ทพญ. สุชาดา สุมิตสวรรค์

หลักการเตรียมเครื่องมือในงานทันตกรรม

การท าให้ปราศจากเชื้อ(Sterilization)การก าจัด หรือ ฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ทุกชนิด รวมทั้ง ไวรัส

แบคทีเรีย เชื้อรา และสปอร์ของเชื้อแบคทีเรีย

• autoclave , อบแก๊ส Ethylene oxide ,high level disinfection

ค าจ ากัดความ

ปราศจากเชื้อ หรือ ปลอดเชื้อ

STERILE

การฆ่าเชื้อ (Disinfection)การก าจัดเชื้อจุลินทรีย์เกือบทุกชนิด ยกเว้น

สปอร์ของเชื้อแบคทีเรีย•น้ ายากลูตาราดีไฮด์• สารประกอบคลอรีน, ไอโอโดฟอร์ ,แอลกอฮอล์

การแบ่งเครื่องมือทันตกรรมตามความเสี่ยงในการท าให้เกิดการแพร่กระจายเชื้อ1. เครื่องมือที่ท าให้เกิดความเสื่ยงในการติดเชื้อ

สูง (Critical items) o เครื่องมือที่ใช้ในงานศัลยกรรม, ปริทันต,์

คีมถอนฟัน,หัวกรอฟัน

o ต้องท าให้ปราศจากเชื้อก่อนใช้งาน

2. เครื่องมือที่ท าให้ความเสื่ยงในการติดเชื้อปานกลาง (Semicritical items)

เครื่องมือที่ใช้สัมผัสเยื่อเมือกช่องปาก

o ชุดตรวจฟัน, เครื่องมืออุดฟัน ถาดพิมพ์ปาก

o ต้องท าให้ปราศจากเชื้อก่อนใช้งาน

3. เครื่องมือที่ท าให้เกิดความเสื่ยงในการติดเชื้อต่ า(Noncritical items)

เครื่องมือที่สัมผัสผิวหนังภายนอก

o เครื่อง x-ray , เครื่องเทียบสีฟัน, เครื่องฉายแสง

o ควรน ามาฆ่าเชื้อในระดับปานกลางหรือระดับต่ า ขึ้นกับลักษณะของพื้นผิว

ขั้นตอนการเตรียมเครื่องมือให้ปราศจากเชื้อo การแช่ก่อนล้าง(Presoaking)o การล้าง (Cleaning)o การห่อเครื่องมือ (Packaging)o การท าให้ปราศจากเชื้อ (Sterilization)o การจัดเกบ็

การแช่ก่อนล้าง

• น้ ายาเคมี, เอนไซน์, น้ ายาล้างเครื่องมือ, น้ าเปล่า• เพื่อมิให้เกิดการแข็งตัวคราบเลือด น้ าลาย

การแช่ก่อนล้าง

o เป็นขั้นตอนที่ส าคัญที่สุด ก่อนน าเครื่องมือไปท าให้ปราศจากเชื้อ

o ช่วยก าจัดจุลินทรีย์ คราบเลือด น้ าลายออก

o การล้างอย่างถูกต้องเหมาะสม เป็นขั้นตอนที่สามารถลดปริมาณเชื้อจุลินทรีย์ 90%

การล้างเครื่องมือ (Cleaning)

สวมถุงมือยางอย่างหนา

สวมMask

ใส่ผ้ากันเปื้อนที่กันน้ าได้, แว่นตากันกระเด็น

การล้างเครื่องมือด้วยมือ

o ควรรองน้ าใส่ภาชนะ

o แยกล้างเครื่องมือมีคม

o การล้างควรขัดถูเครื่องมือ

ใต้น้ าเพื่อป้องกันการกระเด็น

การล้างเครื่องมือด้วยมือ

ตรวจสอบสภาพเครื่องมือ

ก่อนน าไปห่อ สะอาด

ช ารุด

oเพื่อป้องกันไม่ให้เครื่องมือปนเปื้อนหลังจากท าให้ปราศจากเชื้อแล้ว

oเก็บและน าส่งไปยังหน่วยงานสะดวก

oคงสภาพการปราศจากเชื้อจนกว่าน าไปใช้งาน

การห่อเครื่องมือ

1. วัสดุนั้นต้องยอมให้แก๊สหรือไอน้ าผ่านได้

2. สามารถป้องกันไม่ให้เชื้อจุลชีพเข้าไปภายในได้

3. สามารถทนต่อกระบวนการท าให้ปราศจากเชื้อได้

หลักการในการพิจารณาเลือกใช้ที่ส าคัญ 3 ประการคือ

หลักการห่ออุปกรณ์

1. ผ้า

2. กระดาษ

3. ซองบรรจุส าเร็จ

4. กล่องบรรจุเครื่องมือที่ท าด้วยวัสดุที่แข็ง

วัสดุที่ใช้ในการห่ออุปกรณ์

ถาดแก้ว

วิธีการห่อครื่องมือด้วยผ้า

1. ห่อด้วยผ้า

• Autoclave tape

• วันหมดอายุ

การห่อเครื่องมือ

2. ห่อด้วยซองที่ท าด้วยพลาสติกและกระดาษ

การห่อเครื่องมือ

1. นึ่งด้วยไอน้ า (Steam sterilization)

ปฎิบัติตามค าแนะน าของผู้ผลิตเครื่องทั้งเวลาและอุณหภูมิที่ใช้

o 121 ⁰C นาน 15-30 นาที

วิธีการท าให้ปราศจากเชื้อ 3 วิธี

. การวางห่อผ้าต้องวางในแนวตั้งฉากกับชั้นวาง ไม่วางแน่นจนเกินไป สามารถน าฝ่ามือสอดเข้าไปได้อย่างสะดวก เพื่อให้ไอน้ าสามารถแทรกซึมผ่านได้ง่าย

จัดเรียงหอ่เครื่องมือให้เหมาะสม

จัดเรียงหอ่เคร่ืองมือให้เหมาะสม

2.เคมีo น้ ายาเคมี ไดแ้ก่ กลูตาราลดีไฮด์ คลอรีนไดออกไซด์

o เครื่องมือที่ไม่ทนความร้อน เช่น ชุดเทียบสีฟัน

3.การอบก๊าซเอทิลีนออกไซด์ใช้กับเครื่องมือที่ท าจากพลาสติกหรือยาง

วิธีการท าให้ปราศจากเชื้อ 3 วิธี

ก่อน... ที่จะเปิดห่ออุปกรณ์ปราศจากเชื้อ

เพื่อน าอุปกรณ์มาใช้ควรดูอะไรบ้าง?

1. สภาพของห่อเครื่องมือ

2. ตัวบ่งช้ีทางเคมีภายนอก (autoclave tape)

Autoclave tape ที่เปลี่ยนเป็นแถบด าเพียงพอหรือไม่ ที่จะใช้บอกว่าเครื่องมือปราศจากเชื้อแล้ว ถ้าไม่เพียงพอมีไว้เพื่ออะไร ?

Autoclave tape

•เป็นตัวบ่งชี้ทางเคมีภายนอก เพื่อบอกให้ทราบว่าได้ผ่านกระบวนการท าให้ปราศจากเชื้อแล้วเท่านั้น

•ใช้แยกระหว่างห่อเครื่องมือที่ผ่านและยังไม่ผ่านการท าให้ปราศจากเชื้อ

3. ตัวบ่งชี้ทางเคมีภายใน

4. สติ๊กเกอร์ Lot no. , วันหมดอายุ

Handpieces

พบว่า เมื่อเพาะเชื้อจาก handpieces ภายหลังจากท าความสะอาดและฆ่าชื้อที่ดีที่สุด

เชื้อจุลินทรีย์ไม่ได้ถูกก าจัดออกทั้งหมด

Poole P, Summers T Crawford JJ

การท าให้ปราศจากเชื้อเท่านั้น จึงสามารถก าจัดเชื้อจาก handpiece ได้อย่างสมบูรณ์

การท าให้ handpiece ปราศจากเชื้อ

เช็ด handpiece ด้วย alcohol ไล่น้ าออกจาก handpiece ขณะยงัมีหัวกรอ 20-30 วินาที ถอด handpiece ออกจากสาย น าไปล้างท าความสะอาดด้วยแปรงและน้ าสบู่ สเปรย์น้ ามนั ใส่ซอง seal แล้วน าไปเข้า autoclave

เครื่องนึ่ง handpiece

แช่หัวกรอในน้ าสบู่หรือน้ ายาแช่ก่อนล้าง ล้างหัวกรอด้วยน้ าสบู่และแปรง ผึ่งให้แห้ง น าหัวกรอใส่ซอง seal น าไปท าให้ปราศจากเชื้อด้วย วิธีอบไอน้ า (autoclave)

การท าให้หัวกรอปราศจากเชื้อ

1. เก็บในตู้ที่มฝีาปิดมิดชิด

2. อยู่ในบริเวณที่มีการปนเปื้อนน้อย

3. ท าความสะอาดง่าย

4. อยู่ห่างจากอ่างล้างเคร่ืองมือ

การเก็บเครื่องมือที่ปราศจากเชื้อแล้ว

The end