ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับ...

34

ว า ร ส า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย แ ล ะ ส ข ภ า พ

ปท 10 ฉบบท 36 ประจำ�เดอนพฤษภ�คม - สงห�คม 2560

Journal of Safety and Health : Vol. 10 No. 36 May - August 2017

ปจจยทมความสมพนธกบอาการระบบ ทางเดนหายใจของกลมผรบงาน ไปท�าทบาน: กรณศกษาแรงงาน

ท�าดอกไมประดษฐจากส�าล อ�าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร

ปภาวย หมนกจการ นกศกษาหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาอาชวอนามยและความปลอดภยอาจารยทศนพงษ ตนตปญจพร วท.ม. (อาชวอนามยและความปลอดภย)

สาขาวชาอาชวอนามยและความปลอดภย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

บทคดยอการศกษานมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมความ

สมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจของกลมแรงงานท�าดอกไมประดษฐจากส�าล ในอ�าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร เกบรวบรวมขอมลจากกลมแรงงานทงหมด 94 คน เกยวกบขอมลสวนบคคล ขอมลการท�างาน ขอมล สงแวดลอมในการท�างาน และขอมลอาการระบบทางเดนหายใจโดยใชแบบสมภาษณ จากนนท�าการวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจโดยใช สถตไคสแควรทระดบความเชอมนรอยละ 95

ผลการศกษาพบวา กล มตวอยางทงหมดเปน เพศหญงมอายเฉลยเทากบ 49.49 ป สวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 54.9 มประสบการณการท�างานเฉลยเทากบ 15.14 ป ระยะเวลาในการปฏบตงานเฉลยเทากบ 5.99 ชวโมงตอวน มการใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลคอ หนากากปดจมกชนดผา รอยละ 50 ส�าหรบอาการระบบทางเดนหายใจ

ของกลมตวอยางพบวา อาการของโรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงปานกลางพบมากทสดคดเปนรอยละ 44.7 รองลงมาคอ อาการของ โรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงมากคดเปนรอยละ 27.7 ผลการวเคราะหความสมพนธ พบวา อปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล สภาพพนทการท�างาน และลกษณะการระบายอากาศม ความสมพนธ กบอาการระบบทางเดนหายใจอยาง มนยส�าคญทางสถต ดงนน ควรมมาตรการในการปองกนและควบคมโดยการจดใหมการระบายอากาศทเพยงพอ การท�าความสะอาดพนทการปฏบตงานทกครงหลงจาก เลกงาน และสวมใสอปกรณค มครองความปลอดภย สวนบคคล

ค�ำส�ำคญ: อาการระบบทางเดนหายใจ / ผรบงานไปท�าทบาน /

ดอกไมประดษฐจากส�าล

*ผรบผดชอบบทความ: อาจารยทศนพงษ ตนตปญจพร สาขาวชาอาชวอนามยและความปลอดภย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 99 หม 9 ต�าบลทาโพธ อ�าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 โทรศพท: 0 5596 7357 โทรสาร: 0 5596 7333 E-mail: [email protected]

35Journal of Safety and Health : Vol. 1 No. 2 July - September 2007 35

Research Article

บ ท ค ว า ม จ า ก ง า น ว จ ย


AbstractThe aim of this study was to investigate

the factors related to respiratory symptoms of the handmade cotton flower workers. Data were collected from 94 workers in Promburi District, Singburi Province. The data collection was performed using questionnaire regarding personal characteristics, working characteristics, working environments, and respiratory symptoms. Chi-square test was used to analyze the relationship between factors and respiratory symptoms at the 95% confidence interval level.

The results found that all workers were female with the average age of 49.49 years old. More than half of the worker education was primary school (54.9%). Their average working experience was 15.14 years. Their average working duration was 5.99 hours per day. Approximately,

Factors Related to Respiratory Symptoms of Home-Based Workers: A Case Study of Handmade Cotton

Flower Workers in Promburi District, Singburi Province

50% of them used personal protective equipment (cotton mask). The top two observed respiratory symptoms were moderate chronic bronchitis (44.7%) and severe chronic bronchitis (27.7%). This study found three factors associated with respiratory symptoms at the 95% confidence interval level including personal protective equipment use, working characteristic, and ventilation characteristic. Therefore, adequate ventilation, working area cleaning every time after work, and personal protective equipment use could be used to reduce dust exposure of handmade cotton flower workers.

Keywords: Respiratory symptoms / Home-based

workers / Cotton flower

* Corresponding author: Lecturer Tadpong Tantipanjaporn, Division of Occupational Health and Safety, Faculty of Public Health, Naresuan University, 99 Moo. 9 Tha Pho Sub-district, Muang District, Phitsanulok Province, 65000, Thailand, Tel 0 5596 7357 Fax. 0 5596 7333 E-mail: [email protected]

Papavee Mankijkarn, Student in B.Sc. (Occupational Health and Safety) Lecturer Tadpong Tantipanjaporn, M.Sc. (Occupational Health and Safety)

Division of Occupational Health and Safety, Faculty of Public Health, Naresuan University

36




บทน�า จากรายงานการส�ารวจแรงงานนอกระบบของ

ส�านกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2559 พบวา ในจ�านวนผมงานท�าทงสน 38.3 ลานคน เปนผท�างานทไมไดรบความคมครองหรอไมมหลกประกนทางสงคมจากการท�างานทเรยกวา แรงงานนอกระบบ 21.3 ลานคน (รอยละ 55.6) และทเหลอเปนแรงงานในระบบ 17.0 ลานคน (รอยละ 44.4) (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2559) จากผลส�ารวจในป 2550 พบวา มครวเรอนทรบงานไปท�าทบานจ�านวน 294,290 ครวเรอน และคดเปนประชากรอาย 15 ปขนไปทรบงานมาท�าจ�านวน 440,251 คน(ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550) การรบงานมาท�าทบาน (home work) เปนงานทท�าโดยบคคลซงรบงานมาท�านอกสถานทประกอบกจการของผวาจาง สวนใหญจะเปนทบานหรอบรเวณบานจงท�าใหมชอเรยกวา การรบงานมาท�าทบาน (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2555) ผรบงานมาท�าทบานแบงเปน 3 กลม ไดแก ผรบงานดวยตนเอง (contract workers) รอยละ 85.7 ผชวยผรบงาน (unpaid homeworkers) รอยละ 13.7 และผรบชวงงาน (subcontractors) รอยละ 0.6 นอกจากนยงพบวา ลกษณะการท�างานของผรบงานมาท�าทบานสวนใหญผท�างานไดดดแปลงทอยอาศยมาเปนสถานทท�างาน (รอยละ 79.1) รองลงมาใชบรเวณบาน (รอยละ 18.9) และใชสถานททผจางจดให (รอยละ 0.7) ตามล�าดบ (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550) หากผรบงานมาท�าทบานขาดความรและความเขาใจไมตระหนกในเรองสขภาพและความปลอดภยในการท�างานอาจเกดความเสยงตอสขภาพได จากการส�ารวจของ พ.ศ. 2550 พบวา ผรบงานมาท�าทบานสวนใหญมปญหาเกยวกบความไมปลอดภยจากการท�างานมากทสด (รอยละ 28.5) ไดแก ปญหาเกยวกบความปลอดภยดานอาชวอนามยและสงแวดลอมในการท�างาน รองลงมา ไดแก ปญหาเรองคาตอบแทน (รอยละ 21.5) ปญหาเรองงานไมตอเนอง (รอยละ 17.5) และปญหาชวโมงการท�างานมากเกนไป (รอยละ 7.3) ปญหาสวนใหญเกยวกบความปลอดภยดานอาชวอนามยและสงแวดลอมในการท�างาน ไดแก ปญหาดานสายตา (รอยละ 15.7) ปญหาการสมผสฝนละออง (รอยละ 4.4) และปญหาทาทางการท�างาน (รอยละ 4.3) (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550)

จากผลการส�ารวจของส�านกงานแรงงานจงหวดสงหบร ป 2558 พบวา จงหวดสงหบรมประชากรทงหมด 118,009 คน มแรงงานนอกระบบจ�านวน 60,296 คน (รอยละ 51.09) ประชากรบางกลมเปนผรบงานมาท�าทบาน ในเขตอ�าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร มกลมอาชพท�าดอกไมประดษฐจากส�าลทรบงานมาท�าทบาน ลกษณะการท�างานของแรงงานมโอกาสสมผสกบฝนจากส�าลทใชในการท�าดอกไมประดษฐ หลายขนตอนการผลตท�าใหเกดฝนละอองฟงกระจายในบรเวณพนทท�างาน ซงส�าลผลตมาจากฝายโดยฝนจากฝายสามารถสงผลกระทบตอระบบทางเดนหายใจของผรบงานมาท�าทบานรวมถงสมาชกในครอบครวทอาศยอยในสภาพแวดลอมดวยกน

โรคปอดฝ นฝาย (Byssinosis) เปนภาวะปอดอกเสบทเกดจากการหายใจรบฝนใยฝาย ปาน ลนน หรอปอเชอกเขาไปในปอดอยางตอเนองเปนเวลานานมากกวา 2 ป (ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม, ม.ป.ป.) มขอมลสนบสนนวา สารทกระตนใหเกดการหลงฮสตามนซงมอยในฝนฝายอาจจะเปนสาเหตของการเกดโรค นอกจากนอ าจมสาเหตมาจากการรบสมผสฝนฝาย โดยอาการมทงอาการแบบเฉยบพลนทสงผลตอภาวะทางเดนหายใจ มการตอบสนองตอการไดรบสมผสฝนฝายเปนครงแรก หรออาการแบบเรอรงคอ ระยะเวลาของการกอตวของโรคอาจใชเวลา 20 - 25 ปของระยะเวลาการรบสมผสฝน ลกษณะอาการของโรคในระยะเรมแรกคอ มอาการแนนหนาอก และหายใจล�าบาก โดยจะมอาการรนแรงมากทสดในชวงวนแรกของการเขาท�างานในแตละสปดาห หลงจากทหยดงานในวนหยด โดยผปวยจะมอาการในขณะท�างานตลอดทงวนจนกระทงเลกงาน และในบางครงอาจมอาการตอในชวงหลงเลกงานดวย อยางไรกตาม อาการดงกลาวจะดขนในวนรงขน และจะรสกเหมอนเปนปกตในวนทายๆ ของสปดาหการท�างาน (ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม, ม.ป.ป.) หลายการศกษา ชใหเหนถงการสมผสฝ นฝายเปนปจจยหลกทมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ เชน อาการหายใจล�าบาก อาการหายใจมเสยงหวด ทงยงสงผลใหสมรรถภาพการท�างานของปอดลดลง เปนตน (Anyfantis, Rachiotis, Hadjichristodoulou & Gourgoulianis, 2017; Wang,


Research Article



Pan, Zhang, Sun, Dai & Christiani, 2003; Hinson, Lokossou, Schlünssen, Agodokpessi, Sigsgaard & Fayomi, 2016; Bakirci et. at., 2007) นอกจากน ยงมอกหลายปจจยทสงผลตออาการระบบทางเดนหายใจ เชน การสบบหร อาชพเสรม การใชอปกรณปองกนทางเดนหายใจ การระบายอากาศ ตลอดจนพฤตกรรมการปองกนตนเอง เปนตน (Bakirci et. at., 2007; ทศนพงษ ตนตปญจพร, 2554; ธนาวฒน รกกมล, ธตมา ณ สงขลา, วรนทพย ชชวย, และอรนช อสระ, 2558; ชนาพร เขอนเปก และทศนพงษ ตนตปญจพร, 2559) ดงนน การศกษาในครงนจงมงเนนเพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจในกลมผรบงานไปท�าทบาน กรณศกษาแรงงานท�าดอกไมประดษฐจากส�าล อ�าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร

วธด�าเนนงานวจยการศกษาในครงนเปนการศกษาแบบภาคตดขวาง

(cross-sectional study)

1. ประชากรและกลมตวอยางประชากรคอ ผรบงานท�าดอกไมประดษฐจากส�าล

ไปท�าทบานในเขตอ�าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร จ�านวน 107 คน ขอมลจากการส�ารวจเบองตน ด�าเนนการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทไดจากการค�านวณตามสมการของเครจซและมอรแกน (Krejcie & Morgan, 1970) ดงสมการท 1 ทระดบความเชอมนรอยละ 95 สดสวนความคลาดเคลอนเทากบ 0.05 จ�านวนทงสน 94 คน ดวยวธการสมตวอยางแบบสมอยางงาย (simple random sampling) โดยมเกณฑการคดเขา ไดแก เปนผรบงานท�าดอกไมประดษฐจากส�าลไปท�าทบานเพศหญงอาย 20 ปขนไป มประสบการณการท�างานอยางนอย 1 ป และไมสบบหร ส�าหรบเกณฑการคดออกคอ กลมตวอยางไมสะดวกใจใหขอมล

n = X2 N p (1-p)

e2 (N-1) + X2 p (1-p)

................................ (สมการท 1)เมอ n = ขนาดของกลมตวอยางทตองการ N = ขนาดของประชากร (N=107)

e = ความคลาดเคลอนของการส มตวอยางทยอมรบได (e = 0.05) X2 = 3.841 ( ทระดบความเชอมน รอยละ 95) p = สดส วนของลกษณะทสนใจในประชากร (ก�าหนด p = 0.5)

2. เครองมอทใชในงานวจยเครองมอทใชคอแบบสมภาษณ ซงแบงเปน 3 สวน

ไดแก (1) ขอมลทวไป (2) ขอมลปจจยเสยงทท�าใหเกดอาการของระบบทางเดนหายใจ ไดแก การท�างานและสภาพแวดลอมในการท�างาน พฒนามาจากการส�ารวจและศกษาลกษณะงานของผรบงานดอกไมประดษฐจากส�าลไปท�าทบานและการศกษาทผานมา (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553) และ (3) ขอมลทางดานสขภาพและการเจบปวยระบบทางเดนหายใจซงอางองมาจากแบบสมภาษณมาตรฐานของ British Occupational Hygiene Society Committee on Hygiene Standards ฉบบแปลภาษาไทยของการศกษาทผานมา โดยก�าหนดอาการแสดงของโรคตามแบบ Bronchitis Grading System แบงระดบอาการโรคระบบทางเดนหายใจเปน 8 เกรด (ภควฒน มณศร, 2547) โดยแบบสมภาษณไดผานการตรวจสอบคณภาพจากผเชยวชาญจ�านวน 3 ทาน

3. การเกบรวบรวมขอมลการศกษานท�าการเกบรวบรวมขอมลจากกล ม

ตวอยางระหวางเดอนกนยายน-พฤศจกายน พ.ศ. 2558 โดยผ วจยเปนผ สมภาษณขอมลทวไป ขอมลทางดานสขภาพ และการเจบปวยระบบทางเดนหายใจจากกลมตวอยาง และประเมนปจจยเสยงทท�าใหเกดอาการของระบบทางเดนหายใจโดยใชวธการประเมนเชงคณภาพ (qualitative assessment)

4. การวเคราะหขอมลวเคราะหข อมลลกษณะทางประชากรโดยใช

ค าความถ ร อยละ ค า เฉลย และส วนเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจโดยใช สถต ไคสแควร

38




(Chi-Square Test) และการทดสอบของฟสเชอร (Fisher exact Probability Test) โดยก�าหนดระดบนยส�าคญ ท 0.05

5. จรยธรรมการวจยในมนษยการศกษานผานการพจารณา และอนมตจาก

คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยนเรศวร เอกสารรบรองหมายเลข 162/58 กล มตวอย างทสมครใจเข าร วมโครงการวจยได ลงนาม ในเอกสารยนยอมเปนลายลกษณอกษรกอนเขารวมโครงการวจย

ตารางท1 ขอมลทวไปและขอมลปจจยเสยงทท�าใหเกดอาการของระบบทางเดนหายใจ (n=94)

ขอมลทวไปและขอมลปจจยเสยงทท�าใหเกดอาการของระบบทางเดนหายใจ จ�านวน รอยละ

ขอมลทวไป

อาย(ป) 21-30 31-4041-5051-6061-70

311412712

3.611.841.928.813.9

คาเฉลย 49.49 ± 9.23 ป คาสงสด 67 ป คาต�าสด 30 ป

ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา

5341

54.945.1

ประสบการณการท�างาน <10 ป ≥10

1579

16.084.0

คาเฉลย 15.14 ± 5.12 ป คาสงสด 3 ป คาต�าสด 24 ป

ผลการศกษา1. ขอมลทวไปและขอมลปจจยเสยงทท�าใหเกด

อาการของระบบทางเดนหายใจกล มตวอยางทงหมดเปนเพศหญง มอายเฉลย

เทากบ 49.49 ป โดยสวนใหญมระดบการศกษาประถมศกษา (รอยละ 54.9) ประสบการณการท�างานเฉลยเทากบ 15.14 ป ระยะเวลาในการปฏบตงานเฉลย เทากบ 5.99 ชวโมงตอวน มการใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล (หนากากปดจมกชนดผา) คดเปนรอยละ 50.0 ท�าความสะอาดพนทปฏบตงานภายหลงเลกงานคดเปน รอยละ 77.7 ลกษณะสภาพพนทการท�างานสวนใหญมฝนในบรรยากาศการท�างานคดเปนรอยละ 88.3 และลกษณะการระบายอากาศมการระบายอากาศแบบธรรมชาตทเพยงพอ (อาคารโปรง) คดเปนรอยละ 58.5 (ตารางท 1)


Research Article



2.ขอมลสขภาพและการเจบปวยของระบบทางเดนหายใจ

ระดบอาการของโรคระบบทางเดนหายใจแบงเปน 8 เกรด โดยก�าหนดอาการแสดงของโรคตามแบบ Bronchitis Grading System ผลการวจยพบวา ระดบอาการระบบทางเดนหายใจสงสด 3 อนดบแรก ไดแก เกรด 6 อาการของโรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงปานกลาง (รอยละ 44.7) เกรด 7 อาการของโรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงมาก (รอยละ 27.7) และเกรด 5 โรคหลอดลมอกเสบชนด

ขอมลทวไปและขอมลปจจยเสยงทท�าใหเกดอาการของระบบทางเดนหายใจ จ�านวน รอยละ

ขอมลปจจยเสยงทท�าใหเกดอาการของระบบทางเดนหายใจ

ระยะเวลาการท�างานตอวน < 8 ชวโมงตอวน ≥8 ชวโมงตอวน

7222

76.623.4

คาเฉลย 5.99 ± 1.76 ชวโมง คาสงสด 10 ชวโมง คาต�าสด 3 ชวโมง

อปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล(หนากากปดจมกชนดผา)

ใช ไมใช

4747

50.050.0

การท�าความสะอาดพนทการท�างาน

ท�าความสะอาด ไมท�าความสะอาด

7321

77.723.3

สภาพพนทการท�างาน

มองเหนฝนในบรรยากาศ และมฝนสะสมทพน มองไมเหนฝนในบรรยากาศการท�างาน

8311

88.311.7

ลกษณะการระบายอากาศ

การระบายอากาศแบบธรรมชาตเพยงพอ (อาคารโปรง) การระบายอากาศแบบธรรมชาตไมเพยงพอ (อาคารทบ)

5539

58.541.5

ตารางท1(ตอ)

เรอรง (รอยละ 10.6) ตามล�าดบ (ตารางท 2) นอกจากน ผวจยไดแบงอาการระบบทางเดนหายใจออกเปน 2 กลมคอ อาการระบบทางเดนหายใจแบบเฉยบพลนทประเมนจากอาการเกรด 1-3 และอาการระบบทางเดนหายใจแบบเรอรงทประเมนจากอาการเกรด 4-7

3. การวเคราะหความสมพนธการวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบอาการ

ระบบทางเดนหายใจโดยใชสถตไคสแควร พบวา การใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล (หนากากชนด

40




ผา) สภาพพนทการท�างาน และลกษณะการระบายอากาศมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ (p-value = 0.036, 0.001 และ 0.001 ตามล�าดบ) ในขณะทอาย ระดบการศกษา ประสบการณการท�างาน ระยะเวลาการปฏบต

งานตอวน และการท�าความสะอาดพนทไมมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจอยางมนยส�าคญทางสถต ทระดบความเชอมนรอยละ 95 (ตารางท 3)

ตารางท2 ขอมลสขภาพและการเจบปวยของระบบทางเดนหายใจ (n=94)

อาการระบบทางเดนหายใจ จ�านวน รอยละ

อาการระบบทางเดนหายใจ

เกรด 0 ไมมอาการเกรด 1 อาจเปนโรคหลอดลมอกเสบเฉยบพลนเกรด 2 โรคหลอดลมอกเสบเฉยบพลนเกรด 3 โรคหลอดลมอกเสบเฉยบพลนชนดรนแรงเกรด 4 อาจเปนโรคหลอดลมอกเสบเรอรงเกรด 5 โรคหลอดลมอกเสบเรอรงเกรด 6 โรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงปานกลางเกรด 7 โรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงมาก

011023104226

01.110.62.13.210.644.727.7

ตารางท3 ปจจยทมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจของกลมตวอยาง

ปจจย n

อาการทางระบบทางเดนหายใจจ�านวน(รอยละ) χ2 p-value

เฉยบพลน เรอรง

อาย < 50 ป ≥ 50 ป

5044

9 (9.6)4 (4.3)

41 (43.6)40 (42.6)

1.559 0.212

ระดบการศกษาประถมศกษามธยมศกษา

5341

6 (7.3)7 (7.4)

47 (45.7)34 (36.2)

0.642 0.423

ประสบการณการท�างาน < 10 ป ≥ 10 ป

1579

2 (2.1)11 (11.7)

13 (13.8)68 (72.3)

0.004 1.000†


Research Article



อภปรายผลการศกษากลมตวอยางทงหมดมอาการระบบทางเดนหายใจ

โดยสวนใหญมอาการระบบทางเดนหายใจแบบเรอรงคอ อาการของโรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงปานกลาง (รอยละ 44.7) รองลงมาคอ อาการของโรคหลอดลมอกเสบชนดก�าลงเรอรงในระดบความรนแรงมาก (รอยละ 27.7) สวนอาการระบบทางเดนหายใจแบบเฉยบพลนคอ โรคหลอดลมอกเสบเฉยบพลน (รอยละ 10.6) แมวาการศกษานกลมตวอยางมประสบการณท�างานต�าสด 3 ป แตยงพบวา มยงมอาการแบบเฉยบพลนไดอาจ

ปจจย n

อาการทางระบบทางเดนหายใจจ�านวน(รอยละ) χ2 p-value

เฉยบพลน เรอรง

ระยะเวลาการปฏบตงานตอวน < 8 ชวโมง ≥ 8 ชวโมง

7222

10 (10.6)3 (3.2)

62 (66.0)19 (20.2)

0.001 1.000†

การใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล(หนากากชนดผา) ใช ไมใช

4747

10 (10.6)3 (3.2)

37 (39.4)44 (40.5)

4.374 0.036*

การท�าความสะอาดพนท ท�าความสะอาด ไมท�าความสะอาด

7321

12 (12.8)1 (1.1)

61 (64.9)20 (21.3)

1.866 0.172

สภาพพนทการท�างาน มฝน ไมมฝน

8311

8 (8.52)5 (4.7)

75 (79.78) 6 (7.0)

10.455 0.001*

ลกษณะการระบายอากาศ เพยงพอ ไมเพยงพอ

5539

13 (12.8)0 (0)

42 (44.7)39 (41.5)

10.698 0.001*

หมายเหต: † Fisher’s exact test * p-value < 0.05

ตารางท3 (ตอ)

เนองมาจากการเกดอาการระบบทางเดนหายใจเกดจากหลายปจจยทงปรมาณการสมผสปจจยเสยง ระยะเวลาการสมผส พฤตกรรมการปองกน รวมถงการดแลสขภาพของแตละคน ฯลฯ ผลการศกษาชใหเหนวา พบอาการระบบทางเดนหายใจแบบเรอรงมมากกวาอาการแบบเฉยบพลน ซงเชอมโยงกบขอมลประสบการณการท�างานของกลมตวอยาง (คาเฉลย 15.14 ± 5.12 ป) ทคอนขางสงอาจท�าใหไดรบสมผสฝนสะสมเปนเวลานาน จงสงผลใหเกดอาการระบบทางเดนหายใจแบบเรอรงได

42




ผลการศกษาแสดงใหเหนวา การใชหนากากปดจมกชนดผา (cotton dust) มความสมพนธกบอาการทางระบบทางเดนหายใจ (p-value = 0.036) สอดคลองกบผลการศกษาทผานมาทพบวา การไมใชผาปดจมกในขณะท�างานท�าใหมความเสยงตอสภาวะสขภาพและสมรรถภาพปอดทเลวลงอยางมนยส�าคญทางสถต (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553) โดยการใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลจดเปนวธการควบคมและปองกนตามหลกสขศาสตรอตสาหกรรมทปองกนไมใหผปฏบตงานไดรบผลกระทบจากการสมผสปจจยเสยงอนตราย แตควรเลอกอปกรณใหเหมาะสมกบอนตรายทอาจเกดขนดวย (ยวด สมะโรจน, 2553) หากกลมตวอยางสมผสฝนฝายควรเลอกใชหนากากทมคณสมบตในการกรองฝนได อยางไรกตาม บางการศกษาไมพบความสมพนธระหวางการใชอปกรณค มครองความปลอดภยสวนบคคลและการเกดโรคหดจากการท�างาน (ศรสมร กมลเพชร, วเศษ วรศรางกล, ธวช บรณถาวรสม, จนทรกาญจน แสงรตนชย, และฮาเลม เจะมารกน, 2549) ซงปารยะ อาศนะเสน (2556) อธบายวา โรคหดอาจเปนสาเหตท�าใหโรคหลอดลมอกเสบเรอรงได นอกจากนอาจเกดจากโรคภมแพ โรคปอดอดกนเรอรง หรอสมผสกบมลภาวะและสารระคายเคองจากการประกอบอาชพ เชน ฝน ควน หรอสารเคมทระเหยได เปนตน การศกษานพบวาสภาพพนทการท�างานมความสมพนธกบอาการทางระบบทางเดนหายใจ (p-value = 0.001) โดยสภาพพนทการท�างานทมฝนซงพจารณาจากการมองเหนฝนในบรรยากาศและการสะสมบนพนทการท�างานซงเปนการประเมนดวยวธเชงคณภาพ จะมแนวโนมของการเกดอาการระบบทางเดนหายใจทรนแรงกวา สอดคลองกบการศกษาทผานมาซงพบวา ปรมาณฝนจ�านวนมากจนสามารถมองเหนไดในอากาศและมการสะสมฝนบนพนมความสมพนธกบอาการทางระบบทางเดนหายใจอยางมนยส�าคญทางสถต (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553) โดยหาก ผปฏบตงานสมผสฝนฝายเปนเวลานานๆ จะท�าใหเกดอาการระบบทางเดนหายใจโดยเกดภาวะโรคทางเดนหายใจอดกนแบบเรอรง เนองจากปฏกรยาของรางกายตอสารเอนโดทอกซน (endotoxin) ทพบในเชอแบคทเรยแกรมลบทปนเปอนมากบฝนฝายจนท�าใหเกดโรคบสสโนสสขนได (ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม,

ม.ป.ป.) อกหนงปจจยทพบความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจในการศกษาครงน ไดแก ลกษณะการระบายอากาศ (p-value = 0.001) โดยพนทการท�างานของกลมตวอยางทงหมดมรปแบบการระบายอากาศแบบธรรมชาต (natural ventilation) ผวจยใชวธการประเมนเชงคณภาพในการพจารณาลกษณะการระบายอากาศโดยหากพนทเปดโลงจะพจารณาวา มการระบายอากาศทเพยงพอ ในทางตรงกนขาม หากพนทปดทบจะพจารณาวา มการระบายอากาศทไมเพยงพอ ผลการศกษาสอดคลองกบการศกษาทผานมาพบวา ลกษณะการระบายอากาศมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553) การระบายอากาศจดเปนวธการควบคมดานวศวกรรมทมประสทธภาพมากทสดวธหนงตามล�าดบชนของชนของการควบคม (hierarchy of control) ซงสามารถลดการสมผสปจจยเสยงไดอยางมประสทธภาพ (วนทน พนธประสทธ, 2557) อยางไรกตาม บางการศกษาพบวา ลกษณะสภาพแวดลอมของบานทมการระบายอากาศด แตกลบพบวา มฝนในบรเวณพนท การท�างาน (ศรสมร กมลเพชร,วเศษ วรศรางกล, ธวช บรณถาวรสม, จนทรกาญจน แสงรตนชย, และ ฮาเลม เจะมารกน, 2549) ซงเปนสาเหตของโรคระบบทางเดนหายใจ

การศกษาในครงนพบวา อายไมมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ (p-value = 0.212) ซงไมสอดคลองกบผลการศกษาทผานมาซงอธบายวา โอกาสเจบปวยของคนท�างานจะมอาการรนแรงเทาใดขนอยกบอาย เพศ ภาวะสขภาพของคนท�างาน (ศรสมร กมลเพชร, วเศษ วรศรางกล, ธวช บรณถาวรสม, จนทรกาญจน แสงรตนชย, และฮาเลม เจะมารกน, 2549) นอกจากน อายมความสมพนธกบการเปลยนแปลงของปอด ไดแก การลดลงของการแลกเปลยนกาซและการไหลของอากาศ สมรรถภาพการท�างานของปอดลดลง กลามเนอระบบทางเดนหายใจออนแอลง ประสทธภาพของกลไกการปองกนปอดลดลง ดงนน การเปลยนแปลงของอายจงสงผลใหเกดอาการระบบทางเดนหายใจไดงายขน (Lechtzin, n.d.) ผลการศกษานไมพบความสมพนธอาจเนองจากกลมตวอยางสวนใหญมอายคอนขางสง โดยพบวา คาเฉลยอายเทากบ 49.49 ป ซงสวนใหญมอาการ


Research Article



ระบบทางเดนหายใจแบบเรอรง ในการศกษาครงน ระดบการศกษาไมมความสมพนธกบอาการทางระบบทางเดนหายใจ (p-value = 0.423) สอดคลองกบผลการศกษาทผานมา (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553) ในขณะทบางการศกษาพบวา อายและระดบการศกษามความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคระบบทางเดนหายใจ (บปผา โพธกล, สรนธร กลมพากร, และวณา เทยงธรรม, 2557) โดยพฤตกรรมการปองกนการสมผสมลพษมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ (ชนาพร เขอนเปก, และทศนพงษ ตนตปญจพร, 2559) ผลการศกษานไมพบความสมพนธ ซงอาจเนองจากกลมตวอยางมการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษาเทานน ซงการศกษาหนงชใหเหนวา ระดบการศกษาชนประถมศกษามความเสยงตอการเกดอาการระบบทางเดนหายใจสงกวาการศกษาระดบชนปรญญาตรขนไป (Thetkathuek, Yingratanasuk & Ekburanawat, 2016) อกหนงปจจยทไมพบความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจในการศกษาครงนคอ ประสบการณการท�างาน (p-value = 1.000) ในขณะท บางการศกษาพบว า ประสบการณ การท�างานม ความสมพนธกบสมรรถภาพปอด (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553; รศม สมรรถชย, 2545) อยางไรกตาม ผลการศกษานชใหเหนวา ผ ทมประสบการณท�างานสงกวา 10 ป มแนวโนมของการเกดอาการระบบทางเดนหายใจแบบเรอรงสงกวา และพบวา ระยะเวลาการปฏบตงานตอวนไมมความสมพนธกบอาการทางระบบทางเดนหายใจ (p-value = 1.000) ซงไมสอดคลองกบผลการศกษาทผานมาซงแสดงใหเหนวา ระยะเวลาการท�างานมความสมพนธกบสมรรถภาพปอด (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553; รศม สมรรถชย, 2545) อาจเนองจากผรบงานสามารถเลอกเวลาท�างานไดดวยตวเอง ไมไดอยภายใตการควบคมดแลหรอบงคบบญชาของผวาจาง ผรบงานมาท�าทบานจะไมมการก�าหนดวนท�างานและเวลาทแนนอน ท�าใหระยะเวลาแตกตางกนไปขนอยกบก�าหนดงานทตองสง หรอความพงพอใจของผรบงานมาท�าทบาน โดยเฉลยใชเวลาท�างานประมาณ 7.6 ชวโมงตอวน (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2550) ในขณะทการศกษานมระยะเวลาการปฏบตงานเฉลย 5.99 ชวโมงตอวน นอกจากน การศกษานพบวา การท�าความสะอาดพนทการท�างานไมมความสมพนธกบอาการทาง

ระบบทางเดนหายใจ (p-value = 0.172) ซงสอดคลองกบผลการศกษาทผานมา (ศรสมร กมลเพชร, วเศษ วรศรางกล, ธวช บรณถาวรสม, จนทรกาญจน แสงรตนชย, และฮาเลม เจะมารกน, 2549) แตอยางไรกตาม บางการศกษาพบวา การท�าความสะอาดมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ (ศตกมล ประสงควฒนา, 2553) อาจเนองจากลกษณะการท�าความสะอาดพนทการท�างานในการศกษาเปนขอมลเชงคณภาพ ประเมนวา ไดท�าความสะอาดหรอไม แตไมไดถามวธการท�าความสะอาด กลมตวอยางบางทานอาจมวธการท�าความสะอาดไมเหมาะสม เชน วธการท�าความสะอาดแบบแหง ซงท�าใหฝนฟงกระจายในบรรยากาศการท�างานไดมากกวาการท�าความสะอาดแบบเปยก (พรพมล กองทพย, 2555, หนา 300) สงผลท�าใหไดรบสมผสฝ นและกอใหเกดอาการระบบ ทางเดนหายใจได เปนตน

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะกลมอาชพรบงานดอกไมประดษฐจากส�าลไปท�า

ทบานมความเสยงในการสมผสฝนเขาสรางกาย ผลการศกษาชใหเหนวา กลมตวอยางทงหมดมอาการระบบทางเดนหายใจ โดยสวนใหญมอาการระบบทางเดนหายใจแบบเรอรง ปจจยทมความสมพนธกบอาการระบบทางเดนหายใจ ไดแก การใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล (หนากากชนดผา) สภาพพนทการท�างาน และลกษณะการระบายอากาศ ในขณะทอาย ระดบการศกษา ประสบการณการท�างาน และระยะเวลาการปฏบตงานตอวน

ผลการศกษาครงนช ให เหนถงผลกระทบจาก การสมผสฝ นในการท�างานดอกไมประดษฐจากส�าล ของผรบงานไปท�าทบาน ดงนน ควรมมาตรการในการลดการสมผสฝนของคนงาน ไดแก การใชหนากากปดจมก ทถกตองและเหมาะสม นอกจากน ควรมการท�าความสะอาดพนทการปฏบตงานทกครงเพอไมใหเกดฝนสะสมบรเวณพนทการปฏบตงาน และจดใหมการระบายอากาศในพนทการท�างานทเพยงพอ ส�าหรบการศกษาครงตอไปควรใชวธการประเมนเชงปรมาณในการประเมนการสมผสฝนของผปฏบตงาน เพอแสดงถงการสมผสทแทจรงของ ผปฏบตงาน

44




เอกสารอางองชนาพร เขอนเปก, และทศนพงษ ตนตปญจพร. (2559).

ปจจยท�านายพฤตกรรมการปองกนการสมผสมลพษทางอากาศของผประกอบอาชพมอเตอรไซครบจางในเขตอ�าเภอแมสอด จงหวดตาก. วารสารความปลอดภยและสขภาพ, 9(33), 14-25.

ทศนพงษ ตนตปญจพร. (2554). การสมผสฝนเเละอาการระบบทางเดนหายใจของพนกงานส�านกงาน กรณศกษา: คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. สารนพนธปรญญาวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม, มหาวทยาลยอบลราชธาน, อบลราชธาน.

ธนาวฒน รกกมล, ธตมา ณ สงขลา, วรนทพย ชชวย, และอรนช อสระ. (2558). ปจจยทสมพนธกบสมรรถภาพปอดของพนกงานทมการสมผสแอมโมเนยจากการรบซอน�ายางสดในสหกรณกองทนสวนยางเขตภาคใต. วารสารควบคมโรค, 41(4), 285-296.

บปผา โพธกล, สรนธร กลมพากร, และวณา เทยงธรรม. (2557). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของคนงานโรงโมหนในอ�าเภออทอง จงหวดสพรรณบร. Graduate Research Conferences มหาวทยาลยขอนแกน, 1749-1758.

ปารยะ อาศนะเสน. (2556). เมอคณหมอบอกวาเปนหลอดลมอกเสบ. เขาถงเมอ 19 พฤษภาคม 2560, จากhttp://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=645.

พรพมล กองทพย. (2555). สขศาสตรอตสาหกรรม. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: เบสท กราฟฟค เพลส จ�ากด.

ภควฒน มณศร. (2547). การประเมนผลกระทบของฝนละอองตอระบบหายใจของประชาชนทอาศยอยในชมชนทมการประกอบการผลตภณฑจากไมไผ กรณศกษาบานวงถ�า ต�าบลถ�าฉลอง อ�าเภอเมอง จงหวดอตรดตถ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.

ยวด สมะโรจน. (2553). หลกการควบคมดานสขศาสตรอตสาหกรรม. 54114 สขศาสตรอตสาหกรรม: การควบคม (Industrial Hygiene: Control) (พมพครงท 3). 1-42.

รศม สมรรถชย. (2545). ปจจยทมความสมพนธกบสภาวะสขภาพและสมรรถภาพปอดคนงานโรงงานทอผา จงหวดชยภม. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาอนามยสงแวดลอม, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

วนทน พนธประสทธ. (2557). สขศาสตรอตสาหกรรม: กลยทธ ประเมน ควบคม และจดการ. กรงเทพมหานคร: ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

ศตกมล ประสงควฒนา. (2553). อาการระบบทางเดนหายใจและสมรรถภาพปอดของผ รบงานผามาท�าทบาน : กรณศกษาชมชนต�าบลบานสราง อ�าเภอบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา. สารนพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลเวชปฏบตชมชน, มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพฯ.

ศรสมร กมลเพชร, วเศษ วรศรางกล, ธวช บรณถาวรสม, จนทรกาญจน แสงรตนชย, และฮาเลม เจะมารกน. (2549). ปจจยทสมพนธกบความเสยงการเกดโรคหดจากการท�างานของกลมแรงงานนอกระบบกลมผลตภณฑผานวม อ�าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา. วารสารควบคมโรค. 32, 1-10.

ส�านกงานแรงงานจงหวดสงหบร. (2558). สถตแรงงานนอกระบบสงหบร. เขาถงเมอ 25 กมภาพนธ 2560, จาก http://singburi.mol.go.th/labour_statistic.

ส�านกงานสถตแหงชาต. (2550). บทสรปผบรหาร-การรบงานมาท�าทบาน. เขาถงเมอ 23 กมภาพนธ 2560, จาก http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/service/survey/HomeExc_50.pdf.


Research Article



ส�านกงานสถตแหงชาต. (2550). รายงานการส�ารวจการรบงานมาท�าทบานฉบบสมบรณ. เขาถงเมอ 21 พฤษภาคม 2560, จาก http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/service/survey/HomeRep_50.pdf.

ส�านกงานสถตแหงชาต. (2555). ความหมายการรบงานไปท�าทบาน. เขาถงเมอ 25 กมภาพนธ 2560, จาก http://statstd.nso.go.th/definition/projectdetail.aspx?periodId=66&defprodefId=816.

ส�านกงานสถตแหงชาต. (2559). บทสรปผ บรหาร-แรงงานนอกระบบ. เขาถงเมอ 23 กมภาพนธ 2560, จากhttp://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/workerOutExc59.pdf.

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดล อม. (ม.ป.ป.). คมอแนวทางการเฝาระวงโรคบสสโนซส (BYSSINOSIS) ส�าหรบเจาหนาทสาธารณสข. เขาถงเมอ 27 กมภาพนธ 2560, จาก http:occ.ddc.moph.go.th/downloads/byssinosis.pdf

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม. (ม.ป.ป.). โรคบสสโนซส. เขาถงเมอ 27 กมภาพนธ 2560 จาก http://envocc.ddc.moph.go.th/contents/view/80.

Anyfantis, I.D., Rachiotis, G., Hadjichristodoulou, C., & Gourgoulianis, K.I. (2017). Respiratory Symptoms and Lung Function among Greek Cotton Industry Workers: A Cross-Sectional Study. International Journal of Occupational and Environmental Medicine, 8(1), 32-38.

Bakirci, N. et. at. (2007). Natural history and risk factors of early respiratory responses to exposure to cotton dust in newly exposed workers. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 49(8), 853-861.

Hinson, A.V., Lokossou, V.K., Schlünssen, V., Agodokpessi, G., Sigsgaard, T., & Fayomi, B. (2016) Cotton Dust Exposure and Respiratory Disorders among Textile Workers at a Textile Company in the Southern Part of Benin. International Journal of Environmental Research and Public Health, 13(9), pii:E895. doi: 10.3390/ijerph13090895.

Krejcie, R.V. & Morgan, D.W. (1970). Determinining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607-610.

Lechtzin, N. (n.d.). Effects of Aging on the Respiratory System. Retrieved May 21, 2017, from http://www.msdmanuals.com/home/lung-and-airway-disorders/biology-of-the-lungs-and-airways/effects-of-aging-on-the-respiratory-system.

Thetkathuek, A., Yingratanasuk, T., & Ekburanawat, W. (2016). Respiratory Symptoms due to Occupational Exposure to Formaldehyde and MDF Dust in a MDF Furniture Factory in Eastern Thailand. Advances in Preventive Medicine, 2016, Article ID 3705824, 11 pages.

Wang, X.R., Pan, L.D., Zhang, H.X., Sun, B.X., Dai, H.L., & Christiani, D.C. (2003). Lung function, airway reactivity, and atopy in newly hired female cotton textile workers. Archives of Environmental Health An International Journal, 58(1), 6-13.

ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับ...

Documents