ปัจจัยที่มีความสัมพันธ...

15Journal of Safety and Health : Vol. 1 No. 2 July - September 2007 15

Research Article

บ ท ค ว า ม จ า ก ง า น ว จ ย

Journal of Safety and Health : Vol. 11 No. 1 January - April 2018

ปจจยทมความสมพนธกบความเมอยลา ของพนกงานขบรถราง ในมหาวทยาลยแหงหนง

ในจงหวดปทมธาน

ผชวยศาสตราจารย ดร.ลกษณา เหลาเกยรต ปร.ด. (การจดการสงแวดลอม)คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารย ดร.ศศธร ศรมชย ปร.ด. (วทยาศาสตรอนามยสงแวดลอม)คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอการศกษานเป นการว จยแบบภาคตดขวางม

วตถประสงคเพอศกษา 1) ระดบความเมอยลาและ 2) ปจจยทมความสมพนธตอความเมอยลาของพนกงานขบรถราง กลมตวอยางเปนพนกงานขบรถรางภายในมหาวทยาลยแหงหนง จ�านวน 20 คน เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสมภาษณ ประกอบดวยขอมลสวนบคคล ขอมลสภาพแวดลอมการท�างาน และประเมนความรสกเมอยลาเชงจตวสย และท�าการตรวจวดความเมอยลาของสมองดวยการวดความถของแสงกะพรบของสายตา (คา CFF) วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา วเคราะหหาความสมพนธ โดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธเพยรสน และไคสแควร ก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

ผลการวจยพบวา 1) กลมตวอยางทงหมดเปนเพศชาย อายเฉลย 52.2 ป สวนใหญมสถานภาพสมรส มชวโมงการนอนหลบนอยกวา 7 ชวโมง มชวโมงการท�างานในการขบรถรางตอวนมากกวา 8 ชวโมง ภายหลงการท�างานพนกงานขบรถรางมความเมอยลาเชงจตวสยในระดบต�าและคาความถของแสงกะพรบของสายตามคาเฉลยเทากบ 33.96 รอบตอวนาท จากผลการประเมนความเมอยลา

โดยใชคาความถของแสงกะพรบของสายตา รวมกบการประเมนตามแนวทางของไปเปอร กลาวไดวา พนกงานขบรถรางมความรสกเมอยลาภายหลงการขบรถ และ 2) ปจจยทมความสมพนธกบความเมอยลาทเกดขน ประกอบดวย ชวโมงการนอนหลบซงพบวา มความสมพนธกบ คา CFF (x2 = 4.432, p = .035) สถานภาพสมรส และระดบการศกษาของพนกงาน เปนปจจยสวนบคคลทพบวา มความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงจตวสย (x2 = 4.804, p = .028 และ x2 = 4.314, p = .023) และจ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวนเปนปจจยดานสภาพแวดลอมการท�างานเพยงดานเดยวทพบวา มความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงจตวสย (r = -.446) จากผลการวจยน เพอลดความเมอยลาใหกบพนกงาน องคกรอาจทบทวนก�าหนดจ�านวนรอบในการขบรถรางโดยจดรปแบบใหมชวงเวลาพกระหวางรอบใหเหมาะสม ประกอบกบควรมการใหความรเกยวกบปจจยทกอใหเกดความเมอยลา และวธจดการเมอรสกเมอยลาหรอเหนอยลา โดยเฉพาะอยางยงการนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ

ค�ำส�ำคญ: การวดความถของแสงกะพรบของสายตา / ความเมอยลา / พนกงานขบรถราง

* ผรบผดชอบบทความ ผศ. ดร.ลกษณา เหลาเกยรต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 99 หม 18 ต.คลองหนง อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12121 โทรศพท: 0-2564-4440-79 ตอ 7444 โทรสาร 0-2516-2708 E-mail: [email protected]

16

ว า ร ส า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย แ ล ะ ส ข ภ า พ

ปท 11 ฉบบท 1 ประจำ�เดอนมกร�คม - เมษ�ยน 2561


AbstractThis cross-sectional research was conducted

to determine: 1) fatigue level; and 2) factors related to fatigue among tram drivers. The participants were 20 tram-drivers of a University. The tools used in this study were as follows: interviewing form with personal data, work environment information, and subjective feeling of fatigue test. Critical Flicker Frequency test (CFF) was used for measuring the brain fatigue. Descriptive statistics, Pearson correlation coefficient, and Chi-square were used for the statistical data analysis at the significant level of 0.05.

From the findings, all samples were; 1) male, married with the average age of 52.2 years. The participants had less than 7 hours of sleeping, but more than 8 hours of driving per day. The subjective feeling of fatigue after work was at the

Factors Related to Fatigue among Tram-Drivers in a University in

Pathumthani ProvinceAssistant Professor Laksana Laokiat, Ph.D. (Environmental Management)

Faculty of Public Health, Thammasat University Lecturer Sasithorn Srimeechai, PhD. (Global Environmental Health Sciences)

Faculty of Public Health, Thammasat University

low level and the average CFF was 33.96 cycles per second. The fatigue evaluation using CFF together with the assessment of Piper guidelines implies that the tram-drivers feel fatigued after driving; and 2) the only one personal factor related to CFF was hours of sleep (x2 = 4.432, p = .035). Factors related to subjective feeling of fatigue were marital status (x2 = 4.804, p = .028), education level (x2 = 4.314, p = .023), and number of driving cycles (r = -.446). Based on these findings, in order to reduce fatigue for drivers, the organization should revise the number of driving cycles by setting the appropriate driving-rest cycles. In addition, the drivers should be educated about factors that cause fatigue and how to handle them, especially about having enough sleep.

Key words: Critical flicker fusion frequency (CFF) / Fatigue / Tram-Driver

* Corresponding author Assistant Professor Dr. Laksana Laokiat, Faculty of Public Health, Thammasat University, 99 Moo 18 Phaholyothin Road, Klong Luang District, Pathumthani 12121 Tel 0-2564-4440-79 Ext. 7444 Fax. 0-2516-2708 E-mail: [email protected]


Research Article



1. บทน�ำความเมอยลาทเกดขนทงทางรางกายและจตใจ

สงผลกระทบทงในดานการนกคดและประสทธภาพการท�างานของรางกายและจตใจ ปจจยทเกยวของกบความเมอยลาของคนขบรถมอยดวยกนหลายสาเหต ทงปจจยสวนบคคล เชน อาย รายได ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ชวโมงการนอนหลบ สมรรถภาพการไดยน เปนตน และปจจยดานสภาพแวดลอมการท�างาน เชน เสนทางการเดนรถ ชวโมงการท�างาน ระดบเสยงทสมผส (Biggs, Dingsdag, & Stenson, 2009) เปนตน การขบรถในขณะเหนอยหรองวงนอนอาจน�าไปสการใชเวลาเพมขนในการสนองตอบตอเหตการณตาง ๆ ลดความตงใจและความสามารถในการควบคมรถ อาจเกดผลกระทบตอสมรรถนะในการขบรถ กอใหเกดอบตเหตน�าความเสยหายตอชวตและทรพยสน (Friswell & Williamson, 2008) จากสภาพการท�างานขบรถรางภายในมหาวทยาลย พนกงานขบรถมโอกาสสมผสกบสภาพแวดลอมทอาจสงผลตอสขภาพอนามย เชน ชวโมงการท�างานทยาวนาน ชวงเวลาในการท�างาน ระยะทางในการขบรถ สภาพการจราจรทตดขด เปนตน ลวนเปนปจจยทสงผลตอกระบวนการทางรางกายและจตใจทท�าใหพนกงานขบรถเกดความเมอยลาขนได อกทงปญหาสขภาพจต ความผดปกตของระบบหวใจและหลอดเลอด ระบบทางเดนหายใจ โรคกระดกและกลามเนอ ตลอดจนความเครยด และการประสบอบตเหตขณะขบรถ ปญหาเหลานลวนมความสมพนธกบความเครยดจากการท�างาน ลกษณะงานและสภาพแวดลอมในการท�างาน (Shephard, 1998; กณฑลย บงคะดานรา และคณะ, 2555)

การศกษาโดยองคการแรงงานระหวางประเทศในป 1996 เกยวกบความเครยดจากการท�างานและการปองกนของคนขบรถโดยสารประจ�าทางและรวมถงคนขบรถสาธารณะทวไป พบปญหาสขภาพทส�าคญ ประกอบดวย ปญหาอาการทางระบบกระดกและกลามเนอ เชน ปวดหลงสวนลาง ปวดคอและไหล เปนตน ปญหาทางจตวทยา เชน ความเมอยลา และความเครยด เปนตน ปญหาเกยวกบระบบทางเดนอาหาร และปญหาดานการนอนหลบ (Kompier, 1996) ส�าหรบการศกษาเกยวกบความเมอยลาทเกดจากการท�างานเฉพาะในกลมคนขบ

รถรางนนยงพบขอมลนอยมาก อยางไรกตาม ปจจบนหลายมหาวทยาลยในประเทศไทย มการพฒนาและปรบปรงระบบถนนและบรการขนสงสาธารณะภายในมหาวทยาลยใหสามารถอ�านวยประโยชนในการเดนทางเขาออกและไปมาระหวางสวนตาง ๆ ภายในมหาวทยาลยใหแกบคลากรและนกศกษาตลอดจนผทเกยวของทวไปไดอยางมประสทธภาพ และเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทางกายภาพของมหาวทยาลย จงไดมการจดรถรางไวบรการเพอการดงกลาว การศกษานจงนบเปนการเรมตนเพอใหมขอมลส�าหรบการใชประโยชนตอไป

การประเมนความเมอยลาทครอบคลมทงมตของรางกายและจตใจ จากแนวคดการเกดอาการเหนอยลาของไปเปอร (Piper, et al., 1998) เปนแนวทางในการประเมนประสบการณอาการเมอยลา (ความเมอยลาเชงจตวสย) รวมกบการประเมนความเมอยลาดวยเครองมอทาง อาชวอนามย (ความเมอยลาเชงวตถวสย) เพอทราบระดบความเมอยลา และปจจยทมความสมพนธตอความเมอยลาจากการท�างานของพนกงานขบรถรางภายในมหาวทยาลยแหงหนง ตามสภาพการปฏบตงานปกต ผลจากการศกษานจะสามารถน�ามาใชเพอเปนประโยชนในการปรบปรงสภาพแวดลอมในการท�างานทมผลตอพนกงานขบรถราง เพอสงเสรมใหพนกงานขบรถรางมสขภาพรางกาย และจตใจทดพรอมในการปฏบตงานเพอเพมดชนความสขในการท�างานของพนกงาน และเปนแนวทางในการวางแผนและพฒนาความสามารถในการท�างาน ตลอดจนสามารถยกระดบมาตรฐานความปลอดภยในการโดยสารรถรางในมหาวทยาลย

2. วธด�ำเนนกำรวจยการศกษานเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive

research) แบบการศกษา ณ จดเวลาหนง(cross-sectional study) มวตถประสงคเพอหาระดบความเมอยลา และปจจยทมผลตอความเมอยลาของพนกงานขบรถ ท�าการเกบขอมลปจจยส วนบคคลและสภาพแวดลอมการท�างาน ประเมนความเมอยลาทงความรสกเมอยลาเชงจตวสย (subjective test) และความเมอยลาเชงวตถวสย (objective test) ระหวางเดอนมนาคม - พฤษภาคม 2559โดยกลมตวอยางทใชในการศกษานเปนพนกงานขบ

18




รถรางในมหาวทยาลยแหงหนง ใชการเลอกทงหมดจากพนกงานทมระยะเวลาการปฏบตงานมาแลวไมนอยกวา 6 เดอน ซงมจ�านวน 25 คน ก�าหนดเกณฑการคดออก ดงน

1) ไมสามารถใหความรวมมอไดตลอดระยะเวลาการวจย

2) ในระยะ 24 ชวโมงกอนด�าเนนการวดความเมอยลาของตา มการเจบปวยดวยอาการปวดศรษะ ตวรอน มไข ปวดตา แสบตา น�าตาไหล และเปนโรคตดตอทเกยวกบตา เชน ตาแดง เปนตน

3) มบาดแผลบรเวณห2.1 เครองมอทใชในกำรเกบขอมล มดงน 2.1.1 แบบสมภาษณ ประกอบดวย 2 สวน

คอ สวนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบวถชวต

ประจ�าวน ลกษณะงาน และสภาพแวดลอมการท�างาน สวนท 2 การประเมนความเมอยลา

เชงจตวสยของไปเปอร ซงประกอบดวยขอค�าถาม 22 ขอ เปนมาตรวดแบบตวเลข (numeric scale) ตงแต 1-10 โดย “1” หมายถงไมมความรสกตอขอความนนเลย “10” หมายถง มความรสกตอขอความนนมากทสด และแบงระดบคะแนนความเมอยลาเปน 3 ระดบ คอ ระดบคะแนน 1.00 - 3.99 มความเมอยลานอย ระดบคะแนน 4.00 - 6.99 มความเมอยลาปานกลาง ระดบคะแนน 7.00 - 10.00 มระดบความเมอยลามาก (กนษฐา บญภา, 2556)

เครองมอนผานการตรวจสอบความตรง (validity) โดยผเชยวชาญจ�านวน 3 ทาน ไดคา CVI เทากบ 1 และน�าไปทดลองใช (try out) ในพนกงานขบรถทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางทศกษาจ�านวน 20 คน วเคราะหหาความเทยง (reliability) ของเครองมอไดคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาคเทากบ 0.81

2.1.2 เครองมอวดความเมอยลาเชงวตถวสย เปนเครองมอทวดความเหนอยลาของสมองทใชหลกการวดความถของแสงกะพรบของสายตา (critical flicker fusion frequency: CFF) รน Lafayette 12021 โดยผเขารบการทดสอบมองแถบสทกระพรบดวยความถทเพมขน เรอยๆ จนไมสามารถเหนแถบสกระพรบอกตอไปกลายเปนดวงไฟตดสวางเตมดวงดวยตาทงสองขาง การแปลผลโดยถาคา CFF อยในชวงนอยกวา 35 รอบ

ตอวนาท (cycle per second; CPS) หมายถง มความเมอยลา ถาคา CFF มากกวาหรอเทากบ 35 รอบตอวนาทขนไป หมายถง ไมมความเมอยลา (กนษฐา บญภา, 2556)

2.1.3 เครองมอตรวจวดระดบเสยง เพอประเมนระดบเสยงทสมผสตลอดชวงเวลาการท�างานขบรถรางในแตละรอบ ใชเครองวดระดบเสยงชนดตดตวบคคลยหอ Larson Davis รน spark 706 ตรวจวดเปนระดบเสยง TWA รายงานผลเปน เดซเบล เอ (dB(A))

การเกบขอมลด�าเนนการหลงจากไดรบอนมตดานจรยธรรม เลขทใบรบรองคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 COA No.028/2558

2.2 กำรวเครำะหขอมล วเคราะหข อมลส วนบคคล ปจจยสภาพ

แวดลอมการท�างาน และการประเมนผลความเมอยลา ดวยสถตเชงพรรณนา โดยการแจกแจงความถ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหหาความสมพนธ โดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน (Pearson correlation coefficient) ทดสอบความสมพนธของแตละปจจยของขอมลทเปนเชงปรมาณ เนองจากพบการกระจาย ของขอมลเปนแบบปกต สวนขอมลเชงคณภาพใชสถต ไคสแควร (Chi – square test) โดยน�าคาความเมอลาเชงจตวสยกบคา CFF หลงการปฏบตงานมาวเคราะห ก�าหนดชวงความเชอมนทรอยละ 95

3. ผลกำรวจยการเกบขอมลจากกลมตวอยางทผานตามเกณฑคด

เขาและออกทงสน 20 คน ผลการวจยพบวา3.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยำง 3.1.1 ปจจยสวนบคคล กล มตวอยางเปนเพศชายทงหมด

มอายระหวาง 33 – 65 ป อายเฉลย 52.2 ป สวนใหญมสถานภาพสมรส จ�านวน 11 คน มระดบการศกษาต�ากวาชนมธยมศกษา และจ�านวน 9 คน จบการศกษาระดบชนมธยมศกษา จ�านวน 10 คน มรายไดตอเดอนนอยกวา 10,000 บาท ซงเปนจ�านวนทเทากนกบพนกงานทมรายไดตอเดอน 10,000 – 15,000 บาท พนกงานฯ จ�านวน 12 คน


Research Article



มชวโมงการนอนหลบมากกวา 7 ชวโมง และจ�านวน 8 คน มชวโมงการนอนหลบนอยกวา 7 ชวโมง จ�านวน 14 คน มผลการตรวจสมรรถภาพการไดยนอยในเกณฑผดปกต และจ�านวน 6 คน มผลการตรวจสมรรถภาพการไดยนอยในเกณฑปกต มพนกงานขบรถรางจ�านวน 8 คน ทไมดมเครองดมแอลกอฮอล และมจ�านวน 11 คน ทไมดมเครองดมชก�าลง แตมจ�านวนเพยง 4 คน ทไมดมกาแฟ ซงสวนใหญจ�านวน 10 คน ดมกาแฟวนละ 1 แกว/กระปอง

3.1.2 ปจจยดานสภาพแวดลอมการท�างาน ระดบเสยงทพนกงานขบรถรางสมผส

ตลอดชวงเวลาท�างานในแตละรอบของการขบรถราง ซงท�าการตรวจวดและประเมนเปนระดบเสยงเฉลยตลอดชวงเวลาท�างาน (TWA) โดยด�าเนนการตรวจวด 3 รอบของการขบรถราง พบวา พนกงานขบรถรางจ�านวน 13 คน สมผสระดบเสยงระหวาง 71 – 75 dB (A) และจ�านวน 7 คน สมผสระดบเสยงระหวาง 76 – 80 dB (A) โดยพนกงานจ�านวน 14 คน ขบรถมากกวา 10 รอบในแตละวน และจ�านวน 6 คน ขบรถนอยกวา 10 รอบ ซงรถรางแตละสายจะถกควบคมเวลาในแตละรอบของการขบทเวลาไมเกน 45 นาท

3.2 กำรประเมนผลควำมเมอยลำ 3.2.1 ความเมอยลาเชงจตวสย ผลการประเมนความรสกเมอยลาเชง

จตวสย พบวา ความรสกเมอยลาเชงจตวสยของพนกงานหลงปฏบตงานขบรถรางโดยรวมมระดบคะแนนเฉลยเทากบ 2.64 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.87 ซงประเมนไดวา หลงปฏบตงานขบรถรางพนกงานจ�านวน 17 คน มความรสกเมอยลานอย และจ�านวน 3 คน มความเมอยลาปานกลาง แสดงดงตารางท 1

3.2.2 ความเมอยลาเชงวตถวสย ผลการประเมนความร สกเมอยลา

เชงวตถพสย โดยใชคาความถของแสงกะพรบของสายตา (CFF) พบวา คาความถของแสงกะพรบของสายตาหลงปฏบตงานขบรถราง มคาเฉลยเทากบ 33.96 รอบตอวนาท สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.70 รอบตอวนาท และเมอพจารณาระดบความเมอยลาเชงวตถพสย พบวา หลงปฏบตงานพนกงานขบรถรางมความเมอยลา จ�านวน 13 คน และไมมความเมอยลา จ�านวน 7 คน แสดงดงตารางท 1

ควำมเมอยลำเชงจตวสย จ�ำนวน (คน)

ระดบคะแนน 1.00 - 3.99 มความเมอยลานอย ระดบคะแนน 4.00 - 6.99 มความเมอยลาปานกลาง

173

คาเฉลย 2.64 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.87 คาต�าสด 1.59 คาสงสด 4.68

ควำมเมอยลำเชงวตถวสย (critical flicker frequency; CFF)

นอยกวา 35 CPS มความเมอยลา มากกวาหรอเทากบ 35 CPS ไมมความเมอยลา

137

คาเฉลย 33.96 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.70 คาต�าสด 28.60 คาสงสด 40.00

ตำรำงท 1 ผลการประเมนระดบความเมอยลาเชงจตวสยของพนกงานขบรถราง (n=20)

20




3.3 ควำมสมพนธระหวำงปจจยตำง ๆ กบควำมเมอยลำ

3.3.1 ความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบความเมอยลาเชงจตวสย

เมอวเคราะหความสมพนธ ระหวางขอมลเชงปรมาณแตละปจจยกบคะแนนความรสกเมอยลาเชงจตวสยของพนกงานขบรถราง พบวา จ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวนเปนเพยงปจจยเดยวทมความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงจตวสยของพนกงาน (r = -0.446) อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบความเชอมน 0.05 โดยเปนความสมพนธทางลบ หมายความวา หากจ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวนนอยพนกงานขบรถรางจะมความรสกเมอยลาเชงจตวสยมาก สวนปจจยอนๆ อนไดแก อายตว อายงาน และระดบเสยงทสมผสในแตละรอบการเดนรถไมพบความสมพนธ ดงแสดงในตารางท 2 สวนขอมลเชงคณภาพ พบวา มเพยงสถานภาพสมรส (x2 = 4.804, p = 0.028) และระดบการศกษา (x2 = 4.314, p = 0.023) ทมความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงจตวสยของพนกงานขบรถรางอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบความเชอมน 0.05 แสดงดงตารางท 3

3.3.2 ความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบความเมอยลาเชงวตถวสย

เมอวเคราะหความสมพนธระหวางขอมลเชงปรมาณแตละปจจยกบคาความถของแสงกะพรบของสายตา (CFF) ของพนกงานขบรถราง ไมพบความสมพนธระหวาง อายตว อายงาน จ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวน และระดบเสยงทสมผสในแตละรอบการเดนรถ กบคาความถของแสงกะพรบของสายตา แสดงดง ตารางท 2 สวนขอมลเชงคณภาพ พบวา ชวโมงการนอนหลบ (x2 = 4.432, p = 0.035) เปนเพยงปจจยเดยวทมความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงวตถวสยของพนกงานขบรถรางอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบความเชอมน 0.05 สวนปจจยอน ๆ อนไดแก สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได สมรรถภาพการไดยน การดมสรา/แอลกอฮอล การดมเครองดมชก�าลง การดมชากาแฟ เสนทางการเดนรถทขบประจ�า และชวโมงการท�างานตอวน ไมพบความสมพนธ แสดงดงตารางท 3

ตวแปรควำมเมอยลำเชงจตวสย ควำมเมอยลำเชงวตถวสย

r p r p

อายตว -0.263 0.263 -0.243 0.301

อายงาน -0.275 0.241 -0.368 0.111

จ�านวนรอบทขบในแตละวน -0.446 0.049* -0.341 0.178

ระดบเสยงทสมผส (TWA) 0.235 0.318 0.267 0.255

หมายเหต * มนยส�าคญทางสถตทระดบความเชอมน 0.05

ตำรำงท 2 ปจจยทมความสมพนธกบคะแนนความรสกเมอยลาและคา CFF ของพนกงานขบรถราง


Research Article



ตวแปร ควำมเมอยลำเชงจตวสย ควำมเมอยลำเชงวตถวสย

x2 p x2 pสถำนภำพสมรสสมรส

4.804 0.028* 3.516 0.061หมาย

ระดบกำรศกษำต�ากวามธยมศกษา

4.314 0.023* 3.039 0.081มธยมศกษา

รำยไดตอเดอน9,000 – 10,000 บาท

0.392 0.531 0.220 0.63910,000 – 15,000 บาท

ชวโมงกำรนอนหลบนอยกวา 7 ชวโมง

1.046 0.306 4.432 0.035*มากกวา 7 ชวโมง

สมรรถภำพกำรไดยนปกต

0.019 0.891 0.567 0.452ผดปกต

กำรดมสรำ/แอลกอฮอลไมดม

0.065 0.798 0.586 0.444ดม

กำรดมเครองดมชก�ำลง ไมดม

0.669 0.413 0.020 0.888ดมวนละ 1 – 2 ขวด

กำรดมกำแฟไมดม

0.882 0.348 0.495 0.482ดมวนละ 1-2 แกว/กระปอง

เสนทางการเดนรถทขบประจ�าสายท 1

1.824 0.402 1.999 0.573สายท 2 สายท 3

ชวโมงการท�างาน ตอวน8 ชวโมง

0.392 0.531 0.220 0.639มากกวา 8 ชวโมง

หมายเหต * มนยส�าคญทางสถตทระดบความเชอมน 0.05

ตำรำงท 3 ปจจยทมความสมพนธกบระดบความเมอยลาของพนกงานขบรถราง (n=20)

22




4. อภปรำยผลกำรศกษำ จากผลการศกษา มประเดนทผวจยน�ามาอภปราย

ประกอบดวย

4.1 ระดบควำมเมอยลำจำกกำรท�ำงำนขบรถของพนกงำนขบรถรำง

จากการประเมนความร สกเ มอยล าของพนกงานขบรถรางภายหลงการปฏบตงาน โดยใชคาความถของแสงกะพรบของสายตา (CFF) พบวา มความเมอยลา สวนการประเมนความรสกเมอยลาดวยแบบประเมนความเมอยลาตามแนวทางของไปเปอร พบวา มระดบคะแนนเฉลยเทากบ 2.64 คะแนน แสดงวา มความรสกเมอยลาภายหลงการขบรถเชนกน ซงอธบายไดวา เนองจากอาการเมอยลาเปนกลไกทเกดจากการตอบสนองของจตใจและอารมณจากสงเราทมากระตนซงอาจเปนสงเราทางกายภาพ สงเราในรปแบบสารเคม รวมทงสงเราทางจตใจอารมณ การตองเผชญตอสงเราทงจากปจจยทาง สงแวดลอม สงคม หรอจตใจ รางกายจะเกดการตอบสนองใหมการหลงฮอรโมนความเครยด (stress hormone) ออกมากระตนอวยวะตางๆ ของรางกาย ซงจะท�าใหรางกายเกดการท�างานเพมมากขนกวาปกต เมอรางกายถกกระตนเปนระยะเวลานานๆ จะท�าใหมการดงพลงงานทเกบสะสมไวออกมาใช เมอพลงงานลดนอยลงจงสงผลใหบคคลเกดความรสกเหนอยลาหรอเมอยลาไดในทสด (Goldstein & Kopin, 2007)

ความเมอยลาของพนกงานขบรถรางนน อาจเกดจากการตอบสนองของรางกายตอการท�ากจกรรมขบรถอยางตอเนองในแตละวน รวมถงบรรยากาศในการท�างาน สภาพแวดลอมในหองคนขบ เชน ความรอน แสงจา เกาอทไมสบายท�าใหเกดอาการเมอยลา ตลอดจนเสยงรบกวน เปนตน ลวนเปนปจจยทเปนไปไดวา จะมผลตอความเมอยลาของพนกงานขบรถ ตารางเดนรถทแนนจนไมมเวลาพก และการเปลยนกะทไมเปนปกต (Biggs & et al., 2009) กอใหพนกงานขบรถเกดความเมอยลาไดเชนกน ซงสอดคลองกบการศกษาของ (กนษฐา บญภา, 2556) (กตตคณ กลนสวรรณ, 2557) แมวา ความเมอยลาทพบอยในระดบนอยซงอาจเนองจากพนกงานขบรถรางทงหมดมอายมากกวา 30 ปขนไป ซงเปนอายทจะสามารถอดทน

และปรบตวตอการเปลยนแปลงของเหตการณหรอสภาพแวดลอมไดอยางเหมาะสม (Ilmarinen, 2006) จากผลการศกษาทพบวา พนกงานสวนใหญมความเมอยลาเชงจตวสยของอยในระดบนอย แตเมอพจารณาความเมอยลาเชงวตถวสย พบวา สวนใหญมความเมอยลานนมขอพงระวงวา การตอบแบบประเมนเรองความเมอยลานน อาจไดขอมลไมตรงกบความเปนจรงเพราะตามธรรมชาตของมนษยมกแสดงตนในดานดและปฏเสธตอความเครยดทเกดขน จงอาจท�าใหการตอบแบบประเมนโอนเอยงไปในทางดานบวกมากกวา สงผลใหระดบคะแนนการประเมนความรสกเมอยลาดวยแบบประเมนอยในระดบเมอยลานอย (วระยทธ บญเกยรตเจรญ, และดสต จนทยานนท, 2559)

4.2 ปจจยทมควำมสมพนธตอควำมเมอยลำของพนกงำนขบรถรำง

เมอประเมนระดบความเมอยลาเชงจตวสยดวยแบบประเมนความเมอยลาดวยตนเอง พบวา ปจจยสวนบคคลดานสถานภาพสมรส มความสมพนธกบระดบความเมอยลาทเกดขนภายหลงการท�างานขบรถราง ซงผลจากการศกษานไมสอดคลองกบการศกษาของกนษฐา บญภา และคณะ (2556) ทท�าการศกษาในพนกงานขบรถโดยสารประจ�าทางขนสงมวลชนกรงเทพ และการศกษาของกตตคณ กลนสวรรณ และคณะ (2557) ท�าการศกษาในพนกงานขบรถลากจง ทงนอาจเนองจากลกษณะงานขบรถดวยประเภทของรถทแตกตางกน อยางไรกตาม การศกษาของตรยา เลศหตถศลป (2554) อธบายความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบภาวะเหนอยลาในการท�างานไดวา สถานภาพสมรสเปนหนงปจจยทมสวนในการท�านายภาวะเหนอยลาในการท�างานของจตแพทยในประเทศไทย โดยพบวาสถานภาพโสด หมาย หรอหยาราง เปนปจจยทเพมคะแนนความเหนอยลา สวนผทสมรสแลวมคชวตทคอยสนบสนนและใหก�าลงใจ รวมทงยงมประสบการณในการจดการความยงยากในชวตคจงมทกษะในการจดการกบความเหนอยลาในการท�างาน

ระดบการศกษา เปนปจจยสวนบคคลอกดานทพบวามความสมพนธกบระดบความเมอยลาทเกดขน ภายหลงการท�างานขบรถราง ซงสอดคลองกบการศกษาของ Loge และคณะ (1998) (อางใน Bültmann &


Research Article



et al., 2002) ทพบวา มความสมพนธระหวางระดบการศกษาและความเมอยลาในผชาย โดยความสมพนธ ดงกลาวมแนวโนมเปนเสนตรง กลาวไดวาผทมระดบการศกษาสงจะมความเมอยลานอยกวา ทงนอาจเนองจากพนกงานขบรถทมระดบการศกษาสงจะมความร ความเขาใจ ความสามารถและทกษะทสามารถแกไขปญหาทพบในกฎระเบยบตาง ๆ หรอเขาใจปญหาความขดแยงภายในองคกรไดมากกวาพนกงานขบรถทมระดบการศกษานอย (กนษฐา บญภา, 2556)

จ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวน เปนปจจยดานสภาพแวดลอมการท�างานเพยงดานเดยวทพบวา มความสมพนธกบระดบความเมอยลาทเกดขนภายหลงการท�างานขบรถรางซงเปนความสมพนธทางลบ แสดงวา หากจ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวนนอยพนกงานขบรถรางจะมความรสกเมอยลาเชงจตวสยมาก การท�างานไมไดตามเปาหมายอาจท�าใหพนกงานเกดความวตกกงวลในความรบผดชอบและกลายเปนความเมอยลาในทสด ซงสอดคลองกบการศกษาของกนษฐา บญภา และคณะ (2556) ทพบวา ระยะทางการขบรถแตละเทยว และระยะเวลาพกแตละเทยว มความสมพนธทางลบกบคะแนนความรสกเมอยลาเชงจตวสยของพนกงานขบรถโดยสารประจ�าทางอยางมนยส�าคญทางสถต ทงนเนองจากจ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวนรวมกบเวลาทใชในแตละรอบทขบรถรางเปนสงทก�าหนดเวลาในการพกของพนกงานแตละคน หากพนกงานใชเวลาในการขบแตละรอบมากซงอาจเนองมาจากมการจราจรหนาแนน มนกศกษาใชบรการมาก จะท�าใหพนกงานขบรถรางไมมเวลาพกระหวางรอบการขบ ขณะเดยวกนตองขบรถรางใหไดจ�านวนรอบขนต�าตามทก�าหนดไวตอวน จงเปนเหตใหรสกเหนอยลาหรอเมอยลาได ซงการศกษาระยะเวลาในการท�างาน เวลาพก และการนอนหลบไดอยางตอเนอง ในรอบ 24 ชวโมง สรปไดวา ความเหนอยลาของคนขบรถสวนใหญ เนองมาจากชวโมงการท�างานทยาวนานและไมสม�าเสมอ Brown (1994) (อางใน Lal & Craig, 2001)

ในสวนการประเมนความร สกเมอยลาเชงวตถวสยของพนกงานขบรถรางดวยคาความถของแสงกะพรบของสายตา (CFF) ในการศกษานพบวา ชวโมงการนอนหลบเปนปจจยสวนบคคลเพยงดานเดยวทพบ

วา มความสมพนธกบความรสกเมอยลาเชงวตถวสย ซงสอดคลองกบการศกษาของ Rey de Castro และคณะ (อางใน Wang & et al., 2010) ทพบวา ชวโมงการนอนหลบในแตละวนมผลท�าใหเกดความเหนอยลาและอบตเหตขณะขบรถ และการศกษาของกนษฐา บญภา และคณะ (2556) ทพบวา ชวโมงการนอนหลบมความสมพนธกบคา CFF ของพนกงานขบรถโดยสารประจ�าทางขนสงมวลชนกรงเทพ อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.01 โดยพนกงานขบรถทมชวโมงการนอนหลบมากจะมความเมอยลาลดลง กลาวไดวา ชวโมงการนอนหลบทเพยงพอนบเปนปจจยส�าคญส�าหรบพนกงานขบรถราง ซงโดยปกตควรนอนหลบอยางนอยวนละ 6 - 8 ชวโมงและตองเปนการนอนหลบไดอยางเตมทตลอดทงคน ซงการอดนอนหรอพกผอนไมเพยงพอพบวา เปนสาเหตรวมของอาการเหนอยลาปกตจากการใชชวตประจ�าวน (Craig & Kakumanu, 2002) การขาดการนอนหลบและการพกทดเปนปจจยทสงผลตอความเหนอยลาของผขบข (Mahachandra & Sutalaksana, 2015)

ส�าหรบปจจยอนๆ ประกอบดวย ปจจยสวนบคคล ไดแก อายตว อายงาน รายได ชวโมงการนอนหลบ สมรรถภาพการไดยน การดมสราหรอแอลกอฮอล การดมเครองดมชก�าลง และการดมชากาแฟ และปจจยดานสภาพแวดลอมการท�างาน ไดแก เสนทางการเดนรถทขบประจ�า ชวโมงการท�างานตอวน และระดบเสยงทสมผสในแตละรอบการเดนรถ จากการศกษานไมพบวา มความสมพนธกบคะแนนความรสกเมอยลาเชงจตวสยของพนกงานขบรถราง เชนเดยวกบคา CFF อยางไรกตาม มผลการศกษาจากหลาย การศกษาใหผลทขดแยงกน โดยบางการศกษาพบวา มความสมพนธเชงบวกระหวางอายกบความเมอยลาของประชาชนทวไปและคนท�างาน (Hinzม et al., 2013; Kant et al., 2003) อายทเพมขนมความเกยวของกนอยางยงระหวางคณภาพการนอนหลบกบความเมอยลา (Di Milia, et al., 2005) แตการศกษาในอาชพวสญญแพทยแสดงใหเหนวา ไมมความสมพนธระหวางอายและความเมอยลา (Mansour, Riad & Moussa, 2010) การบรโภคคาเฟอนมากเกนไปอาจท�าใหนอนไมหลบซงสามารถน�าไปสความเมอยลาโดยเฉพาะการบรโภคทมากเกนไปในชวงเวลาเยน (Winston, Hardwick & Jaberi, 2005)

24




การขาดการนอนหลบและขาดคณภาพทดของนอนหลบยงน�าไปสความเมอยลา โดยถาขาดการนอนหลบสะสมจะท�าใหเกดการหลบในได (Hershner & Chervin, 2014) การศกษาเกยวกบระยะเวลาในการขบข สภาพถนนและสภาพแวดลอม และประสบการณการขบข พบวา เวลาในการขบขมอทธพลตอสมรรถนะการขบขและความสามารถในการขบขซงเปนผลจากความเมอยลาของผขบข นอกจากน การขบขเปนเวลานานเปนปจจยทมสวนรวมในการสราง ความเหนอยลาใหกบคนขบรถในเขตเมอง (Adams-Guppy & Guppy, 2003) ในสวนของคา CFF ประเดนปจจยสวนบคคลดานอายตว ผลการศกษานไมสอดคลองกบการศกษาของ Lee (2006) ทพบความแตกตางของคา CFF ระหวางการขบขของผขบขทมอายมากกวา 65 ป กบผขบขทมอายระหวาง 25 – 55 ป ทงน อาจเปนเพราะพนกงานขบรถรางทเปนกลมตวอยางมอายอยในชวง 33 – 65 ป อายเฉลยประมาณ 52 ป ซงเปนกลมชวงอายทใกลเคยงกน จงท�าใหการศกษาครงนยงไมพบความสมพนธระหวางอายกบคา CFF

ค�าอธบายทเปนไปไดส�าหรบการคนพบทไมสอดคลองกนเหลานรวมถงปจจยทมความสมพนธเชงจตวสย กลบไมพบความสมพนธในเชงวตถวสย อาจเนองจากความแตกตางในวธการและเครองมอทใชส�าหรบการประเมนความเมอยลา ซงความเมอยลาประกอบดวยองคประกอบหลายมต ทงดานรางกายและจตใจ (Muchinsky, 1993) นอกจากนการรบรระดบความรนแรงของอาการเหนอยลามความแตกตางกนในแตละคน โดยขนอยกบการรบรของบคคลและระยะเวลาทเกด (Piper, 1998) ดงนน การใชเครองมอในการประเมนความเมอยลาในกลมตางๆ อาจตองมความแตกตาง มความไมครอบคลมทกมตหรอเลอกมองเพยงบางมต จงท�าใหผลการศกษามความไมสอดคลองกน

5. สรปและขอเสนอแนะ จากการประเมนผลความเมอยลาโดยใชคาความถ

ของแสงกะพรบของสายตา (CFF) รวมกบการประเมนตามแนวทางของไปเปอรฉบบปรบปรง กลาวไดวา พนกงานขบรถรางมความรสกเมอยลาภายหลงการขบรถ โดยปจจยทมความสมพนธกบความเมอยลาทเกดขน ไดแก ชวโมงการนอนหลบซงพบวา มความสมพนธกบคา CFF สถานภาพสมรส และระดบการศกษาของพนกงาน เปนปจจยสวนบคคลทพบวา มความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงจตวสย และจ�านวนรอบทขบรถรางในแตละวนเปนปจจยดานสภาพแวดลอมการท�างานเพยงดานเดยวทพบวา มความสมพนธกบระดบความเมอยลาเชงจตวสย

จากผลการศกษารวมถงขอจ�ากดตางๆ ของการศกษาน ผวจยมขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช ดงน

1) ควรมการใหความรกบพนกงานขบรถรางเกยวกบปจจยทกอใหเกดความเมอยลา และวธจดการเมอรสกเมอยลาหรอเหนอยลา โดยเฉพาะอยางยงการนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ ทงนเพอใหพนกงานมแนวปฏบตในการดแลตนเอง

2) ผรบผดชอบอาจทบทวนก�าหนดจ�านวนรอบในการขบรถรางโดยจดรปแบบใหมชวงเวลาพกระหวางรอบใหเหมาะสม เพอลดความเมอยลาใหกบพนกงาน

กตตกรรมประกำศผ วจยขอขอบคณพนกงานขบรถทกคนทร วม

เปนอาสาสมครวจย และงานวจยนไดรบทนสนบสนนจากกองทนวจย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2558


Research Article



เอกสำรอำงอง กนษฐา บญภา, ศรรตน ลอมพงศ, และจตรพรรณ ภษาภกด

ภพ. (2556). ปจจยทมความสมพนธกบความเมอยลาในพนกงานขบรถโดยสารประจ�าทางขนสงมวลชนกรงเทพ เขตการเดนรถแหงหนงในกรงเทพมหานคร. วารสารสาธารณสขมหาวทยาลยบรพา, 8 (ฉบบท 2), 46 – 58.

กตตคณ กลนสวรรณ, นนทพร ภทรพทธ, และปต โรจนวรรณสนธ . (2557). รปแบบการจดระยะเวลาพกทเหมาะสม เพอลดความลาในพนกงานขบรถลากจง. การประชมวชาการวจยร�าไพพรรณ ครงท 8 “สหวทยาการงานวจยจากทองถนส อาเซยน”, 662-671. คนเมอวนท 11 มกราคม 2560 จาก http://ohnde.buu.ac.th/upload/file/upload26fe0b83f3305804aebae58c4844f226.pdf

กณฑลย บงคะดานรา, สรา อาภรณ, อรวรรณ แกวบญช, และณฐกมล ชาญสาธตพร. (2555). ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบความสามารถในการท�างานของพนกงานขบรถบรรทกสารเคม. วารสารพยาบาลศาสตรและสขภาพ, 35 (ฉบบท 2), 62 – 71.

ตรยา เลศหตถศลป. (2554). ภาวะเหนอยลาในการท�างานและปจจยทเกยวของของจตแพทยในประเทศไทย. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 56 (ฉบบท 4), 437 – 448.

วระยทธ บญเกยรตเจรญ, และดสต จนทยานนท. (2559). การประเมนความเครยดในพยาบาลแผนกไอซย โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. เวชสารแพทยทหารบก, 69(ฉบบท 2), 83-88.

Adams-Guppy, J., & Guppy, A. (2003). Truck driver fatigue risk assessment and management: a multinational survey. Ergonomics, 46(8), 763-779.

Biggs, H., Dingsdag, D., & Stenson, N. (2009). Fatigue factors affecting metropolitan bus drivers: A qualitative investigation. Work, 32(1), 5-10.

Bültmann, U., Kant, I., Kasl, S. V., Beurskens, A. J., & van den Brandt, P. A. (2002). Fatigue and psychological distress in the working population: psychometrics, prevalence, and correlates. Journal of psychosomatic research, 52(6), 445-452. Retrieved June 13, 2017, from https://cris.maastrichtuniversity.nl/portal/files/868 771/guid-4f4b349e-cacb-4f63-81b9-f22c485479d3-ASSET1.0

Craig, T., & Kakumanu, S. (2002). Chronic fatigue syndrome: evaluation and treatment. American Family Physician, 65(6).

Di Milia, L., Smolensky, M. H., Costa, G., Howarth, H. D., Ohayon, M. M., & Philip, P. (2011). Demographic factors, fatigue, and driving accidents: An examination of the published literature. Accident Analysis & Prevention, 43(2), 516-532.

Friswell, R., & Williamson, A. (2008). Exploratory study of fatigue in light and short haul transport drivers in NSW, Australia. Accident Analysis & Prevention, 40(1), 410-417.

Goldstein, D. S., & Kopin, I. J. (2007). Evolution of concepts of stress. Stress, 10(2), 109-120.

Hershner, SD., & Chervin, RD. (2014). Causes and consequences of sleepiness among college students. Nature and Science of Sleep, 6, 73-84.

Hinz, A., Barboza, C. F., Barradas, S., Koerner, A., Beierlein, V., & Singer, S. (2013). Fatigue in the general population of Colombia-normative values for the multidimensional fatigue inventory MFI-20. Oncology Research and Treatment, 36(7-8), 403-407. Retrieved May 5, 2017, from https://www.karger.com/Article/Pdf/ 353606

26




Ilmarinen, J. (2006). The ageing workforce—challenges for occupat ional health. Occupational Medicine, 56(6), 362-364.

Kant, I. J., Bültmann, U., Schröer, K. A. P., Beurskens, A. J. H. M., Van Amelsvoort, L. G. P. M., & Swaen, G. M. H. (2003). An epidemiological approach to study fatigue in the working population: the Maastricht Cohort Study. Occupational and Environmental Medicine, 60(suppl 1), i32-i39.

Kompier, M. A. (1996). Bus drivers: Occupational stress and stress prevention. Geneva: International Labour Office. Retrieved july 10, 2017, from http://ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---safework/documents/publication/wcms_250105.pdf

Lal, S. K. L. & Craig, A. (2001). A critical review of the psychophysiology of driver fatigue. Biological Psychology, 55, 173-194.

Lee, W. Y. (2006). A Study on Driving Characteristics of the Elderly Driver using a Driving Simulator. Journal of the Korean Society of Safety, 21(5), 103-111.

Mahachandra, M., & Sutalaksana, I. Z. (2015). Fatigue Evaluation of Fuel Truck Drivers. Procedia Manufacturing, 4, 352-358.

Mansour, A., Riad, W., & Moussa, A. (2010). The occupational fatigue in anesthesialogists: illusion or real?. Middle East journal of anaesthesiology, 20(4), 529-534. Retrieved May 12, 2017, from https://pdfs.semanticscholar.org/ a41c/d6e59466997600f131380cc6dc25545 89138.pdf

Muchinsky, P. M. (1993). Psychology applied to work: an introduction to industrial and applied psychology. Brooks.

Piper, B. F., Dibble, S. L., Dodd, M. J., Weiss, M. C., Slaughter, R. E., & Paul, S. M. (1998). The revised Piper Fatigue Scale: psychometric evaluation in women with breast cancer. Oncology nursing forum, 25(4), 677-84.

Shephard, R. J. (1998). The acceptable risk of driving after myocardial infarction: are bus drivers a special case?. Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention, 18(3), 199-208.

Wang, P., Rau, P. L. P., & Salvendy, G. (2010). Road safety research in China: review and appraisal. Traffic injury prevention, 11(4), 425-432.

Winston, A. P., Hardwick, E., & Jaberi, N. (2005). Neuropsychiatric effects of caffeine. Advances in Psychiatric Treatment, 11(6), 432-439.

ปัจจัยที่มีความสัมพันธ...

Documents