระบวนการกอเกดหรอความสมพนธตางๆไดอยางถกตองแลว เรากสามารถทจะเขาใจถงพฤตกรรมหรอกระบวนการตาง ๆ ของมนษยในอดตไดดยงขน ทงนการศกษาชนทบถมของชนหลกฐานทางโบราณคดนนสามารถนาความรทางดานธรณวทยาเขามาชวยในการศกษาได

การศกษาทางดานธรณวทยาทางโบราณคดนน เปนการประยกตใชองคความรทางดานธรณวทยาตางๆ เขามาชวยในการศกษาทางโบราณคด เชน ความรเกยวกบธรณสณฐานมาทาการศกษาเกยวกบการตงถนฐาน การวเคราะหสณฐานของชนดนจากการขดคนทางโบราณคด เพอตความเกยวกบการกอตวของแหลงโบราณคด เปนตน นอกจากนแลวประเดนสาคญในการศกษาทางดานธรณวทยาทางโบราณคด ยงสามารถชวยในการตอบคาถามตางๆ ของนกโบราณคด สามารถทาใหเขาใจกจกรรมทเกยวของกบมนษยในอดตไดดยงขน การศกษาเกยวกบกระบวนกอตวของแหลงโบราณคดกเปนประเดนหลกประเดนหนงในการศกษาทางดานธรณวทยาทางโบราณคด (ด Butzer1982: 77-97) ซงอาศยหลาย ๆ องคความรทางธรณวทยามาทาการศกษา เชน การศกษาทางดานตะกอนวทยา (Sedimentology) การศกษาลาดบชนทบถม (Stratigraphy) และการศกษาธรณสณฐาน(Geomorphology) เปนตน

จากทกลาวไวแลวขางตน การศกษาหาความเขาใจเกยวกบหลกฐานทางโบราณคด โดยเฉพาะอยางยงการศกษาเรอง “กระบวนการกอเกดของแหลงโบราณโบราณคด” จะเปนแนวทางการศกษาเบองตนทางหนงเพอชวยบรณาการองคความรทางโบราณคด และทาใหเกดความเขาใจเกยวกบกระบวนการตาง ๆ ทมผลกระทบตอหลกฐานทางโบราณคด ทเปนหลกฐานทหยดนง ใหเกดเปนภาพในอดตไดชดเจนมากขน โดยเฉพาะอยางยงการศกษากระบวนการทบถม ซงสามารถประยกตใชความรทางธรณวทยาเขามาชวยศกษางานโบราณคดไดอกวธหนง

พนททผวจยเลอกทาการศกษานน คอ แหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ตงอยในบานถาลอด ตาบลถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ในสวนพนทภาคเหนอของประเทศไทยลกษณะของพนทโดยรวมนนมลกษณะเปนเทอกเขาสงสลบซบซอน สามารถเรยกโดยทวไปไดวาพนทสง ลกษณะธรณสณฐานสวนใหญเปนลกษณะคาสตแบบหนปน ลกษณะพนทคาสตบรเวณดงกลาวจดไดวามความสาคญแหงหนงของประเทศไทย เพราะปรากฏลกษณะคาสตหลาย ๆ แบบ เชนถา เพงผา หลมยบ หบยบ และธารลอด เปนตน ซงตามขอมลหลกฐานทางโบราณคดในหลาย ๆพนทของประเทศไทยพบวา ลกษณะธรณสนฐานแบบดงกลาวมกจะปรากฏหลกฐานทางโบราณคดทเกยวของกบการตงถนฐานของมนษยในอดต ในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอน

4

ตนดวย (ด สรนทร ภขจร 2534,2537; รศม ชทรงเดช 2534,2000; Anderson 1990) จะเหนวาแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ซงไดกลาวไวขางตนแลววาตงอยพนทแบบคาสต จดวาเปนแหลงโบราณคดทมความนาสนใจอยางยงในการศกษาทางดานโบราณคด โดยเฉพาะธรณวทยาทางโบราณคดพนทหนง กลาวคอในบรเวณพนทดงกลาวพบหลกฐานทางโบราณคดหลากหลายประเภท เชนเครองมอหนตาง ๆ เศษภาชนะดนเผา ภาพเขยนส รวมไปถงวฒนธรรมโลงไมดวย จะเหนไดวาในพนทดงกลาวนาจะมกจกรรมของมนษยมายาวนานอยางนอยตงแตสมยไพลสโตซนตอนปลายเปนตนมา (รศม ชทรงเดช และคณะ 2543)

จากการตรวจสอบเอกสารในสวนทเกยวของกบการใชวธการทางธรณวทยาเขามาศกษาชนทบถม หรอกระบวนการกอตวชนหลกฐานจากการขดคนนน พบวายงไมมการทางานในลกษณะดงกลาวอยางจรงจงทงในระดบประเทศและในพนทศกษาเอง ดงนนการเลอกพนทใดพนทหนงเปนกรณศกษาในเรองดงกลาวอยางจรงจง จงจะเปนตวอยางแนวทางการศกษาแบบสหสาขาทางโบราณคดแนวทางหนงทจะบรณาการขอมลทางโบราณคดใหเกดความชดเจน และถกตองมากยงขน กรอปกบในป 2544 โครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอนโดย ผศ.ดร.รศม ชทรงเดช ไดทาการศกษาวจยทางดานโบราณคด โดยไดเรมทาการทาการสารวจหาแหลงโบราณคดในพนทอาเภอปางมะผา และเลอกพนทขดคนทางโบราณคด เพอตอบคาถามของการวจย ซงโครงการวจยดงกลาวมวตถประสงค ทจะตรวจสอบวาสภาพแวดลอมในอดตมลกษณะเปนอยางไร สอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของภมภาคหรอไม รวมไปถงตรวจสอบปฏสมพนธของมนษย กบสงแวดลอมบนพนทสงในเขตรอน โดยเฉพาะการปรบตวทางวฒนธรรม (รศม ชทรงเดช และคณะ 2544) และจากการสารวจแหลงโบราณคดหลาย ๆแหลงในเขตพนทอาเภอปางมะผา พบวาแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ไดถกเลอกใหเปนตวแทนของแหลงโบราณคดเพอทาการขดคนทางโบราณคด ซงหลกฐานทางโบราณคดทไดจากการขดคนพบวา จะพบหลกฐานทคอนขางจะมความนาสนใจอยางยง เชน เครองมอหน หลมฝงศพมนษยเศษภาชนะดนเผา กระดกสตว เปนตน โดยเฉพาะอยางยงหลกฐานเกยวกบชนทบถมทางโบราณคดนน มความนาสนใจอยางยงทจะทาการศกษาเกยวกบ ลกษณะธรรมชาตและการกอตวของแหลงโบราณคด เพราะชนหลกฐานมทงชนทเกดจากการกระทาของมนษยปะปนสลบอยกบหลกฐานทเกดจากการกระทาของธรรมชาต รวมไปถงการแปรเปลยนไปมาระหวางกจกรรมของมนษยในอดตดวย ดงนนในการศกษาครงนยงสามารถนาองคความรทางธรณวทยาเขามาชวยในการศกษาในเรองดงกลาว และจะทาใหเราทราบถงขบวนการกอตวของแหลงโบราณคด รวมไปถงปจจยเกยวกบเลอกใชพนทในการประกอบกจกรรมตาง ๆ รวมไปถงการเลอกใชทรพยากรตาง ๆ ในพนทของมนษยดวย และจะเปนแนวทางหนงทชวยใหนกโบราณคดตอบคาถามเกยวกบสภาพแวดลอม วถ

5

ชวตของมนษยในอดตไดดยงขน รวมทงจะเปนงานวจยชนแรก ๆ ททาการศกษาเกยวกบทางดานธรณวทยาทางโบราณคดในพนทดงกลาวดวยไดอกดวย ดงนนเมอมการศกษาชนหลกฐานอยางเปนระบบและถกตองแลว เราสามารถใชแหลงโบราณคดดงกลาวเปนตวแทนของการศกษากระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด โดยเฉพาะอยางยงแหลงโบราณคดทเปนลกษณะถาหรอเพงผาไดตอไปไดในอนาคต

2. วตถประสงคของการศกษา2.1 เพอศกษาลกษณะธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด2.2 เพอศกษาความสมพนธการเลอกใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลา

2.3 เพอประยกตใชวธการทางธรณวทยาในงานโบราณคด3. ขอบเขตของการศกษา

3.1 พนทเปาหมายของการศกษาอยในเขต ศนยอนรกษพนธปาไมและสตวปา ถาลอดบานถาลอด ตาบลถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน โดยจะจากดขอมลเฉพาะขอมลจากหลมขดคนเทานน

3.2 ขอบเขตของการศกษาในดานเนอหา มงเนนศกษาเฉพาะธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดจากการขคคนทางโบราณคดเทานน และนาไปเชอมโยงอธบายความถงลาดบการเลอกใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลา

3.3 ชวงระยะเวลาของการศกษา จะทาการศกษาอยในชวงไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอนปลาย (ครอบคลมระยะเวลาประมาณ 25,000 – ปจจบน)

4. วธการและขนตอนการศกษาการดาเนนการวจยแบงเปน 6 ขนตอน ดงน

4.1 การศกษาเตรยมงาน4.1.1 การทบทวนวรรณกรรม ทางดานงานวจยดานธรณวทยา โบราณคด ใน

บรเวณพนทททาการศกษา และพนทใกลเคยง4.1.2 การทบทวนวรรณกรรม ทางดานทฤษฎและหลกวธการในการศกษาวจย

เกยวกบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด และลกษณะการใชพนทของมนษยในอดต4.1.3 รวบรวมและศกษาแผนทภมประเทศ แผนทธรณวทยา และรปถายทาง

อากาศของพนทททาการศกษาและบรเวณพนทใกลเคยง เพอใชเตรยมการทางานในภาคสนามและวเคราะหถงสภาพพนทโดยรวม และเฉพาะพนทททาการขดคน

6

4.2 การศกษาในภาคสนามการศกษาในภาคสนามจะเปนการศกษาทงทางดานธรณวทยา และทางโบราณคด

ไดแก การศกษาลาดบชนทบถมจากการขดคนทางโบราณคด การศกษาลกษณะของชนตะกอนตางๆ รวมไปถงการวเคราะหโบราณวตถทไดจากการขดคน โดยเฉพาะอยางยงเครองมอหน เปนตน

4.3 การศกษาในหองปฏบตการ4.3.1 ทาการวเคราะหตวอยางหน ตวอยางดน จากการสารวจภาคสนามและจาก

การขดคนทางโบราณคด4.3.2 ทาการวเคราะหโบราณวตถทไดจากการขดคนทางโบราณคด เชน ตวอยาง

หนกะเทาะ ตวอยางดน เปนตน4.3.3 จดสงตวอยางทไดจากการขดคนใหผเชยวชาญเฉพาะทางทาการวเคราะห

เชน สงตวอยางดน กระดกสตว ไปหาคาอายโดยวธทางวทยาศาสตร เชน AMS DATING, TLDATING เพอใชคาอายทได มาเปนตวควบคมชวงเวลาของแตละชนหลกฐานทางโบราณคด

4.4 การรวบรวมและวเคราะหขอมล4.4.1 จดทาแผนทธรณวทยา ธรณสณฐาน เบองตนในพนทททาการศกษา และ

ภาคตดขวางของลาดบชนทบถมจากหลมขดคนทางโบราณคด4.4.2 วเคราะหลกษณะการเกดของชนทบถมจากหลมขดคนทางโบราณคด และ

จดจาแนกชนหลกฐานทางโบราณคดตามหลกฐานทไดจากการวเคราะห4.4.3 รวบรวมและวเคราะหขอมลทไดจากการวเคราะหโบราณวตถตาง ๆ เพอจด

จาแนกชนวฒนธรรมและกจกรรมของมนษยในแตละชวงเวลา4.5 การแปลความหมายและสรปผลการศกษา

4.5.1 เปรยบเทยบความสมพนธจากขอมลทไดจากการศกษาในหลาย ๆ สาขาวชาเพอสรปและจดลาดบชนทบถมและกจกรรมการใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลา

4.5.2 สรางแบบจาลองลกษณะการกอตวของชนหลกฐานในแตละชวงเวลา รวมไปถงการใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลาดวย

4.6 เสนอผลงานวทยานพนธ4.6.1 เสนอผลงานวทยานพนธในรปแบบของการสมมนาวชาการหรอบทความ

ตางๆ4.6.2 เขยนรายงานวทยานพนธ นาเสนอ และสอบปองกนวทยานพนธ

7

5. ผลทคาดวาจะไดรบ5.1 ทาใหทราบถงลกษณะธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด5.2 ทาใหทราบถงความสมพนธการเลอกใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลา

5.3ทาใหเปนกรณศกษาทมการประยกตใชวธการทางธรณวทยามาทาการศกษาขอมลหลกฐานทางโบราณคด

6. แหลงขอมล6.1 ขอมลทางดานเอกสาร ขอมลสวนนเปนขอมลตาง ๆ ในพนทททาการศกษา รวมไป

ถงงานวจยตาง ๆ ทมผวจยทาการศกษาในพนทถาลอดและพนทใกลเคยง ซงเปนขอมลทงทางดานธรณวทยาและโบราณคด ซงไดจากแหลงขอมลตาง ๆ ดงน สานกหอสมดกลาง มหาวทยาลยศลปากร หองสมดภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เอกสารตาง ๆ จากโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน เปนตน

6.2 ขอมลจากภาคสนาม เปนขอมลทไดจากการสารวจและขดคนทางโบราณคด โดยโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ไดแก ลกษณะธรณสณฐานของพนท โบราณวตถตาง ๆ หรอตวอยางดนตาง ๆ เปนตน

6.3 ขอมลจากหองปฏบตการ เปนขอมลทไดจากการนาตวอยางทไดจากการขดคนทางโบราณคดมาทาการวเคราะหตาง ๆ ในหองปฏบตการเชน ตวอยางดน (หองปฏบตการทางปฐพวทยา ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร) ตวอยางตะกอน เชนดนและหน(หองปฏบตการตะกอนวทยา ภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย) การหาคาอายของตะกอน (หองปฏบตการธรณวทยาสงแวดลอม สานกธรณวทยา กรมทรพยากรธรณ)เปนตน

7. พนทศกษาพนททผวจยเลอกทาการศกษาในครงน คอ แหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ตงอยในบาน

ถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ตาแหนงทางภมศาสตรระบบพกด กรด UTM ตามแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50000 ระวาง 4648 II (ดอยผกกด) คอ 247636 มความสงจากระดบนาทะเลปานกลางประมาณ 640 เมตร (ภาพท 1) พนทขดคนจะอยภายในบรเวณพนทของศนยศกษาธรรมชาตและสตวปาถานาลอด หมบานถาลอด ตาบลถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

8

อนเปนพนทรบผดชอบของเขตรกษาพนธสตวปาลมแมนาปายตอนเหนอ ลกษณะของพนทโดยรวมนนมลกษณะเปนเทอกเขาสงสลบซบซอน ประกอบดวยเทอกเขาสลบซบซอน หลากหลายชนดหน ซงมเทอกเขาประเภทหนปนรวมอยดวย ลกษณะของเทอกเขาหนปนดงกลาว สวนใหญจะประกอบไปดวยเขาหนปนยคเพอรเมยน ปรากฏลกษณะธรณสณฐานแบบคาสตหนปนทมความสาคญแหงหนงของประเทศไทย และจะพบลกษณะภมประเทศ อน ๆ เชน ถา เพงผา หลมยบ และธารลอด มากมายหายแหง โดยเฉพาะอยางยง ในบรเวณพนทอาเภอปางมะผา ทงนการศกษาลกษณะธรณสณฐาน ลกษณะการเกด ตาแหนง แนวของรอยเลอน หลมยบ เพงผา รวมไปถงการสารวจตามถาและเพงผาตาง ๆ จะสามารถทาใหเกดความเขาใจมากขนเกยวกบการกอตวของแหลงโบราณคด หรอการเลอกใชพนทสาหรบประกอบกจกรรมตาง ๆ ของมนษยในอดต

ในสวนของการเดนทางไปยงแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด สามารถเดนทางเขาถงไดคอนขางสะดวก เพราะมการตดถนนคอนกรตเขามาถงศนยศกษาธรรมชาตและสตวปาถานาลอดโดยหากเดนทางมาจากอาเภอปาย ใชเสนทางหลวงจงหวดหมายเลข 1095 เสนทาง เชยงใหม-ปาย-แมฮองสอน ใชเวลาในการเดนทางโดยรถสารประจาทางประมาณ 2 ชวโมง มระยะทางประมาณ45 กโลเมตร และถาเดนทางจากจงหวดแมฮองสอน ใชเสนทางหลวงแผนดนหมายเลข 1095 มระยะทางประมาณ 67 กโลเมตร ถงบานสบปอง มถนนแยกไปยงศนยศกษาฯ ซงเขามาเปนระยะทางอกประมาณ 9 กโลเมตร จะถงหมบานถาลอดซงเปนทตงของศนยศกษาธรรมชาตและสตวปาถานาลอด (ภาพท 2)

8. คาจากดความทใชในการศกษาธรณวทยาทางโบราณคด เปนการประยกตใชองคความรทางดานธรณวทยาดานตาง ๆ

เขามาชวยในการศกษาหลกฐานตาง ๆ ทางโบราณคด เชน ความรทางดานธรณสณฐาน ทาการศกษาเกยวกบการตงถนฐานของมนษยในอดต การวเคราะหสณฐานตาง ๆ ของชนดนจากการขดคนทางโบราณคด เพอตความเกยวกบการกอตวของแหลงโบราณคด (Site Formation Process) นอกจากนการสารวจทางโบราณคดกสามารถนาองคความรทางธรณวทยานามาชวยในการสารวจได เชน การสารวจแหลงโบราณคดดวยธรณวทยาภาพถาย หรอ การสารวจดวยวธการธรณฟสกสเปนตน

กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด ชนหลกฐานทางโบราณคด หรอ กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด มกจะเกดจากปจจย 2 ปจจยหลก ๆ (Schiffer 1976:14-15) คอ เกดจากการกระทาของมนษย (Cultural formation process) เปนกระบวนการหรอกจกรรมตาง ๆ ของมนษยในการดารงชพแตละวนนนเอง และ เกดจากการกระทาของธรรมชาต (Noncultural or

9

Natural formation process) เปนกระบวนการหรอปรากฏการณทางธรรมชาตตาง ๆ ทเกดขน ณบรเวณนน ๆ เชน การเกดชนดนธรรมชาต นาทวม เปนตน

การใชพนท คอ การเขาใชประโยชนจากพนทโดยมนษย เพอทากจกรรมทเกยวของกบวฒนธรรม ความเปนอย ความเชอ โดยทงรองรอยหลกฐานไว สามารถศกษา พสจน สงเกตไดถงพฤตกรรม หรอวฒนธรรมในทางใดทางหนงได

10

ภาพท 1 แผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50000 ระวาง 4648 II ดอยผกกด บรเวณพนทศกษา (ดดแปลงจาก กรมแผนททหาร 2535)

พ น ทศ ก ษ า

น า ย ช ว ล ต ข า ว เ ข ย ว ภ า ค ว ช า โ บ ร า ณค ด ค ณะโ บ ร า ณค ด ม ห า ว ท ย า ล ย ศ ล ป า ก ร 2547

11

ภาพท 2 เสนทางหลวงสาหรบเดนทางเขาสแหลงโบราณคด และรปพนทศกษา

พ นทศ

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร 2547

12

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม

การศกษาขอมลหลกฐานทางโบราณคดนน มความจาเปนอยางยงทจะตองเขาใจถงหลกการ หลกทฤษฎ รวมไปถงขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบพนทททาการศกษาอยางชดเจนกอน ทจะเขาไปศกษาในพนทจรง ดงนนในบททวนวรรณกรรมของการศกษา “ธรณวทยาทางโบราณคด กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอนนน” นน จะแบงออกเปน 2 สวนหลก ๆ คอ ทบทวนในสวนของแนวคดทฤษฎตาง ๆ เชน แนวคดเกยวกบธรณวทยาทางโบราณคด แนวคดเกยวกบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด เปนตน และทบทวนในสวนของขอมลหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ ทมการศกษามาแลวทงในพนทศกษาและพนทใกลเคยง ซงทงหมดจะเปนฐานขอมลทสาคญในการนามาพจารณาเปรยบเทยบ ถงความสมพนธตาง ๆ จากขอมลหลกฐานทไดศกษาจรงในพนท ทงนการกาหนดกรอบแนวคดรวมไปถงการประเมนสถานภาพของความรนน จะพจารณาจากเอกสารตางๆคอ สารนพนธวทยานพนธ ทงในระดบ ปรญญาตร โทและเอก ในสาขาทเกยวของ ทงภาษาไทยและตางประเทศ รวมไปถงรายงานการสารวจและขดคนทางโบราณคด งานวจย หนงสอ และวารสารตางๆดวย 1. ธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด

1.1 แนวคดเกยวกบกระบวนการกอตวและกระบวนการแปรเปลยนทางโบราณคด การศกษาธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด เปนเรองทคอนขางจะมความสาคญอยางยงสาหรบการศกษาทางโบราณคด โดยเฉพาะอยางยงนามาศกษาขอมลหลกฐานทางโบราณคดจากหลมขดคน เพอเกดความเขาใจเกยวกบกระบวนการทบถม กระบวนการแปรเปลยนตาง ๆ ในทางโบราณคด ทงนในการศกษาเรองดงกลาวจาเปนจะตองหลาย ๆ องคความรมาประยกตใชกบขอมลหลกฐานทางโบราณคด เชน ธรณสณฐาน ปฐพวทยา สตววทยา เปนตน เพอทาใหเกดองครวมของความร และเกดความถกตองของการแปลความมากทสด จะเหนไดวา หลกฐานทางโบราณคด เปนสงสาคญอยางยงในการศกษาเรองดงกลาว

13

หลกฐานทางโบราณคด คอ หลกฐานตาง ๆ จากการสารวจหรอจากการขดคนทางโบราณคดในปจจบน ซงเปนหลกฐานทหลงเหลออยมาตงแตอดต นกโบราณคดสามารถศกษาใชแนวคดและองคความรตาง ๆ สรางเรองราวตาง ๆ ในอดตจากหลกฐานนนได

หลกฐานทางโบราณคดทกประเภททพบ ทงจากการสารวจและขดคนทางโบราณคด จะตองมความสมพนธโดยตรงกบ กระบวนการเกดของหลกฐานนน ๆ ซงกวาหลกฐานทางโบราณคดจะปรากฏใหนกโบราณคดในปจจบนไดทาการศกษานน ยอมผานสงทเรยกวา การแปรเปลยนของหลกฐานทางโบราณคดมาแลว ทงนบางครงอาจจะไมมการแปรเปลยนเลยตงแตอดต บางครงมการแปรเปลยนจากบรบทไปสอกบรบทหนงกได จะเหนไดวา กระบวนการเกด และการแปรเปลยนของหลกฐานทางโบราณคดนน มผลอยางยงตอการแปลความหมายของนกโบราณคด ดงนนความเขาใจถงกระบวนการดงกลาวยอมมความสาคญอยางยง ซง ชารเรอร และ แอชมอร (Sharer and Ashmore 1997:79) มแนวคดเกยวกบสงทมผลตอการแปรเปลยนดงกลาว ประกอบดวย

ก. ตาแหนง และ ความสมพนธกบสงลอมรอบตาง ๆ ของหลกฐาน 1. ตาแหนงของหลกฐาน ในทนหมายถงตาแหนงทพบหลกฐานดงกลาววาม

ลกษณะอยางไร วางตวผดปกตหรอไม ทงนในหลกฐานจากการขดคนนน ตาแหนงของหลกฐานจะตองไดรบการบนทกเปนแนวดงจากระดบมาตรฐานและในแนวระนาบเพอสามารถวดตาแหนงในรปแบบ 3 มตได ซงสามารถบงบอกถงทศทางการวางตว ลกษณะของการทบถมได

2.สงทลอมรอบหลกฐาน ทงนจะเหนไดวาหลกฐานทางโบราณคดทกประเภท จะตองมความสมพนธโดยตรงกบสงแวดลอมรอบขาง ความสมพนธกบสงแวดลอมรอบขางนเองสามารถเปนตวบงบอกถงการแปรเปลยนตาง ๆ ได เชน การพบเครองมอหนกะเทาะรวมอยในชนเดยวกบเครองมอเหลก แสดงใหเหนวา สงทงสองมความสมพนธกน จะตองพจารณาใหละเอยดวา เกดการรบกวนหรอมการทบถมจรง ๆ ตงแตอดต หรอ การปรบสภาพพนทของมนษยในปจจบน อาจมการถมท หรอพลกกลบชนดน ซงสงรอบขางตาง ๆ สามารถเปนตวบงบอกได เปนตน ข. บรบททางโบราณคด (Archaeological context) บรบททางโบราณคด คอ สงทเกดขนในอดต ทเกยวของกบ ตาแหนง เวลา และสถานท ซงมผลและเกยวของกบหลกฐานทางโบราณคดนนๆลกษณะของบรบททางโบราณคดสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท คอ 1. บรบทแบบปฐมภม (Primary context) คอ เปนบรบทเดมของหลกฐานทางโบราณคดนน ๆ โดยตาแหนงของหลกฐานและสงลอมรอบ ปราศจากขนตอนการถกรบกวนตงแตเดมทมการทบถม

14

2. บรบทแบบทตยภม (Secondary context) คอ เปนบรบทเดมของหลกฐานทางโบราณคดนนๆ โดยตาแหนงของหลกฐานและสงลอมรอบทงหมดหรอบางสวนถกแปรเปลยนหรอถกรบกวนในสมยหลง อาจจะเกดจากธรรมชาตหรอมนษยภายหลงกเปนได จากขางตนความเขาใจเกยวกบรายละเอยดเกยวกบ หลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ อาจจะเปนเพยง หลกฐานชนหนง ๆ หรอ หลกฐานหลาย ๆ ชด วาเกดขนมาไดอยางไร และมตาแหนงทพบในปจจบนไดอยางไรนน การศกษาในลกษณะดงกลาว เรยกไดวา เปนการศกษาถง กระบวนการเกด (Formation Process) ของหลกฐานทางโบราณคดนน ๆ ซงโดยในความหมายแลว กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด คอ กระบวนการตาง ๆ ทเกดขน ซงเปนผลทาใหหลกฐานทางโบราณคด มการเปลยนแปลงตาง ๆ เชน ถกทบถมอยกบท หรอ ถกเคลอนยายมาทบถม กอนทนกโบราณคดจะพบและทาการศกษาตความเรองราวในอดตได ทงนกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด สามารถแบงออกเปน 2 ประเภทหลก ๆ คอ 1.กระบวนการทเกดจากการกระทาของธรรมชาต(Natural formation processes) ไดแก ปรากฏการณตาง ๆ ทางธรรมชาต ททาใหเกดชนทบถม หรอมผลตอการทบถมทกระทาโดยมนษย 2. กระบวนการทเกดจากการกระทาของมนษย (Cultural formation processes) ไดแก กจกรรมตาง ๆ ทเกดขนโดยการกระทาของมนษยในอดตนนเอง อาจกลาวไดวา การเกดของแหลงโบราณคดนนสามารถทจะมลกษณะหลากหลายแตกตางกนออกไประหวางระยะเวลา สถานท แหลงทพบ ซงสรปไดวา การเกดของแหลงนน มกจะประกอบไปดวย ชนของหลกฐานทางโบราณคดทเกดจากการกระทาของมนษยปะปนอยกบชนหลกฐานทเกดจากการกระทาทางธรรมชาต บางครงอาจจะแยกกนไดอยางชดเจน หรอในบางครงอาจจะแทรกสลบกนไปมาระหวางชนทบถมกเปนได ซงถานกโบราณคดตระหนกถงปญหาการวเคราะหชนการเกดของหลกฐานไดอยางถกตองแลว กจะชวยทาใหการแปลความถงเรองราวในอดตของมนษยมความถกตองมากยงขนดวย ทงนตวอยางทสาคญในการศกษาการเกดของชนหลกฐานเพอทาใหงายตอการตความ ทนาสนใจ คอ “โครงการศกษาขยะ” (Garbage Project) ทเมอง Tucson รฐอรโซนา ประเทศสหรฐอเมรกา ซงดาเนนการโดย ศาสตราจารย วลเลยม รธจ แหงมหาวทยาลยอรโซนา ในการศกษาดงกลาว เปนการรวบรวมขยะจากพนทตาง ๆ ของเมอง และทาการขดคนในพนททงขยะ แลวนาขยะทไดมาศกษาแยกแยะประเภทอยางละเอยด ตามขนตอนการศกษาทางโบราณคด ซงผลการวจย สามารถทราบถงพฤตกรรมและแบบแผนการ

15

บรโภคของผคนหรอสงคมได รวมไปถงทราบถงปรมาณและประเภทของวสดเหลอทงตาง ๆ ในแตละชวงเวลาของเมองได เปนผลทาใหเกดขอมลทเปนประโยชนตอการจดการทรพยากรตาง ๆ ของเมอง เชนมการรจกการนาของกลบไปใชใหม การคาดคะเนปรมาณของขยะเปนตน (Rathije and Murphy 1992)

1.2 โบราณคดพฤตกรรม การศกษาในเรองดงกลาว เปนแนวทางการศกษาของ ไมเคล ชฟเฟอร จาก

มหาวทยาลยอรโซนา ซงเรยกวา “โบราณคดพฤตกรรม” (Behavioral Archaeology) (Schiffer 1972, 1976) ซงเนนการศกษาถงพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยททาใหเกดลกษณะของการทบถมของหลกฐานทางโบราณคดในรปแบบตาง ๆ ซงมการศกษาในหลายรปแบบ เชน การทดลองทางโบราณคด (Experimental Archaeology) ชาตพนธวรรณาทางโบราณคด (Ethnoarchaeology) เปนตน ซงงานวจยตางๆ รวมไปถงแนวคดของชฟเฟอร คอนขางจะมความสาคญตอการพฒนาแนวคดทฤษฎทางโบราณคด โดยเฉพาะโบราณคดกระบวนการ ในชวง ป ค.ศ. 1970

ทงน ชฟเฟอร มแนวคดวาหลกฐานทางโบราณคดทพบนนเปนหลกฐานทหยดนง ไมมการเคลอนไหว ไมสามารถบงบอกถงเรองราวใดๆ ซงนกโบราณคดพยายามใชหลกฐานทางโบราณคดเหลานนศกษาเพออธบายถงพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยในอดต ซงในการใชหลกฐานตาง ๆ เพออธบายความถงพฤตกรรมของมนษยนน ชฟเฟอรไดแสดงโมเดลความสมพนธงาย ๆ เกยวกบการใชหลกฐานเพออธบายถงพฤตกรรมของมนษยไดดงรป (ภาพท 3)

หลกฐานตาง ๆ อดต ปจจบน

พฤตก

รรมขอ

งมนษ

ย

อดต

ป

จจบน

1 2

3 4

ภาพท 3 โมเดลความสมพนธหลกฐานในชวงเวลาตาง ๆ กบพฤตกรรมของมนษย ทมา : Schiffer. M B. Behavioral Archaeology (New York: Academic Press,1976.)

16

จากภาพท 3 เปนความสมพนธงาย ๆ โดยการใชหลกฐานตางๆ อดตความถง

พฤตกรรมของมนษยในชวงเวลาตาง ๆ สามารถแยกอธบายไดดงน โมเดล 1 เปนการใชหลกฐานในอดตมาเชอมโยงถงพฤตกรรมของมนษยใน

ปจจบน ซงอาจจะเกดขนโดยใชขอมลหลกฐานในอดตมาเปนฐานขอมลเพอปรบปรงสงทเกดขนในปจจบน เชนการศกษากองขยะ ดงทกลาวไวขางตน

โมเดล 2 เปนการใชขอมลหลกฐานปจจบนอธบายความพฤตกรรมของมนษยในปจจบน ซงเปนสงทเกดขนอยแลวในชวตประจาวนของมนษย

โมเดล 3 หลกฐานในอดตอธบายความพฤตกรรมของมนษยในอดต ซงโมเดลนคอนขางจะใกลเคยงกบงานโบราณคด โดยใชขอมลในอดตทเกดขนมาแลวและอาจหลงเหลอใหพบในปจจบน แลวทาการศกษาตความกลบไปถงพฤตกรรมของมนษยในอดต

โมเดล 4 เปนขอมลหลกฐานในปจจบนเชอมโยงพฤตกรรมของมนษยในอดต ซงโมเดลนปจจบนกมการใชกนอยางแพรหลาย การทดลองทางโบราณคด การศกษาทางดานชาตพนทางโบราณคด เปนตน

จากทง 4 โมเดลขางตน โดยเฉพาะอยางยง โมเดลท 3 และ 4 นน คอนขางจะม

ความใกลเคยงกบการศกษาขอมลหลกฐานทางโบราณคดเปนอยางมาก ซงชฟเฟอร คอนขางจะสนใน ในสวนของความเขาใจถงกระบวนการตาง ๆ รวมไปถงปจจยตาง ๆ ททาใหเกดหลกฐานทางโบราณคด รวมไปถงการทบถมตาง ๆ ซงเปนสงทนกโบราณคดคนพบและใชเปนหลกฐานในการอธบายพฤตกรรมในอดตของมนษย ดงนนหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ ทนกโบราณคดคนพบนน กคอ ปจจบนทเกดขนในอดตนนเอง แตทงนในการศกษาหลกฐานทางโบราณคดเหลานน ชฟเฟอรเหนวา ไมสามารถศกษาถงพฤตกรรมในอดตของมนษยไดอยางครบถวนสมบรณนก ทงนกเพราะหลกฐานทางโบราณคดเปนสงทหยดนง ไมมการเคลอนไหว ยอมผานกระบวนการตาง ๆ ซงอาจจะมผลทาใหเกดการเปลยนแปลงบรบทของหลกฐานนน ๆ ได ซงกระบวนการตาง ๆ ททาใหหลกฐานทางโบราณคดอาจเกดการเปลยนแปลง ม 2 กระบวนการหลก ๆ ดงทไดกลาวไวแลว คอ กระบวนการทางธรรมชาต และกระบวนการทเกดจากมนษย กระบวนการทงสองอยางนมคอนขางจะมผลตอการคงสภาพของหลกฐาน การเคลอนยายตาแหนง และการเปลยน หนาทของหลกฐานทางโบราณคดกอนทนกโบราณคดจะคนพบในปจจบน แตทงนนกโบราณคดสามารถศกษาพฤตกรรมของมนษยในอดตได ซงตองวเคราะหแยกแยะใหไดวาหลกฐานประเภทสมพนธกบพฤตกรรมของมนษยอยางใดบาง เชน วตถชนนนชนนเปนเกดจากการกระทาของมนษยหรอไม?

17

ชนทบถมทพบเกดขนโดยธรรมชาต และเกดขนโดยมนษย เปนตน ดงนนถาสามารถแยกแยะกระบวนการตาง ๆ ททาใหเกดหลกฐานทางโบราณคด หรอบรบททางโบราณคดได กจะสามารถอธบายพฤตกรรมของมนษยทสมพนธกบเรองราวตาง ๆ เชนการผลต การใช การทง การบรโภค การนาวตถกลบมาใชใหมในอดตไดเปนตน

นอกจากน ชฟเฟอร ไดเสนอแนวทางการศกษาบรบททางโบราณคด โดยแยกบรบททางโบราณคดออกเปน 2 ประเภท คอ Systemic context และ Archaeological context ดงพอสรปไดโดยสงเขปดงตอไปน (Schiffer 1972, 1987)

1. Systemic context (S) คอ บรบททางโบราณคด หรอหลกฐานทางโบราณคดท

เกดขนจรงจากพฤตกรรมในอดตของมนษย เชน ขนตอนการผลตเครองมอหน จะมบรบทของพฤตกรรมตงแต การหาวตถดบ การคดเลอกวตถดบ การผลตเครองมอ การทงเศษทไมใช การซอมแซมเครองมอ เปนตน

2. Archaeological context (A) หลกฐานทางโบราณคดทนกโบราณคดคนพบจากการขดคนในปจจบน ซงเปนหลกฐานทเคยเกดขนมาแลวหรอเปนสวนหนงของ Systemic context แลวถกทบถม เปลยนแปลงโดยขบวนการตาง ๆ จนกลายมาเปนหลกฐานในปจจบน

ทงนเมอวเคราะหในรายละเอยดจะเหนไดวา คอนขางจะยากและแทบจะไมม

แหลงโบราณคดหรอหลกฐานทางโบราณคดทพบ และสามารถตความหรอบงบอกถง Systemic context ไดโดยตรงเลย (มบางแหลงหรอสถานะเทานน เชน แหลงโบราณคดทเมองปอมเปอ มการระเบดของภเขาไฟแลวลาวาไหลมาทบบานและสงมชวต ทาใหคงสภาพและเหนพฤตกรรมตาง ๆ ในชวงเวลาขณะนนไดเลยโดยตรง) ดงนนการทจะอธบายถง Systemic context ไดนน กยอมตองมการศกษาสงทพบทเปนตวแทนทดทสด เพอตความกลบไปในอดตได ซงชฟเฟอร ไดเสนอโมเดลสาหรบการศกษาหลกฐานทางโบราณคดทเกดจากพฤตกรรมของมนษย โดยการเชอมโยงความสมพนธของบรบทตาง ๆ ดงน

1. S – A Processes เปนกระบวนการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดจาก

Systemic context ไปส Archaeological context ซงเปนบรบทของพฤตกรรมทเคยเกดขนแลวในอดตแลวทงสงเหลานนจนเหลอใหเหนในปจจบน เชน การคดเลอกหน การผลตเครองมอหน เปนตน Systemic context หลงจากนน กเกดการทงเศษหนหลงจากผลต หรอทงเครองมอหลงจากการใชงาน เปน Archaeological context เปนตน

18

2. A – S Process เปนกระบวนการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดจาก Archaeological context ไปส System context เชน การนาสงของทใชแลวหรอทงแลว ซงจดเปน Archaeological context นากลบมาใชใหม ซงจดเปน Systemic context เปนตน

3. A – A Process เปนกระบวนการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดจาก

Archaeological context ไปส Archaeological context ซงเปนบรบททเคยเกดขนแลวในอดต เชน การซอนทบของวฒนธรรม กลาวคอ ภายในพนทพนทเดยว เกดวฒนธรรมหนงแลวมการทงราง ซงจดเปน Archaeological context แลวมอกวฒนธรรมหนงเขามาใชพนทนนตอแลวมการทงรางอกครง ซงจดเปน Archaeological context

4. S – S Process เปนกระบวนการแปรเปลยนของบรบทของพฤตกรรมจาก

Systemic context ไปส Systemic context ซงสามารถเกดขนไดทงในอดตและปจจบน เชน การเกบสะสมของโบราณทมการใชของตอเนองกนมา ซงของโบราณทมยงใชงานได จดเปน Systemic context แลวเปลยนมาเปนสะสมหรอเกบของนนไว จดเปน Systemic context

แนวคดการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดขางตนสามารถนามาวเคราะหเกยวกบ

การใชพนทของมนษยในอดตได ทงนภายในแหลงโบราณคดทเดยว หรอภายในพนทพนทเดยว อาจมบรบททางโบราณคดหลาย ๆ บรบทแทรกสลบกนไปมาได สาหรบการศกษาเกยวกบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด กเปนแนวทางหนงทมความสาคญอยางยงในการใชขอมลหลกฐานทางโบราณคดในการใชอธบายพฤตกรรมของมนษยในอดตได 2. ธรณวทยาทางโบราณคด

2.1 แนวคดเบองตนทางดานธรณวทยาทางโบราณคด การศกษาทางดานธรณวทยาทางโบราณคด เปนการประยกตใชองคความรทางดานธรณวทยา ตางๆ เชน ธรณสณฐานวทยา ตะกอนวทยา ธรณวทยาภาพถาย ธรณฟสกส เปนตน เขามาชวยในการศกษาขอมลหลกฐานตาง ๆ ทางโบราณคด เพอบรณาการขอมลเหลานนใหมความถกตองมากยงขน อาทเชน ความรเกยวกบธรณสณฐานมาทาการศกษาเกยวกบปจจยหรอลกษณะการตงถนฐานของมนษยในอดต การวเคราะหลกษณะสณฐานของชนดนจากการหลมขดคนทางโบราณคดเพอตความเกยวกบการกอตวของแหลงโบราณคด การสารวจแหลง

19

โบราณคดจากรปถายทางอากาศและภาพจากดาวเทยม หรอการสารวจแหลงโบราณคดโดยวธการทางธรณฟสกส เปนตน ทงนประเดนสาคญในการนาความรทางดานธรณวทยาเขามาประยกตใชกบงานโบราณคดนน คอ การชวยนกโบราณคดตอบคาถามตาง ๆ ทเกดขนจากการศกษาขอมลหลกฐานโบราณคด และถอเปนการศกษาแบบสหสาขาวชาไปในตวอกดวย และสามารถทาใหเขาใจกจกรรมทเกยวของกบมนษยในอดตไดดยงขน เชน การเลอกพนทในการตงถนฐาน

การศกษาทางดานธรณวทยาทางโบราณคด มขนตอนแนวทางการศกษาอยางเปนลาดบเบองตนเพอทาใหเกดขอมลครอบคลมกบงานโบราณคด ทงสน 4 แนวทางหลก ๆ (Butzer 1982) คอ

ก. บรบทของภมสณฐานของพนท (Geomorphological context) เปนขนตอนแรกทสาคญทควรคานงถง ทงนลกษณะภมสณฐานแบบตาง ๆ กจะเปนตวกาหนดสภาพพนท การทบถม การแปรเปลยนตาง ๆ เพราะธรณสณฐานแตละประเภทจะมการเกดและลกษณะทแตกตางกนออกและยอมจะมอทธพลตอการตงถนฐานของมนษยทงในดานสถานทตงรปแบบ และการเปลยนแปลง ของการตงถนฐานในอดตและปจจบน มนษยยอมจะเลอกบรเวณทมสภาพเหมาะสม มความปลอดภยของบรเวณทอยอาศย และความสะดวกในการหาทรพยากรตางๆ เพอนามาดารงชวต ซงจะตองมปจจยของการตงถนฐานครบถวนตามความตองการของกลมชนนน ๆ ดงนนการเขาใจภมสณฐานของพนทอยางถองแทจะทาใหเกดการวเคราะหขอมลอน ๆ ทตามมาไดอยางถกตองมากขน

ข. บรบทของลาดบชนทบถม (Stratigraphic context) เปนแนวทางการศกษาทลงไปในรายละเอยดเกยวกบตวของแหลงโบราณคด ซงวาดวยรปแบบของการวางตว การแผกระจาย การสบอาย (Chronologic succession) การจาแนกชนด และความสมพนธตาง ๆ ตอกนของลาดบชนทบถมอยางใดอยางหนง หรอครอบคลมองคประกอบทงหมดดวย ฉะนนจะเหนไดวาคอนขางจะเกยวของกบตนกาเนด องคประกอบตาง ๆ สภาพแวดลอม อาย ประวต และความสมพนธทมตอพฒนาการตาง ๆ ทมผลกระทบตอการทบถม ทงนในทางธรณวทยา หรอปฐพวทยา การศกษาในรายละเอยดเกยวกบลกษณะเฉพาะของลาดบชนทบถม สามารถบงบอกถงสภาพแวดลอมในอดตไดวามลกษณะเปนอยางไร ซงสามารถนามาประยกตใชกบงานโบราณคดไดโดยตรงเชนเดยวกน (Rapp and Hill 1998)

ค. บรบทเกยวกบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด (Site formation) เปนแนวทางทตอเนองมาจากแนวทางในขอ ข. แตจะใชขอมลทางดานโบราณคดเขาเกยวของมากยงขน และจะเปนแนวทางการศกษาเบองตนทสาคญมากการการแปลความขอมลทางโบราณคด ซงหลกการเบองตนคอ การวเคราะหขอมลทงหมดแลวจาแนกในเบองตนวาแตละชนทบถมเกดจากมนษยหรอธรรมชาต เพราะในบางครงการพบโบราณวตถทหนาแนนไมจาเปนเสมอไปวาจะตอง

20

เปนชนวฒนธรรมทเกดจากมนษยในบรเวณนนตงแตอดต โบราณวตถเหลานนอาจถกนาพามาโดยตวกลางทางธรรมชาตตาง ๆ เชน นา ลม สตว มนษยภายหลง ได การศกษาในเรองดงกลาวมความจาเปนอยางยงทจะตองใชองคความรในหลาย ๆ ดานเขามาชวยในการพจารณา เชน ธรณสณฐาน ตะกอนวทยา ปฐพวทยา เปนตน

ง. บรบทการใชพนทในอดต (Landscape context) สามารถทาการศกษาได 3 ระดบ

ไดแก การศกษาในสภาพแวดลอมพนทขนาดจลภาค (Site microenvironment) การศกษาในสภาพแวดลอมพนทขนาดมชฌมภาค (Site mesoenvironment) และการศกษาในสภาพแวดลอมพนทขนาดมหพภาค (Site macroenvironment) มรายละเอยดดงตอไปน

การศกษาในระดบจลภาค (Site microenvironment) เปนการศกษาขอมลเฉพาะพนท หรอเฉพาะแหลงโบราณคด เพยงแหลงใดแหลงหนงเทานน โดยจะเนนศกษาเฉพาะเรองใดเรองหนงเกยวกบแหลงโบราณคดนน ๆ เชน กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด (Site formation processes) การใชพนทในอดต สภาพแวดลอมการตงถนฐาน เปนตน

การศกษาในระดบมชฌมภาค (Site mesoenvironment) เปนการศกษาขอมลโดยการเปรยบเทยบขอมลจากแหลงโบราณคดในบรเวณใกลเคยงกนมากกวา 1 แหลงโบราณคด เพอหาความสมพนธตาง ๆ เชน การกระจายตวของการตงถนฐานในวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนง การศกษาเปรยบเทยบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดในพนทใดพนทหนง เปนตน

การศกษาในระดบมหพภาค (Site macroenvironment) เปนการศกษาขอมลหลกฐานทางโบราณคดในระดบพนททใหญขน โดยเปนการศกษาเปรยบเทยบขอมลในระดบภมภาค ประเทศ ทวป เปนตน

จ. บรบทเกยวกบการดดแปลงของแหลงโบราณคด (Site modification) เปนแนวทางการศกษาทมความสาคญเชนกน การศกษาการแปรเปลยนของแหลงโบราณคดนน จะเนนถงพฒนาการของแหลงโบราณคดในแตละชวงเวลา ซงจะตองวเคราะหถงผลกระทบตาง ๆ ทเกดขนกบแหลงทงทเกดขนภายใน และผลกระทบจากสงตาง ๆ ภายนอกดวย ทงนยงสามารถทจะทาการศกษาถงแนวทางการอนรกษแหลงโบราณคดตอไปไดในอนาคตดวย

2.2 แนวคดทางดานธรณสณฐานกบการกระบวนการกอตวแหลงโบราณคด

ธรณสณฐานมความสาคญอยางยงตอการตงถนฐานของมนษย โดย ธรณสณฐาน สภาพภมประเทศ ธรณวทยา รวมถงลกษณะภมประเทศ สภาพธรณทรองรบในบรเวณพนทนน ๆ

21

ยอมมความสมพนธโดยตรงกบลกษณะปจจยทมความจาเปนตอการตงถนฐาน และการกอตวของแหลงโบราณคด ซงอาจจดไดวาเปนปจจยพนฐานสาคญสาหรบสงแวดลอมในการเกดแหลงโบราณคดดวย ทงเพราะธรณสณฐานเปนตวกาหนดลกษณะของแหลงและสภาพแวดลอมสาหรบมนษยในอดตสาหรบมาเลอกใชการตงถนฐาน ซงมนษยตองคานงถงธรณสณฐานทมความเฉพาะ กลาวคอ จะตองมความปลอดภยของบรเวณทอยอาศย และมความสะดวกในการสรรหาหาทรพยากรตางๆ เพอนามาดารงชวต เปนตน ลกษณะธรณสณฐานแบบตาง ๆ กจะมอทธพลตอการเกดของแหลงโบราณคด ในลกษณะทแตกตางกนออกไป ทงในดานสถานทตง รปแบบ และการเปลยนแปลง ตาง ๆ ตงแตในอดตจนถงปจจบน อยางไรกตามโดยตามธรรมชาตแลวยากทจะหาบรเวณใดบรเวณหนง ทมปจจยของการตงถนฐานไดอยางสมบรณสาหรบมนษย ประกอบกบในแตละชวงเวลามการเพม ลด ของประชากรทแตกตางกนออกไป ทาใหมนษยในแตละยคสมยมการเลอกตงถนฐานทแตกตางกนออกไป ลกษณะของการเปลยนแปลงสภาพธรณสณฐานในแตละชวงเวลา แตละพนทกจะมความแตกตางกน การเปลยนแปลงดงกลาวยอมมตอพฒนาการการกอตว และการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมของมนษยดวย สภาพแวดลอมของชนดน ตาแหนงในสภาพภมประเทศ และลกษณะผวหนาของหนวยดนหนง ๆ เปนลกษณะทสาคญอยางยงทจะตองเนนศกษาในภาคสนาม ทงนลกษณะของสภาพภมประเทศ มอทธพลอยางมาก ตอการแพรกระจายของชนดน การใชสภาพภมประเทศ หรอลกษณะภมสณฐาน เราสามารถอนมานถง คณสมบตตาง ๆ ของชนทบถมของดนในเบองตนไดวา มตนกาเนดมาจากทใด บรเวณใดได และสามารถเชอมโยงไปถงกระบวนการแปรเปลยนตาง ๆ ทเกดขนจากสงแวดลอมตาง ๆ ภายในพนทนน ๆ เชน การเปลยนแปลงของทางนา การเกดการเคลอนตวของแผนเปลอกโลก เปนตน ทงนเมอเขาใจถงสภาพชนดนทมการทบถมตามปกตจากลกษณะธรณสณฐานในพนทแลว สามารถนาไปใชเปรยบเทยบชนดนจากการขดคนไดวาลกษณะของตะกอนมความผดปกต หรอมความตอเนองอยางทควรจะเปนหรอไม ทงนในการศกษาชนดนในภาคสนาม ซงรวมถงการวเคราะหหนาตดขวางของชนดนจากการขดคนตาง ๆนน สงทสาคญอยางหนง ทควรจะตองคานงถงอยางยง คอ ภมสณฐาน ทรองรบจดทมการขดคนในบรเวณดงกลาวดวย ซงภมสณฐาน มอทธพลตอการเกด และการใชประโยชนของดนเปนอยางมาก ทงในอดตและปจจบน และสามารถใชเปนลกษณะทางกายภาพ ทบงชถงขอบเขตของหนวยสณฐาน รวมไปถงหนวยดนแตละชนดได ทงนลกษณะของภมสณฐาน มลกษณะทแตกตางกนออกไป และมระบบในการจาแนกทแตกตางกนออกไปดวย ในการสารวจเพอทาแผนทธรณสณฐาน หรอแผนทดน โดยทวไป พบวา หนวยเขตธรณสณฐานวทยา (Regional geomorphic map) มกจะตรงกบขอบเขตของหนวยแผนทดน เมอมองในมมกวางสด ในเชงธรณสณฐานวทยา เราจะพบเขตกาเนดสณฐาน

22

(Morphogenetic regions) ใหญ ๆ ซงภายในประกอบดวยลกษณะเดน ๆ ทเกดจากอทธพลของขบวนการทควบคมอกชนหนงโดยอทธพลของสภาพภมอากาศเปนหลก ทงนจะพบวาเขตภมสณฐานทเกดจากอทธของสภาพอากาศในรปแบบตาง ๆ เชน ธารนาแขง (Gracial) แหงแลง(Arid) กงแหงแลง (Semi-arid) กงชน (Subhumid) อบอนชน (Humid-temperate) และรอนชน (Humid-tropical) เปนตน ในแตละรปแบบนน ชดของธรณสณฐานวทยากจะแตกตางกนไปดวย ความแตกตางแตกตางดงกลาวทงสภาพภมอากาศ และสภาพภมสณฐานยอมสงผลกระทบโดยตรงตอการเลอกตงถนฐานของมนษย จากขอมลหลกฐานตาง ๆ จะเหนไดอยางชดเจนวา ตงแตอดตจนถงปจจบน สภาพภมอากาศของโลกมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา แตชวงเวลาทสงผลกระทบตอการเปลยนครงสาคญของมนษยชวงเวลาหนงคอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทหนาวเยนในชวงนาแขง ทเปลยนมาเปนชวงอบอนหลงยคนาแขง มนษยมการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมโดยมการเปลยนแปลงตาง ๆ มากมาย เชน ลกษณะของการตงถนฐาน แบบแผนการดารงชวต เปนตน ทงนจะเหนไดอยางชดเจนวามนษยจะตองอาศยสภาพภมสณฐานแบบตาง ๆ เพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม สภาพภมอากาศตาง ๆ ตามชวงเวลาทมการเปลยนแปลงตาง ๆ สาหรบการดารงชวตใหอยรอดและมววฒนาการเรอยมาจนถงปจจบน ทงนภมสณฐานรปแบบตาง ๆ ยอมมผลตอพฤตกรรมการเลอกตงถนฐานของมนษยในแตละพนท ทงนภายในภมสณฐานเดยวอาจมการใชพนทอยางยาวนานไมมการเปลยนแปลงเลย หรอบางพนทอาจมการเปลยนแปลงการใชพนทหลากหลายตามชวงเวลา หรอสภาพแวดลอมทแปรเปลยนไปได ทงนสามารถสรปตวอยางลกษณะความสมพนธระหวางธรณสณฐานทสาคญ ๆ กบ การเกดแหลงโบราณคดไดดงน ก.ภมสณฐานบรเวณทะเลทราย จะเปนบรเวณทมการสะสมของตะกอนทรายเปนสวนใหญ และเกดจากอทธพลของลมเปนหลก แตทงนการเปลยนแปลงของภมสณฐานทเกดขนในบรเวณทะเลทรายสามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลาตามสภาพแวดลอมทแปรเปลยนไป ดงนนความหนาแนนของหลกฐานทางโบราณคดในแตละพนทคอนขางจะนอย และไมคอยจะสมาเสมอ แตทงนพบวา หลกฐานทางโบราณคดสวนใหญ มกจะพบคอนขางหนาแนนในสวนของบรเวณพนทอดมสมบรณในทะเลทราย เชน ตามขอบของทะเลสาป หรอตามขอบของแมนาหรอทางนาทไหลผาน (ภาพท 4) แตจากทกลาวไวแลว กษยการ (Erosion)หลกทเกดขนคอ ลม เนองจากบรเวณทมการสะสมตวของตะกอนนนมการแปรเปลยนของลมอยตลอดเวลา หลกฐานโบราณคดสวนใหญมกจะถกทาลายจนเสยหาย และนอยมากทจะมการสะลมทอยกบท สวนใหญจะเปนพดพาของลมมาสะสมจากพนทหนงไปยงอกพนทหนงอยตลอดเวลา ดงนนในการพจารณากระบวนการ

23

กอตวของแหลง จะตองคานงถง ตาแหนงทตงทพบ ลกษณะรปรางทพบ ทศทางการวางตวทพบ เทยบกบภมสณฐานทสารวจพบในปจจบนเปนหลก

ข.ภมสณฐานบรเวณทราบตาหรอแองสะสมตะกอน ลกษณะภมสณฐานแบบดงกลาวมกจะปรากฏพบหลกฐานทางโบราณคดคอนขางหนาแนน เพราะทงนในบรเวณดงกลาวเปนพนทคอนขางจะมความอดมสมบรณ และมความหลากหลายทางชวภาพ ลกษณะโดยทวไปของกลมธรณสณฐานประเภทนจะเปนทราบตาอยใกลกบบรเวณลานา หรอเปนแองทราบภายในทวป (internal basins) สามารถแบงเปนธรณสณฐานยอยออกจากกนไดอยางชดเจนทสาคญ ๆ คอ

1.) ทราบตาของระบบการระบายนาภายในทวป (basin of internal drainage) จดเปนแองตาทปด (closed basins) โดยไมมทางนาออกสทะเล ไดแก ทลาดชนพดมอนต (piedmount slopes) ประกอบดวย ทราบตะกอนรปพด (alluvial fan) และทราบตะกอนรปพดรวม (coalescent fan) เปนบรเวณกวางขวาง และอาจมอทธพลของการกดเซาะ เกดเปนหบเขา และลารางขนหรอไมมกได ตะกอนจะมการจดเรยงตวหรอการแยกขนาดไมด เหมอนกบบรเวณทราบนาทวม

ภาพท 4 ธรณสณฐานบรเวณทะเลทราย และบรเวณทมกจะพบหลกฐานทางโบราณคด ทมา : Rapp G. and Hill L.C. Geo-archaeology (New Haven:Yale University Press. 1998.)

24

2.) ทราบของระบบการระบายนาเปด (basins of external drainage) เปนบรเวณทราบตา ซงอาจจะประกอบดวยลกษณะตาง ๆ คลายคลงกบ ทราบตาของระบบการระบายนาภายใน คอ จะมทงทราบตะกอนรปพด และแองตา กบทราบนาพดพา แตอาจจะไมมการสะสมเกลอในสวนทตา เหมอนกบในระบบการระบายนาภายใน

กระบวนการกอตวของแหลงโบราณทเกดขนในบรเวณดงกลาว พบวาสวนใหญมกจะพบตามเนนตาง ๆ ทเกดขนรอบ ๆ ทะเลสาบ หรอภายในแองสะสมตะกอน ทงนกษยการหลกทสาคญกคอ นา เนองจากการกดเซาะของนาเปนผลทาใหเกดภมสณฐานยอย ๆ ตาง ๆ ไดมากมาย การกดเซาะของนานเองสามารถนาพาตะกอนหลากหลายขนาดมาสะสมตวได ตามกระแสของนา ดงนนการพบโบราณวตถในบรเวณรอบ ๆ ทะเลสาบจงไมจาเปนเสมอไปทจะเปนวตถทอยบรเวณนนโดยไมมการเคลอนยาย ทงนจะตองคานงถง ลกษณะทพบ ความหนาแนน ลกษณะของตะกอนบรเวณดงกลาวดวยวามลกษณะอยางไร (ภาพท 5) จากรปจะเหนไดวาการทบถมของชนตะกอนในบรเวณทเปนแองหรอทะเลสาบจะมการคดขนาดโดยตะกอนละเอยดมกจะอยดานลางเปนหลก ตะกอนหยาบ ๆ มกจะอยดานบน

ค ภมสณฐานบรเวณทราบลม ภมสณฐานดงกลาวพบวา กษยการทสาคญ

ทมอทธพลสง คอ นา เพราะธรณสณฐานยอยตาง ๆ ทเกดขนจะเกดจากพฒนาการของแมนาเปนหลก ธรณสณฐานทสาคญ ๆ (ภาพท 6) ไดแก

1.) ทราบนาทวมถง (Floodplains) เปนบรเวณทอยตดกบลานา และไดรบอทธพลในฤดนาหลากเสมอ ทาใหเกดกระบวนการทบถมเพมวสดผวหนาดนอยเรอย ๆ และเปนวสดสวนใหญจะเปนพวกอนภาคคอนขางเลก ทถกพดพามาโดยนาเปนระยะทางไกล

ภาพท 5 ธรณสณฐานบรเวณแองทะเลสาบและบรเวณทมกจะพบหลกฐานทางโบราณคด ทมา : Rapp G. and Hill L.C. Geo-archaeology (New Haven:Yale University Press. 1998.)

25

เพราะฉะนนจะมลกษณะกลมมน และมการแยกขนาดอนภาคเปนอยางด ทงนทราบนาทวมถงจะอยระดบตากวา ไหลลานา และปกตจะมพฒนาการของดนนอยกวา แตจะแสดงใหเหนถง อทธพลของนาทวมและนาขงไดอยางชดเจน

2.) ไหลลานาหรอลานตะพกลานา (Fluvial terrace) เปนบรเวณท

เกดจากอทธพลการกดเซาะของไหลนา หลายขนตอนบนทราบนาทวมเกา ทาใหเกดลกษณะเปนขนลดหลนกนไปคลายขนบนได ขอบเขตของบรเวณดงกลาวน อาจจะกวางหรอแคบกได ขนอยกบขนาดของธารนา และปจจยอน ๆ ทเกยวกบการไหลของนา ชวงเวลาในการเกดการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ และการเปลยนแปลงทางธรณวทยาตาง ๆ ทงนโดยทวไปแลวการเกดลานตะพกลานานน จะไดรบอทธพลสลบกนระหวางหารทบถมกบการกดเซาะ เปนผลทาใหเกดเปนลานตะพกไดหลาย ๆ ระดบภายในลานาเดยวกนได

จากขางตนจะเหนไดวาธรณสณฐานแบบดงกลาวเปนลกษณะธรณสณฐานทสาคญมากและมผลตอการตงถนฐานของมนษยทงในอดตและปจจบนดวย ทงนเพราะเปนพนททอยใกลกบลานา และมความอดมสมบรณคอนขางสง ทงนจากการศกษาถงลกษณะการตงถนฐานของมนษยในอดตโดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทย พบวาแหลงโบราณคดหรอชมชนโบราณตาง ๆ ตงแตสมยกอนประวตศาสตรตอนปลายจนถงประวตศาสตรมกจะเลอกตงถนฐานในบรเวณทเปนไหลลานาหรอลานตะพก เพราะจะเปนบรเวณทอยคอนขางสงและนาทวมไมถง และมจานวนนอยมากหรอแทบจะไมมเลยทมการตงถนฐานในบรเวณทราบนาทวมถง (ทวา ศภจรรยา 2538)

ภาพท 6 ธรณสณฐานแบบตาง ๆ บรเวณในบรเวณทราบลม ทมา : Rapp G. and Hill L.C. Geo-archaeology (New Haven:Yale University Press. 1998.)

26

ง.ภมสณฐานบรเวณคาสตร ลกษณะภมประเทศทเรยกวาคาสตนเกดขน

เฉพาะในบรเวณทรองรบดวยหนทมคณสมบตละลายนาไดด เชน หนปน หนโดโลไมต หนเกลอ เปนตน ซงโดยทวไปการอธบายลกษณะภมประเทศในบรเวณคาสต จะหมายถงภมประเทศทเปนหนปน หนปนมคณสมบตละลายนาไดดเมอนามความเปนกรดเลกนอย เมอฝนตกจะไดรบคารบอนดออกไซดจากบรรยากาศและในดน ทาใหนามความเปนกรดอยางออน หนปนเมอไดรบฝนเปนประจาบนผวหนาของหนปน สวนทไมละลายนาจะแปรสภาพเปนดน และมตนไมขน (Thornbury1969) การละลายของหนปนทาใหเกดลกษณะภมประเทศแตกตางจากลกษณะทเกดจากหนอน ๆ หลมยบหรอแองยบ กเปนธรณสณฐานทพบเปนสวนใหญในพนทแบบคาสต ซงจะมลกษณะเปนหลมหรอแอง ระดบคอนขางตากวาบรเวณโดยรอบ มรปรางและขนาดตาง ๆ กนไป

ภาพท 7 ลาดบพฒนาการของการเกดลานตะพกลานาและการกอตวของหลกฐานโบราณคด ทมา : Rapp G. and Hill L.C. Geo-archaeology (New Haven:Yale University Press. 1998.)

27

หลมยบเกดจากการทนาละลายหนปน และซมลงใตดนตามแนวแตกหรอรอยแตกในเนอหนปนจนเกดเปนหลมลกตากวาบรเวณอน ๆ หรอเกดจากการทหนปนทอยลกใตดนถกละลายออกไปจนเปนโพรงใหญ เมอเกดใกลพนทไมสามารถรบนาหนกไดสวนเพดานกถลมเปนหลมลก ทาใหหลมยบมรปรางแตกตางกนไป เชน เปนรปกรวย หรอลาดชนเปนเหวลก เปนตน (ภาพท8) ขนอยกบลกษณะของการเกด หลมยบเมอเกดขนแลวจะเปนทางทนาระบายลงสใตดน เรยกวา ชองนามด “swallow hole” (อภสทธ เอยมหนอ 2538) เมอนาในหลมยบมมากแตระบายลงสใตดนชาจะเกดนาขงเปนหนอง บง ซงตาแหนงของหลมยบมกจะพฒนาในบรเวณทมรอยแตกตดกน จงมกจะเหนหลมยบเรยงตวเปนแนว หลมยบเมอเรมตนจะมขนาดเลก ๆ และคอย ๆ พฒนามขนาดใหญมากขน จนเรยกไดวาเปน หบยบ ทงนเมอพจารณาถงกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดทเกดขน พบวา บรเวณถา เพงผา หลมยบขนาดใหญ เปนพนทคอนขางจะเหมาะสมสาหรบมนษยใชประกอบกจกรรมตาง ๆ เพราะ พนทดงกลาวมกจะมความอดมสมบรณสง และมกจะมแหลงนาไหลผาน ประกอบกบใชสาหรบหลบภยธรรมชาตตาง ๆ ได เชน ฝน แดด เปนตน ซงจากการศกษางานโบราณคดในพนทตางๆ ของประเทศไทย พบวาลกษณะธรณสณฐานแบบ มนษยในสมยกอนประวตศาสตรโดยเฉพาะในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอนตน มกจะนยมใชถาหรอเพงผาเปนทอยอาศยหรอใชประกอบกจกรรมตาง ๆ ในอดตเปนสวนใหญ (Anderson 1990, Shoocongdej 1996,สรนทร ภขจร 2537;)

ภาพท 8 ธรณสณฐานคาสตรแบบหนปนทมกจะพบแหลงโบราณคด ทมา : Butzer, K W. Archaeology as human ecology (New York: Clambridge University Press.1982)

28

จ.ภมสณฐานบรเวณชายฝงทะเล ลกษณะของภมสณฐานบรเวณชายฝงทะเลมกจะเปนพนททคอนขางจะมการเปลยนแปลงคอนขางสงมาก ทงนเพราะจะไดรบอทธพลของกษยการตาง ๆ คอนขางหลากหลาย คอ กษยการของทางนาทพดพาตะกอนลงสทะเล กษยการของคลนลมทะเลทกดเซาะชายฝง ดงนนในการพจารณาถงสภาพธรณสณฐานโดยเฉพาะอยางยงบรเวณทเคยเปนชายฝงทะเลในอดตนน จะตองเขาใจถงกระบวนการทบถมและกดเซาะทงทเกดจากทางนา และลมทะเลเปนอยางด และจะตองทราบคณลกษณะเฉพาะของตะกอนแตละแบบดวย นอกจากนแลวการวเคราะหโดยใชขอมลโทรสมผส กสามารถชวยแยกแยะใหเหนถงพฒนาการการเปลยนแปลงตาง ๆ ไดเปนอยางด ทงนจะเหนไดวากระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดในบรเวณชายฝงทะเลนนสวนใหญมกจะถกรบกวนโดยกระบวนการทางธรรมชาตตาง ๆ ทเกดขน เชน ลม คลน การขนลงของระดบนาทะเล เปนตน ดงนนคอนขางจะเปนการยากทจะพบแหลงโบราณคดทคอนขางจะสมบรณในบรเวณชายฝงทะเล

ภาพท 9 ตวอยางภาคตดขวางธรณสณฐานของถาและเพงผากบบรเวณทมกจะพบหลกฐานทางโบราณคด ทมา : Rapp G. and Hill L.C. Geo-archaeology (New Haven:Yale University Press. 1998.)

29

3. ขอมลหลกฐานทางโบราณคดชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอนตนในประเทศไทย

เมอมองในลกษณะทกวางทสด ในเชงธรณสณฐานวทยา จะพบวาเขตกาเนดสณฐาน (morphogenetic regions) ใหญ ๆ ซงภายในประกอบไปดวยลกษณะเดน ๆ ทเกดจากอทธพลของขบวนการทควบคมอกชนหนง ไดแกอทธพลของสภาพภมอากาศ ซงสภาพภมอากาศหรอแวดลอมทแตกตางกน เกดเกดลกษณะธรณสณฐานยอย ๆ กยอมมความแตกตางกนดวย (เอบ เขยวรนรมย 2527) ดงนนการเปลยนแปลงดงกลาวยอมสงผลรวมไปถงการเกดของแหลงโบราณคดยอมมความแตกตางกนไปดวย ทงนเมอพจารณาบรบทของการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของโลกทสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของมนษยโดยตรง โดยเฉพาะอยางยงสภาพภมอากาศแลวพบวา ในชวงระยะเวลาทเปลยนแปลงจากยคไพลสโตซนไปสยคโฮโลซน จะมความสาคญอยางยงตอการเปลยนแปลงตาง ๆ ทงนเพราะเปนการเปลยนสภาพภมจากอากาศทหนาวเยนในยคนาแขงไปสอากาศทอบอนขน ผลของการเปลยนแปลงดงกลาวสงผลกระทบไปทวโลก มากนอยขนอยกบตาแหนงทตงของแตละพนท ในสวนของประเทศไทยนนจากขอมลหลกฐานตาง ๆ ทงจากธรณวทยา สตววทยา โบราณคด ละอองเรณวทยา โบราณชววทยา เปนตน คอนขางจะไดรบผลกระทบพอสมควร ซงสามารถอธบายโดยสงเขปถงสภาพแวดลอมและการเปลยนแปลงทมผลตอการเกดแหลงโบราณคดได ดงน

รปท 10 ธรณสณฐานบรเวณชายฝงทะเลทมกจะพบหลกฐานทางโบราณคด ทมา : Butzer, K W. Archaeology as human ecology (New York:Cambridge University Press.1982)

30

ในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถาจดเปนอายทางโบราณคดสามารถจดเปนยคหน

ในสวนสมยทางธรณวทยานน จะครอบคลมระยะเวลาประมาณ 2 หมนหาพนป ถง 1 หมนปมาแลว (ปญญา จารศร และคณะ 2546) จากขอมลหลกฐานตาง ๆ เทาทมพบวาในประเทศไทยมแหลงโบราณคดในชวงสมยไพลสโตซนคอนขางนอยมาก แหลงทสาคญไดแก

บรเวณภาคเหนอ ถอวาเปนพนทสง มขอมลของการศกษาคอนขางนอยมาก โดยท

แหลงโบราณคดทอาเภอแมทะ จงหวดลาปาง โดยเจฟฟรย โปป และคณะทาการขดคนทเขาปาหนาม ไดพบหลกฐานเครองมอหนกะเทาะแบบสบตดรนเกา ทามาจากหนกรวดแมนา โดยพบวามการวางตวอยใตชนหนบะซอลล ทมการกาหนดอายไวประมาณ 600,000 ถง 400,000 ปมาแลว แตชวงเวลาดงกลาวจดอยในสมยไพลสโตซนตอนกลาง (Charoenwongsa 1988)

นอกจากนยงมแหลงโบราณคดทคอนขางมความสาคญคอ แหลงโบราณคดถาผแมน จงหวดแมฮองสอน โดยมการขดคนทางโบราณคดโดย เชสเตอร กอรมน (Gorman 1970) ไดพบหลกฐานเกยวกบมนษยในอดตเขามาใชพนทบรเวณถาดงกลาวอยอาศยในชวงไพลสโตซนตอนปลายเขาสโฮโลซนตอนตน ซงมการใชเครองมอหนแบบฮวบเนยน ทาจากกรวดแมนา นอกจากนในชนทอยอาศยในสมยหลงราว 6,000 – 9,000 ปมาแลว ไดพบชนสวนเมลดพช เชน พรกไทย นาเตา ถว เปนตน ทาใหเกดขอสนนษฐานวามนษยในชวงเวลาดงกลาวเรมรจกการควบคมดแลผลผลต และพฤตกรรมดงกลาวอาจนาไปสการเรมตนทากสกรรมเปนครงแรกในภมภาคได แตอยางไรกตามจนถงปจจบนยงไมมขอมลทชดเจนมาสนบสนนแนวคดดงกลาวเพมเตมเลย และยงไมเปนทยอมรบนก

บรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การศกษาทางโบราณคดทเกยวของโดยตรงกบชวงเวลาดงกลาวมคอนขางนอยมาก ทงน มงานการศกษาของ ลซา คลโฮเฟอร และ จอยส ไวท ทาการศกษาพฒนาการของการทากสกรรม และการใชพนทในสมยปลายไพลสโตซนตอกบโฮโลซน โดยศกษาจากอณขนาดเลกของพช (Phytolith) จากหนองกมภวาป จงหวดอดรธาน พบวาเมอประมาณ 14,000 ปมาแลว ภมอากาศคอนขางแหง อากาศเยนและมฤดกาลทชดเจน และมการเปลยนแปลงในเรองของพชพรรณทเดนชด (Kealhofer and Penny 1998, Maloney 1999, White and Kealhofer 1994:7)

บรเวณภาคตะวนตก มการศกษางานโบราณคด โดย ดร . รศม ชทรงเดช ทาการศกษาทแหลงโบราณคดแลงกานน จงหวดกาญจนบร โดยมการขดหลมทดสอบสรปวาในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายในพนทดงกลาวถาแหงนเปนแหลงทพกอาศยชวคราวในฤดฝน

31

และมการอยอยางตอเนองเปนระยะเวลาสน ๆ ในชวงโฮโลซนตอนตน กลาวคอ ราว 27,000 – 10,000 ปมาแลว อยในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย พบหลกฐานเกยวกบเครองมอหนกะเทาะทงเครองแกนหนและสะเกดหนททามาจากกรวดแมนา ตอมาในชวงราม 8,000 – 6,000 ปมาแลว จดเปนชวงสมยโฮโลซนตอนตน ยงคงพบเครองมอหนกะเทาะทงเครองแกนหนและสะเกดหนททามาจากกรวดแมนา แตผวจยไมไดเรยกวาเปนเครองมอแบบฮวบเนยน แตเรยกวา ชนวฒนธรรมหนกะเทาะ ตอมาราว 5,000 – 3,000 ปมาแลว เรมพบหลกฐานเกยวกบเครองมอหนขด และเศษภาชนะดนเผา นอกจากนยงพบหลกฐานประเภทกระดกสตว พบวาเปนสตวปา จาพวก ตระกลกวาง และวว/ควาย และสรปผลวาพนทดงกลาวมสภาพแวดลอมเปนปาโปรง หรอปาเบญจพรรณ ซงเปนปาแบบฤดกาล มสภาพไมแตกตางจากปจจบน แตมความหนาแนนมากกวาปจจบน รปแบบของการตงถนฐานจะเปนแบบกลมชนเกบของปา ลาสตว อาศยถาและเพงผา อยชวคราว เคลอนยายตามทรพยากร (Shoocongdej 1996)

บรเวณภาคใต มการศกษางานวจยทางดานโบราณคดทสาคญ อย 2 พนท คอทแหลงโบราณคดเพงผาหลง โรงเรยนทขดคนโดย ดร. ดกลาส แอนเดอรสน (Anderson 1990) และแหลงโบราณคด ถาหมอเขยว จงหวดกระบ โดยศาสตราจารยสรนทร ภขจร (2537) ทแหลงโบราณคดเพงผาถาหลงโรงเรยน การศกษาขอมลของดร. ดกลาส แอนเดอรสนพบวา มมนษยในสมยกอนประวตศาสตรเขามาพกอาศยหลายสมยภายในเพงผาเดยว และพบโบราณวตถทสาคญ คอ เครองมอหน โดยในชวงระยะเวลาราว 37,000 – 27,000 ปมาแลว (ไพลสโตซนตอนปลาย) มการใชเครองมอหนกะเทาะทงเครองมอแกนหนและสะเกดหน ในชวงเวลาราว 9,000 – 7,500 ปมาแลว จดเปนชวงสมยโฮโลซนตอนตน มการใชเครองมอหนกะเทาะทเรยกวา แบบ ฮวบเนยน จากนนในชวงราว 6,000 – 4,000 ปมาแลว เรมมการใชเครองมอหนขด และภาชนะดนเผา ในสวนของสภาพแวดลอมมการศกษาลกษณะธรณสณฐานในบรเวณดงกลาวพบวา บรเวณอาวพงงาวามการเปลยนแปลงของชายฝงทะเลและมการขนลงของระดบนาทะเลในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายอกหลายครง แสดงวาสภาวะของภมอากาศไมคงท ในระหวาง 43,000 ถง 27,000 ปมาแลวแหลงโบราณคดทงสองหางจากชายฝงทะเลประมาณ 20- 100 กโลเมตร โดยเฉพาะผลการศกษาจาก แหลงโบราณคดเพงผาหลงโรงเรยนทาใหทราบวามการอยอาศย 3 ระยะคอระยะท 1 ตงแต 43,000-37,200 ปมาแลว แหลงโบราณคดนอยหางจะชายฝงปจจบนประมาณ 30 กโลเมตร นาทะเลลดลงประมาณ 20 เมตร ระยะท 2 ตงแต 37,000-34,000 ปมาแลว นาทะเลลดประมาณ 20 เมตร และระยะสดทาย ตงแต 32,000-27,000 ปมาแลว อยหางจากชายฝงปจจบนประมาณ 100 กโลเมตร นาทะเลลดลงประมาณ 80 เมตร (Anderson 1990: 25;1997:613)

32

สวนงานวจยของ ดร.สรนทร ภขจร (2537) ซงขดคนแหลงโบราณคดถาหมอเขยว จงหวดกระบ ซงหางจากแหลงโบราณคดเพงผาหลงโรงเรยน 12 กโลเมตร กไดพบรองรอยของการอยอาศยของคนหลายชวงเวลาภายในเพงผาเดยวเชนกน ซงแตละชวงเวลามการใชเครองมอทแตกตางกนออกไป กลาวคอ ในชวงเวลาราว 25,000 – 26,000 ปมาแลว มการใชเครองมอหนกะเทาะแบบกะเทาะหนาเดยว ซงทามาจากหนแมนา จากนนในชวงหลงจาก 25,000 ปมาแลว มการใชเครองมอหนกะเทาะททาจากแกนหนกรวดแมนาและจากสะเกดหนชนใหญ แตกพบวานยมใชเครองมอสะเกดหนขนาดเลกมากวาเครองหนขนาดใหญ จากนนราว 11,000 – 8,000 ปมาแลว ซงเรมเขาสสมยโฮโลซน พบวามการใชเครองมอหนกะเทาะหลายชนด เชน เครองมอหนกะเทาะหนาเดยว ทาจากหนกรวดแมนา เครองมอหนกะเทาะสองหนาทาจากหนเชรท เปนตน จากนนราว 7,000 – 4,000 ปมาแลว มการใชเครองมอหนแบบใหมคอมการใชเครองมอหนขด ในสวนหลกฐานอน ๆ ไดพบ หลกฐานกระดกสตวคอนขางหลากหลายชนด เชน สตวขนาดใหญ ไดแกควายปา สตวจาพวกวว หม สตวขนาดกลาง ไดแกสตวกบจาพวกกวาง เกง กระจงเลก และสตวขนาดเลกไดแกคาง ลง บาง ชะน กระรอก หมหรง อน เมน เปนตน (เยาวลกษณ ชยมณ 2537:117) การพบสตวดงกลาวแสดงถงสภาพแวดลอมในอดตบรเวณดงกลาวเปนปาผลดใบเชน ปาเบญจพรรณ ปาดบเขา ซงเปนปาทเตบโตในพนทซงมฤดรอนยาวนาน มอณหภมและความชมชนในอากาศทแตกตางกนมากระหวางฤดแลงกบฤดฝน และหอยชนดตางๆ บงบอกวามสภาพแวดลอมแบบปาชายเลน ดวย นอกจากนยงมหลกฐานละอองเรณยงบงชวาเปนปาพรนาจด ซงไมแตกตางจากปจจบนมากนก (มนส วฒนาศกด 2537)

นอกจากนแลวยงมการศกษาสภาพแวดลอมโบราณในบรเวณภาคใตททะเลสาบสองหอง ในจงหวดตรง โดย ดร. เบอรนารด มาโลนน ซงใชระอองเรณเปนตวบงช จากการศกษาพบวาในชวงราวประมาณ 10,600 ปมาแลว พชพรรณบรเวณนมการเปลยนแปลง มการทาลายปาไม และการเปลยนแปลงสภาพของดน ซงอาจจะเกดจากไฟ ซงเปนการกระทาโดยทงโดยธรรมชาตและคน นอกจากนแลวยงมการเปรยบเทยบกบขอมลททาการศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบวาวาสภาพภมอากาศบรเวณทะเลสาบในชวงเวลานคอนขางแหงกวาปจจบน ซงสอดคลองกบผลการวจยของ ดร. ลซา คลโฮเฟอรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดวย (Maloney 1999) จากขอมลขางตนจะเหนไดวาในภาพรวมของการศกษางานโบราณคด โดยเฉพาะอยางยงในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอนตน ในประเทศไทยนนมขอมลคอนขางทจะนอยมากทจะใชในการศกษาเปรยบลงไปในรายละเอยดในแตละเรอง แตทงนโดยภาพรวมแลวจะเหนไดวาในชวงเวลาดงกลาวบรเวณทมกจะพบหลกฐานเกยวกบมนษยในอดตมกจะอยตาม

33

บรเวณถาหรอเพงผาเปนสวนใหญ มนอยมากทจะพบตามบรเวณทราบลม ทงอาจเปนเพราะสภาพอากาศในอดตอาจไมเอออานวยตอการใชพนทกเปนได เพราะจากหลาย ๆ ขอมลในชวงเวลาดงกลาวอากาศคอนขางจะแหงและหนาวเยนกวาปจจบนมาก เปนผลทาใหลกษณะการดารงชวตในชวงเวลานน ในหลาย ๆ พนทของไทยคอนขางจะคลายคลงกน คอ มการเทคโนโลยเครองมอหนททามาจากกรวดแมนาเหมอนกน เปนตน แตเมอเขาสในชวงสมยโฮโลซน สภาพอากาศเรมอบอนมากขน มการเปลยนแปลงสภาพภมประเทศคอนขางมาก อทธพลหลกทเกดขน คอ การเปลยนแปลงของระดบนาทะเล ซงการเปลยนแปลงของระดบนาทะเลทมการขน – ลง นเองเปนผลทาใหเกดสภาพทราบลมตาง ๆ มากมาย ซงมการศกษาการเปลยนแปลงชายฝงทะเลในอดตของไทยจากนกวชาการเปนจานวนมาก (ด Nutalaya and Rau 1981; Supajanya 1983; Thiramongkol 1983; Sinsakul ; Sonsak and Hasting 1985; Somboon 1992; Choowong 2002b) ซงจะเหนไดวาพนทสวนใหญทไดรบผลกระทบดงกลาวโดยตรงคอ บรเวณทอยใกลกบการเปลยนแปลงแนวชายฝงในอดต ซงปรากฏพฒนาการของรปแบบเทคโนโลย รปแบบการตงถนฐาน มการตงถนฐานแบบถาวร มรปแบบของคนาคนดนตาง ๆ เกดขนอยางมากมาย แตทงนเมอมองยอนกลบไปในพนททหางไกลจากการเปลยนแปลงของชายฝงทะเล โดยเฉพาะอยางยงบรเวณทางภาคเหนอของประเทศไทย มขอมลคอนขางนอยมากทจะทาการศกษาเปรยบเทยบถงการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขน ทงทเกดจากปจจยภายใน และปจจยภายนอกวามผลกระทบและเปลยนแปลงมากนอยเพยงใด 4. ขอมลทเกยวของกบบรเวณพนทศกษา

4.1 ขอมลลกษณะพนทของบรเวณพนทสง บรเวณพนทสงทจะกลาวถงในประเทศไทยนน คอ บรเวณพนทสวนใหญ

ทางภาคเหนอของประเทศไทย ซงในบรเวณดงกลาวคอนขางจะมความหลากหลายของขอมลทางวชาการสาหรบศกษาเรองราวตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงความรเกยวกบเรองของงานโบราณคดบนพนทสง (โดยเฉพาะพนทชายขอบ หรอ พนทซอนเรนตาง ๆ ของการศกษาโบราณคดในประเทศไทย) นนคอนขางจะมนอยมากเมอเปรยบเทยบกบภมภาคอนๆ เพราะดวยขอจากดของสภาพภมศาสตร ทพนทสวนใหญจะประกอบไปดวยภเขา ทาใหการทางานทางโบราณคดโดยเฉพาะการสารวจและขดคน คอนขางจะมความลาบากกวาการทางานในบรเวณพนทราบ เมอพจารณาลกษณะของพนทโดยรวมจากภาพดาวเทยม (ภาพท 11 )

ลกษณะพนทสงในภาคเหนอ สวนใหญจะเปนภเขาซงเหนไดอยางชดเจนในภาพจากดาวเทยม LANDSAT TM 5 โดยมแนวของทวเขาขนานกนหลายแนวในทศทางเหนอ-

34

ใต ทวเขาทางดานทศตะวนตกของภาคจะโคงวกมาทางทศตะวนออกเฉยงใตเลกนอย สวนทวเขาทางดานทศตะวนตกคอนขางจะมแนวตรงในทางทศ เหนอ-ใต ระหวางแนวทวเขาซงจะเหนเปนสเขยวจะพบบรเวณทมสขาวปน มวง แดง และ นาเงนเขมเปนหยอม ๆ ซงบรเวณเหลานนเปนบรเวณทตงถนฐานของชมชนขนาดใหญตาง ๆ ทวเขาทอยประมาณทศตะวนออกสดเปนแนวเขตชายแดน ไทย – ลาว เรยกวา ทวเขาหลวงพระบาง ทางตะวนตกของทวเขาหลวงพระบางจะเปนทวเขาผปนนา ซงมทวเขาสลบแทรกสลบซบซอนพาดไปตามแนวแบงเขตหลายจงหวด เชน เชยงราย พะเยา แพร นาน และลาปาง ทวเขานเปนตนกาเนดของแมนาหลายสาย ไดแก แมนานาน แมนายม และแมนาวง ไหลลงสแมนาเจาพระยา แมนากกและแมนาองไหลลงสแมนาโขง แมนาปายไหลลงสแมนาสาละวน ทางทศตะวนตกของทวเขาผปนนา มทวเขาถนนธงชย ซงเปนแนวทวเขาหลก ของบรเวณพนทศกษา มลกษณะซบซอนมากเชนกน ทวเขานตงตนจากบรเวณทางตอนเหนอของจงหวดเชยงใหม และจงหวดแมฮองสอน และมแนวทอดยาวลงทางใต แยกออกเปน 3 แนว แนวทวเขาถนนธงชยตะวนตกเปนแนวเสนแบงเขตแดน ไทย – พมา ในจงหวดแมฮองสอน สวนแนวทวเขาชวงตรงกลางซงเปนแนวทยาวทสด พาดผานไปตามเสนแบงเขต จงหวดเชยงใหมและจงหวดแมฮองสอน ลงไปทางใตเขาไปในภาคตะวนตก

เมอพจารณาในรายละเอยดในบรเวณพนทศกษา พบวา พนศกษาจะตงอยในแนวทวเขาถนนธงชย โดยบรเวณทางดานตะวนออกเฉยงเหนอของ จงหวดแมฮองสอน ลกษณะภมประเทศจะรองรบดวยเทอกเขาหนปนเปนสวนใหญ จากภาพดาวเทยม มพนทครอบคลมเกอบประมาณ 300 ตารางกโลเมตร และยงพบอกวาในบรเวณทตอเนองระหวาง ตวจงหวดแมฮองสอน และ อาเภอปางมะผา เปนลกษณะของธรณสณฐานคาสตรหนปนทมความสาคญแหงหนงของประเทศไทย มถาธารลอดหลายแหง เชน ถาแมละนา ถาลอด เปนตน คาสตรสวนนจะรองรบดวยหนปนราชบรในยคเพอรเมยน มแนวเขตสมผสทสงเกตไดจาดภมประเทศทแตกตางจากกบหนหนไดอยางชดเจนในภาพจากดาวเทยม และรปถายทางอากาศ (ดในบทท 2) ลกษณะธรณสณฐานของคาสตรทปรากฏในภาพจากดาวเทยม และรปถายทางอากาศ ไดแก หลมยบ หบยบ เขาหนปนรปฝาช แนวรอยเลอนทเหนไดจากทางนาและแนวหลมยบ เพงผา เปนตน การศกษาในรายละเอยดเกยวกบธรณสณฐานขางตน จะเปนฐานขอมลทสาคญในการศกษาองคความรตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงขอมลทเกยวของกบโบราณคดในสมยกอนประวตศาสตร ทงนจากหลกฐานทางโบราณคดในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอนตน ในหลาย ๆ พนทของประเทศไทยพบวา มกจะเลอกตงถนฐานในลกษณะธรณสณฐาน ประเภทถา หรอเพงผา เปนสวนใหญ (ด สรนทร ภขจร 2534, 2537; รศม ชทรงเดช 2534,2000 ;Anderson 1990)

35

รปท 11 ภาพดามเทยม LANDSAT TM 5 บรเวณภาคเหนอของประเทศไทย

ทมา : สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต,ธรณสณฐานประเทศไทยจากหวงอวกาศ (กรงเทพ ฯ: ดานสทธาการพมพ,2538)

36

4.2 ขอมลงานโบราณคดทเกยวของในบรเวณพนทศกษา บรเวณพนทสงเปนบรเวณทคอนขางจะมความยากลาบากมากในเขาไป

ศกษาในรายละเอยด โดยเฉพาะอยางยงในอดตทผานมา จากการทบทวนวรรณกรรมงานโบราณคดทเกยวของ ในชวงแรก ๆ สวนใหญจะเปนการทางานของนกวชาการชาวตะวนตก หลกจากนนกเรมมนกวชาการชาวไทยเขามาทาการศกษาในบรเวณพนทดงกลาวมากยงขน สามารถสรปงานโบราณคดทเกยวของไดดงน (รศม ชทรงเดช นาฏสดา ภมจานงค และสภาพร นาคบลลงก 2546)

ก. ป พ.ศ. 2508 การศกษาของ เชสเตอร กอรมน ถอไดวาการเขามา

ทางานวจยของ เชสเตอร กอรมน (Gorman 1970) เปนงานวจยครงแรกในบรเวณพนทดงกลาว ตงแตป พ.ศ. 2508 โดยกอรมน ไดเขามาสารวจและขดคนในเขตอาเภอปางมะผา เพอเปนขอมลประกอบวทยานพนธ เรอง Prehistoric Research in Northern Thailand:A Cultural Chronographic Sequence from the Late Pleistocene through the Early Recent Period. ซง กอรมน ไดสารวจแหลงโบราณคดและทาการขดคนแหลงโบราณคดจานวน 3 ถา คอ ถาผ (Spirit Cave) ถาปงฮง (Banyan Valley Cave) และถาผาชน (Steep Cliff Cave) (Gorman 1970, Reynolds 1992) ขอมลจากการขดคนทถาผ ไดขดพบหลกฐานตาง ๆ เปนจานวนมาก สามารถแบงไดเปน 2 ชน วฒนธรรม คอ ชนวฒนธรรมชนลาง พบเครองมอหนกะเทาะ ทงเครองมอแกนหนและสะเกดหน แบบฮวบเนยน รวมไปถงกระดกสตวตาง ๆ เชน วว ควาย คางคาว เตา นก หอย เปนตน ในชนนกาหนดอายไดประมาณ 12,000 – 9,000 ปมาแลว สวนชนวฒนธรรมดานบน พบหลกฐานเครองมอสะเกดหน และขวานหนขดทรงเหลยม ใบมดหนชนวน เศษภาชนะดนเผา กระดกสตว เชน เตา นก คางคาว ปลา เปนตน นอกจากนยงพบหลกฐานของเมลดพชดวย เชน สมอจน (Canarium) แตง (Cucumis) หมาก เปนตน ในชนนสามารถกาหนดอายไดประมาณ 9,000 – 7,000 ปมาแลว จากหลกฐานดงกลาวโดยเฉพาะอยางยงการพบเมลดพชตางๆ นน กอรมน คดวา กลมคนในอดตในชวงเวลาดงกลาวนาจะเรมรจกใชทรพยากรธรมมชาตไดแลว และอาจจะเปนจดเรมตนของการเพาะปลกดวย แตทงนขอสรปดงกลาวยงไมเปนทยอมรบมากนก ทงนในบรเวณพนทขดคนดงกลาวมวฒนธรรมโลงไมอยในพนทดวย แตกอรมนไมไดใหความสนใจมากนกและไมไดกลาวไวในรายงานเลย สวนทถาปงฮง จากการขดคนพบเครองมอหนแบบฮวบเนยน พบชนสวนของมดหนชนวน มการกาหนดอายในชนวฒนธรรมท 2 ชนลาง อายประมาณ 6,000 – 4,500 ปมาแลว สวนในชนบนสดพบเครองมอหนขด ใบมดขนาดเลก และขาวปากาหนดอาย ประมาณ 3,000 ป มาแลว (Reynold 1992) หลกฐานทนคอนขางจะคลายกบทถาผมากและมแนวคดคอนขางใกลเคยงกน

37

ข. ปพ.ศ. 2525 และ 2529 การศกษาโดยโครงการโบราณคดประเทศไทย (ภาคเหนอ) (กรมศลปากร 2525, 2529) ในป พ.ศ. 2525 เปนการทางานทางโบราณคดหลงจาก กอรมน มาประมาณ 20 ป ลกษณะของการทางานสวนใหญจะเปนลกษณะ การสารวจแหลงโบราณคดสมยกอนประวตศาสตร ในเขตตาบลสบปอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน เปนหลก โดยเฉพาะแหลงผลตเครองมอหนกะเทาะ จากการสารวจพบวา จะพบกลมของเครองมอหนกระจายตวอยตามเชงเขาและสนเขาตางๆ (Prishanchit 1988) จากนน ในป พ.ศ. 2529 โครงการโบราณคดประเทศไทย (ภาคเหนอ) กรมศลปากร (2529) ไดทาการสารวจแหลงโบราณคดอกครง โดยครงนทาการสารวจทบรเวณ ถาลอด บานถาลอด ตาบลสบปอง อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน การสารวจครงนเปนการเกบรวบรวมขอมลเบองตน โดยหลกฐานทางโบราณคดสวนใหญจะเนนเกบขอมลเกยวกบวฒนธรรมโลงไมทอยในถาเปนหลก

ค. ป พ.ศ. 2529 การศกษาโดย นายเควน เครยแมน (Kevin Kierman) นายจอนห สปร และนาย จอนห ดงคลย (John Dunkley) (Kierman et al. 1988) การทางานเปนการสารวจถาในพนท อาเภอปางมะผา ศกษาถงลกษณะทางธรรมชาตของถาตาง นอกจากนพบวา ไดทาการสารวจพบถาทเปนแหลงโบราณคดจานวน 31 แหลง มการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดจากการสารวจเบองตนดวย แตไมไดลงรายละเอยดมากนก

ง. ปพ.ศ. 2530 การศกษาโดยโครงการโบราณคดประเทศไทย (ภาคเหนอ) (กรมศลปากร 2530) ลกษณะของการทางาน ไดทาการสารวจแหลงโบราณคดในเขต ต.สบปอง อกครง โดยจะเนนไปทแหลงโบราณคดทเปนแหลงวฒนธรรมโลงไม ภายในอาเภอปางมะผา เปนหลก เชน ถาเดนผา ถาบานลางจนทร ถานารน ถาลอด ถาบานปางคาม หบเขาบานไร และถาบานจะโบ เปนตน การสารวจครงนเปนการเกบรวบรวมขอมลเบองตนเทานน รายงานทตพมพเปนรายงานเบองตนทบรรยายสภาพของแหลงและหลกฐานโบราณคดอยางกวางๆ

จ. ป พ.ศ. 2537-38 การศกษาโดย ปเตอร เกรฟ (Peter Grave) (Grave 1996,1997) ไดทาการศกษาวจยสาหรบวทยานพนธระดบปรญญาเอก มหาวทยาลยซดนย ประเทศออสเตรเลย เรอง “การยายไปสการแลกเปลยนโภคภณฑ: กรณศกษา การผลตเครองปนดนเผาและปฏสมพนธระหวางชาวเขาและชาวพนราบดานตะวนตกเฉยงเหนอของไทย ระหวาง พ.ศ. 1543-2193” (The Shift to Commodity: A Study of Ceramic Production and Upland-Lowland Interaction in Northwestern Thailand 1000-1650 AD) ไดทาการสารวจแหลงโบราณคดในเขตจงหวดตาก แมฮองสอน และเชยงใหม โดยเนนการวเคราะหทางเคมโครงสรางของสวนประกอบภาชนะดนเผาเครองถวยสงคโลกและเครองถวยจนทพบในจงหวดดงกลาว เกรฟ ไดทาการสารวจแหลงโบราณคดทพบโลงไม และไดเกบตวอยางไมจากแหลงโบราณคดในพนท อ. เมอง ไปหาคา

38

อายทางวทยาศาสตรทประเทศออสเตรเลย ไดคาอายทงหมด 10 คาซงคาเหลานมความสาคญอยางมาก เพราะเปนขอมลพนฐานทสาคญเกยวกบอายสมยของเจาของ “วฒนธรรมโลงไม” ซงมอายอยระหวาง 720 ถง 2,080 ปมาแลว นอกจากนเกรฟ ยงไดทาการสารวจแหลงโบราณคดประเภทเนนดนรปวงกลมทมอายเกาถงสมยสโขทยดวย อยางไรกด เมอจบการศกษา ดร. ปเตอร เกรฟไดกลบมาศกษาพนทดงกลาวอกครง แตเนนศกษาแหลงโบราณคดประเภทเนนดนรปวงกลมตามสนเขาจากจงหวดตาก เชยงใหมจนถงแมฮองสอน และไดเกบตวอยางของไมจากโลงและเสาจากแหลงโบราณคดวฒนธรรมโลงไมหลายแหลงไปตรวจหาคาอายเพมเตมในระหวางป พ.ศ. 2541 งานของ ปเตอร เกรฟ นบวาเปนงานสาคญทดาเนนมาอยางตอเนองและเปนฐานขอมลสาคญทมประโยชนโดยตรงในการทางานของโครงการวจยโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอนตอมา (Grave 1997)

ฉ. พ.ศ. 2538 การศกษาโดย บรษทจออกราฟฟคดไซน จากด ไดทาการศกษาศกยภาพของถาลอด ตาบลสบปอง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ทงนเปนการศกษาขอมลบางสวนรวมกบทางมหาวทยาลยเชยงใหมดวย ลกษณะของการทางานพบวามการประเมนศกยภาพบรเวณโดยรอบของถาลอด มรายงานเกยวกบ การศกษาสภาพทรพยากรปาไม ลกษณะภมประเทศโดยรอบ ลกษณะทางธรณวทยา แตพบวาขอมลทนาเสนอเปนขอมลเบองตนไมไดแสดงรายละเอยดมากนก โดยเฉพาะขอมลธรณวทยา เปนการนาเสนอขอมลเดมจากกรมทรพยากรธรณเปนหลก นอกจากนยงไดมการสารวจภายในถา และไดทาแผนผงถาและคหาทพบโลงไมอยางละเอยด พรอมกบการบรรยายลกษณะของโลงและโบราณวตถทพบภายในถาดวย (บรษทจออกราฟฟคดไซน 2538)

ช. พ.ศ. 2540 การศกษาโดยมหาวทยาลยเชยงใหม ไดทาการสารวจถาทพบภายในเขตบานปางคาม อาเภอ ปางมะผา เพอเตรยมการถวายการตอนรบสมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร มการเกบโบราณวตถจานวนหนงออกจากถา คอ ขวานสารดซงมรอยประทบของขาวบนสวนปลาย เครองมอและเครองประดบเหลก กระดกคนและสตว เปนตน แตกไมมการทาผงและบรรยายสภาพของแหลงโบราณคดแตอยางไร (สภาพร นาคบลลงก 2540)

ซ. ป พ.ศ. 2541-2542 โครงการสารวจและจดทาระบบฐานขอมลถา จงหวดแมฮองสอน เปนการทางานในพนทอาเภอปางมะผา โดยมการทางานในลกษณะสหสาขา ซงไดทาการสารวจถาตาง ๆ โดยมการจดทาขอมลในรายละเอยดของถาตาง ๆ เชน ธรณวทยาของถา ลกษณะปาไม โบราณคด เปนตน ในสวนของงานโบราณคด ขอมลสวนใหญจะเนนไปทธรณวทยาภายในถาเปนหลก ขอมลสวนใหญเปนการบรรยายสณฐานตาง ๆ ของถา เปนสวนใหญ สาหรบขอมลทางโบราณคดนน ไดมการสารวจแหลงโบราณคดประเภทถา ในพนทเขตอาเภอปาง

39

มะผาอยางละเอยดและเปนระบบเปนครงแรกโดยนกวชาการชาวไทย (รศม ชทรงเดช 2542, 2543; สทธพงศ ดลกวณช 2543) มการจดทาผงถา และเกบขอมลเกยวกบโบราณวตถภายในถาตาง ๆ ดวย นอกจากนยงไดมการทาวจยในลกษณะของสารนพนธสาหรบศลปศาสตรบณฑต ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร อยางตอเนองในชวงเวลาดงกลาว จานวนถง 5 เลม ดวยกน คอ

ในป พ.ศ. 2541 นายเชดศกด ตรรยาภวฒน เรอง “การศกษาตาแหนง ทตงแหลงโบราณคดประเภท “ถาผแมน” สมยกอนประวตศาสตรตอนปลาย ในบรเวณลมแมนาของ-ลาง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” เปนการศกษาวาในวฒนธรรมโลงไม มการเลอกตาแหนงทตงในการฝงศพหรอไม และนางสาวสมลรตน สวสดสาล ไดทาสารนพนธเรอง “การศกษาเปรยบเทยบแหลงภาพเขยนส อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” ทาการศกษาลกษณะของภาพเขยนสทพบในแตละลมนาในอาเภอปางมะผาวามความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร เปนการวาดโดยกลมคนในวฒนธรรมเดยวกนหรอไม

ป พ.ศ. 2542 นางสาวกรรณการ สธรตนาภรมย เขยนสารนพนธเรอง “แนวทางการจดการทรพยากรทางวฒนธรรมถาผแมนในเขตอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” ไดศกษาและเสนอแนวทางในการจดการทรพยากรถา โดยใชขอมลจากฐานขอมลทไดสารวจ และศกษาความเปนไปไดในการจดการทเหมาะสม และในปเดยวกนนน นางสาวอดมลกษณ ฮนตระกล “การศกษาชาตพนธวทยาทางโบราณคด: ปจจยการตงถนฐานของกลมชนบนทสงในเขตอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” เปนการศกษาเปรยบเทยบระหวางขอมลปจจบนกบหลกฐานทางโบราณคด โดยขอมลจากปจจบนจะนามาใชในการอธบายและทานายรปแบบการตงถนฐานในอดต

ป พ.ศ. 2543 นายวรศกด แคลวคาพฒ เขยนสารนพนธ เรอง “การวเคราะหเศษภาชนะดนเผาจากแหลงโบราณคดประเภทถาผแมนสมยกอนประวตศาสตรตอนปลายในบรเวณลมนาของ-ลาง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน โดยวธศลาวรรณา” ศกษาสวนประกอบภายในภาชนะดนเผา เพอศกษาเทคโนโลยการผลต และเชอมโยงความสมพนธระหวางแหลงโบราณคด

ฌ. ป 2544 โครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน เปนลกษณะของงานทตอเนองมาจากงานวจยขางตน โดยครงนเปนการวจยเนนศกษาเฉพาะงานโบราณคดเปนหลก ซงไดทาการศกษาวจยทางดานโบราณคดโดยไดเรมทาการทาการสารวจหาแหลงโบราณคดในพนทอาเภอปางมะผา และเลอกพนทขดคนทางโบราณคด เพอตอบคาถามของการวจย ซงโครงการวจยดงกลาวมวตถประสงค ทจะตรวจสอบวาสภาพแวดลอม

40

ในอดตมลกษณะเปนอยางไร สอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของภมภาคหรอไม รวมไปถงตรวจสอบปฏสมพนธของมนษย กบสงแวดลอมบนพนทสงในเขตรอน โดยเฉพาะการปรบตวทางวฒนธรรม (รศม ชทรงเดช และคณะ 2544) นอกจากนยงไดมการทาวจยในลกษณะของสารนพนธสาหรบศลปศาสตรบณฑต ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร คอ ในป พ.ศ. 2544 นายพพฒน กระแจะจนทร ไดเขยนสารนพนธ เรอง “การศกษาวฒนธรรมโลงไมดวยวธการศกษาจากวงปไม: กรณศกษาแหลงโบราณคดหบเขาบานไรในเขตอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” ภายใตการควบคมของผชวยศาสตราจารย ดร.รศม ชทรงเดช และ รองศาสตราจารย ดร. นาฏสดา ภมจานงค เพอศกษาววฒนาการของโลงไม อาย และการใชทรพยากรจากปาไมของคนในอดตเพอนามาทาเปนโลงไม

จากการสารวจแหลงโบราณคดหลาย ๆ แหลงในเขตพนทอาเภอปางมะผา พบวาแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ไดถกเลอกใหเปนตวแทนของแหลงโบราณคดเพอทาการขดคนทางโบราณคด ซงหลกฐานทางโบราณคดทไดจากการขดคนพบวา จะพบหลกฐานทคอนขางจะมความนาสนใจอยางยง เชน เครองมอหน หลมฝงศพมนษย เศษภาชนะดนเผา กระดกสตว เปนตน โดยเฉพาะอยางยงหลกฐานเกยวกบชนทบถมทางโบราณคดนน มความนาสนใจอยางยงทจะทาการศกษาเกยวกบ ลกษณะธรรมชาตและการกอตวของแหลงโบราณคด เพราะชนหลกฐานมทงชนทเกดจากการกระทาของมนษยปะปนสลบอยกบหลกฐานทเกดจากการกระทาของธรรมชาต รวมไปถงการแปรเปลยนไปมาระหวางกจกรรมของมนษยในอดตดวย

จากการประเมนขอมลตาง ๆ ในสวนทเกยวของกบงานวจยทเกยวของกบ

พนทศกษานนพบวามการวจยคอนขางนอยทจะทาการศกษาลงไปในรายละเอยดอยางจรงจง ดงนนในการศกษาครงนยงสามารถนาองคความรทางธรณวทยาเขามาชวยในการศกษาในเรองดงกลาว และจะทาใหเราทราบถงขบวนการกอตวของแหลงโบราณคด รวมไปถงปจจยเกยวกบเลอกใชพนทในการประกอบกจกรรมตาง ๆ รวมไปถงการเลอกใชทรพยากรตาง ๆ ในพนทของมนษยดวย และจะเปนการบรณาการองคความรทางหนง ทชวยใหนกโบราณคดตอบคาถามเกยวกบสภาพแวดลอม วถชวตของมนษยในอดตไดดยงขน

41

บทท 3 การดาเนนงานทางดานธรณวทยาและโบราณคด

การศกษากระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดนน วธการและขอมลท

ใชในการศกษาสวนใหญจะเปนการนาขอมลทางดานธรณวทยาตาง ๆ ของพนท เชน ธรณวทยา ธรณสณฐาน สภาพภมศาสตร เปนตน มาวเคราะหรวมกบขอมลทางโบราณคด ซงขอมลหลก ๆ จะมาจากการขดคนทางโบราณคด แลวนาขอมลทงหมดมาประมวลผลเพอตอบคาถามหลกตามวตถประสงคหลกของการวจย ในบทนจะเปนการนาเสนอรายละเอยดเกยวกบการดาเนนงานทางดานธรณวทยาทางโบราณคด ซงจะแบงออกเปน 2 สวนหลก ๆ คอ งานธรณวทยา จะเปนการนาเสนอเกยวกบขอมลสภาพภมศาสตร ธรณวทยา ธรณสณฐาน ของบรเวณพนทศกษา ขอมลดงกลาวจะมาจาก การแปลความจากรปถายทางอากาศและการสารวจจรงในภาคสนาม และงานโบราณคด จะเปนการนาเสนอเกยวกบการขดคนทางโบราณคดทบรเวณเพงผาถาลอด โดยจะเปนการสรปใหเหนถงขอมลและภาพรวมทงหมดของการขดคน ซงขอมลในสวนน ขอมลสวนใหญจะมาจาก โครงการโบราณคดบนพนทสง อ.ปางมะผา จ.แมฮองสอน (รศม ชทรงเดช และคณะ 2545ข, 2546) ประกอบกบขอมลบางสวนทผเขยนนามาวเคราะหเพมเตมดวย 1. การดาเนนงานทางธรณวทยา

การศกษาขอมลทางดานธรณวทยาและธรณสณฐานนน ลกษณะของขอมลจะมาจากการแปลความจากรปถายทางอากาศ และการสารวจพนทจรงในภาคสนาม มรายละเอยดดงตอไปน

1.1 สภาพภมศาสตรของพนท ลกษณะสภาพทางภมศาสตรโดยทวไปของสภาพพนทแหลงโบราณคดมลกษณะเปนเพงผาขนาดเลก มพนทราบกวางประมาณ 4-5 เมตร ยาวประมาณ 30 เมตร สงจากพนถงยอดเพงผาประมาณ 22 เมตร มลกษณะลาดเอยงลงไปพนทราบดานลาง (ภาพท 12) ทางดานตะวนออกของแหลงประมาณ 250 เมตร มแมนาลางไหลผาน ถดบรเวณเพงผาเปนพนทจะลาดเอยงลงทางดานทศเหนอส ทราบบรเวณสนามหญา ซงมลกษณะเปนแองยบทอยในศนยศกษาธรรมชาต และสตวปาถานาลอด จดวามลกษณะธรณสณฐานเปนแองยบขนาดเลกแบบเปด (doline) ทาใหพนทบรเวณรอบๆ แหลงโบราณคดมลกษณะลาดเอยงจากเชงเขาไปยงบรเวณกลางแองยบทางดานตะวนออกของแหลงประมาณ250เมตร

42

ระบบของทางนาโดยรวมจากการสารวจพบวา จะมทงระบบนาผวดน

และใตดน ผานทงภมประเทศแบบหนปน (ทางดานทศตะวนตกของแมนาลาง)และภมประเทศแบบหนตะกอนกงแปร (ทางดานทศตะวนออกของแมนาลาง) การระบายนาบนผวดนจะเปนแบบลานาธรรมชาต และทางนาตามฤดกาล ซงจะพบทงแบบเปนระบบกงไม (Dendritric Drainage Pattern) และ แบบไมแนนอน ซงนาบางสวนจะไหลลงหลมยบ ของหนปน กลายเปนระบบนาใตดนในทสด (ภาพท 13) นอกจากนแลวบรเวณพนทศกษาและบรเวณขางเคยงจะประกอบไปดวยกลมเขาหนปน และหนตะกอนกงแปร มยอดเขาสงสดประมาณ 775 เมตร เหนอระดบนาทะลปานกลาง โดยมพนทราบอยทความสงประมาณ 640 เมตร เหนอนาทะเลปานกลาง ในสวนของทรพยากรทางธรรมชาตนนพบวาคอนขางจะมความหลากหลายทางธรรมชาต เพราะจะพบลกษณะปาไม ถง 3 แบบ รอบๆ พนทศกษา ซงอาจเปนเพราะระดบความสงทแตกตางกน และลกษณะทางธรณวทยาทแตกตางกนของหน สามารถจาแนกไดดงน ( มานะ แกววงศวาน: สมภาษณและสารวจภาคสนาม)

ภาพท 12 สภาพทวไปของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ทมา:โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

43

ก. ปาเบญจพรรณหรอปาโปรงผสม (Mixed Deciduous Forest) พบโดยรอบพนทศกษา จะพบไมผลดใบหลายชนดปะปนกน ไม

ทพบสวนใหญเปนไมขนาดกลาง บางแหงมตนไผขนอยางหนาแนน พรรณไมทพบ เชน ไมสก กวาว ตะเคยน ยมหน ตะแบก ประด แดง ไผไร ไผซาง เปนตน

ข. ปาดบแลง (Dry Evergreen Forest) พบกระจายอยตามบรเวณทราบลมสองฝงของลานา ลาหวยตาง

ๆ จะพบเปนบรเวณไมกวางมากนก พรรณไมสาคญ ไดแก ไมตระกลยาง คอ มะหาด ตะครอ ตะเคยนหน ตะเคยนทอง มะยมผา ยมหน งวปา มะกอกเปนตน

ค. ปาเตงรง (Dry Dipterocarp Forest) ปาเตงรงสวนใหญจะพบบรเวณสนเขาทมหนโผล ปาเตงรง

บรเวณรอบๆ เพงผาเพงผาถาลอด เปนปาเตงรงผสมไมสนเขา ทพบเปนสนสองใบ ไมทเตบโตในปาเตงรงทพบไดแก รง เตง แดง ประด แสลงใจ รกฟา และไมพนลางทพบไดแก พวกปรง เปนตน

นอกจากทรพยากรปาไมแลวยงมทรพยากรสตวปา ซงตามคาบอกเลาและหองจดแสดงทรพยากรธรรมชาตของศนยศกษาธรรมชาต ถาลอด พบวาในอดตพนโดยรอบคอนขางจะมความหลากหลายของสตวปามาก ซงจะพบทงสตวขนาดใหญ เชน เสอ กวาง หมปา จนไปถงสตวขนาดเลก เชนกระตายปา คางคาว เมน ปลา เปนตน และเมอเปรยบเทยบกบปจจบนพบวามความหลากหลายของทรพยากรสตวปาลดลงอยางมาก ซงสตวปาทยงพบอยในปจจบน เชน หมปา กวาง เลยงผา ไกปา นก ปลา เปนตน (สมภาษณ มานะ แกววงษวาน)

1.2 ธรณวทยาพนทศกษา ลกษณะทางธรณวทยาโดยภาพรวมของพนทศกษา พบวาคอนขางจะมความสอดคลองกบลกษณะทางธรณวทยาโดยทวไปของอาเภอปางมะผา กลาวคอลกษณะทางธรณวทยาของอาเภอปางมะผา สวนใหญประกอบไปดวย ชดหนตงแตมหายคพรแคมเบรยน (Precambrian era) จนมาถงมหายคซโนโซอก (Cenozoic era) ตามแผนทธรณวทยาประเทศไทยในปจจบน (ภาพท 13) ซงจะประกอบดวยทงหนอคน หนตะกอน และหนแปร โดยเฉพาะหนชนประเภท หนปนจะเปนหนตะกอนชนดหนงทปรากฏและมปรมาณมากกวาหนชนดอนๆ ทาใหลกษณะของพนทสวนใหญ จะเกดลกษณะเปนโพรงหรอโถงถาขนาดใหญและทาใหเพดานถาบางแหงยบตวลงมา จนเปนหลมขนาดตางๆ จนทาใหเกดเปนภมประเทศทเรยกวาคารสต (Karst topography) ซงมลกษณะตะปมตะปาบางแหงกลายเปนหนาผาทสงชน ซงจะพบในหลาย ๆ พนท

44

รวมไปถงพนททาการขดคนดวย หนปนดงกลาวจดเปนหนปนชดหนปนราชบร (Ratchaburi limestone) จดใหอยในชวงอายตามตารางธรณกาลประมาณยคเพอรเมยน (Permain period) หรอประมาณ 250-280 ลานปมาแลว ลกษณะของเขาหนปนดงกลาว จะมลกษณะเกดเปนภมประเทศรปแบบตาง ๆ เชน ถา เพงผา แองยบ หลมยบ เปนตน

เมอพจารณาในรายละเอยดทงจากการแปลความจากรปถายทางอากาศ และการสารวจจรงในภาคสนาม พบวาธรณวทยาในบรเวณพนทศกษานนจะประกอบไปดวยชดหนหลก 2 ชดหน โดยมรอยเลอนเปนแนวแบงชดหนทงสอง (Fault contact boundary) และลานาลางซงไหลจากเหนอลงใตนนพบวาจะไหลไปตามลอยเลอนตามรอยเลอน (ภาพท 14) ซงรอยเลอนดงกลาวถอวาเปนรอยเลอนหลกของพนทดงกลาว และยงมรอยเลอนเลก ๆ อนอกมากมายททาใหเกดลกษณะธรณโครงสรางของพนททแตกตางกนออกไป สามารถแยกหนวยหนหลก ๆ ทพบไดในพนทดงน (ภาพท 15) ก. หนวยหนยคเพอรเมยน จะพบอยทางดานทศตะวนตกของลานาลาง จะประกอบไปดวยหนปน ชดหนปนราชบรเปนหลก ภายในชดหนดงกลาวพบวาจะปรากฏแนวรอยเลอนมากมายซงสามารถกาหนดไดจากแนวของหลมยบทตอเนองกน ในบางพนทมการเลอนและยบตวทาใหเกดลกษณะหลมยบ แองยบ เพงผาตาง ๆ ซงเพงผาถาลอดกนาจะไดรบอทธพลดงกลาวมการเลอนและยบตวเปนแองหลมยบเกอบวงกลมอยางทเหนในปจจบน ข. หนวยหนยคคารบอนเฟอรส จะพบปรากฏอยทางดานทศตะวนออกของลานาลาง จะประกอบไปดวยหนตะกอนกงแปร เชน หนโคลนเนอแกรง หนทราย (มบางหวยชาวบานเรยกหวยหนลบ ซงปรากฏหนทรายเนอละเอยด ชาวบานในอดตมกนามาลบมด) หนเชรท เปนตน ลกษณะโดยทวไปจะปรากฏเปนภเขาสงคอนขางชน (คนในพนทเรยก แนวสนคาย) มลาหวยใหญเลกไหลลงตามรองนา ทาใหปรากฏลกษณะของระบบทางนาเปนแบบรปกงไม ซงแตกตางจากทางนาของหนปนอยางชดเจน ทางนาหรอรองนาดงกลาวลางบรเวณไหลตลอดป จดเปนแหลงทรพยากรนาหลกแหงหนงในพนทดวย นอกจากนแลวจากการแปลความจากรปถายทางอากาศ และภาพจากดาวเทยมในบรเวณใกลเคยงโดยรอบ (นอกเหนอจากพนทศกษา) พบวา ปรากฏพบการกระจายตวของหนประเภทหนอคนเปนจด ๆ ซงนาจะเปนผลทาใหหนในพนทศกษามการแปรสภาพดวย

1.3 ธรณสณฐานของพนทศกษา ดงทไดกลาววาลกษณะธรณวทยาของพนทศกษา จะตงอยในลกษณะ

พนทแบบคารสต(karst)ซงเปนลกษณะภมประเทศทเกดจากหนปนเปนหลก โดยจะปรากฏลกษณะ

45

เปนหนาผาหรอเพงผาสง ของหนปนโดดๆ สลบกบทราบหบเขา ลกษณะธรณสณฐานหลก ๆทพบในบรเวณพนทศกษาสามารถจาแนกไดดงน (ภาพท 17, 18 ,19)

ก. ธรณสณฐานแบบภเขา ลกษณะของธรณสณฐานดงกลาวจะปรากฏใหเหนไดอยางชดเจนในพนทลกษณะของเขาดงกลาวสวนใหญเปนภเขาหนปน ลกษณะภมประเทศจะมลกษณะเปนภเขาทมหนาผาหรอเพงผาสง รวมไปถงลกษณะทเปนภเขาของหนตะกอนกงแปรดวย โดยบรเวณทเปนเพงผารวมไปถงบนสนเขาดงกลาวยงเปนพนททคนในอดตนยมมาพกอาศยชวคราวซงมกพบหลกฐานทางโบราณคดตามพนทดงกลาวดวย เชน เครองมอหน เศษภาชะดนเผา เปนตน

ข. ธรณสณฐานทราบแองยบระหวางภเขา ลกษณะธรณสณฐานแบบดงกลาวมลกษณะเปนแบบแองยบขนาดเลกระหวางหบเขา มลกษณะเปนแบบเปด (Open Doline) ทาใหเกดลกษณะเปนทราบลอมรอบไปดวยเขาหนปนเกอบเปนวงกลม ลกษณะพนทคอนขางเปนพนทราบเรยบทเกดจากการผพงของหนปนและปะปนกบตะกอนทเกดจากลานตะพกลานาระดบสง ซงเพงผาถาลอดกตงอยในแองยบดงกลาวดวย

ค. ธรณสณฐานแบบลานตะพกลานา ลกษณะของธรณสณฐานดงกลาวจะเปนลานตะพกลานาขนาดเลกทเกดจากการกระทาของลานาลาง ลานตะพกดงกลาวมพนทไมกวางมากนก มกจะมลกษณะเปนแบบลานตะพกดานเดยว (Unpaired Terrace) ซงจะเกดในบรเวณดานทเปนเขาหนปน สวนใหญจะเกดบรเวณโคงตวดของลานา ตะกอนสวนใหญเปนตะกอนทรายสลบตะกอนดนรวนสดาแสดงถงพฒนาการของลานตะพก ในบรเวณททาการศกษานาจะมลานตะพกลานาอยางนอย 3 ระดบ คอระดบลาง ระดบกลาง และระดบสง ซงจะแสดงความแตกตางของระดบลานตะพกอยางชดเจน

ง. ธรณสณฐานแบบทราบนาทวมถง ลกษณะของธรณสณฐานดงกลาวจะเกดคลายกบการเกดลานตะพกลานา ลกษณะเกดจากการพดพาตะกอนมาสะสมตวของลานาลาง จะมลกษณะเปนพนทหยอมเลก ๆ ตดกบลานาลาง ตะกอนสวนใหญจะเปนพวกกรวดแมนาหลายขนาด รวมไปถงตะกอนทรายขนาดหยาบดวย ในสวนของเพงผาถาลอดททาการขดคนทางโบราณคดนน จะตงอยในธรณสนฐานแบบแองยบแบบเปด ซงมรปรางเกอบครงวงกลม จากการสารวจโดยรอบ ๆ พนทพบวา เพงผาดงกลาวนาจะเปนเพงผาเพยงแหงเดยวทมลานทราบของเพงผาซงสามารถประกอบกจกรรมได ลกษณะของเพงผาจะเปนเพงผาขนาดเลกมพนทราบกวางประมาณ 4-5 เมตร ยาวประมาณ 30 เมตร สงจากพนถงยอดเพงผาประมาณ 22 เมตร การเกดลกษณะของเพงผาน ดงทได

46

กลาวไวแลวนาจะเกดจากการเลอนและยบตวของหนปนในบรเวณดงกลาว (ตามเนอหนปนของเพงผายงปรากฏลกษณะรอยแตก และรอยเลอน ทมลกษณะทศทางแนวเดยวกนอยางชดเจน) ซงกอนทจะมการยบตวของพนทดงกลาวนนแตเดมพนทดงกลาวนาจะมลกษณะเปนโพรงถาขนาดใหญในอดต แลวเกดการยบตวและมการสะสมตะกอนในแองในปจจบน ทงนในอดตมการสารวจพนทแองดงกลาวดวยวธการธรณฟสกส คอ การสารวจดวยคลนสนสะเทอน (Seismic) พบวาดานลางของสนามฟตบอลมลกษณะเปนโพรงถาจานวนมากดวย (สมภาษณ คณชยพร ศรพรไพบลย)

47

• แหลงโบราณคดถาลอด ถาลอด

• อาเภอปางมะผา

แมนาลาง

ทางนา หลมยบ N

ภาพท 13 รปแบบทางนาในบรเวณพนทศกษา

ทมา : แปลความจากรปถายทางอากาศ โครงการ PCD. วนท 17 ธ.ค. 2538

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

2169

000

4215000

48

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

N

ภาพท 14 แผนทธรณวทยาบรเวณพนทศกษา ทมา : กรมทรพยากรธรณ แผนทธรณวทยาประเทศไทย(ภาคเหนอ) 1:500,000 (กองธรณวทยา กรมทรพ- ยากรธรณ กระทรวงอตสาหกรรม 2526)

พนทศกษา Permain rocks

Permain-Carboniferous rocks

Carboniferous rocks

49

4215000 4215000

2169

000

216

9000

รปถายทางอากาศ โครงการ PCD2/39 วนท 17/12/95

ภาพท 15 รปถายทางอากาศและแผนทแสดงระบบทางนา รอยเลอน บรเวณพนทศกษา

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร : 2547

N

• พนทขดคน ถาลอด

• อาเภอปางมะผา

นาลาง

50

4215000 4215000

2169

000

216

9000

รปถายทางอากาศ โครงการ PCD2/39 วนท 17/12/95

ภาพท 16 รปถายทางอากาศและแผนทแสดงชดหน บรเวณพนทศกษา

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร : 2547

N

• พนทขดคน ถาลอด

• อาเภอปางมะผา

นาลาง

ชดหนปนเพอรเมยน

ชดตะกอนกงแปรคารบอนเฟอรส

51

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร,2547

ภาพท 17 แผนทธรณสณฐานบรเวณโดยรอบพนทศกษา

52

ภาพท 18 สวนขยายแผนทธรณสณฐานบรเวณพนทขดคน N

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

53

AB

C D

A

B

C

D

ภาพท 19 รปถายลกษณะธรณสณฐานบรเวณพนทศกษา

A. ลานตะพกลานาระดบกลาง B. พนทลานตะพกระดบสงและแองหลมยบ C. พนทขดคน

54

2. การดาเนนงานทางโบราณคด ในสวนของขอมลทเกยวกบการการดาเนนงานทางโบราณคดนน ขอมลหลก ๆ จะเปน

ขอมลทเกยวของกบการขดคนทางโบราณคดทแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด โดยป พ.ศ. 2544 โครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ไดทาการสารวจแหลงโบราณคดตามบรเวณทราบรมนา หบเขา เพงผา ถา และอน ๆ ในอาเภอปางมะผา เพอหาแหลงทอยอาศยและแหลงโบราณคดประเภทอนๆ ทนอกเหนอจากแหลงโบราณคดประเภททฝงศพในวฒนธรรมโลงไม ซงเคยสารวจเบองตนไวแลวในโครงการสารวจและจดระบบฐานขอมลเกยวกบถา จงหวดแมฮองสอน (รศม ชทรงเดช 2543) ซงแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดกเปนพนทหนงทไดรบการสารวจ (รศม ชทรงเดช และคณะ 2545ก) โดยโบราณวตถทพบจากการสารวจ ประกอบดวย เครองมอหนกะเทาะและเศษภาชนะดนเผา กระจายอยบนผวดน ดงนนทางโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอ ปางมะผา จงหวดแมฮองสอนจงคดเลอกแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด เปนตวแทนของแหลงโบราณคดทนาจะมอายเกากวาวฒนธรรมโลงไม และเปนขอมลทดสาหรบการอธบายความตอเนองทางวฒนธรรม เชอมโยงความสมพนธระหวางแหลงโบราณคดโลงไมภายในถาลอด และแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด รวมไปถงสภาพแวดลอมในอดตดวย โดยมการขดคนทางโบราณคด ในชวงระหวางวนท 4 เมษายน - 3 สงหาคม 2545 (รศม ชทรงเดช และคณะ 2545ข, 2546)

2.1 การขดคนทางโบราณคดแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด

การดาเนนการขดคนแหลงโบราณคดบรเวณเพงผาถาลอดวธการศกษานน โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ไดทาการขดคนแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดน โดยแบงพนทขดคนออกเปน 3 พนท ตงแตหลมขดคนท 1 บรเวณตดกบผนงเพงผา วางตวตอเนองขนมาทางดานทศเหนอ จากนนจงเปนพนทขดคนท 2 และ 3 ซงเปนพนทลาดเอยงลงไปทางดานทศเหนอ (ภาพท 20) ลกษณะของการขดคนในแตละพนทมวธการขดคนทแตกตางกนออกไปตามลกษณะของพนท และตามลกษณะชนดนทมการทบถม ทาใหตองใชวธการขดคนและการบนทกขอมลแตกตางกนออกไป ดงนนลกษณะของการขดคนในแตละพนทจงแตกตางกนออกไปดวย คอ ในพนทขดคนท 1 จะเปนการขดคนตามชนดนสมมตเพราะมสภาพชนดนทเรยบเสมอกน พนทขดคนท 2 จะเปนการขดคนแบบผสมระหวางการขดตามระดบชนดนสมมตและการขดลอกตามชนดนซงใชการขดแบบระดบสมมตกากบ เนองจากลกษณะของพนทมความลาดเอยงเปนอยางมาก พนทขดคนท 3 เปนพนทตอเนองจากพนทขดคนท 2 แตมสภาพลาดเอยงทนอยกวามาก การขดคนจงเปนการขดตามชนดนสมมตเชนเดยวกบพนทขดคนท 1

55

ผลการขดคนในพนทขดคนท 1, 2 และ 3 ของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด มรายละเอยด

ดงตอไปน (รศม ชทรงเดช และคณะ 2545ข, 2546)

ภาพท 20 ตาแหนงหลมขดคนทางโบราณคด ทมา: โครงการโบราณคดบนพนทสง อ.ปางมะผา จ.แมฮองสอน

56

พนทขดคนบรเวณท 1

พนทขดคนท 1 (ภาพท 21) จะมพนทอยตดกบผนงเพงผา ลาดเอยงไปทางดานทศเหนอเลกนอย การขดคนในพนทท 1 น ทาการขดคน 1 หลม คอ หลม S23 W10 มขนาดกวาง 2 เมตร ยาว 4 เมตร ลก 4.5 เมตร คดเปนพนท 8 ตารางเมตร ปรมาตรของหลมขดคนทงหมดคดเปนปรมาตร 36 ลกบาศกเมตร โบราณวตถทพบจากการขดคนสวนใหญจะประกอบไปดวย กระดกสตว เครองมอหน สะเกดหน เศษภาชนะดนเผา ลกปด เปนตน ในรายละเอยดพบวาในชวงระดบบน ๆ มเศษภาชนะดนเผาประเภทเนอดนและเนอแกรง ลกปด กระจายตวอย ถดจากชวงระดบนลงไปจะพบกระดกสตว เครองมอหน สะเกดหน หนสวนใหญจะเปนหนประเภท หนทราย (Sandstone) หนควอทไซต (Quartzite) และหนโคลนกงแปร (Slightly metamorphose mudstone) และเปลอกหอยกระจายตวอยทวไป โดยเฉพาะกระดกสตวจะมปรมาณหนาแนนมาก ซงสวนใหญเปนสตวขนาดกลางและขนาดใหญ จาพวกวว - ควาย และสตวในตระกลกวาง นอกจากนแลวในแตละชวงของชนทบถมยงพบชนหลกฐานทเกดจากการกระทาของธรรมชาตแทรกสลบกบชนกจกรรมของมนษยดวย เชน ชนหนถลม ชนทเกดจากการละลายตวของนาหนปน จบตวกนเปนกอนแขง (Calcreate) เปนตน จากปรมาณการทบถมของหลกฐานแตละประเภททพบนน ทางโครงการโบราณคดบนพนทสงไดสามารถแบงชนทบถมทางโบราณคดเบองตนออกไดเปน 8 ชนดวยกน ซงชนดนแตละชนมลกษณะโดยสรปดงน

NWQ 1

NWQ 2

NEQ 1

NEQ 2

NWQ 3

NWQ 4

NEQ 3

NEQ 4

ผนงเพงผา

พนทขดคน

ภาพท 21 พนทขดคนท 1 ทมา: โครงการโบราณคดบนพนทสง อ.ปางมะผา จ.แมฮองสอน

57

ชนดนท 1 อยดานสดหนาประมาณ 10 cm. มเศษไม ใบไมแหงปะปน และพบหลกฐานสมยปจจบน เชน ชนสวนแกว เศษเชอก เหรยญ 25 สตางค และมโบราณวตถกระจายตวอยเลกนอย

ชนดนท 2 ลกจากผวดนประมาณ 10-50 cm. เปนดนถกความรอนมหนปนกระจายตวอย พบหลกฐานคอ ลกปด เศษภาชนะดนเผาเนอดนและเนอแกรง ชนสวนกระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน ลกปดแกวขนาดประมาณ 1 – 2 มลลเมตร

ชนดนท 3 ลกจากผวดนประมาณ 50-130 cm. เปนดนสนาตาล มกอนหนปนแตกเปนแผนกระจายตวอย พบหลกฐานคอ ชนสวนกระดกสตว เครองมอหนแบบสมาตราลธ ขวานสน สะเกดหนทมรองรอยการใชงานและไมมการใชงาน แกนหน หนกรวด เปลอกหอย โครงกระดกหมายเลข 1และ2

ชนดนท 4 ลกจากผวดนประมาณ 130-200 cm. ลกษณะดนคลายกบชนดนท 3 พบชนของ Calcreateจบตวแนนเปนแผนกระจายตวอยอยางตอเนอง ปะปนอยกบหลกฐานทางโบราณคด หลกฐานทพบคอ เครองมอหน แกนหน สะเกดหน หนกรวด ชนสวนกระดกสตว เปลอกหอย โดยเฉพาะ เครองมอหนทพบเปนเครองมอแบบสมาตราลธ ซงลกษณะของเครองมอหนแบบนจะพบตอเนองลงไปในชนดนทอยระดบตากวา แตปรมาณทพบจะแตกตางกนไป แกนหน สะเกดหน หนกรวดจะพบเปนจานวนมาก วางตวแนวนอนในชวงใกลกบผนงเพงผา

ชนดนท 5 ลกจากผวดนประมาณ 200-290 cm. ชวงบนของชนนตอเนองจากชนดนท 4 ลงมามกอนหนปนขนาดใหญทตกลงมาจากเพงผาวางตวแปนแนว แบงชนดนท 4 กบ 5 ออกจากกนอยางชดเจน หลกฐานทพบคอ ชนสวนกระดกสตว เปลอกหอย แกนหน เครองมอหนแบบสมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด โดยเฉพาะชนสวนกระดกสตว เปลอกหอย กระจายตวหนาแนนมาก สวนใหญเปนกระดกสตวขนาดใหญ ขนาดกลาง มหลายชนสวนปะปนกน

ชนดนท 6 ลกจากผวดนประมาณ 290-320 cm. ลกษณะคลายกบชนดนท 5 เรมมกอนหนกรวดขนาดเลกเขามาปะปน หลกฐานทพบคอ ชนสวนกระดกสตว เปลอกหอย แกนหน เครองมอหน สะเกดหน หนกรวด แตปรมาณหลกฐานลดลงเปนอยางมากเมอเปรยบเทยบกบชนดนทอยระดบบน

58

ชนดนท 7 ลกจากผวดนประมาณ 320-340 cm. ลกษณะดนมเถาปะปน และมชนของ Calcreate จบตวแนนเปนแผนกระจายตวอยอยางตอเนอง และพบวามกอนหนกรวดธรรมชาตขนาดคอนขางใหญกระจายตวอยมาก หลกฐานทพบคอ ชนสวนกระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน ปะปนอยเลกนอย

ชนดนท 8 ลกจากผวดนประมาณ 340-450 cm. เปนชนดนธรรมชาต ไมพบหลกฐานทางโบราณคดแตอยางใด มกอนหนกรวดกระจายตวตอเนองซงเปนการทบถมตามธรรมชาตมลกษณะเปนแบบคดขนาดจากกอนใหญขนไปหากอนเลก ลงมาจากชนดนท 7

จะเหนไดวาการทบถมของชนหลกฐานนนจะมการสลบกนไปมาระหวาง ชนกจกรรมของมนษยและชนทเกดจากธรรมชาต โบราณวตถหลกทพบไดแก เครองมอหน ซงจะพบทงเครองมอแกนหน และเครองมอสะเกดหน รวมไปถง เศษกระดกสตว ซงจะพบทงทถกเผาไฟและไมถกเผาไฟเปนจานวนมากดวย นอกจากนการขดคนในพนทท 1 น ยงพบหลกฐานทมความสาคญอยางยง คอ โครงกระดกมนษย จานวน 2 โครง โครงกระดกทง 2 โครงนมลกษณะของการฝงศพทแตกตางกนอยางชดเจน คอ โครงกระดกหมายเลข 1 มการฝงศพในทานอนหงายเหยยดยาว สวนโครงกระดกหมายเลข 2 มการฝงในทานอนงอเขา ความแตกตางของลกษณะของการฝงศพทพบนแสดงใหเหนถงความแตกตางเกยวกบความเชอในเรองของการปลงศพไดเปนอยางด

พนทขดคนบรเวณท 2

หลม S21W10

Baulk S21 W10

หลม S20 W10

พนทขดคน

ภาพท 22 พนทขดคนท 2 ทมา : ดดแปลงจาก โครงการโบราณคดบนพนทสง อ.ปางมะผา จ.แมฮองสอน

59

พนทขดคนนเปนบรเวณทลาดเอยงระหวางพนทท 1 และ 3 การขดคนในพนทนหลกฐานโดยทวไปนนมความคลายคลงกบทพบจากพนทขดคนท 3 เปนอยางมาก โดยจะพบเครองมอหนกระจายตวอยางหนาแนนตลอดทงพนท สวนประเภทอน เชน กระดกสตว เปลอกหอย พบจานวนคอนขางนอย นอกจากนยงพบวาในชวงระดบบน ๆ เปนชนหนาประมาณ 50 -60 cm. จากผวดนพบเศษภาชนะดนเผาทงเนอดนและเนอแกรงกระจายตวอยคอนขางมากและสวนใหญจะแตกออกเปนชนขนาดเลก ตกแตงดวยลายเชอกทาบ กดประทบ กดจด ลกปดแกวและดนเผา ถดจากชนนลงไปจะพบโบราณวตถทสวนใหญเปนประเภทหนทงแกนหน หนกรวด สะเกดหนหลากหลายขนาดปะปนกนไป กระจายตวหนาแนนมากเปนชนหนาประมาณ 2.5 เมตร ชนสวนกระดกสตวพบไมมากนก และจากการขดคนนนจะพบกอนหนปนขนาดใหญซงเกดจากการถลมลงมาจากเพงผา ปะปนเปนชนอยางชดเจน ซงแสดงถงการทงชวงของการใชพนทของมนษยในบรเวณนได พนทนประกอบดวยหลมขดคน 3 หลม คอ S21 W10, Baulk S21W10, S20 W10 ขนาดของหลมขดคนโดยรวมมขนาดกวาง 2เมตร ยาว 6 เมตร ลก 5 เมตร คดเปนปรมาตร 60 ลกบาศกเมตร จากปรมาณการทบถมของหลกฐานแตละประเภททพบนน ทางโครงการโบราณคดบนพนทสงสามารถแบงชนทบถมทางโบราณคดเบองตน ออกไดเปน 10 ชนดวยกน ซงชนดนแตละชนมลกษณะโดยสรปดงน

ชนดนท 1 ชนดนนอยดานบนสด ไมหนามากนก มรากไมขนาดเลกปะปน หลกฐานทพบมทงทเปนโบราณวตถและของสมยปจจบน เชน เศษภาชนะดนเผา เหรยญเงนวคตอเรย เศษเหลก เปนตน

ชนดนท 2 คลายกบชนดนท 1 มกอนหนปนขนาดเลกปะปนอยทวไป ชนดนนวางตวอยเหนอชนหนกรวด (ตงแตชนดนท 3 ลงไป) หลกฐานทพบคอ เศษภาชนะดนเผา ลกปดแกว ลกปดดนเผา เปลอกหอย ชนสวนกระดกสตว เครองมอหน สะเกดหน หนกรวด

ชนดนท 3 ลกษณะดนเหมอนกบชนดนท 2 มกอนหนปนขนาดใหญวางตวอยเหนอชนเครองมอหน หลกฐานทพบคอ เครองมอหนแบบสมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด กระดกสตว เปลอกหอย และยงคงพบเศษภาชนะดนเผากระจายตวอยบางในบรเวณทมเปนโพรงสตว ลกษณะเครองมอหนแบบสมาตราลธ ขวานสน ทพบจากชนดนนจะตอเนองลงไปเรอย ๆ จนถงชนดนท 9 และยงพบแบบทไมมรปแบบแนนอนดวยเชนเดยวกน

60

ชนดนท 4 ชนนยงคงมกอนหนปนขนาดใหญวางตวอยเชนเดยวกบชนดนท 3 แตคอนขางผ กระดกสตวทพบในชนนจะมสภาพเปอยยย แตกออกเปนชนเลก ๆ หลกฐานทพบคอ เครองมอหนเหมอนกบทพบจากชนดนท 3 สะเกดหน หนกรวด กระดกสตว

ชนดนท 5 มกอนหนปนขนาดใหญวางตวอยแตเปนคนละชดกบชนดนท 4 และลกษณะดนจะมแคลเซยมคารบอเนตปะปนจบตวเปนกอนแขง หลกฐานทพบ คอ เครองมอหนสมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด กระดกสตว

ชนดนท 6 ลกษณะดนคลายกบชนดนท 5 แตกอนหนปนทแทรกตวอยนนมทงขนาดเลกและใหญ โบราณวตถทพบมกจะวางตวในแนวคอนขางระนาบ หลกฐานทพบคอ เครองมอหนสมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด กระดกสตว เปลอกหอย

ชนดนท 7 ชวงระดบบนของชนดนมกอนหนปนขนาดใหญวางตวอย ตอเนองเขาไปในชนท 6 และ 5 แตในชนดนนกอหนปนมปรมาณนอยลง ลกษณะดนมแคลเซยมคารบอเนตปะปนอย หลกฐานทพบคอ เครองมอหน สมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด กระดกสตว สาหรบเครองมอหนนนจะวางตวเปนกลมบรเวณทมกอนหนปน

ชนดนท 8 มความคลายคลงกบชนดนท 7 แตปรมาณหนปน รวมไปถงโบราณวตถมจานวนลดลง ชนสวนกระดกสตว ทพบมกจะแตกเปนชนเลก ๆหลกฐานทพบคอ เครองมอหน สมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด กระดกสตว

ชนดนท 9 โบราณวตถพบนอยมากและมกจะเปนชวงระดบบนของชนดน หลกฐานทพบคอ ชนสวนกระดกสตว เครองมอหนสมาตราลธ ขวานสน สะเกดหน หนกรวด โบราณวตถทเปนหนนนสวนใหญสกกรอนจนไมสามารถเหน รปรางไดอยางชดเจน ลกษณะของชนดนเรมเปลยนเปนชนดนเหนยวปนแลง

ชนดนท 10 เปนชนดนเหนยวปนแลง ชนดนทไมมรองรอยกจกรรมของมนษย

พนทขดคนบรเวณท 3

พนทขดคนนอยทางดานเหนอสดและมความลาดเอยงตอเนองมาจากพนทขดคนท 2 การขดคนบรเวณนพบวาหลกฐานมความคลายคลงกบทพบจากพนทท 2 เปนอยางมาก คอ โบราณวตถทพบสวนใหญเปนประเภทหน ซงพบทงแกนหน สะเกดหน หนกรวด กระจายตว

61

หนาแนนตลอดทงพนท สวนกระดกสตวนนพบนอยมาก ผลจากกการขดคนพบวาในชวงระดบบน ๆ หนาประมาณ 50 – 60 cm. จากผวดนมเศษภาชนะดนเผากระจายตวอยซงพบทงเนอดนและเนอแกรง แตมปรมาณไมมากนก ลกษณะของการตกแตงมความคลายคลงกน ถดจากชนดนนลงไปจะพบโบราณวตถประเภทหนกระจายตวหนาแนนเปนจานวนมาก ทงแกนหน หนกรวด สะเกดหน เปนชนหนาประมาณ 2 – 2.5 เมตร สาหรบชนสวนกระดกสตวจะแทรกตวอยในชนนประปราย ไมเดนชดมากนก และถดลงไปอกจะเปนชนดนธรรมชาตไมมรองรอยกจกรรมของมนษยแตอยางใดพนทหลมขดคนนประกอบ ดวย หลมขดคนทงหมด 3 หลม คอ S20 W9, Baulk S20 W9, S19 W9 มขนาดโดยรวม กวาง 2 เมตร ยาว 9 เมตร ลก 3.9 เมตร คดเปนปรมาตร 70.2 ลกบาศกเมตรปรมาณการทบถมของหลกฐานแตละประเภททพบนน ทางโครงการโบราณคดบนพนทสงสามารถแบงชนทบถมทางโบราณคดเบองตน ออกไดเปน 4 ชนดวยกนและแตละชนมลกษณะโดยสรปดงน

ชนดนท 1 ชนดนนอยดานบนสด มลกษณะคลายกบพนทขดคนท 2 มรากไมและรองรอยการรบกวนในชวงปจจบนปรากฏอย หลกฐานทพบคอ เศษภาชนะดนเผา สะเกดหน และสงของสมยปจจบนปะปนอยเลกนอย

ชนดนท 2 มลกษณะคลายกบชนดนท 1 แตไมมสงของปจจบนปะปนอย ชนดนนวางตวอยเหนอชนหนกรวด (ชนดนท3) หลกฐานทพบคอ เศษภาชนะดนเผา แกนหนโดยบางชนเปนเครองมอ และสะเกดหน

ชนดนท 3 พบวามโบราณวตถประเภทหนกระจายตวอยหนาแนนมาก ทงแกนหน เครองมอหน สะเกดหนสมาตราลธ ขวานสน หนกรวด ชนสวนกระดกสตว สาหรบกระดกสตวทพบนนจะแทรกตวอยไมมากนก สวนใหญจะพบบรเวณดานทศใตของหลมขดคน และเปอยยยแตกออกเปนชนเลก ๆ ชวงระดบลางของชนดนจะพบเมดแลงกระจายตวเลกนอย

ชนดนท 4 มเมดแลงกระจายตวหนาแนน มหนกรวดปะปนอยเลกนอย สวนใหญมสภาพสกกรอนจนไมเหนรปรางไดชดเจนนก

62

พนทขดคน

S20W9

Baulk S20W9

S19W9

ภาพท 23 พนทขดคนท 3 ทมา : ดดแปลงจาก โครงการโบราณคดบนพนทสง อ.ปางมะผา จ.แมฮองสอน

63

ภาพท 24 การขดคนบรเวณพนทขดคนท 1 ทมา : โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

64

ภาพท 25 การขดคนบรเวณพนทขดคนท 2 ทมา : โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

65

ภาพท 26 การขดคนบรเวณพนทขดคนท 3 ทมา : โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

66

บทท 4 การวเคราะหหลกฐานโบราณคด

หลกฐานทางโบราณคดทพบจากการขดคนแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดทง 3 พนทขดคนมปรมาณคอนขางมาก โบราณวตถสวนใหญจะเปนโบราณวตถประเภทหนซงพบมากในพนทขดคนท 2 และ 3 และชนสวนกระดกสตวทพบมากในพนทขดคนท 1 เครองมอหนทพบนนจะประกอบดวย เครองมอหนประเภท แกนหน สะเกดหนและหนกรวดแมนาทมหลายขนาด ตงแต 5 เซนตเมตร จนถง ขนาดมากกวา 30 เซนตเมตร โดยเฉพาะเครองมอหนและสะเกดหนนนจะพบทงทมรองรอยการใชงานและไมมรอยการใชงาน การดาเนนการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคด จะทาการวเคราะหขอมลทมาจาก 2 ทาง คอ ขอมลทไมไดมาจากการขดคน ไดแก การวเคราะหสภาพแวดลอมการตงถนฐานโดยรอบ และขอมลทมาจากการขดคน ซงในสวนนจะทาการวเคราะหเพอเนนใหเหนถงขบวนการกอตวของแหลงโบราณคด โดยจะวเคราะหหลกฐานอยางเปนลาดบขนตอน คอ

สวนแรก จะทาการศกษา ลกษณะผนงชนดนเบองตนในภาคสนาม และศกษาลกษณะของชนตะกอนททบถมอยางละเอยดในหองปฏบตการ เพอจาแนกชนทบถมทแตกตางกนออกมา โดยจะใชผนงทางดานทศตะวนตกเปนตวแทนของผนงชนดนทงหมดเพราะสามารถใชเชอมโยงความสมพนธไดทง 3 พนทขดคน สวนทสอง จะทาการวเคราะหโบราณวตถทพบในแตละชนดนสมมตเพอตรวจสอบกบการแบงผนงชนดนขางตนวามความสมพนธกนอยางไร ในการวเคราะหโบราณวตถนน โบราณวตถประเภทเครองมอหน จะทาการเลอกสมบลอกขดคน แลวทาการวเคราะหเองเปนสวนใหญ สวนโบราณวตถอน ๆ เชน กระดกสตว เศษภาชนะดนเผา จะเปนขอมลทไดมาจากการวเคราะหเบองตนจากผเชยวชาญเฉพาะดานเปนหลก ขนตอนสดทายจะนาขอมลทงหมดมาเชอมโยงหาความสมพนธภายในหลมขดคนเดยวกน และทวทงพนทขดคนตอไป ซงมรายละเอยดในการวเคราะหขอมลตาง ๆ ดงตอไปน

67

1. วธวทยาในการวเคราะหขอมลหลกฐาน การวเคราะหหลกฐานตาง ๆ จากบรเวณพนทททาการศกษา จะทาการศกษาวเคราะห

ทงหลกฐานทมาจากการขดคนทางโบราณคด และไมไดมาจากการขดคนทางโบราณคด เพอทจะทาการเชอมโยงหลกฐานตาง ๆ สาหรบตอบประเดนจดประสงคของการวจย โดยในการวเคราะหขอมลหลกฐานตาง ๆ นน สามารถอธบายวธวทยาไดดงตอไปน

1.1 การวเคราะหสภาพแวดลอมการตงถนฐาน การวเคราะหถงสภาพแวดลอมการตง

ถนฐานนน หลกฐานทใชในการศกษานนจะไดจากทงททาการศกษาโดยตรงจากภาคสนามและศกษาภายในหองปฏบตการ โดยใชการวเคราะหจากหลกฐานตาง ๆ เปนลาดบขนตอนดงน

1.1.1 การศกษาในหองปฏบตการ ก. การวเคราะหจากแผนทตาง ๆ ไดแก แผนทภมประเทศของกรมแผนท

ทหาร มาตราสวน 1:50,000 แผนทธรณวทยา กรมทรพยากรธรณ มาตราสวน 1:500,000 และแผนททรพยากรปาไมตาง ๆ เพอศกษาถงตาแหนงทตง แหลงทรพยากรตาง ๆ ระบบทางนาตาง ๆ ทไหลผานบรเวณททาการศกษาวามลกษณะอยางไรบาง

ข. การศกษาโดยตรงจากขอมลโทรสมผส (Remote Sensing) ในการวเคราะหครงนจะใชรปถายทางอากาศมาทาการวเคราะหเปนหลก โดยจะทาการเลอกรปถายทางอากาศ โครงการ PCD. ป พ.ศ. 2539 (มาตราสวน 1:50,000) มาทาการศกษาเปนหลก เพราะรปถายทางอากาศในปอน ๆ ทเกากวานนพบวาสภาพปาไมจะขนคอนขางหนาแนนมาก ทาใหปรากฏลกษณะรองรอยตาง ๆ เชน ทางนา รอยเลอน ไมชดเจน แตรปถายในป พ.ศ. 2539 นนพบวาปรมาณปาไมลดลงมาก ทาใหรองรอยตาง ๆ ปรากฏชดเจนและมองเหนภายใตกลองสาหรบแปลความ 3 มตไดชดเจนทสด ในสวนขอมลการแปลความจาทาการแปลความรองรอยตาง ๆ ทพบบนรปถาย (แปลความจากกลองสเตรโอสโคป แบบ 3 มต) แลวทาเปนแผนทขนมา ไดแก

1. แผนทแสดงทางนา หลมยบ และรอยเลอน ภายในบรเวณพนทศกษา 2. แผนทธรณวทยาบรเวณพนทศกษาขนาดมาตราสวน 1:25,000 3.แผนทธรณสณฐานบรเวณพนทศกษา โดยจะทาการแปลความ 2

ขนาด คอ ขนาดมาตราสวน 1:25,000 และมาตราสวนประมาณ 1:4,000 (โดยทาการขนายรปถายทางอากาศใหไดมากทสดสาหรบแปลความ)

68

1.1.2 การศกษาในภาคสนาม การศกษาในภาคสนามจะเปนการตรวจสอบแผนททไดจากการแปลความ

จากรปถายทางอากาศ โดยจาการเดนสารวจตรวจสอบรอบ ๆ บรเวณพนทศกษาแลวทาการแกไขแผนทดงกลาวโดยเฉพาะแผนทธรณสณฐาน เพอพจาณาถงสภาพแวดลอมการตงถนฐาน

1.2 การวเคราะหหลกฐานจากการขดคน จะทาการวเคราะหหลกฐานตาง ๆ ทสาคญ ๆ โดยจะทาการวเคราะหดวย

ผวจยเองและผเชยวชาญเฉพาะดานในเรองนน ๆ อธบายวธวทยาไดดงน 1.2.1 การวเคราะหชนตะกอนจากหลมขดคน ในการวเคราะหชนตะกอน

จากหลมขดคนนน ในแตละหลมจะมการเกบตวอยางทแตกตางตางกนออกไปตามแตละสภาพของพนท กลาวคอ พนทขดคนท 1 ลกษณะชนทบถมคอนขางจะซบซอน จงทาการแบงชนทบถมเบองตนโดยใชลกษณะทางกายภาพ ประกอบกบหลกฐานทางโบราณคดเปนตวแบงแลวทาการเกบตวอยางตะกอนไปทาการศกษา พนทขดคนท 2 เปนการขดคนในลกษณะพนทลาดเอยง ประกอบกบพบหลกฐานหนถลมแทรกปนอย ดงนนในการเกบตวอยางตะกอนจงทาการเกบตวอยาง ดานหวและทายของหลมขดคนมาทาการวเคราะหในหองปฏบตการ เพอเปรยบเทยบความแตกตางของชนทบถมทเกดจากหนถลม โดยจะเกบตวอยางในทก ๆ 10 เซนตเมตร จากบนสดถงดานลางสดเพอตรวจสอบความแตกตางดงกลาว พนทขดคนท 3 เปนหลมขดคนทแสดงความแตกตางชนทบถมไดคอนขางชดเจนเพอพจารณาโดยทางกายภาพจากภาคสนาม ดงนนการเกบตวอยางตะกอนจะทาการเกบตวอยางทก ๆ 10 เซนตเมตร จากบรเวณบนสดถงดานลางสด เพอตรวจสอบในรายละเอยดของความแตกตางของชนทบภม

โดยการวเคราะหตวอยางตะกอน ในหองปฏบตการนนจะทาการวเคราะหคณสมบตทางกายภาพตาง ๆ ของชนดนอยางละเอยด คอ คาสดน คาความเปนกรด-ดาง คาอนทรยวตถในชนดน ขนาดของตะกอน ความพรนของชนดน การอดแนนของชนดน เปนตน

1.2.3 การวเคราะหเครองมอหน จากการขดคนทางโบราณคดทง 3 พนทขดคนพบวาจะพบหลกฐานทางโบราณคดเปนจานวนมากโดยเฉพาะอยางยง เครองมอหน ดงนนในการวเคราะหเครองมอหนทง 3 พนทขดคน จงจาเปนตองเลอกสมบางหลมขดคนเพอเปนตวแทนของแตพนท (ภาพท33) เพอทาการศกษาเปรยบเทยบกบชนทบถมทไดแบงไวแลวขางตนวามความสอดคลองหรอมนยสาคญอยางไรในแตละระดบ ในสวนของการวเคราะหเครองมอหนนน จะเปนการวเคราะหจาแนกเบองตนซงจะจาแนกตามเกณฑของโครงการโบราณคดบนพนทสงอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน (รศม ชทรงเดช และคณะ 2546) กลาวคอขนตอนในการจดจาแนกเครองมอหนกะเทาะนนมขนตอนการวเคราะหโดยสงเขป ดงน

69

1. ทาความสะอาดโดยการลางนาและใชแปรงปดดนและฝนทเกาะอยออก แลวนาไปตากใหแหง กอนทจะนาไปทาการจาแนกประเภทตามระดบ 2. นาหลกฐานมาจาแนกเปนสองกลมใหญคอ เปนแกนหนและสะเกดหน จากนนนามาทาการจาแนกยอยลงไปตามประเภทของหนกะเทาะ

ก. แกนหน - จาแนกตามรปแบบ

UC = Utilized Core เปนแกนหนกะเทาะใชงาน WC = Wasted Core เปนแกนหนทเสยจากการผลต ทาใหมรปรางไมเปนเครองมอชดเจน BC = Broken Core Hammer - จาแนกตามวตถดบ โดยแบงตามชนดของหน

ข. สะเกดหน - จาแนกตามรปแบบ Primary flakeสะเกดหนทเกดจากการกะเทาะขนปฐมภม

Secondary flake สะเกดหนทเกดจากการกะเทาะขนทตยภม Tertiary flake สะเกดหนทเกดจากการกะเทาะขนตตยภม

-จาแนกตามการใชงาน WF = Wasted flake สะเกดหนทเหลอจากการกะเทาะ ไมม

รอยใชงาน UF = Utilize flakeสะเกดหนทถกใชงานจะพบรอยสกตามคม RF = Resharpening flake สะเกดหนทเกด จากการกะเทาะ

ซอมแซม หรอแตงคมใชงาน ของเครองมอแกนหน การวเคราะหชดหนนน จะทาการวเคราะห 2 ลกษณะ คอ การวเคราะห

ชนดหนเบองตนในภาคสนามดวย กลองสองพระ จากนนจะเลอกสมตวแทนของหนแตละชนด มาทาการศกษาดวยแผนหนบาง ภายใตกลองไมรโครสโคป เพอตรวจสอบชนดหนอยางละเอยดอกครง

โดยในการวเคราะหเครองมอหนขางตนนน มขอสงเกตบางประการในการวเคราะห คอ การวเคราะหดงกลาวเปนการวเคราะหในลกษณะการวเคราะหเบองตนเพอวเคราะหใหทราบถง ปรมาณและสดสวน ประเภทของเครองมอหนตาง ๆ ในแตละระดบวามความ

70

แตกตางกนหรอไม ทงนขอมลการศกษาในรายละเอยดเกยวกบรองรอยการใชงานตาง ๆ หนาทการใชงานตาง ๆ นน ทางโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา ฯ จะทาการศกษาตอไปในอนาคต

1.2.4 การวเคราะหเศษภาชนะดนเผา ขอมลการวเคราะหเศษภาชนะดนเผา จะเปนขอมลทาการวเคราะหโดยตรงจาก โครงการโบราณคดบนพนทสง โดยในการศกษาวจยครงนจะนาขอมลเฉพาะขอมลในเชงตวเลข (ปรมาณของเศษภาชนะดนเผา) มาทาการศกษา เพอเปรยบเทยบความแตกตางในแตละระดบเทานน

1.2.5 การวเคราะหกระดกสตว ขอมลการวเคราะหกระดกสตวจะคลายกบการวเคราะหเศษภาชนะดนเผา คอ ขอมลจะเปนตวเลขเชงปรมาณ ทนามาจากโครงการโบราณคดบนพนทสง มาทาการศกษา เพอเปรยบเทยบความแตกตางในแตละระดบเทานน นอกจากนไดทาการเลอกสมกลมตวอยางของกระดกในพนทขดคนท 1 นาไปใหผเชยวชาญเฉพาะดาน คอ ดร.เยาวลกษณ ชยมณ จากกรมทรพยากรธรณ ทาการวเคราะหชนดของสตวเบองตนดวย

1.3 การวเคราะหชนกรวด จากการขดคนจะพบชนทบถบของกรวดแมนาเปนชนหนา ทาใหเกด

ขอสงสย ชนกรวดดงกลาวเปนชนทบถมทเกดจากธรรมชาต หรอ เกดจากการกระทาของมนษย ดงนนการวเคราะหชนกรวดจะทาการวเคราะหชนกรวดจากหลมขดคน เปรยบเทยบกบชนกรวดจากนาลาง (ซงเปนการทบถมจากธรรมชาต) ดงน

1.3.1 การวเคราะหชนกรวดจากหลมขดคน จากการขดคนทางโบราณคดทง 3 พนทขดคน เมอตรวจสอบลกษณะทางกายภาพจะพบชนทบถมของชนกรวดแมนาทแตกตางกน 2 บรเวณ คอ บรเวณท 1 ไดแก ชนทบถมของกรวดดานลางสดของหลมขดคนท 1 และบรเวณท 2 ไดแก ชนทบถมของกรวดทพบเครองมอหนเปนสวนใหญ ดงนนในการวเคราะหจะทาการแยกวเคราะห โดยจะทาการวเคราะหลกษณะตาง ๆ คอ ขนาด ความกลมมน ความเปนทรงกลม การคดขนาดของกรวดภายในชนทบถมเดยวกน เปนตน

1.3.2 การวเคราะหกรวดแมนาลาง การวเคราะหกรวดจากนาลางจะเลอกทาการวเคราะหกรวดในบรเวณหาดกรวดทโผลใหเหนไดอยางชดเจนในฤดแลง ซงพนทของลานาจะอยในพนทบรเวณศกษา คอ 3 ตารางกโลเมตร และจะพบหาดกรวดทงสน 5 หาด

โดยในการวเคราะหนน แตละหาดกรวดจะเลอกสมพนท 5 ตารางเมตร เพอทาการวเคราะหกรวด โดยจะทาการตกรดพนท และเลอกสมกอนกรวด 50 กอน ตอพนท 1 ตารางเมตร ทาการวเคราะหลกษณะตาง ๆ คอ ขนาด ความกลมมน ความเปนทรงกลม การคดขนาดของกรวดภายในชนทบถมเดยวกน เปนตน

71

2. การวเคราะหสภาพแวดลอมการตงถนฐาน สภาพแวดลอมการตงถนฐานของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ถาวเคราะหในลกษณะของทาเลแหลงทตงแลวพบวา ลกษณะของเพงผาถาลอดนน จะเปนเพงผาเพยงไมกแหงเทานนใน บรเวณพนทศกษา (ซงครอบคลมพนทประมาณ 3 ตารางกโลเมตร) ทมความเหมาะสมสาหรบมนษยในอดตใชประกอบกจกรรมตาง ๆ ตงแตอดตจนถงปจจบน กลาวคอ ลกษณะของเพงผา เปนเพงผาหนปน มลานทราบเพงผาคอนขางกวาง รวมไปถงลกษณะชะงอนของเพงผาสามารถปองกนแดดและฝนไดเปนอยางด (ภาพท 27)

ทงนเมอพจารณาลงไปในรายละเอยดเกยวกบสภาพแวดลอมการตงถนฐานแลว สามารถจาแนกเปนประเดนหลก ๆ ทนาสนใจไดดงน

ตาแหนงทตง จากทไดกลาวไวแลวขางตนวาบรเวณเพงผาดงกลาว เปนเพงผาทตงอย

ในบรเวณแองยบ ซงอยตดกบนาลาง ลกษณะของเพงผาจะอยบรเวณของของหลมยบ และคอนขางจะเปนพนทอยสงทสดเมอเทยบกบพนทขางเคยง จากตาแหนงดงกลาว ทศทางของมมมองออกไปจากเพงผานน สามารถมองเหนไดรอบทศอกดวย รวมไปถงชะงอนของเพงผายงสามารถปองกนฝน และแดดไดเปนอยางด (ภาพท 28) จะเหนไดวาทาเล ทตงของเพงผาดงกลาวคอนขางจะมความเหมาะสมสาหรบการตงถนฐานเปนอยางด ทงนเมอเทยบกบพนทภายในถาลอดเอง ซงไมหางจากพนทเพงผาแหงนมากนก พบวา จากการสารวจภายในตวถาพบวาตามผนงของถาบางบรเวณ เชน บรเวณปากถา หรอภายในถาตกตา จะพบชนกรวดแมนาแทรกอยตามผนงดงกลาวในความสงท

ภาพท 27 ลกษณะของทราบบนแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดเพงผาถา

72

แตกตางกนหลายระดบ แสดงใหเหนวา ระดบของนาลางในอดตคอนขางจะอยสงมากกวาในปจจบน ซงคอนขางจะยากตอการเขาไปใชพนทในถาไดตลอดทงป (ปจจบนในฤดนาหลากบางปพบวาระดบนาลางจะสงมาก จนไมสามารถเดนเขาไปไดจะตองใชเรอไมไผพายเขาไปแทน)

แหลงทรพยากร จากลกษณะทางดานธรณวทยาและธรณสณฐานทได

ทาการศกษาไวแลวพบวา แมนาลางซงไหลผานบรเวณเพงผาทางดานทศตะวนออกนน แตเดมนาจะไหลอยใกลบรเวณเพงผามากกวาปจจบน ซงพจาณาไดจากตาแหนงและลกษณะของลานตะพกลานาทมพฒนาการเปลยนแปลงทางเดนของลานาจนไหลอยางทเหนในปจจบน ทงนการไหลของนาลางพบวาจะไหลตามรอยเลอนทเปนรอยเลอนหลกของพนท ซงรอยเลอนดงกลาวพบวาจะมแนวพาดผานเปนแนวยาวผานหลากหลายชนดหน แมนาลางซงไหลตามรอยเลอนดงกลาวกจะเปนแหลงสะสมตะกอนตาง ๆ จากหลากหลายพนทไปดวย ทาใหปรากฏพบกรวดแมนาหลากหลายขนาด หลากหลายชนดหน ซงเมอพจารณาถงขนาดและชนดหนแลวพบวา สามารถนามาผลตเปนเครองมอหนไดเปนอยางดดวย ดงนนนาลางจงนาจะเปนแหลงทรพยากรหลกแหงหนงดวย ทงนเมอพจารณาในเชงนเวศวทยาบรเวณรอบ ๆ พนทแลว พบวาความแตกตางของสองชนดหนระหวางสองฝงนาลาง เปนผลทาใหลกษณะของพชพรรณทเกดขนกมความแตกตางกนดวย กลาวคอ บรเวณทางดานทศตะวนตกของนาลางซงเปนพวกหนปนจะเปนปาจาพวกปาเบญจพรรณและปาดบชนเปนหลก สวนบรเวณทางดานทศตะวนออกของนาลางซงเปนหนพวกหนโคลน หนทราย จะเปนปาพวกปาไผและปาดบแลงเปนหลก จะเหนไดวาความแตกตางดงกลาวทาใหพนทดงกลาวมความหลากหลายทางชวภาพมากขน รวมไปถงทรพยากรตาง ๆ จากปากมากยงขนดวย

73

พนทขดคน

เพงผา

นาลาง

แองยบ

นาลาง

พนทขดคน

A

A’

ภาพท 28 ทศทางและมมมองจากบรเวณบนทราบของเพงผา

นายชวลต ขาวเขยว ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร,2547

พนทราบเพงผา

ทศมมมองจากเพงผา

N

A A’

74

2. การวเคราะหหลกฐานทางโบราณคด

หลกฐานทางโบราณคดจากการขดคนทง 3 พนทขดคนนน พบวามชดของหลกฐานทเดนชดและพบปรมาณคอนขางมาก คอ เครองมอหน และกระดกสตว นอกจากนกยงพบหลกฐานอน ๆ อก เชน เศษภาชนะดนเผา ลกปด หลมฝงศพ เปนตน สามารถวเคราะหในรายละเอยดจากหลกฐานตาง ๆ เพอนาไปวเคราะหถงขบวนการกอตวของแหลงโบราณคดไดดงน

2.1 การวเคราะหตะกอนจากหลมขดคน การวเคราะหลกษณะของตะกอนจากหลมขดคนนน จะเปนการวเคราะหขนตอนแรก เพอจาแนกชนทบถมในแตละระดบจากบนสดของผนงขดคนจนถงดานลงลาง โดยจะใชวธการวเคราะหเบองตนในภาคสนาม เชน คาสดน คาความเปนกรด-ดาง ความตอเนองของชนดน เปนตน ประกอบกบการวเคราะหตะกอนในหองปฏบตการ ซงจะทาการวเคราะหขนาดของตะกอน ปรมาณอนทรยวตถ เพอจาแนกชนทบถมทมความแตกตางกนออกมา ในแตละหลมขดคนจะมวธการเกบตวอยาง และวธวเคราะหทแตกตางกนออกไป ตามลกษณะและขอจากดของแตละพนทขดคน สามารถอธบายผลการศกษาไดดงน (ดรายละเอยดการวเคราะหจากตารางในภาคผนวก)

พนทขดคนท 1 เปนพนทขดคนทตดกบบรเวณเพงผา ลกษณะการทบถมของชนตะกอนจากการสงเกตเบองตนพบวา เปนลกษณะดนทผพงอยกบทของหนปน ดนคอนขางแหง ความชนนอยมาก แสดงใหเหนวา ในบรเวณดงกลาวไดรบอทธพลความชนโดยเฉพาะอยางยงจากนาฝนนอยมาก ทาใหเหนความแตกตางของสดนไมมความแตกตางกนเลย นอกจากนยงพบขอสงเกตทนาสนใจคอ บางชนทบถมจะปรากฏเศษแตกหกของหนปน รวมไปถงตะกอนทเกดจากนาหนปน กระจายตวอยทวไป แสดงใหเหนถงการถลมลงมาของหนปนบรเวณเพงผาดงกลาวในแตละชวงเวลาดวย ในการเกบตวอยางของตะกอนเพอนามาวเคราะหนน เนองจากลกษณะของชนทบถมคอนขางจะมความเหมอนกนมาก ทงลกษณะสดน รวมไปถงความตอเนองของชนดนทคอนขางจะมความตอเนองกนโดยตลอด และเมอทาการวเคราะหตวอยางดนในหองปฏบตการแลวพบวาแทบจะไมมความแตกตางกนเลย ทาใหยากตอการจาแนกชนทบถม ดงนนการจาแนกชนทบถมจงใชวธการ แยกชนทบถมทเปนธรรมชาตออกจากชนกจกรรมของมนษยกอน แลวจงเกบตวอยางดนไปศกษาอกครง ซงสามารถจาแนกชนทบถมไดดงน (ภาพท 29 )

75

ชนทบถมท 1 เปนชนทบถมบนสด มความหนาเปนชนบาง ๆ ประมาณ 5

เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเขม (10YR 3/3 dark brown) มคาอนทรยวตถในดนสงทสดเมอเทยบกบระดบอน คอ 2.71 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยวปนทราย (Sandy clay loam) ปรมาณความชนในดนคอนขางนอยมาก โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนดนทสองคอยขางชดเจน โบราณวตถทพบไมคอยมากนก สวนใหญจะพบ สะเกดหน เศษภาชนะดนเผา ลกปด เปนตน ซงนาจะถกรบกวนในระยะเวลาภายหลง

ชนทบถมท 2 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 20 – 30 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลถงนาตาลเขม (10YR 4/3 brown - dark brown) มคาอนทรยวตถลดลงอยางชดเจน คอประมาณ 0.7 – 0.9 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยวปนทราย (Sandy clay loam) ปรมาณความชนในดนคอนขางนอยมาก โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมตอไป ไมคอยชดเจน ดานลางสดจะพบเศษแตกหกของหนปนกระจายอยทวไป โบราณวตถทพบในชนดนน เชน กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน เศษภาชนะดนเผา เปนตน

ชนทบถมท 3 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 20 – 50 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถลดลง คอประมาณ 0.2 – 0.5 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยวปนทราย (Sandy clay loam) ปรมาณความชนในดนคอนขางนอยมาก โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมตอไป ชดเจน โบราณวตถทพบในชนดนน คอ โครงกระดกมนษย กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน หนกรวด แตปรมาณโบราณวตถทพบนนมปรมาณมากขน

ชนทบถมท 4 เปนชนทบถมทคนดวยชนทางธรรมชาต คอ ชนของสารละลายหนปนทจบตวกนเปนกอนแขง มความหนาโดยเฉลยประมาณ 10 เซนตเมตร ลกษณะของชนดงกลาวเมอสงเกตจากผนงทาวดานทศตะวนตกพบวามแนวของการทบถมคอนขางเอยงเทอยางชดเจน ซงนาจะมความสมพนธกบชนทบถมดานลาง และแนวรอยแตกของผนงหนปนดวย ทงนพบวาภายในกอนสารละลายหนปนดงกลาวจะเคลอบเอา โบราณวตถจาพวก เศษกระดกสตว เครองมอหน สะเกดหน รวมไปถงเศษแตกหกของหนปนเอาไวดวย ซงนาจะเปนการเคลอบสงตาง ๆ มาจากชนทบถมดานลางเปนสวนใหญ

76

ชนทบถมท 5 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 20 – 50 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถคอนขางนอย คอประมาณ 0.2 – 0.3 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยวปนทราย (Sandy clay loam) ปรมาณความชนในดนคอนขางนอยมาก สงผดปกตทพบในชนทบถมน คอ จะพบเศษแตกหกของหนปนหลากหลายขนาดกระจายตวกนอยางหนาแนน บางบรเวณจะพบหนปนทแตกออกเปนแผนนนจะวางตวในแนวนอน เมอสงเกตผนงทางดานทศตะวนตก จะพบแนวของแผนหนปนวางตวเปนแนวเฉยงทามมประมาณ 30 – 40 องศา อยางชดเจนสามารถสนนษฐานไดวาชนทบถมนนาจะเปนชนของหนปนถลมลงมา ประกอบปรมาณของโบราณวตถคอนขางจะลดลงดวย

ชนทบถมท 6 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยคอนขางตอเนองและคอนขางหนาประมาณ 100 – 150 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถลดลง คอประมาณ 0.2 – 0.4 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยวปนทราย (Sandy clay loam) ปรมาณความชนในดนคอนขางนอยมาก โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมตอไป ชดเจน โบราณวตถทพบในชนดนนจะพบวามปรมาณเพมขนคอนขางมากอยางชดเจน คอ กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน หนกรวด เปนตน สวนเศษภาชนะดนเผาจะไมพบอกเลย ทงนมขอสงเกตวาชวงดานลางของชนดนนจะพบวามกระดกสตววางตอเรยงกนเปนแนวอยางชดเจน พบวากระดกสตวมปรมาณมากกวาชนดนอนๆ ดวย

ชนทบถมท 7 เปนชนทบถมทคนดวยชนทางธรรมชาต คอ ชนของสารละลายหนปนทจบตวกนเปนกอนแขง มความหนาโดยเฉลยประมาณ 10 เซนตเมตร ลกษณะของชนดงกลาวเมอสงเกตจากผนงทาวดานทศตะวนตกตอเนองถงดานทศเหนอพบวามแนวของการทบถมคอนขางจะเปนแนวตอเนอง แนวระดบของการทบถมจะอยในแนวระนาบอยางชดเจน และนาจะมความสมพนธกบชนทบถมดานลาง และแนวรอยแตกของผนงหนปนดวย ซงพบวาภายในกอนสารละลายหนปนดงกลาวจะเคลอบเอา โบราณวตถจาพวก เศษกระดกสตว เอาไวเปนสวนใหญดวย ซงนาจะเปนการเคลอบสงตาง ๆ มาจากชนทบถมดานลางเปนหลก

ชนทบถมท 8 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 10 – 20 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถลดลง คอประมาณ 0.2 – 0.5 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยวปนทราย (Sandy clay loam) ปรมาณความชนในดนคอนขางนอยมาก โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมตอไป ชดเจน โบราณวตถท

77

พบในชนดนน ทพบชดเจน คอ เศษกระดกสตวทมขนาดเปนเศษเลก ๆ จะพบในปรมาณทคอนขางมาก นอกจากนยงพบเศษเครองมอหนบางแตมปรมาณทคอนขางจะลดลง

ชนทบถมท 9 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 100 – 150 เซนตเมตร พบวาเปนชนทบถมของกรวดแมนา ลกษณะของการทบถมจะมการทบถมแบบคดขนาดจากขนาดใหญ (Boulder) ไปจนถงขนาดเลก (Pebble) ซงพบวามการทบถมแบบคดขนาดดงกลาว 2 ครง จากการศกษาในรายละเอยดของกรวดดงกลาวพบวา มความกลมมนคอนขางสง คดขนาดของตะกอนดมาก สวนใหญเปนหนควอตไซต หนทรายเปนหลก ซงลกษณะดงกลาวนาจะเปนการกระทาทเกดจากธรรมชาต ในลกษณะของทางนาเปนหลก ซงนาจะเปนทางนาเกาทเคยไหลผาน หรอไหลเขามาตามซอกในบรเวณดงกลาวมาตงแตอดตดวย

ชนทบถมท 10 เปนชนทบถมสดทายซงไมพบโบราณวตถอกเลย ลกษณะของชนดนพบวาจะมสดน สนาตาลเขม (10YR 4/3 brown - dark brown) มปรมาณอนทรยวตถนอยมาก ประมาณ 0.02 ภายในเนอดนจะพบเมดแลงขนาดประมาณ 0.5 เซนตเมตร กระจายอยในเนอดน จดเปนดนเหนยวปนแลง

พนทขดคนท 2 เปนพนทขดคนทตอเนองมาจากพนทขดคนท 1 สภาพพนท

คอนขางจะลาดเอยง จากการสงเกตลกษณะของตะกอนในเบองตนพบวา จะเปนตะกอนทเกดจากการผพงของหนปนในบรเวณดงกลาว เปนผลทาใหลกษณะของสดนคอนขางจะมสแดงปนนาตาล และจะพบกอนหนปนหลากหลายขนาด กระจดกระจายอยทวไป ซงนาจะมความสมพนธกบชนหนถลมจากหลมขดคนท 1 ดวย ทงนเนองจากลกษณะของพนทขดคนคอนขางจะมความลาดเอยงมาก ดงนนการวเคราะหตวอยางของตะกอนเพอจาแนกชนทบถม ในขนตนจะทาการจาแนกเบองตนในภาคสนามตามความแตกตางทางกายภาพตาง ๆ เชน ลกษณะสดน ความตอเนองของชนทบถม ลกษณะองคประกอบของชนดน เปนตน จากนนจะทาการเกบตวอยางดนจากผนงขดคนทางดานทศตะวนตก โดยจะเกบตวอยางจากดานบนสดจนถงดานลางสด (เกบ 2 แนว จากดานหวและทายของหลมขดคน) มาวเคราะหเพอเทยบความสมพนธจากการจาแนกเบองตนทางกายภาพ ซงสามารถจาแนกชนทบถมของพนทขดคนท 2 ไดดงน (ภาพท 30) ชนทบถมท 1 เปนชนทบถมบนสด มความหนาเปนชนบาง ๆ ประมาณ 3 - 5 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเขม (10YR 3/3 dark brown) มคาอนทรยวตถในดนสงทสดเมอเทยบกบระดบอน คอ 2 – 3 มความเปนกรดเปนดาง จดเปนกลาง ประมาณ 7 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยว (clay loam) ปรมาณความชนในดนสง โครงสรางของดนจะจบตว

78

กนดมากเมอเปยกนา ความพรนของชนดนปานกลาง พบเศษรากไมเปนจานวนมาก ความตอเนองของชนดนตอจากชนดนทสองชดเจน โบราณวตถทพบไมคอยมากนก สวนใหญจะพบ สะเกดหน เศษภาชนะดนเผา ลกปด เปนตน ซงนาจะถกรบกวนในระยะเวลาภายหลง ชนทบถมท 2 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 10 – 100 เซนตเมตร ตามแนวความเอยงของพนท สดนเมอเปยกมสนาตาลแดงเขม (5YR3/4 dark reddish brown) มคาอนทรยวตถลดลงเลกนอย คอประมาณ 0.8 – 1.8 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 7 - 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนเหนยว (clay ) ซงปรมาณตะกอนขนาดดนเหนยวคอนขางสงมาก ปรมาณความชนสง มความเหนยวของดนสง ความพรนในเนอดนสงมาก และพบวาถงแมลกษณะของดนจะเปนดนเหนยว แตพบวาโครงสรางการจบตวกนหรอการอดตวของตะกอนคอนขางตามาก (Low compaction) ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมตอไปคอนขางชดเจนมากชดเจนและพบแนวของชนทบถมนตอเนองไปยงพนทขดคนท 3 ดวย นอกจากนยงพบเศษแตกหกของหนปนกระจายอยทวไป โบราณวตถทพบในชนดนน เชน กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน เศษภาชนะดนเผา เปนตน และเปนทนาสงเกตวา ลกษณะของโบราณวตถโดยเฉพาะอยางยง เศษภาชนะดนเผา เศษกระดกสตว จะมขนาดคอนขางเลก รอยขอบเกอบทกชนมลกษณะคอนขางกลมมน เมอนามาพจารณากบลกษณะโครงสรางของดนแลวพบวา ชนทบถมนนาจะเปนชนทบถมทเกดจากธรรมชาต และนาจะเกดจากอทธพลจากการกระทาของนาเปนหลก เปนผลทาใหพบโบราณวตถคอนขางหลากหลายภายในชนทบถมน ชนทบถมท 3 ลกษณะของชนทบถมมความหนาคอนขางหนามาก ประมาณ200–300 เซนตเมตร ภายในชนทบถมนพบวาคอนขางจะมความหลากหลายในรายละเอยด กลาวคอ จะพบความหลากหลายของชนทบถมแทรกสลบกนไปมา ซงเกดจากหลากหลายกจกรรม เชน เกดจากธรรมชาต เกดจากกจกรรมของมนษย เกดจากทงกจกรรมของมนษยและธรรมชาตปนกน จากการวเคราะหในรายละเอยดสามารถจาแนกชนทบถมยอยไดดงน

ชน 3A เปนชนทบถมทตอเนองมาจากชนทบถมท 2 มความหนาโดยเฉลยประมาณ 50 – 100 เซนตเมตร ชนทบถมนจะพบบรเวณดานบนสดและดานลางสดประกบชนดนยอยอน ๆ ของชนทบถมท 3 สดนเมอเปยกมสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถ ประมาณ 0.4 – 0.5 มความเปนดางปานกลาง จดเปนกลาง ประมาณ 7 (Moderately alkaline) จดเปนดนเหนยว (Clay) ปรมาณความชนในดนคอนขางสง โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมอน คอนขางชดเจน พบปรมาณโบราณวตถคอนขางสงขน โบราณวตถทพบในชนดนน คอ กระดกสตว เปลอกหอย สะเกด

79

หน แกนหน หนกรวด โดยเฉพาะอยางยง เครองมอหนจะพบในปรมาณคอนขางสงมาก สวนเศษภาชนะดนเผาจะไมพบอกเลย

ชน 3B จดเปนชนทบถมทเกดจากธรรมชาตอยางชดเจน กลาวคอ เปนชนของหนปนถลม มความหนาโดยเฉลยประมาณ 150 – 200 เซนตเมตร ลกษณะทปรากฏในผนงชนดนทางดานทศตะวนตกพบวามแนวปรากฏคอนขางเอยงเทสง วดคามมเอยงเทไดประมาณ 30 – 35 องศา ซงสามารถจดเปนลานของหนปนทหกพงตามธรรมชาตลงมากองอยบรเวณตนหรอขอบของเพงผา (Talus) เมอวดความเปนกรดเปนดางพบวา มความเปนดางเปนกลางถงสง ประมาณ 8 – 8.5 ลกษณะของเศษแตกหกของหนปน จะพบหลากหลายขนาดตงแตขนาดใหญไปจนถงขนาดเลก มความผพงคอนขางสง (High weathering) ทงนภายในชนหนถลมดงกลาวยงปรากฏพบหลกฐานเกยวกบเครองมอหนเปนจานวนมากดวย ซงในบางจดจะพบวากอนหนปนขนาดใหญจะทบอยบนกองของเครองมอหนดวย

ชน 3C จดเปนชนทบถมทเกดจากการปะปนกนระหวางชน 3A กบ ชน 3B มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 10 – 100 เซนตเมตร ลกษณะทปรากฏในผนงทางดานทศตะวนตกพบวาจะมแนวเอยงเทคอนขางใกลเคยงกบ ชน 3B แตแนวเอยงเทจะคอย ๆ ปรบระดบอยในแนวระนาบและมแนวตอเนองไปจนถงพนทขดคนท 2 ลกษณะของสดนเมอเปยกพบวามสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถ ประมาณ 0.4 – 0.5 มความเปนดางปานกลาง จดเปนกลาง ประมาณ 7 (Moderately alkaline) จดเปนดนเหนยว (Clay) ปรมาณความชนในดนคอนขางสง โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมอน คอนขางชดเจน ซงลกษณะของดนดงกลาวคอนขางจะเหมอนกบชนดน 3A มาก ซงกพบโบราณวตถทคลาย ๆ กน คอ กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน หนกรวด แตกพบความแตกตางกนอยางชนเจน ปรมาณของกระดกสตวจะมปรมาณคอนขางสงมาก ซงในผนงชนดนจะเหนเปนจดสขาว ๆ ซงเปนลกษณะของเศษกระดกสตวชนเลก ๆ อยางชดเจน

ชนทบถมท 4 เปนชนทบถมสดทายซงไมพบโบราณวตถอกเลย ลกษณะของชนดนพบวาจะมสดน สนาตาลเขม (10YR 4/3 brown - dark brown) มปรมาณอนทรยวตถนอยมาก ประมาณ 0.02 ตะกอนดนมความเปนกรดเลกนอย ประมาณ 6.5 ภายในเนอดนจะพบเมดแลงขนาดประมาณ 0.5 เซนตเมตร กระจายอยในเนอดน จดเปนดนเหนยวปนแลง ซงมแนวตอเนองมาจากพนทขดคนท 1 และมแนวตอเนองไปถงพนทขดคนท 3 ดวย

80

พนทขดคนท 3 เปนพนทขดคนทตอเนองมาจากพนทขดคนท 2 สภาพพนทมการเอยงเทเลกนอย จากการสงเกตลกษณะของตะกอนในเบองตนพบวา จะเปนตะกอนทเกดจากการผพงของหนปนในบรเวณดงกลาว เปนผลทาใหลกษณะของสดนคอนขางจะมสแดงปนนาตาล ลกษณะทางกายภาพของชนทบ เมอวเคราะหเบองตนจากหลมขดคนพบวาคอนขางจะมความแตกตางกนอยางชดเจนในแตละชนทบถม ดงนนทาใหในการเกบตวอยางตะกอนเพอวเคราะหในหองปฏบตการจงทาการเกบตวอยางดนเปนระดบระดบละ 10 เซนตเมตร เพอตรวจสอบความแตกตางในรายละเอยดจากการวเคราะหเบองตนทางดานกายภาพจากภาคสนาม สามารถจาแนกชนทบถมไดดงน (รปท 31) ชนทบถมท 1 เปนชนทบถมบนสดเปนชนทบถมทตอเนองมาจากชนทบถมท 1 จากพนทขดคนท 2 มความหนาเปนชนบาง ๆ ประมาณ 3 - 5 เซนตเมตร สดนเมอเปยกมสนาตาลเขม (10YR 3/3 dark brown) มคาอนทรยวตถในดนสงทสดเมอเทยบกบระดบอน คอ 1 – 2 มความเปนกรดเปนดาง จดเปนกลาง ประมาณ 7 (Moderately alkaline) จดเปนดนรวนเหนยว (clay loam) ปรมาณความชนในดนสง โครงสรางของดนจะจบตวกนดมากเมอเปยกนา ความพรนของชนดนปานกลาง พบเศษรากไมเปนจานวนมาก ความตอเนองของชนดนตอจากชนดนทสองชดเจน โบราณวตถทพบไมคอยมากนก สวนใหญจะพบ สะเกดหน เศษภาชนะดนเผา ลกปด เปนตน ซงนาจะถกรบกวนในระยะเวลาภายหลง ชนทบถมท 2 จดเปนชนทบทตอเนองและเปนชนเดยวกนกบชนทบถมท 2 ของพนทขดคนท 2 มความหนาของชนทบถมโดยเฉลยประมาณ 10 – 100 เซนตเมตร ทบถมอยในแนวคอนขางระนาบ สดนเมอเปยกมสนาตาลแดงเขม (5YR3/4 dark reddish brown) มคาอนทรยวตถลดลงเลกนอย คอประมาณ 0.8 – 1.8 มความเปนดางปานกลาง ประมาณ 7 - 8 (Moderately alkaline) จดเปนดนเหนยว (clay ) ซงปรมาณตะกอนขนาดดนเหนยวคอนขางสงมาก ปรมาณความชนสง มความเหนยวของดนสง ความพรนในเนอดนสงมาก และพบวาถงแมลกษณะของดนจะเปนดนเหนยว แตพบวาโครงสรางการจบตวกนหรอการอดตวของตะกอนคอนขางตามาก (Low compaction) ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมตอไปคอนขางชดเจนมาก โบราณวตถทพบในชนดนน เชน กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน เศษภาชนะดนเผา เปนตน และเปนทนาสงเกตวา ลกษณะของโบราณวตถโดยเฉพาะอยางยง เศษภาชนะดนเผา เศษกระดกสตว จะมขนาดคอนขางเลก รอยขอบเกอบทกชนมลกษณะคอนขางกลมมน เมอนามาพจารณากบลกษณะโครงสรางของดนแลวพบวา ชนทบถมนนาจะเปนชนทบถมทเกดจาก

81

ธรรมชาต และนาจะเกดจากอทธพลจากการกระทาของนาเปนหลก เปนผลทาใหพบโบราณวตถคอนขางหลากหลายภายในชนทบถมน

ชนทบถมท 3 ลกษณะของชนทบถมมความหนาคอนขางมาก ประมาณ 150 – 200 เซนตเมตร ชนทบถมนเปนชนทบถมทตอเนองและเปนชนทบถมเดยวกบชนทบถม ชน 3A ของพนทขดคนท 2 ลกษณะของสดนเมอเปยกมสนาตาลเหลองเขม (10YR 3/4 dark yellowish brown) มคาอนทรยวตถ ประมาณ 0.4 – 0.5 มความเปนดางปานกลาง จดเปนกลาง ประมาณ 7 (Moderately alkaline) จดเปนดนเหนยว (Clay) ปรมาณความชนในดนคอนขางสง โครงสรางของดนจะจบตวกนไดดเมอเปยกนา ความตอเนองของชนดนตอจากชนทบถมอน คอนขางชดเจน พบปรมาณโบราณวตถคอนขางสงขน โบราณวตถทพบในชนดนน คอ กระดกสตว เปลอกหอย สะเกดหน แกนหน หนกรวด โดยเฉพาะอยางยง เครองมอหนจะพบในปรมาณคอนขางสงมาก สวนเศษภาชนะดนเผาจะไมพบอกเลย ทงนพบวาภายในชนทบถมนจะพบชนแทรกมลกษณะเปนเลนสแทรกอย ชนดงกลาวเปนชนเดยวกบชน 3C ของพนทขดคนท 2

ชนทบถมท 4 เปนชนทบถมสดทายซงไมพบโบราณวตถอกเลย ลกษณะของชนดนพบวาจะมสดน สนาตาลเขม (10YR 4/3 brown - dark brown) มปรมาณอนทรยวตถนอยมาก ประมาณ 0.02 ตะกอนดนมความเปนกรดเลกนอย ประมาณ 6.5 ภายในเนอดนจะพบเมดแลงขนาดประมาณ 0.5 เซนตเมตร กระจายอยในเนอดน จดเปนดนเหนยวปนแลง ซงมแนวตอเนองมาจากพนทขดคนท 2

82

ภาพท 29 การจาแนกชนทบถมจากการวเคราะหลกษณะชนทบถมและตะกอน พนทขดคนท 1

83

ภาพท 30 การจาแนกชนทบถมจากการวเคราะหลกษณะชนทบถมและตะกอน พนทขดคนท 2

84

ภาพท 31 การจาแนกชนทบถมจากการวเคราะหลกษณะชนทบถมและตะกอน พนทขดคนท 2

85

ภาพท 32 การเชอมโยงชนทบถมจากทง 3 พนทขดคน

86

2.3 การวเคราะหเครองมอหน

.

การนาเสนอขอมลการวเคราะหโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนนน จะทาการนาเสนอในรปแบบของขอมลเชงสถตเปนหลก เพอทจะตรวจสอบถงการเปลยนแปลงตาง ๆ ตามระดบชนสมมต หรอชนทบถมทไดแบงไวแลวขางตน สามารถจาแนกวเคราะหตามแตพนทขดคนไดดงน

พนทขดคนท 1 การวเคราะหโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนจะทาการวเคราะหทกหลมขดคน จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนทงสน 10,576 ชน (ดตาราง ท 1) โดยแบงตามประเภทของเครองมอหน คอ เครองมอแกนหน 345 ชน เครองมอสะเกดหน 450 ชน นอกจากน ยงพบโบราณวตถแกนหนและสะเกดหนประเภทอน ๆ มผลการวเคราะหในรายละเอยดตามตารางท 1 และ 2 ดงน

NWQ1 NWQ2 NEQ1 NEQ2

NWQ3 NWQ3 NEQ3 NEQ4

SEQ3 SEQ4 N/E1 N/W2 NEQ1 NEQ2 NEQ3 NEQ4 SEQ1 SWQ2 SEQ3 SEQ4

NWQ1 NWQ2 NWQ3 NWQ4 SWQ1 SWQ2 SWQ3 SWQ4 N/W1 N/W2 NWQ1 NWQ2 NWQ3 NWQ4 SWQ1 SWQ2 SWQ3 SWQ4

Area 1 Area 2 Area 3

S23W10

S21W

10 S2

0W10

S20W

9 S1

9W9

ภาพท 33 แผนผงการสมเลอกบลอกหลมขดคน เพอวเคราะหเครองมอหน

หลมขดคนทสมเลอกวเคราะห

87

ตารางท 1 จานวนเครองมอหนจาแนกตามประเภทของแกนหนและสะเกดหน

ตารางท 2 จานวนแกนหนและสะเกดหนจาแนกตามประเภทชนดของหน

ประเภทโบราณวตถ รปแบบโบราณวตถ จานวน (ชน)

แกนหน Utilize Core 354 Wasted Core 1380 Broken Core 198 Hammer 62 สะเกดหน Primary utilize flake 196 Secondary utilize flake 206 Tertiary utilize flake 48 Primary wasted flake 3295 Secondary wasted flake 3519 Tertiary wasted flake 984 Resharpening flake 385

ประเภทโบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 986 608 105 31 119 26 49 2 4

สะเกดหน 4899 2198 690 33 593 41 143 49 0

รวม 5885 2806 795 64 712 67 192 51 4

88

0

200

400

600

800

1000

1200

S-150 c

mdt.

2:160

-170 cm

dt.

4:180

-190 cm

dt.

6:200

-210 cm

dt.

8:220

-230 cm

dt.

10:24

0-250 c

mdt.

12:26

0-270 c

mdt.

14:28

0-290 c

mdt.

16:30

0-310 c

mdt.

18:32

0-330 c

mdt.

20:34

0-350 c

mdt.

22:36

0-370 c

mdt.

24:38

0-390 c

mdt.

26:40

0-410 c

mdt.

28:42

0-430 c

mdt.

30:44

0-450 c

mdt.

32:46

0-470 c

mdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

แกนหน

สะเกดหน

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

S-150 c

mdt.

2:160

-170 c

mdt.

4:180

-190 c

mdt.

6:200

-210 c

mdt.

8:220

-230 c

mdt.

10:24

0-250

cmdt.

12:26

0-270

cmdt.

14:28

0-290

cmdt.

16:30

0-310

cmdt.

18:32

0-330

cmdt.

20:34

0-350

cmdt.

22:36

0-370

cmdt.

24:38

0-390

cmdt.

26:40

0-410

cmdt.

28:42

0-430

cmdt.

30:44

0-450

cmdt.

32:46

0-470

cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Utilize CoreWasted CoreBroken Core

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

S-1

50 c

mdt

.

2:16

0-17

0 cm

dt.

4:18

0-19

0 cm

dt.

6:20

0-21

0 cm

dt.

8:22

0-23

0 cm

dt.

10:2

40-2

50 c

mdt

.

12:2

60-2

70 c

mdt

.

14:2

80-2

90 c

mdt

.

16:3

00-3

10 c

mdt

.

18:3

20-3

30 c

mdt

.

20:3

40-3

50 c

mdt

.

22:3

60-3

70 c

mdt

.

24:3

80-3

90 c

mdt

.

26:4

00-4

10 c

mdt

.

28:4

20-4

30 c

mdt

.

30:4

40-4

50 c

mdt

.

32:4

60-4

70 c

mdt

.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 2 กราฟความสมพนธของปรมาณของประเภทแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 3 กราฟความสมพนธของปรมาณของสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 1 กราฟความสมพนธของปรมาณของแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

89

จากตารางท 1 จะพบประเภทของแกนหนครบทกประเภท และครบทก

ขนตอนของการผลต ทงทมการรองรอยของการใชงานและไมใชงาน ในสวนของชนดของหนทมนษยในอดตนยมนามากะเทาะ จากตารางท 4.2 พบวา หนทราย จะมปรมาณมากทสด คดเปน 56 %รองลงมาคอ หนควอตไซต 26 % หนโคลน 8 % หนแอนดไซต 6 % ตามลาดบ เครองมอหนทกชนทพบจะทามาจากหนกรวดแมนามขนาดตาง ๆ ตงแตขนาด Pebble (4-64 mm.) ไปจนถงขนาด Boulder (มากกวา 256 mm.)

เมอเปรยบเทยบปรมาณทพบจากแผนภมกราฟท 1 – 3 แสดงปรมาณรวมของแกนหนและสะเกดหนในแตละชนดนสมมตแลว จะเหนไดวาปรมาณระหวางแกนหนและสะเกดหนคอนขางจะแปรผนตามกน โดยพบวาจะเรมพบจานวนมากขนในชวงชนดนสมมตท 4 (180-190 cm.dt.) ซงในชวงนแกนหนทมรอยการใชงาน (utilized core) มจานวนเพมมากขนกวาระดบชนดนสมมตกอนหนา สะเกดหนทพบมทงทมการใชงานและไมใชงานแตสวนใหญแลวจะเปนสะเกดหนทไมมรอยการใชงาน และจะพบปรมาณมากในระดบสมมตท 6-7 (200 – 220 cm.dt.) หลงจากชวงนลงไปตงแตชนดนสมมตท 10-13 (240 – 280 cm.dt.) ปรมาณรวมของแกนหนและสะเกดหนมจานวนลดลงไป (พบวาในชวงดงกลาวจะปรากฏปรมาณของหนปนคอนขางมาก)

ในชวงชนดนสมมตท 14 (280 – 290 cm.dt.) นนปรมาณรวมของแกนหนและสะเกดหนเพมขนเปนจานวนมากขน สวนใหญจะเปนแกนหนและสะเกดหนทไมมรอยการใชงาน สะเกดหนทมรอยการใชงานนนยงคงพบเปนจานวนไมมากนก ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนยงคงปรากฏพบอยางตอเนอง จนถงระดบชนดนสมมตท 25 (390 – 400 cm.dt.) ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนจะเพมมากขนคอนขางสงมาก และพบวาจานวนแกนหนทมรองรอยการใชงานจะมปรมาณเพมขนดวย จนกระทงถงระดบประมาณชนดนสมมตท 30 (440 – 450 cm.dt.) ปรมาณของเครองมอหนจะลดจานวนลงและไมพบแกนหนและสะเกดหนอกเลยตงแตระดบชนดนสมมตท 32 (460 -470 cm.dt.) เปนตนไป

พนทขดคนท 2 จากการขดคนในพนทขดคนท 2 พบวาปรมาณแกนหนและสะเกดหนทพบ

นนมจานวนมาก ดงนนการวเคราะหจงไดทาการเลอกสมพนทสาหรบทาการวเคราะหเพอเปนตวแทนของพนทขดคน ซงพนททเลอกสมทาการวเคราะหนนบลอก NEQ1 SEQ1 SEQ3 หลมขดคน S20W9 (รปท 31 ) เนองจากพนทดานนเมอทาการขดคนเปนบรเวณทมความลกโดยรวมมากทสด ทงนการเลอกวเคราะหบลอก SEQ1 และ SEQ3 ซงเปนบลอกทตดกนนน กเพอทจะ

90

ตรวจสอบความสมพนธระหวางการถลมของหนปนกบการใชเครองมอหนวามความสมพนธกนอยางไร และเนองจากระดบของพนทขดคนคอนขางจะลาดชนมาก ดงนนในการนาเสนอขอมลจะเปนการนาเสนอในแตละบลอกขดคนกอน แลวจงภาพรวมของทงพนทขดคนในตอนทาย

จากการวเคราะหทง 3 บลอก พบวา มโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนทงสน 11,440 ชน แสดงผลการวเคราะหในรายละเอยดแตละบลอก ดงน

S20W10 NEQ1 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภทแกน

หนและสะเกดหนทงสน 4,926 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ โบราณวตถ

จานวน (ชน)

แกนหน Utilized Core 112 Wasted Core 423 Broken Core 1105 Hammer 2 สะเกดหน Primary utilized flake 94 Secondary utilized flake 91 Tertiary utilized flake 20 Primary wasted flake 1141 Secondary wasted flake 1381 Tertiary wasted flake 557 Resharpening flake -

ตารางท 3 จานวนรวมแกนหนแยกตามประเภทตามรปแบบ

91

ประเภทเครองมอหน

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 1122 475 14 3 2 15 - - 7

สะเกดหน 2521 725 41 1 - 5 - 1 -

รวม 3634 1200 55 4 2 20 - 1 7

050

100150200250300350400450500

3-5:310

-340 c

mdt.

6-9:350

-380 c

mdt.

10-11

:390-40

0 cmdt.

16-17

:440-46

0 cmdt.

21:49

0-500 c

mdt.

23:52

0-540 c

mdt.

25:56

0-580 c

mdt.

27:60

0-620 c

mdt.

29:64

0-660 c

mdt.

31:68

0-700 c

mdt.

33:72

0-740 c

mdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

แกนหน

สะเกดหน

020406080

100120140160180

3-5:310

-340 c

mdt.

6-9:350

-380 c

mdt.

10-11

:390-40

0 cmdt.

16-17

:440-46

0 cmdt.

21:49

0-500 c

mdt.

23:52

0-540 c

mdt.

25:56

0-580 c

mdt.

27:60

0-620 c

mdt.

29:64

0-660 c

mdt.

31:68

0-700 c

mdt.

33:72

0-740 c

mdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Utilize coreWasted coreBroken core

ตารางท 4 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชนดของหน

แผนภมท 4 กราฟความสาพนธของปรมาณของแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

92

จากตารางท 3 จะพบประเภทของแกนหนครบทกประเภท และครบทกขนตอนของการผลต ทงทมการรองรอยของการใชงานและไมใชงาน ในสวนของชนดของหนทมนษยในอดตนยมนามากะเทาะ จากตารางท 4 พบวา หนทราย จะมปรมาณมากทสด คดเปน 73 %รองลงมาคอ หนควอตไซต 24 % หนโคลน 2 % หนอน ๆ 1 % ตามลาดบ เครองมอหนทกชนทพบจะทามาจากหนกรวดแมนามขนาดตาง ๆ ตงแตขนาด Pebble (4-64 mm.) ไปจนถงขนาด Boulder (มากกวา 256 mm.)

เมอเปรยบเทยบปรมาณทพบจากแผนภมกราฟท 4 – 6 แสดงปรมาณรวมของแกนหนและสะเกดหนในแตละชนดนสมมตแลว จะเหนไดวาปรมาณระหวางแกนหนและสะเกดหนคอนคอนขางจะมความสอดคลองกน กลาวคอ เมอพบปรมาณของแกนหนเปนจานวนมาก ปรมาณของสะเกดหนกมจานวนมากตามไปดวย โดยพบวาจะเรมพบจานวนมากขนในชวงชนดนสมมตท 6-9 (350-380 cm.dt.) จนกระทงชนดนสมมตประมาณ 24 (540 – 550 cm.dt.) ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนจะลดลงเปนจานวนมาก (แตจากกราฟพบวาในระดบชนดนสมมตประมาณ ชนท 21 ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนลดลง นาจะเนองมาจากในชวงดงกลาวมการขาดหายไปของตวอยาง) ทงนสอดคลองกบการวเคราะหชนทบวาในชวงดงกลาวเปนชนทมการถลมของหนปน หลงจากนนในชนดนสมมตท 28 (640-650 cm.dt.) ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนจะเพมปรมาณขนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงแกนหนทมการใชงาน และสะเกดหนทมการใช

020406080

100120140160180200

3-5:31

0-340

cmdt.

6-9:35

0-380

cmdt.

10-11

:390-4

00 cm

dt.

16-17

:440-4

60 cm

dt.

21:49

0-500

cmdt.

23:52

0-540

cmdt.

25:56

0-580

cmdt.

27:60

0-620

cmdt.

29:64

0-660

cmdt.

31:68

0-700

cmdt.

33:72

0-740

cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary Utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 5 กราฟความสาพนธของปรมาณของประเภทแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 6 กราฟความสาพนธปรมาณประภทของสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

93

งานจะเพมปรมาณเพมมากขนดวยจนกระทงถงระดบประมาณชนดนสมตท 33 (720 – 740 cm.dt.) ปรมาณของเครองมอหนจะลดจานวนลงและไมพบเครองมอหนอกเลย

S20W10 SEQ1 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนทงสน 4,086 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ โบราณวตถ

จานวน (ชน)

แกนหน Utilized Core 94 Wasted Core 266 Broken Core 690 Hammer 6 สะเกดหน Primary utilize flake 120 Secondary utilize flake 111 Tertiary utilize flake 7 Primary wasted flake 882 Secondary wasted flake 1407 Tertiary wasted flake 500 Resharpening flake 3

ประเภท โบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 655 400 4 3 1 - - - 2

สะเกดหน 2180 833 52 1 0 - - - - รวม 2835 1233 56 4 1 - - - 2

ตารางท 5 จานวนรวมแกนหนและสะเกดหนแยกตามรปแบบ

ตารางท 6 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชนดของหน

94

0

100

200

300

400

500

600

700

3-5:310

-340 c

mdt.

6-9:350

-380 c

mdt.

10-11

:390-40

0 cmdt.

15-19

:430-48

0 cmdt.

22:50

0-520 c

mdt.

24:54

0-560 c

mdt.

26:58

0-600 c

mdt.

28:62

0-640 c

mdt.

30:66

0-680 c

mdt.

32-34

:700-76

0 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

แกนหน

สะเกดหน

0

10

20

30

40

50

60

70

80

3-5:310

-340 c

mdt.

6-9:350

-380 c

mdt.

10-11

:390-40

0 cmdt.

15-19

:430-48

0 cmdt.

22:50

0-520 c

mdt.

24:54

0-560 c

mdt.

26:58

0-600 c

mdt.

28:62

0-640 c

mdt.

30:66

0-680 c

mdt.

32-34

:700-76

0 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Utilize coreWasted coreBroken core

0

50

100

150

200

250

300

350

3-5:31

0-340

cmdt.

6-9:35

0-380

cmdt.

10-11

:390-4

00 cm

dt.

15-19

:430-4

80 cm

dt.

22:50

0-520

cmdt.

24:54

0-560

cmdt.

26:58

0-600

cmdt.

28:62

0-640

cmdt.

30:66

0-680

cmdt.

32-34

:700-7

60 cm

dt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 7 กราฟความสมพนธปรมาณแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 8 กราฟความสมพนธของรปแบบแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 9 กราฟความสมพนธของปรมาณของรปแบบสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

95

S0W10 SEQ3 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภทแกนหนและ

สะเกดหนทงสน 2,119 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ โบราณวตถ

จานวน (ชน)

แกนหน Utilized Core 41 Wasted Core 242 Broken Core 125 Hammer 1 สะเกดหน Primary utilize flake 13 Secondary utilize flake 8 Tertiary utilize flake 0 Primary wasted flake 404 Secondary wasted flake 1018 Tertiary wasted flake 327 Resharpening flake 20

ประเภท โบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 252 146 8 1 1 - - - -

สะเกดหน 1215 532 31 - 6 1 - 5 -

รวม 1467 678 39 1 7 1 - 5 -

ตารางท 7 จานวนรวมแกนหนและสะเกดหนแยกตามรปแบบ

ตารางท 8 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชนดของหน

96

0

50

100

150

200

250

2-3:30

0-320

cmdt.

3-9:31

0-380

cmdt.

10-11

:380-4

00 cm

dt.

12-16

:400-4

50 cm

dt.

17:45

0-460

cmdt.

19:47

0-480

cmdt.

21:49

0-500

cmdt.

23:52

0-540

cmdt.

25:56

0-580

cmdt.

27:60

0-620

cmdt.

29:64

0-660

cmdt.

31:68

0-700

cmdt.

33:72

0-740

cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)แกนหนสะเกดหน

0

10

20

30

40

50

60

2-3:30

0-320

cmdt.

3-9:31

0-380

cmdt.

10-11

:380-4

00 cm

dt.

12-16

:400-4

50 cm

dt.

17:45

0-460

cmdt.

19:47

0-480

cmdt.

21:49

0-500

cmdt.

23:52

0-540

cmdt.

25:56

0-580

cmdt.

27:60

0-620

cmdt.

29:64

0-660

cmdt.

31:68

0-700

cmdt.

33:72

0-740

cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน)

Utilize coreWasted coreBroken core

020406080

100120140160

2-3:

300-

320

cmdt

.

3-9:

310-

380

cmdt

.

10-1

1:38

0-40

0 cm

dt.

12-1

6:40

0-45

0 cm

dt.

17:4

50-4

60 c

mdt

.

19:4

70-4

80 c

mdt

.

21:4

90-5

00 c

mdt

.

23:5

20-5

40 c

mdt

.

25:5

60-5

80 c

mdt

.

27:6

00-6

20 c

mdt

.

29:6

40-6

60 c

mdt

.

31:6

80-7

00 c

mdt

.

33:7

20-7

40 c

mdt

.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 10 กราฟความสมพนธของปรมาณของแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 11 กราฟความสมพนธของรปแบบแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 12 กราฟความสมพนธของปรมาณของรปแบบสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

97

พนหลมขดคน S20W10 SEQ1 และ SWQ 3 นน เปนหลมขดคนทอย

ตดกน จากตารางท 5 และ 7 จะพบประเภทของแกนหนและสะเกดหนครบทกประเภท และครบทกขนตอนของการผลต ทงทมการรองรอยของการใชงานและไมใชงาน พบวา ในหลมขดคน SWQ 3 นนพบปรมาณของแกนหนและสะเกดหนนอยมากเมอเทยบกบหลมขดคนอน ๆ ทงนเนองมาจากเปนหลมทอยในตาแหนงทเพงผาถลม ทาใหสงผลกระทบตอปรมาณของจานวนแกนหนและสะเกดหนไปดวย ในสวนของชนดของหนทมนษยในอดตนยมนามาใชเปนเครองมอหน จากตารางท 6 และ 8 จานวนรอยละโดยเฉลยคอนขางจะใกลเคยงกน พบวา หนทราย จะมปรมาณมากทสด คดเปนประมาณ 60 %รองลงมาคอ หนควอตไซต ประมาณ 30 % หนโคลน 7 % หนอน ๆ 3 % ตามลาดบ เครองมอหนทกชนทพบจะทามาจากหนกรวดแมนามขนาดตาง ๆ ตงแตขนาด Pebble (4-64 mm.) ไปจนถงขนาด Boulder (มากกวา 256 mm.)

เมอเปรยบเทยบปรมาณทพบจากแผนภมกราฟท 7 – 12 แสดงปรมาณรวมของแกนหนและสะเกดหนในแตละชนดนสมมตแลว จะเหนไดวาปรมาณระหวางแกนหนและสะเกดหน คอนขางจะมปรมาณทสอดคลองกน กลาวคอ เมอพบปรมาณของแกนหนเปนจานวนมาก ปรมาณของสะเกดหนกมจานวนมากตามไปดวย โดยพบวาจะเรมพบจานวนมากขนในชวงชนดนสมมตท 3-9 (310-380 cm.dt.) จากนน ประมาณชนดนสมมตท 10 -11 (380 -400 cm.dt.)ของหลมขดคน SWQ 3 ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนจะลดจานวนลงอยางรวดเรวจนแทบจะไมพบเลย ซงนาจะสอดคลองกบการถลมลงมาของหนปนในชวงดงกลาว และจะเพมปรมาณมากขน ตงแตระดบชนดนสมมต ท 21 (490-500 cm.dt.) แตกพบวายงคงพบแกนหนและสะเกดหนปะปนอยกบเศษแตกหกของหนปนเปนจานวนมากดวย ในสวนหลมขดคน NEQ1 พบวาปรมาณของแกนหนและสะเกดหนจะลดลงเมอถงระดบสมมตประมาณ 15-19 (430-480 cm.dt.) ซงเปนชวงทมการถลมของหนปนตามแนวความเอยงของพนท และจะเพมจานวนมากขนตงแตระดบชนดนสมมตประมาณ 24 (540-580 cm.dt.) จนกระทงถงชนดนสมมตประมาณ 33 (720-740 cm.dt.) จะไมพบแกนหนและสะเกดหนอกเลย

พนทขดคนท 3

จากการขดคนในพนทขดคนท 3 พบวาปรมาณโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนทพบนนมจานวนคอนขางมาก ดงนนการวเคราะหจงไดทาการสมพนททาการวเคราะหเพอเปนตวแทนของพนทขดคนทสามารถบอกถงกจกรรมของมนษยบรเวณนในอดตได ซงพนททเลอกสมทาการวเคราะหนนบลอก SWQ1 ของหลมขดคน S20W9 และ N/W1 NWQ3

98

SWQ3 ของหลมขดคน S20W9 (ภาพท31) จากการวเคราะหทง 3 บลอก พบวา มโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนทงรวมสน 11,440 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดแตละบลอก ดงน

S19W9 SWQ1 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภท

แกนหนและสะเกดหนทงสน 3702 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ จานวน (ชน)

แกนหน Utilize Core 56 Wasted Core 276 Broken Core 665 Hammer - สะเกดหน Primary utilize flake 40 Secondary utilize flake 41 Tertiary utilize flake 12 Primary wasted flake 892 Secondary wasted flake 1222 Tertiary wasted flake 488 Resharpening flake 10

ประเภท โบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 668 305 7 4 - 10 - - 3

สะเกดหน 1845 794 36 - - 24 - 2 -

รวม 2513 1099 43 4 - 34 - 2 3

ตารางท 9 จานวนรวมแกนหนและสะเกดหนแยกตามรปแบบ

ตารางท 10 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชนดของหน

99

0

100

200

300

400

500

600

S-580cmdt.

1:580-600cmdt.

2:600-620cmdt.

3:620-640cmdt.

4:640-660cmdt.

5:660-680cmdt.

6:680-700cmdt.

7:700-720cmdt.

8:720-740cmdt.

9:740-760cmdt.

10:760-780 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)แกนหน

สะเกดหน

0

20

40

60

80

100

120

140

S-580 c

mdt.

1:580

-600 c

mdt.

2:600

-620 c

mdt.

3:620

-640 c

mdt.

4:640

-660 c

mdt.

5:660

-680 c

mdt.

6:680

-700 c

mdt.

7:700

-720 c

mdt.

8:720

-740 c

mdt.

9:740

-760 c

mdt.

10:76

0-780

cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน)

Utilize coreWasted coreBroken core

0

50

100

150

200

250

300

S-580 c

mdt.

1:580

-600 cm

dt.

2:600

-620 cm

dt.

3:620

-640 cm

dt.

4:640

-660 cm

dt.

5:660

-680 cm

dt.

6:680

-700 cm

dt.

7:700

-720 cm

dt.

8:720

-740 cm

dt.

9:740

-760 cm

dt.

10:76

0-780 c

mdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 13 กราฟความสมพนธปรมาณของแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 14 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 15 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

100

S20W9 Baulk N/W1 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภท

แกนหนและสะเกดหน ทงสน 3,591 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ จานวน (ชน)

แกนหน Utilized Core 49 Wasted Core 243 Broken Core 520 Hammer 10 สะเกดหน Primary utilized flake 36 Secondary utilized flake 14 Tertiary utilized flake 0 Primary wasted flake 949 Secondary wasted flake 1241 Tertiary wasted flake 517 Resharpening flake 12

ประเภท โบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 532 270 4 1 - 2 - - 3

สะเกดหน 1888 774 80 - - 11 - 5 11

รวม 2420 1044 84 1 - 13 - 5 14

ตารางท 11 จานวนรวมแกนหนและสะเกดหนแยกตามรปแบบ

ตารางท 12 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชนดของหน

101

0100200300400500600

S-580 c

mdt.

1:580

-600 cm

dt.

2:600

-620 cm

dt.

3:620

-640 cm

dt.

4:640

-660 cm

dt.

5:660

-680 cm

dt.

6:680

-700 cm

dt.

7:700

-720 cm

dt.

8:720

-740 cm

dt.

9:740

-760 cm

dt.

10-11

:760-80

0 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)แกนหน

สะเกดหน

020406080

100120

S-580 c

mdt.

1:580

-600 cm

dt.

2:600

-620 cm

dt.

3:620

-640 cm

dt.

4:640

-660 cm

dt.

5:660

-680 cm

dt.

6:680

-700 cm

dt.

7:700

-720 cm

dt.

8:720

-740 cm

dt.

9:740

-760 cm

dt.

10-11

:760-80

0 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Utilize coreWasted coreBroken core

0

50

100

150

200

250

S-580 c

mdt.

1:580

-600 cm

dt.

2:600

-620 cm

dt.

3:620

-640 cm

dt.

4:640

-660 cm

dt.

5:660

-680 cm

dt.

6:680

-700 cm

dt.

7:700

-720 cm

dt.

8:720

-740 cm

dt.

9:740

-760 cm

dt.

10-11

:760-80

0 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 16 กราฟความสมพนธปรมาณของประเภทแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 17 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 18 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

102

S20W9 NWQ3 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภทแกนหนและ

สะเกดหนทงสน 3,211 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ จานวน (ชน)

แกนหน Utilized Core 95 Wasted Core 101 Broken Core 421 Hammer 14 สะเกดหน Primary utilized flake 87 Secondary utilized flake 37 Tertiary utilize flake 1 Primary wasted flake 755 Secondary wasted flake 1072 Tertiary wasted flake 611 Resharpening flake 20

ประเภท โบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 417 179 17 - - - - - -

สะเกดหน 1801 728 39 - - 9 - 5 1

รวม 2218 907 56 - - 9 - 5 1

ตารางท 13 จานวนรวมแกนหนและสะเกดหนแยกตามรปแบบ

ตารางท 14 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชดของหน

103

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

S-440 c

mdt.

1:440

-450 c

mdt.

2:450

-460 cm

dt.

3:460

-480 cm

dt.

4:480

-500 c

mdt.

5:500

-520 c

mdt.

6:520

-540 cm

dt.

7:540

-560 cm

dt.

8:560

-580 c

mdt.

9:580

-600 c

mdt.

10:60

0-620 c

mdt.

11:62

0-640 c

mdt.

12:64

0-660

cmdt.

13:66

0-680

cmdt.

14:68

0-700 c

mdt.

15:70

0-720 c

mdt.

16:72

0-740

cmdt.

17:74

0-760

cmdt.

18:76

0-780 c

mdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน)

แกนหน

สะเกดหน

0

10

20

30

40

50

60

70

80

S-440 c

mdt.

1:440

-450 cm

dt.

2:450

-460 cm

dt.

3:460

-480 cm

dt.

4:480

-500 cm

dt.

5:500

-520 cm

dt.

6:520

-540 cm

dt.

7:540

-560 cm

dt.

8:560

-580 cm

dt.

9:580

-600 cm

dt.

10:60

0-620 cm

dt.

11:62

0-640 cm

dt.

12:64

0-660 cm

dt.

13:66

0-680 cm

dt.

14:68

0-700 cm

dt.

15:70

0-720 cm

dt.

16:72

0-740 cm

dt.

17:74

0-760 cm

dt.

18:76

0-780 cm

dt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Utilize coreWasted coreBroken core

020406080

100120140160180200

S-440 c

mdt.

2:450

-460 c

mdt.

4:480

-500 c

mdt.

6:520

-540 c

mdt.

8:560

-580 c

mdt.

10:60

0-620

cmdt.

12:64

0-660

cmdt.

14:68

0-700

cmdt.

16:72

0-740

cmdt.

18:76

0-780

cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Primary wasted flakeSecondary wasted flakeTertiary wasted flakePrimary utilize flakeSecondary utilize flakeTertiary utilize flake

แผนภมท 19 กราฟความสมพนธปรมาณแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 20 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 21 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

104

S20W9 SWQ3 จากการวเคราะหทงหมดพบวา มโบราณวตถประเภทแกนหน

และสะเกดหนทงสน 3,312 ชน มผลการวเคราะหในรายละเอยดดงน

ประเภท โบราณวตถ

รปแบบ จานวน (ชน)

แกนหน Utilized Core 128 Wasted Core 354 Broken Core 340 Hammer 10 สะเกดหน Primary utilized flake 86 Secondary utilized flake 103 Tertiary utilized flake 9 Primary wasted flake 496 Secondary wasted flake 1126 Tertiary wasted flake 630 Resharpening flake 30

ประเภท โบราณวตถ

ชนดหน

Sandstone Quartzite Mudstone Rhyolithic tuff

Andesite Quartz Siltstone Chert Granite

แกนหน 462 307 44 1 - 4 - - 4

สะเกดหน 1439 779 202 - - 36 - 20 3

รวม 1901 1086 246 1 - 40 - 20 7

ตารางท 15 จานวนรวมแกนหนและสะเกดหนแยกตามรปแบบ

ตารางท 16 จานวนรวมของแกนหนและสะเกดหนแยกตามชนดของหน

105

0

100

200

300

400

500

600

S-440 c

mdt.

2:450

-460 c

mdt.

4:480

-500 c

mdt.

6:520

-540 c

mdt.

8:560

-580 c

mdt.

10:60

0-620

cmdt.

12:64

0-660

cmdt.

14:68

0-700

cmdt.

16:72

0-740

cmdt.

18,19

:760-8

00 cm

dt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน)

แกนหน

สะเกดหน

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

S-440

cmdt.

1:440

-450 c

mdt.

2:450

-460 c

mdt.

3:460

-480 c

mdt.

4:480

-500 c

mdt.

5:500

-520 c

mdt.

6:520

-540 c

mdt.

7:540

-560 c

mdt.

8:560

-580 c

mdt.

9:580

-600 c

mdt.

10:60

0-620

cmdt.

11:62

0-640

cmdt.

12:64

0-660

cmdt.

13:66

0-68

0 cm

dt.

14:68

0-700

cmdt.

15:70

0-720

cmdt.

16:72

0-740

cmdt.

17:74

0-760

cmdt.

18,19

:760-8

00 cm

dt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

)

Utilize coreWasted coreBroken core

050

100150200250300350400

S-440

cmdt.

2:450

-460

cmdt.

4:480

-500

cmdt.

6:520

-540

cmdt.

8:560

-580

cmdt.

10:60

0-62

0 cmdt.

12:64

0-66

0 cmdt.

14:68

0-70

0 cmdt.

16:72

0-74

0 cmdt.

18,19

:760-

800 c

mdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน)

Primary wasted flake

Secondary wastedflakeTertiary wasted flake

Primary utilize flake

Secondary utilize flake

Tertiary utilize flake

แผนภมท 22 กราฟความสมพนธของปรมาณแกนหนและสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 23 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบแกนหนในแตละระดบชนสมมต

แผนภมท 24 กราฟความสมพนธปรมาณของรปแบบสะเกดหนในแตละระดบชนสมมต

106

การวเคราะหแกนหนและสะเกดหนในพนทขดคนท 3 พบวา ทง 4 หลม

ขดคนทไดทาการเลอกสมเพอเปนตวแทนของพนทสาหรบวเคราะหนนพบวา มลกษณะการเปลยนแปลงตาง ๆ ทใกลเคยงกนมาก กลาวคอ จะพบประเภทของแกนหนและสะเกดหนครบทกประเภท และครบทกขนตอนของการผลต ทงทมการรองรอยของการใชงานและไมใชงาน พบจานวนเครองมอหนในปรมาณโดยเฉลยทคอนขางใกลเคยงกนดวย ในสวนของชนดของหนทมนษยในอดตนยมนามาใชเปนเครองมอหน จากตารางท 10 12 14 และ 16 จานวนรอยละโดยเฉลยคอนขางจะใกลเคยงกน พบวา หนทราย จะมปรมาณมากทสด คดเปนประมาณ 65 %รองลงมาคอ หนควอตไซต ประมาณ 30 % หนโคลน 3 % หนอน ๆ 2 % ตามลาดบ เครองมอหนทกชนทพบจะทามาจากหนกรวดแมนามขนาดตาง ๆ ตงแตขนาด Pebble (4-64 mm.) ไปจนถงขนาด Boulder (มากกวา 256 mm.) คลายกนดวย

เมอเปรยบเทยบปรมาณทพบจากแผนภมกราฟท 13 – 24 ซงแสดงปรมาณรวมของแกนหนและสะเกดหนในแตละชนดนสมมตแลว จะเหนไดวาปรมาณระหวางแกนหนกบสะเกดหนคอนคอนขางจะเหมอนกนทง 4 หลมขดคน และจะมปรมาณทคอนขางสอดคลองกน กลาวคอ เมอพบปรมาณของแกนหนเปนจานวนมาก ปรมาณของสะเกดหนกมจานวนมากตามไปดวย โดยพบวาในระดบชนดนสมมตตน จนถงระดบชนดนสมมตประมาณ 520 – 540 cm.dt. จะมปรมาณของเครองมอหนนอยมาก จนแทบจะไมพบเลย จนกระทง ในระดบชนดนสมมตประมาณ 560 – 580 cm.dt. พบวา ปรมาณของเครองมอจะเรมเพมจานวนมากขนอยางรวดเรว จนกระทงถงชนดนสมมตประมาณ 620-640 cm.dt. ปรมาณของเครองมอหนจะลดจานวนลงอกครง ทงนเมอเทยบระดบกบพนทขดคนท 2 ทมแนวตอเนองกนนนพบวา ชวงดงกลาวเปนชวงทเกดการถลมของหนปนพอด ซงนาจะสอดคลองและเปนผลทาใหปรมาณของแกนหนและสะเกดหนลดจานวนลงดวย หลงจากนนพบวาจะเรมพบจานวนแกนหนและสะเกดหนมากขนอกครงในชวงชนดนสมมตประมาณ 660-680cm.dt. จนกระทงถงชนดนสมมตประมาณ 740-760 cm.dt. ปรมาณของแกนหนและสะเกดหนจะเรมลดลงจนไมพบอกเลย

จากการวเคราะหโบราณวตถประเภทแกนหนและสะเกดหนทง 3 พนทขดคน ดงทไดแสดงแลวขางตนนน พบวา การกระจายตวของแกนหนและสะเกดหนจะพบในพนทขดคนท 2 และ 3 หนาแนนเปนจานวนมาก สวนในพนทขดคนท 1 จะกระจายตวนอยมากเมอเปรยบเทยบกบพนทขดคนทง 2 พนท ทง 3 พนทจะพบทง แกนหนทใชงาน แกนหนทไมใชงาน สะเกดหนใชงาน สะเกดหนไมใชงานทง 3 ประเภท และหนกรวดแมนา กระจายตวอยางหนาแนน

107

จากลกษณะกราฟความสมพนธตาง ๆ แสดงใหเหนอยางชดเจนวามการใชพนทสาหรบผลตเครองมอหนอยางตอเนองและมขอสงเกต วาหนกะเทาะจากพนทขดคนท1 โดยเฉพาะเครองมอแกนหนทมการใชงานนนจะพบปรมาณหนทมคณภาพทด และมความแขงสง คอ หน Rhyoritic Tuff และ หน Andesite พบปรมาณทมากกวาพนทขดคนท 2 และ 3 อยางมาก แสดงใหเหนวาในบรเวณพนทขดคนท 1 ซงเปนพนทอยใตเพงผา มการคดเลอกหนทมคณภาพดนามาใชงานดวย แตเมอสรปในภาพรวมแลวพบวาหนทมนษยในอดตทนยมนามาผลตเครองมอหนนน หนทราย รองลงมาคอ หนควอตไซต และหนโคลน(กงแปร) ตามลาดบ ซงหนดงกลาวนาจะเปนหนทหาไดงายตามนาลางดวย ในสวนของขนาดของเครองมอนนพบวาจะพบวา มนษยมการใชกรวดแมนาหลากหลายขนาดนามาผลตเปนเครองมอหน ซงขนาดโดยเฉลยพบวา เครองมอหนขนาด ประมาณ 5-8 × 10-15 × 2-4 เซนตเมตร จะพบปรมาณมากทสด (ประมาณ 80 %) รองลงมาคอ ขนาด >8 × >15 × >4 เซนตเมตร (ประมาณ 10 %) และ ขนาด 3-5 × 5-10 × 10-12 เซนตเมตร ตามลาดบ (มขอสงเกตพบวา เครองมอแกนบางชน เปนลกษณะทเกดจากการกะเทาะออกมาจากหนกรวดขนาดคอนขางใหญ แลวทาการตกแตงเปนเครองมอหนในทสดดวย) โดยเฉลยแลวปรมาณของสะเกดหนแบบ Secondary จะพบจานวนมากกวาสะเกดหนแบบ Primary และ Tertiary อยางตอเนอง แสดงใหเหนไดวามการผลตเครองมอหนทแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดอยางตอเนอง ประกอบกบจากการจดจาแนกเครองมอหนเบองตนจะพบคอนหนปะปนอยดวยการพบคอนหนนสามารถบอกใหทราบถงเทคนคการกะเทาะเครองมอหน ในการผลตเครองมอหนนนจะใช เทคนคการกะเทาะโดยตรง (Direct Percussion) กลาวคอ ใชคอนหนกะเทาะลงไปบนวตถดบโดยตรง จนไดรปรางของเครองมอทตองการ (พชร สารกบตร 2523)

2.3 การวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดอน ๆ การวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดประเภทอน ๆ นอกเหนอไปจากหลกฐานประเภทเครองมอหน ซงเปนหลกฐานทพบมากทสดแลว ยงพบวาหลกฐานประเภทประเภทอน ๆ เชน กระดกสตว เศษภาชนะดนเผา รวมไปถงโบราณวตถชนพเศษดวย ในสวนของการวเคราะหหลกฐานตาง ๆ เหลาน ขอมลสวนใหญจะเปนขอมลททาการวเคราะหในรายละเอยดเบองตนไวแลว โดยโครงการโบราณคดบนพนทสง ฯ ซงขอมลทจะนาเสนอจะนาเสนอขอมลเชงปรมาณในแตละชนทบถมวามความแตกตางกนอยางไร มความสมพนธกบชนดน และเครองมอหน ททาการวเคราะหในขางตนอยางไร เพอทจะนามาเชอมโยงเพอตรวจสอบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดตอไป ซงสามารถสรปและจาแนกการวเคราะหโบราณวตถตาง ๆ ไดดงตอไปน

108

2.3.1 โบราณวตถประเภทเศษภาชนะดนเผา

การวเคราะหหลกฐานฐานโบราณคดประเภทเศษภาชนะดนนน ขอมลการวเคราะหจะเปนการวเคราะหเบองตนโดยโครงการโบราณคดบนพนทสง ฯ (รศม ชทรงเดช และคณะ 2547) สามารถสรปผลการวเคราะหไดดงนเศษภาชนะดนเผาเนอดนทไดจากการขดคนทเพงผาถาลอดมจานวนทงหมด 6,211 ชน นาหนก 18,652 กรม โดยแบงตามพนทไดดงตอน ตารางท 17 จานวนรวมของเศษภาชนะดนเผาเนอดนและความหนาแนน

พนทขดคนท 1 พนทขดคนท 1 เปนพนททพบเศษภาชนะดนเผาเปนจานวนนอย

ทสด มทงหมด 202 ชน หนก 529.5 กรม จากพนททงหมด 36 ลกบาศกเมตร ความหนาแนนของเศษภาชนะคดเปน6 ชน ตอพนท 1 ลกบาศกเมตร และจากการวเคราะหพบวาเศษภาชนะดนเผาทพบในระดบบนมลกษณะเปนเศษเลก ๆ และหนกประมาณชนละ 1-2 กรม และในระดบทลกลงไปขนาดกยงคงใกลเคยงกน คอประมาณ ตงแต 1x1x0.2 เซนตเมตร ถง 3x3x0.5 เซนตเมตร และมนาหนกโดยเฉลย 2-3 กรม ตอเศษภาชนะดนเผา 1 ชน พนทขดคนท 1 พบเศษภาชนะดนเผาตงแตระดบพนผวดน (surfaceประมาณ150 cm.dt.) ตอเนองลงไปในชนดนและพบหนาแนนทระดบสมมต 180-190 cm.dt. และลดจานวนลงไปจนถงระดบสมมต 200 –210 cm.dt. เทานน ลกษณะของเศษภาชนะดนเผาพบวาสวนทพบมากทสดคอ สวนลาตว จานวน 182 ชน นาหนก 463 กรม ลาดบถดไปคอ สวนปาก จานวน 19 ชน นาหนก 60.5 กรม และสวนคอพบนอยทสด จานวน 1 ชน นาหนก 6 กรม ลกษณะการตกแตงผวดานนอกพบวาสวนใหญเปนลายเชอกทาบ พบเปนจานวน

จานวน พนทขดคน (Area) ชน กรม

ปรมาตรพนท (ลกบาศกเมตร)

ความหนาแนน (ลกบาศกเมตร/

ชน) 1 202 529.5 36 1/6 2 4,421 13,365.5 60 1/74 3 1,588 4,757 70.2 1/23

จานวนรวม 6,211 18,652 166.2 -

109

111 ชน โดยพบลายเชอกทาบแบบ S-twist มากกวา ลายเชอกทาบแบบ Z-twist อยางเหนไดชด นนคอลายเชอกทาบแบบ S-twist จานวน 91 ชน และลายเชอกทาบแบบ Z-twist จานวน 20 ชน พนทขดคนท 2

พนทขดคนท 2 เปนพนททพบเศษภาชนะดนเผาเปนจานวนมากทสด มทงหมด 4,421 ชน หนก13,365.5 กรม จากพนททงหมด 60 ลกบาศกเมตร ความหนาแนนของเศษภาชนะคดเปน 74 ชน ตอพนท 1 ลกบาศกเมตร ลกษณะของเศษภาชนะดนเผา ยงคงเปนเศษภาชนะทมลกษณะแตกหกเปนเศษเลก ๆ และมนาหนกเฉลยประมาณชนละ 1-5 กรม คอนขางจะมความกลมมน และขนาดกยงคงใกลเคยงกน คอประมาณ ตงแต 1 x 1 x 0.2 เซนตเมตร ถง 3.5 x 4.5 x 0.5 เซนตเมตร พนทขดคนท 2 พบเศษภาชนะดนเผาตงแตชนดนบนสด โดยทระดบสมมต 280-300 cm.dt. พบเศษภาชนะดนเผาคอนขางมากและลดนอยลงในระดบลกลงไป และหนาแนนมากทสดอกครงทระดบสมมต 420-460 cm.dt. และลดจานวนลงไปจนถงระดบสมมต 500–540

พนทขดคนท 3 เปนพนททพบเศษภาชนะดนเผาเปนจานวนมากกวาพนทขดคน

ท 1 แตนอยกวาพนทขดคนท 2 มจานวนทงหมด 1,588 ชน หนก 4,757 กรม จากพนททงหมด 70.2 ลกบาศกเมตร ความหนาแนนของเศษภาชนะคดเปน 23 ชน ตอพนท 1 ลกบาศกเมตร ลกษณะของเศษภาชนะดนเผาทพบ ลกษณะแตกหกเปนเศษเลก ๆ และมนาหนกโดยเฉลยประมาณชนละ 2-4 กรม และมขนาดใกลเคยงกน คอประมาณ ตงแต 1x1x0.2 เซนตเมตร ถง 3.5x4.5x0.5 เซนตเมตร พนทขดคนท 3 พบเศษภาชนะดนเผาเปนจานวนมากและหนาแนนมาตงแตระดบชนดนบนสด โดยระดบผวดน (surface) มความลาดเอยงตงแตระดบสมมต 440 cm.dt.อยทางดานทศใตของหลมS20W9 ถงระดบสมมต 580 cm.dt.อยทางดานทศเหนอของหลม S19W9 ) จนถงระดบสมมต 660 cm.dt. จะไมพบเศษภาชนะดนเผาอกเลย

2.3.2 การวเคราะหกระดกสตว

จากการขดคนจะพบปรมาณของกระดกสตวเปนจานวนมาก โดยเฉพาะอยางยงในพนทขดคนท 1 จะพบปรมาณมากทสด ลกษณะของกระดกสตวพบวาจะพบในลกษณะทเปนชนเลก พบทงทมการเผาไฟ และไมมการเผาไฟ ซงแสดงรายละเอยดการวเคราะหเบองตนโดยโครงการโบราณคดบนพนทสง ฯ ในภาคผนวก ทงไดมการเลอกสมตวอยางกระดกสตว จากชนดนสมมต 7 ของพนทขดคนท 1 ซงเปนชนทพบปรมาณของกระดกสตวคอนขางมาก ไปทาการวเคราะหเพอจาแนกชนด

110

ของสตวเบองตน โดย ดร.เยาวลกษณ ชยมณ จากกรมทรพยากรธรณ และ ดร.โยชโอะ สาโตะ จากภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวา เพยงชนทบถมเดยวจะพบจานวนของชนดสตวคอขางมาก สามารถจดเปนกลมตาง ๆ ไดดงน

สตวขนาดใหญ ไดแก สตวจาพวกตระกล กวางปา (Cervus sp.), วว กระทง (Bos sp.), หม (Bear), หมปา (Wild pig) เปนตน ซงสามารถจาแนกไดจากลกษณะของฟน และเขา สตวขนาดกลาง ไดแก สตวตระกล แพะภเขา (Mountain goat) กวางขนาดกลาง (medium deer) หมปา (Wild pig) ตวอน (Bamboo rat) ชะน (Gibbon) เปนตน ซงสามารถจาแนกไดจากลกษณะของฟน เขา และกระดดเชงกราน เปนตน

สตวขนาดเลก ไดแก สตวตระกล สตวเลอยคลานขนาดเลกตาง ๆ , นก, ปลา, ป และตะพาบนา เปนตน ซงสามารถจาแนกไดจากลกษณะของฟน เขา และกระดดเชงกราน เปนตน

นอกจากนแลวพบวาลกษณะของเศษกระดกสตวทพบ ทกชนจะมลกษณะเปนเศษชนเลก ๆ มขนาดทแตกตางกนออกไป ลกษณะของการแตกหกเปนชนเลก ๆ ดงกลาวนาจะเกดจากการกระทาของมนษยในอดต ซงกระทากบกระดกสตวในทงในดานการเตรยมอาหาร และการบรโภคอาหาร ซงนาจะมการใชเครองมอหนทบ หรอสบกระดกสตวซงแตเดมมขนาดใหญ แตกจนเปนชนเลก ๆ อยางทขดคนพบในปจจบน ซงลกษณะดงกลาวจะพบคลายกบทพบทถาหมอเขยวดวย (สรนทร ภขจร 2537)

2.3.3 การวเคราะหเปลอกหอย

การวเคราะหเปลอกหอยพบวาจะพบปรมาณหอยคอนขางจะหนาแนนในพนทขดคนท 1 ซงจะพบทงทถกเผาไฟ และไมถกเผาไฟ จากการวเคราะหเบองตนซงจะนาเสนอขอมลในสวนของปรมาณเปนหลก จากการวเคราะหเบองตนโดยโครงการโบราณคดบนพนทสง ในพนทขดคนท 1 0จะพบ เปลอกหอยตงแตชนผวดน(Surface) จนถงชนดนสมมตท 32 นนพบวามปรมาณรวมกนทงหมด 13,499 ชน (แผนภมท 25)

111

จากแผนภมท 25 พบวาปรมาณของเปลอกหอยมการเพมและลด ปรมาณ

สลบกนไปมาตามชนดนสมมต แตกพบวาจะมปรมาณทคอนขางจะหนาแนนในระดบชนดนสมมต ท 20 -29 ซงคอนขางจะสอดคลองกบปรมาณของเครองมอหนกะเทาะ และกระดกสตว ซงจะพบปรมาณสงในชวงระดบดงกลาวดวย แสดงใหเหนถงการนยมบรโภคหอยในชวงเวลาดงกลาวของมนษยในอดตดวย หอยทพบสวนใหญ จะเปนหอยกาบแมนาแบบ 2 ฝา ซงยงคงพบอยในแมนาลางจนถงปจจบนดวย

2.3.4 ผลการวเคราะหโบราณวตถชนพเศษ

นอกจากโบราณวตถหลก ๆ ทพบในจานวนปรมาณคอนขางมากดงทนาเสนอไปแลวขางตน จากการขดคนทง 3 พนทขดคน บางชนทบถมยงพบโบราณวตถซงจดเปนโบราณวตถชนพเศษ ซงในปรมาณทคอนขางนอย กระจายอยทวไปดวย สามารถแสดงรายละเอยดไดดงน

0 200 400 600 800

1000 1200 1400 1600 1800

S 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

จานวนชน

ชนดนสมมต แผนภมท 25 ปรมาณของเปลอกหอยในแตละชนดนสมมตพนทขดคนท 1 ทมา:โครงการโบราณคดบนพนทสง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

112

พนทขดคนท 1

โบราณวตถชนพเศษทพบจากการขดคนในพนทขดคนท 1 มทงหมด 10 ชนดวยกนโดยพบในระดบสมมตทแตกตางกนออกไป ตารางท 18 โบราณวตถชนพเศษพนทขดคนท 1

พนทขดคนท 2

โบราณวตถชนพเศษทพบจากการขดคนในพนทขดคนท 2 ทง 3 หลมขดคน มทงหมด 20 ชนดวยกนโดยพบในระดบสมมตทแตกตางกนออกไป ซงจะกลาวโดยรวมดงตารางตอไปน

ชนท ประเภทโบราณวตถ ชนดนสมมต ชนดน

1 ลกปดแกว surface 1 2 ลกปดแกว surface 1 3 ลกปดแกว surface 1 4 ชนสวนเหลก feature 3 1 5 ชนสวนเหลก 1 2 6 เครองมอหน 9 3 7 แกนหนเจาะร 13 3 8 เขาสตว (วว-ควาย) 19 4 9 เขาสตว (วว-ควาย) 20 4 10 ชนสวนเหลก 32 1

หมายเหต : โบราณวตถชนพเศษชนท 10 เปนหลกฐานทตกลงมาจากชนผวดน

113

ตารางท 19 โบราณวตถชนพเศษพนทขดคนท 2

ชนท ประเภทโบราณวตถ ชนดนสมมต ชนดน

1 ลกปดดนเผา surface 1 2 เหรยญเงน surface 1 3 ลกปดดนเผา surface 1 4 เบดตกปลา(เหลก) 2 2 5 ถานไฟฉายโบราณ ? 2 2 6 ลกปดดนเผา 1 2 7 ลกปดดนเผา 2 3 8 เครองมอหนกะเทาะ

หนาเดยว 3 2

9 ลกปดดนเผา 3 2 10 ลกปดแกวสเขยว 9 2 11 หนสาหรบขด 8 4 12 ลกปดดนเผา 10 2 13 ลกปดดนเผา 10 2 14 ลกปดดนเผา 12 2 15 เครองถวย surface 1 16 ลกปดดนเผา 11-13 1 17 ลกปดดนเผา 11-13 1 18 แกนหนเจาะร 23 3 19 แกนหนเจาะร 22 3 20 ขวานหนขด 16-17 2

114

พนทขดคนท 3 โบราณวตถชนพเศษทพบจากการขดคนในพนทขดคนท 3 ทง 3 หลมขดคน มจานวนทงหมด 13 ชนดวยกนโดยพบในระดบสมมตทแตกตางกนออกไป ในทนจะกลาวโดยรวมดงตารางตอไปน ตารางท 20 แสดงโบราณวตถชนพเศษพนทขดคนท 3

จากหลกฐานทง 3 พนทขดคนจะเหนไดวาโบราณวตถชนพเศษสวนใหญมกจะพบอยในชนระดบบน ๆ ของทกหลมขดคน และมกจะพบปะปนกนไป โดยเฉพาะมกจะพบปะปนรวมกบเศษภาชนะดนเผาดวย แสดงใหเหนถงการถกรบกวนจากกจกรรมจากชวงเวลาภายหลงดวย

ชนท ประเภทโบราณวตถ ชนดนสมมต ชนดน

1 โลหะทรงกระเปาะ surface 1 2 หนแกรนตมรอยขดฝน surface 1 3 ชนสวนขวานกนขด 9 3 4 หนกรวดเจาะร 3 2 5 หนกรวดเจาะร 3 2 6 ลกปดดนเผา surface 1 7 หนกรวดเจาะร 3 2 8 หนแกรนตมรอยขดฝน 3 2 9 หนแกรนตมรอยขดฝน 3 2 10 ลกปนตะกว 3 1 11 ลกปนตะกว 5 2 12 ชนสวนขวานหนขด 6 2 13 หนกรวดเจาะร 7 3

115

2.4 การวเคราะหคาอายของแหลงโบราณคด

การศกษาเกยวกบการกาหนดอายของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด จะทาการ

กาหนดอายโดยใชวธการทางวทยาศาสตร ไดแก วธ AMS. Dating และ TL Dating มาทาการศกษา พนทขดคนท 1 สงตวอยางเพอกาหนดอายโดยวธ AMS Dating จานวน 4 ตวอยาง คอ ตวอยางดนปนเถาจากโครงกระดกหมายเลข 1 และ 2 และเปลอกหอยจากชนดนสมมตท 21 และ 28 ซงไดผลคาอายทงหมด ในสวนพนทขดคนท 2 และ 3 ไดทาการเกบตวอยางดนทเปนรอยตอเนองของแตละชนทบถม ไปทาการกาหนดอายดวยวธ TL Dating จานวน 6 ตว ซงสามารถไดคาอายเพยงคาเดยวเทานนคอจากหลมขดคนท 3 สามารถจาแนกรายละเอยดไดดงน

1) โครงกระดกหมายเลข 1 อยลกจากผวดนปจจบนลงไปประมาณ 50

เซนตเมตร ตงแตระดบสมมตท 190-196 cm.dt. กาหนดอายได 12100 ± 60 ปมาแลว (BP.) (Bata – 168223)

2) โครงกระดกหมายเลข 2 อยลกจากผวดนปจจบนลงไปประมาณ 80 cm. ตงแตระดบสมมตท 210-234 cm.dt. กาหนดอายได 13640 ± 80 ปมาแลว (BP.) (Bata – 168224)

3) เปลอกหอยจากชนดนสมมตท 21 กาหนดอายได 22190 ±160 ปมาแลว (BP.) (Beta-17226)

4) เปลอกหอยจากชนดนสมมตท 28 กาหนดอายได 16750 ± 70 ปมาแลว (BP.) (Beta-17227)

5) ตะกอนดนรอยตอระหวางชนทบถมท 2 และ 3 หลมขดคนท 3 กาหนดคาอายได 9,980 ± 120 ปมาแลว (หาคา Ional dose และกาหนดคาอาย ทมหาวทยาลย อากตะ ประเทศญปน)

ผลการกาหนดคาอายทง 5 คาอายทได เมอนาไปเปรยบเทยบกบตารางอายทาง

ธรณวทยา สามารถแบงไดเปน 2 สมย คอ ชวงสมย ไพลสโตซนตอนปลาย (22,190-10,000 ปมาแลว) และสมยโฮโลซนตอนตน (ประมาณ 9,800 ปมาแลว) แสดงวาการมใชพนทของมนษยในบรเวณพนทดงกลาวอยางนอยประมาณ 22,000 ปมาแลว แตทงนเมอพจาณาจากคาอายทไดโดยเฉพาะ คาอายจากเปลอกหอยชนดนสมมตท 28 ซงอยดานลาง จะมคาอายนอยกวาชนดนสมมตทอยชนดนดานบน ซงตามปกตไมนาจะเปนไปได แตผลทเกดขนอาจจะเกดจากการปะปนของ

116

คารบอเนตในพนทกเปนได แตเมอนาคาอายโดยวธการ TL เขามาเปรยบเทยบ แลวทาการเชอมโยงโปรไฟลระหวางพนทขดคนท 1 และ 3 กพบวา คาของ TL จะอยดานบนของโครงกระดกหมายเลข 1 ซงคอนขางจะสอดคลองกนตามลาดบชนทบถม แสดงใหเหนวาการใชพนทบรเวณดงกลาวกนาจะมการใชพนทมายาวนานอยางนอยมากกวา 10,000 ป ขนไป หรอ สมยไพลสโตซนตอนปลาย ตารางท 21 แสดงตวอยางทใชในการกาหนดอาย

หมายเลข แหลงโบราณคด รหส บรบทของตวอยาง ประเภทของ

ตวอยาง นาหนก (กรม)

1 เพงผาถาลอด MHSTLar1-402

ดนเถาตดกบกระดก Tibia จากหลมฝงศพหมายเลข 1 ในรองรอยผดวสยท 5

ตะกอนดน 1900

2 เพงผาถาลอด MHSTLar1-710

ดนเถาตดกบกระดก Tibia จากหลมฝงศพหมายเลข 2 ในรองรอยผดวสยท 6

ตะกอนดน 665

3 เพงผาถาลอด MHSTLar1-1526

เปลอกหอยจากชนดนสมมตท 21 เปลอกหอย -

4

เพงผาถาลอด MHSTLar1-1526

เปลอกหอยจากชนดนสมมตท 28 เปลอกหอย -

5 เพงผาถาลอด Tl. Thamlod 6 พนทขดคนท 3 หลมขดคน S20W9BaulkN/W1540-560 cm.dt.

ตะกอนดน 500

หมายเหต พนทขดคนท 2 และ 3 ไดทาการเกบตวอยางไปทาการกาหนดอายดวย วธ TL dating จานวน

ทงสน 6 ตวอยาง แตสามารถกาหนดคาอายไดเพยงตวอยางเดยว

117

ตารางท 22 ตารางแสดงผลการกาหนดอาย Sample Data Measured 13C/12C Conventional Radiocarbon Age Ratio Radiocarbon Age (*) Beta - 168223 12100 +/- 60 BP -25.0* o/oo 12100 +/- 60* BP SAMPLE : MHSTLAR1-402 ANALYSIS : Radiometric-Standard delivery (bulk low carbon analysis on sediment) MATERIAL : organic sediment ตวอยางถกเกบในระดบความลก 190 cm.dt. Beta - 168224 13640 +/- 80 BP -25.0* o/oo 13640 +/- 80* BP SAMPLE : MHSTLAR1-710 ANALYSIS : Radiometric-Standard delivery (bulk low carbon analysis on sediment) MATERIAL : organic sediment ตวอยางถกเกบในระดบความลก 210-234 cm.dt. Beta-17226 21860+/- 160 BP -5.0 o/oo 22190+/-160 BP SAMPLE: MHSTLAR1-1526 ANALYSIS: Radiometric-Standard delivery Material/Pretreatment: (Shell): acid etch ตวอยางถกเกบในระดบความลก420-430 cm.dt. Beta-17227 16730+/- 70 BP -23.7 o/oo 16750+/-70 BP SAMPLE: MHSTLAR1-1526 ANALYSIS: Radiometric-Standard delivery Material/Pretreatment: (organic sediment): acid washes ตวอยางถกเกบในระดบความลก 350-360 cm.dt. TL Thamlod 6 S20W9Baulk N/W1 Ionaldose 1.08 Age 9980 +/- 120 BP ANALYSIS: Termoluminesence Dating ตวอยางตะกอนระดบความลก 350-360 cm.dt.

118

ระดบ 5-6: 320-340 cm.dt. ระดบ 6-9:340-380 cm.dt. ระดบ 9-10:370-390 cm.dt. ระดบ 10-11:380-400 cm.dt ระดบ 12-14:400-320 cm.dt

ระดบ 13-19:430-480 cm.dt ระดบ 20-21:480-500 cm.dt ระดบ 22 :500-520 cm.dt ระดบ 23:520-540 cm.dt ระดบ 24:540-560 cm.dt ระดบ 25:560-580 cm.dt

ระดบ 26:580-600 cm.dt ระดบ 27:600-620 cm.dt ระดบ 28 :620-640 cm.dt ระดบ 29:640-660 cm.dt ระดบ 30:660-680 cm.dt ระดบ 31-32 :680-720 cm.dt

ภาพท 34 ปรมาณของเครองมอในแตละระดบสมมตของหลมขดคน S21W10SEQ1 พนทขดคนท 2

119

ระดบพนผว – 580 cm.dt. ระดบ 1 : 580-600 cm.dt. ระดบ 5: 660-680 cm.dt. ระดบ 6: 680-700 cm.dt.

ระดบ 7: 700 – 720 cm.dt. ระดบ 8 : 720-740 cm.dt. ระดบ 9: 740-760 cm.dt. ระดบ 10: 760-780 cm.dt.

ภาพท 35 ปรมาณของเครองมอในแตละระดบสมมตของหลมขดคน S19W9SWQ1 พนทขดคนท 3

120

บทท 5 กระบวนการกอตวและการใชพนทในอดตของแหลงโบราณคด

บทนจะเปนการนาเสนอเกยวกบ กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดและการ

ใชพนทในอดตของมนษย ซงจะอธบายถงกระบวนการเกดของชนหลกฐานตาง ๆ กระบวนการทงราง และกระบวนการหลงการทบถมทมผลตอการแปรเปลยนของหลกฐานซงจะนาไปส แนวคดเกยวกบประเภทการใชงานของแหลงโบราณคด ชวงระยะเวลาตาง ๆ ของการใชพนท ไดอยางเปนระบบ ตามขอมลหลกฐานตาง ๆ ทไดทาการวเคราะหไวแลวในบทท 4 1. กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด

การศกษากระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด จะอาศยการเชอมโยงความสมพนธ จากขอมลการวเคราะหชนหลกฐานตาง ๆ จากการขดคน ซงเปนสงจาเปนและเปนพนฐานทสาคญทจะนาไปสการอธบายความถงลกษณะและการใชพนทของแหลงโบราณคดแหงน จากกรอบแนวคดตาง ๆ ทเกยวของกบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดในบทท 2 สามารถนามาเชอมโยงวเคราะหหาความสมพนธกบหลกฐานตาง ๆ และการวเคราะหหลกฐานนน ๆ ในบทท 3 และ 4 สามารถอธบายความสมพนธตาง ๆ ของแตละหลมขดคน และภาพรวมของแหลงโบราณคดเพงพาถาลอดไดดงตอไปน

1.1 กระบวนการกอตวของแหลงพนทขดคนท 1 จากขอมลหลกฐานตาง ๆ ทไดทาการศกษาไวในบทท 3 และ 4 สามารถนามาหาความสมพนธไดดงตอไปน

ก. ความสมพนธระหวางชนทบถมตาง ๆ กบกระบวนการกอตวของชนหลกฐาน ชนทบถมตาง ๆ จากหลมขดคนท 1 สมารถจาแนกไดเปนชนหลกฐานทเกดจากการกระทาของธรรมชาต กบกระบวนการทเกดจากการกระทาของมนษยไดอยางชดเจน ซงทง 2 กระบวนการจะมการเกดทสลบกนไปมา สามารถจาแนกชนหลกฐานจากดานลางสดจนถงชนบนสด ไดดงตอไปน (ภาพท 42)

121

ชนทบถมท 1 เปนชนหลกฐานทอยดานลางสด จดเปนชนทเกดจากธรรมชาต มลกษณะเปนชนทบถมของดนเหนยวปนแลง ลกษณะของเมดแลงมขนาดใกลเคยงกนประมาณ 0.5 เซนตเมตร การเกดเมดแลงดงกลาวนาจะเกดจากการขนลงของระดบนาบาลดาลในอดต แปรเปลยนตามการเปลยนแปลงของนาลาง ซงเมอระดบนาบาดาลมการขนลงสลบกนทาใหสภาพมความชนและแหงสลบกนไปดวย ในชวงสภาพทแหงชนดนจงเรมกอตวเปนเมดแลงในทสด (เอบ เขยวรนรมณ 2527) ชนทบถมท 2 ยงคงชนทเกดจากธรรมชาต ซงเปนชนทบถมของชนกรวด จากการวเคราะหลกษณะของกรวดดงกลาว (ดในภาคผนวก) พบวาเปนลกษณะของกรวดแมนา กรวดมความกลมมนสง คดขนาดคอนขางด ลกษณะการกระจายตวพบวานาจะเกดเปนชนแทรกเทานน เพราะไมพบตอเนองถงพนทขคคนท 2 ซงลกษณะดงกลาวนาจะเปนการไหลของทางนาเกาไหลเขามาตามโพรงถาในอดต การไหลของนาคอนขางแรง กระแสนาไหลปนปวนและคอย ๆ ลดกาลงลง มการไหลเขามาอยางนอย 2 ครง เพราะการทบถมของชนกรวดมการทบถม วางชนแบบเรยงขนาด คดขนาดจากกรวดขนาดใหญขนไปหากรวดขนาดเลก ชนทบถมท 3 เปนชนหลกฐานบาง ๆ ทเกดจากกจกรรมของมนษย ความตอเนองจากชนกรวดพบวาจะวางทบอยบนชนกรวดเลยไมมชนแทรกสลบคนแตอยางใด การเขามาใชพนทดงกลาวของมนษย นาจะมเพงผาแลว หลกฐานทพบจะพบ หลกฐานประเภท เศษกระดกสตวทงเผาไฟ และไมเผาไฟ แกนหน และสะเกดหน ชนทบถมท 4 เปนชนทเกดจากธรรมชาต เปนชนแทรกบาง ๆ ของชนตะกอนทเกดจากสารละลายหนปน ซงไหลมาตามรอยแตกบรเวณซอกของเพงผา การเกดชนตะกอนดงกลาวไดเคลอบเอาเศษกระดกสตว เคษสะเกดหนเอาไวภายในชนตะกอนดงกลาวดวย ชนทบถมท 5 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย นาจะเปนชนหลกฐานทหนาทสด และพบหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ คอนขางหนาแนนและพบปรมาณเพมขนเปนจานวนมาก คอ แกนหน และสะเกดหน ทงทใชงานและไมใชงาน หนกรวดแมนา เศษกระดกสตว เขาสตว ชนทบถมท 6 เปนชนทเกดจากธรรมชาต เกดจากการถลมลงมาของหนปนบรเวณเพงผาดงกลาว การถลมดงกลาวนาจะเกยวของกบขบวนการแปรสณฐานในบรเวณพนทโดยรอบดงกลาว ลกษณะของชนทบถมจะพบ เศษแตกหกของหนปนหลากหลายขนาด ตงแตขนาดกอนใหญ ๆ ไปจนถงขนาดกอนเลก โดยในผนงขดคนดานทศตะวนตก และดานทศเหนอ จะ

122

พบการเรยงตวของกอนหนปนในแนวเอยงเท ประมาณ 50 – 60 องศา อยางชดเจน ซงนาจะเปนแนวเอยงเทตามทศทางของการถลมของเพงผาดวย ชนทบถมท 7 เปนชนทเกดจากธรรมชาต เปนชนแทรกบาง ๆ ของชนตะกอนทเกดจากสารละลายหนปน ซงไหลมาตามรอยแตกบรเวณซอกของเพงผา นาจะเกดหลกจากทหนปนบรเวณดงกลาวถลม ซงการเกดชนตะกอนดงกลาวไดเคลอบเอาเศษกระดกสตว เศษสะเกดหน เศษแตกหกของหนปน เอาไวภายในชนตะกอนดงกลาวเปนจานวนมากดวย ชนทบถมท 8 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย นาจะเปนชนหลกฐานเดยวกนกบชนหลกฐานท 5 คอ ยงคงพบหลกฐานประเภท เครองมอแกนหน เครองมอสะเกดหน เศษสะเกดหน หนกรวดแมนา เศษกระดกสตว เปนตน แตทงนกพบหลกฐานทางโบราณคดทสาคญเพมเขามาในชนหลกฐานนคอ การพบโครงกระดกมนษยจานวน 2 โครง ซงทง 2 โครงมการฝงศพในลกษณะรปแบบทแตกตางกน คอ โครงท 1 (อยดานบนฝงแบบนอนหงายเหยยดยาว) โครงท 2 (อยดานลาง ฝงแบบนอนงอเขา) ชนทบถมท 9 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย แตพบหลกฐานทแตกตางจากชนหลกฐานท 5 และ 8 กลาวคอ ในชนนจะพบหลกฐานประเภท เศษภาชนะดนเผา ลกปดดนเผา เพมเขามา แสดงใหเหนวาชนหลกฐานนเปนชนวฒนธรรมทแตกตางออกไป ชนทบถมท 10 เปนชนทเกดจากธรรมชาต จดชนดนบนสด มลกษณะเปนชนดนบาง ๆนาจะเปนชนรบกวนทเกดในชวงเวลาปจจบน

ภาพท 42 การจาแนกความสมพนธของชนหลกฐานตาง ๆ กบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด พนทขดคนท 1

NNCN

C

NNCC

- - - -

-

- - - -

123

ข. ความสมพนธระหวางชนหลกฐานตางๆ กบการแปรเปลยนบรบททางโบราณคด

จากรปท 10 เมอทาการวเคราะหเบองตนถงกระบวนการกอตว วาชนหลกฐานตาง ๆ เกดจากธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษยแลว ยงสามารถหาความสมพนธระหวางชนหลกฐานตาง ๆ กบการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดได ซงสามารถแสดงเปนโมเดลสาหรบการศกษาหลกฐานทางโบราณคดทชใหเหนถงพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยในอดต ไดดงน

S – A Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Systemic Context ไปส Archaeological Context) จากการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ จะเหนไดวา จะปรากฏกระบวนการแปรเปลยน ลกษณะดงกลาวหลายครงภายในหลมขดคนเดยว คอ

- การทงเครองมอ (A) หลงจากทไดมการผลต การใช (S) - การทงกองของเศษกระดกสตว (A) หลงจากทมการบรโภค (S)

- การพบโครงกระดกมนษย(A) เกดจากการฝงศพหลงจากตาย (S) - การทงเศษภาชนะดนเผา ลกปด (A) หลงจากการใชงานแลว? (S)

A – S Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Archaeological Context ไปส Systemic Context) จากการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ จะเหนไดวา พบกระบวนการทเหนไดอยางชดเจน คอ พบวามการซอมแซมเครองมอหน โดย นาเครองมอหนทใชแลว (A) มากะเทาะซอมแซมเพอนาไปใชงานอกครง (S)

A– A Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Archaeological Context ไปส Archaeological Context) จากชนหลกฐานพบไดอยางชดเจนคอ การเกดชนวฒนธรรมใหมซอนวฒนธรรมเดม ในพนทเดยวกน คอ การพบชนวฒนธรรมทเรมใชภาชนะดนเผา (A) อยพบชนวฒนธรรมทยงไมมการใชภาชนะดนเผา (A)

S – S Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Systemic Context ไปส Systemic Context) เปนกระบวนการทไมชดเจนมากนก แตพบวานาจะเกดใน ชนวฒนธรรมท 1 ซงชนหลกฐานดานลางพบเฉพาะการใชเครองมอหน (S) แตหลงจากชนหนถลม พบวามการเครองมอหน พรอมกบมการฝงศพ (S) อกดวย

124

1.2 กระบวนการกอตวของแหลงพนทขดคนท 2 จากขอมลหลกฐานตาง ๆ ทไดทาการศกษาไวในบทท 3 และ 4 สามารถนามาหาความสมพนธไดดงตอไปน

ก.ความสมพนธระหวางชนทบถมตาง ๆ กบกระบวนการกอตวของชนหลกฐาน ชนทบถมตาง ๆ จากหลมขดคนท 2 สมารถจาแนกไดเปนชนหลกฐานทเกดจากการกระทาของธรรมชาต กบกระบวนการทเกดจากการกระทาของมนษยไดอยางชดเจน ซงทง 2 กระบวนการจะมการเกดทสลบกนไปมา สามารถจาแนกชนหลกฐานจากดานลางสดจนถงชนบนสด ไดดงตอไปน (ภาพท 43) ชนทบถมท 1 เปนชนหลกฐานทอยดานลางสด จดเปนชนทเกดจากธรรมชาตตอเนองมาจากพนทขดคนท 1 มลกษณะเปนชนทบถมของดนเหนยวปนแลง ลกษณะของเมดแลงมขนาดใกลเคยงกนประมาณ 0.5 เซนตเมตร การเกดเมดแลงดงกลาวนาจะเกดจากการขนลงของระดบนาบาลดาลในอดต แปรเปลยนตามการเปลยนแปลงของนาลาง ซงเมอระดบนาบาดาลมการขนลงสลบกนทาใหสภาพมความชนและแหงสลบกนไปดวย ในชวงสภาพทแหงชนดนจงเรมกอตวเปนเมดแลงในทสด (เอบ เขยวรนรมณ 2527) ชนทบถมท 2 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย เปนชนหลกฐานทเรมปรากฏหลกฐานกจกรรมของมนษย จดเปนชนกจกรรมทคอนขางหนามาก มการใชพนทอยางตอเนอง โดยพบหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ คอน คอ แกนหนและสะเกดหน ทงทมการใชงานและไมมการใชงาน หนกรวดแมนา เศษกระดกสตว ชนทบถมท 3 เปนชนทเกดจากธรรมชาต เกดจากการถลมลงมาของหนปนบรเวณเพงผาดงกลาว นาจะเปนชวงของหนปนถลมเดยวกนกบพนทขดคนท 1 เปนชนแทรกอยใน ชนหลกฐานท 2 ลกษณะของชนทบถมจะพบ เศษแตกหกของหนปนหลากหลายขนาด ตงแตขนาดกอนใหญ ๆ ไปจนถงขนาดกอนเลก โดยในผนงขดคนดานทศตะวนตก จะพบการเรยงตวของกอนหนปนในแนวเอยงเท ประมาณ 30 – 45 องศา อยางชดเจน ซงในอดตพนดงกลาวจดเปน ลานหนเชงผาได (Talus)

ชนทบถมท 4 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย และธรรมชาต ลกษณะชนหลกฐานนจะพบหลกฐานทางโบราณคดประเภท เศษภาชนะดนเผา ลกปดดนเผา ปะปนกนไปกบ เศษสะเกดหน ซงตวภาชนะดนเผา และลกปด เปนกจกรรมทเกดจากมนษย

125

แตทงนเมอพจารณาลกษณะการทบถมของตะกอนดน ซงจดเปนดนเหนยว มปรมาณอนทรยวตถสง แตมการอดตวของชนททคอนขางตา ความพรนสง ประกอบกบลกษณะของเศษภาชนะดนเผา และลกปดดนเผา มลกษณะเปนเศษชนเลก ๆ สวนใหญมขอบกลมมน ไมมรอยเหลยมคมมากนก แสดงใหเหนวาไมนาจะตก หรอตงอย ณ. บรเวณนนตงแตเดมในอดต ซงนาจะเปนการถกพดพามาสะสมตวโดยกระบวนการทางธรรมชาต โดยเฉพาะอยางยงกระบวนการของนาเปนหลก ชนทบถมท 5 เปนชนทเกดจากธรรมชาต จดชนดนบนสด มลกษณะเปนชนดนบาง ๆนาจะเปนชนรบกวนทเกดในชวงเวลาปจจบน

ข. ความสมพนธระหวางชนทบถมตางๆกบการแปรเปลยนบรบททางโบราณคด จากภาพท 43 เมอทาการวเคราะหเบองตนถงกระบวนการกอตว วาชนหลกฐานตาง ๆ เกดจากธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษยแลว ยงสามารถหาความสมพนธระหวางชนหลกฐานตาง ๆ กบการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดได ซงสามารถแสดงเปนโมเดลสาหรบการศกษาหลกฐานทางโบราณคดทชใหเหนถงพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยในอดต ไดดงน

ภาพท 43 การจาแนกความสมพนธของชนทบถมตาง ๆ กบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด พนทขดคนท 2

NCC

C

N+C

C? -

-

-

-

---

126

S – A Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Systemic Context ไปส Archaeological Context) จากการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ จะเหนไดวา จะปรากฏกระบวนการแปรเปลยน ลกษณะดงกลาวหลายครงภายในหลมขดคนเดยว คอ - การทงเครองมอ (A) หลงจากทไดมการผลต การใช (S) - การทงกองของเศษกระดกสตว (A) หลงจากทมการบรโภค (S) - การทงเศษภาชนะดนเผา ลกปด(A) หลงจากการใชงานแลว? (S) A – S Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Archaeological Context ไปส Systemic Context) จากการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ จะเหนไดวา พบกระบวนการทเหนไดอยางชดเจน คอ พบวามการซอมแซมเครองมอหน โดย นาเครองมอหนทใชแลว (A) มากะเทาะซอมแซมเพอนาไปใชงานอกครง (S) A – A Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Archaeological Context ไปส Archaeological Context) จากชนหลกฐานพบไดอยางชดเจนคอ การเกดชนวฒนธรรมใหมซอนวฒนธรรมเดม ในพนทเดยวกน คอ การพบชนวฒนธรรมทเรมใชภาชนะดนเผา (A) อยพบชนวฒนธรรมทยงไมมการใชภาชนะดนเผา (A)

1.3 กระบวนการกอตวของแหลงพนทขดคนท 3 จากขอมลหลกฐานตาง ๆ ทไดทาการศกษาไวในบทท 3 และ 4 สามารถนามาหาความสมพนธไดดงตอไปน

ก.ความสมพนธระหวางชนทบถมตาง ๆ กบกระบวนการกอตวของชนหลกฐาน ชนทบถมตาง ๆ จากหลมขดคนท 3 สมารถจาแนกไดเปนชนหลกฐานทเกดจากการกระทาของธรรมชาต กบกระบวนการทเกดจากการกระทาของมนษยไดอยางชดเจน ซงทง 2 กระบวนการจะมการเกดทสลบกนไปมา สามารถจาแนกชนหลกฐานจากดานลางสดจนถงชนบนสด ไดดงตอไปน (รปท 44) ชนทบถมท 1 เปนชนหลกฐานทอยดานลางสด จดเปนชนทเกดจากธรรมชาตตอเนองมาจากพนทขดคนท 2 มลกษณะเปนชนทบถมของดนเหนยวปนแลง ลกษณะ

127

ของเมดแลงมขนาดใกลเคยงกนประมาณ 0.5 เซนตเมตร การเกดเมดแลงดงกลาวนาจะเกดจากการขนลงของระดบนาบาดาลในอดต แปรเปลยนตามการเปลยนแปลงของนาลาง ซงเมอระดบนาบาดาลมการขนลงสลบกนทาใหสภาพมความชนและแหงสลบกนไปดวย ในชวงสภาพทแหงชนดนจงเรมกอตวเปนเมดแลงในทสด (เอบ เขยวรนรมณ 2527) ชนทบถมท 2 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย เปนชนหลกฐานทเรมปรากฏหลกฐานกจกรรมของมนษย จดเปนชนกจกรรมทคอนขางหนามาก มการใชพนทอยางตอเนอง ซงตอเนองมาจากชนหลกฐานท 2 จากพนทขดคนท 2 โดยพบหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ คอ แกนหนและสะเกดหนทงทมการใชงานและไมใชงาน หนกรวดแมนา เศษกระดกสตว

ชนทบถมท 3 เปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย และธรรมชาต ซงเปนชนเดยวกนกบชนหลกฐานท 4 จากพนทขดคนท 2 ซงมแนวตอเนองกนมา ลกษณะชนหลกฐานนจะพบหลกฐานทางโบราณคดประเภท เศษภาชนะดนเผา ลกปดดนเผา ปะปนกนไปกบ เศษสะเกดหน ซงตวภาชนะดนเผา และลกปด เปนกจกรรมทเกดจากมนษย แตทงนเมอพจารณาลกษณะการทบถมของตะกอนดน ซงจดเปนดนเหนยว มปรมาณอนทรยวตถสง แตมการอดตวของชนททคอนขางตา ความพรนสง ประกอบกบลกษณะของเศษภาชนะดนเผา และลกปดดนเผา มลกษณะเปนเศษชนเลก ๆ สวนใหญมขอบกลมมน ไมมรอยเหลยมคมมากนก แสดงใหเหนวาไมนาจะตก หรอตงอย ณ. บรเวณนนตงแตเดมในอดต ซงนาจะเปนการถกพดพามาสะสมตวโดยกระบวนการทางธรรมชาต โดยเฉพาะอยางยงกระบวนการของนาเปนหลก ชนทบถมท 4 เปนชนทเกดจากธรรมชาต จดชนดนบนสด มลกษณะเปนชนดนบาง ๆนาจะเปนชนรบกวนทเกดในชวงเวลาปจจบน ภาพท 44 การจาแนกความสมพนธของชนหลกฐานตาง ๆ กบกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด พนทขดคนท 3

N C C

C

C

N

- - -

-

-

-

128

ข.ความสมพนธระหวางชนทบถมตางๆ กบการแปรเปลยนบรบททางโบราณคด จากภาพท 44 เมอทาการวเคราะหเบองตนถงกระบวนการกอตว วาชนหลกฐานตาง ๆ เกดจากธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษยแลว ยงสามารถหาความสมพนธระหวางชนหลกฐานตาง ๆ กบการแปรเปลยนบรบททางโบราณคดได ซงสามารถแสดงเปนโมเดลสาหรบการศกษาหลกฐานทางโบราณคดทชใหเหนถงพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยในอดต ไดดงน S – A Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Systemic Context ไปส Archaeological Context) จากการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ จะเหนไดวา จะปรากฏกระบวนการแปรเปลยน ลกษณะดงกลาวหลายครงภายในหลมขดคนเดยว คอ - การทงเครองมอ (A) หลงจากทไดมการผลต การใช (S) - การทงกองของเศษกระดกสตว (A) หลงจากทมการบรโภค (S) - การทงเศษภาชนะดนเผา ลกปด (A)หลงจากการใชงานแลว? (S) A – S Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Archaeological Context ไปส Systemic Context) จากการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ จะเหนไดวา พบกระบวนการทเหนไดอยางชดเจน คอ พบวามการซอมแซมเครองมอหน โดย นาเครองมอหนทใชแลว (A) มากะเทาะซอมแซมเพอนาไปใชงานอกครง (S) A – A Process (กระบวนการแปรเปลยนจาก Archaeological Context ไปส Archaeological Context) จากชนหลกฐานพบไดอยางชดเจนคอ การเกดชนวฒนธรรมใหมซอนวฒนธรรมเดม ในพนทเดยวกน คอ การพบชนวฒนธรรมทเรมใชภาชนะดนเผา (A) อยพบชนวฒนธรรมทยงไมมการใชภาชนะดนเผา (A)

1.4 กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดภาพรวมทงพนท จากการวเคราะหถงกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดในแตละพนทขดคน สามารถนาขอมลททาการวเคราะหในแตละพนทขดคนมาเชอมโยงเพออธบายถงขบวนการกอตวในลกษณะทเปนภาพรวมได (ภาพท 45) จากภาพท 45 เปนลกษณะของโมเดลซงจาลองกระบวนการกอตวทเกดขนในแตละชวงเวลา มรายละเอยดดงตอไปน

129

สภาพพนทกอนมกจกรรมของมนษย การกอตวของแหลงโบราณคด แตเดมกอนทจะมเพงผาอยางในปจจบน นาจะมลกษณะเปนแนวหรอโพรงของหนปนขนาดใหญ มนาลางไหลชนหลกฐานดานลางสดเปนชนดนเหนยวปนแลง ซงเกดจากการกอตวในขณะทระดบนาบาลในอดตลดระดบลง ตามระดบลานาลางผาน ซงนอกจากนนาจะมลกษณะของทางนาในอดตไหลเขามาตามซอกของโพรงถา หรอเพงผา ลกษณะของการไหล คอนขางจะไหลปนปวนแลวลดระดบลงเมอจะไหลเขาถา (คลายกบลกษณะการเกดกดในปจจบน) ทาใหเกดการตกตะกอนของกรวดแมนาทมการคดขนาดอยางทปรากฏในบรเวณชนลางสดในหลมขดคนท 1 (ภาพท 46) ตอมาเกดการพฒนาการเปลยนแปลงเกดการยบตวเกดเปนแองหนปนแบบเปด ตามขอบของแองหนปนจงปรากฏลกษณะเปนเพงผาอยางทเหนในปจจบน

ชนกจกรรมของมนษยชวงแรก กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดจะพบหลกฐานทสาคญ คอ แกนหนและสะเกดหน ซงจะมทงทมการใชงานและไมมการใชงาน หนกรวดแมนา เศษกระดกสตว โดยเฉพาะอยางยงในบรเวณพนทขดคน ท 2 และ 3 จะพบปรมาณของกรวดแมนาเปนจานวนมาก ลกษณะทพบดงกลาวจดเปนการกระทาทเกดจากกจกรรมของมนษย โดยมนษยในอดตนาจะคดเลอกเหลานมาจากนาลางซงอยไมไกลจากบรเวณนนมากนก แลวนามากะเทาะในบรเวณดงกลาว ทาใหปรากฏลกษณะของกรวดแมนาเกอบ 80 % จะมรอยทเกดจากการกะเทาะ ซงไมไดเกดโดยตรงจากการกระทาของนา ซงถาเปนการทบถมทเกดจากทางนาเกาลกษณะของกรวดทพบจะตองมการคดขนาดทดกวาน ลกษณะขอบของเครองมอ หรอสะเกดนาจะมความกลมมนเนองจากการถกขดสขณะพดพา แตพบวาเกอบทกชนยงคงแสดงรองรอยของขอบทคอนขางคมอย ทงนมการตงขอสงเกตจากผเชยวชาญหลาย ๆ ทานวา กองหนกรวดแมนาดงกลาวนาจะเปนลกษณะของตะกอนทสะสมบรเวณเชงเขา หรอ ตะกอนของลานหนพง (Scree) ผสมกบทางนาเกาในอดต แตจากการศกษาในรายละเอยดพบวา ถาเปนลกษณะดงกลาวจะตองพบหนทในพนทบรเวณดงกลาวดวย คอ หนปน (Country rock) ปะปนอยดวย แตลกษณะของชนทพบนน จะพบชนหนปนทถลมเฉพาะบรเวณทถลมเทานน แตในบรเวณทลาดลงมาในพนทขดคนท 3 ซงพบแนวของชนกรวดนนไมพบเศษแตกหกของหนปนเลย ดงนนจงเปนไปไดทชนตะกอนกรวดดงกลาวจะเปนลกษณะของตะกอนสะสมตวเชงเขา ทงนไดมการเลอกสมเพอศกษาเปรยบเทยบขนาดของกรวดทพบในหลมขดคน กบ กรวดจรงของลานาลาง พบวามความแตกตางกนอยางชดเจน (ตารางในภาคผนวก) ดงนนจงสรปไดวาชนกรวดดงกลาวเปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษยในอดตอยางชดเจน

130

ชนหนปนเพงผาถลม ขณะทมนษยไดดาเนนกจกรรมอยางตอเนองพบวา ในชวงเวลาหนงเพงผาดงกลาวมการถลมลงมาทาใหปรากฏพบหลกฐานของการรวงหลนลงมาของหนปนอยางชดเจน คอ พบเศษแตกหกของหนปนจานวนมากในพนทขดคนท 1 และ 2 การถลมของหนปนดงกลาวเปนผลทาใหมนษยหยดกจกรรมไปชวงขณะหนง(ปรมาณของเครองมอหนและกระดกสตวทง 3 พนทขดคนลดลงอยางรวดเรว)

ชนกจกรรมของมนษยตอเนองจากชวงแรก เปนชนทบถมทเกดจากกจกรรมของมนษย ซงเกดขนหลงจากหนปนถลมแลว โดยมการยายพนทไปใชดานลางลงไปในพนทขดคนท 3 เปนกจกรรมทเกยวของกบการอยอาศย และการผลตเครองมอหน โดยพบหลกฐานเกยวกบหนกะเทาะ ทงแกนหนและสะเกดหน (มทงทใชงานและไมใชงาน) อยางหนาแนน

ชนกจกรรมของมนษยชวงทสอง? ทงนจากการศกษาในรายละเอยดพบวาในชวงชนทบถมน ปรมาณของเครองมอหนจะลดลงอยางชดเจน แตกพบวาปรมาณของเศษภาชนะดนเผาจะเพมขนอยางชดเจนเชนกน ซงเมอพจารณาถงการพบเศษภาชนะดนเผาในชนทบถมนแสดงใหเหนวามการเปลยนชนวฒนธรรมทเรมมการใชภาชนะดนเผาแลว แตลกษณะตาแหนง ขนาด สงของทพบรวมกนกบเศษภาชนะดนเผานน ผเขยนมความคดเหนวาชนทบถมนนาจะมการกระทาของธรรมชาตเขามาเกยวของดวย โดยเฉพาะอยางยงการกระทาของนาเปนหลก โดยนาจะพดพาเอาตะกอนดงกลาวมาทบถม ทาใหพบสงของปะปนกนหลายชนดภายชนทบถมเดยว ประกอบกบลกษณะของเศษภาชนะดนเผามขนาดเลกมาก เกอบทกชนมขอบทคอนขางจะกลมมนดวย

ชนทบถมบนสด เปนชนทบถมโดยธรรมชาตมลกษณะเปนชนบาง ๆ พบปรมาณรากไมจานวนมาก และนาจะมการรบกวนของกจกรรมของมนษยในปจจบนดวย

ภาพท 46 กรวดแมนาเกดจากทางนาเกาบรเวณตดเพงผาในพนทขดคนท 1 พบลกษณะตอนทางนาท มคดขนาดจากขนาดใหญขนไปหาขนาดเลกอยางชดเจน

131

รปท 48 ชนการถลมของหนปนในพนทขดคนท 2

รปท 49 ตวอยางเศษภาชนะดนเผาจากหลมขดคนท 2

ก. ข.

ภาพท 47 เปรยบเทยบลกษณะของกรดแมนาทพบในหลมขดคนและกรวดจากนาลาง ก. กรวดจากหลมขดคน ข.กรวดจากนาลาง

132

9,800 BP. 12,000 BP. 13,000 BP.

22,000 BP. 16,000 BP.

ชนดนปนแลง ชนกรวด เครองมอหน, กระดกสตว

เครองมอหน, กระดกสตว หนปนถลม

หลมฝงศพ, เครองมอหน, กระดกสตว

เศษภาชนะดนเผา, ลกปด, กระดกสตว

ชนดนบนสด : เศษภาชนะดนเผา, กระดกสตว

ธรรมชาต

มนษย

ธรรมชาต

มนษย

มนษย + ธรรมชาต

N

S S

A S

A

S

A

เปนชนทบถมทเกดจากการกระทาของธรรมชาต โดยลางสดเปนชน ดนเหนยวปนเมดแลง บรเวณตดเพงผามลกษณะของทางนาไหลผาน บรเวณดงกลาว

ชนวฒนธรรมท 1 เปนกจกรรมของมนษยในอดต พบหลกฐานทาง โบราณคด คอ เครองมอหนกะเทาะ, เศษกระดกสตวจานวนมาก ซงจะพบ อยางหนาแนนทง 3 พนทขดคน นอกจากนภายในชนวฒนธรรมท 1 ปรากฏหลกฐานการถลมของหนปนบรเวณเพงพา ในพนทขดคนท 1 และ 2 อยางชดเจน ทาใหปรมาณโบราณวตถลดลง แตยงมการใชพนทอยางตอ เนอง

ชนวฒนธรรมท 1 (ยอย , ?) เปลยนหนาทการใชงานแหลงโบราณคด เปน การฝงศพ พบ โครงกระดก 2 โครง ซงมรปแบบการฝงทแตกตางกน คอ โครงท 1 ฝงแบบนอนหงายเหยยดยาว โครงท 2 ฝงแบบนอนงอเขา

ชนวฒนธรรมท 2 พบหลกฐานทางโบราณคดทสาคญเพมขนมา คอ เศษ ภาชนะดนเผา และลกปด แตทงนขนาดและลกษณะทพบ ชนทบถมนนาจะเกดจากการพดพามาสะสม โดยการกระทาของนา ?

ชนทบถมบนสด เปนชนดนรบกวนจากกจกรรมในปจจบน

ภาพทท 45 ภาพรวมกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด

133

2. ประเภทของแหลงโบราณคด

จากขอมลทไดทาการศกษา และทาการวเคราะหทงหมด สามารถแบงประเภทของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด ไดดงตอไปน

2.1 การแบงตามอายสมย จากหลกฐานทางโบราณคด โดยเฉพาะอยางยงคาอายทไดจาก การกาหนดโดยวธการทางวทยาศาสตร คอ AMS Dating และ Termoluminesence Dating นาจะมชวงอายอยในชวงประมาณ ไพลสโตซนตอนปลาย ถง โฮโลซนตอนกลาง

2.2 การแบงประเภทตามลกษณะภมศาสตร จากการวเคราะหลกษณะแหลงทตง แบบแหลงเพงผา และแบบทโลงแจง โดยบรเวณเพงผา จะเปนพนทสาหรบปองกนแดด ฝนไดเปนอยางด นอกจากนบรเวณพนทโลงแจงบรเวณใกลเคยงยงสมารถใชประกอบกจกรรมตาง ๆ ได เชนกน เชน การผลตเครองมอหน เปนตน นอกจากบรเวณเพงผาแลว พบวาตามสนเขาตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยง บรเวณเทอกเขาสนคาย (เทอกเขาหนตะกอนเนอหยาบ ทางดานตะวนออกของนาลาง) จากการเดนสารวจตามบรเวณเนนโลง ๆ บนยอดหรอสนเขา จะพบหลกฐานเกยวกบ เครองมอหนกะเทาะ เครองมอสะเกดหน กระจายตวอยางแนน เกอบทก ๆ ยอดเขา (ภาพท 50) สอดคลองกบขอมลของ John Spies (Spies 2002) ซงไดเดนสารวจแนวสนเขาดงกลาว และไดพบหลกฐานเกยวกบแหลงทพบเครองมอหนกะเทาะเชนเดยวกน ซงสามารถสรปไดวา ในบรเวณพนทโดยรอบจะพบแหลงโบราณคดทงทอยในทรม และพนทโลงแจงดวย ซงนาจะขนอยกบชวงเวลาและโอกาสในการใชทรพยากรของมนษยในอดตดวย

2.3 การแบงประเภทตามกจกรรมของมนษยในอดต จากภาพท 45 จะเหนไดวา ภายในพนทเพยงเพงผาเดยวนน มนษยในอดตมการใชพนทในบรเวณเพงผาดงกลาวอยางตอเนอง สามารถแยกประเภทการใชงานไดดงน แหลงทอยอาศยชวคราว พบหลกฐานตาง ๆ ไดแก เครองมอแกน เครองมอสะเกดหน เศษกระดกสตว แสดงใหเหนวา มนษยในอดตไดเขามาใชเพงผาดงกลาวสาหรบอยอาศย ประกอบกจกรรมการดารงชพตาง ๆ ดวย แหลงผลตเครองมอหน จากการพบหลกฐานเกยวกบ เครองมอหน เปนจานวนมาก โดยจะพบหลกฐานทกขนตอนของการผลตหน แหลงทงขยะ พบหลกฐานการทงหลกฐานจาพวกเศษกระดกสตว และเศษเครองมอหนเปนจานวนมากดวย

134

แหลงฝงศพ พบหลกฐานโครงกระดกจานวน 2 ในพนทขดคนท 1 3. การใชพนทในอดต

การศกษาการใชพนทในอดตของมนษยบรเวณแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดนน สามารถวเคราะหทงในดานการใชพนทรวมกบมตทางดานเวลา ดงน

3.1 พนทขดคนท 1 หลกฐานทางโบราณคด ทพบแสดงใหเหนวา ในบรเวณพนทขดคนท 1 มการใชพนทของมนษยเพอประกอบกจกรรมตาง ๆ ในอดต หลากหลายกจกรรมภายในบรเวณเพงผาเดยวกน โดยพนทของการใชพนทนนจะใช บรเวณพนทราบทอยตดกบเพงผาเปนหลก

ภาพท 50 แหลงโบราณคดทพบบรเวณสนเขาสนคาย ทางดานทศตะวนออกของแมนาลาง ทมา : รปภาพสารวจโดย เชดศกด ตรรยาภวฒน, ชวลต ขาวเขยว และมานะ แกววงษวาน 2456

135

ระยะท 1 จดอยในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย (22,350-12,160 ปมาแลว) โดยกจกรรมหลก ๆ นน นาจะถกใชเปนพนทสาหรบ การอยอาศยชวคราว ซงนาจะมการใชพนทอยางตอเนองดวย เนองจากพบความตอเนองของชนหลกฐานคอนขางหนาแนนและตอเนอง นอกจากนยงพบรองรอยของกองไฟในพนทบรเวณนดวย โบราณวตถทพบสวนใหญเปนกระดกสตวและหนกะเทาะแบบแกนหนและสะเกดหน ทงทมการใชงานและไมมการใชงาน(กระจายตวอยทวไป และมกจะพบหนาแนนในชวงทตดกบผนงเพงผา สวนบรเวณทหางออกมาโบราณวตถเหลานจะมปรมาณลดลง นอกจากจะใชเปนทอยอาศยแลว ภายในพนทและชวงเวลาเดยวกนยงใชเปน แหลงผลตเครองมอหน ไปดวย โดยจากการวเคราะหเครองมอหนนนจะพบวามการผลตและกะเทาะซอมเครองมอหนในพนทนดวย เนองจากพบวามการกระจายตวของแกนหน สะเกดหนทไมไดใชงานอย เปนจานวนมาก และยงมสะเกดหนท เกดจากการกะเทาะซอม (resharpening flake) ปะปนอยดวย นอกจากนลกษณะกระดกสตวทพบในพนทขดคนท 1 นนพบวากระดกสตวสวนมากเปนของสตวขนาดกลาง – ขนาดใหญจาพวกกวาง วว ควาย นาจะเปนสตวทถกลามาจากบรเวณใกล ๆ กบแหลงโบราณคด เนองจากชนสวนกระดกสตวทพบนนมหลายชนสวนปะปนในปรมาณใกลเคยงกน พบทง ชนสวนขา ลาตว กระดกสนหลง ซโครง ทงเผาและไมเผา เปนตน แสดงใหเหนถงม การประกอบอาหาร ในบรเวณดงกลาว จากลกษณะทพบกระดกสตวมขนาดเปนชนและ พบทงทเผาไฟ และไมเผาไฟ แสดงถงการใชเครองมอสบและตดออกเปนชนๆ และมการใชไฟเพอทาใหสกกอนทจะนามาบรโภคดวย ทงนเศษของกระดกสตวพบวาจะพบปะปนกนทกประเภท บางบรเวณมลกษณะคลายการกวาดมากองรวมกนซงจะพบหนาแนนตามซอกหนบรเวณทตดกบเพงผา แสดงวานาจะมการ ทงขยะ ในพนทดงกลาวดวย

นอกจากนแลวในบางชวงเวลาอยางหลงจากทมการถลมลงมาของหนปนบรเวณเพงพา (อยางนอย ประมาณ 13,000 ปมาแลว) พบวามเปลยนหนาทการใชงานจากแหลงทอยอาศยชวคราวเปนพนทสาหรบฝงศพ จากการพบหลกฐานโครงกระดกมนษย 2 โครงทมรปแบบการฝงในทาการฝงทแตกตางกน คอ โครงกระดกหมายเลข 1 ฝงแบบนอนหงายเหยยดยาว และโครงกระดกหมายเลข 2 จะฝงในทาแบบนอนงอเขา

ระยะท 2 จดอยในชวงสมยโฮโลซนตอนตน หลงจากประมาณ 9,800 ปมาแลว พบวาหลกฐานเกยวกบหนกะเทาะจะลดลง แตหลกฐานทางโบราณคดทโดดเดน คอ เศษภาชนะดนเผา ลกปด พบกระจายตวอยทวไป แตลกษณะของการกอตวของเศษภาชนะดนเผา นาจะเปนการรบกวนของชนทบถมและนาจะมอายในสมยหลงกวา 98,00 ปแลว แตอยางนอยกแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงลกษณะการใชพนท เปนกจกรรมของกลมคนในวฒนธรรมทแตกตางจากชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย ซงรจกการใชภาชนะดนเผาแลว

136

3.2 พนทขดคนท 2 หลกฐานทางโบราณคด ทพบแสดงใหเหนวา ในบรเวณพนทขดคนท 2 มการใชพนทของมนษยเพอประกอบกจกรรมตาง ๆ ในอดต ตอเนองมาจากพนทขดคนท 1 โดยลกษณะของการใชพนทจะเนนไปในการใชสาหรบผลตเครองมอหนเปนหลก มรายละเอยดดงน ระยะท 1 เมอเปรยบเทยบคาอายกบพนทขดคนท 1 พบวาในชวงไพลสซนตอนปลาย (ประมาณ 22,350-12,160 ปมาแลว) หลกฐานทางโบราณคดสวนใหญ เปนโบราณวตถประเภทหนกระจายตวอยางหนาแนน จะพบทงแกนหน สะเกดหนทไมไดใชงาน แกนหน สะเกดหนทมรอยการใชงาน สะเกดหนทเกดจากการกะเทาะซอมและรวมไปถงกอนหนกรวดกระจายตวปะปนกนอย ซงแสดงใหเหนวาพนทขดคนนใชในกจกรรม การผลตเครองมอหนเปนหลก รวมไปถงการกะเทาะซอมเครองมอหนอกดวย นอกจากนยงพบเศษกระดกสตวในบรเวณชนทบถมลาง ๆ คอนขางหนาแนนแสดงใหเหนถง การบรโภค และการทงควบคกนไปดวย เมอพจารณาในรายละเอยดพบวา ในชวงทหนปนบรเวณเพงผาถลมลงมาประมาณ ระดบชนดนสมมตท 24 -27 ประมาณ 540 – 620 cm.dt. (แผนภมท 26) พบวาปรมาณของเครองมอหน กระดกสตวจะลดลงเปนจานวนมาก แสดงใหเหนถงการหยดใชพนทดงกลาวชวคราว แตหลงจากนนปรมาณของเครองมอหนกลบเพมขนอยางรวดเรวแสดงใหเหนการกลบเขาใชพนทดงกลาวสาหรบผลตเครองมอหนอกครง ระยะท 2 เมอเปรยบเทยบกบพนทขดคนท 1 นาจะเปนชนเดยวกบทพบเศษภาชนะดนเผาแสดงถงกจกรรมการใชพนททแตกตางออกไป

3.2 พนทขดคนท 3 หลกฐานทพบในพนทขดคนนจะคลายคลงกบทพบจากพนทขดคนท 2

ซงสวนใหญจะเปนโบราณวตถประเภทหนกระจายตวอยางหนาแนน โดยลกษณะของการใชพนทจะเนนไปในการใชสาหรบผลตเครองมอหนเปนหลก มรายละเอยดดงน ระยะท 1 เมอเปรยบเทยบคาอายกบพนทขดคนท 1 และ 2 พบวาในชวงไพลสซนตอนปลาย (ประมาณ 22,350-12,160 ปมาแลว) หลกฐานทางโบราณคดสวนใหญ เปนโบราณวตถประเภทหนกระจายตวอยางหนาแนน จะพบทงแกนหน สะเกดหนทไมไดใชงาน แกนหน สะเกดหนทมรอยการใชงาน สะเกดหนทเกดจากการกะเทาะซอมและรวมไปถงกอนหนกรวดกระจายตวปะปนกนอย ซงแสดงใหเหนวาพนทขดคนนใชในกจกรรม การผลตเครองมอหนเปนหลก รวมไปถงการกะเทาะซอมเครองมอหนอกดวย

137

เมอพจารณาจากรปกราฟท (แผนภมท 27) จะเหนไดอยางชดเจนวาในชวงชนดนสมมตท 10- 12 (620 – 660 cm.dt.) พบวาปรมาณของเครองมอหน กระดกสตวจะลดลงเปนจานวนมาก ทงนเมอนาระดบดงกลาวไปเปรยบเทยบกบพนทขดคนท 2 พบวาเปนชวงทมการถลมของหนปนบรเวณเพงผาพอด แสดงใหเหนถงการหยดใชพนทดงกลาวชวคราว แตหลงจากนนปรมาณของเครองมอหนกลบเพมขนอยางรวดเรวแสดงใหเหนการกลบเขาใชพนทดงกลาวสาหรบผลตเครองมอหนอกครง ระยะท 2 จากรปท (แผนภมท 27) ในชวงเวลาประมาณ 9,800 ปมาแลว ปรมาณของเครองมอแกนหน เครองมอสะเกดหน กระดกสตว จะลดจานวนลงอยางรวดเรว แตปรมาณของเศษภาชนะดนเผาจะเพมสงขน แสดงถงกจกรรมการใชพนทและเทคโนโลยในการใชเครองมอทแตกตางออกไป ดวย

0200400600800

100012001400160018002000

S

6-9:

350-

380

cmdt

.

12-1

4:40

0-42

0 cm

dt.

21:4

90-5

00 c

mdt

.

24:5

40-5

60 c

mdt

.

27:6

00-6

20 c

mdt

.

30:6

60-6

80 c

mdt

.

33:7

20-7

40 c

mdt

.CoreFlakeAnimal b.SherdLimestones

แผนภมท 26 กราฟความสมพนธระหวางชนดนสมมตกบปรมาณของโบราณวตถตางๆ ของพนทขดคนท 2

138

ทงนจากพนทขดคนทง 3 พนทขดคนสามารถแสดงใหเหนภาพรวมการ

ใชพนทในอดตไดในแตละชวงเวลา ซงบงบอกใหเหนถงกจกรรมของมนษยในอดตทเขามาใชพนทบรเวณเพงผาแหงน กลาวคอ ในพนทขดคนท 1 นนจะเปนพนทสาหรบใชในการอยอาศย ปรงอาหาร ผลตเครองมอหน ทงขยะ และแหลงฝงศพ ในสวนของพนทขดคนท 2 และ3 นนเปนบรเวณทใชในการผลตเครองมอหนเปนหลก เนองจากจะพบหลกฐานแกนหนและสะเกดหนทงมการใชงานและไมมการใชงานเปนจานวนมาก หลากหลายขนาด และพบหลกฐานครบทกขนตอนในการผลตเครองมอหนดวย และจากการกาหนดอายทจากกระดกสตว และโครงกระดกทง 2 โครงทพบในพนทขดคนท 1 โดยวธ AMS Dating พบวา จะอยในชวงไพลสโตซนตอนปลาย และการกาหนดอายตวอยางดนโดยวธ TL Dating ในพนทขดคนท 3 พบวาชนทเปนรอยตอระหวางการเรมพบเศษภาชนะดนเผา จดใหอยในสมย โฮโลซนตอนตน ดงนนจากการเปรยบเทยบโบราณวตถกบคาอายทได และนาไปเชอมโยงกบผนงชนดนของการขดคนทง 3 พนทขดคนสามารถเชอมโยงชนดนเขากบชนวฒนธรรมไดเบองตนเปน 2 ระยะหลก ๆ ดงน (ภาพท 50 )

Tl dating : 9,800 BP.

0200400600800

1000120014001600

S-440 c

mdt.

2:450-4

60 cmdt.

4:480-5

00 cmdt.

6:520-5

40 cmdt.

8:560-5

80 cmdt.

10:60

0-620 c

mdt.

12:64

0-660 c

mdt.

14:68

0-700 c

mdt.

16:72

0-740 c

mdt.

18,19

:760-8

00 cmdt.

ระดบสมมต

จานวน

(ชน

) CoreFLAKEAnimal b.Sherd

แผนภมท 27 กราฟความสมพนธระหวางชนดนสมมตกบปรมาณของโบราณวตถตางๆ ของพนทขดคนท 3

139

ระยะท 1 จดอยในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย (22,350-12,160 ปมาแลว) พบหลกฐานทางโบราณคดตาง ๆ ทแสดงใหเหนถงการตงถนฐานแบบสงคมเกบของปาลาสตว มการใชเครองมอหนเปนหลก พบหลกฐาน เชน เครองมอหน และเศษกระดกสตวเปนจานวนมาก ระยะท 2 จดอยในชวงสมยโฮโลซนตนถงโฮโลซนตอนปลาย (หลงจากประมาณ 9,800 ปมาแลว) แตหลกฐานทพบนนจะโดดเดนในชวงโฮโลซนตนปลาย คอพบเศษภาชนะดนเผากระจายตวอยทวไป ในชวงนจะตรงกบชนดนชนท 1 และ 2 ของพนทขดคนทง 3 พนท ซงเปนหลกฐานทสามารถแสดงใหเหนไดวาอยางนอยมการเปลยนแปลงลกษณะการใชพนทในชวงนไดวา เปนกจกรรมของกลมคนในวฒนธรรมทแตกตางจากชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย

140

ชนธรรมชาต ชนธรรมชาต

ชนกจกรรมมนษยชวงไพลสโตซนตอนปลาย ชนกจกรรมมนษยชวงโฮโลซน

ชนหนปนถลม

A

B

CD

E

A : Ams. Dating 18,760 BP. B : Ams. Dating 22,180 BP. C : Ams. Dating 13,840 BP. D : Ams. Dating 12,100 BP. E : TL Dating 9,800 BP.

N

ภาพท 51 การเชอมโยงความสมพนธกจกรรมของมนษยในอดต บรเวณผนงขดคนดานทศตะวนตก

141

แหลงทรพยากร

นาลาง

ภเขา

เพงผา

สตวปา

ปลา, หอย

กรวดแมนา

การจดหา (ลา,เกบ)

คดเลอก

การเตรยมอาหาร

การนามาผลต

การบรโภค

การผลต การใช

การซอมแซม การนากลบไปใชใหม

ทง ขยะ

แหลงทอยอาศย

แหลงผลต

แหลงฝงศพ ?

- Utilize core - Utilize flake - Resharpening flake - Wasted core - Broken core - Wasted flake - Raw material - Hammer

- Animal bones - Shell

- Sherd - Beads

- Burial

S A S A

S S A S A

ภาพท 52 แผนผงความสมพนธ กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด ขนตอนการใชพนท หนาทการใชงาน และ แหลงทรพยากร

142

2.5 แหลงทรพยากรหลกในอดต

การศกษาแหลงทรพยากรในอดตของมนษยบรเวณเพงผาถาลอดนน จากการศกษาขอมลในบทท 3 และการวเคราะหขอมลในบทท 4 ประกอบการพจารณากบแผนผงในรปท 52 นน พบวา แหลงทรพยากรหลกในอดตบรเวณรอบ ๆ เพงผาถาลอดนน จะมาจาก 2 แหลงใหญ คอ บรเวณทเปนภเขา ในสวนนจะเปนแหลงทรพยากรหลกทใชในการดารงชพในอดตของมนษย ซงจะเปนทงแหลงสาหรบใชอยอาศย ไดแก ตวเพงผาถาลอด และเปนแหลงทรพยากรสาหรบ อาหาร ใชดารงชพ ซงหลกฐานจากการขดคน จะพบจานวนของกระดกสตวเปนจานวนมาก สามารถจาแนกวเคราะหเบองตน พบสตวปาหลากหลายชนด เชน สตวตระกลกวางปา สตวตระกลวว-ควาย รวมไปถงสตวปาอน ๆ เชน หม ชะน ลง ตวอน เปนตน แสดงใหเหนวาในอดตปาไมในอดตคอนขางจะมความหลากหลายทางนเวศวทยาคอนขางมาก ซงเมอเทยบกบสภาพในปจจบนแลวพบวา ปรมาณและชนดของสตวปาลดจานวนลงไปอยางมาก ซงบางชนดกสญพนธไปแลว บรเวณลานาลาง จดเปนลานาสายหลกทไหลผานบรเวณดงกลาว และนาจะเปนลานาหลกทมนษยในอดตจะใชประโยชน ซงอาจจะใชทงอปโภค และบรโภค ดวย เมอเปรยบเทยบขอมลหลกฐานจากการขดคนแลวพบวา ทรพยากรจากลานาลาง ไดแก สตวประเภท ปลา หอย โดยเฉพาะอยางยง หอยกาบ นาจะเปนทรพยากรหลกสาหรบมนษยในอดต ซงในปจจบนในนาลางกยงคงพบหอยกาบชนดเดยวกนกบทพบในหลมขดคนดวย (วเคราะหโดย คณบวรศกด ตมปสวรรณ) (ภาพท 53)

ภาพท 53 เปรยบเทยบหอยกาบแมนาระหวางหอยจากนาลางในปจจบน กบหอยกาบจากหลมขดคน

หอยกาบนาลาง หอยกาบจากหลมขดคน

143

นอกจากนแลวแหลงทรพยากรหลกอกอยางหนงของนาลางคอ กรวดแมนา จากการศกษาพบวากรวดแมนาลางนาจะเปนแหลงทรพยากรหลก ทมนษยในอดตนาไปเปนวตถดบสาหรบผลตเครองมอหน เพราะ เพงผาถาลอดในอดต คอนขางจะอยใกลกบแมนาลาง ทาใหมความสะดวกสบายตอการเลอกใช และขนยายกรวดแมนานามาผลตเปนเครองมอหน เปนผลทาใหพบขนาดของเครองมอหน มขนาดคอนขางหลากหลาย ตงแตขนาดใหญมาก (มากกวา 30 เซนตเมตร) ไปจนถงขนาดเลก ทงนเมอศกษาลงไปในรายละเอยด โดยทาการเลอกศกษาหาดกรวด จานวน 5 หาด ตามลานาลาง พบวาชนดหนและขนาดของหน มความใกลเคยงกบทพบในหลมขดคนมาก(ตารางท 23) และนาจะเปนสงยนยนไดวา เครองมอหนในอดตนาจะทามาจากกรวดของแมนาลางนนเอง

นอกจากนยงมขอสงเกตอกประการคอ ฤดกาลในการเลอกทรพยากร โดยเฉพาะอยางยง หอยกาบ และเครองมอหน นนพบวา จะตองเปนฤดแลงเทานน เพราะจากการสงเกตลกษณะของนาลางทงสามฤดในปจจบน พบวา ในฤดฝน และฤดหนาว ระดบของนาลางจะสงมาก นาคอนขางขน โดยเฉพาะในฤดฝน จะสงมาก และไหลคอนขางแรง ยากตอการเกบกรวดแมนา แตในฤดรอน กลบพบวาระดบของนาลางคอนขางจะลดตาลงมาก ทาใหปรากฏพบ หาดกรวด กระจายตวเปนหยอม ๆ สามารถลงไปเกบนามาใชไดอยางงายและสะดวกสบายดวย

ขนาด (มลลเมตร) ปรมาณ (%)

Boulder (> 256) 5 Cobble (64 – 256) 74 Pebble (4 – 64 ) 12 Granule (2 – 4) 7

ชนดหน ปรมาณ (%)

หนทราย (Sandstone) 42 หนควอตไซต (Quartzite) 28 หนภเขาไฟ (Volcanic rock) 10 หนอคนระดบลก (Plutonic rock) 6 อน ๆ (Other) 4

ตารางท 23 การวเคราะหลกษณะของกรวดบรเวณลานาลาง ก. ชนดหน ข. ขนาดของหน

144

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ

“การศกษาธรณวทยาทางโบราณคด : กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน” เปนการศกษาวจยโดยใชองคความรทางดานธรณวทยามาประยกตใชวเคราะหหลกฐานทางโบราณคด โดยจะเนนศกษาถงกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด และวเคราะหถงปจจยเกยวกบเลอกใชพนทในการประกอบกจกรรมตาง ๆ รวมไปถงการเลอกใชทรพยากรตาง ๆ ในพนทของมนษย โดยจะทาการวเคราะหทงขอมลทมาจากการขดคน และไมไดมาจากการขดคน มาเชอมโยงเพอหาความสมพนธดงกลาว ในการศกษาครงน โดยเฉพาะอยางยงขอมลจากการขดคนทางโบราณคดนน เปนขอมลททาการขดคนโดยโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ซงโครงการโบราณคดบนพนทสง ฯไดดาเนนการขดคน ณ บรเวณเพงผาภายในศนยอนรกษสตวปาถาลอด บานถาลอด ตาบลถาลอด อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2546

ดงทไดกลาวไวแลวประเดนหลกของการวจยคอ ศกษาลกษณะธรรมชาตและกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคด และศกษาความสมพนธการเลอกใชพนทของมนษยในแตละชวงเวลา โดยเชอมโยงขอมลตาง ๆ ทงขอมลธรณวทยาและขอมลโบราณคดมาประกอบเพอตอบคาถามดงกลาว จากการศกษาวเคราะหขอมลสามารถสรปผลการศกษา ไดดงน 1. อายสมยของแหลงโบราณคด

การกาหนดอายสมยของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดนน จะใชคาอายทไดจากวธการทางวทยาศาสตรอางองเปนหลก โดยโครงการวจยโบราณคดบนพนทสงฯ ไดสงตวอยางประเภทตาง ๆ จากบรเวณพนทขดคนท 1 จานวน 4 ตวอยาง โดยวธการ AMS Dating (หองปฏบตการ Beta ประเทศสหรฐอเมรกา) ไดคาอายดงน

1. 12100 ± 60 ปมาแลว (Beta-168223) (โครงกระดกหมายเลข 1) 2. 13640 ±80 ปมาแลว (Beta-168224) (โครงกระดกหมายเลข 2) 3. 22190 ± 160 ปมาแลว (Beta-17226) (เปลอกหอยจากชนดนสมมตท 28) 4. 16750 ± 70 ปมาแลว (Beta-17227) (เปลอกหอยจากชนดนสมมตท 21)

145

นอกจากนผวจยไดทาการเกบตวอยางตะกอนบรเวณรอยตอเนองระหวางชนทบถม จากพนทขดคนท 2 และ 3 เพอทาการกาหนดอายโดยวธ TL Dating จานวนทงสน 6 ตวอยาง แตสามารถหาคาอายไดเพยงตวอยางเดยว จากตอเนองระหวางชนทบถมท 2 และ 3 จากพนทขดคนท 3 กาหนดอายไดประมาณ 9,800 ปมาแลว เมอเปรยบเทยบคาอายทไดจากวธทางวทยาศาสตรกบตารางอายสมยทางธรณวทยาแลวนน ทาใหการแบงอายสมยแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดในเบองตนอยางกวางๆ 2 สมย คอ สมยไพลสโตซนตอนปลายถงโฮโลซนตอนตน ทงนเมอทาการเชอมโยง ตาแหนงคาอายทไดจากพนทขดคนท 1 และพนทขดคนท 3 พบวามความสอดคลองกนตามลาดบชนทบถม แสดงใหเหนวาชนวฒนธรรมโดยเฉพาะชนทพบเครองมอหนเปนจานวนมากนนมอายอยางนอย 10,000 ปมาแลว หรอประมาณไพลสโตซนตอนปลาย 2. กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด การศกษากระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดนนจะพจารณา 2 สวน คอ กระบวนการกอตวในแงการเกดของพนท (พจารณาจากลกษณะธรณสณฐานเปนหลก) และกระบวนการกอตวเฉพาะแหลงพนทขดคน (พจารณาหลกฐานตาง ๆ จากการขดคนทางโบราณคด สามารถสรปไดดงน 2.1 กระบวนการกอตวลกษณะการเกดของแหลง จากการศกษาลกษณะธรณวทยา และธรณสณฐานในบรเวณพนทศกษาพบวา เพงผาถาลอดตงอยใน ลกษณะพนทคาสตรแบบหนปน(หนปนยคเพอรเมยน) ทงนในอดตบรเวณดงกลาวนาจะมลกษณะเปนโพรงหนปนขนาดใหญ มธารนาไหลผาน หลงจากนนนาจะเกดกระบวนการแปรสณฐานเกดขน เกดแองยบหนปนบรเวณดงกลาว ซงในปจจบนจะเหนไดวามแนวรอยเลอนหลายแนวพาดผานในบรเวณดงกลาว ลกษณะของแองยบดงกลาวเปนแองยบแบบเปด ทาใหปรากฏลกษณะเปนรปเกอบวงกลม มเพงผาและหนาผาปรากฏอยทวไป นอกจากนในสวนบรเวณแองยบทเปดออกนน มนาลางไหลผาน ซงในอดตนาจะมทศทางการไหลของลานาอยใกลเพงผามากกวาปจจบน โดยพจาณาจากตะกอนลานตะพกลานาลางในบรเวณดงกลาว

เมอพจารณาถงทาเลแหลงทตงพบวา ลกษณะของเพงผาจะอยบรเวณขอบของหลมยบ และคอนขางจะเปนพนทอยสงทสดเมอเทยบกบพนทขางเคยง จากตาแหนงดงกลาว ทศทางของมมมองออกไปจากเพงผานน สามารถมองเหนไดรอบทศอกดวย รวมไปถงชะงอนของเพงผายง

146

สามารถปองกนฝน และแดดไดเปนอยางด คอนจางจะมความเหมาะสมสาหรบการตงถนฐานเปนอยางด นอกจากนแลวจากลกษณะทางดานธรณวทยาและธรณสณฐานทไดทาการศกษาไวแลวพบวา แมนาลางซงไหลผานบรเวณเพงผาทางดานทศตะวนออกนน การไหลของนาลางพบวาจะไหลตามรอยเลอนทเปนรอยเลอนหลกของพนท ซงรอยเลอนดงกลาวพบวาจะมแนวพาดผานเปนแนวยาวผานหลากหลายชนดหน แมนาลางซงไหลตามรอยเลอนดงกลาวกจะเปนแหลงสะสมตะกอนตาง ๆ จากหลากหลายพนทไปดวย ทาใหปรากฏพบกรวดแมนาหลากหลายขนาด หลากหลายชนดหน ซงเมอพจารณาถงขนาดและชนดหนแลวพบวา สามารถนามาผลตเปนเครองมอหนไดเปนอยางดดวย ดงนนนาลางจงนาจะเปนแหลงทรพยากรหลกแหงหนงดวย ทงนเมอพจารณาในเชงนเวศวทยาบรเวณรอบ ๆ พนทแลว พบวาความแตกตางของสองชนดหนระหวางสองฝงนาลาง เปนผลทาใหลกษณะของพชพรรณทเกดขนกมความแตกตางกนดวย กลาวคอ บรเวณทางดานทศตะวนตกของนาลางซงเปนพวกหนปนจะเปนปาจาพวกปาเบญจพรรณและปาดบชนเปนหลก สวนบรเวณทางดานทศตะวนออกของนาลางซงเปนหนพวกหนโคลน หนทราย จะเปนปาพวกปาไผและปาดบแลงเปนหลก จะเหนไดวาความแตกตางดงกลาวทาใหพนทดงกลาวมความหลากหลายทางชวภาพมากขน รวมไปถงทรพยากรตาง ๆ จากปากมากยงขนดวย 2.2 กระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดบรเวณพนทขดคน จากขอมลหลกฐานทไดจากการขดคนจากทง 3 พนทขดคน พบวาลาดบชนทบถมคอนขางจะมความนาสนใจ กลาวคอ ชนทบถมจะมทงชนทบทเกดจากธรรมชาตและมนษยแทรกสลบกนไปภายในพนททบถมเดยวกน รวมถงชนทบถมบางชน เชน ชนกรวดแมนาทพบเครองมอหน ซงถามองอยางผวเผนจะเหมอนเปนการเกดโดยธรรมชาตแตแททจรงแลวเปนชนทเกดจากกจกรรมของมนษย เปนตน สามารถสรปภาพรวมกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดไดดงน ชนทบถมแรกเปนชนทบถมทางธรรมชาต เปนชนดนเหนยวปนแลงไมพบกจกรรมของมนษย ชนทบถมตอมาเปนแนวของกรวดแมนา ซงพบเฉพาะพนทขดคนท 1 ลกษณะของการทบถมของชนกรวดมการคดขนาดคอนขางด จดเปนลกษณะของทางนาเกาทไหลผานบรเวณดงกลาวในอดต ซงนาจะเปนลกษณะของทางนาทไหลเขาโพรงถาในอดต ชนทบถมตอมาเปนชนทบถมทเปนกจกรรมของมนษยในอดต เปนชนทบถมทคอนขางหนา โดยพบหลกฐานทางโบราณคดทสาคญและพบปรมาณคอนขางมากคอ หนกะเทาะ กระดกสตว โดยเฉพาะอยางยงเครองมอหนกะเทาะซงจะพบเปนปรมาณมากทง 3 พนท โดยเฉพาะอยางยงพนทขดคนทสองจะพบเปนชนหนาคลายกบการทบถมทเกดโดยธรรมชาต (โดยนา) เพราะ

147

ทกชนเปนหนกรวดแมนา แตเมอพจารณาในรายละเอยดแลวพบวา ลกษณะของกรวดรอยละ 80 แตกหกจากการกะเทาะ มการคดขนาดไมม พบขนาดเลก ๆ ไปจนถงขนาดใหญมาก จงไมนาจะเปนไปไดทเกดจากธรรมชาตโดยนา นอกจากนแลวภายในชนกจกรรมของมนษยชนหนานยงพบชนทบถมโดยธรรมชาตแทรกอยในชนดงกลาว ซงสามารถแยกชนดงกลาวไดอยางชดเจน คอ ชนถลมของเพงผาหนปน โดยจะพบกอนแตกหกของหนปนทบถมเปนแนวเอยงเทอยางชดเจน ในบรเวณพนทขดคนท 1 และ 2 แตกพบวามนษยยงคงใชพนดงกลาวอยางตอเนองจะเหนไดจากพนทขดคนท 3 ยงคงปรากฏชนหนกะเทาะอยางตอเนองแตกมปรมาณลดลงบาง และเพมปรมาณมากขนหลงจากหมดชนหนปนถลม ทงนในพนทขดคนท 1 หลงจากผานชนหนปนถลมพบวา ยงคงพบชนของเครองมอหน แตกพบวามการเปลยนแปลงพนทใชงานโดยพบโครงกระดกมนษย จานวน 2 โครง ซงมทาทางการฝงทแตกตางกน ชนทบถมตอมาเปนชนทบถมทมลกษณะรอยตอเนองของชนดนทเหนไดอยางชดเจนในพนทขดคนท 2 และ 3 ลกษณะของชนตะกอนมความแตกตางจากชนทบถมดานลางอยางชดเจน ภายในชนทบถมนพบหลกฐานทางโบราณคดทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงเทคโนโลยการใชเครองไมเครองมอโดยจะพบ เรมปรากฏพบเศษภาชนะดนเผา ลกปดดนเผา เครองมอเหลก เปนตน แตเปนทนาสงเกตวา ลกษณะของโบราณวตถดงกลาวโดยเฉพาะอยางยงเศษภาชนะดนเผามขนาดเปนชนเลก ๆ มขอบคอนขางกลมมน และเมอพจาณาประกอบกบชนตะกอนทมการทบถมอดตวกนไมแนน มความพรนคอนขางสง แสดงใหเหนวา โบราณวตถนาจะถกพดพาจากทอนมาทบถมบรเวณดงกลาว ชนทบถมตอมาเปนชนทบถมบนสด เปนดนธรรมชาตชนบาง ๆ ทเกดขนในปจจบน 3. การใชพนทในอดต จากการวเคราะห คาอายของแหลงโบราณคด และกระบวนการกอตวของแหลงโบราณคดขางตน สามารถแยกชนวฒนธรรมตาง ๆ ได และสรปการใชพนทในอดตภายในบรเวณดงกลาวไดดงตอไปน

3.1 พนทขดคนท 1 ผลการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดประเภทตางๆ ของพนทขดคนท 1 สามารถแบงกจกรรมการใชพนทของมนษยในอดตของบรเวณพนทน ออกไดเปนอยางนอย 2 ระยะ ดงน

148

ระยะท 1 การใชพนทในชวงนจดอยในสมยไพลสโตซนตอนปลาย พบวาเรมมการใชพนทตงแตชนทบถมตอจากชนกรวดธรรมชาตเรอยมาจนถงชนดนธรรมชาตท 3 หลกฐานทพบในชวงนประกอบดวย หนกะเทาะประเภท แกนหนและสะเกดหน พบทงทใชงานและไมใชงาน หนกรวด กระดกสตว เปลอกหอย และโครงกระดกมนษย 2 โครงทพบในชนดนธรรมชาตท 3 ผลการวเคราะหหนกะเทาะ กระดกสตวและเปลอกหอย ทาใหทราบวากจกรรมของพนทขดคนท 1 ในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย (ประมาณ 22,000 – 12,000 ปมาแลว) เปนการใชพนทเพอเปนทอยอาศยแบบชวคราว แตอาจจะเขามาอาศยเปนชวงระยะเวลาสนๆ แตบอยครง เนองจากปรมาณของหลกฐานทพบมจานวนมาก มการประกอบอาหารโดยการสบกระดกสตวออกเปนชนเลกๆ และทาใหสกกอนทจะนามาบรโภค อาหารของมนษยในชวงนจะเปนกนสตวทงขนาดใหญ-เลก และมการเกบเอาหอยจากลานามาบรโภคอกดวย นอกจากจะใชเปนทอยอาศยแลวยงมการผลตและซอมเครองมอหนอกดวย ในชวงปลายของสมยนกจกรรมการใชพนทมความหลากหลายมากขนคอ นอกจากเปนทอยอาศย ประกอบอาหาร ผลตและซอมเครองมอหนแลว ยงมการใชพนทสาหรบฝงศพอกอยางนอย 2 ครงดวยกน คอ ฝงในทานอนงอเขาและนอนหงายเหยยดยาว แตขณะนยงไมอาจจะยนยนไดวาโครงกระดกทงสองมความสมพนธกนและเปนคนจากวฒนธรรมเดยวกนหรอไม ระยะท 2 การใชพนทในชวงนตรงกบสมยโฮโลซนตอนตนถงโฮโลซนตอนปลาย (ประมาณ 98,00 – ปจจบน) แตหลกฐานทพบนนเดนชดมาก คอ เศษภาชนะดนเผา ซงนาจะจดอยในสมยโฮโลซนตอนกลางถงโฮโลซนตอนปลายแลว นอกจากนยงพบหลกฐานอน ๆ ดวยทพบประกอบดวย เชน ลกปด เครองมอเหลก หนเจาะร เปนตน การใชพนทในชวงนอาจจะไมสามารถแยกระยะสมยไดชดเจนมากนกเนองจากชนทบถมดงกลาวเปนชนทบถมทถกรบกวน ทาใหพบหลกฐานปะปนกนหลายสมย แตอยางนอยกแสดงใหเหนถงการใชเทคโนโลยทแตกตางไปจากสมยไพลสโตซนตอนปลายแลว 2.2 พนทขดคนท 2 การใชพนทในบรเวณนสามารถทราบไดเพยงเบองตนเทานน เนองจากการวเคราะหหลกฐานไมครบทกประเภท สามารถแบงการใชพนทออกเปน 2 ชวงดงน ระยะท 1 การใชพนทในชวงนจดอยในสมยไพลสโตซนตอนปลาย พบเปนชนหนา หลกฐานทพบประกอบดวย หนกะเทาะ แกนหนทไมใชงาน สะเกดหนใชงานและไมใชงาน หนกรวด กระดกสตว เปลอกหอย แตปรมาณของกระดกสตวและเปลอกหอยมไมมาก

149

เหมอนกบพนทขดคนท 1 จงอาจจะเปนไปไดวาการใชพนทในชวงนเปนการใชพนทในการผลตเครองมอหนกะเทาะเปนหลก เนองจากพบเครองมอหนกะเทาะ แกนหนทไมใชงาน สะเกดหนใชงานและไมใชงาน หนกรวด กระจายตวอยางหนาแนน และอาจจะเปนททงขยะทเหลอจากการบรโภค เนองจากพบกระดกสตว เปลอกหอยกระจายตวไมมากนก นอกจากนภายในชวงเวลาดงกลาวพบวาเกดหนถลมลงมาดวย เปนผลทาใหมนษยกจกรรมของมนษยหยดลงชวคราว จะเหนไดจากปรมาณโบราณวตถคอนขางลดลงอยางชดเจน ระยะท 2 การใชพนทในชวงนจดอยในสมยโฮโลซนตอนตนถงตอนปลาย พบหลกฐานทพบประกอบดวย เศษภาชนะดนเผาแบบเนอดน หนกรวดเจาะร ขวานหนขด ลกปดดนเผา เปนตน แตจากการพบลกษณะของเศษภาชนะดนเผาดงทไดกลาวไวแลว รวมถงพบปะปนกบหลกฐานตาง ๆ ชนทบถมดงกลาวนาจะเปนชนทบถมรบกวน จากหลาย ๆ สมยปะปนกนและสอดคลองกบพนทขดคนท 1

2.3 พนทขดคนท 3 ผลการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดประเภทตางๆ ของพนทขดคนท 3 สามารถแบงกจกรรมการใชพนทของมนษยในอดตของบรเวณพนทน ออกไดเปนอยางนอย 2 ชวง ดงน ชวงท 1 การใชพนทในชวงนจดอยในสมยไพลสโตซนตอนปลาย พบหลกฐานทพบประกอบดวย กะเทาะ แกนหนทไมใชงาน สะเกดหนใชงานและไมใชงาน หนกรวด กระดกสตว แตปรมาณของกระดกสตวทพบมจานวนนอยมาก จงอาจจะเปนไปไดวาการใชพนทในชวงนเปนการใชพนทในการผลตเครองมอหนกะเทาะเปนหลก เนองจากพบเครองมอหนกะเทาะ แกนหนทไมใชงาน สะเกดหนใชงานและไมใชงาน หนกรวด กระจายตวอยางหนาแนน และอาจจะเปนททงขยะทเหลอจากการบรโภคเชนเดยวกบพนทขดคนท 2 เนองจากพบกระดกสตวกระจายตวอยนอย ชวงท 2 การใชพนทในชวงนจดอยในสมยโฮโลซนตอนตน ถงตอนปลาย เปนชนทเหมอนกบชนทบถมชวงท 2 ของพนทขดคนท 2

จากขอมลหลกฐานทง 3 พนทขดคน การใชพนทบรเวณแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดของมนษยในอดต กจกรรมของมนษยทเดนชดนาจะอยใน ชวงสมยไพลสโตซนตอนปลาย (ประมาณ 22,000-12,000 ปมาแลว) มนษยทเขามาใชพนทบรเวณแหลงโบราณคดเพงผาถาลอดน มการแบงพนทสาหรบประกอบกจกรรมในชวงเวลาดงกลาวเปน 2 สวน คอดานในตดกบ

150

เพงผาจะใชเปนทอยอาศยและบรเวณทลาดเอยงดานหนาเพงผา โดยจะใชเปนพนทสาหรบผลตเครองมอหนและกะเทาะซอมแซมเครองมอหน กระดกสตวทพบนนนาจะเปนการลาสตวทอยใกลๆ กบแหลงโบราณคดมาเปนอาหาร เนองจากพบกระดกหลายสวนปะปนกน สตวสวนใหญทพบเปนจาพวกกวาง วว ควาย นอกจากลาสตวแลวยงมการจบสตวนามาบรโภคดวยเชนกน มการผลตเครองมอหนโดยนาเอาวตถดบมาจากแหลงนาทอยใกลเคยง นอกจากนในบางชวงของสมยนพนทบรเวณทตดกบผนงเพงผานนไดเปลยนเปนพนทสาหรบใชในการฝงศพ สวนในสมยโฮโลซนตอนตนถงตอนปลาย ( หลงจากประมาณ 9,800 ปมาแลว) พบหลกฐานทใชแยกชวงสมยไมคอยจะชดเจน เนองจากเปนชนทบถมทถกรบกวน ซงจะพบหลกฐานหลาย ๆ สมยปะปนกนอยในชนทบถมเดยวกน แตทงนหลกฐานทางโบราณคดทโดดเดนทพบในชวงน คอเศษภาชนะดนเผาเนอดน ลกปดดนเผา เปนตน แสดงใหเหนวามการใชพนทและเทคโนโลยเครองไมเครองมอของมนษยทแตกตางไปจากในชวงสมยไพลสโตซนตอนปลายแลว 3. ปญหาและขอเสนอแนะ

3.1 ปญหาจากการขดคนทางโบราณคด ทงนในการขดคนทางโบราณคดโดย โครงการโบราณคดบนพนทสงดงกลาว ระยะเวลาในการขดคนลวงเลยเขาไปอยในฤดฝน เนองจากการพบปรมาณวตถเปนจานวนมาก และฤดฝนในพนทดงกลาวจะมสภาพฝนตกตลอดวน เปนผลทาใหยากตอการขดคน และเกบขอมล เปนผลทาใหการเกบขอมลโดยเฉพาะเครองมอหนในหลมขดคนท 2 บางชนดนสมมต ไดมการเกบรวมหลาย ๆ ชนดนสมมตตามชนทบถมตามวฒนธรรม ดงนนในการวเคราะหเครองมอหนอาจจะไมไดรายละเอยดในแตละชนดนสมมตมากนก 3.2 ปญหาในการเลอกสมวเคราะหตวอยาง เนองจากหลกฐานทางโบราณคดทไดจากการขดคนทง 3 พนทมปรมาณสงมาก ทาใหในการศกษาวจยครงนใชวธการสมเลอกตวอยางนามาวเคราะห เพอเปนตวแทนของแหลงโบราณคด เพอทจะไดผลการวเคราะหเบองตนเกยวกบความแตกตางตาง ๆ ในแตละชนทบถม ซงในการสมเลอกตวอยาง โดยเฉพาะอยางยง ตวอยางหนกะเทาะนน คดเปนประมาณ รอยละ 20 ของทงพนทขดคนเทานน ซงขอมลทไดอาจจะไมครอบคลมในรายละเอยดทงหมดได รวมไปถงในการวเคราะห ยงเปนการวเคราะหเบองตน เพอใหไดมาซงตวเลขเชงปรมาณเพอนามาพจารณาถงการเปลยนแปลงเบองในแตละชนทบถม ซงนาจะเปนแนวทางใหผเขามาศกษาตอไปไดใชประโยชนวาชนทบถมใดนาสนใจสาหรบศกษาในรายเอยด

151

ทงนทางโครงการวจยโบราณคดบนพนทสง ในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน กาลงทาการวเคราะหหลกฐานทางโบราณคดในรายละเอยดทงหมด จากทง 3 พนทขดคนตอไประหวางเดอนมนาคม 46 – กมภาพนธ 49

3.2 ปญหาเรองการกาหนดอายดวยวธการทางวทยาศาสตร เนองจากแหลงโบราณคดเพงผาถาลอด มผลการกาหนดอายดวยวธ AMS Dating เพยง 4 คาจากตวอยางในพนทขดคนท 1 และ TL Dating เพยง 1 คา จากพนทขดคนท 3 และคาอายทไดโดยเฉพาะคา AMS Dating จากเปลอกหอย ทชนทบถมดานบนมอายมากกวาชนทบถมดานลาง ผลดงกลาวอาจจะเกดจากการผดพลาดไดจากหลายประการ แตพนทขดคนขดคนในพนทหนปน ผลกระทบจากการปนเปอนของ คารบอเนต คอนขางจะมผลกระทบอยางมากตอการกาหนดอายดวยวธคารบอน รวมไปถงคา TL Dating จากชนตะกอน ซงการกาหนดอายจะตองมความระมดระวงเนองจากผลกระทบของแสงมผลตอคาอายอยางมาก เปนผลทาใหคายเกดผดพลาดได แตทงนคาอายทไดทงหมดเปนคาอายเบองตนทยนยนโดยหลกฐานจากหลมขดคน และหองปฏบตการทคอนขางจะนาเชอถอได ประกอบกบคาอายทไดดงกลาวคอนขางจะสอดคลองกนทงหมด กลาวคอ คาอายอยในระยะเวลาเดยวกนไมมคาทแตกตางออกมาอยางชดเจนเลย ดงนนคาอายดงกลาวนาจะเชอถอไดโดยภาพรวมวาอยางนอยแหลงโบราณคดดงกลาวเปนกจกรรมของมนษยอยางนอยตงแตสมยไพลสโตซนตอนปลายมาแลว ทงนในอนาคตทางโครงการวจยโบราณคดบนพนทสง จะสงตวอยางเพอยนยนคาอายดงกลาวอกครง รวมไปถงผวจยมความสนใจทจะใชการกาหนดอายโดยใชเทคนควธใหมเขามาศกษาเปรยบเทยบในอนาคต เชน ESR Dating, OSL Dating เปนตน เพอตรวจสอบความถกตองของคาอายของแหลงโบราณคดอกครงในอนาคต รวมไปถงทางโครงการวจยโบราณคดบนพนทสง ฯ เองกจะสงตวอยางดนและถาน ไปทาการกาหนดอายเพมเตมดวยในอนาคต ซงคาอายทไดนาจะเปนขอมลทสาคญทใชในการเปรยบเทยบและทาใหเกดความชดเจนมากขนดวย

152

บรรณานกรม กรมแผนททหาร. “ดอยผกกด”. ระวาง 4648 II พมพครงท 1- RTSD.แผนทประเทศไทย ลาดบชด L

7017. 2535. มาตราสวน 1:50,000. กรมศลปากร.รายงานการสารวจแหลงโบราณคดถาบานแมลาง ถาบานนารน 1-2 ถาบานปางคาม

หบเขาบานไร และถาบานจะโบ. เชยงใหม: โครงการโบราณคดภาคเหนอ,2529. กรรณการ สธรตนาภรมย.“แนวทางการจดการทรพยากรทางวฒนธรรมถาผแมนในเขตอาเภอปาง-

มะผา จงหวดแมฮองสอน.”สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร,2542.

ชยพร ศรพรไพบลย. “ธรณทศนและระบบถาในอาเภอปางมะผา.” ใน เอกสารประกอบการประชมวชาการ ทรพยากรถา. โรงแรมรอยล กรงเทพฯ 4-5 สงหาคม 2542.

เชดศกด ตรรยาภวฒน. “การศกษาตาแหนงทตงแหลงโบราณคดประเภท “ถาผแมน” สมยกอนประวตศาสตรตอนปลาย ในบรเวณลมนาของและลาง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน.” การศกษาเฉพาะบคคลระดบปรญญาศลปศาสตรบณฑต ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร,2541.

ทวา ศภจรรยา. “ธรณสณฐานกบการตงถนฐานในประเทศไทย.” ใน การประชมสมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย ครงท 6 . ภาควชาภมศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538.

บรษทจออกราฟค ดไซน.โครงการการศกษาเพอพฒนาและอนรกษถา กงอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน. ม.ป.ท.,2538.

ปรชา กาญจนาคม. แนวทางการศกษา โบราณคด, นครปฐม:โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร,2538.

ปญญา จารศรและคณะ.ธรณวทยากายภาพ. ภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2546.

ผองศร วนาสนและ ทวา ศภจรรยา. เมองโบราณชายฝงทะเลเดมของทราบภาคกลางประเทศไทย:การศกษาตาแหนงทตงและภมศาสตรสมพนธ. งานวจยจฬาลงกรณมหาวทยาลย,ลาดบท 1. กรงเทพ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2524.

พชร สารกบตร.เทคโนโลยสมยโบราณ.ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2523.

153

มหาวทยาลยเชยงใหม.การศกษาเพอจดทาแผนการจดการอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตบรเวณถา-นาลอด จงหวดแมฮองสอน.กรงเทพฯ: สานกงานนโยบายและสงแวดลอม,2538.

รศม ชทรงเดช.รายงานการวจยเรอง การศกษาความสมพนธระหวางมนษยกอนประวตศาสตรกบสงแวดลอม ในบรเวณลมแมนาแควนอยตอนลาง. ศนยวจยมหาวทยาลยศลปากร,2534

__________.รายงานการวจยฉบบสมบรณ โครงการการสารวจและจดระบบฐานขอมลเกยวกบถา จงหวดแมฮองสอน ดานโบราณคด.เสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย,2543

รศม ชทรงเดช นาฏสดา ภมจานงค และสภาพร นาคบลลงก.รายงานความกาวหนาครงท 1 ของโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผาจงหวดแมอองสอน.เสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย,2544

__________. รายงานความกาวหนาครงท 2 ของโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผาจงหวดแมอองสอน. เสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย,2545.

รศม ชทรงเดช นาฏสดา ภมจานงค และสภาพร นาคบลลงก.รายงานฉบบสมบรณของโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผาจงหวดแมอองสอน.เสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย,2546.

วรศกด แคลวคาพฒ. “โบราณคดทเพงผาถาลอด: วถชวตของคนสมยไพลสโตซนตอนปลาย-โฮโลซนตอนปลาย” ใน คน วฒนธรรมและสภาพแวดลอมโบราณบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน. ใน เอกสารประกอบการประชมวชาการโครงการโบราณคดบนพนทสงในอาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน, มหาวทยาลยศลปากร,วนท 20-21 กมภาพนธ 2546.

สทธพงศ ดลกวณช.รายงานการวจยขนสมบรณของโครงการสารวจและจดระบบฐานขอมลถา จงหวดแมฮองสอน. เสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย,2544

สรนทร ภขจร.รายงานเบองตนการขดคนทถาหมอเขยว จงหวดกระบ ถาซาไก จงหวดตรงและการศกษาชาตพนธวทยาทางโบราณคด ชนกลมนอยเผาซาไก จงหวดตรง เลมท 1. กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร,2534

__________.รายงานขนสรปการขดคนทถาหมอเขยว จงหวดกระบ ถาซาไก จงหวดตรงและการศกษาชาตพนธวทยาทางโบราณคด ชนกลมนอยเผาซาไก จงหวดตรง เลมท 2. กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2537

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. ธรณสณฐานประเทศไทยจากหวงอวกาศ, กรงเทพ ฯ: ดานสทธาการพมพ,2538.

154

เอบ เขยวรนรมย. การสารวจดน เลมท 2 เทคนคในการสารวจและจาแนกดน.ภาควชาปฐพวทยา. คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,2527.

Anderson, D. Lang Rongrien Rockshelter: A Pleistocene, Early Holocene Archaeological Site from Krabi, Southwestern Thailand. University Museum Monograph 71. Philadelphia: The University Museum,1990.

Butzer, K W. Archaeology as human ecology. New York:Cambridge University Press,1982. Choowong,M. “The Geomorphology and assessment of inducators of sea-level changes to study

coastal evolution from the Gulf of Thailand”. In The International Symposium on Geology of Thailand, 26-31 August 2002, Bangkok,Thailand ,2002a.

Fagan,B.M. People of The Earth (An Introduction to World Prehistoric).Canada:Little,Brown and Co.1983.

Grave, P. “The Shift to Commodity: A Study of Ceramic Production and Upland-Lowland Interaction in Northwestern Thailand 100-1650 AD.” Unpublished Ph.D Thesis, Prehistoric and Historic Archaeology and The NWG Macintosh Centre for Quaternary Dating, University of Sydney, Australia.1996.

Gorman, C.F. “Excavation at Spirit Cave, North Thailand: some interim interpretations”. Asian Perspective no.13 (1970) :79-107.

Gorman,C.F. A priori models and Thai prehistory: a reconsideration of the beginning of agriculture in Southeast Asia. In Reed, C. editor, Origin of Agriculture, Mouton: The Hague, 1977.

Joukowsky, M. A Complete Manual of Field Archaeology. New Jersey : Prentice – Hall,1980 Kierman, K. et al. Prehistoric Occupation and Burial Sites in the Mountains of the Nam Khong

Area, Mae Hong Son Province, Northwestern Thailand. Australian Archaeology 27 (1988) :24-44.

Maloney, B. Late Holocene climatic change in Southeast Asia: the Palynological evidence and its implications for archaeology. World Archaeology 24 (1992) :25-34.

Nutalaya, P. and Rau J.J. Bangkok:The Sinking Metropolis. Episodes. 4 (1981) :3-8. Penny, D. Paleoenvironmental analysis of the Sakon Nakhon basin, northeast Thailand:

palynological perspectives on climate change and human occupation. Bulletin of Indo-Pacific Prehistory Association 18. 2 (1996) :139-148.

155

Rapp G. and Gifford J.A. Archaeological Geology.Yale University Press,1985. Rapp G. and Hill L.C. Geo-archaeology. Yale University Press,1998. Renfrew, C. and Bahn, P. Archaeology : Theories, Methods and Practice.New York : Thames and

Hudson Ltd,1991. Sharer, J.R. and Ashmore, W. Foundamentals of Archaelogy. Menlo Park, California : The

Benjamin Cummings,1979. Schiffer, M.B. Archaeological Context and Systematic Context. American Antiquity. 37 (1972) :

156-165. Schiffer ,M.B. Behavioral Archaeology. New York: Academic Press,1976. ___________. Formation Process of the Archaeological Record. University of New Mexico

Press.1987. Shoocongdej, R. “Forager Mobility Organization in Seasonal Tropical Enviornments: A View

From Lang Kamnan Cave, Western Thailand.” Ph. D. Dissertation, Department of Anthropology, University of Michigan, Ann Arbor. UMI: Ann Arbor,1996

___________. Forager mobility organization in seasonal tropical environment, weatern Thailand, World Archaeology. 1(2000) :14-40.

Sinsakul, S., Sonsuk, M. and Hasting, P.J. “Holocene evolution of the Lower Central Plain of Thailand.” In The Symposium on Geology of Thailand, 26-31 August 2002, Bangkok Thailand. 2002:201-2906.

Sinsakul, S. Review Paper:Evidence of Quarternary sea level changes in the coastal areas of Thailand: a review. Jour. of SE Asian Earth Sciences. 7(1992):23-37.

Somboon, J.R.P. and Thiramonkol, N. Holocene highstand shoreline of the chao Phraya Delta, Thailand. Jour. of SE Asian Earth Sciences. 7(1992) :53-60.

Spies, J. “Open lithic sites in northwestern Thailand: a preliminary report.” In The Conference on People, Culture, and Paleoenvironment in Highland Pang Mapha, Mae Hong Son Province. 20-21 February, 2002. Silpakorn Unversity, Bangkok.2002a.

Supajanya, T. “Tentative correlation of old shorelines around the Gulf of Thailand.” In First Symposium on Geomorphology and Quaternary Geology of Thailand, Bangkok,Thailand. 1983: 96-105.

Thornbury W.D. Principle of Geomorphology, 2nd.New York :John Wiley & Sons,1969.

164

ประวตการศกษา ชอ นายชวลต ขาวเขยว พ.ศ. 2542 สาเรจการศกษาปรญญาวทยาศาสตรบณฑต (ธรณวทยา) ภาควชาเทคโนโลยธรณ คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยขอนแกน พ.ศ.2543 เขาศกษาตอระดบปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาโบราณคดสมยกอนประวตศาสตร ภาควชาโบราณคด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร