รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการ

“ส ารวจสถานะของเปาหมายการพฒนาทยงยนในบรบทประเทศไทย และทางเลอกมาตรการทางเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมาย" เปาหมายท 2

โดยเสถยร ฉนทะ และคณะ

กรกฎาคม 2560

สญญาเลขท SRC59X0001

รายงานวจยฉบบสมบรณ

(Final Report)

โครงการ “การส ารวจสถานะของเปาหมายการพฒนาทยงยนในบรบทประเทศไทย และทางเลอกมาตรการทางเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมาย" เปาหมายท 2

คณะผวจย สงกด

1. ดร.เสถยร ฉนทะ มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย 2. นางสาวอรณ อนเทพ มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย 3. นางสาวจนทรจรา ขนประเสรฐ โรงเรยนเทศบาล 6 4. ดร.กนยพชร ไตรทรพย มหาวทยาลยแมฟาหลวง

ชด “โครงการประสานงานการวจยเพอสนบสนนการพฒนาทยงยน (SDGs) Research Coordination for SDGs

สนบสนนโดยส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.) (ควำมเหนในรำยงำนนเปนของผวจย สกว.ไมจ ำเปนตองเหนดวยเสมอไป)

ก

บทสรปยอส ำหรบผบรหำร การส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย ภายใตชดโครงการวจยการส ารวจสถานะของเปาหมายการพฒนาทยงยนในบรบทประเทศไทย และทางเลอกมาตรการทางเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมาย" เปาหมายท 2 มวตถประสงคคอ 1) ส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย 2) เพอประเมนสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย และ 3) เพอน าผลการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยมาท าการวเคราะหและสงเคราะหในการจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) โดยผลการศกษาพบวา 1. การนยามความหมายเปาประสงคและตวชวดการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยนนนพบวาประเทศไทยเรายงไมมการนยามความหมายในแตละเปาประสงคทชดเจนและเขากบบรบทของประเทศไทย เมอเราทบทวนการนยามความหมายของแตละเปาประสงคตามการนยามขององคกรทเกยวของระหวางประเทศและในประเทศแลวจ าเปนตองสรางความเขาใจตอความหมายค าจดความทตรงกนของหนวยงานและภาคสวนตางๆทเกยวของ ซงจะเปนการสรางความเขาใจทตรงกนและสามารถจะผลกดนขบเคลอนการท างานไปสการบรรลเปาหมายทก าหนดไวไดอยางมประสทธภาพตอไป 2. การส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยนนพบวา ประเทศไทยมสถานการณทดเกยวกบการทจะบรรลเปาหมาย เนองจากการด าเนนงานของประเทศโดยหนวยงานทเกยวของนนมการด าเนนงานทสอดคลองกบยทธศาสตรการแกไขปญหาการยตความหวโหย การสรางหลกประกนดานความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยน แตมเปาประสงคและตวชวดบางประการทตองมการปรบเปลยนตวชวดใหเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย 3. การประเมนสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยพบวาประเทศไทยไดมการด าเนนเกยวกบมาตรการทางเศรษฐกจและมาตรการทางสงคมทสอดแทรกไวในยทธศาสตรชาตและแผนพฒนาตางๆไดแก แผนยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ.2560-2579) แผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) และแผนยทธศาสตรของกระทรวงตางๆทน าเอากรอบตามแนวทางการพฒนาของแผนยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 12 สวนมาตรการทางกฎหมายพบวามกฎหมายหลายฉบบทเกยวของกบการด าเนนงานของมาตรการการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยน แตยงมลกษณะทกระจดกระจาย แตขาดประสทธภาพในการบงคบใช ท าใหกฎหมายอาจไมเออหรอสนบสนนการพฒนาทยงยนหรอบางท

ข

กฎหมายกลบเปนอปสรรคเสยเอง เชน สทธและการเขาถงทรพยากรในการผลตของเกษตรกรและคนยากจน เปนตน 4. การจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) นน เปาประสงคและตวชวดแตละประเดนมความส าคญและสมพนธกน โดยผเขยนเหนวาการเรยงล าดบตามเปาหมายและตวชวดทก าหนดมามความเหมาะสมตามความ “เรงดวน” (Urgency) และ“ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคตามล าดบดแลว

ค

Executive Summary

The exploration of sustainable development circumstance on food security and ending hunger in Thailand under the research program on the exploration of sustainable development circumstance on food security and ending hunger in Thailand and the optional economic, social, and legal measures for Goal No. 2 was aimed to achieve the following purposes: 1) to explore the sustainable development circumstance on food security and ending hunger in Thailand; 2) to evaluate the status of economic, social, and legal measures implemented by government agencies and related organization undertaking sustainable development for food security and ending hunger in Thailand; and 3) to analyze and synthesize the exploration results in order to prioritize the issues and propose the appropriate goals and indicators for Thailand in achieving the intended sustainable development goals (SDGs). The findings revealed that: 1. Defining the goals and indicators for ending hunger, food security, uplifting nutrition level, and promoting sustainable agriculture in Thailand had not yet been conceptualized to correspond with the context of Thailand. After reviewing of the definition of these goals and indicators proposed by domestic and international organizations, accurate understanding of these definitions were required for the precise knowledge among the related organizations which would favor the driving for success and achievement of the intended goals. 2. The exploration of sustainable development circumstance on food security and ending hunger in Thailand indicated that Thailand showed positive tendency in achieving the intended goals because the operation of the related organization was correlated with the strategies solving the issues in ending hunger, building assurance mechanisms for food security, uplifting nutrition level, and promoting sustainable agriculture. However, some goals and indicators must be modified to fit with the context of Thailand. 3. Evaluation of the status of economic, social, and legal measures implemented by the involved organization on food security and ending hunger in Thailand, it was found that Thailand undertook the economic and social measures prescribed in the national strategies and the development plans i.e. 20-Year National Strategy (2017-2036), the 12th National Economic and Social Development Plan (2017-2021), and strategic plan of each ministry in line with the previous 2 main frameworks. However, the legal measure containing several laws to deal with ending hunger, food security, uplifting nutrition level, and promoting sustainable agriculture

ง

but the characteristics of these laws were disintegrated and ineffective for enforcement. Therefore, these laws did not favor or support sustainable development or perhaps hinder the development, for example, the rights and accessibility to production resources of the farmers and the poor. 4. Prioritizing and proposing the appropriate goals and indicators that fitted with the context of Thailand in order to achieve its intended sustainable development goals (SDGs), it was found that the proposed goals and indicators contained key content and correlated to each other. So, the authors viewed that the sequence of the proposed goals and indicators were appropriate based on Urgency and Impact of each individual goal.

จ

หวขอวจย “การส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย เปาหมายท 2” ภายใตชดโครงการวจยการส ารวจสถานะของเปาหมายการพฒนาทย งยนในบรบทประเทศไทย และทางเลอกมาตรการทางเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมาย

ผด ำเนนกำรวจย 1. ดร.เสถยร ฉนทะ 2. นางสาวอรณ อนเทพ 3. นางสาวจนทรจรา ขนประเสรฐ 4. ดร.กนยพชร ไตรทรพย หนวยงำน มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย ป พ.ศ. 2560

บทคดยอ

การวจยเรองการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย มวตถประสงคคอ 1) ส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย 2) เพอประเมนสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย และ 3) เพอน าผลการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยมาท าการวเคราะหและสงเคราะหในการจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน

ผลการศกษาพบวาประการแรก การนยามความหมายเปาประสงคและตวชวดการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการส งเสรมเกษตรกรรมยงยนนนประเทศไทยยงไมมการนยามความหมายในแตละเปาประสงคทชดเจนและเขากบบรบทของประเทศไทย ประการทสอง การส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยนนมสถานการณทดเกยวกบการทจะบรรลเปาหมาย เนองจาก มหนวยงานทเกยวของด าเนนงานทสอดคลองกบยทธศาสตรการแกไขปญหาการยตความหวโหย การสรางหลกประกนดานความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยน แตมเปาประสงคและตวชวดบางประการทตองมการปรบเปลยนตวชวดใหเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย ประการทสาม ประเทศไทยมการด าเนนเกยวกบมาตรการทางเศรษฐกจและมาตรการทางสงคมทสอดแทรกไวในยทธศาสตรชาตและแผนพฒนาตางๆ สวน

ฉ

มาตรการทางกฎหมายมกฎหมายทเกยวของหลายฉบบกบการด าเนนงานของมาตรการการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงแตยงมลกษณะทกระจดกระจายและขาดประสทธภาพในการบงคบใช ท าใหกฎหมายไมเออหรอสนบสนนการพฒนาทยงยนหรอบางทกฎหมายกลบเปนอปสรรคตอการพฒนา ประการทส การจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยใหบรรลตามเปาหมายการพฒนาทยงยน เปาประสงคและตวชวดแตละประเดนมความส าคญและสมพนธกนการเรยงล าดบตามเปาหมายและตวชวดทก าหนดมามความเหมาะสม

ช

Research Title “The Exploration of Sustainable Development Circumstance on Food Security and Ending Hunger in Thailand for Goal No. 2” under the Research Program on Exploring the Goal of Sustainable Development in Thailand and the Optional Economic, Social, and Legal Measures

Researchers 1. Dr.Sathien Chanta 2. Miss Arunee Inthep 3. Chuanjira Khanprasert 4. Dr.Kanyapat Traisap Organization Chiang Rai Rajabhat University Year 2017

Abstract

The objectives of this study were: 1) to explore the sustainable development circumstance on food security and ending hunger in Thailand; 2) to evaluate the status of economic, social, and legal measures implemented by government agencies and related organization undertaking sustainable development for food security and ending hunger in Thailand; and 3) to analyze and synthesize the exploration results in order to prioritize the issues and propose the appropriate goals and indicators for Thailand in achieving the intended sustainable development goals.

The results revealed that, first, defining the goals and indicators for ending hunger, food security, uplifting nutrition level, and promoting sustainable agriculture in Thailand had not yet been conceptualized to correspond with the context of Thailand. Second, the exploration of sustainable development on food security and ending hunger in Thailand indicated positive tendency in achieving the intended goals because the involved organization performed the tasks concurrent with the strategies in solving hunger issues, building mechanisms on food security, uplifting nutrition level, and promoting sustainable agriculture. However, some of the goals and indicators could be modified to fit with the Thai context. Third, Thailand undertook the economic and social measures prescribed in the national strategies and the development plan while the legal measure containing several laws to deal

ซ

with ending hunger, food security, uplifting nutrition level, and promoting sustainable agriculture but the characteristics of these laws were disintegrated and ineffective for enforcement. Therefore, these laws did not favor or support sustainable development or perhaps hinder the development. Finally, prioritizing and proposing the appropriate goals and indicators that fitted with the context of Thailand in order to achieve its intended sustainable development goals revealed that the proposed goals and indicators were appropriate in that they contained key content and displayed the right relative ordering for each issue.

ฌ

ค ำน ำ

รายงานการวจยการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย ภายใตชดโครงการวจยการส ารวจสถานะของเปาหมายการพฒนาทยงยนในบรบทประเทศไทย และทางเลอกมาตรการทางเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมาย" เปาหมายท 2 ครงนไดรบการสนบสนนทนวจยจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ผวจยจงขอขอบพระคณมา ณ โอกาสน ความส าเรจของรายงานวจยชนนไดรบการสนบสนนจากคณะท างานชดโครงการประสานงานการวจยเพอสนบสนนการพฒนาทยงยน (SDGs) ทคอยชวยเหลอใหค าแนะน า และตดตามความกาวหนาของงาน ผวจยขอขอบคณทานอาจารยชล บญนาค หวหนาชดโครงการ คณปารชาต เรองเดช ผประสานงาน และอาจารยอรรถเศรษฐ จรยธรรมานกล เปนอยางยงทคอยใหค าแนะน า

ผวจยหวงเปนอยางยงวาการทบทวนเอกสารวชาการและสงเคราะหงานเล มนขนมาจะเปนประโยชนตอผทสนใจและเปนประโยชนตอการน าไปใชในการขยายผลในเชงลกและเชงกวางตอประเทศชาตไป

คณะผวจย 20 มถนายน 2560

ญ

สารบญ

หนา Excutive Summary ก บทคดยอภาษาไทย จ บทคดยอภาษาองกฤษ ช สารบญ ฌ สารบญตาราง ญ สารบญภาพ ฎ บทท 1 บทน า 1

บทท 2 นยามและความหมายของเปาประสงค (Target) และตวชวด (Indicator)

ภายใตเปาหมายท 2 และความสอดคลองกบบรบทประเทศไทย 11

บทท 3 สถานะปจจบนของเปาหมายท 2 ในบรบทประเทศไทย 76

บทท 4 การด าเนนงานของภาคสวนตาง ๆ ในปจจบนเกยวกบเปาหมายท 2

ในบรบทประเทศไทย 107

บทท 5 ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 132

บทท 6 การจดล าดบความส าคญ 148

บทท 7 การส ารวจเบองตนเกยวกบมาตรการทางเลอกดานเศรษฐกจ สงคมและ

กฎหมายเพอบรรลเปาหมายท 2 183

บทท 8 สรป 210

บรรณานกรม 216

ฎ

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1.1 แผนกจกรรมตางๆของการวจย 10 2.1 แสดงสภาวะความยากจนของประชากรไทยป พ.ศ.2555-2558 22 2.2 ความไมมนคงทางอาหารเรอรงและความไมมนคงทางอาหารชวคราว 27 2.3 ระบบการแบงความมนคงทางอาหารบนฐานของภาวะวกฤตทจ าเปนตอการด ารงชพ 28 2.4 กระบวนการเพอเสรมสรางการเขาถงอาหาร 30 2.5 เครองมอทใชวดภาวะทพโภชนาการ 47 2.6 แสดงพนททางการเกษตรของประเทศไทยป 2546-2556 55 2.7 ปรมาณและมลคาการน าเขาวตถอนตรายทางการเกษตร ป 2553 -2558 59 3.1 อตราเจรญพนธรวม (Total Fertility Rates-TFR) ทวประเทศและรายภาค ป พ.ศ.

2553-2578 89

3.2 ประชากรสงอาย ป พ.ศ. 2533 – 2583 93 3.3 สถานการณก าลงแรงงาน การมงานท าและการวางงานทวราชอาณาจกร (ISIC Rev.4) ป พ.ศ. 2554 – 2559

6.1 แสดงผลตภณฑมวลรวมในประเทศป 2554-2558 หนวยลานบาท 162 7.1 ตารางเปรยบเทยบเปาประสงค ตวชวด และมาตรการทางเศรษฐกจ 191 7.2 การเตรยมความพรอมของประเทศไทยกบการพฒนาทยงยนตามเปาประสงคของ เปาหมายท 2

197

7.3 มาตรการทางกฎหมายตามเปาประสงค และตวชวด 207

ฏ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1.1 หาเหลยมทรพยากร (The asset pentagon) 7 2.1 แสดงสดสวนความยากจนดานอาหารจ าแนกตามรายภาคของประเทศไทย 21 2.2 องคประกอบของความมนคงทางอาหาร 26 2.3 แสดงภาวการณเจรญเตบโตของสดสวนน าหนกและสวนสงของประชากร อาย 3-18 ป

38

2.4 ความชกภาวะเตยแคระแกรนของเดกในพนทของ 12 ประเทศแถบแปซฟก เอเชยตะวนออก

39

2.5 แสดงสดสวนการลดภาวะเตยแคระแกรนของประเทศในเอเชยตะวนออก 40 2.6 แสดงจ านวนประชากรผสงอายประเทศไทย 46 2.7 Elements agrodiversity – main components and principal Elements

agrodiversity – main components and principal development issues. 65

3.1 จ านวนประชากรขาดสารอาหาร 77 3.2 จ านวนครวเรอนทงหมด ครวเรอนยากจนและครวเรอนไมยากจนเมอวด ดานรายจายเพอการอปโภคบรโภคจ าแนกตามเขตพนทป 2554-2558

78

3.3 สดสวนประชากรขาดสารอาหาร 79 3.4 ภาวะโภชนาการของเดกอาย 0-5 ป พ.ศ.2553-2557 82 3.5 อตราน าหนกต ากวาเกณฑมาตรฐาน Prevalence of Underweight (-2SD) ส าหรบเดกอาย 0-59 เดอน จ าแนกตามฐานะเศรษฐกจครวเรอน 2555

83

3.6 อตราภาวะเตยแคระเกรน Prevalence of Stunting (-2SD) ในเดกอาย 0-59 ปจ าแนกตามฐานะเศรษฐกจครวเรอน 2555

84

3.7 ภาวะเตยแคระเกรนและภาวะผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ขวบ 84 3.8 เปรยบเทยบขอมลภาวะอวน Prevalence of Overweight (+2SD) ในเดกอาย 0-59 ปจ าแนกตามจ าแนกตามฐานะเศรษฐกจครวเรอน 2555

85

3.9 ภาวะโภชนาการของเดกอาย 6-18 ป พ.ศ.2553-2557 (รอยละ) 87 3.10 จ านวนและอตราการเจรญตอประชากรหญง 1000 คน จ าแนกตามกลม อายมารดา

88

3.11 อตราการคลอดในวยรนอาย 15-19 ป 87 3.12 สดสวนคนจนและจ านวนคนจนเมอวดดานรายจายเพอการอปโภคบรโภค จ าแนกตามสถานภาพเศรษฐกจสงคมครวเรอนป พ.ศ.2543-2558

95

ฐ

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 3.13 สดสวนคนจนและจ านวนคนจนเมอวดดานรายจายเพอการอปโภคบรโภคจ าแนก ตามสถานภาพเศรษฐกจสงคมครวเรอนป พ.ศ.2543-2558

95

1

บทท 1 บทน า

ความส าคญของปญหาการวจย

นบตงแตมการพดคยกนของคณะกรรมการธการโลกในประเดนสงแวดลอมกบการพฒนาในหนงสอเรอง “Our Commom Future: The World Commission in Environment and Development” ในป ค.ศ.1987 หรอทเรยกวารายงาน “Brundtland Report” ทหยบยกเกยวกบความหวงใยจากภยคกคามทจะเกดขนในอนาคตของกระบวนการพฒนาทมงเนนไปทการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนเปาหมายหลกโดยเฉพาะบทบาทของเศรษฐกจระหวางประเทศและน าไปสความทาทายของการรบมอในประเดนตางๆ อาท ประชากรและทรพยากรมนษย ความมนคงทางอาหารและศกยภาพในการพฒนา สงมชวตและระบบนเวศทรพยากรเพอการพฒนา พลงงานทางเลอกส าหรบสงแวดลอมและการพฒนา อตสาหกรรมกระบวนการผลตทมากขนหรอลดลง และความทาทายของเมอง ซงรายงานดงกลาวไดน าเสนอแนวคดส าคญเกยวกบการพฒนาทยงยนโดยระบวาวกฤตการณตางๆ ทก าลงเกดขนในโลกนมความเชอมโยงกนและจ าเปนตองอาศยความรวมมอจากทกฝายในสงคมโลกในการปรกษาหารอและตดสนใจเพอกาวไปสการพฒนาทยงยนรวมกน โดยการนยามการพฒนาทยงยนหมายถงวถการพฒนาทสามารถตอบสนองความตองการของคนรนปจจบน โดยไมลดทอนความสามารถในการตอบสนองความตองการของคนรนหลง1

ตอมาในป ค.ศ.1992 สหประชาชาตไดจดประชมวาดวยการพฒนาทยงขน ณ นครรโอ เดอจาเนโร ประเทศบราซลเพอใหผน าฝายการเมองมารวมกนใหค ามนตอการด าเนนการดานการพฒนาทยงยนรวมทงรบทราบความกาวหนาในการด าเนนการและรวมกนแกปญหาอปสรรคของการด าเนนการ โดยก าหนดใหมหวขอของการประชม 2 หวขอหลก ไดแก 1) เศรษฐกจสเขยวในบรบทของการพฒนาทยงยนและการขจดความยากจน และ 2) กรอบสถาบนเพอการพฒนาทยงยน โดยมการอนมตแผนปฏบตการท 21 (Agenda 21) ทครอบคลมมตตางๆทงดานสงคมและเศรษฐกจ การอนรกษและการจดการทรพยากร การสงเสรมบทบาทของกลมทส าคญตางๆ และวธการในการด าเนนเพอใหบรรลเปาหมาย ซงในมตตางๆดงกลาวกไดสอดแทรกเกยวกบประเดนของความมนคงทางอาหาร การตอสความยากจนเพอลดความหวโหยของประชากรโลกในภมภาคตางๆ 2 การประชมสงแวดลอมโลกกบการพฒนาดงกลาวเปนจดเปลยนทส าคญของประชาคมโลกทผน าประเทศแตละ

1 Brundtland Commission. (1987). Our Common Future: Report of the World Commission on Environment and Development. สบคนจาก http://www. un-documents.net/our-common-future.pdf.

2 มานพ เมฆประยร (แปลและเรยบเรยง).(2539).แผนปฏบตการ 21 เพอการพฒนาอยางยงยน.คณะท างานดานเตรยมความพรอมชมชน กองทนพฒนาสงคมเพอตานภยเอดส.กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด โรงพพมประมวลศลป.

2

ประเทศไดลงนามใหการรบรองขอตกลงตางๆทเกยวของกบสงแวดลอมและท าใหการบรหารจดการสงแวดลอมเปนหนาทของรฐบาลทวโลก

อยางไรกตามภายหลงทมขอตกลงจากการประชมทรโอ เดอ จาเนโร ปรากฏการณของกระบวนการพฒนากบปญหาสงแวดลอมและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตไดน าไปสการเสอมถอยของคณภาพชวตของประชากรโลกในภาพกวางกลบมไดบรรลเปาหมายทวางไว การประชมสดยอดวาดวยการพฒนาทยงยน ณ เมอง โจฮนเนสเบรก ประเทศแอฟรกาใต ในป ค.ศ.2002 ไดมการทบทวนและจดระเบยบใหมวาดวยการพฒนาทย งยนผานวาระโจฮนเนสเบรก ( The Johannesburg Agenda) ทใหความส าคญและตระหนกถงสทธในการด ารงชวตทเกยวของกบทรพยากร ความหลากหลายทางชวภาพ ดน น า พลงงานและการด ารงชวตในเมอง การสรางความมงคงอยางเปนธรรมโดยลดผลกระทบทจะเกดขนตอระบบนเวศและชมชน รวมทงการสรางธรรมาภบาลและความเปนธรรม อาท สทธชมชน สทธทางสงแวดลอม การใหคณคาแกธรรมชาต การสนบสนนใหเกดสถาบนทชวยเหลอทางสงแวดลอม เปนตน3 และการพฒนาทสหประชาชาตก าหนดไวภายใตเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals) ทสนสดลงในป ค.ศ. 2015 และไดก าหนดวาระการพฒนาภายหลง ป ค.ศ.2015 คอการจดท าเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals-SDGs) ประกอบดวย 17 เปาหมายหลก ทตองการใหบรรลและด าเนนการใหไดภายในป ค.ศ. 2030 (พ.ศ.2573) โดยก าหนดกรอบเพอประเมนทมการก าหนดกฎเกณฑ เปาหมาย และตวชวดไว4

ส าหรบประเทศไทยสามสบปทผานมาหลงจากการประชมทเมองรโอ เดอ จาเนโรไดมการด าเนนงานการพฒนาในดานตางๆทบรรจไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตงแตป พ.ศ.2530 เปนตนมา (ฉบบท 6-11) ซงท าใหเหนการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมไทยทงดานบวกและดานลบตอวถชวตการด ารงชพและสงแวดลอมของคนไทย ประเดนส าคญคอเราไมสามารถตอบค าถามไดวาประเทศไทยเรามการพฒนาทยงยนหรอไม? อยางไร? ในแตละดาน ความสบสนในการนยามความหมายการพฒนาทยงยนของหนวยงานและภาคสวนทเกยวของและตวของประชาชนคนไทยเองกเปนปญหาทใหค านยามทไมตรงกน เปาหมาย ตวชวดกแตกตางกน การประเมนความส าเรจจงไมสอดคลองกน ขาดการบรณาการรวมกนของทกภาคสวนในสงคม ประเดนความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยเปนประเดนหนงใน 17 ประเดนของเปาหมาย (targets) ในการพฒนาทยงยน ซงประเทศไทยเราเองกยงไมมความชดเจนของขอมลและการท างานวาความมนคงทางอาหาร

3 ศนยศกษาการพฒนาสงคม.(2546).บนทกโจเบรก: ความเปนธรรมในโลกทเปราะบาง.คณะรฐศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.กรงเทพฯ: ศรเมองการพมพจ ากด. 4 ดกรอบ เปาหมายและเกณฑชวดเพมเตมใน

https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/21252030%20Agenda%20for%20Sustainable%20Development%20web.pdf

3

และการยตความหวโหยนนเปนอยางไร สถตและสถานการณเปนอยางไร ตวชวดเปนอยางไร และบรรลเปาหมายหรอไมอยางไร โครงการทมการด าเนนงานโดยองคกรตางๆมประสทธภาพและประสทธผลหรอไม ดงนนการศกษาครงนจงเปนการท าความเขาใจตอสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยเพอสรางความเขาใจทตรงกนและหามาตรการ แนวทางแกไขปญหาทตรงจดและน าไปสการพฒนาทยงยนและตอบโจทยตามเกณฑและเปาหมายทองคการสหประชาชาตก าหนดไวในบรบทของประเทศไทย รวมทงใหสอดคลองกบทศทางตามวสยทศนแผนยทธศาสตรแหงชาต 20 ปและแผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 12 ทมงเนนการพฒนาบนความมนคง มงคงและยงยนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย 2. เพอประเมนสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย

3. เพอน าผลการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยมาท าการวเคราะหและสงเคราะหในการจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs)

ทบทวนวรรณกรรมเบองตน

1. แนวคดการพฒนาทยงยน (Sustainable development concept) แนวคดการพฒนาทยงยนคณะกรรมการโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (World Commission on Environment and Development) ไดใหค าวา “การพฒนาทยงยน” ดงน “Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs” มความหมายคอการพฒนาทยงยน คอ การพฒนาทสนองความตองการปจจบน โดยไมท าใหประชาชนรนตอไปในอนาคตตองประนประนอมยอมลดความสามารถของเขาในการทจะสนองความตองการของเขาเอง ดงนนการพฒนาทยงยน (Sustainable Development) คอ การพฒนาทสามารถด าเนนไปไดอยางมนคง ราบรน โดยไมเกดสภาพทไมพงปรารถนาอนเปนผลสบเนองมาจากการพฒนาการพฒนาทย งยนนมลกษณะเปนการพฒนาท เปนบรณาการ คอ ท าให เปนองครวม ( holistic) หมายความวา องคประกอบทงหลายทเกยวของจะตองมาประสานกนครบองค และมลกษณะอก

4

อยางหนง คอมดลยภาพ (balanced) การทบทวนแนวคดการพฒนาอยางยงยนดงกลาวเปนแคการทบทวนเบองตนเพอท าใหเราทราบวากระบวนการพฒนาในระดบตางๆ 2. แนวคดความมนคงทางอาหาร (Food security concept) แนวคดความมนคงทางอาหารเปนแนวคดหนงทประชาคมโลกใหความสนใจและน าเขาสวาระการประชมอาหารโลกทกรงโรม ประเทศอตาลในป ค.ศ.1996 โดยมการกลาวถงสาระทส าคญในทประชมวา “Food security, at the individual, household, national, regional and global levels (is achieved) when all people at all times have physical and economic access to sufficient, safe and nutritious foods to meet their dietary needs and food preferences for an active healthy life” หมายความการนยามความหมายของความมนคงทางอาหารนนตองมความเพยงพอและครอบคลมตงแตบคคล ครวเรอน ระดบชาต ระดบภมภาคและระดบโลก ซงองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ไดแบงความหมายดานความมนคงออกเปน 4 มต คอความพอเพยง (Availability) ของปรมาณอาหาร ทอาจไดมาจากการผลตภายในประเทศหรอการน าเขา รวมถงความชวยเหลอดานอาหารการเขาถง (Access) ทรพยากรทพอเพยงของบคคลเพอไดมาซงอาหารทเหมาะสมและมโภชนาการ ทรพยากรดงกลาวหมายถง ความสามารถของบคคลทจะก าหนดควบคมกลมสนคาหนงๆไดภายใตบรบททางกฎหมาย การเมอง เศรษฐกจ และสงคมของชมชนทบคคลอาศยอย (รวมถงสทธตามประเพณ เชน การเขาถงทรพยากรสวนรวมของชมชน) การใชประโยชน (Utilization) ดานอาหารผานอาหารทเพยงพอ น าสะอาดและการรกษาสขภาพและสขอนามยเพอทจะเขาถงภาวะความเปนอยทดทางโภชนาการ ซงความตองการทางกายภาพทงหมดไดรบการตอบสนอง โดยนยยะนความมนคงทางอาหาร จงสมพนธกบปจจยน าเขาทไมใชอาหารดวยและมตสดทายคอเสถยรภาพ (Stability) ทางอาหาร ทประชาชน ครวเรอนและบคคลจะตองเขาถงอาหารทเพยงพอตลอดเวลา ไมตองเสยงกบการไม สามารถเขาถงอาหารอนเปนผลมาจากวกฤตทเกดขนอยางกระทนหน เชน วกฤตทางเศรษฐกจหรอสภาพภมอากาศ หรอเหตการณทเปนไปตามวงจร เชน ภาวะความไมมนคงทางอาหารตามฤดกาล ซงในความหมายนความมนคงทางอาหาร ครอบคลมถงมตความพอเพยงและการเขาถงอาหารดวย แนวคดความมนคงทางอาหารจงเปนแนวคดทส าคญในการท าความเขาใจในการศกษาครงน 3. แนวคดการด ารงชพอยางยงยน (Livelihoods sustainable concept)

แนวคดการด ารงชพอยางยงยน (Sustainable livelihood) หรอการด ารงชพของชนบท (Sustainable rural livelihood) ไดกอก าเนดขนในแวดวงวชาการดานการพฒนาในซกโลกองกฤษชวงปลายครสตทศวรรษท 1990 ในฐานะแนวคดการอธบายศกยภาพในการปรบตวเพอความอยรอดของผคนในสงคมชนบท ทสบเนองจากการประชม “การพฒนาอยางยงยน” (Sustainable Development) ทแพรหลายเมอครงมการอภปรายความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบการพฒนา (World Commission on Environment and Development: WCED, 1987) ทเนนนโยบายการพฒนาทรพยากรธรรมชาตอยางยงยนและการขจดปญหาความยากจน โดยมสถาบนการพฒนาศกษา (International Development Studies: IDS) ทพฒนาแนวคดการด ารงชพอยางยงยนไดประสบผลส าเรจในเชงนโยบายทองคกรทเกยวของกบการพฒนาตางๆในโลกตะวนตกไดประยกตใชแนวคดการด ารงชพอยางยงยนในการพฒนา อาท UNDP, Oxfam, Care, FAO และหนวยงานราชการของ

5

องกฤษคอกองการระหวางประเทศเพอการพฒนานานาชาตขององกฤษ (Department for International Development: DFID) ไดพฒนาแนวคดดงกลาวมาใชกบโครงการเพอแกไขปญหาความยากจน (Carney et al., 1999) ตลอดจนการพฒนาเครองมอในเชงรปธรรมตางๆเพอน ามาใชในการวเคราะหและการท างานวจยภาคสนามทเกยวกบวถชวตของคนจนและยทธศาสตรการด ารงชพในดานตางๆจนกลายมาเปนแนวคดพนฐานส าคญของนโยบายการพฒนา จดก าเนดกรอบแนวคดการด ารงชพอยางยงยน (Sustainable livelihood framework) นนมแนวคดพนฐานมาจากผกระท าการ (Actor-oriented approach) หรอมนษยนนมศกยภาพทมอสระในการตดสนใจ ซงกรอบคดดงกลาว Ellis (2000) วาเรมตนจากบรบทของความเปราะบาง (Vulnerability context) ทคนจนเผชญอยในชวตประจ าวนแตขณะเดยวกนคนจนกยงสามารถเขาถงทรพยากรของตนเองได รวมทงเลอกใชทรพยากรตลอดจนการใหความหมายกบทรพยากรนนทกระท าผานสถาบนและกระบวนการทางสงคมทก าลงเปลยนแปลง ซงมอทธพลตอยทธศาสตรการด ารงชพทคนจนเลอกใชเพอการบรรลผลลพธของการด ารงชพของตน (Livelihood outcomes) โดยบรบทของความเปราะบาง Chambers (1989) ไดนยามวาหมายถงระดบการเผชญกบความเสยง ภยพบต ความกดดนทสงและอาจมผลตอความมนคงทางอาหาร บรบทดงกลาวประกอบไปดวยแนวโนม (Trends) อาท แนวโนมของประชากร แนวโนมของทรพยากร และการจดการทรพยากร เปนตน วกฤต (Shocks) อาท โรคภยไขเจบของคน ปศสตว พชผล ภยธรรมชาต ภาวะเศรษฐกจตกต า เปนตน ฤดกาล (Seasonality) อาท ผลผลตและการจางงานตามฤดกาล การเปลยนแปลงราคาพชผลตามฤดกาล เปนตน ภาวะความเปราะบางนนยงเกยวของกบความไมมนคง ในการเผชญกบสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป ตลอดจนความยดหยนและความสามารถของครวเรอนในการสนองตอบตอความเสยงทไมคาดคด และน าไปสความยากจน (Rakodi, 1999)

ขณะท Conway และคณะ (2000) ใหทศนะวาแนวคดการด ารงชพอยางยงยนมพฒนาการมาจากจดรวมทส าคญคอ ประการแรก ตางกเหนปญหาของการพฒนา และเรมท าความเขาใจกบครวเรอนคนจน และทรพยากรทครวเรอนเหลานมหรอเขาใชประโยชน ทงทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรทางสงคม ประการทสอง การตระหนกถงความหลากหลายของยทธศาสตรการด ารงชพและบรบททแวดลอมทงภายในและระหวางครวเรอน ประการทสาม การใหความส าคญกบพลวตของความเปนอยทดของครวเรอน โดยเฉพาะอยางยงสมดลระหวางเปาหมายระยะสนและระยะยาวในการจดการกบความยากจนและความเปราะบาง ประการทส แนวคดในการมองปญหาการพฒนาทไปพนจากปจเจกบคคล และประการทหา การใหความส าคญบรบทเชงสถาบน ทงความสมพนธทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ทควบคมก ากบการผลต การแลกเปลยนและการสะสม ซงก าหนดทศทางของยทธศาสตรการด ารงชพทสอดคลองกบทรพยากรทมอยของครวเรอน

การด ารงชพอยางยงยน (Sustainable livelihood) นน Chambers and Conway (1992) ไดนยามการด ารงชพวาหมายถง ความสามารถ (Capabilities), ทรพยากร/ทน (Assets) ไดแก เสบยง (Stores) ทรพยากร (Resources) การอางสทธ (Claims) และการเขาถง (Access) รวมทงกจกรรม (Activities) ทจ าเปนตอวถการด ารงชพ ซงการด ารงชพจะยงยนไดกตอเมอสามารถทจะรบมอและฟนสภาพจากสภาวะความตงเครยด และตนตระหนก พรอมทงสามารถทจดการหรอท าการปรบปรงความสามารถและทน/ทรพยากรทมความยงยนทงในปจจบนและไปถงรนลกหลานใน

6

อนาคต และสนบสนนผลประโยชนทงในระดบทองถน และระดบโลก ทงในระยะสนและระยะยาว เชนเดยวกบ Scoones (1998) ทไดขยายความการด ารงชพวาประกอบดวยความสามารถ และทน/ทรพยากร (ทรวมทงวตถสงของและทรพยากรทางสงคม) และกจกรรมทจ าเปนส าหรบการด ารงชพทไมใชเฉพาะฐานทรพยากรธรรมชาตเทานน รวมทง Ellis (2000) ไดเพมมตทางดานการเขาถง (Access) ใหกบการด ารงชพ ทประกอบไปดวย ทรพยากร ไดแกทนทางธรรมชาต กายภาพ มนษย การเงน และสงคม (Natural capital, Physical capital, Human capital, Financial capital, Social capital) กจกรรมและการเขาถงทรพยากรตางๆทถกควบคมก ากบโดยสถาบนและความสมพนธทางสงคม ทเปนตวก าหนดการยงชพของปจเจกและครวเรอน ซงความหมายการด ารงชพถกปรบปรงและขยายความโดยสถาบน DFID และ IDS ทกรอบการวเคราะหความยงยนการด ารงชพของชนบทนนประกอบไปดวย 3 องคประกอบ (Scoones, 1998; Krantz, 2001) คอ ประการแรกทรพยากรการด ารงชพ (Livelihood resources/assets) ประการทสองยทธศาสตรการด ารงชพ (Livelihood strategies) และกระบวนการทางสถาบนและโครงสรางองคกร ( Institutional process and organization structures) และประการทสามผลลพธของการด ารงชพ (Livelihood outcomes)

ทรพยากรการด ารงชพ (Livelihood resources/assets) ซงในความหมายของทรพยากร/ทน ของการด ารงชพนนมไดมความหมายเฉพาะทนทเปนทรพยสนเทานนแตหากมความหมายทกวางครอบคลมไปถงทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรทางกายภาพ การเงน มนษย สงคม วฒนธรรมและความสมพนธทางสงคมทสามารถใชเปนปจจยและเงอนไขในการด ารงชพไดทคนจนสามารถแปรทรพยากรใหเปนผลลพธเชงบวกในการด ารงชพ (Bebbington, 1999) และทรพยากรตางๆไมจ าเปนตองอยในระบบกรรมสทธแบบปจเจกบคคลเทานนแตหากรวมถงทรพยสนสวนรวมดวย (de Hann, 2000) โดยทน/ทรพยากรแตละชนดมนยทแตกตางกนไปตามบรบทของทองถน ซงทาง DFID ไดพฒนาตวแบบหาเหลยมทรพยากร (The asset pentagon) เพอเปนเครองมอในการสรางความเขาใจในความสมพนธระหวางทรพยากรตางๆ รวมทงความซบซอนและการเปลยนแปลงทรพยากร ทไมอาจมองเฉพาะตวทรพยากรเพยงอยางเดยวแตตองพจารณาถงปฏบตการทางวฒนธรรมและประเภทของโครงสรางและกระบวนการทแปรทรพยากรไปสผลลพธการด ารงชพ ตลอดจนการเปลยนแปลงสถานภาพของทรพยากรและความสามารถในการเขาถงทรพยากรทแตกตางกนในแตละกลมทางสงคม

7

แผนภาพท 1.1 หาเหลยมทรพยากร (The asset pentagon) ทมา: Department for International Development (DFID), Sustainable Livelihoods Guidance Sheets (2000)

1. ทน/ทรพยากรมนษย (Human capital) หมายถง ทกษะ ความร ความสามารถในดานแรงงาน และสขภาพทด ซงทงหมดนชวยใหคนสามารถด าเนนยทธศาสตรการด ารงชพและบรรลผลเปาประสงคในการด ารงชพได ในระดบครวเรอนนนทรพยากรมนษยมความแตกตางตามขนาดของครวเรอน ระดบของทกษะ ศกยภาพในการน า สถานะภาพทางสขภาพ เปนตน ทรพยากรมนษยถอเปนปจจยทส าคญและมคณคามากทสดในอนทจะสามารถใชทรพยากรประเภทอนได ดงนนจงจ าเปนตองพจารณาการเปลยนแปลงในทรพยากรมนษย ไมใชในฐานะผลทแยกออกมาตางหาก แตเปนปจจยทสนบสนนทรพยากรประเภทอนๆดวย 2. ทนทางสงคม (Social capital) ความหมายของทนทางสงคมนน ไดถกนยามในลกษณะทแตกตางและหลากหลาย ภายในกรอบคดการด ารงชพอยางยงยน ทนทางสงคม หมายถงทรพยากรทมอยในสงคมทคนน ามาใชในการบรรลเปาหมายในการด ารงชพ ซงไดแก เครอขายและความสมพนธ ซงชวยเพมความไววางใจและความสามารถในการรวมมอกน ในความสมพนธอยางเปนทางการแลว ทนทางสงคมรวมถง สมาชกภาพในกลมทตงขนมาเปนทางการ และระบบ กฎเกณฑ บรรทดฐาน และการควบคมตางๆ Carney (1999) ไดเสนอวาหวใจของทนทางสงคมมอยางนอย 3 องคประกอบดวยกนคอ (1) ความสมพนธของความไวเนอเชอใจ การแลกเปลยนตางตอบแทนระหวางบคคล (2) ความเชอมโยงซงกนและกน เครอขาย และกลม ซงรวมถงการเขาถงสถาบนทกวางกวาภายในชมชน และ (3) กฎเกณฑรวม บรรทดฐาน การแทรกแซง สงทตกลงรวมกนและสบทอดตอกนมาในชมชน ทงน de Hann (2000) ไดเสรมวา ทนทางสงคมยงนาจะรวมถง ความรวมมอและชวยเหลอจากเพอนบาน องคกรทางศาสนา กลมผใชทรพยากร กลมทางการเมองตางๆ ในขณะท Rakodi (1999) เสนอวา นอกจากทนทางสงคมแลว ทนทมความส าคญอกประเภทหนง คอ ทนทางการเมอง อนมทมาจากการเขาถงการตดสนใจ และไดตงขอสงเกตวา การกดกนการเขาถงกระบวนการทางการเมองในระดบทองถน เปนผลมาจากความสมพนธระหวางบคคล สถาบนทองถน และองคกรทางการเมอง

8

ภายนอก สวนใหญแลวมกมฐานมาจากอคตทางเพศภาวะ ทผหญงมกถกกดกนออกจากการเขาถงทนประเภทน ดวยตรรกะและขออางทางวฒนธรรมประเพณ 3. ทนทางธรรมชาต (Natural capital) หมายถงแหลงทรพยากรธรรมชาตทซง การด ารงชพ ขนอยกบการไหลเวยนของทรพยากรและบรการตางๆ อาท ทดน น า ปา คณภาพอากาศ การปองกนการพงทลายของดน ระดบและอตราการเปลยนแปลงของความหลากหลายทางชวภาพ เปนตน ทรพยากรธรรมชาตทคนจนในชนบทใชรวมทงทรพยากรสวนรวม (Common property resources) ทงนเนองจากไมสามารถทจะเขาถงทรพยากรภายใตกรรมสทธเอกชนทมอยได แตไมไดหมายความวา ไมมระบบกรรมสทธแบบปจเจกชนในชนบท การไมสามารถเขาถงทรพยากรแบบกรรมสทธแบบปจเจกชนของคนจน เปนผลโดยตรงมาจากการไรอ านาจและทนทางเศรษฐกจ โดยเปรยบเทยบแลวการเขาถงและการใชทนทางธรรมชาตนนมความส าคญนอยในคนพงพาอาศยมกจะเปนจนในเมองเมอเทยบกบประเดนความมนคงและสทธในทดน แตส าหรบคนจนในภาคชนบทแลว ทนทางธรรมชาตเปนทงแหลงทมาของการด ารงชพ และบรบทของความเปราะบาง ทนทางธรรมชาตในสภาวะปกตนนชวยสนบสนนทน/ทรพยากรมนษย เชน เปนแหลงอาหาร และชวยเพมพนสขภาพ แตกสามารถเพมความเปราะบางได ในภาวะภยพบต 4. ทนทางภายภาพ (Physical capital) หมายถงโครงสรางพนฐานและสนคาทจ าเปนตอการด ารงชพ อาท การคมนาคมขนสง ทอยอาศยทมนคง น าสะอาด พลงงาน การเขาถงขอมลขาวสาร เปนตน ทรพยากรเหลานเปนความจ าเปนพนฐานทสนบสนนใหการด ารงชพเปนไปไดดวยด ในบางกรณ โครงสรางพนฐานเหลาน อยในความสามารถของชมชนทจะรวมกนพฒนาไดเอง แตในหลายกรณ สงเหลานมราคาแพง และจ าเปนตองไดรบการสนบสนนจากรฐ 5. ทนทางการเงน (Financial capital) หมายถง ทรพยากรทางการเงนทคนใชในการบรรลเปาประสงคของการด ารงชพ ซงประกอบดวยเงนตรา หร อทรพยากรอนๆ ทชวยใหสามารถประยกตใชยทธศาสตรการด ารงชพในรปแบบตางๆได ทนทางการเงนอาจเปนไดทงทรพยสน สมบต และทนทสะสม และเงนรายได ทนประเภทนถอวามความยดหยนทสดเพราะสามารถแปลงสภาพเปนทนประเภทอนๆไดอยางหลากหลายและใชในการบรรลเปาประสงคในการด ารงชพไดโดยตรง เชน การซออาหารเพอลดภาวะความไมมนคงทางอาหาร เปนตน กรอบในการวเคราะห กรอบในการวเคราะหเรองการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยในครงนเปนการวจยทมงเนนการวเคราะหและสงเคราะหองคความรจากเอกสารและแผนงาน โครงการ นโยบาย กฎหมาย และพนธกจทหนวยงานทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคชมชนและองคกรระหวางประเทศทด าเนนงานในประเทศไทย ซงผวจยไดก าหนดกรอบคดในการผานแนวคดการพฒนาทยงยน แนวคดความมนคงทางอาหาร และแนวคดการด ารงชพอยางยงยน โดยมงเนนวเคราะหถงสถานการณ กฎเกณฑ เปาหมาย แผนงาน โครงการของภาคสวนตางๆทเกยวของในการด าเนนงานดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย เพอสงเคราะหเปนองครและน าเสนอเกยวกบการสรางทางเลอกทเหมาะสมกบบรบทสงคมไทย

9

วธการวธวจย 1. ขอบเขตการวจย - ขอบเขตเนอหา ก าหนดเนอหาโดยส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหย ประเมนสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย และน าผลการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยมาท าการวเคราะหและสงเคราะหองคความรจากเอกสารและแผนงาน โครงการ และพนธกจทหนวยงานทงภาครฐ เอกชน องคกรพฒนาเอกชน และชมชนด าเนนงานในประเทศไทยเพอก าหนดนยาม ความหมาย ค าจ ากดความของเปาประสงคและตวชวดความส าเรจในการจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) - ขอบเขตประชากร ก าหนดประชากรในการเกบขอมลปฐมภมในกลมคนทท างานดานการพฒนาเกยวกบความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในองค หนวยงาน และภาคสวนตางๆทเกยวของ และการเกบขอมลทตยภมเกยวกบแผนงาน โครงการ กจกรรมทด าเนนงานเกยวกบความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหย และการศกษาจากเอกสารวชาการตางๆ - ขอบเขตระยะเวลา ท าการศกษาเกยวกบประเดนการด าเนนงานดานการพฒนาอยางยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยโดยก าหนดขอบเขตระยะเวลาตงแต 1 มกราคมถง 31 พฤษภาคม 2560 2. แหลงขอมล - ขอมลปฐมภมกลมคนทท างานดานการพฒนาเกยวกบความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในองค หนวยงาน และภาคสวนตางๆทเกยวของ - ขอมลทตยเกยวกบแผนงาน โครงการ กจกรรมทด าเนนงานเกยวกบความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหย และการศกษาจากเอกสารวชาการตางๆ 3. การวเคราะหขอมล เปนการวเคราะหเอกสาร (Documentary analysis) และการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis)

10

ตารางท 1.1 แผนกจกรรมตางๆของการวจย

ระยะเวลา กจกรรมทจะด าเนนงาน ผลทคาดวาจะไดรบ เดอนท 1-2 1.ศกษาขอมลเอกสารเพอสรางความเขาใจในการ

ด าเนนงานของโครงการ 2.จด เกบขอมล พนท โดยการส ารวจขอมล /สมภาษณ /สนทนากลม/การสงเกต ในหวขอหรอประเดนทมการด าเนนงานขององคกร/หนวยงานและภาคสวนทเกยวของ

1.ม ค ว า ม เ ข า ใ จ แ น ว ท า ง ก า รด าเนนงานวจย 2.ไดขอมลพนฐานของสถานการณ ปญหา เงอนไขของแตละประเดน

เดอนท 3-4 3.จดระบบขอมลจากการเกบรวบรวมขอมลเบองตนและแนวทางด าเนนการเ พอวเคราะหขอมล

3.ได ข อม ลและแนวทาง ในการวเคราะหและจดการ

เดอนท 4-5 4.วเคราะหและประมวลผลขอมลทไดจากการวจย 5.สรปผลการศกษาและเขยนรายงานการวจยฉบบสมบรณ

4.เอกสารวชาการขอเสนอแนะยทธศาสตรหรอแนวทางในการก าหนดเปาหมาย กฎเกณฑและตวชวดการพฒนาทยงยนในบรบทประเทศไทย

ผลทคาดวาจะไดรบ

1. ท าใหทราบถงสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหย รวมถงสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย

2. ไดขอมลพอสงเขปของสถานการณเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยมาท าการวเคราะหและสงเคราะหในการจดล าดบความส าคญและความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs)

3. เปนขอมลพนฐานในการเสนอเปาประสงคและตวชวดพอสงเขปในการบรรลตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) ทสอดคลองกบบรบทสงคมไทย

11

บทท 2 นยามและความหมายของเปาประสงค (Target) และตวชวด (Indicator)

ภายใตเปาหมายท 2 และความสอดคลองกบบรบทประเทศไทย

ส าหรบเนอหาในบทนผวจยไดวางกรอบการศกษาในประเดนการก าหนดนยาม ความหมาย ค าจ ากดความของเปาประสงคและตวชวดความส าเรจ และความสอดคลองระหวางเปาประสงคและตวชวดดงกลาวกบบรบทของประเทศไทย และเสนอเปาประสงค ตวชวดทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทยโดยสงเขป ซงขอมลและเหตผลสนบสนนในสวนนมาจากการทบทวนวรรณกรรมขององคการสหประชาชาต (UN) และหนวยงานภาคสวนตางๆทเกยวของ ประกอบกบความคดเหนจากภาคสวนตางๆประกอบกนรวมทงทบทวนผลส าเรจของการพฒนาตามแนวทางของสหสวรรษแหงการพฒนา (Millennium Development Goals: MDGs) ทผานมาเพอวเคราะหถงความสมพนธกบเปาหมายท 2 ของแนวทางเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) ดงน

จาก MDGs ส SDGs: การนยามแนวทางการพฒนาทยงยนของประชาคมโลก

นบตงแตมการประชมผน าประเทศตางๆกวา 189 ประเทศในเดอนกนยายน พ.ศ.2543 ในนามการประชมสดยอดสหสวรรษของสหประชาชาต (Millennium Summit) ไดมการใหค ารบรองปฏญญารวมกนเพอจะใชเปาหมายการพฒนาทก าหนดกรอบและระยะเวลาตงแต ป พ.ศ.2543 ถง พ.ศ.2558 (ค.ศ.2000-2015) ในการทจะตอสกบความยากจน ขจดความหวโหย การไมรหนงสอ โรคภยตางๆความไมเทาเทยมกนทางเพศและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม องคการสหประชาชาตจงไดน าเอานโยบายการพฒนาของประชาคมโลกทก าหนดกรอบยทธศาสตรแนวทางการด าเนนงานใหกบประเทศภาคสมาชกไปด าเนนการภายใตเปาหมาย “การพฒนาแหงสหสวรรษ” (Millennium Development Goals) ซงมการก าหนดเปาหมายหลกไว 8 ประการ 18 เปายอย 63 ตวชวด โดยเปาหมายหลกทง 8 ประการคอ เปาหมายหลกท 1 ขจดความยากจนและความหวโหย เปาหมายหลกท 2 ใหเดกทกคนไดรบการศกษาระดบประถมศกษา เปาหมายหลกท 3 สงเสรมความเทาเทยมกนทางเพศและสงเสรมบทสตร เปาหมายหลกท 4 ลดอตราการตายของเดก เปาหมายหลกท 5 พฒนาสขภาพสตรมครรภ เปาหมายหลกท 6 ตอสกบโรคเอดส มาลาเรย และโรคส าคญอนๆ เปาหมายหลกท 7 รกษาและจดการสงแวดลอมอยางยงยน เปาหมายหลกท 8 สงเสรมการเปนหนสวนเพอการพฒนาในประชาคมโลก ประเดนศกษาการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทย (SDGs: Goal 2) มความสมพนธเชอมโยงกบเปาหมายหลกท 1 ขจดความยากจนและหวโหย (MDGs: Goal 1) ซงผวจยไดพยายามวเคราะหใหเหนความสมพนธผานพฒนาการ

12

ของการพฒนาแหงสหสวรรษชวงระยะเวลา 15 ปทผานมาในเปาหมายท 1 คอการขจดความยากจนและหวโหยนนมเปาหมายจะลดสดสวนประชากรทมรายไดต ากวา 1 เหรยญดอลลารสหรฐตอวนลดลงครงหนงในป พ.ศ.2533-2558 และลดสดสวนประชากรทหวโหยลงครงหนงในชวงป พ.ศ.2533-2558 โดยมการนยามความหมายของความยากจนของคณะกรรมการองคการสหประชาชาตวาดวยเรองเศรษฐกจ สงคมและสทธทางวฒนธรรม (United Nations Committee on Economic, Social and Culture Right, 2001) วาหมายถงการทบคคลขาดทรพยากร ความสามารถ ทางเลอก ความปลอดภย และก าลงอนจะท าใหตนบรรลสมาตรฐานในการด ารงชพและดานอนๆ เชน ดานเศรษฐกจ วฒนธรรม และสทธทางสงคม ซงองคการสหประชาชาตมองวาความยากจนเปนความขาดแคลนปจจยขนพนฐานของการด ารงชพอนประกอบดวยอาหาร น าดม ทปลอดภย สขาภบาล สขภาพ ทอยอาศย การศกษาและขอมลขาวสารซงความขาดแคลนเหลานขนอยกบปจจยเรองระดบรายไดและความสามารถในการเขาถงสวสดการและบรการสาธารณสขของรฐ สวนคณะกรรมการบรรเทาความยากจน (Committee for Poverty Alleviation, 2003) นยามวาความยากจนหมายถงการทบคคลขาดแคลนทงทรพยากรและโอกาสในรปแบบตางๆไดแก การมรายไดและปจจยการผลตในระดบต าจนไมสามารถด าเนนชวตอยไดอยางยงยน การขาดอาหารและมภาวะทโภชนาการ มปญหาดานสขภาพขาดการเขาถงบรการดานการศกษาและบรการขนพนฐาน มการเจบปวยและการตายจากโรคตางๆ ไรทอยอาศยและทพกพง มสภาพแวดลอมทไมปลอดภย มการแบงแยกและโดดเดยวทางสงคม ตลอดจนขาดการมสวนรวมในการตดสนใจทงในดานการปกครอง สงคม หรอวฒนธรรมในการด าเนนชวต ขณะทธนาคารโลก (World Bank, 2008) ไดใหความหมายของความยากจนทครอบคลมถงการขาดแคลนทอยอาศย การขาดโอกาสในการเขาถงบรการสาธารณสข การขาดโอกาสดานการศกษา การไมมงานท า การใชซงอ านาจตลอดจนการตกอยในความเสยงและความหวาดกลว โดยใชหลกการสรางเสนวดความยากจนสากลเปนดชนเปรยบเทยบภาพรวมของความยากจนในประเทศตางๆ สวนธนาคารพฒนาแหงเอเชย (ADB,2000) มองความยากจนเปนมากกวาความจนเฉพาะกลมคนทมรายไดไมพอหรอขาดเงนเทานนแตยง มความดอยโอกาส ดอยอ านาจ ดอยศกดศร มความเสยงและความไมแนนอนในการด ารงชวต เชนเดก คนชรา สตร คนพการ ชนกลมนอยและแรงงานอพยพ เปนตน ซงเปนมมมองและการใหความหมายขององคกรพฒนาของโลกทมการด าเนนการเกยวกบการพยายามลดความยากจนตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษทผานมา ขณะทมมมองนกวชาการตางกนยามความหมายของความยากจนทคลายคลงกนอยางเชน อมาตยา เซน (Sen, 1992) นยามวาความยากจนหมายถงความลมเหลวของการมสมรรถนะพนฐานในการทจะเขาถงทรพยากรและโอกาสทต าสดทเปนทยอมรบกนได อาท สงทเกยวของกบกายภาพดานพนฐาน การมอาหารทด มเสอผา ทพกทเหมาะสม และการหลกเลยงความตายทปองกนได ตลอดจนความส าเรจดานสงคมทซบซอนมากขน เชน การเขาไปมสวนรวมกบชมชนและสาธารณะ เปนตน ซงไซมอน แมกซเวล (Maxwell, 1999) ไดสรปมมมองความยากจนตอการด าชพอยางยงยนของการนยามความยากจนขององคกรและนกวชาการวาหมายถงรายไดหรอความขาดแคลนของการบรโภค การทมนษยไมไดรบการพฒนา การถกกดกนทางสงคม การขาดซงสขภาวะ ขาดซงความสามารถและหนาท ความเปราะบาง ความไมมนคงของการด ารงชพ ขาดสงจ าเปนพนฐานและถกแปลกแยกทางสงคม นอกจากนความหมายของความยากจนทนกวชาการอยางการดอนและสปคเกอร (Gordon and

13

Spicker, 1999) ไดสรปเกยวกบความยากจนและความปลอดภยในสงคมโดยพจารณาจากเงอนไขปจจยทางวตถ สถานภาพทางสงคม และเศรษฐกจ วาความยากจนนนมอย 11 มตทสมพนธกนไดแก 1) ความตองการพนฐานในการด ารงชพ เชน อาหาร ทอยอาศย เครองนงหม และยารกษาโรค 2) มาตรฐานการครองชพ โดยพจารณาจากระดบมาตรฐานการครองชพเมอเทยบกบผอนทวดจากรายไดและการบรโภค 3) ทรพยากรจ ากดพจารณาจากการขาดโอกาสในการสรางรายไดหรอไมสามารถสรางรายไดดวยตนเอง 4) ขาดความปลอดภยขนพนฐาน พจารณาความเสยงและความไมแนนอนของการด ารงอยในสงคม 5) ขาดการรบรองสทธ พจารณาจากสถานภาพและสทธในการเขาถงปจจยสวสดการและบรการในสงคม 6) ความขาดแคลนปจจยทจ าเปนหลายประการทเปนสวนหนงของการสนบสนนการด ารงชพในสงคม เชน การศกษา สขภาพทด เปนตน 7) การถกกดกนทางสงคม เชน ถกกดกนการมสวนรวมในสงคม การถกกดกนในการเขาถงทรพยากร เปนตน 8) ความไมเสมอภาค พจารณาจากความไมเสมอภาคในสงคม ความไมเทาเทยมในการกระจายทรพยากร และความเสยเปรยบเมอเทยบกบคนอนๆในสงคม 9) สถานภาพทางสงคม พจารณาจากการแบงชนชนในสงคม และความเหลอมล าของฐานะและสถานภาพในสงคม และรวมถงการไดรบการยอมรบในสงคม 10) การพงพา พจารณาจากความตองการพงพา ตองคอยรบความชวยเหลอจากผอนหรอรฐอยตลอดเวลา และ 11) ความขดสน พจารณาจากความล าบากยากแคนในการด ารงชพในสงคมซงขาดแคลนปจจยทางวตถ สถานภาพทางสงคม และสถานภาพทางเศรษฐกจ สวนองคกรตางๆทท างานดานพฒนาทางสงคมเกยวกบการแกไขปญหาความยากจนในประเทศไทยกนยามความหมายความยากจนทใกลเคยงกนเชนสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2546) นยามความยากจนวาหมายถงความยากจนในเชงเศรษฐกจซงพจารณาทระดบรายไดหรอฐานทางเศรษฐกจของบคคลวามรายไดไมเพยงพอกบการด ารงชพไดตามมาตรฐานขนต าหรอมรายไดต ากวามาตรฐานคณภาพชวตขนต าทยอมรบไดในแตละสงคม โดยความยากจนจ าแนกออกเปนความยากจนเชงสมบรณ (Absolute Poverty) คอการวดความยากจนโดยค านวณความตองการขนพนฐานในการด ารงชวตของครวเรอนออกมาเปนตวเงนเรยกวา “เสนความยากจน (Poverty Line)” เพอใชเปรยบเทยบกบรายไดของครวเรอน และความยากจนเชงสมพทธ (Relative Poverty) เปนการวดความยากจนโดยใชการเปรยบเทยบมาตรฐานการด ารงชวตของครวเรอนกบมาตรฐานคณภาพชวตของสงคมโดยเฉลยหรอเปนการวด “ความไมเทาเทยมกนของรายได (Income Inequality)” สวนศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต (2549) นยามความยากจนวาหมายถงความขาดแคลนหรอไมพอเพยงกบการด ารงชพตามความจ าเปนขนพนฐานหรอปจจยส การขาดศกยภาพในการด าเนนชวตเนองจากขาดแคลนทรพยากรหรอปจจยการผลต การขาดความรความสามารถ ขาดทางเลอก ขาดการรบรขาวสารไมสามารถเขาถงบรการขนพนฐานตลอดจนขาดการมสวนรวมในการปกครอง สงคมและวฒนธรรมในการด าเนนชวต องคกรภาครฐทมความส าคญตอการวางแผนพฒนาประเทศและตดตามประเมนผลการปฏบตงานอยางส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2547) ซงเปนผประเมนเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษนยามความยากจนวามใชจ ากดเฉพาะคนทขดสนทางดานเศรษฐกจหรอรายไดเทานนแตครอบคลมถงความยากจนเชงโครงสรางทเกดจากความขดสนในหลายๆดานทมผลท าใหขาดศกยภาพในการด ารงชวตทงขาดการศกษาหรอไดรบการศกษานอย การขาดทรพยากร ขาดทดนท ากนหรอทดนมขนาดเลก การขาดการรวมกลมและการมสวนรวม การขาดขอมลขาวสารหรอ

14

ความรในการประกอบอาชพ การมภาระพงพาสง การทไมสามารถเขาถงบรการของภาครฐซงน าไปสความไมเสมอภาคทางเศรษฐกจและสงคม ซงในปสนสดเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษกไดเพมมตมมมองในการนยามความยากจนวาความยากจนมใชมเพยงแตมมมองในมตเชงเศรษฐกจทพจารณาความยากจน ณ ระดบรายไดวามเพยงพอกบการด ารงชพไดตามมาตรฐานขนต าหรอไม แตตองมองใหครอบคลมมตการพฒนาทหลากหลาย และพจารณาแบบองครวมอยางรอบดาน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) เราจะเหนวาการนยามความหมายของความยากจนนนมความหลากหลายและครอบคลมหลายประเดนทสมพนธกนซงมผลตอเปาหมายและตวชวดทก าหนดหรอนยามไวกบประเดนของการพฒนาและกจกรรมทด าเนนงานตางๆเพอใหบรรลเปาหมายทแตละประเทศน าไปก าหนดเปนเปาหมายการพฒนาของตนเอง อยางไรกตามผลการประเมนความส าเรจของเปาหมายการขจดความยากจนและหวโหยของโลกตามนยาม และเปาหมาย ตวชวดขององคการสหประชาชาต (United Nations, 2015) รายงานสรปผลการด าเนนงานวาสามารถลดความยากจนทรนแรงลงไดใกลเคยงกบเปาหมายทก าหนดไวคอตงแตป ค.ศ.1990 ลดสดสวนประชากรทมรายไดต ากวา 1 เหรยญดอลลารสหรฐตอวนลดลงใกลเคยงครงหนง และประชากรมรายไดต ากวา 1.25 เหรยญดอลลารสหรฐลดลงกวา 14 % ในป ค.ศ.2015 โดยจ านวนประชากรยากจนลดลงจาก 1900 ลานคนในป ค.ศ.1990 เหลอเพยง 836 ลานคนในป ค.ศ.2015 และสดสวนประชากรทขาดอาหารในภมภาคก าลงพฒนาลดลงครงหนงนบตงแตป ค.ศ.1990 โดย ในป ค.ศ.1990-1992 ท 23.3 % ลดลงเหลอ 12.9 % ในชวงป ค.ศ.2014-2016 ส าหรบประเทศไทยไดมการด าเนนการพฒนาตามแนวทางของเปาหมายสหสวรรษดงกลาวโดยมการเพมมตของการพฒนามากกวาเปาหมายพนฐานหลกของ MDGs ก าหนดไวโดยก าหนดเปนเปาหมาย MDG’ Plus หรอ MDGs+ เพมเตมเพอมงเนนแสดงใหเหนถงแนวทางการพฒนาแบบมงผลสมฤทธทประเทศไทยสามารถท าไดในการพฒนาคนและการตอสความยากจน อาทการลดความยากจนใหต ากวารอยละ 4 ภายในป พ.ศ.2552 การใหเดกทกคนส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนภายในปพ.ศ.2549 การเพมสดสวนผหญงในรฐสภา องคการบรหารสวนต าบลและต าแหนงผบรหารระดบสงของราชการเปนสองเทาในชวงป พ.ศ.2545-2549 การลดอตราการตดเชอเอชไอวในประชากรวยเจรญพนธใหเหลอรอยละ 1 ภายในปพ.ศ.2549 เปนตน ซงผลการด าเนนงานสหสวรรษแหงการพฒนาของประเทศไทยตลอด 15 ปจากรายงานผลการพฒนาตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ ป 2558 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) ทผานมาตามกรอบระยะเวลาดงกลาวสามารถสรปไดดงน

1) สถานการณการพฒนาตามตวชวดหลก MDG 1A การลดสดสวนประชากรยากจนลงครงหนงในชวงป พ.ศ.2533-2558 พบวาประเทศไทยสามารถบรรลเปาหมายการลดสดสวนประชากรยากจนลงครงหนงตงแตป พ.ศ.2547 โดยจ านวนคนจนในประเทศไทยลดลงอยางตอเนองจากป พ.ศ.2533 จาก 31.6 ลานคน (ประชากรรอยละ 57.97) ลดลงเหลอ 16.5 ลานคน (รอยละ 26.76) ในป พ.ศ.2547 และในป พ.ศ.2557 จ านวนประชากรยากจนลดลงเหลอ 7.06 ลานคน (รอยละ 10.53) แตกมประเดนทยงไมบรรลคอเปาหมายพเศษ MDGs+ ในการลดสดสวนคนจนใหเหลอรอยละ 4 ในป พ.ศ.2552 ได

15

2) สถานการณการพฒนาตามตวชวดหลก MDGs 1B ใหก าลงแรงงานทงหมดรวมผหญงและเยาวชนไดท างานทมคณคา ซงประกอบดวยตวชวดส าคญ 4 ตวคอ 1) อตราเพมของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศตอผมงานท า 2) สดสวนผมงานท าตอประชากร 3) ผมงานท าทเปนคนยากจน และ 4) สดสวนผประกอบการธรกจสวนตวโดยไมมลกจางและผชวยธรกจในครวเรอนโดยไมไดรบคาจางตอผมงานท าทงหมด พบวาประเทศไทยในป พ.ศ.2557 มผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศตอผมงานท าเพมมากขนไมมากนกโดยในป พ.ศ.2554-2557 เพมขนเฉลยรอยละ 2.83 ตอป มอตราการมสวนรวมในก าลงแรงงานทรอยละ 70.3 และมอตราการวางงานอยทรอยละ 0.84 (ผวางงาน 3.2 แสนคน) จากก าลงแรงงานทงประเทศ 38.6 ลานคน ขณะทผลตภาพแรงงานของไทยมมลคา 242,493 บาทตอคนเพมขนโดยเฉลยระหวางป พ.ศ.2544-2557 รอยละ 2.83 ดานแรงงานนอกระบบซงเปนกลมทไมไดรบสวสดการดานแรงงานในป พ.ศ.2557 มจ านวน 22.1 ลานคน หรอรอยละ 57.6 ของผมงานท าทงประเทศ

3) สถานการณการพฒนาตวชวดหลก MDG 1C ลดสดสวนประชากรหวโหยลงครงหนง มตวชวดประกอบดวย 1) สดสวนประชากรทบรโภคอาหารนอยกวาความตองการขนต า และ 2) เดกอายต ากวา 5 ป ทมน าหนกต ากวาเกณฑ พบวาประเทศไทยประชากรทขาดอาหาร (Undernourished) มสดสวนผขาดสารอาหารตอประชากรมแนวโนมลดลงอยางตอเนองโดยในชวงป พ.ศ.2553-2555 จ านวนประชากรขาดสารอาหารในประเทศไทยมสดสวนรอยละ 43.3 หรอประมาณ 25 ลานคน ลดลงเหลอรอยละ 9.5 ในป พ.ศ.2548-2550 และเหลอเพยงรอยละ 5.8 ในระหวางป พ.ศ.2554-2556 สวนสถานการณดานภาวะโภชนาการในวยเดกพบวามทงปญหาภาวะโภชนาการเกนหรออวน และปญหาภาวะโภชนาการขาด (น าหนกต ากวาเกณฑ) โดยพบวาในป พ.ศ.2553 เดกปฐมวย (อาย 0-5 ป) มน าหนกต ากวาเกณฑรอยละ 10.2 ผอมรอยละ 8.2 เตยรอยละ 21.0 และอวนรอยละ 13.0 สดสวนดงกลาวปรบลดลงในป พ.ศ.2557 พบวาน าหนกต ากวาเกณฑเหลอรอยละ 5.1 ผอมรอยละ 6.2 เตยรอยละ 11.1 และอวนรอยละ 9.9

จากการทบทวนจะเหนวาความยากจนเปนเหตแหงความหวโหย หรออาจจะกลาวไดวาความหวโหยเกดขนมาจากภาวะของความยากจนซงเปนประเดนทมความส าคญและเชอมโยงกบแนวทางการวางกรอบคดของเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs: Goal 2) ของชวงระยะเวลาทตองด าเนนการตอใหบรรลเปาหมายและประสบความส าเรจในชวงป พ.ศ. 2559-2573 ดงนนเปาหมายการพฒนาทยงยนในเปาหมายท 2 การขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยนจงมอาจละทงประเดนความสมพนธกบความยากจนทเกดขนได ซงผวจยจะไดวเคราะหและสงเคราะหความสมพนธดงกลาวในการนยามความหมายเปาประสงคและตวชวดในประเดนถดไป

16

SDGs: เปาหมายท 2 นยามความหมายเปาประสงคและตวชวดการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยน จากผลส าเรจของการพฒนาในระยะเวลากวาทศวรรษครง (พ.ศ.2543-2558) ภายใต

สหสวรรษแหงการพฒนา (MDGs) ประเทศไทยสามารถบรรลเกณฑทก าหนดไวไดระดบหนงโดยเฉพาะประเดนของเปาหมายท 1 คอการขจดความยากจนและหวโหยดงทกลาวมาขางตนและมบางขอทยงไมสามารถบรรลเปาหมาย อยางไรกตามองคการสหประชาชาต (UN) ไดมแนวคดและนโยบายสานตอเปาหมายการพฒนาเพอน าไปสความยงยนโดยก าหนดวาระเปาหมายการพฒนาขนใหมโดยอาศยกรอบความคดทมองการพฒนาเปนมต (Dimensions) ของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ใหมความเชอมโยงกนเรยกวาเปาหมายการพฒนาทยงยน หรอ Sustainable Development Goals (SDGs) ซงใชเปนทศทางการพฒนาตงแตเดอนกนยายน พ.ศ.2558 ถงเดอนสงหาคม พ.ศ.2573 ครอบคลมระยะเวลา 15 ป โดยประกอบไปดวย 17 เปาหมาย1 โดยเปาหมายท 2 คอขจดความหวโหย บรรลเปา

1 เปาหมายการพฒนาทยงยนทองคการสหประชาชาตรวมกบประเทศภาคสมาชกจ านวน 192 ประเทศก าหนดเปนกรอบเปาหมายเพอการพฒนาทยงยนระหวางป พ.ศ.2559-2573 ไว 17 เปาหมาย (TSDF,2016) ประกอบดวย เปาหมายท 1 ขจดความยากจนในทกรปแบบ ทกท เปาหมายท 2 ขจดความหวโหย บรรลเปาความมนคงทางอาหารและโภชนาการทดขน และสงเสรมเกษตรกรรมยงยน เปาหมายท 3 ท าใหแนใจถงการมสขภาวะในการด ารงชวต และสงเสรมความเปนอยทดของทกคนในทกชวงอาย เปาหมายท 4 ท าใหแนใจถงการไดรบการศกษาทไดคณภาพอยางเทาเทยมและทวถง และสงเสรมโอกาสในการเรยนรตลอดชวตแกทกคน เปาหมายท 5 บรรลถงความเทาเทยมทางเพศ และเสรมสรางพลงใหแกสตรและเดกหญงทกคน เปาหมายท 6 ท าใหแนใจวาเรองน าและการสขาภบาลไดรบการจดการอยางยงยน และมสภาพพรอมใชส าหรบทกคน เปาหมายท 7 ท าใหแนใจวาทกคนสามารถเขาถงพลงงานททนสมย ยงยน เชอถอได ตามก าลงซอของตน เปาหมายท 8 สงเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทยงยนและทวถงใหเปนไปอยางยงยน สงเสรมศกยภาพการมงานท าและการจางงานเตมท และงานทมคณคาส าหรบทกคน เปาหมายท 9 พฒนาโครงสรางพนฐานทพรอมรบการเปลยนแปลง สงเสรมการปรบตวใหเปนอตสาหกรรมอยางยงยนและทวถง และสนบสนนนวตกรรม เปาหมายท 10 ลดความเหลอมล าทงภายในและระหวางประเทศ เปาหมายท 11 ท าใหเมองและการตงถนฐานของมนษยมความปลอดภย ทวถง พรอมรบการเปลยนแปลงและยงยน เปาหมายท 12 ท าใหแนใจถงการมแบบแผนการผลตและการบรโภคทยงยน เปาหมายท 13 ด าเนนการอยางเรงดวนเพอตอสกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบทเกดขน เปาหมายท 14 อนรกษและใชประโยชนจากมหาสมทร ทะเล และทรพยากรทางทะเลส าหรบการพฒนาทยงยน ใหเปนไปอยางยงยน เปาหมายท 15 พทกษ บรณะ และสงเสรมการใชประโยชนทยงยนของระบบนเวศบนบก จดการปาไมอยางยงยน ตอสกบการแปรสภาพเปนทะเลทราย หยดยงและฟนฟความเสอมโทรมของทดน และหยดยงการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

17

หมายความมนคงทางอาหารและโภชนาการทดขน และสงเสรมเกษตรกรรมยงยน ซงเปนเปาหมายของศกษาในรายงานวจยชนน โดยประเดนดงกลาวผวจยไดท าการคนควาเอกสารหลกขององคการสหประชาชาต (UN) และเอกสารอนๆประกอบเพอการก าหนดนยาม ความหมาย ค าจ ากดความของเปาประสงคและตวชวดความส าเรจความสอดคลองระหวางเปาประสงคและตวชวดดงกลาวกบบรบทของประเทศไทย และเสนอเปาประสงค ตวชวดทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทยโดยสงเขปดงน

1.Target 2.1: By 2030, end hunger and ensure access by all people, in particular the poor

and people in vulnerable situations, including infants, to safe, nutritious and sufficient food all year round. เปาประสงคท 2.1: ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 Indicator 2.1.1: Prevalence of Undernourishment ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอขาดแคลนสารอาหาร Indicator 2.1.2: Prevalence of moderate or severe food insecurity in the population, based on the Food Insecurity Experience Scale (FIES) ตวชวด 2.1.2: ความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES 1.1.ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอขาดแคลนสารอาหาร การยตความหวโหย (End hunger) นนองคการสหประชาชาต (United Nations, 2015) ไดนยามความหมายของตวชวดขอ 2.1.1 เกยวกบความหวโหยวาหมายถงความชกของการขาดสารอาหารหรอมภาวะทพโภชนาการ (Prevalence of Undernourishment: PoU) ทเกดขนของปจเจกบคคลจากการสมตวอยางจากประชากรซงพบวามการบรโภคหรอไดรบพลงงาน (แคลอร) นอยกวาความตองการของรางกาย (Minimum Dietary Energy requirement: MDER) ส าหรบการท ากจกรรมในชวตประจ าวนและการมสขภาพชวตทด ซงความชกการขาดสารอาหารหรอขาดแคลนสารอาหาร (PoU) นนเปนการวเคราะหหาปรมาณพลงงานสารอาหารตามทรางกายตองการขนต าสด สวนความหมายทองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2008) นยามความหวโหยวาหมายถงความรสกอดอด ไมสะดวกหรอเจบปวดเนองจากการบรโภคอาหารไมเพยงพอ ในทางวทยาศาสตรความหวโหยเรยกวาเปนความอดอยาก (Hunger is usually as an uncomfortable or painful sensation caused by insufficient food energy consumption. Scientifically, hunger

เปาหมายท 16 สงเสรมใหสงคมมความเปนปกตสข ไมแบงแยก เพอการพฒนาทยงยน มการเขาถงความยตธรรมโดยถวนหนา และสรางใหเกดสถาบนอนเปนทพงของสวนรวม มประสทธผล และเปนทยอมรบในทกระดบ เปาหมายท 17 เสรมสรางความเขมแขงในวธการปฏบตใหเกดผล และสรางพลงแหงการเปนหนสวนความรวมมอระดบสากลตอการพฒนาทยงยน

18

is refered to as food deprivation.) องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2014) ไดมการด าเนนการโครงการเพอชวยประเมนผลสถานการณดงกลาวคอโครงการ “Improved Global Governance for hunger Reduction Programme” โดยมการอบรมการใชโปรแกรมวเคราะหคาทางสถต (ADePT-FSM software) หรอชอ “Deriving food security statistica from nation household surveys” และมคมอการใชโปรแกรมใหกบประเทศตางๆทงในเอเชย แอฟรกา ลาตนอเมรกาและแครเบยน ซงโปรแกรมสามารถดาวนโหลดไดจากเวบไซดขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต2 ท าใหสามารถวดวเคราะหสถานการณของความหวโหยของประชากรทถกสมและน ามาค านวณดวยโปรแกรมและมคาพารามเตอรทใชในการประเมนประกอบกนทงปรมาณพลงงานของอาหารทบรโภค (Dietary Energy Consumption: DEC) และปรมาณการบรโภคหรอไดรบพลงงาน (แคลอร) นอยกวาความตองการของรางกาย (Minimum Dietary Energy requirement: MDER) อยางไรกตามประเดนทส าคญในการขบเคลอนการยตความหวโหยในแตละพนทภมภาคตางๆของโลกนนยงเปนโจทยทกงวลอยวาจะด าเนนใหบรรลเปาหมายและตวชวดทก าหนดไวอยางไรโดยเฉพาะวธการวดประเมนทงในระดบบคคลและการวเคราะหภาพรวมในระดบประเทศและระดบโลก ดงนนการวดความชกการขาดสารอาหาร (PoU) เพอประเมนตวชวดการยตความหวโหยในระดบโลกจงเปนเครองมอทมความนาเชอถอมากทสดในตอนนอยางไรกตามกมขอเสนอแนะในการวเคราะหขอมลการขาดสารอาหารในกลมประชากรทแตกตางกนควรมการจ าแนกกลมเฉพาะเจาะจง เชน กลมคนจน กลมคนทอยในภาวะเปราะบาง เปนตน ซงธนาคารพฒนาแหงเอเชย (ADB, 2013) ไดใหขอเสนอแนะวาการทจะตอสกบความหวโหยนนความเทาเทยมทางเพศและความมนคงทางอาหารเปนสงทมความสมพนธกนโดยมองวาการเสรมสรางพลงอ านาจใหกบผหญงจะเปนเครองมอทส าคญในการตอสกบความหวโหยไดอยางมประสทธภาพ หากเรามองสถานการณความหวโหยของประเทศไทยตามเกณฑการนยามความหมายของเปาประสงคและตวชวดดงกลาวแลว ประเทศไทยไดน าเอาหลกการดงกลาวมาปฏบต และปรบใชในบรบทประเทศไทยโดยมหนวยงานทงภาครฐ ภาคเอกชนและภาคประชาสงคมทเกยวของไดด าเนนการเกยวกบกจกรรมตางๆทชวยลดภาวะความหวโหยในประเทศไทย ซงหากเรามองยอนไปดการด าเนนงานของประเทศไทยกบการเขารวมลงนามสตยบนในนาม “การพฒนาแหงสหสวรรษ พ.ศ.2543-2558” แลวในประเดนการยตความหวโหยตามเปาหมายท 1 หรอ MDG 1 ขจดความยากจนและหวโหย โดยเฉพาะเปาหมาย 1C ทลดสดสวนประชากรทหวโหยลงครงหนงในชวงป พ.ศ.2533-2558 นนประเทศไทยด าเนนการโดยมตวชวดทสะทอนถงเปาหมายการลดสดสวนประชากรหวโหยประกอบดวย 1) ลดสดสวนประชากรทบรโภคอาหารนอยกวาความตองการขนต าและ 2) เดกอายต ากวา 5 ป ทมน าหนกต ากวาเกณฑเปนตวชวด (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) โดยสอดคลองกบขอมลของกระทรวงสาธารณสข (2557) ทรายงานผลการประเมนเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษในเปาหมายท 1 (MDG 1C) พบวาสามารถลดสดสวนประชากรหวโหยลงครงหนงนนมขอมลการส ารวจสภาวะอาหารและโภชนาการระหวางป พ.ศ.2551-2552 สดสวนประชากรอายสงกวา 20 ปทไดรบพลงงานอาหารต ากวาเกณฑความตองการ (วดจากดชนมวลกาย)

2 www.FAO.org/economic/ess/ess-fs/fs-methods/adept-fs/en/

19

มรอยละ 8.6 ลดลงจากรอยละ 10.1 ในป พ.ศ.2546 (เกณฑตดสนภาวะผอมใชคา <18.5 กโลกรมตอตารางเมตร) สวนภาวะอวนในประชากรอาย 15 ปขนไปพบในผชายรอยละ 28.4 และผหญงรอยละ 40.7 ความชกจะอยในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาล ภาคกลางสงกวาภาคอนๆ ซงในประเดนขอมลจากการประเมนขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2014) ประเมนสดสวนประชากรไทยทขาดสารอาหาร (Undernourished) วามแนวโนมลดลงในชวงป พ.ศ.2533-2555 มประชากรขาดสารอาหารในประเทศไทยสดสวนรอยละ 43.3 หรอคดเปนจ านวนทงสน 25 ลานคน ลดลงเหลอรอยละ 9.5 ในป พ.ศ.2548-2550 และเหลอเพยงรอยละ 5.8 ในระหวางป พ.ศ.2554-2556

อยางไรกตามการขาดสารอาหารในบรบทของประเทศไทยนนพจารณาการใชสดสวนประชากรทอยภายใตเสนความยากจนดานอาหาร (Food Poverty Line) พบวามสดสวนประชากรภายใตเสนความยากจนดานอาหารจ านวน 1.2 ลานคน คดเปนสดสวนรอยละ 2 ของประชากรทงประเทศ และขอมลในป พ.ศ.2556 กพบวาประเทศไทยมคนยากจนดานอาหารลดลงเหลอจ านวน 3.9 แสนคน คดเปนสดสวนรอยละ 6 ของประชากรทงประเทศ แสดงใหเหนแนวโนมภาวะความหวโหยในประเทศไทยมแนวโนมลดลง ซงตวชวดทชวยสนบสนนขอมลดานนคออตราการเปรยบเทยบรายไดกบราคาสนคาซงพบวารายไดของประชากรเพมขนในอตราทสงกวาระดบราคาสนคา ขณะทรายงานความยากจนดานอาหารของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) ยงไดฉายภาพในเหนถงภาวะความหวโหยทลดลงแตยงคงเปนปญหาอยในพนทของประเทศไทยตามรายภาคจากขอมลปพ.ศ.2556 โดยพบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความยากจนดานอาหารมากทสดรอยละ 44 รองลงคอภาคเหนอรอยละ 35 ภาคใตรอยละ 18 และภาคกลางรอยละ 5 ตามล าดบ ขอมลดงกลาวสอดคลองกบสถานการณความยากจนในประเทศไทยและภาพของภาวะความหวโหย

แผนภาพท 2.1 แสดงสดสวนความยากจนดานอาหารจ าแนกตามรายภาคของประเทศไทย

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

5%

35%

44%

16%

คนยากจนดานอาหารจ าแนกรายภมภาค กลาง เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต

20

ความหวโหยมความสมพนธกบความยากจนโดยเฉพาะความยากจนดานอาหารและเกดขนในกลมประชากรคนยากจนและประชากรทมสถานะเปราะบาง ซงความยากจนส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2559) ไดใชวธการวดความยากจนแบบสมบรณ3 (Absolute Poverty) โดยใชเสนความยากจน (poverty line) เปนเกณฑในการวดซงค านวณมาจากเสนความยากจนทางดานอาหาร (Food Poverty Line) และเสนความยากจนทไมใชอาหาร (Non Food Poverty Line) มหนวยเปนบาทตอคนตอเดอน จากตารางท 1 จะเหนวาสถานการณความยากจนทสมพนธกบภาวะความหวโหยจากการค านวณเสนความยากจนสดสวนคนจนลดลงเหลอรอยละ 7.21 คดเปนจ านวน 4.847 ลานคน ในป พ.ศ.2558 นนหมายความวาแนวโนมของความหวโหยของประชากรไทยก าลงลดลงอยางตอเนอง ตารางท 2.1 แสดงสภาวะความยากจนของประชากรไทยป พ.ศ.2555-2558

ความยากจน/ ป 2555 2556 2557 2558 เสนความยากจน (Poverty Line, Expenditure) (บาท/คน/เดอน)

2,492 2,572 2,647 2,644

สดสวนคนจน (Head Count Index, Expenditure) (รอยละ)

12.64 10.94 10.53 7.21

จ านวนคนจน (Number of Poor, Expenditure) (พนคน)

8,402.1 7,305.1 7,057.4 4,847.2

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2559 จากขอมลสถานการณความหวโหยของประเทศไทยทผานมาเปาประสงคและตวชวดทตองด าเนนการแกไขใหบรรลนนจะเหนวาสถานะประเทศไทยไดมการด าเนนการเกบขอมลการด าเนนกจกรรมตางๆทงการก าหนดแผนพฒนาในระดบชาต อาท แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559) และการด าเนนงานใหเกดความตอเนองในแผนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) และกรอบยทธศาสตรการพฒนาชาตระยะ 20 ป (พ.ศ.

3 เอกสารแผนทน าการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2 ไดสรปนยามความยากจนจากราชบณฑตยสภาวา ความยากจน (poverty) หมายถง สภาพทประชาชนมความเปนอยทต ากวามาตรฐานคอไมมรายไดเพยงพอทจะใชจายในการซอสงจ าเปนขนพนฐานในการครองชพ เชน อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ความยากจนวดได 2 ลกษณะคอ

1.ความยากจนสมบรณ (absolute poverty) คอสภาพทประชาชนไมมรายไดเพยงพอทจะมชวตอยได ซงอาจแกไขไดดวยการพฒนาเศรษฐกจหรอมเทคโนโลยทดขนกจะชวยขจดความยากจนนนได (ถาพจารณาจากเสนความยากจน (poverty line) หมายถงรายจายทต าสดทเขาสามารถซออาหารใหมสารอาหารเพยงพอเพอประทงชพได)

2.ความยากจนสมพทธ (relative poverty) เปนการเปรยบเทยบระหวางกลมของประชาชนทมรายไดแตกตางกน ดงนนความยากจนสมพทธจงจะมอยตลอดเวลาแมวากลมประชาชนทยากจนทสดมรายไดเพยงพอทจะใชจายในการครองชพไดกตาม

21

2560-2579) และแผนกระทรวงของหนวยงานทเกยวของซงจะไดกลาวถงในบทตอๆไป อยางไรกตามเมอหนกลบไปดกระบวนการด าเนนงานของประเทศไทยผานองคกรหนวยงานตางๆ เราจ าเปนตองก าหนดเปาประสงคและตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอขาดแคลนสารอาหาร และขอมลทเกยวของในการสนบสนนทสอดคลองกบบรบทของประเทศไทยเพอใหบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยนควรมตวชวดดงน 1) ความชกของของภาวะเตยแคระแกรน (stunting) ในเดกอายต ากวา 5 ป 2) ความชกของภาวะผอม (Wasting) ในเดกอายต ากวา 5 ป 3) ความชกของภาวะเตยแคระแกรน (Stunting) ในเดกอาย 6 – 14 ป 4) ความชกของภาวะผอม (Wasting) ในเดกอาย 6 – 14 ป 5) ความชกภาวะผอม (Wasting) ในกลมหญงวยเจรญพนธและวยทองทมอาย 15-59 ป 6) ความชกภาวะผอม (Wasting) ในกลมประชากรยากจนเพศชายทมอาย 15-59 ปทมสถานะอยต ากวาเสนความยากจน 7) ความชกภาวะผอม (Wasting) ในกลมประชากรทอยในภาวะเปราะบางเชนผสงอาย ผพการ เปนตน

1.2 ตวชวดท 2.1.2: ความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES (Food Insecurity Experience Scale)

การท าความเขาใจถงความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรนนตองท าความเขาใจถงแนวคดความมนคงทางอาหาร (Food security) ซงเปนแนวคดทเกดขนตงแตทศวรรษท 1970 จากสถานการณการขาดแคลนอาหารของโลก เปาหมายของแนวคดดงกลาวในยคนคอจะผลตอาหารใหเพยงพอตอผบรโภคอยางไรนนคอมงเชงปรมาณการผลตทน าไปสการเรงผลกดนและสงเสรมกระบวนการผลตใหไดอาหารทมปรมาณมากทสด โดยลมประเดนเรองของคณภาพอาหาร ซงเปนทมาของการเรมตนยคปฏวตเขยว (Green revolution) หรอเกษตรแผนใหมทสบเนองมาจนถงปจจบน ท าใหระบบเกษตรแบบยงชพเปลยนมาเปนเกษตรเพอการคาและอตสาหกรรม น าไปสการคดคนเทคโนโลยเพอเพมผลผลตทงเรองการปรบปรงพนธพช พนธสตว การตด ตอยนท าใหเกดพนธใหมๆขนมาทใหผลผลตสง (New crop varieties) มการใชสารเคมและปยเคมทางการเกษตรทเพมสงขนอยางตอเนอง มเทคโนโลยทางการผลต เชน ระบบชลประทานเขามาชวยเรงผลตปลกพชในฤดแลง เปนตน ผลจากการเรงรดของกระบวนการปฏวตเขยวในระยะเวลาดงกลาวท าใหปรมาณอาหารเพมมากขนถงสองเทาระหวางป ค.ศ.1960-1990 แตอยางไรกตามประเดนทส าคญถงแมวาจะมปรมาณทเพมมากขนในระดบมหภาคคอการลดความยากจนและความหวโหยยงคงเปนปญหาทด ารงอย

แนวคดความมนคงทางอาหารจงมการปรบเปลยนทเพมมตมมมองของการเขาถงทรพยากรอาหาร (Food resources access) ทเรมขนในทศวรรษท 1980 จากเหตการณวกฤตทางอาหารทเกดขนในทวปแอฟรกาท าใหหลายฝายตระหนกวาการมปรมาณอาหารทเพยงพอในระดบมหภาคนนไมสามารถประกนความมนคงทางอาหารแกประชากรในระดบครวเรอนได อมาตยา เซน (Sen, 1981) ได

22

ชใหเหนถงภาวะความอดอยากนนเปนผลมาจากปญหาการท างานของระบบเศรษฐกจทท าใหประชาชนไมสามารถเขาถงอาหารได แมวาจะมอาหารมากมาย ซงจากการศกษาของเขาไดสรปวาการวเคราะหภาวะความอดอยากไมอาจจะดเพยงการขาดแคลนอาหารเทานนแตขนอยกบความสามารถ (Capabilities) ของประชาชนในการเขาถงและควบคมอาหารทเปนกระบวนการจดหามาโดยระบบเศรษฐกจและสงคมทด ารงอย ประเดนทส าคญจงไมใชอาหารแตหากเปนภาวะการทรงสทธ (Entitlement) ทบคคลจะสามารถไดมาซงอาหาร ซงเกดจากความไมเสมอภาคทด ารงอยในกลไกการกระจายอาหาร รวมทงปจจยทางสงคม เศรษฐกจทน าไปสปญหาความอดอยากของคนจนในสงคม ซง อมาตยา เซนมองวา “การทรงสทธดานอาหาร” (Food entitlement) ตางหากทเปนประเดนของความอดอยากและหวโหยของคนจน แนวคดภาวะการทรงสทธดานอาหารดงกลาวชใหเหนถงการขาดแคลนอาหารของประชาชนในหลายประเทศไมไดเกดจากอาหารไมเพยงพอแตเกดจากการเขาไมถงสทธอาหารในทางการเมอง และมอทธพลตอการขยายแนวคดความมนคงทางอาหารทไมไดผกตดกบความพอเพยงของอปทานอาหารในระดบมหภาคเทานนแตยงเนนพจารณาถงมตการเขาถงอาหารในระดบปจเจกและระดบครวเรอนดวย โดยการเขาถงอาหารหมายถงการทประชาชนมความสามารถในการเขาถงอาหารโดยการผลตเองในครวเรอนหรอการซอมาบรโภคดงนนการทประเทศใดประเทศหนงมอาหารในภาพรวมเพยงพอไมไดเปนหลกประกนวาประชาชนทกคนจะมอาหารบรโภคอยางเพยงพอหากปญหาความยากจนยงด ารงอยเพราะขณะทราคาอาหารแพงขนประชาชนบางสวนกอาจขาดแคลนอาหารบรโภคได ซงรปแบบการเขาถงอาหารมปญหาส าคญอยางนอยสองรปแบบคอ ประการแรก ประชาชนมเงนทจะสามารถซออาหารไดแตอาหารมไมเพยงพอซงมกจะเกดขนในประเทศทพฒนาแลว และ ประการทสอง ประชาชนไมมเงนทจะสามารถซออาหารไดแมมอาหารทผลตเพยงพอซงมกจะเกดขนในประเทศก าลงพฒนาทประชากรสวนใหญอยในภาคเกษตรกรรมและมฐานะยากจน ดงนนเราจะเหนวาแนวคดความมนคงทางอาหารในยคทศวรรษท 1980 ไดขยายการเขาถงอาหารในระดบโลกและระดบประเทศลงมายงระดบปจเจกและระดบครวเรอนมากขน

พฒนาการของแนวคดความมนคงทางอาหารไดเพมมตมมมองดานความปลอดภยทางอาหารขนในชวงทศวรรษท 1990 โดยมความครอบคลมไปถงคณคาของอาหาร โภชนาการ ความปลอดภยและความสมดลทางอาหาร ซงเรองสขภาพและโภชนาการนน ดรซ จน และอมาตยา เซน (Jean and Sen, 1989) มองวาควรเปนประเดนทถกน ามาใชวเคราะหเพอแกไขปญหาความอดอยากและภาวะขาดแคลนอาหารของประชากรดวยซงหากอาหารทดมคณภาพจะชวยท าใหสขภาพของประชากรโลกดขนดวย องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF, 1990) ซงท างานใหความชวยเหลอประชากรเดกและสตรระบวาสาเหตการเกดภาวะทพโภชนาการในแมและเดกมาจากการขาดอาหารทบรโภคทไมมคณภาพและขาดความหลากหลายเปนปจจยส าคญ ซงประเดนความปลอดภยทางอาหารดงกลาวทางโครงการอาหารโลก (World Food Programme: WFP) ไดจดประชมสดยอดวาดวยอาหารโลกขนในป ค.ศ.1996 (World Food Submit) ทกรงโรม ประเทศอตาลและมขอตกลงนยามความมนคงทางอาหารคอ

“ความมนคงทางอาหารหมายถงคนทกคนทงในระดบบคคล ระดบครวเรอน ระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบโลกสามารถเขาถงอาหารทเพยงพอ ความปลอดภยและมคณคาทางโภชนาการ

23

ทงในทางกายภาพและเศรษฐกจทตอบสนองความตองการและความพงพอใจเพอการมคณภาพชวตทด”

“Food security, at the individual, household, national, regional and global levels (is achieved) when all people at all times have physical and economic access to sufficient, safe and nutritious foods to meet their dietary needs and food preferences for an active healthy life”

นอกจากนการนยามเกยวกบความมนคงทางอาหารทางนนองคกร South Centre (1997) ซงเปนหนวยงานทจดตงขนในเดอนสงหาคม ค.ศ.1995 บนความรวมมอระหวางรฐบาลของประเทศก าลงพฒนามวตถประสงคเพอเปนกลไกลสรางความเขมแขงและการประสานงานในดานตางๆไดนยามความมนคงทางอาหารวาประกอบไปดวย 5 มตคอ

1. การมอาหารอยางเพยงพอ (Food Sufficiency) หมายถงมการกระจายอาหารและความตองการทางโภชนาการขนพนฐานใหกบทกคนไดอยางเพยงพอและมประสทธภาพโดยเฉพาะในภมภาคทางเอเชยใตและแอฟรกาทยงมปรมาณแคลอรโดยเฉลยตอคนต า ซงในรายงานชวงตนป ค.ศ.1990 ทางเอเชยใตประชากรไดรบแคลอรประมาณ 2,300 แคลอรตอคนตอวนซงมาจากการขาดแคลนและขาดการกระจายของอาหารสวนในแอฟรกาประชากรไดรบอาหารประมาณ 2,040 แคลอรตอตนตอวน เปนตน

2. การพงพาตนเองได (Autonomy) เปนกรอบแนวคดเชงคณภาพท เกยวพนท ง ในระดบประเทศและกลมตางๆทางสงคมในระดบชาตทหมายถงการทรฐชาตตองไมตกอยภายใตอ านาจในการควบคมหรอออกค าสงทางนโยบายจากตางชาตหรอองคกรอนๆ (Food import dependency) ซงมความเชอมโยงกบประเดนการน าเขาอาหารจากตางประเทศซงเปนสงทบงบอกถงความไมสามารถผลตอาหารไดเอง โดยเฉพาะหากเกดวกฤตใดๆเกดขนมากจะท าใหประเทศผน าเขาอาหารไดรบผลกระทบตามมาอยางหลกเลยงไมได รวมทงเรองการชวยเหลอทางอาหาร (Food Aid) ภาระหนสนตางประเทศทอาจเปนปญหาตอการพงพาตนเองทางอาหาร (Debt burdens and structural adjustment) สทธทรพยสนทางปญญาทอาจถกครอบง าผานการตอรองของกฎการคาระหวางประเทศ เชน TRIPs Agreement เปนตน รวมถงการลงทนและการศกษาวจยทางวทยาศาสตรการเกษตรเพอการพงพาตนเอง

3. ความเชอมน (Reliability) หมายถงการทสามารถเชอมนไดวามปรมาณอาหารส ารองอยางพอเพยงในระหวางความผนผวนของสภาพภมอากาศ ฤดกาลในรอบป รวมถงปจจยเงอนไขทางเศรษฐกจและสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา จงจ าเปนตองหาแหลงอาหารทมความมนคง (Reliable food production) การน าเขาอาหาร การเขาถงแหลงอาหารส ารอง (Sources of reliable food supplies) และการสรางความรวมมอจากทกภาคสวนในสงคมเพอการรกษาไวซงความพอเพยงของอาหาร

4. ความเปนธรรม (Equity) เปนการสรางหลกประกนวาปจเจกชนและคนกลมตางๆทางสงคม (Diverse degrees of inequity) จะสามารถเขาถงอาหารไดอยางเสมอภาคและเพยงพอ โดยเฉพาะกลมคนยากจนในสงคม เชน เกษตรกรผยากไรขาดแคลนทดนท ากนซงจ าเปนตองมการปฏรปทางการเกษตร (Need for agrarian reform) เพอใหคนเหลานไดเขาถงทรพยากรทางดานการเกษตร เชน

24

ทดนท ากน ซงเปนปจจยพนฐานทส าคญของการสรางฐานการผลตอาหารทจ าเปนจองคนยากจนในชนบท นอกจากนยงรวมถงหลกประกนทางอาหารของคนจนในเมอง (Food for the urban poor) และความตองการทจ าเปนในการสนบสนนจากรฐและนานาชาต

5. ความยงยน (Sustainability) เปนการมองถงการพฒนาทยงยนในบรบทการพฒนาทคนในอนาคตสามารถจะไดรบการตอบสนองในสงทเขาตองการไดเหมอนเชนเดยวกบคนยคปจจบนทเขาถงและใชประโยชนในดานตางๆ ซงประเดนการเจรญเตบโตและการพฒนา (Growth versus development) เปนประเดนทถกเถยงถงความมนคงทางอาหารทตองมองถงการพฒนาทตองสรางทงเชงปรมาณการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการมคณภาพชวตทดของคนในสงคมควบคกนไป ซงหากมงพฒนาการเจรญเตบโตแตมตทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยวจะสงผลกระทบระยะยาวท าใหเกนขดจ ากดทอาจสงผลกระทบทางลบตอความยงยน

องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2008) ไดนยามความมนคงทางอาหารวาหมายถงสถานการณททกคนในทกเวลาสามารถเขาถงอาหารไดทงดานกายภาพ สงคม เศรษฐกจ อยางเพยงพอ ปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและตรงกบความพงพอใจของตนเองเพอการมสขภาพทด ซงตามแนวคดขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตนนความมนคงทางอาหารจะตองมองคประกอบส าคญ 4 ประการ

1. การมอาหารเพยงพอ (Food Availability) หมายถงการมอาหารในปรมาณทเพยงพอและมคณภาพทเหมาะสม ทงจากการผลตภายในประเทศ และ/หรอการน าเขา (รวมถงความชวยเหลอดานอาหาร)

2. การเขาถงอาหาร (Food Access) หมายถงการเขาถงทรพยากรทเพยงพอของบคคลเพอใหไดมาซงอาหารทเหมาะสมและมคณคาทางโภชนาการ ทรพยากรทวาหมายถงความสามารถของบคคลทจะก าหนด ควบคมสนคาหนงๆไดภายใตบรบททางกฎหมาย การเมอง เศรษฐกจ และสงคมของชมชนทอาศยอย

3. การใชประโยชนจากอาหาร (Food Utilization) หมายถงการใชประโยชนจากอาหารในการบรโภค โดยมปรมาณอาหารทเพยงพอ มน าสะอาดในการบรโภคอปโภค มสขอนามยและการดแลสขภาพทด ท าใหความเปนอยทางกายภาพไดรบการตอบสนองอยางเพยงพอ เพอใหอยในสถานภาพทไดรบคณคาทางโภชนาการทดบรรลความตองการทางกายภาพ

4. การมเสถยรภาพดานอาหาร (Food Stability) หมายถงประชาชน ครวเรอนหรอบคคลตองเขาถงอาหารอยางเพยงพอตลอดเวลาไมมความเสยงในการเขาถงอาหารเมอเกดความขาดแคลนขนมาอยางกะทนหน (เชน วกฤตการณทางเศรษฐกจและสภาพภมอากาศ) หรอเหตการณทเกดขนเปนวฏจกร (เชน ความไมมนคงทางอาหารตามฤดกาล) เสถยรภาพดานอาหารเกยวของกบมตความมนคงอาหารทงในเรองของการมความพอเพยงและการเขาถงอาหาร

25

แผนภาพท 2.2 องคประกอบของความมนคงทางอาหาร ทมา : Food and Agricultural Organization,“Food Security, Policy Brief Issue 2 (June

2006) ซงองคการอนามยโลก (WHO, 2014) กลาวถงความมนคงทางอาหารวาการทประชากรทกคน

สามารถเขาถงอาหารไดอยางเพยงพอในทกเวลา รวมทงมอาหารปลอดภยและคณคาโภชนาการทเพยงพอในทกเวลาและเพยงพอตอการด ารงชวตอยางมสขภาพทด ซงมใชเฉพาะเพยงใหมผลตผลทางอาหารมากขนเทานนแตรวมถงโอกาสของประชากรทสามารถมรายไดในการซออาหารดวย และตองค านงถงประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมควบคกนไปดวย โดยองคการอนามยโลกไดระบความมนคงทางอาหารมหลกสามประการคอ

1. Food Availability หรอความเพยงพอของปรมาณอาหารซงตองมอาหารทเพยงพออยางสม าเสมอ

2. Food Access หรอการเขาถงแหลงของอาหารทมอยางเพยงพอเพอทจะไดรบอาหารทเหมาะสมและมคณคาทางโภชนาการ

3. Food Use หรอการใชประโยชนดานอาหารอยางเหมาะสมโดยอางองจากโภชนาการและการดแลขนพนฐานตลอดจนการมแหลงน าทเพยงพอและถกหลกสขอนามย

ส าหรบประเทศไทยมการนยามความหมายความมนคงทางอาหารไวในพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551 วาหมายถง “การเขาถงอาหารทมอยางเพยงพอส าหรบการบรโภคของประชาชนในประเทศ อาหารมความปลอดภยและมคณคาทางโภชนาการเหมาะสมตามความตองการตามวยเพอการมสขภาวะทด รวมทงการมระบบการผลตทเกอหนน รกษาความสมดลของระบบนเวศและความคงอยของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ทงในภาวะปกตหรอเกด

ความมนคงทางอาหาร (Food Security)

การมอาหารเพยงพอ (Food Availabillity)

การเขาถงอาหาร (Food Access)

การใชประโยชนจากอาหาร (Utilization)

การมเสถยรภาพดานอาหาร (Stabillty)

26

ภยพบต สาธารณภยหรอการกอเกดกอการรายอนเกยวเนองจากอาหาร” (พ.ร.บ.คณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551, 2551)

เราจะเหนวาการนยามความหมายของความมนคงทางอาหารนนความหมายขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตและภาคสวนตางๆมความคลายคลงกนซงสอดคลองกบการนยามความหมายของประเทศไทยตามพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551 ซงครอบคลมถงระบบการผลตทสมดลและความยงยนของทรพยากรอาหารเมอเราท าความเขาใจความมนคงทางอาหารแลวและพจารณาเปาประสงคและตวชวดท 2.1.2 ความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES (Food Insecurity Experience Scale) นนองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2015) ไดอธบายตวชวดความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรทมความสมพนธกนของสองตวชวดโดยมองถงการน าเสนอสดสวนรอยละของบคคลในระดบประชากรชาตทมอาย 15 ปขนไปมประสบการณเกยวกบการขาดอาหารหรอมความไมมนคงทางอาหารในระดบปานกลางหรอรนแรง และระดบทมความไมมนคงทางอาหารทรนแรงโดยวดจากความยากล าบากในการเขาถงแหลงอาหารทมคณภาพหรอการมรายไดเปนตวเงนทนอยหรอขาดเงนและทรพยากรอนๆซงความยากล าบากยงรวมถงความกงวลทางจตใจทเกยวของกบการตอสในการเขาถงอาหารประเดนของตวชวดทกงวลคอการเขาถงอาหารของระดบปจเจกบคคลและครอบครว

นอกจากนองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO,2008) ยงไดกลาวถงความมนคงทางอาหารวาตองวเคราะหระยะเวลาของความไมมนคงทางอาหาร (The duration of food insecurity) ดวย โดยทวไปจะมสองประเภทคอความไมมนคงทางอาหารเรอรงและความไมมนคงทางอาหารชวคราว

27

ตารางท 2.2 ความไมมนคงทางอาหารเรอรงและความไมมนคงทางอาหารชวคราว ความไมมนคงทางอาหารเรอรง

(Chronic Food Insecurity) ความไมมนทางอาหารชวคราว

(Transitory Food Insecurity) คอ ระยะยาว หรอ มนยนยาว ระยะสนและชวคราว เกดขนเมอ ผคนไมสามารถตอบสนองความตองการ

อาหารขนต าของพวกเขาในชวงระยะเวลาทยาวนาน

ความสามารถในการผลตหรอการเขาถงอาหารทเพยงพอลดลงอยางรวดเรวทจะรกษาสถานภาพทางโภชนาการทด

เปนผลจาก ระยะเวลาทเพมขนของความยากจน การขาดทรพยากรและการเขาถงทรพยากรการผลตหรอการเงนทไมเพยงพอ

ความผนผวนในระยะสนและความผนผวนของความพรอมในการใหอาหารและการเขาถงอาหารรวมถงความผนผวนของรายไดในแตละปในการผลตอาหารภายใน ราคาอาหารและรายไดของครวเรอน

สามารถเอาชนะดวย

มาตรการในการพฒนาระยะยาวโดยทวไปยงใชในการแกไขปญหาความยากจนเชนการศกษาหรอการเขาถงแหลงผลตหรอเครดต พวกเขาอาจตองการเขาถงอาหารโดยตรงเพอใหสามารถเพมก าลงการผลตได

ความไมมนคงดานอาหารชวคราวเปนเรองทคาดเดาไมไดและสามารถเกดขนไดอยางกะทนหน ท าใหการวางแผนและโครงการยากขนและตองใชความสามารถและชนดของการแทรกแซงทแตกตางกนรวมทงความสามารถในการเตอนภยลวงหนาและโครงการทสรางความปลอดภย

แนวคดเรองฤดกาลความมนคงทางอาหาร (Seasonal food security) เปนชองวางระหวาง

ความไมมนคงทางอาหารแบบเรอรงและและความไมมนคงทางอาหารแบบชวคราว ซงความไมมนคงทางอาหารแบบเรอรงมกจะสามารถคาดการณและแกไขปญหาไดตามเหตการณทเกดขนได ขณะทความไมมนคงทางอาหารตามฤดกาลจะมขอจ ากดในเรองระยะเวลาทสามารถจะมองเหนเหตการณทจะเกดขนมกจะเปนความไมมนคงทางอาหารแบบชวคราว ซงมกจะเกดขนเปนวฏจกรของการเขาถงอาหารและการมอาหารทไมเพยงพอ เปนลกษณะความสมพนธทผนผวนของสภาพภมอากาศ รปแบบการเพาะปลก โอกาสการท างานหรอความตองการแรงงานและโรคภยทเกดขน อยางไรกตามความรนแรงของความไมมนคงทางอาหารนนเปนเรองยากล าบากทจะชชดถงระดบความรนแรงซงเราไมสามารถจะทราบไดถงระยะเวลาของปญหาทเกดขนซงเปนประสบการณของผคน แตหากเราดความเขมขนและรนแรงของผลกระทบของการระบปญหาคอการดภาพรวมของความมนคงทางอาหารและภาวะโภชนาการซงความรจะมอทธพลตอธรรมชาต ขอบเขตและความเรงดวนของความชวยเหลอทจ าเปนส าหรบกลมประชากรทไดรบผลกระทบ ความแตกตางระหวางระดบขนาด หรอขนตอนน าไปสขนระดบหรอการแบงกลมความมนคงทางอาหารทจะพฒนาโดยการวเคราะหการใชความแตกตางของตวชวดและจดตด หรอจดเปรยบเทยบ ดงตวอยางเชน การวดความรนแรงของภาวะทพโภชนาการ (Measuring the Severity of Undernourishment) ซงเปนมาตรฐานการวดความหวโหยของ

28

องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตซงอธบายถงภาวะทพโภชนาการและบอกถงสดสวนของประชากรทขาดสารอาหารทสามารถวดไดซงภาวะทพโภชนาการจะเปนตวบงบอกถงความทกขจากการถกกดกนทางอาหาร (Food deprivation) อกตวอยางหนงคอการจ าแนกประเภทของความมนคงดานอาหารแบบบรณาการ (The Integrated Food Security Phase Classification: IPC) เปนระบบการแบงความมนคงทางอาหารบนฐานของภาวะวกฤตทจ าเปนตอการด ารงชพ

ตารางท 2.3 ระบบการแบงความมนคงทางอาหารบนฐานของภาวะวกฤตทจ าเปนตอการด ารงชพ

IPC Phase Classification Indicators ความมนคงทางอาหารทวไป (Generally food secure)

อตราการตายอยางหยาบ (Crude Mortality Rate)

ความไมมนคงทางอาหารเรอรง (Chronically food insecure)

ความชกภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition Prevalence)

วกฤตอาหารเฉยบพลนและการด ารงชพ (Acute food and livelihood crisis)

การเขาถงอาหาร/ความเพยงพอ Food Access/Availability

ภาวะฉกเฉนของมวลมนษยชาต (Humantarian emergency)

ความหลากหลายการบรโภคอาหาร Dietary Diversity

ความอดอยาก/ภยพบตของมนษยชาต (Famine/ humanitarian catastrophe)

การเขาถงน าสะอาด/ความเพยงพอ Water Access/Availability ยทธศาสตรการรบมอ Coping Strategies ทรพยากรการด ารงชพ Livelihood Assets

ความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากร (Prevalence of moderate or severe

food insecurity in the population, based on the Food Insecurity Experience Scale (FIES)) ยงควรตองมองเชอมโยงสมพนธกบภาวะเปราะบาง (Vulnerability) ทงภาวะความเปราะบางของประชากรกลมเสยง (Vulnerability of risk people) และความเปราะบางของสภาพแวดลอม (Environmental vulnerability) โดยเฉพาะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก (Climate Change) ทท าใหเกดภาวะทงภาวะภยแลง ภยพบต อทกภย เปนตน ซงเปนปจจยส าคญทสงผลตอความชกของความไมมนคงทางอาหาร โดยเฉพาะมตทางเวลาทสมพนธกบเสถยรภาพทางอาหาร ในแงนความเปราะบางในมตของความมนคงทางอาหารจงหมายถงโอกาสทปจเจกหรอครวเรอนจะตกอยในสถานการณทมระดบความมนคงทางอาหารต ากวาเกณฑขนต าทพงมในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง ความตางระหวางความมนคงทางอาหารและความเปราะบางคอในขณะทความมนทางอาหารใหความสนใจสถานการณและวธการแกไขปญหาดานอาหารในปจจบน แตแนวคดความเปราะบางมงใหความสนใจทความเสยงตอความไมมนคงทางอาหารในอนาคต (ศจนทร, 2552) แนวคดความเปราะบางจง

29

เปนมโนทศนทน ามาใชเพอคาดการณสถานการณความมนคงทางอาหารทจะเกดขนในอนาคตในแงลบเนองจากเปนการพยากรณหรอคาดคะเนสถานการณทจะไดรบผลกระทบ ดงนนแนวคดความเปราะบางจงมนยยะถงบทบาทการเขามาชวยเหลอแทรกแซงของรฐหรอหนวยงานทเกยวของเพอสรางหลกประกนความมนคงทางอาหารหรอปองกนผลกระทบหรอลดผลกระทบทจะเกดขนจากความไมมนคงทางอาหารผานมาตรการทงระยะสนและระยะยาว สวนขนาดความเปราะบางของแตละคนแตละกลมนนจะมความแตกตางกนอยางไรขนอยกบลกษณะความเสยงและความสามารถในการรบมอกบความเสยงหรอความไมแนนอนของสถานการณ ซงการประเมนสถานการณความเปราะบางอาจยงไมมขอสรปวามการใชวธการใดเปนมาตรฐาน รวมถงยงไมมเกณฑในการตดสนใจอยางชดเจนวาเสนแบงความเปราะบางอยทใด

ขณะทภาวะความเปราะบางของประชากรกลมเสยง (Vulnerability of risk people) นนถอวาเปนกลมประชากรทมความส าคญตอการทจะเปนตวชวดการบรรลเปาหมายของการยตความหวโหยและการสรางหลกประกนความมนคงทางอาหารเพราะเปนกลมประชากรทดอยโอกาสการเขาถงทรพยากรและมความเปราะบางตอสถานการณตางๆทเปลยนแปลง โดยกลมคนเปราะบางหมายถงประชากรทมความออนแอและมความเสยงสงในการทจะถกชกจง ถกครอบง า หรอถกคกคามไดงายๆ หรอขาดศกยภาพในการจดการปจจยเสยง รวมถงไมสามารถจดการถงผลกระทบตางๆทจะตามมาได ไดแก กลมคนดอยโอกาสทางเศรษฐกจ กลมชาตพนธ-คนกลมนอย ผไมมหลกประกนสขภาพ กลมเดกทเกดในครวเรอนยากจน ผสงอาย คนเรรอนไรบาน กลมผตดเชอ HIV ผมภาวะเจบปวยเรอรง และผปวยทางจตเวช (กระทรวงสาธารณสข, 2557)

ความไมมนคงทางอาหารมกจะเกดขนกบคนกลมตางๆทแตกตางกนและมความเปนพลวตหรอสวนหนงเกดขนตามแนวคด Seasonal Food Insecurity ซงการปรบตวของปจเจกและครวเรอนกจะมความแตกตางกนออกไปขนอยกบสถานภาพของความยากจนและรายได รวมทงปจจยเงอนไขหลายประการทแตกตางกนออกไป โดยเฉพาะความเสยงและความสามารถทจะรบมอกบความเสยงหรอความไมแนนอนของสถานการณ การเกดความไมมนคงทางอาหารยงมมตทหลากหลายโดยเฉพาะปญหาทเกดขนกบกลมทอยในภาวะเปราะบางทางสงคม เชน การศกษาความไมมนคงทางอาหารของกลมผหญงทมรายไดนอยในนวยอรกของสหรฐอเมรกาโดยการใชแบบสมภาษณเพอใหผตอบแบบสมภาษณไดบรรยายถงสถานการณทพวกเธอตกอยในภาวะหวโหยหรอใกลเคยงผลสรปของการวจยสรปวาความไมมนคงทางอาหารของบคคลและครวเรอนประกอบดวยลกษณะ 4 ประการคอความรสกกงวลใจเกยวกบอาหาร คณภาพของอาหารทไมเพยงพอ ปรมาณอาหารไมเพยงพอ และวธการไดมาซงอาหารโดยไมเปนทยอมรบทางสงคม (Radimer, 1990 อางใน Tarasuk, 2001) ซงยทธศาสตรในการปรบตว (Strategy adaptation) ของครวเรอนจะแตกตางกนกนไปอยกบความสามารถทรพยากร ความรนแรงและระยะเวลาของสถานการณ รวมถงปจจยทางประชากรอนๆ เชน เพศ เชอชาต ศาสนา ชนชน อาย เปนตน เชนเดยวกนกบความแตกตางทางนโยบายของกระบวนการชวยเหลอทองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2006) ด าเนนการโครงการทเรยกวากระบวนการแบบคขนาน “twin track approach” เพอตอสกบความหวโหยและการพฒนาเกษตรกรรมยงยนกบการพฒนาชนบททเปนเปาหมายของโครงการเพอเสรมสรางการเขาถงอาหารโดยตรงทมความจ าเปนทงหมดโดยมกระบวนการดงน

30

ตารางท 2.4 กระบวนการเพอเสรมสรางการเขาถงอาหาร

Twin Track Approach

Availability Access and Utilization

Stability

การพฒนาชนบท/การเสรมสรางผลผลต

-การเสรมสรางอปทานอาหารหรอเพมแหลงอาหารใหกบผทอยในภาวะเปราะบางทสด -ปรบปรงการผลตอาหารในชนบทโดยเฉพาะการผลตของเกษตรกรรายยอย -ลงทนการพฒนาโครงสรางพนฐานในชนบท -ฟนฟภาคสวนของ ปศสตว -ฟนฟทรพยากรและการอนรกษ -เสรมสรางรายไดและทรพยากรอนเพออาหาร

-การสรางสถาบนชนบท -เสรมสรางการเขาถงทรพยากร -การสรางความมนในในการเขาถงทดน -การฟนฟระบบสถาบนการเงนในชนบท -การสรางความเขมแขงของตลาดแรงงาน -การสรางความมนใจของกลไกการเขาถงอาหาร -โครงการฟนฟทางสงคม

-การกระจายการลงทนทางการเกษตรและการจางงาน -การตดตามความมนคงทางอาหารและภาวะเปราะบาง -การจดการกบสาเหตทท าใหเกดโครงสรางของความไมมนคงดานอาหาร -การผนวกรวมผลภยและผอพยพ -การพฒนาการวเคราะหความเสยงและการจดการ -การฟนฟการเขาถงระบบเครดตและกลไกการออม

ก า ร เ ข า ถ ง อ า ห า รโดยตรงและทนท

-ความชวยเหลอทางอาหาร -เมลดพนธ/การน าเขาบรรเทา -ส ารองทนทางปศสตว -ชวยการฟนฟตลาด

-การขนย ายอาหาร/ราคาพนฐาน -การกระจายทรพยากร -โ ค ร ง ก า ร ฟ น ฟ ท า งสงคม -โครงการชวยเหลอทางโภชนาการ

-การสร า ง เคร อข ายคว ามปลอดภ ยทา งสงคม -ตดตามความเสยงและผลกระทบจากการแทรกแซง -ความพยายามในการสรางสนตภาพ

โครงการเสยงเพรยกจากความหวโหย (The Voices of the Hungry Project) ขององคการ

อาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) เปนโครงการทด าเนนงานเกยวกบกระบวนการส าหรบการวดระดบความรนแรงของความไมมนคงทางอาหารทประกอบดวยการวดระดบประสบการณความไมมนคงทางอาหาร (Food Insecurity Experience Scale: FIES) และการเปรยบเทยบคามาตรฐานโลกระหวางประเทศ (A global standard for cross country comparisons) ซงเปนวธการวดความ

31

ไมมนคงทางอาหารเกยวกบการไมสามารถเขาถงอาหารของประชากร ความรนแรงของความไมมนคงทางอาหารวดจากขอมลทรวบรวมจากประสบการณและพฤตกรรมไมใชขอมลจากการสงเกตโดยตรง เปนการวดระดบบนมตของการใชขอมลจากค าถามทวเคราะหรวมกน (Ballard et al,2013) ซงเปนเครองมอทถกน ามาใชเปนตววดความไมมนคงทางอาหารของตวชวดความชกความไมมนคงทางอาหารของเปาหมายการพฒนาทยงยน ประเทศไทยกเปนสวนหนงทตองน าเอาเครองมอ FIES มาใชเพอประเมนความไมมนคงทางอาหารเพอตอบโจทยตวชวดดงกลาว

นอกจากนยงมเครองมอวด (Tools measurement) ความไมมนคงทางอาหารท มการพฒนาขนมาใชอยหลายตวซงใชวดตามวตถประสงคและเปาหมายขององคกรหลายหนวยงานทแตกตางกนโดยเราสามารถน าเอามาประยกตใชในการวดประเมนผลเพอวางแผนแกไขปญหาความมนคงทางอาหารในระดบตางๆได ตวอยางของเครองมออาท

1. มาตรวดความไมมนคงทางอาหารของครวเรอนดานการเขาถงอาหาร (Household Food Insecurity Access Scale: HFIAS) เปนเครองมอทสรางขนเพอแกไขปญหาความไมมนคงทางอาหารทเกดขนระดบครวเรอนในสหรฐอเมรกา ซงปรบปรงมาจากเครองมอทใชจากงานวจย Radimer และคณะจากมหาวทยาลยคอรแนลและโครงการบงชความอดอยากของเดกในชมชน เครองมอ HFIAS สรางค าถามเกยวกบสถานการณปญหาและระดบความรนแรงการเขาถงอาหารของครวเรอนในชวงเวลา 30 วนทผานมาของขอมลเชงปรมาณโดยการส ารวจเพอประเมนปฏกรยาหรอการตอบสนองบางอยางของครวเรอนและน ามาวดวเคราะหดชนทเกยวของไดแก ดชนสภาพการณทเกยวของ ดชนแสดงขอบเขตความไมมนคงทางอาหาร ดชนระดบคะแนน และดชนการแพรกระจาย ซงเปนเครองมอทเหมาะกบการตรวจสอบประเมนผลโครงการหรอนโยบายรวมกบดชนตวอนๆและสามารถใชรวมกบระบบขอมลความมนคงทางอาหารในระดบชมชนทองถนและประเทศเพอตดตามแนวโนมในระยะยาวได (Coates, et al, 2007)

2. มาตรวดความมนคงทางอาหารของครวเรอนโดยใชขอมลการส ารวจคาใชจายครวเรอน (Household Expenditure Surveys: HESs) เปนแบบวดโดยการส ารวจคาใชจายดานตางๆของครวเรอนทวดเชงมลคาของราคาทเกยวกบอาหารทงหมดทครวเรอนไดรบทงทมาจากการเพาะปลกเอง การซอหา หรอผอนใหมา (Smith and Subandoro, 2007) เปนการสรางแบบสมภาษณเพอน าไปสอบถามสมาชกในครวเรอนหรอใหครวเรอนบนทกประจ าวนเกยวกบอาหารทครวเรอนไดมาหรอมกอนทจะถกน าไปผานกระบวนการแปรรปใดๆเพอการบรโภคในครวเรอนโดยแหลงทมาของขอมลอาหารจะมาจากแหลงอาหารทมาจากการซอ อาหารทมาจากเพาะปลกหรอผลตเอง อาหารทไดมาจากผอน และอาหารทบรโภคนอกบาน ซงขอมลจะถกน ามาค านวณประเมนคาดชนความมนคงทางอาหารไดแก

- พลงงานอาหารทบรโภคตอคนตอวนโดยน าพลงงานจากอาหารทครวเรอนไดรบทงหมดมาหาดวยจ านวนสมาชกในครวเรอน

- สดสวนครวเรอนทไดรบพลงงานจากอาหารไมเพยงพอโดยการท าการเปรยบเทยบระหวางพลงงานจากอาหารทครวเรอนไดรบกบเกณฑพลงงานทเพยงพอ

- ความหลากหลายอาหารโดยการนบรวมชนดอาหารทงหมดทครวเรอนไดมาจากการส ารวจ

32

- สดสวนพลงงานทไดจากอาหารหลก โดยน าพลงงานทไดรบเฉพาะจากอาหารหลกหารดวยพลงงานจากอาหารทงหมดแลวคณดวย 100

- ปรมาณอาหารชนดใดชนดหนงทบรโภคตอคนตอวนโดยน าปรมาณอาหารทครวเรอนบรโภคหารดวยจ านวนสมาชกในครวเรอน

- สดสวนคาใชจายดานอาหารโดยน าคาใชจายเฉพาะดานอาหารหารดวยคาใชจายทงหมดแลวคณดวย 100

3. เครองมอจ าแนกชวงเชงบรณาการ (The Integrated Phase Classification tool: IPC) เปนเครองมอทพฒนามาจากการท างานขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต เพอน ามาใชวเคราะหเปรยบเทยบสถานการณความมนคงทางอาหารระหวางประเทศได (Lawrence and Maunder, 2007) ซง IPC เปนชดเครองมอโดยมองมตความมนคงทางอาหารทมากกวาความมนคงทางอาหาร 4 มตของ FAO ซงมองครอบคลมเรองคณคาทางโภชนาการและปจจยทสมพนธกบวถชวตของคนในชมชน เชน การเขาถงน า ความขดแยง โรคภยไขเจบ ทมผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร โดย IPC จะวเคราะหและน าเสนอรปแบบของสถานะความไมมนคงทางอาหารทเขาใจงายวาแตละประเทศมความไมมนคงทางอาหารอยในระดบใด และควรจะมมาตรการตอบสนองตอปญหาดงกลาวอยางไรทงประเดนของความมนคงทางอาหารโดยทวไป ความไมมนคงทางอาหารเรอรง วกฤตเฉยบพลนของอาหารและวถชวต ภาวะฉกเฉนดานมนษยธรรม และความอดอยาก ความหายนะทางมนษยธรรม โดยเครองมอ IPC ประกอบดวย 1) ตารางอางองทจ าแนกชวงสถานการณอนเปนเครองมอหลกจะระบรายละเอยดเงอนไขหรอดชนทจ าเปนส าหรบจ าแนกความรนแรงของสถานการณโดยมาจากฐานคดของระดบความรนแรง การเปดรบระดบตอความเสยงและภมคมกน 2) รปแบบการวเคราะหเปนตารางบนทกหลกฐานทจ าแนกชวงสถานการณเพอใชในการวางแนวทางการวเคราะหและการอางองเพอทบทวนจะม 3 ตารางยอยคอตารางวเคราะหการจ าแนกชวงสถานการณและการเฝาระวง ตารางรวบรวมขอมลเพอระบการตอบสนองตอสถานการณทเหมาะสมในระยะสน และตารางรวบรวมขอมลดานโอกาสและความเปนไปไดในการสงเสรมวถชวตและจดการกบตนตอของปญหา 3) แผนทเปนการอธบายแนวทางการจดเตรยมน าเสนอในรปแบบของแผนท 4) ตารางประชากรแบงตามหนวยการปกครอง รปแบบวถชวตเพอประเมนวาแตละพนทมประชากรอาศยอยจ านวนเทาใด

4. เครองมอวดระบบความไมมนคงทางอาหารและระบบแผนทสารสนเทศของกลมเปราะบาง (Food Insecurity and Vulnerability Information and Mapping System: FIVIMS) เปนกรอบคดทน ามาใชจดการดานความมนคงทางอาหารและความเปราะบางโดยการรวบรวม แลกเปลยนขอมล สรางความเขาใจ น าเสนอขอมลและประเมนตดตามการด าเนนกจกรรมตามเปาหมายของสมชชาอาหารโลก (FAO/FVIMS, 2002) โดยมงเนนทจะจดท าดชนเพอตอบค าถามทส าคญไดแก กลมเปราะบางและกลมทไมมความมนคงทางอาหารคอกลมใด อาศยอยทไหนบางและมจ านวนเทาใด ปญหามระดบความรนแรงมากนอยแคไหน ระบบวถชวตของคนกลมนเปนอยางไร สาเหตอะไรทท าใหคนกลมนขาดความมนคงทางอาหารและจะท าการแกไขปญหาอยางไร

5. ดชนยทธศาสตรการแกปญหา (The Coping Strategies Index: CSI) เปนเครองมอทวดยทธศาสตรการแกไขปญหาของครวเรอนกบความมนคงทางอาหารเพอดระดบความรนแรง ความถ และวเคราะหเชงปรมาณและแปลผลวธการแกไขปญหาความไมมนคงทางอาหารของครวเรอน ขนตอน

33

การพฒนาดชนยทธศาสตรการแกปญหาของครวเรอนจะท าผานการสนทนากลมโดยการตงค าถามทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบททองถน (Maxwell and Caldwell, 2008) ซงค าถามหลกทมกจะตงขนคอ “คณท าอยางไร หากมอาหารไมเพยงพอ และไมมเงนพอทจะซออาหาร” เปนตน ค าถามเหลานจะถกจดท าเปนตารางเพอบนทกขอมลความถและจดระดบความรนแรงในชวงระยะเวลาทท าการศกษา ขอมลจากการรวบรวมดงกลาวจะถกน ามาวเคราะหและสงเคราะหเพอจดท าดชนการแกไขปญหาความไมมนคงทางอาหารของครวเรอนและสามารถน ามาเปรยบเทยบกนระหวางครวเรอนได

ประเทศไทยแมจะมความอดมสมบรณของทรพยากรและอาหารทหลากหลายแตกยงพบวายงมปญหาประชากรบางกลมยงอยในสถานะทไมมนคงทางอาหารจากรายงานสถานการณความม นคงทางอาหารของประเทศไทย (นนทกานต, 2557) วาประเทศไทยเปนประเทศทมการสงออกอาหารและสนคาการเกษตรสงเปนอนดบท 8 ของโลกแตกไมไดเปนหลกประกนวาประเทศไทยปราศจากภาวะความหวโหยและภาวะทพโภชนาการ ซงองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตยงรายวาพบประชากรของไทยบางสวนยงตกอยในภาวะความอดอยาก อยางไรกตามมการศกษาและการด าเนนงานความมนทางอาหารของประเทศไทยเพอตอสกบความชกของความไมมนคงทางอาหารของประชากรนน มกรณการศกษาการพฒนาตวชวดความมนคงทางอาหารภายใตบรบทสงคมไทย จงหวดเชยงใหม (พฤกษ และคณะ, 2553) พบวาชมชนใหความส าคญกบความมนคงทางอาหารในดานการเขาถงอาหาร การมอาหารอยางสม าเสมอ การใชประโยชน และการมอาหารทเพยงพอ ซงสมพนธกบลกษณะของครวเรอน จ านวนสมาชกในครวเรอน การถอครองทดนท ากน รายไดเฉลยและคาใชจายในครวเรอน และทส าคญอาหารของชมชนสามารถหาไดจากแหลงทรพยากรธรรมชาตทอยรอบลอมชมชนเปนหลก สวนการศกษาองคประกอบของความมนคงทางอาหารพบวาตวชวดดานความพอเพยงของการมอยของอาหารส าหรบชมชนคอนขางสมบรณ แหลงอาหารมความหลากหลายตามพนทและฤดกาล ประชาชนสวนใหญมสทธในการเขาถงอาหารจากแหลงธรรมชาต ครวเรอนมรายไดเพยงพอตอการหาซออาหารมาบรโภค มการแลกเปลยนอาหารซงกนและกนในชมชน ดานตวชวดความมนคงทางอาหารมตทางจตใจพบวามความมนใจ ความอนใจตอความเพยงพอของอาหารทบรโภคในแตละวน สวนใหญเปนการประกอบอาหารหรอปรงเอง ตวชวดความมนคงทางอาหารดานศกยภาพพบวามองคกรจากภายนอกใหความชวยเหลอหนนเสรม มโครงการรณรงคเกยวกบอาหารปลอดภย และชมชนมภมปญญาทองถนในการผลตและบรโภคอาหารทปลอดภย ดานตวชวดความเสยงและการปรบตวพบวาความเสยงเปนเรองของราคาพชผลผลตทางการเกษตรทสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของครวเรอนเพราะเปนแหลงรายไดหลก สวนความเสยงทางดานสภาพแวดลอมกเปนอกปจจยหนงโดยเฉพาะความผนผวนของสภาพภมอากาศนอกจากนมความเสยงดานตลาดสนคาทางการเกษตร และการเปนหนนอกระบบทสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารในระดบครวเรอน สวนการปรบตวของครวเรอนตอสถานการณความไมมนคงทางอาหารนนมยทธศาสตรการด ารงชพโดยการกระจายการผลตหลากหลายรปแบบ เชนการปลกพชหลากหลายชนด การท าเกษตรผสมผสาน เกษตรกรทไมมทดนกมงานรบจางทท าไดตอเนองเพอน าเงนไปเปลยนเปนการซอขาวและอาหารอนๆ เปนตน ซงเปนการแสดงใหเหนถงความมนคงทางอาหารของครวเรอนและการปรบตวรบมอตอความไมมนคงทางอาหารในชมชนชนบทของประเทศไทย

34

สวนความมนคงทางอาหารในระดบชมชนมงานศกษาของมลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย) (2554) ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนศกษาตวชวดความมนคงทางอาหารในระดบชมชนพบวาประเทศไทยยงมสถานการณความไมมนคงทางอาหารของชมชนอยหลายมตโดยเฉพาะในดานสทธและการเขาถงระบบอาหาร ตวชวดความมนคงทางอาหารของชมชนจงมงใหความส าคญในเร องการมอาหารทเพยงพอตอการบรโภคตลอดทงป เนนการพงพาตนเองดานอาหารทงในระดบครวเรอนและชมชนและใหความส าคญกบมตในดานสทธและการเขาถงระบบอาหาร ซงประกอบไปดวยสทธและการเขาถงฐานทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรชายฝงและทะเล สทธและการเขาถงปจจยการผลตทางการเกษตรทงทดน แหลงน า และพนธกรรมพชและสตว สทธในทางเศรษฐกจและการเขาถงระบบการคาอาหารซงมหลากหลายมตทงมตเศรษฐกจครวเรอนเพอการพงพาตนเองทเนนการกระจายผลผลตอาหารของชมชน และระบบการกระจายอาหารของสงคมเพอไมใหเกดการผกขาดอาหาร มตรายไดของครวเรอนเพอใหสามารถเขาอาหารในระบบตลาดโดยเนนใหมแหลงทมาของรายไดทหลากหลาย มตการเขาถงอาหารทมคณภาพเนนความปลอดภยของอาหาร คณคาทางโภชนาการโดยวดจากกระบวนการผลตของครวเรอนและชมชนรวมกบการวดภาวะโภชนาการ การมสวนรวมของชมชนในการก าหนดนโยบายดานตลาดและมาตรฐานอาหารของสนคาทขายในทองถน รวมทงสรางความรในระบบอาหารทองถนและชมชน และภาวะสขภาพของคนในครวเรอนและชมชน และสทธทางวฒนธรรมและการพฒนาทจะด ารงระบบอาหารของชมชน การส ารองอาหารและการรวมกลมเพอแกไขปญหาการขาดแคลนอาหารของครวเรอนและชมชน

การพยายามพฒนาดชนชวดความมนคงทางอาหารส าหรบประเทศไทยมงานศกษาของศจนทร (2552) ทไดสรปกรอบแนวคดความมนคงทางอาหารวาควรมองถงเรองอธปไตยทางอาหาร (Food sovereignty) และบรบททางวฒนธรรม ซงอธปไตยทางอาหารเปนสทธของประชาชนทจะก าหนดนโยบายเกษตรและอาหารของตนเองทจะปกปองและควบคมการคาและการผลตทางการเกษตรภายในประเทศเพอทจะบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยน การก าหนดขอบเขตการพงพาตนเอง การจ ากดการทมของตลาดและการใหชมชนทองถนไดรบการรบรองในการจดการการใชและสทธตอทรพยากรของตนเอง ในทศนะเกยวกบความไมมนคงทางอาหารของชมชนนนเมอมองในระดบปจเจกและครวเรอนแลวเรองสทธดานอาหารเปนประเดนทส าคญโดยมองมตความพอเพยงและการเขาถงอาหารจากอปทานอาหาร รายไดครวเรอน การปรบตวและแกไขปญหาโดยใชเครองมอ CIS และ FIVIMS เปนเครองมอวด มตดานการใชประโยชนอาหารจากพลงงานและโภชนาการ รายจายหรองบประมาณ ความหลากหลายของอาหาร และความถในการบรโภคโดยใชเครอง FIVIMS เปนตวส ารวจคาใชจาย มตดานเสถยรภาพและความยงยนอาหารจากความเสยงและภาวะเปราะบาง ศกยภาพในการรบมอและแกไขปญหาโดยใชเครองมอ IPC เปนตวชวยวด และมตดานจตวทยาและสงคมของอาหารจากการรบรและประสบการณตรงโดยใชเครองมอ HFIAS เปนตววด เปนตน โดยสรปแลวการนยามการยตความหวโหยและสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะคนทยากจนและอยในภาวะเปราะบางอนรวมถงทารกไดเขาถงอาหารทปลอดภย มโภชนาการและเพยงพอตลอดทงปคอสภาวะการทคนทกคนและทกขณะเวลามความสามารถทงทางกายภาพและทางเศรษฐกจทสามารถเขาถงอาหารทเพยงพอ ปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการเพอตอบสนองความตองการและความพงพอใจดานอาหารเพอใหเกดชวตทมพลงงานและสขภาพตามองคประกอบทองคการอาหาร

35

และการเกษตรแหงสหประชากรก าหนดไวทงดานความพอเพยง การเขาถง การใชประโยชน และเสถยรภาพทางอาหาร จากการทบทวนเปาหมายท 2 นยามความหมายเปาประสงคและตวชวดความมนคงทางอาหารของภาคสวนตางๆทงในระดบประเทศและระดบโลกนนเราจ าเปนตองมการวเคราะหและปรบใชใหมความเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย โดยมขอเสนอแนะการก าหนดตวชวดทงในระดบปจเจก ระดบครวเรอน ชมชนและระดบประเทศดงน

1. ความชกของภาวะความไมมนคงทางอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงโดยใชเครองมอ FIES

2. ความชกของภาวะความไมมนคงทางอาหารของประชากรกลมทเปราะบางโดยใชเครองมอ FIES

3. สดสวนประชากรอายสงกวา 20 ปทไดรบพลงงานอาหารต ากวาเกณฑความตองการ (วดจากดชนมวลกาย)

4. ความชกของความไมมนคงทางอาหารครวเรอนและชมชนในชนบทและเขตเมองในมตตางๆทงความพอเพยง การเขาถง การใชประโยชน เสถยรภาพ ความยงยนและมตทางจตใจและสงคมโดยใชเครองมอเชงบรณาการรวม เชน IPC, HFIAS, HESs, CSI เปนตน

5. ความชกของภาวะเตยแคระแกรน (stunting) และภาวะผอม (wasting) ในเดกอาย 6-14 ป 6. ความชกของภาวะเตย (stunting) และผอม (wasting) ในเดกอาย 0-5 ป

2.Target 2.2:

By 2030, end all forms of malnutrition, including achieving, by 2025, the internationally agreed targets on stunting and wasting in children under 5 years of age, and address the nutritional needs of adolescent girls, pregnant and lactating women and older persons. เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในปพ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568 Indicator 2.2.1: Prevalence of stunting (height for age < -2 standard deviation from the median of the World Health Organization (WHO) Child Growth Standards) among children under 5 years of age ตวชวด 2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป Indicator 2.2.2: Prevalence of malnutrition (weight for height >+2 or <-2 standard deviation from the median of the World Health Organization (WHO) Child Growth Standards) among children under 5 years of age, by type (wasting and overweight)

36

ตวชวด 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD) ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) ตามนยามขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2008) หมายถงภาวะขาดสารอาหาร ภาวะบกพรองสวนเกนหรอความไมสมดลในการบรโภคสารอาหารทงในระดบมหภาคและระดบจลภาค การขาดสารอาหารอาจเปนผลมาจากความไมมนคงของอาหารหรออาจเกยวของกบปจจยทไมใชอาหารเชนการดแลหรอการปฏบตทไมเหมาะสมส าหรบเดก การบรการสขภาพไมเพยงพอ และสภาพแวดลอมทไมด (Malnutrition results from deficiencies, excesses or imbalances in the consumption of macro- and/or micro- nutrients. Malnutrition may be an outcome of food insecurity, or it may relate to non-food factors, such as: inadequate care practices for children; insufficient health services; and an unhealthy environment.)

สวนการนยามภาวะทพโภชนาการของโครงการอาหารโลกแหงองคการสหประชาชาต (UNWFP,2014) หมายความวาสถานะทการท างานทางรางกายของแตละบคคลลดลงไปจนถงจดทเขาหรอเธอไมสามารถรกษาความสามารถทางรางกายตามธรรมชาตเชนการเจรญเตบโต การตงครรภ การใหนมบตร ความสามารถในการเรยนร การออกก าลงกายและการตอตานและการฟนตวจากโรคตางๆ ครอบคลมถงปญหาทเกดจากการขาดวตามนและแรธาตหรอเปนไขมนสวนเกน (อวน) (Malnutrition: defined as a state in which the physical function of an individual is impaired to the point where he or she can no longer maintain natural bodily capacities such as growth, pregnancy, lactation, learning abilities, physical work and resisting and recovering from disease. The term covers a rang of problems from being deficient in vitamins and minerals or being too fat (obese).)

องคกรทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF,1990) ใหนยามภาวะทพโภชนาการเปนผลมาจากความไมมนคงทางอาหารและโภชนาการ (Food and Nutrition Insecurity) โดยแบงกลมของภาวะขาดแคลนสารอาหารตามปจจยสาเหตออกเปน 3 ระดบคอ 1) ระดบเฉยบพลนหรอทนททนใด (Immediate causes of malnutrition) มสาเหตจากประการแรกการบรโภคอาหารทไมเพยงพอตอรางกายโดยมองถงความพอเพยงของอาหารและการเขาถงอาหารทงในระดบปจเจกหรอครวเรอน นอกจากนยงรวมถงความตองการปรมาณอาหารและความรท เหมาะสมในการเตรยมอาหาร องคประกอบของอาหารและการกระจายอาหารใหกบสมาชกในครวเรอน ประการทสองคอปจจยจากโรคและความเจบปวย 2) ระดบพนฐาน (Underlying causes of malnutrition) มปจจยทมสาเหตมาจากประการแรกปจจยความมนคงทางอาหารของครวเรอนไมเพยงพอ ประการทสอง ปจจยการดแลแมและเดกทไมเพยงพอโดยมองเรองของเวลา ความใสใจและการสนบสนนทางรางกาย ความตองการการดแลทางจตใจ อารมณและสงคม รวมถงการดแลสภาพทวไปของเดก เชน การปอนอาหาร การปองกน

37

จากการตดเชอโรค สภาพแวดลอมทไมเหมาะสมของครวเรอนและการเปนสมาชกในสงคมชมชน ประการทสาม ปจจยไดรบบรการทางดานสขภาพทไมเพยงพอ อาทการไดรบการเสรมสรางภมคมกน การขาดน า การตดตามการเจรญเตบโต ความรทางดานโภชนาการและการไดรบค าแนะน าเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม และประการทส ปจจยสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม เชน ขาดน าดมสะอาดและการสขาภบาลทด เปนตน 3) ระดบสาเหตพนฐานเบองตน (Basic causes of malnutrition) ไดแก ประการแรก ปจจยขาดการศกษา เชนมความรทไมเพยงพอในการดแลสขภาพ ประการทสอง ปจจยจากมนษย เศรษฐกจและทรพยากรองคกร ประการทสาม ปจจยจากทางสงคมวฒนธรรม สงคมการเมอง และสงคมเศรษฐกจ และประการทส ความไมเพยงพอของศกยภาพทรพยากรส าหรบการใชชวตอาศยอยในพนทของบคคล

องคการอนามยโลก (WHO, 2013) นยามภาวะทพโภชนาการหมายถงความผดปกตทางโภชนาการในทกรปแบบรวมทงความไมสมดลของพลงงานทงสารอาหารหลก (Macronutrients) และธาตอาหาร (Micronutrients) รปแบบการบรโภคอาหาร ซงมทงการไดรบอาหารทไมเพยงพอ ภาวะการณบรโภคเกนไมสมดล ปรมาณสารอาหารทจ าเปนทงสารอาหารหลกและธาตอาหารไมเปนไปตามรางกายปกตหรอเกนความตองการการเผาผลาญตามความตองการอาหารทแตกตางกนตามอายและสภาพทางสรรวทยาอนๆ รวมทงการไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอม สขอนามยและสขาภบาลทไมดซงน าไปสอาการทองรวงจากสาเหตอาหารและน า

สมาคมคลนกทางโภชนาการและเมตาโบลซมแหงยโรป (ESPEN: European Society for Clinical Nutrition and Metabolism) นยามภาวะทพโภชนาการวาหมายถงการวนจฉยทางการแพทยทพจารณาจากกระบวนการสองระดบคอ ประการแรก กอนทจะวนจฉยจะตองพจารณาตามเกณฑความเสยงของภาวะทพโภชนาการตามเครองมอทมความถกตองเทยงตรง ประการทสอง การวนจฉยจะมสองทางเลอกคอทางเลอกแรกวนจฉยจากการหาดชนมวลกายหรอน าหนกสมพทธ (Body Mass Index: BMI) < 18.5 Kg/m2 ตามเกณฑขององคการอนามยโลก ทางเลอกทสองคอการวนจฉยจากน าหนกรางกายทหายไปมากกวา 10 เปอรเซนตในชวงเวลาหรอมากกวา 5 เปอรเซนตในชวงสามเดอนทผานมา (> 10% independent of time or > 5% in the last three months) เปรยบเทยบเสมอกบคาน าหนกหรอดชนมวลกายทต ากบชวงอายทต ากวา 70 ป หรอมากกวาหรอเทากบ 70 ปขนไป (< 20 Kg/m2 if < 70 years old or <22 Kg/m2 if ≥ 70 years old) หรอวนจฉยจากการวดปรมาณไขมนมวลรวม (Low Fat Free Mass Index: FFMI; <15 Kg/m2 for women and <17 Kg/m2 for men) ทแตกตางกนของเพศหญงและเพศชาย (Rojer et al., 2015)

38

แผนภาพท 2.3 แสดงภาวการณเจรญเตบโตของสดสวนน าหนกและสวนสงของประชากร อาย 3-18 ป ทมา: Rudert C. (2014)

ส าหรบประเทศไทยกระทรวงสาธารณสขไดสรปความหมายของภาวะโภชนาการ (Nutritional status) หมายถงสภาวะของรางกายทเกดจากการบรโภคแบงเปนภาวะโภชนาการทดและภาวะโภชนาการทไมด ปจจยทมผลตอภาวะโภชนาการ ไดแก สารอาหาร พนธกรรม สงแวดลอม ลกษณะการใชชวต และปจจยดานเศรษฐกจสงคม (รายได อาชพ และการศกษา) ปจจยดานเศรษฐกจสงคมมผลกบราคาอาหารทสามารถจายได การเลอกซออาหารและคณภาพของอาหาร โดยแบงภาวะโภชนาการออกเปน 2 ประเภทคอ 1) ภาวะโภชนาการทด (Good nutritional status) หมายถงภาวะของรางกายทเกดจากการไดรบอาหารทถกหลกโภชนาการหรอมสารอาหารครบถวนและมปรมาณเพยงพอกบความตองการของรางกายกอใหเกดประโยชนแกรางกาย และรางกายใชสารอาหารเหลานนในการเสรมสรางสขภาพอนามยไดอยางมประสทธภาพเตมท และ 2)ภาวะโภชนาการทไมด (Bad nutritional status) หรอภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) หมายถงสภาวะของรางกายทเกดจากการไดรบสารอาหารทมสารอาหารไมครบถวน หรอมปรมาณไมเหมาะกบความตองการของรางกายหรออาจเกดจากรางกายไดรบสารอาหารครบถวนพอเหมาะ แตรางกายไมสามารถใชสารอาหารนนได จงท าใหเกดภาวะผดปกตขนภาวะโภชนาการทไมดแบงออกเปนภาวะโภชนาการต าและภาวะโภชนาการเกน โดยภาวะโภชนาการต า (Undernutrition) หมายถงสภาวะของรางกายทเกดจาการไดรบอาหารไมเพยงพอ หรอ ไดรบสารอาหารไมครบ หรอมปรมาณต ากวาทรางกายตองการท าใหเกดโรคขน เชน โรคขาดโปรตน โรคขาดวตามนตางๆ เปนตน และภาวะโภชนาการเกน (Overnutrition) หมายถงสภาวะของรางกายทไดรบสารอาหารหรอสารอาหารบางอยางเกนกวาทรางกายตองการ เกดการสะสม

39

พลงงาน หรอสารอาหารบางอยางไวจนเกดโทษแกรางกาย เชน โรคไขมนในเลอดสง โรคอวน โรคหวใจและหลอดเลอด เปนตน

จะเหนวาองคกรระหวางประเทศและประเทศไทยเองตางกไดใหความหมายของภาวะทพโภชนาการทคลายคลงกน เมอเราทบทวนสถานการณภาวะทพโภชนาการในระดบโลกและภมภาคเอเชยแลวจะเหนวาสถานการณปญหาการขาดแคลนสารอาหารทมผลกระทบตอการเจรญเตบโตของรางกายและชวตความเปนอยของผคนนนพบวาสถตประชากรโลกทก าลงเผชญภาวะทพโภชนาการจากรายงานขององคกรกองทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF) พบวามากกวา 162 ลานคนของเดกทมอายต ากวา 5 ปอยในภาวะเตยแคระแกรน อยในภาวะผอมประมาณ 51 ลานคน และผอมรนแรงทตองไดรบการดแลรกษาประมาณ 17 ลานคน สวนเดกทมภาวะโภชนาการเกนและมความเสยงตอการเจบปวยและภาวะเบาหวานมประมาณ 44 ลานคน และประชากรโลกกวา 2 พนลานคนมภาวะขาดวตามนและเกลอแร ขณะทสถานการณภาวะทพโภชนาการในเอเชยมความชกของภาวะเตยแคระแกรนทยงเปนปญหาทางการสาธารณสขมากกวา 20% ในพนทประเทศแถบแปซฟกเอเชยตะวนออก (Rudert, 2014)

แผนภาพท 2.4 ความชกภาวะเตยแคระแกรนของเดกในพนทของ 12 ประเทศแถบแปซฟกเอเชยตะวนออก ทมา: Rudert C. (2014)

40

แผนภาพท 2.5 แสดงสดสวนการลดภาวะเตยแคระแกรนของประเทศในเอเชยตะวนออก ทมา: Rudert C. (2014)

องคการสหประชาชาตไดชใหเหนความส าคญตวชวดภาวะโภชนาการในชวงหลงป ค.ศ.2015 ภายหลงจากการสนสดของเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษจบลงทตองใหความส าคญกบตวชในเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาประสงคท 2 (United Nations,2015) โดยความชกของภาวะเตยแคระแกรน ภาวะผอม ของเดกทมอายต ากวา 5 ป เปนตวชวดทส าคญรวมถงสดสวนของเดกแรกคลอดจนถง 6 เดอนทตองไดรบการเลยงดดวยนมแม ความชกของเดกทมภาวะน าเกนอายต ากวา 5 ป สดสวนเดกแรกเกดทมน าหนกต ากวาเกณฑ (Low Birth Weight < 2500 กโลกรม) สดสวนของผหญงวยเจรญพนธทมภาวะโรคโลหตจางอาย 15-49 ป และสดสวนการบรโภคอาหารทเพยงพออยางนอย 5 ใน 10 กลมอาหารของผหญงวยเจรญพนธอาย 15-49 ป รวมถงสดสวนรายไดประชาชาตส าหรบการเขาถงภาวะโภชนาการ เปนตน เชนเดยวกนโครงการบรณาการความมนคงทางอาหาร Trincomalee (Integrated Food Security Programme Trinmalee, 2002) ไดใหนยามการก าหนดตวชวดภาวะโภชนาการของเดกทมอายต ากวา 5 ปและผใหญทสอดคลองกนดงแสดงในกรอบตารางโดยตวชวดสดสวนของรางกาย (Anthropometric Indicators) ไดแก

- ภาวะเตยแคระแกรน (stunting) = ความสงต ากวาเกณฑคา Z-score ต ากวาคามธยฐานนอยกวา -2 เทาของสวนเบยงเบนมาตรฐานทอางองจากตวบงชภาวะขาดอาหารของประชากรในระยะยาว

- ภาวะผอม (wasting) = น าหนกตามเกณฑความสงตามเกณฑ Z-score ต ากวาคามธยฐานนอยกวา -2 เทาของสวนเบยงเบนมาตรฐานทอางองจากตวบงชภาวะทพโภชนาการแบบเฉยบพลนของประชากร

41

- น าหนกต ากวาเกณฑ (underweight) = น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐานทอางองจากคาสถตของประชากรทใชปกตทวไปของระดบชาตและภมภาค

Children < 5 stunting wasting crisis underweight MUAC low birth weight night blindness

growth retardation Weight-for-height weight-for-age mid upper arm circumference

poverty, low socio-economic level, chronic diseases hunger, insufficient food intake, food shortages no differentiation between chronic acute hunger, food crisis, emergency because of malnutrition of mother Vitamin A deficiency

Adults BMI TGR

body mass index total goiter rate

low food intake, hunger Iodine deficiency

Women and Children Anaemia

Iron deficiency

ดงนนในเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาประสงคท 2 (Goals 2) จงมการก าหนดเปาหมายการยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของกลมประชากรเปาหมายตามขอก าหนดเปาหมายการพฒนาทยงยนคอภาวะเตยแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD) ซงไดทบทวนและกลาวมาตงแตตน นอกจากนยงมการตงเปาหมายเกยวกบภาวะโภชนาการในกลมหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และกลมผสงอาย

โดยกลมหญงวยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทางสรระรางกายในลกษณะทพรอมจะมเพศสมพนธได เปนชวงทมการพฒนาทางดานจตใจจากเดกไปสความเปนผใหญ มการเปลยนแปลงจากสภาพทตองพงพอแมและผปกครองไปสสภาวะทตองรบผดชอบและพงพาตนเองอยในชวงอายระหวาง 10-19 ป (WHO, 1986; 2005) เนองจากเปนวยทมการเปลยนแปลงทงทางรางกาย จตใจ อารมณ และสงคมท าใหเปนวยทมความตองการพลงงานและสารอาหารตางๆคอนขางสงซงปกตโดยเฉลยวนหนง

42

รางกายควรไดรบพลงงานประมาณ 1,800-2,000 แคลอร หากมเปลยนแปลงพฤตกรรมและรปแบบการบรโภคอาหารทไมเหมาะสมหรอเกดภาวะการขาดสารอาหารกจะน าไปสภาวะการเกดโรคตางๆในวยผใหญได ซงการเกดภาวะทพโภชนาการในวยรนนนมหลายรปแบบท าใหการเจรญเตบโตลาชา เจบปวยบอย ความสามารถในการเรยนรและสมรรถภาพในการท ากจกรรมตางๆถดถอยลง ซงองคการอนามยโลกพบวามรปแบบภาวะทพโภชนาการดงน

1. Micronutrient deficiency เปนภาวะการขาดธาตอาหาร เชนพวกธาตเหลกจนท าใหเกดโรคโลหตจาง เปนภาวะทรางกายมจ านวนเมดเลอดแดงต ากวาปกตเนองจากมธาตเหลกไมเพยงพอทจะน าไปสรางเมดเลอดแดง หรอการขาดธาตไอโอดนและการขาดวตามนเอ เปนตน

2. Macronutrient deficiency การขาดสารอาหารหลก อาทภาวะของการขาดโปรตนและพลงงานเมอรางกายไดรบพลงงานและโปรตนไมเพยงพอกจะมผลตอการเขรญเตบโตของวยรน เชน ตวเตย ผอม น าหนกต ากวาเกณฑ และสตปญญาการเรยนรต า ซงมกจะพบในกลมวยรนทยากจน ขาดความรและสวนใหญอาศยอยในชนบทพนททรกนดาร

3. Malnutrition and Stunting การขาดสารอาหารและรางกายแคระแกรน เปนภาวะทรางกายไดรบสารอาหารนอยไปจากปกตสงผลใหการเจรญเตบโตทางสรระวทยาไมเจรญเตมทจนกอใหเกดการแคระแกรนของรางกายหรอตวเตยได

4. Obesity and other nutrition related chronic diseases ภาวะโภชนาการเกนทกอใหเกดโรคอวนและน ามาซงโรคเรอรงตางๆ เชน โรคหลอดเลอดหวใจ โรคความดนโลหตสง โรคมะเรงในเพศหญงเชนมะเรงเตานม มะเรงมดลก หรอในเพศชายมะเรงตอมลกหมาก มะเรงในล าไสใหญ เปนตน รวมทงการกอโรคอนๆทงทางรางกายและทางจตใจ

5. Nutrition in relation to early pregnancy เปนภาวะโภชนาการทเกดขนกบครงแรกในหญงทตงครรภเมออยในวยรน พบภาวะขาดอาหารเนองจากขาดความรท าใหรบประทานอาหารไมเหมาะสมซงสงผลใหผลตน านมไดนอยและไดทารกทมน าหนกต ากวาเกณฑมาตรฐาน เปนตน

วยรนหญงจงเปนวยทมการเฝาระวงเกยวกบภาวะโภชนาการเนองเปนวยก าลงเจรญเตบโตอยางเตมทเพอเขาวยเจรญพนธทจะใหก าเนดบตรอนาคตหากวยรงหญงเหลานประสบภาวะทกโภชนาการยอมสงผลกระทบตอรางกายและการเจรญเตบโตและสงผลกระทบตอเดกทจะเกดขนหากหญงนนตงครรภในอนาคต สถานการณประชากรวยรนของโลกจากการประมาณการณองคกรประชากรแหงสหประชาชาต (Loaiza and Liang, 2013) มประชากรวยรนจ านวน 1.2 พนลานคน หรอประมาณ 18% ของประชากรโลก และเปนวยรนหญงประมาณครงหนงหรอกวา 580 ลานคน ซงมการคาดการณวาในป ค.ศ.2010-2030 ประชากรวยรนจะเพมขนประมาณ 1.3 พนลานคน และวยรนหญง อาย 10-17 ปมความเสยงสงตอการตายระหวางคลอด เสยงตอความรนแรง ดอยความสามารถและขาดสทธทางการศกษา วางงานและเขาสการเจรญพนธ

ขณะทหญงตงครรภและใหนมบตรนนเปนอกกลมประชากรหนงทมความส าคญและไดรบการก าหนดเปนกลมประชากรเปาหมายในการวดภาวะทพโภชนาการโดยเฉพาะกลมวยรน โดยเฉพาะภาวะการขาดธาตเหลกและสารไอโอดนทจะมผลตอระบบฮอรโมน ระบบเลอดและเมตาบอลซมของรางกาย ซงสถานการณของแนวโนมการตงครรภและการคลอดในวยรนนนก าลงเปนปญหาททาทายตอ

43

การพฒนาองคการสหประชาชาตและองคการอนามยโลกไดใชอตราการคลอดในวยรนอาย 15-19 ป (Adolescent birth rate) ในการตดตามสถานการณการตงครรภในวนรนแทนอตราการตงครรภและก าหนดใหเปนตวชวดของเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (MDGs) ทผานมา จากรายงานของ World Population Prospects: 2012 Revision (30) องคการสหประชาชาตไดประมาณวาอตราคลอดในวยรนอาย 15-19 ป ระหวางป พ.ศ.2549-2553 เฉลยอยท 48.9 ตอประชากรหญงอาย 15-19 ป 1,000 คน อยางไรกตามอตราการคลอดในวยรนอาย 15-19 ปมความแตกตางกนมากในแตละภมภาคของโลก โดยแอฟรกามอตราเฉลยสงถง 103.6 ยโรปมคาเฉลยเพยง 19.2 และในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมอตรา 42.5 ตอประชากรหญงกลมอายเดยวดน 1,000 คน (บญฤทธ, 2557) สถานการณการตงครรภในวยรนของประเทศไทยจากรายงานสถตกระทรวงสาธารณสขภาพรวมการเกดของประเทศไทยมแนวโนมลดลง การคลอดทเกดจากผหญงอายนอยกวา 20 ปกลบเพมขน โดยในป พ.ศ.2555 มจ านวนการคลอดทงหมด 801,737 ราย มจ านวน 129,451 รายเปนการคลอดทเกดจากวยรนหญงอายระหวาง 15-19 ป มจ านวน 2.4 ลานคน คดเปนอตราการคลอดจากหญงอาย 15-19 ปเปน 53.8 รายตอประชากรวยเดยวกน 1,000 คนซงเพมขนจากอตรา 31.1 รายตอ 1,000 ในป พ.ศ.2543 (กองทนประชากรแหงสหประชาชาตประจ าประเทศไทย, 2556) ความชกของการตงครรภของวยรนนนองคการยนเซฟประเทศไทย (2558) รายงานวาจ านวนการคลอดของวยรนทมอายระหวาง 15-19 ปในประเทศไทยรายปตงแต พ.ศ.2547-2556 โดยมอายชวง 15-17 ปอตรา 53.8-76.3 อายชวง 18-19 ปอตรา 82.0-89.0 ตอการเกดมชพ 1,000 คน ขณะทสถานการณการตงครรภในวยรนหญงของโลกทมการส ารวจชวงป ค.ศ.1990-2008 และครงทสองป ค.ศ.1997-2011 พบวาในป 2010 หญงวยรนอาย 20-24 ป มการตงครรภกอนอาย 18 ป กวา 34.6 ลานคน และกวา 5.6 ลานคนตงครรภตอนอายต ากวา 15 ป และหญงวยรนอายต ากวา 18 มการคลอดในแตละป กวา 17.4 ลานคน (Loaiza and Liang, 2013)

สตรตงครรภมความเสยงตอภาวะทพโภชนาการเปนชวงทรางกายมความตองการสารอาหารเพอน าไปชวยสรางการเจรญเตบโตของทารกในครรภและซอมแซมสวนทสกหรอของรางกายตนเอง ปจจยของสารอาหารมความส าคญทสามารถลดอตราตายและภาวะทพลภาพ (Childhood morbility and mortality) โดยทารกในครรภจะไดรบสารอาหารจากอาหารทมารดารบประทานเขาไปขณะตงครรภ สตรทไดรบสารอาหารไมเพยงพอเปนระยะเวลานานมากกวา 8 สปดาหจะท าใหทารกมอตราการเสยชวตและภาวะผดปกตสงขนกวาผทไดรบอาหารปกตทจะสงผลตอความผดปกตทางกายภาพ (Physical disorder) และหากมารดามภาวะทพโภชนาการกอนและระหวางตงครรภจะท าใหทารกมภาวะผดปกตทางสตปญญาและความพการ (Neurologic disorder and handicaps) จะท าใหเดกเกด degenerative disorder เมออายมากขน4 ภาวะทพโภชนาการในหญงตงครรภจะมสองลกษณะคอ ประการแรก ภาวะการขาดสารอาหารอยางรนแรงในขณะตงครรภ และประการทสองคอภาวะน าหนกเกนหรอโรคอวนขณะตงครรภ ดงนนเปาหมายกลมหญงตงครรภจงเปนกลมเปาหมายทมการก าหนดเปนตวชวดการพฒนาทยงยนอกกลมหนงของเปาหมายท 2

4 The American College of Obstetricians and Gynecologists. Nutrition and Pregnancy. 1 May

2017. Access online from: www.en.wikipedia.org/wiki/nutrition_and_pregnancy.

44

หญงใหนมบตร เปนกลมเปาหมายทมความส าคญอกกลมหนงทเปนเปาหมายการพฒนาทยงยนเนองจากเปนกลมมความสมพนธกบการเจรญเตบโตของเดกภายหลงคลอดทมอายตงแตแรกเกดจนถง 2 ป การเลยงลกดวยนมแมมผลตอการเจรญเตบโต การพฒนาการทางสมอง มประโยชนตอการรอดชพ และพฒนาการของเดก รวมทงลดอตราการปวยดวยโรคตดเชอและการตายของทารก (Golding et al, 1997) จากรายงานการศกษา Meta Analysis (Anderson et al, 1999) พบวาเดกทไดรบการเลยงดดวนมแมมคะแนนของพฒนาการทางปญญาสงกวาเดกทไดรบนมแมผสมอยางมนยส าคญทางสถต เชนเดยวกนรายงานการส ารวจสถานการเดกและสตรในแหงประเทศไทย (MICS, 2012) เดกทแมหยานมเรวเกนไปและเปลยนไปใหนมผงส าเรจรปแทนอาจท าใหเปนสาเหตการเจรญเตบโตของเดกหยดชะงกและเกดภาวะทพโภชนาการเนองจากขาดสารอาหารทจะชวยในการเจรญเตบโตของเดก องคการอนามยโลกและยนเซฟไดก าหนดขอแนะน าในการเลยงดลกดงน

- เลยงลกดวยนมแมอยางเดยวในชวง 6 เดอนแรกหลงคลอด - ใหลกกนนมแมตอไปเปนเวลา 2 ปหรอมากกวา - ใหอาหารเสรมทปลอดภยเหมาะสมและเพยงพอเมออาย 6 เดอน - ใหอาหารเสรมแกทารกอาย 6-8 เดอน วนละ 2 ครง และทารกอาย 9-11 เดอนวนละ 3

ครง (4 ครงส าหรบเดกทไมไดกนนมแม) ขณะทตวแมเองนนกตองมการบรโภคอาหารทมคณคาทางโภชนาการทเหมาะสม ดงนนอาหาร

แมลกออนจงตองมสารอาหารทครบถวนและในปรมาณทเพยงพอเพอชวยใหแมผลตน านมไดอยางเพยงพอ มคณภาพ และเสรมสรางสขภาพของแมและลกใหแขงแรงสมบรณ หากแมไดรบสารอาหารไมเพยงพอรางกายจะดงเอาสารอาหารสวนทขาดมาจากสวนทรางกายเกบสะสมเอาไวมาใชเพอเตมเตมใหกบน านม ซงหากแมไดรบสารอาหารไมเพยงพอ อาหารสวนท เกบสะสมไวกจะหมดไปท าใหปรมาณน านมนอยลง ดงนนภาวะโภชนาการของหญงใหนมบตรจงมความส าคญตลอดระยะเวลาทใหนมบตร หากไดรบสารอาหารไมเพยงพอแมกจะเผชญกบภาวะทพโภชนาการและสงผลกระทบตอเนองไปยงเดกทกนนมแมตามมาดวย เปาหมายการพฒนาทยงยนจงก าหนดใหตวชวดทางทพโภชนาการของหญงใหนมบตรเปนตวชวดทส าคญตวหนง

ส าหรบกลมผสงอายนนองคการสหประชาชาตไดนยามวาผสงอายคอผทมอาย 60 ปขนไปขณะทประเทศพฒนาแลวใชเกณฑอาย 65 ป (WHO,2001) โดยองคการสหประชาชาต (United Nations, 2000) รายงานวามประชากรผสงอายของโลกมแนวโนมทเพมขนจาก 544 ลานคนในป ค.ศ.1995 เปน 1.4 พนลานคนในป ค.ศ.2030 ส าหรบประเทศไทยก าหนดนยาม “ผสงอาย”ไวในพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 มาตรา 3 วา ผสงอายหมายถงบคคลซงมอายเกน 60 ปบรบรณขนไปและมสญชาตไทย” (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2558) จากรายงานการส ามะโนประชากรป พ.ศ.2557 มประชากรสงอาย 15.3% หรอประมาณ 9.9 ลานคนจากฐานประชากรไทยทงหมด 68 ลานทงทมชอและไมมชอในฐานทะเบยนราษฎร โดยมประชากรทมชออยในฐานทะเบยนราษฎรจรง 65 ลาน และจากการคาดการณประชากรของประเทศไทยป พ.ศ.2553-2583 จะมประชากรสงอายเพมขนเปน 32.1% โดยในป พ.ศ.2562 จะเปนครงแรกทมประชากรสงอายมากกวาประชากรเดก (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2556) หมายความวาประเทศไทยก าลงยางกาวเขาสสงคมผสงอาย (Aging soceity) การสงวยกลายมาเปนประเดนทาทาย

45

ตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศเนองจากขอมลในป พ.ศ.2557 พบวาสถานการณประชากรสงอายจะเปนผหญง 33.3 ลานคน ผชาย 31.5 ลาน อตราสวนเทากบ 94.6 หรอมประชากรสงอายชาย 94.6 คนตอประชากรสงอายหญง 100 คน ขณะทคนวยแรงงานอาย 15-59 ป มอตราสวน 4.3 คนตอผสงอายหนงคนและแนวโนม 20 ป ขางหนาประเทศไทยจะมคนวยท างานเพยง 2 คนตอผสงอายหนงคน ซงเมอมองดสถานภาพทางเศรษฐกจของครวเรอนผสงอายพบวาเปนคนทยากจนเปนจ านวนมากโดยในป 2557 ผสงอายทอาศยอยในครวเรอนทมรายไดต ากวาเสนความยากจน (Poverty Line) มากถงรอยละ 34 หรอพบวาผสงอายมมากถง 1 ใน 3 ของผสงอายทงหมดอยใตเสนความยากจน5 สวนใหญแหลงรายไดของผสงอายมาจากบตรและมแนวโนมลดลงจากรอยละ 52 ในป 2550 เหลอรอยละ 37 ในป 2557 สวนรายไดหลกจากการท างานเปนผสงอายวยตนคอรอยละ 59 ของผสงอายวย 60-64 ป และรอยละ 46 ของผสงอายวย 65-69 ป มรายไดหลกจากการท างาน ซงสถานะทางเศรษฐกจดงกลาวมผลกระทบโดยตรงตอการเขาถงความมนคงทางอาหารและสขภาพอนามยทจะตาม โดยขอมลการส ารวจของมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทยในป 2556 พบวาผสงอายรอยละ 2 อยในสภาวะ “ตดเตยง” สามารถชวยเหลอตวเองไดและรอยละ 19 ตดบานคอมปญหาการเคลอนไหวไมสามารถออกจากบานไดโดยสะดวก โดยปญหาสขภาพผสงอายอนดบแรกคอการเคลอนไหวของรางกายรอยละ 58 รองลงมาคอปญหาการไดยนหรอสอความหมายรอยละ 24 ดานการมองเหนรอยละ 19 ดานการเรยนรรอยละ 4 ดานจตใจรอยละ 3 และดานสตปญญารอยละ 2 และพบโรคทเปนปญหา เชน ความดนโลหตสงรอยละ 41 เบาหวานรอยละ 18 และขอเสอมรอยละ 9 เปนตน และสถานการณแนวโนมทผสงอายจะอาศยอยตามล าพงเพมมากขนประกอบกบสงคมไทยมครอบครวทมขนาดเลกลงจากอดตทเปนครอบครวขยายกลายมาเปนครอบครวเดยวเพมมากขนปญหาทางโภชนาการผสงอายกจะตามมา

5 เสนความยากจน (Poverty Line): ในป 2556 ผทมรายไดต ากวา 2,572 บาทตอคนตอเดอนหรอ 30,864

บาทตอคนตอป ถอวาเปนผทมรายไดต ากวาเสนความยากจน และในป 2545 ผทมรายไดต ากวา 1,607 บาทตอคนตอเดอนหรอ 19,284 บาทตอคนตอป ถอวาเปนผทมรายไดต ากวาเสนความยากจนระดบเสนความยากจนนรวมทงในเขตและนอกเขตเทศบาล (ส านกคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2556)

46

แผนภาพท 2.6 แสดงจ านวนประชากรผสงอายประเทศไทย ทมา: ส านกคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2556)

ภาวะทพโภชนาการของผสงอายนนอาจมขอจ ากดในการนยามความหมายเนองจากขนอยกบการกนอาหารและความตองการสารอาหารทแตกตางกนของแตละบคคล ขณะทภาวะทพโภชนาการมกจะวดจากความไมเพยงพอของอาหารทตองบรโภคและองคประกอบของสารอาหารทส าคญตวอยางในประเทศเบลเยยมในป ค.ศ.2009 ทหนวยบรการทางการพยาบาลสขภาพเบลเยยมพบวา 58.7% ของผสงอายอยในภาวะเสยงตอภาวะทพโภชนาการ ซงผลการศกษาคลายคลงกบผปวยสงอายในโรงพยาบาลเบลเยยมในป ค.ศ.2010 กวา 43% เสยงตอภาวะทพโภชนาการและ 33% เปนโรคขาดสารอาหาร (Verbrugghe et al, 2013) ซงภาวะทพโภชนาการผสงอายเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพรางกายทสมพนธกบภาวะอายทมากขนและปจจยตางๆ อาท สงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ วถชวต การด ารงชพ และสภาพจตใจของผสงอายเองเปนองคประกอบ การก าหนดตวชวดภาวะทพโภชนาการผสงอายจงเปนเปาหมายของการพฒนาทนยงยนเพอพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย ซงประเทศไทยมการใชเครองมอโดยการค านวณดชนมวลกาย (BMI) จากการชงน าหนกและวเคราะหคาภาวะทพโภชนาการคอ ดชนมวลกายนอยกวา 18.5 กโลกรมตอตารางเมตรอยในภาวะผอม ภาวะปกตดชนมวลกายระหวาง 18.5-23.0 กโลกรมตอตารางเมตร ทวมดชนมวลกายระหวาง 25.0-30.0 กโลกรมตอตารางเมตร อวนอนตรายดชนมวลกายมากกวา 30 กโลกรมตอตารางเมตร นอกจากนการใชเครองมอเพอวดภาวะทพโภชนาการผสงอายมหลายประเภท อาท Malnutrition Universal Screening Tool,

47

Nutritional Risk Screening 2002, Mini-Nutritional Assessment®, Short Nutritional Assessment Questionnaire©, Malnutrition Screening Tool, and the Subjective Global Assessment เปนตน ซงคณสมบตของเครองมอกมความแตกตางกนอาท Mini-Nutritional Assessment (MNA) เปนเครองมอทพฒนาขนในป ค.ศ.1990 เพอน ามาใชประเมนผสงอายทมารกษาในคลนก บานพกคนชราและโรงพยาบาล เครองมอ MNA ประกอบดวยสองสวนคอ short MNA และ full MNA แตเครองมอนกมขอจ ากดโดยน ามาประเมนผปวยสงอายไดเพยงรอยละ 66.1 ขณะทเครองมอ Nutritional Risk Screening 2002 สามารถใชประเมนกบผปวยไดรอยละ 98.3 และ Subjective Global Assessment ประเมนไดรอยละ 99.2 ซง MNA เปนเครองมอทถกแนะน าใชในการคดกรองผสงอายทมความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ จากทกลาวมาทงหมดการทจะวนจฉยหรอการใชเครองมอวดภาวะทพโภชนาการนนมองคกรตางๆทท างานดานการยตความหวโหยและยกระดบภาวะทพโภชนาการไดสรางเครองมอทใชวดภาวะทพโภชนาการใหเกดความเทยงตรง นาเชอถอและเปนทยอมรบเพอจะไดน าไปสการแกไขปญหาทตรงกบปญหาและกลมเปาหมาย (NEMO, 2017) ใหเลอกใชไดหลากหลายดงน ตารางท 2.5 เครองมอทใชวดภาวะทพโภชนาการ

Name, Author,year,

country

Patient Population

Nutrition Screening

parameters

Criteria for risk of

malnutrition

When/by whom

Reliability established

Validity established

- Malnutrition Screening Tools (MST) - Ferguson et al.(1999) - Australia

- Acute adults: inpatients & outpatients including elderly - Residential aged care facilities

- Recent weight loss - Recent poor intake

- Score 0-1 for recent intake - Score 0-4 for recent weight loss -Total score: ≥2 = at risk of malnutrition

- Within 24 hours of admission and weekly during admission - Medical, nursing, dietetic, admin staff, family, friends, patients themselves

- Agreement by 2 Diettians in 22/23 (96%) cases kappa=0.88 - Agreement by a Diettian & Nutrition - Assistant in 27/29 (93%) of cases kappa= 0.84; and 31/32 (97%) of cases kappa=0.93

- Compared with Subjective Global Assessment (SGA) and objective measures of nutrition assessment. - Patients classified at high risk had longer length of stay Sensitivity =93% Specificity=93%

- Mini Nutritional Assessment-Short Form (MNA-SF) - Rubenstein et al. (2001) - United States

- Ederly May be best used in community, sub-acute or residential aged care settings, rather than acute care

- Recent intake - Recent weight loss - Mobility - Recent acute disease or psychological stress -Neuropsychological problems - BMI

- Score 0-3 for each parameter - Total score: <11 = at risk, continue with MNA

- On admission and regularly - Not states

- Not reported - Compared to MNA and clinical nutritional status. - Sensitivity=97.9% - Specificity= 100% -Diagnostic accuracy= 98.7% -Compared with SGA in older

48

inpatients Sensitivity=100% Specificity=52%

-Malnutrition Universal Screening Tool (MUST) - Malnutrition Advisory Group, BAPEN (2003) - UK

- Adults – acute and community

- BMI Weight loss (%) Acute disease effect score

-Score 0-3 for each parameter. -Total score: >2 = high risk 1 = medium risk 0 = low risk

-Intial assessment and repeat regularly -All staff able to use

-Quoted to be internally consistent and reliable. -Very good to excellent reproducibility Kappa+ 0.8-1.0

-Face validity, content validity, concurrent validity with other screening tools (MST and NRS) -Predicts mortality risk & increased length of stay and discharge destination in acute patients

-Nutrition Risk Screening (NRS-2002) -Kondrup et al.(2003) - Denmark

Acute adult -Recent weight loss (%) -Recent poor intake (%) -BMI -Severity of disease -Elderly

-Score 0-3 for each parameter -Total score: >3 = start nutritional support

-At admission and regularly during admission -Medical and nursing staff

-Good agreement between a Nurse, Diettian and Physician Kappa = 0.67

-Retrospective and prospective analysis. Tool predicts higher likelihood of positive outcome from nutrition support and reduced length of stay among patients selected at risk by the screening tool & provided nutrition support

ทมา: NEMO: Nutrition Education Materials Online. (2017) โดยสรปการนยามการยตภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) คอภาวะทเกดจากการไดรบอาหารนอยกวาความตองการของรางกายหรอมากเกนความตองการของรางกายสงผลใหขาดสารอาหารชนดใดชนดหนงหรอหลายชนด เชนการขาดโปรตนและพลงงานท าใหเกดภาวะเตยแคระแกรน ภาวะผอมหรอน าหนกนอย การขาดไอโอดน การขาดธาตเหลก วตามนเอ วตามนบ จนถงขนเกดอาการแสดง เชน บวมน า คอพอก ซด อาการเหนบชา เปนตน สวนการไดรบอาหารมากเกนสงผลตอน าหนกตวมากกวาปกตหรอมภาวะอวน เสยงตอการเกดโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง ภาวะหวใจขาดเลอด เปนตน ขณะทสารอาหาร (Nutrients) คอสารทเปนสวนประกอบอยในอาหารทรบประทานเขาไปแลวรางกายสามารถน าไปใชประโยชนเพอการด ารงชวตโดยเปนสวนประกอบของเนอเยอในสวนตางๆของรางกาย ซงแบงออกเปน 2 กลมคอ Macronutrient ไดแกคารโบไฮเดรต ดปรตน ไขมน และสารอาหารกลม Micronutrient ไดแก แรธาตและวตามนตางๆ จากการทบทวนการ

49

นยามความหมายทกลาวมาส าหรบประเทศไทยแลวมขอเสนอแนะและการก าหนดตวชวดใหเหมาะสมและสอดคลองดงน 1. ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป 2. ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD) 3. ความชกภาวะทพโภชนาการของวยรนหญง 4. ความชกภาวะทพโภชนาการของหญงตงครรภ 5. ความชกภาวะทพโภชนาการหญงใหนมบตร 6. ความชกภาวะทพโภชนาการของวยผใหญ

7. ความชกภาวะทพโภชนาการผสงอาย โดยเกณฑทน ามาใชวดวเคราะหภาวะทพโภชนาการของกลมหญงวยรน หญงตงครรภ หญงใหนมบตร วยผใหญ และสงอายคอการค านวณดชนมวลกาย (BMI) จากการชงน าหนกและวเคราะหคาภาวะทพโภชนาการ ตามเกณฑของกระทรวงสาธารณสขและองคการอนามยโลกและปรบเกณฑใหสอดคลองกบแตละกลมเปาหมาย รวมทงใชเครองมออนๆทเหมาะสมประกอบการพจารณา 3.Target 2.3:

By 2030, double the agricultural productivity and incomes of small-scale food producers, in particular women, indigenous peoples, family farmers, pastoralists and fishers, including through secure and equal access to land, other productive resources and inputs, knowledge, financial services, markets and opportunities for value addition and non-farm employment. เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม Indicator 2.3.1: Volume of production per labour unit by classes of farming/pastoral/forestry enterprise size ตวชวด 2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม Indicator 2.3.2: Average income of small-scale food producers, by sex and indigenous status

50

ตวชวด 2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพพนเมอง (คนพนเมองหรอชนเผา) การนยามความหมายของการเพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม นนเราจ าเปนตองท าความเขาใจเกยวกบค าจ ากดความของกลมเปาหมายใหตรงกน โดยผผลตอาหารรายเลกในบรบทของประเทศไทยหมายถงวสาหกจขนาดยอมในกลมกจการการผลตซงครอบคลมการผลตในภาคเกษตรกรรม (Agricultural processing) เมอจ าแนกกจกรรมทางเศรษฐกจอยในหมวดเกษตรกรรม การปาไม และประมง หลกเกณฑในสวนกจการการผลตไดก าหนดมลคาขนสงของสนทรพยถาวร ขนาดยอมไมเกน 50 ลานบาท จ านวนการจางงานไมเกน 50 คน

ขณะทการนยามครวเรอนเกษตรกรหมายถงครวเรอนทมสมาชกคนใดคนหนงหรอหลายคนประกอบการเกษตรในปอางองทใชจดเกบขอมลเพอน ามาวเคราะหในเปาหมายท 2 สวนเกษตรแบบครอบครวหมายถงฟารมทมครอบครวเกษตรกรเปนเจาของและใชแรงงานในครอบครวเปนหลก แตบางนยามอาจใชเกณฑปรมาณการถอครองทดนในการพจารณา ส าหรบบรบทของประเทศไทยเราอาจพจารณานยามดงกลาวในความหมายทเทยบเคยงไดกบเกษตรกรรายยอย เปนตน สวนคนเลยงปศสตวตามการนยามของขอมลสถตการเกษตรของส านกงานเศรษฐกจการเกษตรหมายถง เกษตรกรทท าการเลยงสตวไดแก สกร โคนม โคเนอ กระบอ ไกเนอ ไกไข ไกพนเมอง เปดเนอและเปดไข ขณะทชาวประมงตามพระราชบญญตการประมง พ.ศ.2558 หมายถงผประกอบอาชพการประมง บคคลธรรมดา หรอนตบคคลซงมอาชพเปนผประกอบการประมงเปนอาชพปกต

ส าหรบการนยามคนพนเมองในประเทศไทยนนจากเอกสารแผนทน าทางการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2 นยามวาหมายถงชนกลมนอยเปนกลมชนทไมใชคนไทยมจ านวนนอยกวาเจาของประเทศและมวฒนธรรมแตกตางกนไป อาศยอยในประเทศไทยอาจเปนชนกลมนอยดงเดม เชน ชาวเขาหรอเปนผอพยพเขามา หลบหนเขาเมองหรอเขามาพกชวคราว ซงในบรบทของประเทศไทยคนพนเมองหมายถงชาวเขาหรอบคคลพนทสงและชมทชนบนพนทสง 20 จงหวดไดแก กาญจนบร ก าแพงเพชร เชยงราย เชยงใหม ตาก นาน ประจวบครขนธ พษณโลก เพชรบร เพชรบรณ แพร พะเยา แมฮองสอน ราชบร ล าปาง ล าพน เลย สโขทย สพรรณบร และอทยธาน อยางไรกตามการนยามความหมายคนพนเมองในแงนนนผวจยคดวาเปนการนยามความหมายทดงเอามาจากการนยามของหนวยงานความมนคงทกหนดกลมคนพนทสงไวตงแตเรมมการด าเนนการส ามะโนประชากรพนทสงโดยมเปาหมายเพอควบคมประชากรบนพนทสงและการเมองเรองความมน เราจะเหนวาในพนทอนอยางเชนในภาคใตกมกลมชาตพนธดงเดมทอาศยอยในปาเทอกเขาอยางซาไก กเปนกลมชนพนเมองดงเดมของประเทศไทยและมอกหลากหลายกลมชาตพนธทมไดกลาวถง ประเดนกคอการนยามความหมายตามนยยะดงกลาวอาจมใชการสะทอนความจรงเกยวกบคนพนเมองในประเทศไทย ซงควรมการทบทวนนยามความหมายของชนพนเมองใหมทมความชดเจน ครอบคลมวาคนพนเมองหมายถงกลมคนทอาศยอยในประเทศไทยดงเดม และครอบคลมไปถงชนกลมนอยตางๆดงทกลาวมาขางตน

51

โดยการเพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกนนประเดนการเพมผลผลต (Productivity) มความหมายสองแนวทางคอประการแรกความหมายการเพมผลผลตในแงทางวทยาศาสตรหมายถงการวดประสทธภาพประสทธผลของกระบวนการผลตทมการน าเขาปจจยการผลต (Input) กระบวนการผลต (Process) และผลผลต (Output) แลวค านวณหาคาการเพมผลผลตจากการน าเอาคาผลผลตหารดวยคาปจจยน าเขาการผลผลต ซงการเพมผลผลตจะเปนการบอกใหเราทราบวาจะสรางผลผลตเทาไหรจากการใชทรพยากรหรอปจจยการผลผลตไปหนงหนวย ประการทสองความหมายการเพมผลผลตในทางเศรษฐกจและสงคมหมายถงการสรางทศนคตทจะแสวงหาทางปรบปรงสงตางๆ ท าเดยวกนในทางกลบการนยามการลดตนทนการผลตวาหมายถงการลดตนทนการผลตคอการลดคาใชจายในดานปจจยการผลตตางๆ เชน คาเชาทดน คาพนธ คาปย คาอาหาร คาสารเคม เปนตน โดยสงผลใหเกษตรกรมคาใชจายทลดลง และการเพมผลผลตตอหนวยกจะสงผลใหตนทนการผลตตอหนวยลดลงเชนเดยวกน สวนความหมายตามทมการนยามของวกพเดยนนการเพมผลผลตทางการเกษตร (Agricultural productivity)6 หมายถงอตราสวนของผลผลตทางการเกษตรตอปจจยการผลตทางการเกษตรปกตวดโดยชงน าหนก แตสวนใหญผลผลตปกตจะวดเปนมลคาตลาดของผลผลตขนสดทายซงไมรวมผลตภณฑขนกลาง เชน อาหารสตวทใชในอตสาหกรรมเนอสตว คาทไดนอาจเทยบกบปจจยการผลตทแตกตางกนเชนแรงงานและทดน ผลผลตทางการเกษตรอาจวดดวยสงทเรยกวาผลผลตรวมเปรยบเทยบกบปจจยการน าเขา (Total factor productivity: TFP)

การนยามความหมายดงกลาวสอดคลองกบส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2551) ทไดนยามผลตภาพภาพการผลต (Productivity) หมายถงขนาดของผลผลต (Output) ทผลตไดจากการใสปจจยการผลต (Input) เขาไปในกระบวนการผลตซงการวดผลตภาพการผลตสามารถวดได 2 ลกษณะคอ

1) การวดผลตภาพการผลตบางสวน (Partial productivity) เปนการวดผลตภาพของการใชปจจยการผลตชนดชนดหนงโดยทใหปจจยอนๆคงท ผลตภาพการผลตเปนการวดอตราสวนของผลผลตตอการใชปจจยการผลตซงแสดงถงการใชปจจยการผลต ( Intput) 1 หนวยกอใหเกดผลตผลต (Output) กหนวย การวดผลตภาพผลผลตบางสวนทส าคญม 2 ประเภทคอ 1) ผลตภาพแรงงาน (Labor Productivity: LP) หมายถงการใชปจจยแรงงาน 1 หนวยกอใหเกดผลผลตกหนวย โดยก าหนดใหปจจยทนและปจจยอนๆคงท การวดปจจยแรงงานอาจจะวดไดทงในรปของจ านวนแรงงานและจ านวนชวโมงท างาน และ 2) ผลตภาพทน (Capital Productivity: CP) หมายถงหารใชปจจยทน 1 หนวย กอใหเกดผลผลตในกระบวนการผลตกหนวย โดยก าหนดใหปจจยแรงงานและปจจยอนๆคงท ซงผลตภาพการผลตบางสวนสามารถวดไดทงในรปของมลคาและรปของดชนโดยก าหนดใหปใดปหนงเปนฐานเพอท าการเปรยบเทยบผลตภาพการใชปจจยการผลตในแตละปและเปรยบเทยบระหวางสาขาการผลตได

2) การวดผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP) หมายถงการเพมขนของผลผลตโดยมไดมทมาจากการเพมขนของปจจยการผลต คอ ปจจยแรงงาน ทดน และปจจยทน ซงเรยกวา Residual Growth หรอเปนผลมาจากความกาวหนาทางดทคโนโลย (Technical progress)

6 https://en.wikipedia.org/wiki/Agricultural_productivity

52

และอนๆ ซงมองคประกอบหลายปจจยไดแก การบรหารจดการ ประสบการณ คณภาพของแรงงานซงขนอยกบระดบการศกษา อาย เพศ และทส าคยปจจยเทคโนโลยทน รวมถงการวจยและพฒนา (R&D) การมประสทธภาพ (Efficiency) ในการผลต เปนตน ซงการวดผลตภาพการผลตรวมจะใชแนวคดเกยวกบฟงกชนการผลต (production Function) ทเนนรปแบบทแสดงความสมพนธระหวางการใชปจจยการผลต (Input) กบผลผลต (Output) มาใชวเคราะหหาคาผลตภาพการผลตรวมหรอคา TFP พรอมทงวเคราะหถงแหลงทมาของการเพมผลผลตในระบบเศรษฐกจทเรยกวา “Growth Accounting Analysis”

กระบวนการวดผลเปาหมายดงกลาวมงไปทมลคาผลตภณฑตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม เลยงสตว และการปาไม โดยค านยามดงกลาวของมลคาผลตภณฑตอหนวยแรงงานหมายถงมลคาการผลตในฟารม เลยงสตว การปาไมตอจ านวนแรงงานในฟารม การเลยงสตว และการปาไม เปนหลก โดยมการค านวณวเคราะหผานรายไดเฉลยของเกษตรผผลตอาหารรายยอยจ าแนกตามเพศและสถานะพนเมองทหมายถงผลรวมของรายไดเกษตรกรผผลตอาหารรายยอยหารดวยจ านวนผผลตอาหารรายยอย ซงกระทรวงเกษตรและสหกรณใชเปนตวชวดรายไดเฉลยตอหวของจ านวนเกษตรกรเพมขนเปน proxy indicator เพอใชเปนตวตอบตวชวดตามเกณฑน

ดงนนการเพมผลผลตทางการเกษตรคอการลดตนทนปจจยการผลตและการใหไดผลผลตทางการเกษตรทมปรมาณสงเมอเราพจารณาตวชวดผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง และตวชวดมลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม เลยงสตว และการปาไมโดยมองถงปจจยการผลต การเขาถงทดน ทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยมแลว เราตองกลบมาทบทวนนยามความหมายของการเกษตรและการจดการฟารมเพอเปนพนฐานของการสรางความเขาใจตอการวเคราะหกรอบตวชวดทก าหนดขน โดยคณะอนกรรมการสถตสาขาเกษตรและประมง (2559) ไดนยามการเกษตร (Agriculture) หมายถงวธการยงชพอยางหนงของมนษยทเกยวของสมพนธกบการปลกพชและเลยงสตวรวมถงการพฒนาและน าผลตภณฑจากพชและสตวไปใชประโยชน การเกษตรเปนการท างานเพอควบคมธรรมชาตในอนทจะผลตพชและสตวใหไดตามความตองการของมนษย โดยอาศยการเจรญเตบโตของพชและสตวเปนพนฐานมมนษยเปนผควบคมด าเนนการอยางมระบบแบบแผน โดยพชในทนหมายถงพชสวน พชไร ปาไม สวนสตวหมายถงสตวบก สตวน าทงทเปนสตวเลยงและสตวปาหรอคอการปลกพชเลยงสตวและการท าประมง สวนกรมสงเสรมการเกษตร (2556) ไดนยามการจดการ (Management) หมายถง การจดการทรพยากรทมอยจ านวนจ ากดในการผลตสนคาและบรการเพอสนองตอบความตองการของมนษยหรอเพอใหไดตามวตถประสงคทก าหนดไว และ “การจดการฟารม” (Farm management) หมายถงการจดสรรทรพยากรของหนวยธรกจฟารม ไดแก ทดน แรงงาน ทน ทมอยจ านวนจ ากดมาใชในการผลตพช เลยงสตว และประมงเพอใหไดตามวตถประสงคทก าหนดภายใตความเสยงและความไมแนนอน การจดการฟารมจงรวมถงการวางแผน และงบประมาณฟารมตอการปลกพช เลยงสตว และประมงในการพฒนาการผลต การเกบบนทกขอมล เพอการวเคราะห และประเมนผลการท าฟารมเอาไวดวย เมอเราพจารณาจากการก าหนดเปาประสงคท 2.3 แลวจะมงเนนไปทการยกระดบและชวยเหลอคณภาพชวตของกลมผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยง

53

ปศสตว และประมงรายเลกใหเขาถงแหลงของการสนบสนนทรพยากรเพอใชในการเพมผลผลตใหสามารถน ามาใชในการด ารงชพและหลดพนจากภาวะความหวโหย

กระบวนการเพมผลผลตภาพทางการเกษตรและรายไดจะสมพนธกบปจจยการผลต ทงทรพยากร แรงงาน และทนของเกษตรกรหรอผประกอบการ ดงนนการทจะเพมผลตภาพดงกลาวใหแกกลมผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว และประมงรายเลกแลวจะตองพจารณาจากกระบวนการสนบสนน สงเสรมใหเขาเหลานนไดเขาถงทรพยากรทดนและปจจยการผลต ซงสถานการณการเขาถงทดนและปจจยการผลตของประชากรในประเทศไทย (ตารางท 2) เมอดขอมลการใชประโยชนทดนของส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ป 2556 สรปไดวาประเทศไทยมเนอททงประเทศ 320 ,696 ,888 ไร เปนเนอท ใชประโยชนทางการเกษตร 149,236,233 ไร จ าแนกเปน นาขาว 69,964,862 ไร พชไร 31,154,000 ไร สวนไมผล/ไมยนตน 34,915,274 ไร สวนผก ไมดอก/ไมประดบ 1,398,383 ไร และเนอทใชประโยชนทางการเกษตรอน 11,803,714 ไร ขณะทตวเลขดานสถานการณแรงงานการมงานท าป 2553-2557 ของส านกงานสถตแหงชาตในภาคการเกษตรมจ านวน 14.3 ลานคน คดเปนรอยละ 37.2 ของผมงานท า แตขณะเดยวกนภาวะหนสนของครวเรอนของประเทศไทยมการขยายตวเพมขนอยางตอเนอง โดยตวเลขรายงานจากศนยวจยเศรษฐกจธรกจและเศรษฐกจฐานราก ธนาคารออมสน (2559) พบวาไตรมาส 1 ป 2559 หนสนครวเรอนมจ านวน 11.08 ลานลานบาท เพมขนรอยละ 81.11 ของ GDP ประเดนดงกลาวจงเปนขอมลทควรน ามาพจารณาประกอบกนเพอเพอด าเนนการผลกดน สงเสรมการเพมผลตภาพทางการเกษตรใหแกกลมเปาหมายกลมผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเล ยงปศสตว และประมงรายเลกใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว ซงในชวงทผานมาของการก าหนดเปาหมายตวชวดการพฒนาแหงสหสวรรษทผานมาสถานการณภาพนวมในป 2557 ของแรงงานทงหมดรวมผหญงและเยาวชนไดท างานและสรางประโยนชใหกบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยในภาพรวมไดดและมคณคา โดยพบวาอตราการมสวนรวมในก าลงแรงงานทรอยละ 70.3 มอตราการการวางงานอยทรอยละ 0.84 หรอประมาณ 3.2 แสนคน จากก าลงแรงงานทงประเทศ 38.6 ลานคน ขณะทผลตภาพแรงงานของไทยมมลคา 242,493 บาทตอคน เพมขนโดยเฉลยนระหวางป 2544-2557 รอยละ 2.83 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม, 2558) อยางไรกตามเมอดขอมลรายงานสถานการณความยากจนในกลมผมงานในป 2557 พบวาผมงานท าเปนกลมคนยากจนรอยละ 9.58 หรอจ านวน 3.83 ลานคน จ าแนกเปนผท าธรกจสวนตวโดยไมมลกจาง รอยละ 42.63 หรอจ านวน 1.63 ลานคน ผชวยธรกจในครวเรอนโดยไมไดรบคาจางรอยละ 27.13 หรอจ านวน 1.04 ลานคน ซงเปนผมงานท าในภาคเกษตรสถานะยากจนจ านวน 2.67 ลานคน ขณะทนอกภาคการเกษตรมจ านวน 1.16 ลาน และเมอจ าแนกตามเพศพบวาผมงานท าเพศชายมปญหาความยากจนมากกวาเพศหญงเลกนอย โดยสดสวนผมงานท ายากจนเพศชายคดเปนรอยละ 9.96 หรอจ านวน 2.05 ลานคน เพศหญงมสดสวนผมงานท ายากจนรอยละ 9.17 หรอจ านวน 1.77 ลานคน ซงผมงานท าทมสถานะยากจนทงเพศชายและเพศหญงสวนใหญเปนผประกอบการอาชพอสระคดเปนสดสวนรอยละ 65.70 และ 74.47 ตามล าดบ เราจะเหนวาตวเลขและสถานการณตางๆเกยวกบการเพมผลผลตภาพทางการเกษตรและรายไดโดยมมลคาการผลตภาพตอหนวยแรงงานและผลตภาพการ

54

ผลตรวมเปนตวชวดจงควรมการพจารณาการนยามความหมายทเหมาะสมกบสถานการณของประเทศนน โดยสรปการนยามความหมายของเพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยมนนตองทบทวนนยามความหมายของประชากรแตกลมเปาหมายใหมความชดเจน โดยเฉพาะกลมคนพนเมองทยงมความคลมเครอและไมครอบคลมในบรบทของประเทศไทย ขณะทการนยามมลคาผลตภณฑตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม เลยงสตว และการปาไม หมายถงมลคาการผลตในฟารม เลยงสตว การปาไมตอจ านวนแรงงานในฟารม การเลยงสตว และการปาไม โดยค านวณวเคราะหผานรายไดเฉลยของเกษตรผผลตอาหารรายยอยจ าแนกตามเพศและสถานะพนเมองท เปนผลรวมของรายไดเกษตรกรผผลตอาหารรายยอยหารดวยจ านวนผผลตอาหารรายยอย ซงกระทรวงเกษตรและสหกรณใชเปนตวชวดรายไดเฉลยตอหวของจ านวนเกษตรกรเพมขนเปน proxy indicator

55

ตารางท 2.6 แสดงพนททางการเกษตรของประเทศไทยป 2546-2556

ประเภทเนอท 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 Type of land

(2003) (2004) (2005) (2006) (2007) (2008) (2009) (2010) (2011) (2012) (2013)

เนอททงหมด 320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

320,696,888

Total land

เนอทปาไม 106,319,188

104,744,331

100,625,821

99,157,878

99,157,878

107,241,030

107,241,030

107,241,030

107,241,030

107,241,030

102,119,540

Forest land

เนอทถอครองทางการเกษตร 151,004,165

150,957,944

150,917,767

150,867,562

150,615,116

149,794,208

149,693,871

149,416,681

149,246,428

149,240,058

149,236,233

Farm holding land

ทนา 71,434,134

71,220,672

71,164,615

71,106,533

70,957,848

70,858,141

70,603,780

70,278,004

69,985,657

69,967,975

69,964,862

Paddy land

ทพชไร 32,433,725

32,397,587

32,318,362

32,196,588

31,995,158

31,814,899

31,505,582

31,297,044

31,149,384

31,154,880

31,154,000

Under field crop

ทไมผลและไมยนตน 31,865,171

32,104,009

32,625,253

32,794,089

33,229,919

33,860,168

34,364,389

34,717,478

34,907,433

34,914,614

34,915,274

Under fruit trees and tree crops

ทสวนผกและไมดอก 1,513,993

1,530,987

1,483,078

1,500,387

1,494,228

1,330,478

1,344,312

1,358,027

1,394,684

1,397,163

1,398,383

Under vegetables and ornamental plant

เนอทการใชประโยชนทางการเกษตรอนๆ

13,757,142

13,704,689

13,326,459

13,269,965

12,937,963

11,930,522

11,875,808

11,766,128

11,809,270

11,805,426

11,803,714

Miscellaneous land

เนอทนอกการเกษตร 63,373,535

64,994,613

69,153,300

70,671,448

70,923,894

63,661,650

63,761,987

64,039,177

64,209,430

64,215,800

69,341,116

Non agricultural area

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ (2557)

56

4.Target 2.4: By 2030, ensure sustainable food production systems and implement resilient

agricultural practices that increase productivity and production, that help maintain ecosystems, that strengthen capacity and adaptation to climate change, extreme weather, drought, flooding and other disasters and that progressively improve land and soil quality.

เปาหมาย 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ. 2573

Indicator 2.4.1: Proportion of agricultural area under productive and sustainable agriculture ตวชวด 2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน การสรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 นนเราตองทบทวนและพจารณาถงการนยามความหมายของเปาประสงคเพอสรางความเขาใจทตรงกนในการมงไปสความส าเรจของเปาหมายดงกลาวโดยผวจยไดพจารณาทบทวนประเดนทเกยวของกบการนยามความหมายดงตอไปน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตนน ภาวการณเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) ก าลงทวความรนแรงเพมมากขนเรอยๆ จากปรากฏการณของภาวะโลกรอน (Global warming) ซงเกดจากภาวการณปลอยกาซเรอนกระจกออกสบรรยากาศทเกดจากกจกรรมของมนษย ปรากฏการณทเปนผลกระทบตามมาจากภาวะโลกรอนคอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศทงปรากฏการณเอลนโญ (El Niño) และลานญา (La Niña) ซงสงผลกระทบตอสภาพภมอากาศ ทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมและความเปนอยของมนษย ประเทศไทยเราก าลงเผชญกบความทาทายกบปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะการเพมสงขนของอณหภมและคลนความรอนทสงขนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดสงผลกระทบตอการพฒนาทยงยนโดยเฉพาะเศรษฐกจและสงคมของประชากรและน าไปสการเกดภยพบตตอภาคการเกษตรซงเปนภาคการผลตทตองอาศยปจจยทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนตวก าหนดหลก ดงนนภยพบตกควรทจะมงเนนการบรณาการการลดความเสยงจากภยพบตในการพฒนา (Mainstreaming Disaster Risk Reduction into Development) ทกระดบ เปนกระบวนการทใหความส าคญกบการลดความเสยงจากภยพบต โดยการท าใหการลดความเสยงจากภยพบตเปนประเดนกระแสหลกทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงในเชงปฏบตและเชงนโยบายในการท าใหภยพบตเปนสวนหนงของการพฒนาประเทศ เมอเราดนยามของภยพบต (Disaster) หมายถงการหยดชะงกอยางรนแรง

57

ของการปฏบตหนาทของชมชนหรอสงคมอนเปนผลมาจากการเกดภยทางธรรมชาตหรอเกดจากมนษย ซงสงผลตอชวต ทรพยสน สงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมอยางกวางขวาง เกนกวาความสามารถของชมชนหรอสงคมทไดรบผลกระทบดงกลาวจะรบมอไดโดยใชทรพยากรทมอย (WHO/EHA, 2002; กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย, 2557) ซงผลกระทบจากภยพบตและความเสยงจากภยพบตมใชพจารณาจากการเกดภยเพยงอยางเดยวแตมองคประกอบทส าคญคอความลอแหลม (Exposure) ความเปราะบาง (Vulnerabiliity) และศกยภาพ (Capacity) ทเปนตวแปรทก าหนดระดบความเสยงตอภาคการผลตโดยเฉพาะภาคเกษตรกรรมทมความออนไหวตอสภาพดน ฟา อากาศและสภาพภมอากาศทเปลยนแปลง เนองจากมน าเปนปจจยหลกในการผลตเมอปรมาณน าไมสมดลกบความตองการจงสงผลกระทบตางๆมากมาย อาท ภยแลง ท าใหพชขาดน าแหงตาย ปศสตวขาดน าและอาหาร เชนเดยวกนอทกภยกท าใหพชผลทางการเกษตรไดรบความเสยหาย ปศสตวลมตาย เกดโรคระบาด เปนตน ซงการนยามความหมายของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตามกรอบอนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ FCCC (Framework Convention on Climate Change) หมายถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนเปนผลทางตรงและทางออมจากกจกรรมของมนษยทท าใหองคประกอบของบรรยากาศเปลยนแปลงไป นอกเหนอจากความผนแปรตามธรรมชาต สวนความหมายอกประการหนงทคณะกรรมการระหวางรฐบาลใชเปนกรอบการพจารณาเกยวกบการเปลยนแปลงภมอากาศตามแนวทางของ IPCC (Intergovernment Panel on Climate Change) เปนการนยามการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศวาหมายถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมวาจะเนองมาจากความผนแปรตามธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate change) จงเปนการเปลยนแปลงลกษณะอากาศเฉลย (Average weather) ในพนทหนง ลกษณะอากาศเฉลยจงหมายถงลกษณะทงหมดทเกยวของกบอากาศ เชน อณหภม ฝน ลม เปนตน ซงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศดงกลาวมผลกระทบตอการเจรญเตบโตของสงมชวตและสภาพแวดลอมทสงมชวตทงพชและสตวอาศยอย โดยเฉพาะระบบการผลตทางการเกษตรทตองอาศยสภาพภมอากาศเปนปจจยส าคญในการกระบวนการผลตในแตละป ซงหากสภาพภมอากาศเปลยนแปลงไปจากเดมทเคยเปนปกตกจะท าใหสงมชวตทงพชและสตวเกดความเสยหายหรอลมตาย เปนตน และยอมสงผลกระทบตอการผลตอนน ามาซงอาหารของมนษยและเกดความไมยงยน

การผลตทยงยนจะตองตงอยบนพนฐานของความสมดลทงการผลตและการบรโภคและไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม โดยการผลตทยงยนจงเปนเรองการเลอกใชวตถดบทไมเปนกากของเสยทท าลายสงแวดลอม การใชวตถดบอยางมประสทธภาพและไมสนเปลองทงจากการพฒนาเทคโนโลยและทรพยากรมนษยใหมประสทธภาพมากขน และการเลอกใชเทคโนโลยทสะอาดและเปนมตรกบสงแวดลอม รวมทงการบรหารจดการกระบวนการผลตทมประสทธภาพเพอเพมประสทธภาพกระบวนการผลต ดงนนหากเราพจารณาระบบการผลตอาหารทยงยนจงหมายถงการผลตเปนกระบวนการทท าใหเกดการสรางสงหนงสงใดขนมาจากการใชทรพยากรหรอปจจยการผลตทมอยซงจ าเปนตองมการจดการใน 3 สวนคอ ปจจยการผลต (Input) การแปรรป (Process) และผลผลต (Output) โดยในแตละกระบวนการจะตองค านงถงปรมาณ คณภาพ ความคมคา การเลอกใชวตถดบ เทคโนโลยทสะอาดและเปนมตรกบสงแวดลอม

58

ระบบการผลตอาหารทยงยน (Food System Sustainable) ตองพจารณาถงกระบวนการและปจจยทสนบสนนการผลตซงเปนฐานของการสรางระบบการผลตอาหารทจะน าไปสความยงยน การนยามความหมายของระบบการผลตอาหารทยงยนจงตความหมายตามแนวทางตามมตทประชมสดยอดของโลกวาดวยการพฒนาทยงยน ณ นครโจฮนเนสเบอรก ประเทศสาธารณรฐแอฟรกาใตทประเทศไทยไดลงนามและน าเอาแนวคดการผลตและการบรโภคอยางยงยนมาปรบใชในบรบทของประเทศไทยโดยมส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนเจาภาพในการขบเคลอนโดยนยามการผลตและการบรโภคทยงยน (Sustainable consumption and prduction) หมายถงการผลตและการบรโภคทสามารถเพมขนไดอยางตอเนองในระยะยาวโดยกจกรรมทางเศรษฐกจในปจจบนไมสรางขอจ ากดตอกจกรรมการผลตและการบรโภคในอนาคตทงนโดยจ าเปนตองมการประเมนผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมจากการเปลยนแปลงรปแบบการผลตและพฤตกรรมการบรโภคอยางเหมาะสม จงเปนแนวคดการขยายตวทางเศรษฐกจภายใตขดจ ากดของทนธรรมชาตทจะตองมการสงวนรกษาไวใชประโยชนส าหรบคนรนปจจบนและรนอนาคต ดงนนระบบการผลตอาหารทยงยนจงเปนเรองของกระบวนการผลตอาหารและปจจยทสนบสนนการผลตทตงอยบนความสมดลของระบบนเวศ สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต สงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมของทองถนบนความเพยงพอ (Food availability) การเขาถงทเปนธรรม (Food access) การใชประโยชน (Food utilization) และการมเสถยรภาพทางอาหาร (Food stability) ทมนษยสามารถด ารงชพไดอยางเหมาะสม ส าหรบระบบการผลตทจะท าใหเกดความยงยนระบบหนงทมการใชเพอรกษามาตรฐานและคณภาพผลผลตคอกระบวนการผลตแบบ GAP (Good Agriculture Practices) หรอการปฏบตทางการเกษตรทดและเหมาะสม หมายถงแนวทางในการท าการเกษตรเพอใหไดผลผลตทมคณภาพดตรงตามมาตรฐานทก าหนด ไดผลผลตสงคมคาการลงทนและขบวนการผลตจะตองปลอดภยตอเกษตรกรและผบรโภค มการใชทรพยากรทเกดประโยชนสงสด เกดความยงยนทางการเกษตรและไมท าใหเกดมลพษตอสงแวดลอม หลกการนไดรบการก าหนดโดยองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต โดยทการวดประเมนผลการผลตทยงยนตวหนงคอดชนการวดเกยวกบพนทการท าการเกษตรแบบยงยน ค านวณจากคารอยละของพนทเกษตรทมการท าการเกษตรแบบยงยนจากจ านวนพนทท าการเกษตรแบบยงยนหารดวยจ านวนพนทเกษตรทงหมด อยางไรกตามแมวาประเทศไทยจะมแนวนโยบายในการแกไขปญหาและมงไปสเปาหมายการพฒนาทยงยนในเปาประสงคท 2 นนกมขอมลสะทอนภาวะยอนแยงของกระบวนการพฒนาโดยจากการรายงานของ Zhang and Davidson (2016) พบวาประเทศไทยมการจดการความยงยนของการใชไนโตรเจนทรอยละ 0.8 หมายความประเทศไทยมอตราการใชปยเคมทางการเกษตรในระดบทสงเมอเทยบกบประเทศอนทมการน าเสนอขอมล แตกลบพบวาแนวโนมสถานการณการใชสารเคมทางการเกษตรในประเทศไทยมแนวโนมทเพมขนอยางตอเนองจากขอมลพนททางการเกษตรของไทยในป พ.ศ.2553 มเนอท 143 ลานไร มสถตการใชปยและสารเคมจากป พ.ศ.2549 มการน าเขาปยและสารเคมกวา 3.6 ลานตน และในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (2550-2554) มเปาหมายน าเขาปยและสารเคมไมเกนปละ 3.5 ลานตน แตปรากฎวาในปแรกของแผนมการน าเขาปยและสารเคมทางการเกษตรกวา 4.5 ลานตน และเมอสนสดแผนในป พ.ศ.2554 มการน าเขาปยและ

59

สารเคมทางการเกษตรถง 6.3 ลานตน คดเปนมลคา 93,844 ลานบาท (ศนยสารสนเทศยทธศาสตรภาครฐ ส านกงานสถตแหงชาต,ออนไลน) ซงแนวโนมการน าเขาวตถอนตรายทางการเกษตร ป พ.ศ.2553-2558 แสดงในตารางท 37 ตารางท 2.7 ปรมาณและมลคาการน าเขาวตถอนตรายทางการเกษตร ป 2553 -2558

ปรมาณและมลคาการน าเขาวตถอนตรายทางการเกษตร ป 2553 -2558 หนวย : ปรมาณ : ตน

มลคา : ลานบาท

ป สารเคม

สารก าจดวชพช (Herbicide)

สารก าจดแมลง (Insecticide)

สารปองกนและก าจดโรคพช (Fungicide)

อนๆ รวม

ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา

2553 80,278 8,845 23,417 4,670 9,671 3,860 4,450 583 117,815 17,956

2554 112,177 11,480 34,672 5,938 12,179 3,875 5,511 777 164,538 22,070

2555 106,860 11,294 16,797 3,686 6,972 3,883 3,748 494 134,480 19,378

2556 137,049 14,873 21,485 4,201 10,350 4,828 3,942 514 172,826 24,416

2557 117,645 13,435 13,910 4,013 10,988 4,708 4,832 656 147,375 22,812

2558 119,971 11,016 12,927 3,684 11,088 3,839 5,560 787 149,546 19,326

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2560) ระบบการผลตอาหารทยงยนตองอยบนพนฐานของแนวคดเกษตรกรรมยงยน (Sustainable Agriculture) ซงการนยามระบบเกษตรกรรมยงยน (Sustainable Agriculture) นนมการนยามไวทคลายคลงกนทงองคกรพฒนาเอกชน ภาครฐและนกวชาการอาท เครอขายเกษตรกรรมทางเลอกนยามเกษตรกรรมยงยนหมายถงการผลตทางการเกษตรและวถการด าเนนชวตของเกษตรกรทเอออ านวยตอการด ารงรกษาไวซงความสมดลของระบบนเวศและสภาพแวดลอมโดยมผลตอบแทนทางเศรษฐกจสงคมทเปนธรรม สงเสรมการพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรและผบรโภค รวมทงพฒนาสถาบนทางสงคมของชมชนทองถนทงนเพอความผาสขและความอยรอดของมวลมนษยชาตโดยรวม (ส านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต, 2547) สวนส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตนยามเกษตรกรรมยงยนหมายถงระบบการท าการเกษตรทใหความส าคญกบระบบนเวศโดยจะตองชวยฟนฟและอนรกษทรพยากรในไรนาและสงแวดลอมและลดการพงพาปจจยการผลตจาก

7 ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร.ปรมาณและมลคาการน าเขาสารก าจดศตรพช.

www.oae.go.th/ewt_news.php?nid=146 เขาถงเมอวนท 5 มถนยายน 2560

60

ภายนอกใหไดมากทสดและมความเปนไปไดในทางปฏบตและมผลตอบแทนทจะใหเกษตรกรสามารถด ารงชพและประกอบอาชพการเกษตรไดอยางยงยน สวนนกวชาการอยางชนวน และสพจน(2550) นยามวาหมายถงการผลตทางการเกษตรและวถเกษตรกรรมทเออ านวยตอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตและด ารงรกษาไวซงความสมดลของระบบนเวศและสภาพแวดลอมโดยลด ละ เลกสารเคมอนตรายทมผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม เนนการพฒนาคณภาพชวตทดและการผลตอาหารทมคณภาพของเกษตรกรและผบรโภค รวมทงพฒนาองคกรเกษตรกร เครอขายเกษตรกรในชมชนทองถน น าไปสการพงพาตนเองของเกษตรกร ชมชน และสงคมไทย ทงในดานปจจยการผลต อาท ทดน พนธกรรม แหลงน า องคความร ภมปญญา เงนทน รวมถงการจดการผลผลต การแจก การขาย หลายระดบหลายรปแบบทมผลตอบแทนทางเศรษฐกจสงคมทเปนธรรมทงนเพอความผาสกและความอยรอดของมวลมนษยชาตโดยรวม ซงเปนการประมวลความหมายมาจากหลายนยามทกลาวมาสอดคลองกบรฐทก าหนดใหเกษตรกรรมยงยนเปนนโยบายเพอการน าไปสการสรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ โดยตราระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสงเสรมและพฒนาระบบเกษตรกรรมยงยน พ.ศ.2554 ขนและนยามเกษตรกรรมยงยนหมายถง ระบบการเกษตรทครอบคลมถงวถชวตเกษตรกรกระบวนการผลต และการจดการทกรปแบบ เพอใหเ กดความสมดลทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและระบบนเวศ ซงน าไปสการพงตนเองและการพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรและผบรโภค (ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสงเสรมและพฒนาระบบเกษตรกรรมยงยน พ.ศ. 2554)8 ส าหรบแนวคดเกษตรยงยนนนมการจดประเภทออกเปน 5 ประเภทคอ เกษตรธรรมชาต เกษตรอนทรย เกษตรผสมผสาน วนเกษตร และเกษตรทฤษฎใหม (ส านกเศรษฐกจการเกษตรระหวางประเทศ,2556) โดยมสาระดงน

1) เกษตรธรรมชาต (natural Farming) คอระบบเกษตรทรวมกบธรรมชาตไดอยางสอดคลอง สรางผลผลตพชและสตวใหเหมาะสมกบระบบนเวศของพนทโดยไทแบงแยกทกสงออกจากธรรมชาตพยายามแทรกแซงการใชปจจยการผลตและเทคโนโลยทางการผลตใหนอยทสด ท าใหระบบการเกษตรและธรรมชาตเกอกลซงกนและกนอยางเปนองครวมเพอใหเกษตรกรสามารถมชวตอยแบบพอเพยงละพงตนเองได

2) เกษตรอนทรย (organic Farming) เปนรปแบบการท าการเกษตรทหลกเลยงการใชสารเคมก าจดศตรพชเพอความปลอดภยตอสขภาพโดยการท าเกษตรอนทรยจะน าเศษซากพชซากสตวและซากเหลอทงตางๆมาใชในการปรบปรงดน

3) เกษตรผสมผสาน (Integrated Farming) คอระบบการเกษตรทมการปลกพชและเลยงสตวหลายชนดในพนทเดยวกนโดยกจกรรมการผลตแตละชนดจะตองเกอกลประโยชนตอกนไดอยางมประสทธภาพ เปนการใชทรพยากรทมอยภายในไรนาอยางเหมาะสมเพอกอใหเกดประโยชนสงสดโดยไมท าลายสงแวดลอม

8 http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2554/E/039/1.PDF

61

4) วนเกษตร (Ago-forestry) เปนรปแบบความสมพนธของการอยรวมกนระหวางการใชทดนเพอการเกษตรและพนทปาไมอยางยงยน โดยการปลกพชและเลยงสตวจะตองมความสอดคลองเกอกลกบระบบนเวศปาไมในทองถน

5) เกษตรทฤษฎใหม คอระบบการเกษตรทเนนการจดสรรทรพยากรน าในไรนาใหเกดประโยชนสงสด จดสรรพนทเพอใชในการเพาะปลกเพอบรโภคในครวเรอนเปนหลก ทมเหลอจงขาย มการสรางผลผลตอาหารทพอเพยงและสรางการผลตทหลากหลายส าหรบเปนแหลงรายไดทมนคงแกครวเรอน สรางความมนคงทางอาหาร เกดการพงพาตนเองและลดการพงพาจากภายนอก

ดงนนโดยสรปการนยามเปาหมายและตวชวดของการนยามความหมายการสรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 นนการใชสดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยนจงมความเหมาะสมกบประเทศไทย ขณะเดยวกนควรเพมเตมตวชทเกยวของกบการใชปยและสารเคมของครวเรอนเกษตรกรและพนทการผลตทางการเกษตรทมนคง อาทสดสวนของครวเรอนเกษตรกรทใชปยทเปนมตรกบสงแวดลอมเปรยบเทยบกบครวเรอนเกษตรกรทงหมดทใชปย และสดสวนของครวเรอนเกษตรกรทใชระบบชลประทาน เปนตน

5.Target 2.5:

By 2020, maintain the genetic diversity of seeds, cultivated plants and farmed and domesticated animals and their related wild species, including through soundly managed and diversified seed and plant banks at the national, regional and international levels, and ensure access to and fair and equitable sharing of benefits arising from the utilization of genetic resources and associated traditional knowledge, as internationally agreed. เปาหมาย 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573 Indicator 2.5.1: Number of plant and animal genetic resources for food and agriculture secured in either median or long-term conservation facilities ตวชวด: 2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว Indicator 2.5.2: Proportion of local breeds classified as being at risk, not-at-risk or at unknown level of risk of extinction

62

ตวชวด: 2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ การทบทวนองคความรเพอนยามความหมายของเปาประสงคดงกลาวผวจยไดทบทวนเอกสารทเกยวของตางๆดงน ความหลากหลายทางพนธกรรม (Genetic diversity) เปนองคประกอบหนงของความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity) โดยความหลากหลายทางชวภาพหมายถงการมสงมชวตนานาชนดนานาพนธ ในระบบนเวศอนเปนแหลงทอยอาศยทมมากมายและแตกตางกนทวโลกทมองคประกอบทงความหลากหลายของชนดพนธ (Species diversity) ความหลากหลายทางพนธกรรม (Genetic diversity) และความหลากหลายทางระบบนเวศ (Ecosystem diversity) ซงประเทศไทยไดเขาเปนภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biologucal Diversity 1992: CBD) เมอวนท 29 มกราคม พ.ศ.2547 นบตงแตทมการลงนามรบรองอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพในป พ.ศ.2535 โดยมวตถประสงคคอ 1) เพออนรกษความหลากหลายทางชวภาพ 2) ใชประโยชนองคประกอบของความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน และ 3) แบงปนผลประโยชนทเกดจาการใชทรพยากรพนธกรรม ซงเปนกรอบความตกลงระหวางประเทศฉบบแรกทครอบคลมมตความหลากหลายทางชวภาพการอนรกษทงชนดพนธ พนธกรรมและระบบนเวศ (Glowka et al.1994; ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546) โดยระดบองคประกอบความหลากหลายทางชวภาพนนมการนยามดงน

1) ความหลากหลายทางพนธกรรม (Genetic diversity) หมายถงความหลากหลายทางพนธกรรมทสงมชวตแตละชนดไดรบการถายทอดมาจากรนพอแมและสงตอไปยงรนตอไป ซงการถายทอดพนธกรรมหรอยนจากพอแมไปสรนลกท าใหเกดความแตกตางของสงมชวต

2) ความหลากหลายทางชนดพนธ (Species diversity) หมายถงจ านวนชนดและจ านวนหนวยสงมชวตทเปนสมาชกของแตละชนดพนธทมอยในแหลงทอยอาศยในประชากรนนๆ หรอคอความหลากหลายของสงมชวต (speceis) ทมอยในพนทหนงนนเอง

3) ความหลากหลายทางระบบนเวศ (Ecosystem diversity) หมายถงความซบซอนของลกษณะพนททแตกตางกนในแตละภมภาคของโลกเมอประกอบกบสภาพภมอากาศ ลกษณะภมประเทศท าใหเกดระบบนเวศหรอถนทอยอาศยของสงมชวตทแตกตางกน การทสงมชวตสามารถอาศยอยไดในระบบนเวศตางๆนนเปนการด ารงชพอยไดโดยการผานการคดเลอกตามธรรมชาตของกระบวนการววฒนาการของสงมชวต

สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทยนนในรายงานของกรมสงเสรมและเผยแพรคณภาพคณภาพสงแวดลอม (2553) ประเทศไทยมความหลากหลายทางชวภาพทงพชและสตว สงมชวตทงทางบกและน ามพรรณไมทศกษาแลวประมาณ 20,000 ชนด และพนธสตวประมาณ 12,000 ชนด ซงยงมสงมชวตอกเปนจ านวนมากทยงไมมขอมล โดยจ านวนสงมชวตคาดวามประมาณ 0.36% ของพนทบกบนโลก ขอมลรายงานดงกลาวบอกสถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของไทยมพรรณพช 15,000 ชนด สตวมกระดกสนหลง 4,591 ชนด สตวไมมกระดกสนหลง 83,000 ชนด อยางไรกตามในสถานการณปจจบนความหลากหลายทางชวภาพก าลงถกคกคามและหลายชนดพนธเรมเขาสระยะใกลสญพนธและบางชนดไดสญพนธไปแลวจากกระบวนการพฒนาทเนนสรางความ

63

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจไปสการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกและการลดลงของพนทปาไม ปญหามลพษ การสญเสยถนทอยอาศยและการเพมขนของประชากรมนษย ลวนเปนสาเหตของการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ เชนเดยวกนความหลากหลายทางชวภาพในภาคเกษตรกรรมกไดรบผลกระทบดวยเชนเดยวกน โดยเฉพาะการลดลงของความหลากหลายทางพนธกรรมของพชและสตวในระบบการผลตอาหารทางการเกษตร โดยเฉพาะการเปลยนแปลงระบบการผลตจากการผลตเพอการยงชพ (Subsistence economy) มาเปนระบบการผลตพชเชงเดยว (Mono crop) นนคอท าใหความหลากหลายของชนดพนธพชและสตว และความหลากหลายทางพนธกรรมของพชและสตวเหลานลดลงและหายไปมเพยงไมกสายพนธทรฐและตลาดสงเสรม

การพยายามอนรกษพนธกรรมของประเทศไทยนนมการด าเนนการจดตงธนาคารพนธกรรม (Gene Bank) โดยท าการเกบรวบรวมพนธขาวของประเทศไทย อยางไรกตามแมวาจะมการตงธนาคารพนธกรรมขนมากแตกเปนเพยงการเกบรวบรวมสายพนธของพชบางชนดเทานน ขณะทพชพรรณและสตว อน รวมทงจลนทรยนนยงไมมการจดการทเปนรปธรรมทชดเจน ซงผลส าเรจและการเปนหลกประกนนโยบายในอนาคตของการใชประโยชนและอนรกษพนธกรรมนนตองท าการศกษาทงการอนรกษแบบนอกถน (ex situ) และในถนทอยอาศย (in situ) ควบคกน การรวบรวมพนธพชพนธสตวและสงมชวตอนจงมความจ าเปนอยางยงเชนเดยวกน ดงนนรฐและภาคสวนทเกยวของตองตระหนกและเรงด าเนนการการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพทงในลกษณะการอนรกษนอกถนทอยอาศย และการอนรกษในถนทอยอาศยไปพรอมๆกนจงจะน าไปสความยงยนของความหลากหลายทางพนธกรรมของพชและสตวในทางการเกษตรทเปนหลกประกนความมนคงทางอาหารของมวลมนษยชาต อยางไรกตามการมงเปาเพอใหเกดการด ารงอยของความหลากหลายทางพนธกรรมทองถนทงพชและสตวนนเราจ าเปนตองมงไปทการสนบสนนสงเสรมชมชนในการอนรกษและใชประโยชนจากสงมชวตทงพชและสตวใหเกดความยงยนเพอเปนการสรางหลกประกนของความมนคงทางอาหารนนหมายความเราตองมการปรบเปลยนกระบวนทศนและแนวทางในการจดการทรพยากรชวภาพของประเทศใหมทมใชมงเนนการท าการผลตเพอการขายทตอบสนองตลาดแตเพยงอยางเดยวแตควรตองใหความส าคญกบการผลตเพอด ารงชพทมความเหมาะสมสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมทองถนดวยแนวคดความหลากหลายทางการเกษตรหรอไรนา (Agrodiversity) จงเปนแนวคดหนงทมความเหมาะสมและเปนไปไดในการทจะอนรกษพนธกรรมทองถนของประเทศไทย โดยเปนแนวคดทเกดขนในชวงทศวรรษท 1990 โดยบรคฟลดและสตอกกง ( Brookfield and Stocking, 1999) อธบาย (Agrodiversity) วาหมายถงปฏสมพนธระหวางปฏบตการการจดการทางการเกษตร สทธการเปนเจาของทรพยสนของเกษตรกร ทรพยากรทางชวภาพกายภาพและสงมชวต แมวาบางครงอาจมการใชแทนกนระหวางค าวา Agrodiversity กบ Agrobiodiversity แตมความหมายทตางกนคอ Agrobiodiversity มการใชมากอนโดยทวไปมวตถประสงคใชกบการค านวณความหลากหลายทางชวภาพในพนททางการเกษตร เชน การศกษาบทบาทชายหญงและความหลากหลายทางชวภาพในไรนาในบงคลาเทศของโอคเลยและคณะ (Oakley et al, 2005) พบวาปจจยทางภมศาสตรทองถนและบทบาทชายหญงเปนปจจยส าคญทก าหนดความหลากหลายของพนธพชทปลก สวน Agrodiversity นนมการใชนอยกวา ซงบรคฟลดและปาดอค (Brookfield and Padoch,1994) ไดใหค านยาม Agrodiversity วาหมายถงแนวทางหลายทางทเกษตรกรใชความหลากหลายทางธรรมชาตของ

64

สงแวดลอมส าหรบการผลตทไมเฉพาะทางเลอกการปลกพชแตรวมถงการจดการทดน น าและสงมชวตทงหมด ขณะทอลเมคนเดอรส และคณะ (Almekinders et al, 1995) ไดใหความหมาย Agrodiversity วาหมายถงระบบทเหมาะสมส าหรบหวานไถปลกพชอนเปนผลลพธจากปฏสมพนธระหวางทรพยากรพนธกรรมพช สงแวดลอมทมชวตและไมมชวตและวธการจดการทนยามความเปลยนแปลงจากปฏสมพนธระหวางปจจยของระบบนเวศเกษตร โดยทระบบนเวศเกษตร (Agroecosystems) หมายถงระบบการผลตพช สตว ประมง และปาไมทมนษยไดกระท าใหเกดขนในสภาพแวดลอมธรรมชาตเพอใหไดมาซงปจจยพนฐานในการด ารงชพ เพอการแลกเปลยน และเพอการคาขาย โดยมองคประกอบทเปนสงมชวตและสงไมมชวต เชน ดน น า อากาศ แสงแดด รวมทงปจจยทมผลกระทบทงทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรมและเทคโนโลยทมปฏสมพนธตอกนเกดเปนระบบนเวศเกษตร (ชนวน รตนวราหะ, 2536) ซงการประชมโลกวาดวยการเกษตรในตนศตวรรษท 21 “Global Forum on Agricultural Research” ไดใหความส าคญในการสนบสนนแนวคด Agrodiversity และพหลกษณนยม (Pluralism) อนเปนประเดนทชวยสนบสนนความมนคงทางอาหาร การลดปญหาความยากจนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในการศกษาวจย (Torres et al, 2000)

บรคฟลดและสตอกกง (Brookfield and Stocking, 1999; Ibid.) ไดประมวล Agrodiversity จากค านยามขางตนเพอใหเกดความเขาใจวามค าถามสองประการคอ ประการแรกเกษตรกรมการปฏบตอยางไรจากผลกระทบสงแวดลอมทมลกษณะแตกตางกนของขอบเขตความหลากหลายทางชวภาพจากพนธกรรมถงภมทศนทงมวล ประการทสองความหลากหลายทางชวภาพกระทบตอองคประกอบของสงคมชนบททงวถชวตปจเจก ครวเรอน และชมชนและเศรษฐกจระดบกวางอยางไร โดยปฏสมพนธทงสองวางอยบนความแตกตางทมระดบมาตรวดของปฏบตการทงเชงพนท ( spatially) และเชงเวลา (temporally) และระดบความแตกตางของการปรบเปลยนความหลากหลายทางชวภาพธรรมชาต

65

AGRODIVERSITY

Mainly spatial variation Mainly temporal variation Natural environment

Modified environment

Related Developmental issues

แผนภาพท 2.7 Elements agrodiversity – main components and principal

development issues. ทมา: Brookfield and Stocking (1999) บรคฟลดและสตอกกง ไดแบงองคประกอบของ Agrodiversity จากการศกษาของโครงการ

PLEC9 ออกเปน 4 สวนคอ 1. Biophysical diversity หมายถงความหลากหลายของธรรมชาตสงแวดลอมซงควบคม

คณภาพทมมาแตดงเดมของฐานทรพยากรธรรมชาตเพอใชประโยชนส าหรบระบบการผลต ซงรวมถงการฟนคนสภาพธรรมชาตของสงแวดลอมทางชวภาพกายภาพ ลกษณะของดนและผลผลต ความหลากหลายทางชวภาพของธรรมชาต การขนของพชและสงมชวตอนในดน ทยงรวมถงลกษณะทาง

9 PLEC: People, Land Management and Environment Change คอโครงการศกษาเรองคน การ

จดการทดนและการเปลยนแปลงสงแวดลอมของ UNU/UNEP, 1998. Project document and annexes as submitted to the Secretariat of the Global Environment Facility for final approval. United Nation University, Tokyo, and United Nation Environment Programme, Nairobi. ดขอมลเพมเตมไดจากเวบไซด http://www.unu.edu/env/plec

Biophysical Diversity Soil, productivity

Plants, biota Water, microclimate

Climatic Variability: Macro-and meso-climate

Cycles and random trends Droughts, floods

Organization Diversity: Household characteristics Resource endowments

Farm organization

Management Diversity: Local knowledge

Adaptations and innovation New technologies

Agro-Bio-Diversity: Use and management of

species Production, conservation

Demography; Population Migration

Gender, age

Macro-economy Government services

Subsidies; aid, taxation

Livelihoods: Poverty and food

security Sustainability

66

กายภาพและเคมของดน กายภาพของผวและกระบวนการทางชววทยา ระบบน า อากาศ และความเปลยนแปลงในแตละองคประกอบ

2. Management diversity หมายถงวธการจดการทดน น า และสงมชวตส าหรบการผลตพชและรกษาโครงสรางและความอดมสมบรณของดน ทรวมถงวธการจดการทางชววทยา เคม และกายภาพ ซงการจดการไมเฉพาะดนและภมประเทศเทานนแตรวมถงความแตกตางของฤดกาล เกษตรกรรายยอยมกจะปรบวธปฏบตตามรปแบบของฝนทตก บางทกมการจดการทางชววทยา เชน การอนรกษปาส าหรบพนทตนน าหรอการปลกพชเพอชวตมผลลพธทางกายภาพ ความรทองถนมการปรบเปลยนโดยขอมลขาวสารใหมๆทเปนพนฐานความหลากหลายการจดการ

3. Agro-biodiversity หมายถงการจดการและการใชประโยชนโดยตรงจากสงมชวต (species) และพนธ (varieties) รวมทงพชปลก พชกงปลกและพชปา ของมนษยหรอความหลากหลายทางชวภาพของพชทงหมด สวนทส าคญคอความหลากหลายของพชทมนษยปฏบตการเพอใหเกดความยงยน หรอเพมผลผลต ลดความเสยงและยกระดบการอนรกษ

4. Organizational diversity หมายถงลกษณะทางสงคมเศรษฐกจทรวมถงความหลากหลายปฏบตการของมนษยในไรนาและการใชทรพยากรของเกษตรกรทชวยสนบสนนการอธบายการจดการความหลากหลายและการเปลยนแปลงระหวางลกษณะเฉพาะของไรนา ทอธบายสวนประกอบของแรงงาน ขนาดครวเรอน และความแตกตางในสทธทรพยากรของครวเรอน และความมนใจของแรงงานในไรนา รวมทงความสมพนธของกลมอายและบทบาทชายหญงทท างานในไรนา และขนอยกบการสนบสนนทรพยากรจากภายนอกไรนา การกระจายเชงพนทไรนาและความแตกตางในการเขาถงทดน

การจดแบงดงกลาวยงมขอโตแยงของพนฐานการท าความเขาใจระหวางความหลากหลายทางชวภาพธรรมชาตและการใชทดนของมนษยซงปฏบตการบนความหลากหลายของระดบพนท ( spatial scales) มความแตกตางทส าคญโดยประเภทของความหลากหลายทางชวภาพคอคณสมบตของสงมชวตหรอทตง ขณะทตรงกนขามความหลากหลายไรนาคอลกษณะพเศษของทงนา ไรนา ชมชนและภมทศน และการแบงดงกลาวมความแตกตางกนในเชงมตและพลวตของลกษณะทสามารถใชชวงเวลาในการแบงดงน 1) Short-term (inter-and intra-seasonal) sequential diversity หรอระยะสนในการตดสนใจของเกษตรกรกบการใชประโยชนทดน แรงงาน การลงทนและทรพยากร และความมนคงหรอความเสยงของการเกบเกยว ระดบชวงเวลาดงกลาวเปนชวงเดอนระยะสนๆในรอบป และ 2) Longer-term change in cropping and management practices หรอระยะยาวในการปลกและจดการพช ในการตอบสนองตอการเปลยนแปลงทางสงแวดลอม ประชากร สงคม เศรษฐกจ และการเมอง และยงรวมไปถงรปแบบการปลกพช การจดสรรการใชทดน ความมนใจบนความแตกตางของแหลงรายได ซงท าใหมการลงทนทถาวรในทดน ท าใหเกดการเปลยนแปลงของดนและสงมชวต โดยการใชและกระบวนการทางธรรมชาต การเตรยมหาหนทางเพอการผลตเพอการคา การละทงและการปรบเปลยนปลกพชชนดใหม วธปฏบตแบบใหมน าไปสระบบและการมองขามวธอนๆ ซงปรากฏรปแบบในชวงเวลาไมกปถงหลายศตวรรษทผานมา

บรคฟลดและสตอกกงไดสรปวาการวเคราะหเพอใหเขาใจถงความหลากหลายทางการเกษตรวาตองค านงถงแนวคดการใชประโยชน (Utilitarian concept) ทจะชวยเปนกรอบท าใหเกดความเขาใจความหลากหลายทางชวภาพในภมทศนของผคน ท าใหผตดสนใจสามารถแยกแยะความส าคญทงการ

67

ใชและการปกปองความหลากหลายทาชวภาพและชวยในการวางแผนในการออกแบบเครองมอ ซงตวอยางการใชแนวคด Agrodiversity ศกษาทางมานษยวทยาอยางเชน เนตตงและสโตน (Netting and Stone, 1996) ใชแนวคด Agrodiversity ศกษาระบบการเพาะปลก Kofyar ในตอนกลางของประเทศไนจเรยทรวมเอาความหลากหลายของชนดพชทปลก ความซบซอนของทกษะการจดการปลกพชและการจดการตลาด สวนการศกษาทางนเวศวทยา ตวอยางเชน พเมนเทลและคณะ (Pimentel et al, 1992) ไดใชแนวคดดงกลาวศกษาทผนวกรวมเรองความหลากหลายทางชวภาพของแมลงและดนใน Agrodiversity ทรจกดในนามการจดการสงมชวตในทดนทางการเกษตร รวมทงการศกษาเกยวกบความหลากหลายเพอเปนแนวทางยทธศาสตรใหมส าหรบการอนรกษดน (Stocking, 2002) เปนตน

ส าหรบในประเทศไทยไดมการใชแนวคด Agrodiversity น ามาศกษาเกยวกบระบบการเกษตรทางภาคเหนอของนกวชาการภาควชาพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมและมงานตพมพเผยแพร อาท Agrodiversity: Lessons from the highlands of northern Thailand (Rerkasem and Rerkasem, 2006) ตามกรอบคดโครงการ PLEC ซงแสดงใหเหนถงความรทองถนและปฏบตการของเกษตรกรในการจดการทรพยากรทสมพนธกบการด ารงชพ นอกจากนยงใชแนวคด Agrodiversity ในการศกษาการอนรกษพนธกรรมขาวพนเมองในถนทอยอาศย (Rerkasem and Rerkasem, 2002) โดยน าเสนอแนวคด Agrodiversity วาหมายถงการวเคราะหและท าความเขาใจนวตกรรมความรเรองขาว การจดการระบบการปลกพชและทรพยากรพนธกรรมของเกษตรกรไทย ทมงเนนถงพลวตการเปลยนแปลงในระบบการปลกพช ผลผลต และการจดการวธปฏบตทเกดขนระหวางระบบนเวศเกษตร พนททมความเหมาะสมส าหรบความหลากหลายทางพนธกรรมขาวทอาจจะชวยยกระดบและวเคราะหในไรนา งานดงกลาวชใหเหนวาลกษณะทางพนธกรรมพชทางการเกษตรถกก าหนดโดยปจจยทางสงคม เศรษฐกจ เชนเดยวกบปจจยทางชวภาพกายภาพ ซงมผลตอการตดสนใจของเกษตรกรในการเลอกพชทจะปลกในแตละพนททเหมาะสม และมผลกระทบตอการจดการทรพยากรพนธกรรมทองถนทแตกตางกนสองลกษณะคอ ประการแรกเกษตรกรอาจมอทธพลตอระบบความหลากหลายทางพนธกรรมพชทองถนโดยมการเลอก การปฏบต การดแล การผสมพนธพชและการคดเลอกพนธปตอปในระบบเอง หรอประการทสอง เกษตรกรมการผสมเมลดพนธในการปลกในพนทหรอเหตผลอนท าใหเกดความแตกตางของพนธ การถายเทของยนอาจเกดขนจากการเปลยนแปลงวธการเพาะปลกจากการเตรยมทดน การใหปย การจดการศตรพช การเกบเกยวและการเกบเมลดพนธ และการเปลยนแปลงการใชและการจดการพนธกรรมขาวทองถนนนมาจากการน าเอาพนธขาวชนดใหมจากทอนเขามาปลกในพนทและการคดเลอกพนธจากประชากรในพนทเดยวกน ซงงานชนนเสนอแนะแนวทางการอนรกษแบบ “win-win situations” ทคนในทองถนสามารถทจะอนรกษทรพยากรไดและแนวคด Agrodiversity นาจะสามารถน าไปวเคราะหท าความเขาใจระบบทรพยากรพนธกรรมขาวพนเมองในพนทอนได

โดยสรปจากการนยามความหมายและการยกตวอยางประกอบของแนวคดเพอจะรกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชท รพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวาง

68

ประเทศภายในป พ.ศ.2573 นน การก าหนดตวชวดจ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษท งในระยะกลางและระยะยาว และสดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธนนมความเหมาะสมกบประเทศไทย โดยสดสวนการวดดงกลาวมการนบจ านวนสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธหารดวยจ านวนพนธทองถนทงหมด แตอยางไรกตามควรมการเพมประเดนเกยวกบตวชวดสดสวนการจดการอนรกษแบบนอกถน (ex situ) และในถนทอยอาศย (in situ) ควบคกนดวย 6.Target 2.a:

Increase investment, including through enhanced international cooperation, in rural infrastructure, agricultural research and extension services, technology development and plant and livestock gene banks in order to enhance agricultural productive capacity in developing countries, in particular least developed countries.

เปาหมาย 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด Indicator 2.a.1: The agriculture orientation index for government expenditures ตวชวด 2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ Indicator 2.a.2: Total official flows (official development assistance plus other official flows) to the agriculture sector ตวชวด 2.a.2: หนวยงานทงหมดมการขบเคลอนทราบรน (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตร การทบทวนนยามความหมายของเปาหมายการเพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสดผวจยไดทบทวนเอกสารทเกยวของดงน การเพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวนนเมอพจารณาจากแผนพฒนาและการลงทนของภาครฐจะพบวารฐมนโยบายในการพฒนาโครงสรางพนฐานของประเทศโดยมการก าหนดไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาตงแต ฉบบท 1-12 ในปจจบน เมอเราพจารณาจากแผนยทธศาสตรกระทรวงคมนาคม พ.ศ.2554-2558 (ส านกนโยบาย

69

และยทธศาสตร, 2556) ไดด าเนนการจดใหมสาธารณปโภคขนพนฐานอนจ าเปนจ าเปนตอการด ารงชวตของประชาชนตามกฎหมายรฐธรรมนญป 2550 บญญตไว โดยไดด าเนนการตามแนวทางทบรรจไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559) มงเนนการปรบโครงสรางเศรษฐกจสการเตบโตอยางมคณภาพและยงยน โดยผลกดนการพฒนาการขนสงตอเนองหลายรปแบบ การปรบปรงประสทธภาพการบรหารจดการโลจสตกส การพฒนาระบบขนสงทางรถไฟ การปรบปรงพฒนาโครงขายขนสงมวลชนทมอยในปจจบนใหทนสมยครอบคลมพนทบรการและสอดคลองกบการขยายตวของเมองและการใชประโยชนทดน รวมทงใหความส าคญกบการพฒนาความเชอมโยงดานการขนสงและระบบโลจสตกสกบประเทศเพอบานภายใตกรอบความรวมมอในอนภมภาคอาเซยน ซงผลการด าเนนงานในป พ.ศ.2555 มโครงขายเสนทางขนสงทางถนนของประเทศไทยมความยาว 217,797.06 กโลเมตร เปนถนนในความรบผดชอบของกรมทางหลวงระยะทาง 66,871.36 กโลเมตร กรมทางหลวงชนบทระยะทาง 49,080.16 กโลเมตร เทศบาลระยะทาง 16,276.06 กโลเมตร และอนๆระยะทาง 85,569.48 กโลเมตร ซงสะทอนใหเหนถงบทบาทของรฐทมงพฒนาโครงสรางพนฐานโครงขายการคมนาคมเพอการสนบสนนระบบเศรษฐกจของชมชนในชนบท ระดบประเทศและระหวางประเทศในภมภาคอาเซยน ซงการพฒนาโครงสรางพนฐานมการด าเนนการทตอเนองโดยมแผนพฒนายทธศาสตรกระทรวงคมนาคม พ.ศ.2559 (ส านกนโยบายและยทธศาสตร, 2558) เปนกรอบในการด าเนนงาน ขณะทการวจยเกษตรหมายถง กระบวนการสรางองคความรเกยวกบการเกษตรในดานตางๆทงการเพมผลผลต การแปรรป การสงเสรมทางการเกษตร การวจยเพอหาพชและสตวทมคณภาพตอการผลต เปนตน ขณะทการขยายบรการหมายถงความพยายามในการใชความร ความสามารถ ทกษะ และ ความกระตอรอรนของผใหบรการในการน าเสนอการบรการใหแกผรบบรการดวยความเตมใจ จรงใจ และใหเกยรต เพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการและความ คาดหวง รวมทงเพอสรางความพงพอใจสงสดแกผรบบรการ สวนการพฒนาเทคโนโลยหมายถงสงทมนษยพฒนาขน เพอชวยในการท างานหรอแกปญหาตางๆ เขน อปกรณ เครองมอ เครองจกร วสด หรอแมกระทงทไมไดเปนสงของทจบตองได เชน กระบวนการตางๆเทคโนโลย เปนการประยกตน าเอาความรทางวทยาศาสตรมาใชและกอใหเกดประโยชนในทางปฏบตแกมวลมนษยกลาวคอเทคโนโลยเปนการน าเอาความรทางวทยาศาสตรมาใชในการประดษฐสงของตางๆใหเกดประโยชนสงสด ดงนนเราจะเหนวาการวจย การขยายบรการและการพฒนาเทคโนโลยเปนการสรางเสรมปจจยทจะชวยสนบสนนกระบวนการการเกษตรเพอชวยยกระดบขดความสามารถของการผลตทางการเกษตรใหมประสทธภาพสงสด ซงประเทศไทยไดด าเนนการพฒนาการเกษตรมาตงแตเรมใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 (พ.ศ.2504-2506) จนกระทงมาถงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559) โดยจะเหนวาพฒนาการทางการเกษตรของประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงสดสวนของภาคการเกษตรลดลงมการปรบเปลยนบทบาทจากทเคยเปนสนคาเพอการบรโภคภายในประเทศและสงออกในรปของสนคาขนปฐมภมไปเปนวตถดบเพอการผลตของภาคการผลตอน เชน อตสาหกรรมอาหารแปรรป เปนตน สรางมลคารายไดแกประเทศมากขน ส าหรบการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรหมายถงกระบวนการเกบพนธกรรมของพชและสตวไวเพอการอนรกษและใชประโยชนทยงยน

70

โดยส าหรบพชนนกจะมลกษณะของการจดท าธนาคารพนธกรรมหรอธนาคารยนในลกษณะการเกบเชอพนธไวในสถานททเหมาะสมทเชอพนธพชสามารถมอายทสามารถจะน ากลบมาใชประโยชนเพอการเพาะปลกและขยายพนธใหมไดซงเปนลกษณะของการอนรกษแบบนอกถนทอยอาศย (Ex situ conservation) และอกประการหนงคอการอนรกษพนธกรรมไวในถนทอยอาศยซงเปนกระบวนการจดการตามธรรมชาตเพอใหพชสามารถขยายพนธและเกดการแลกเปลยนทางพนธกรรมไดตามธรรมชาตเรยกวาการอนรกษแบบอยในถนอาศย ( In situ conservation) ซงกรมวชาการเกษตรไดนยามธนาคารเชอพนธพชหมายถงแหลงเกบรกษาและอนรกษความหลากหลายของทรพยากรพนธกรรมพชทมคณคาและเกยวของกบความตองการใชประโยชนของมนษยส าหรบการบรโภค การรกษาโรคและเปนแหลงผลตพลงงาน โดยมการจดการทรพยากรพนธกรรมพชทอนรกษควบคกบการจดการดานขอมลทเกยวของอยางเปนระบบแบบแผน ซงความหลากหลายทางพนธกรรมพชดงกลาวจ าเปนอยางยงตอการปรบปรงพนธพชโดยการเพมผลผลต คณคาโภชนาการ และรกษาไวซงระบบเกษตรกรรมทยงยนของประเทศ (กรมวชาการเกษตร, 2559) โดยธนาคารเชอพนธพชแบงออกเปน 1. ธนาคารเมลดพนธ (Seed Bank) 2. ธนาคารทรวบรวมพนธกรรมพชทเกบในสภาพปลอดเชอ ( In vitro Bank) เชนธนาคารเนอเยอพช (Tissue Bank) และธนาคารละอองเรณ (Pollen Bank) 3. ธนาคารทรวบรวมพนธกรรมพชในสภาพเยนยงยวด (Cryobank) 4. ธนาคารทรวบรวมพนธกรรมพชในสภาพแปลงปลก (Field Bank)

เชนเดยวกนสตวกมการด าเนนการอนรกษทรพยากรพนธกรรมอยสองลกษณะเชนเดยวกนโดยมการด าเนนการอนรกษทรพยากรพนธกรรมสตวทเรยกวา in vivo หมายถงรปแบบการอนรกษพนธกรรมสตวไวในสถานทเฉพาะ เชน สวนสตว สวนเลยงปศสตว พนทคมครอง และการจายคาตอบเทนหรอมาตรการสนบสนนอนแกผดแลปศสตวทดแลสวนสตวในสภาพแวดลอมปกต และอกรปแบบหนงคอการสรางธนาคารยนเพออนรกษแบบ in vitro หมายถงการเกบพนธกรรมในถงไนโตรเจนเหลวนนคอการเกบยนไวในสถานททสรางขนมาเพอเกบยนส าหรบน าไปใชประโยชนในดานตางๆตอไป (กองบ ารงพนธสตว กรมปศสตว, 2552) โดยสรปเราจะเหนวาการนยามความหมายของเปาหมาย 2.a: นนมการก าหนดตวชวดคอดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ และดชนหนวยงานทงหมดมการขบเคลอนทราบรน (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตรมความเหมาะสมกบสถานการณของประเทศไทย

71

7.Target 2.b: Correct and prevent trade restrictions and distortions in world agricultural

markets, including through the parallel elimination of all forms of agricultural export subsidies and all export measures with equivalent effect, in accordance with the mandate of the Doha Development Round. เปาหมาย 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา Indicator 2.b.1: Producer Support Estimate ตวชวด 2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร Indicator 2.b.2: Agricultural export subsidies ตวชวด 2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร ส าหรบเปาหมายท 2.b เกยวกบการแกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮานนผวจยไดทบทวนเอกสารเพอสรปนยามความหมายของเปาหมายดงน การเจราจาการคาพหภาครอบโดฮาเปนการเจรจาการคาพหภาครอบท 9 นบตงแตหลงมการเจรจาการคาภายใตแกตต (General Agreement on Tariffs and Trade: GATT) เปนการประชมของรฐมนตรองคการการคาโลก ณ กรง โดฮา กาตาร (Doha Ministerial Conference) เมอป พ.ศ.2544 มวตถประสงคเพอแกไขปญหาความไมเปนธรรมในการเจรจาการคาทผานมา โดยใหความส าคญอยางยงกบการแกไขปญหาความยากจน และการสงเสรมใหเกดการพฒนาในประเทศก าลงพฒนาภายใตชอ “วาระแหงการพฒนารอบโดฮา” (Doha Development Agenda: DDA) ซงความตกลงวาดวยสนคาเกษตรภายใตองคการคาโลก (WTO) หรอความตกลงพหภาควาดวยการคาสนคา (Multilateral Agreements on Trade in Goods) ไดมการก าหนดใหเปลยนมาตรการทไมใชภาษศลกากร เชน การก าหนดปรมาณหรอการหามการน าเขาเปนมาตรการภาษศลกากรทงหมด (Tariffication) โดยประเทศพฒนาแลวจะตองลดภาษลงรอยละ 36 ภายใน 6 ป สวนประเทศก าลงพฒนาจะตองลดภาษลงรอยละ 24 ภายใน 10 ป และแตละรายการสนคาจะตองลดลงอยางนอยรอยละ 10 นอกจากนสมาชกทเปนประเทศพฒนาแลวจะตองลดมาตรการอดหนนภายในทบดเบอนการคาลงรอยละ 20 ภายใน 6 ป สวนประเทศก าลงพฒนาจะตองลดลงรอยละ 13 ภายใน 10 ป สวนการอดหนนการสงออกใหกบประเทศพฒนาแลวลดปรมาณทไดรบการอดหนนสงออกรอยละ 21 และลดเงนอดหนนสงออกลงรอยละ 36 ภายใน 6 ป สวนประเทศก าลงพฒนาลดปรมาณทไดรบการอดหนนสงออกลงรอยละ 14 และลดการใหเงนอดหนนสงออกรอยละ 24 ภายใน 10 ป เปนตน การแกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลกหากเรามองอกมมหนงกคอการอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilltation) ซงองคกรการคาโลกตางกมการนยามความหมายทแตกตางกนออกไป อาท OECD (Organisation for Economic Co-operation

72

and Development)10 นยามการอ านวยความสะดวกทางการคาคอการสรางมาตรฐานและการลดความยงยากของกระบวนการและการแลกเปลยนขอมลทเกยวของกบการเคลอนยายสนคาระหวางประเทศจากผขายไปยงผซอและเพอสงผานการช าระเงนใหถกตอง ขณะท APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation)11 นยามปไวในป ค.ศ.2002 วาการอ านวยความสะดวกทางการคาหมายถงการลดความซบซอนสรางความเปนเอกภาพน าเทคโนโลยและมาตรการอนๆมาใชแกไขกระบวนการและงานบรหารทเปนอปสรรคตอการคา สวนองคการคาโลก (WTO) และ UNCTUD ไดนยามการอ านวยความสะดวกหมายถงการท าใหกระบวนทางการคาระหวางประเทศมความเรยบงายซงหมายรวมถงกจกรรม การปฏบต พธการทเกยวกบการรวบรวม การน าเสนอ การสอสารและประมวลผลขอมลส าหรบการเคลอนยายสนคาในการคาระหวางประเทศ (เดอนเดน และวรวลย, 2547) ซงจะเหนวาแตละองคกรตางกนยามการอ านวยความสะดวกทางการคาในมมมองของตนเองแตอยางไรกตามเมอพจารณาจะเหนวามพนฐานของแนวคดรวมกนคอเปนเรองของการปรบประสาน (Harmonization) การท า ให ง าย (Simplification) การสร า งมาตรฐาน (Standardization) และความโปร ง ใส (Transparency) อยางไรกตามกรอบการเจรจาโดฮานนสถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (ตรณ และคณะ, 2552) ไดศกษายทธศาสตรและกลไกการเจรจาการคาระหวางประเทศของไทยซงแนวคดการเจรจาทางการเพอแลกเปลยนสทธประโยชนการเขาถงตลาดระหวางกนนน (Reciprocal trade negotiation) อาจมใชเหตผลทางเศรษฐกจเสยทเดยวหากแตมกจะมนยทางการเมองควบคกนดวย โดยมาตรการการกดกนทางการคานนสามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ (ณตถยา, 2558) คอ มาตรการกดกนทางการคาทางภาษศลกากร (Tariff Barriers) และมาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษ (Non-tariff Barriers) 1) มาตรการกดกนทางการคาทางภาษศลกากร (Tariff Barriers) เปนมาตรการททกประเทศใชกนแพรหลายมาตงแตอดตจนกระทงปจจบน โดยภาษศลกากรม 2 ชนดคอ ภาษศลกากรทเกบจาก

10 บทบาทส าคญในการเสรมสรางความแขงแกรงทางเศรษฐกจใหแกประเทศสมาชก โดยการปรบปรง

ประสทธภาพการบรหารจดการ สงเสรมการคาเสร และใหความชวยเหลอเพอการพฒนาทงในประเทศอตสาหกรรมและประเทศก าลง พฒนา ทงน ภารกจของ OECD เปลยนแปลงไปจากเดม คอจากเดมทเนนการตรวจสอบนโยบายในดานตางๆ ของประเทศสมาชกไปสการวเคราะหแนวทางทนโยบายตางๆ จะสามารถมปฏสมพนธรวมกนระหวางประเทศสมาชกและกบประเทศภายนอกกลม โดยเฉพาะในประเดนปญหาขามชาตตางๆ อนเกดจากกระแสโลกาภวตน ในปจจบน OECD ถอ เปนองคกรวจยทมคณภาพทสดองคกรหนงของโลก เปนแหลงรวมขอมลวจยตางๆ ใหประเทศสมาชกสามารถ ปรกษา คนควา รวมทงขอขอเสนอแนะเกยวกบแนวปฏบตอนเปนเลศในดานตางๆ

11 คอ ความรวมมอทางเศรษฐกจใน เอเชย-แปซฟก กรอบความรวมมอนกอตงขนเมอป พ.ศ.2532 เพอตอบสนองตอภาวะการพงพาซงกนและกน ของเศรษฐกจในเอเชย-แปซฟกท เพมมากขน จากจดเรมตนดวยการหารออยางไมเปนทางการในระดบ รฐมนตรดวยสมาชกเพยง 12 ราย เอเปคไดพฒนาจนกลายมาเปนเวทในระดบภมภาคทมความส าคญ โดยเฉพาะอยางยงเมอเอเปคไดเรมจดการพบปะระหวางผน าเปนประจ าทกป ตงแตป พ.ศ.2536 เปนตนมา ปจจบน เอเปคมสมาชก 21 เขตเศรษฐกจ มประชากรรวมกนประมาณ 2,500 ลานคน (ประมาณ รอยละ 42 ของประชากรโลก) มผลตภณฑมวลรวมประชาชาตรวมกนกวา 18 ลานลานดอลลารสหรฐฯ ในป 2544 และ การคาระหวางประเทศกวา รอยละ 69 ของไทยเปนการคากบสมาชกเอเปค ดวยศกยภาพขางตน เอเปคได กลายมาเปนพลงผลกดนการคาแบบเปดและความรวมมอทางเศรษฐกจและวชาการอยางแทจรง

73

สนคาน าเขาทมชอเรยกวาอากรขาเขา ( Import duties หรอ Tariffs) และอากรขาออก (Export duties) โดยอากรขาเขาจะมผลตอเศรษฐกจภายในประเทศและเปนภาษทน ามาใชกบสนคาน าเขาเกอบทกชนด 2) มาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษ (Non-tariff Barriers) หมายถงมาตรการทไมไดอยในรปของภาษศลกากรเปนกฎระเบยบขอบงคบภาครฐบาลทเกยวของกบการคาระหวางประเทศ โดยองคการคาโลก (WTO) อนญาตใหประเทศสมาชกสามารถใชมาตรการทมใชภาษไดในกรณของการคาทเปนธรรมหรอมสทธใชเปนขอยกเวนในกรณฉกเฉนหรอจ าเปน รวมทงคมครองชวตและสขภาพของ มนษย พชและสตวและไมเลอกปฏบตหรอไมเจตนาอแบแฝงตอการกดกนทางการคาและเปนไปตามหลกเกณฑภายใตความตกลงขององคการคาโลก มาตรการทมใชภาษทางศลกากรทเกยวของกบสนคาทางการเกษตรอาท มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (Sanitary and Phytosanitary Standard: SPS) เปนมาตรการทใชการจ ากดการน าเขาสนคาเกษตรกรรมเปนส าคญดวยเหตผลทางสขอนามย เพอคมครองชวต สขภาพของมนษย สตว หรอพชภายในอาณาเขตของประเทศจากความเสยงทเกดจากการเขามาหรอแพรระบาดของแมลง เชอโรค สงมชวตทเปนพาหะของโรคหรอสงมชวตทกอใหเกดโรค สารปรงแตง สงเจอปน สารพษหรอสงมชวตทท าใหเกดโรคในอาหาร เครองดม หรออาหารสตว เชน การหามน าเขาสนคาทมการปนเปอนเกนกวาอตราทประเทศผน าเขาก าหนด เปนตน มาตรการดานสงแวดลอม (Environment Measures: ENV) จะพจารณาถงผลกระทบของการผลต วสดทใชผลต ตลอดจนกระบวนการผลตและผลตภณฑเหลอใชทมผลตอสภาพแวดลอมเพอตองการใหผผลตส านกและมความรบผดชอบผลกระทบทเกดจากการผลตสนคาทมตอสภาพแวดลอมซงทผานมาเราจะเหนวาประเทศสหรฐอเมรกาหรอสหภาพยโรปทมกน าเอามาตรการกดกนทางการคามาใชกบสนคาประมงของไทยเกยวกบประเดนการใชแรงงานและการคามนษย เปนตน โดยสรปแลวการนยามความหมายแกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮานนการใชดชนชวดระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร และตวชวดการอดหนนการสงออกทางการเกษตรจงมความเหมาะสม 8.Target 2.c:

Adopt measures to ensure the proper functioning of food commodity markets and derivatives and facilitate timely access to market information, including on food reserves, in order to help limit extreme food price volatility. เปาหมาย 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง Indicator 2.c.1: Indicator of food price anomalies

74

ตวชวด 2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต การนยามการปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรงผวจยไดทบทวนเอกสารเพออธบายความหมายดงน ตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธ โดยตลาดอนพนธ (Derivatives) หมายถง12 สนคาทางการเงนชนดหนงทมคณลกษณะพเศษคอเปนสนคาทไมมมลคาในตวเองแตมมลคาขนอยกบสนคาอนทอนพนธนนอางองอย โดยสนคาทอนพนธอางองมลคาจะเรยกวา “สนคาอางอง” (Underlying Asset) ลกษณะเดนของอนพนธอกอยางหนงคอมอายจ ากดเมอหมดอายมลคาของอนพนธนนๆกจะหมดลงดวย ซงประเภทของสนคาทซอขายในตลาดอนพนธทซอขายกนในตลาดทวโลกสามารถแบงออกเปน 4 ประเภทใหญๆไดแก 1) ฟวเจอร (Futures) คอสญญาซอขายลวงหนาทซอขายผานตลาดอนพนธทมการจดตงอยางเปนทางการเมอถงเวลาทก าหนดผซอและผขายมพนธะตองซอขายกนตามทตกลงในสญญา 2) ออปชน (Options) คอสญญาสทธ ผขายมภาระตองปฏบตตามพนธะในสญญา ในขณะทผซอมสทธจะเลอกใชสทธหรอไมกได 3) ฟอรเวรด (Forward) คอสญญาซอขายลวงหนาคลายกบฟวเจอรแตผซอและผขายตกลงซอขายกนนอกตลาดทมการจดตงขนอยางเปนทางการ 4) สวอป (Swap) คอขอตกลงระหวางบคคลตงแต 2 ฝายขนไปในการแลกเปลยนกระแสเงนสดในอนาคต หากเรามองการนยามของตลาดอนพนธขางตนทเชอมโยงกบสนคาอาหารคอปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนวาจะมวธการใดบางในการทจะใชเปนเครองมอในการวดสถานะของตลาดคาอาหารทมความมนคงและมความเหมาะสม ซงในประเดนดงกลาวไดก าหนดตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกตเปนเกณฑในการประเมน ซงดชนราคาอาหารนนม 2 ตวคอประการแรกดชนราคาอาหารภายในประเทศ (Domestic food price index) คอตวชวดราคาอาหารตามราคาตลาดโลก ซงค านวณผานอาหาร 5 ประเภทคอ ธญพช น ามนพช ผลตภณฑจากนม เนอสตว และน าตาล ดชนราคาอาหารภายในประเทศจงเปนสวนหนงของการเขาถงอาหาร (Food access) เพราะบอกถงระดบราคาอาหารทประชาชนสามารถเขาถงไดในแตละประเทศมความแตกตางกนมากหรอนอยเพยงใด ประการทสอง ดชนความไมแนนอนของราคาอาหารภายในประเทศ (Domestic food price volatility) หมายถง ความไมแนนอนของราคาอาหารภายในประเทศซงเปนผลมาจากสถานการณภายในประเทศและสภาวะของราคาอาหารโลก ความไมแนนอนดงกลาวสงผลตอเสถยรภาพทางอาหาร (Food stability) ของประชาชนในแตละประเทศ (วระ, 2557) โดยสรปเปาหมาย 2.c: เรองปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผน

12 http://www.tfex.co.th/th/education/files/2011-09-Derivatives-Th.pdf

75

ผวนของราคาอาหารอยางรนแรงและก าหนดตวชวดคอความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกตเปนเกณฑในการประเมนจงมความเหมาะแตทงนประเทศไทยตองมมาตรการด าเนนงานเกยวกบการจดท าตวชวดดงกลาวขนมาของหนวยงานทเกยวของ

76

บทท 3 สถานะปจจบนของเปาหมายท 2 ในบรบทประเทศไทย

ส าหรบเนอหาในบทนเปนการส ารวจสถานะปจจบนของเปาประสงค ตวชวด รวมถงชองวาง

ระหวางสถานะปจจบนกบเปาประสงค ตวชวด สดสวนผคน/พนททไดรบผลกระทบ ระดบความรนแรงของปญหาทเกยวของกบเปาประสงค และตวชวดของประเทศไทย ซงผวจยไดน าเอาเปาประสงคและตวชวดตามค านยามขององคการสหประชาชาตทไดเขยนไวในบทท 2 มาเปนแกนหลกและคนควาเอกสาร โครงการ กจกรรมและขอคดเหนจากภาคสวนทเกยวของกบสถานะในปจจบนวามการด าเนนการเปนอยางไรซงวเคราะห/สงเคราะหและน าเสนอไดดงน 1.เปาประสงคท 2.1: ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ ตวชวด 2.1.2: ความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES

สถานการณความหวโหยของประชากรโลกจากการรายงานองคการสหประชาต (United Nations, 2016) มสดสวนประชากรทประสบความทกขยากหวโหยลดลงจาก 15% ในป ค.ศ.2000-2002 ลดเหลอ 11% ในป ค.ศ.2014-2016 คดเปนจ านวนกวา 800 ลานคน ทขาดการเขาถงอาหารทเพยงพอและมากกวาครงหนงอยในแถบเขตทะเลทรายทวปแอฟรกาซงจากขอมลในป ค.ศ.2015 ประชากรวยผใหญหนงในสของภมภาคอยในสถานะทมความรนแรงของการไมมความมนคงทางอาหาร และหนงในสของประชากรเดกอายต ากวา 5 ป มภาวะเตยแคระแกรนจากขอมลในป ค.ศ.2014 ประมาณการณกวา 158.6 ลานคน ขณะทประชากรเดกของโลกทมอายต ากวา 5 ป มภาวะโภชนาการเกนใกล 20% ระหวางป ค.ศ.2000-2014 ประมาณการณ 41 ลานคนในกลมเดกจากขอมลรายงานในป ค.ศ.2014 ซงมากกวาครงหนงอาศยอยในเอเชย ขณะทประเทศไทยจากรายงานขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2015) พบวาภาวะขาดแคลนสารอาหาร (Prevalence of Undernourishment) ของประเทศไทยอยในระดบรอยละ 7.4 การก าหนดเปาหมายการยตความหวโหย (End hunger) การสรางความมนคงทางอาหาร (Food security) และการใหความส าคญกบภาวะเปราะบางของประชากรกลมเสยง (Vulnerability of risk people) จงเปนประเดนทส าคญของการน าไปสการขาดแคลนอาหารและปญหาทพโภชนาการของประชากรโลก หากเรายอนพจารณานบตงแตทประเทศไทยไดลงนามเขารวมการพฒนาแหงสหสวรรษ (MDGs: พ.ศ.2543-2558) สถานการณภาวะโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ.2551-2552 สขภาพเดก (ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย, 2553) พบวา เดกอาย 1 ป รอยละ 86.9 ไดดดหวน านมแมใน 2-3 วนแรกหลงคลอด การกนนมแมอยางเดยว (exclusive breast feeding) อยางนอย 3 เดอนมรอยละ 31.1

77

และอยางนอย 6 เดอนมเพยงรอยละ 7.1 และเดกทกนอาหารครบ 3 มอนนพบวามเดก 1 ใน 5 ของเดกอาย 6-14 ป กนอาหารไมครบ 3 มอ โดยมอเชาเปนมอทมการงดมากทสดรอยละ 60 สวนการกนผกและผลไมพบวาเดกอาย 2-14 ปมการกนผกและผลไมเฉลยเปนคามธยฐานวนละ 1.4 สวนตอวนโดยเดกอาย 2-5 ปรอยละ 81 กนผกนอยกวา 1 สวนตอวนและรอยละ 61 กนผลไมนอยกวา 1 สวนตอวน ขณะทเดกอาย 6-14 ปรอยละ 68 กนผกนอยกวา 1 สวนตอวน และรอยละ 55 กนผลไมนอยกวา 1 สวนตอวน และเดกอาย 2-14 ปรอยละ 10 เทานนทกนผกวนละ ≥2 สวน และรอยละ 21 กนผลไมวนละ ≥2 สวน ส าหรบภาวะโภชนาการในชวง 8 ปทผานมาจนถงป พ.ศ.2552 เดกไทยอาย 2-14 ปมแนวโนมมสวนสงเพมมากขนในเดกหญงเฉลย 3.6 ซม. ในเดกชายสงขนเฉลย 4.0 ซม. และน าหนกตวเพมขนเชนกนโดยน าหนกเพมขน 2 กโลกรมเมออาย 9 ปขนไป

แผนภาพท 3.1 จ านวนประชากรขาดสารอาหาร ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

0

5

10

15

20

25

2533-2535 2543-2545 2548-2550 2551-2553 2554-2556

จ านวนประชากรทขาดสารอาหาร (ลานคน)

78

แผนภาพท 3.2 จ านวนครวเรอนทงหมด ครวเรอนยากจนและครวเรอนไมยากจนเมอวดดานรายจาย เพอการอปโภคบรโภคจ าแนกตามเขตพนทป 2554-2558 ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดย

ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต :

1. สดสวนครวเรอนยากจน ค านวณจากจ านวนครวเรอนทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอนต ากวาเสนความยากจน หารดวย จ านวนครวเรอนทงหมด คณดวย 100

2.จ านวนครวเรอนยากจน หมายถง จ านวนครวเรอนทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอน ต ากวาเสนความยากจน

สถานการณภาวะความหวโหยในปจจบนของประเทศไทย จากเปาประสงคยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ. 2573 โดยมตวชวดดานความชกของภาวะทพโภชนาการ โดยมสถานการณตวชวด ในป 2554 เดกอาย 0-5 ป มภาวะเตย และผอมรอยละ 16.4 และ 6.7 ตามล าดบ ป 2551–2552 เดกวยเรยนอาย 6- 14 ป มภาวะเตย และผอม รอยละ 3.2 และ 4.0 โดยในหญงวยเจรญพนธ อาย 15 - 44 ป มภาวะผอมรอยละ 8.5 และประเทศไทยบรรลเปาหมายการลดสดสวนประชากรภายใตเสนความยากจนดานอาหาร จ านวน 1.2 ลานคน คดเปนสดสวนรอยละ 2 ของประชากรทงประเทศ ส าหรบป 2556 ประเทศไทยมคนยากจนดานอาหาร 3.9 แสนคน คดเปนสดสวนรอยละ 0.6

79

ของประชากรทงประเทศ ซงส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข (2557) รายงานสถานการณภาวะโภชนาการของเดกปฐมวย (เดกอาย 0-5 ป) พบวา ในป 2557 เดกปฐมวยมน าหนกต ากวาเกณฑรอยละ 6.1 ภาวะผอม รอยละ 6.2 ภาวะเตย รอยละ 11.1 และภาวะอวนรอยละ 9.9 และเมอเปรยบเทยบภาวะโภชนาการเปนรายภาค พบวา ภาคเหนอมภาวะน าหนกต ากวาเกณฑสงสด รอยละ 5.8 ภาคตะวนออกฉยงเหนอมภาวะผอมสงสด รอยละ 7.2 ภาคใตมภาวะเตยสงสด รอยละ 13.4 และภาคกลางมภาวะอวนสงสด รอยละ 11.3 สวนเดกวยเรยนทมอาย 6- 18 ป พบวาในป 2557 มภาวะผอม รอยละ 5.2 ภาวะเตย รอยละ 7.5 และภาวะอวน รอยละ 9.5 และเมอเปรยบเทยบเปนรายภาค พบวา ภาคใตมภาวะน าหนกต ากวาเกณฑสงสดรอยละ 6.1 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมภาวะผอมสงสด รอยละ 5.5 ภาคใตมภาวะเตยสงสด รอยละ 9.1 และภาคกลางมภาวะอวนสงสด รอยละ 12.31 (กรมอนามย, 2558)

แผนภาพท 3.3 สดสวนประชากรขาดสารอาหาร ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

ส านกงานสถตแหงชาต (2557) ไดส ารวจพฤตกรรมการบรโภคอาหารของประชากร พ.ศ.2556 พบวารอยละ 88.0 ของประชากรอาย 6 ปขนไปทานอาหารมอหลกในแตละวนครบ 3 มอโดยกลมวยเดก (6-14 ป) มสดสวนสงสดรอยละ 92.7 และต าสดในกลมเยาวชน (15-24 ป) รอยละ 86.7 ซงเมอเปรยบเทยบกบการส ารวจป 2548-2552 พบวาพฤตกรรมการบรโภคอาหารมอหลกครบ 3 มอเพมขนจากรอยละ 82.2 ในป พ.ศ.2548 เปนรอยละ 87.1 และ 88.0 ในป พ.ศ.2552 และ 2556 ตามล าดบโดยเฉพาะกลมวยเดก (6-14 ป) มสดสวนเพมมากขนมากทสด รองลงมาคอวยท างาน (25-29 ป) และกลมผสงอาย (60 ป) สวนกลมเยาวชน (15-24 ป) มสดสวนลดลงเลกนอย

ขณะทตวชวดดานความชกของความไมมนคงทางอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบ

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2533-2535 2543-2545 2548-2550 2551-2553 2554-2556

43.3

16.9

9.5 9.2 5.8

สดสวนผขาดสารอาหารตอประชากร (รอยละ)

80

ประเมน FIES สถานการณตวชวด ขอมลจาก “The Stste of Food Insecurity in the World 2015” ของ FAO ระบชวงป 2557– 2559 ประเทศไทยมประชากรอยในภาวะขาดสารอาหาร จ านวน 5 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 7.4 ของประชากรทงหมดในประเทศ รายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอน (Socio-economic survey) ทวประเทศ โดยส านกงานสถตแหงชาตไดแสดงถงความสามารถในการเขาถงอาหารดวยการซอหาโดยใชคา “เสนความยากจนดานอาหารระดบครวเรอน” โดยไดมการรายงานสดสวนและจ านวนประชากรทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอเดอนต ากวาเสนความยากจนดานอาหาร ป พ.ศ.2531–2557 โดยในป 2557 มสดสวนประชากรทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอเดอนต ากวาเสนความยากจนดานอาหารคดเปนรอยละ 0.68 โดยแบงออกเปนเขตเทศบาลรอยละ 0.43 และนอกเขตเทศบาลรอยละ 0.92 หรอคดเปน 457,000 คน เมอเทยบกบจ านวนทวประเทศจากเสนความยากจน (Poverty Line) ตอหนงคน จ านวน 2,647 บาท/คน/เดอน

เมอพจารณาคนยากจนดานอาหารจากรายงานของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) ในป 2556 จ าแนกรายภาคพบวาคนยากจนดานอาหารรอยละ 44 อาศยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองลงมาเปนภาคเหนอ ภาคใต และภาคกลางตามล าดบ ซงสอดคลองกบสดสวนการบรโภคของคนทมรายไดต าสด (1st Quintile) เทยบกบการบรโภคโดยรวมซงเปนตวชวดหนงในรายงานผลตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษทสะทอนใหเหนถงบทบาทของคนจนและความเหลอมล าในสงคมพบวา สดสวนตอรายจายบรโภคของกลมคนจนสด (1st Quintile) มสดสวนเพมขนจากรอยละ 6.39 ในป 2551 เปนรอยละ 6.65 ในป 2555 และรอยละ 7.06 ในป 2557 สวนหนงสะทอนใหเหนถงการมคณภาพทดขนของคนจน นอกจากน อตราการเจรญเตบโตของรายจายเพอการบรโภคทจ าแนกรายกลมรายไดยงพบวากลมคนทมรายไดต าสด (1st Quintile) มรายจายเพอการบรโภคเพมขนโดยเฉลยระหวางป 2533-2557 รอยละ 8.40 สงกวากลมคนรวยทมการเพมขนเพยงรอยละ 6.87 สะทอนสถานการณความเหลอมล าทมแนวโนมพฒนาไปในทศทางทดขน อยางไรกตามแมวาคนยากจนดานอาหารของประเทศไทยจะมสดสวนเพยงเลกนอย แตประเทศไทยก าลงเผชญกบสถานการณดานโภชนาการในวยเดกซงเปนประเดนปญหาทตองด าเนนการแกไขกนตอไป (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) จากการทความมนคงดานอาหารก าลงเปนประเดนส าคญของโลก ไดมการรบรองรางแถลงการณกรงเทพวาดวยดานความมนคงอาหารในภมภาคอาเซยน ในการประชมสดยอดผน าอาเซยนครงท 14 ทประเทศไทยเปนเจาภาพ โดยมงเนนการเสรมสรางความรวมมอเพอน าไปสความมนคงดานอาหาร การตลาดและการคา ซงเปนการก าหนดทศทางทชดเจนของภมภาคอาเซยนทแตละประเทศตองน าไปด าเนนการนอกจากนยงไดมการด าเนนการผลกดนโครงการ “ครวไทยสครวโลก” เพอชวยประชาสมพนธผลตภณฑอาหารไทยและเพอเปนนโยบายทสอดคลองรบกบปญหาดานความมนคงทางอาหารโลก โดยเปาหมายหลกของโครงการ คอ การผลตอาหารและผลตภณฑอาหารทมคณภาพสงในราคาทสามารถแขงขนได และไดมาตรฐานความปลอดภยระดบสากล ขณะนประเทศไทยโดยสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดบรรจประเดนพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 ใหมการพฒนาภาคเกษตรใหคงอยกบสงคมไทยและสรางความมนคงดานอาหาร ใหคนไทยทกคน เพอเปนแนวทางใหหนวยงานทเกยวของน าไปวางแผนการ

81

ด าเนนงานตอไป และส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงไดรบมอบหมายใหเปนหนวยงานทดแลดานความมนคงอาหาร ไดก าหนดนโยบายความมนคงดานอาหาร เพอตานวกฤตเศรษฐกจโลกในป พ.ศ.2552 โดยครอบคลมประสทธภาพการผลต การพฒนาพลงงานและการคมครองพนทการเกษตร การก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจทเหมาะสม เพอความมนคงทางดานอาหารการผลตการบรโภคทงในระดบชมชน จนถงระดบประเทศอยางตอเนองและยงยน นอกจากนยงมการตราพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 ขนมาเพอด าเนนงานดานความมนคงทางดานอาหารการเขาถงอาหารของประชากร พจารณาจาก 2 แนวทาง (ลดดา, 2557) ไดแก

1. สภาวะเศรษฐกจ ซงจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอน (Socioeconomic survey) ทวประเทศ โดยส านกงานสถตแหงชาตไดแสดงถงความสามารถในการเขาถงอาหารดวยการซอหา โดยใชคา “เสนความยากจนดานอาหารระดบครวเรอน” ซงพบวาครวเรอนทงในเขตชนบทและเขตเมองมความสามารถซออาหารลดนอยลง จงอาจน าไปสปญหาความขาดแคลนอาหารในระดบบคคลได

2. ภาวะขาดแคลนอาหารและโภชนาการ ภาวะการขาดแคลนอาหารและโภชนาการของประชากรบางพนทในประเทศ อาจสะทอนถงสถานการณการเขาถงอาหารของประชาชนในพนท ไดเชน การขาดโปรตนและพลงงาน จากการกระจายเนอสตวทยงไมทวถงส าหรบกลมผดอยโอกาสการขาดไอโอดนจะสงผลตอการพฒนาการของสมองและระบบประสาท โดยเฉพาะในเดกจะท าใหสตปญญาเดกลดลง 2. เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568

ตวชวด 2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคา มาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป

ตวชวด 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความ สงตามาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD) สถานการณภาวะทพโภชนาการ (Mulnutrition) จากรายงานขององคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาตรวมกบองคการอนามยโลกและ (UNICEF, WHO & WB, 2015) ขอมลชวงปค.ศ.2000-2015 พบวาภาวะเตยแคระแกรน (Prevalence of stunting under-5s) ของประเทศไทยอยในระดบรอยละ 16.3 สวนภาวะผอม (Prevalence of wasting under-5s) ของประเทศไทยอยในระดบรอยละ 6.7

82

แผนภาพท 3.4 ภาวะโภชนาการของเดกอาย 0-5 ป พ.ศ.2553-2557 ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป มรายงานสถานการณตวชวดโดยการส ารวจของ MICs 3ป 2549 และ MICs 4 ป 2555 พบวาปญหาทพโภชนาการเดกต ากวา 5 ป ของประเทศไทยสวนใหญพบภาวะขาดอาหารมากกวาภาวะอวน โดยความชกของเดกเตยป 2555 รอยละ 16.7 เพมขนจากป 2549 เลกนอย ซงไมเปนไปตามเปาหมายโลกทก าหนดใหลดลงรอยละ 40 ดานผลการส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ. 2555 หรอ Thailand Multiple Indicator Cluster Survey – MICS 2012 ซงจดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ดวยการสนบสนนจากยนเซฟ พบวาเดกอายต ากวา 5 ขวบ รอยละ 16 ขาดสารอาหารเรอรง คอมภาวะเตย แคระแกรน (มสวนสงต ากวาเกณฑ) โดยพบมากทสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รอยละ 18.9 รองลงมาคอ ภาคใต รอยละ16.7 และยงพบวาเดกทแมไมมการศกษาจะประสบปญหานมากกวาเดกทมการศกษา (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) สถานการณความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1) ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2) ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD) จากการส ารวจของ MICs 3 ป 2549 และ MICs 4 ป2555 พบวาปญหาทพโภชนาการในเดกอายต ากวา 5 ป ของประเทศไทย สวนใหญพบภาวะขาด

0

5

10

15

20

25

2553 2554 2555 2556 2557

ภาวะโภชนาการของเดกอาย 0-5 ป พ.ศ.2553-2557 (รอยละ)

น ำหนกนอยกวำเกณฑ

ผอม

เตย

อวน

83

อาหารมากกวาภาวะอวนเพมสงขนประมาณ 2 เทา คดเปนรอยละ 10.9 เกนเปาหมายโลกทก าหนดไมเกนรอยละ 5 สวนภาวะอวนเพมสงขนประมาณ 2 เทา คดเปนรอยละ 10.9 ซงไมเปนไปตามเปาหมายโลกทก าหนดใหไมเพมขน รวมทงความชกของภาวะซดในหญงวยเจรญพนธไมลดลง อตราการเลยงลกดวยนมแมเพมขนเพยงเลกนอย ส านกนโยบายและยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข รายงานสถานณการณภาวะโภชนาการของเดกปฐมวย (เดกอาย 0-5 ป) พบวาในป 2557 เดกอายต ากวา 5 ป มน าหนกต ากวาเกณฑรอยละ 5.1 ภาวะผอม รอยละ 6.2 ภาวะเตย รอยละ 11.1 และภาวะอวนรอยละ 9.9

แผนภาพท 3.5 อตราน าหนกต ากวาเกณฑมาตรฐาน Prevalence of Underweight (-2SD)

สาหรบเดกอาย 0-59 เดอน จ าแนกตามฐานะเศรษฐกจครวเรอน 2555 ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) ภาวะทพโภชนาการ (Mulnutrition) เดกเปนดชนบงชทดของภาวะสขภาพโดยรวมของเดก และภาวะโภชนาการทดเปนตนทนส าคญทสงเสรมใหเดกเตบโตไดเตมศกยภาพประเทศไทยกลบประสบปญหาใหม เดกไทยมภาวะโภชนาการเกนและเปนโรคอวนรนแรงถงขนทปญหาโรคเสอมเรอรงอนเปนผลพวงของโรคอวนจะบนทอนคณภาพของทรพยากรมนษยของประเทศชาตในอนาคตได ปญหาขาดสารอาหาร - น าหนกนอยลดลง แตปญหาเตยกวาเกณฑยงรอการแกไข สวนสงและภาวะเตยกวาเกณฑสมพนธกบการขาดสารอาหารหลายตว ไดแก พลงงาน โปรตน สงกะส เหลก ทองแดง ไอโอดน และวตามนเอ ผลการวจยยงพบวา ปรมาณพลงงาน โปรตนจากเนอสตว และไขมนทเดกไดรบแตละวน หลกฐานจากงานวจยพบความสมพนธระหวางภาวะเตยกวาเกณฑและระดบเชาวนปญญาปญหาทงสองนเปนผลของการขาดสารอาหารชนดเดยวกนทตองไดรบการแกไขแตเนนๆ ตงแตเปนทารก เพอปองกนการสญเสยความสงและความสามารถดานสตปญญาไปอยางถาวร และปญหานยงอาจถายทอดไปยงคนรนตอไปดวย

0

2

4

6

8

10

12

14

Poorest Second Middle Fourth Wealthiest

84

แผนภาพท 3.6 อตราภาวะเตยแคระเกรน Prevalence of Stunting (-2SD) ในเดกอาย 0-59 ป จ าแนกตามฐานะเศรษฐกจครวเรอน 2555 ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

แผนภาพท 3.7 ภาวะเตยแคระเกรนและภาวะผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ขวบ ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

0

5

10

15

20

25

Poorest Second Middle Fourth Wealthiest

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Poorest Second Middle Fourth Wealthiest

85

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2558) รายงานการขาดธาตไอโอดนเปนสาเหตของการพรองทางสตปญญา หลงจากเรมโครงการควบคมโรคขาดสารไอโอดนแหงชาตในป พ.ศ.2532 สถานการณโรคขาดสารไอโอดนของประเทศไทยดขนตามล าดบ ไมมรายงานโรคขาดไอโอดนชนดรนแรง ความชกของคอพอกในเดกนกเรยนกลดลงอยางนาพอใจจากรอยละ 19.3 ในป พ.ศ.2532 เหลอรอยละ 0.7 ในปพ.ศ.2547 สถานการณความครอบคลมเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอนไมไดดขน ในป พ.ศ.2542 ความครอบคลมอยทรอยละ 65 ในป พ.ศ.2547 เปนรอยละ 56 และในการส ารวจลาสด (MICS, 2547) พบวาความครอบคลมเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอนทวประเทศมเพยงรอยละ 47 โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความครอบคลมต าสดคอรอยละ22.6 แสดงวาประเทศไทยยงมความเสยงตอการขาดธาตไอโอดนทอาจสงผลตอพฒนาการดานสตปญญาของเดก ซงสอดคลองกบผลการส ารวจระดบสตปญญาของเดกไทยในป พ.ศ.2544 (โครงการวจยพฒนาการแบบองครวมของเดกไทย) ทพบเดกอาย 6-12 ปมคาเฉลยเชาวนปญญา 91.2 เดกอาย 13-18 ปมคาเฉลยเชาวนปญญา 89.9 เพอควบคมโรคขาดสารไอโอดนและยกระดบเชาวนปญญาของเดกไทย คณะกรรมการควบคมโรคขาดสารไอโอดนแหงชาตจงไดจดท าแผนแมบท 5 ป (พ.ศ.2549 - 2553) สรางภาคเครอขายภาครฐและเอกชน สนบสนนอตสาหกรรมอาหารใหใชเกลอเสรมไอโอดน สรางความเขมแขงของผประกอบการเกลอเสรมไอโอดน สงเสรมสนบสนนการผลตและกระจายเกลอเสรมไอโอดนใหครอบคลมทวถงและมประสทธภาพ ด าเนนการรณรงคอยางตอเนอง โดยเนนความเชอมโยงของไอโอดนและสตปญญา และรณรงคใหญปละ 1 ครง ในวนไอโอดนแหงชาต รวมทงตดตามและเฝาระวงอยางตอเนอง

แผนภาพท 3.8 เปรยบเทยบขอมลภาวะอวน Prevalence of Overweight (+2SD) ในเดกอาย 0-59 ปจ าแนกตามจ าแนกตามฐานะเศรษฐกจครวเรอน 2555

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Poorest Second Middle Fourth Wealthiest

86

สวนโรคอวนในเดกเปนปญหาใหญระดบโลกจากรายงานขององคการอนามยโลกในป พ.ศ.2549 เดกอายต ากวา 5 ปทวโลก 22 ลานคนมน าหนกเกน จ านวนเดกอวนในประเทศไทยกเพมขนอยางรวดเรวเชนเดยวกน ผลการส ารวจเดกนกเรยนอนบาลและประถมศกษาของกรมอนามย เมอป พ.ศ.2544-2546 พบเดกมภาวะโภชนาการเกน ผลการวเคราะหขอมลน าหนกและสวนสงของเดกชนประถมศกษาปท 6ในโรงเรยนประถมศกษาในเขตเมองทวประเทศ ในป พ.ศ.2548 พบวาเดกรอยละ 12 อวน บางโรงเรยนในภาคกลางมเดกอวนถงรอยละ โรคอวนในวยเดกเปนตนเหตของปญหาสขภาพหลายระบบ รอยละ 30-80 ของเดกเหลานจะเตบโตเปนผใหญทยงคงอวนและปวยดวยโรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง นอกจากน เดกอวนทขาดวตามนและแรธาตอาจตรวจพบไดยาก การทพบโรคอวนเพมขน ทงทยงมปญหาขาดสารอาหาร จงเปนภยคกคามตอสขภาพของประชาชาต ในอนาคตประเทศไทยกจะเผชญกบผใหญทปวยไขดวยโรคเรอรงเหลานหากไมรบแกไข ภาระคาใชจายทเกดจากโรคอวนนอาจท าใหเศรษฐกจของประเทศก าลงพฒนาหยดชะงกได โรคอวนเปนผลลพธของปฏสมพนธทซบซอนระหวางกรรมพนธกบส งแวดลอม สงผลใหเกดความไมสมดลระหวางพลงงานทรางกายไดรบกบการใชพลงงาน สวนทเกนถกสะสมเปนไขมนท าใหมน าหนกเกนจนเปนโรคอวน การทโรคอวนในเดก อาจสาเหตจากการเลยงดเดกแบบตามใจในการกน การใชชวตทไมขยบเขยอนเคลอนไหวรางกาย และจากปจจยแวดลอมทเออตอการกนมากกวาการใชพลงงาน ดงนนประเทศไทยมการขบเคลอนดานนโยบายเพอควบคมปญหาโรคอวนในเดกอยางตอเนองประกาศหามเตมน าตาลทรายในนมผงทารกสตรตอเนองของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยามผลบงคบใชตงแตเดอนเมษายน พ.ศ.2549 และมการผลกดนใหลดปรมาณน าตาลทรายในอาหารเสรมส าเรจรปส าหรบทารกในสวนของโรงเรยนมการด าเนนงานเพอควบคมปญหาโรคอวนในนกเรยนจากหลายหนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน เชน มาตรการหามจ าหนายน าอดลมและขนมกรบกรอบในโรงเรยน สงเสรมการกนผกและผลไม เพมกจกรรมทางกายและการออกก าลงกาย เปนตน มาตรการและนโยบายเหลานมผลกระทบกบผมสวนไดสวนเสยหลายฝาย การทจะผลกดนใหส าเรจไดตองอาศยพนธสญญาจากทงฝายการเมองและฝายผประกอบการ มฉะนนแลวปญหาโรคอวนและผลพวงโรคเรอรงทตามมากจะเพมมากเกนกวาจะควบคมได เปนวกฤตทางสาธารณสขในอนาคตอนใกล ประเทศไทยก าลงเผชญปญหาทพโภชนาการสองดาน เดกไทยปจจบนมภาวะโภชนาการเกนและเปนโรคอวนมากขน ในขณะทเดกอกสวนหนงยงมปญหาขาดสารอาหารในรปแบบเตยกวาเกณฑปองกนปญหาทง 2 ดาน เดกตองไดรบการดแลจากครอบครวใหไดรบอาหารทมคณคาโภชนาการครบถวนและปรมาณเหมาะสมตามวย เพอใหมพนฐานทางชวภาพพรอมทจะพฒนาดานสตปญญาไดเตมศกยภาพ ภายใตการสนบสนนจากนโยบายของรฐ เพอสรางปจจยแวดลอมทเออใหครอบครวสามารถท าหนาทดงกลาวไดสมบรณ เดกไทยในอนาคตจงจะเปนเดกทพงประสงค เตบโตแขงแรงมสขภาพดและมเชาวนปญญาทพรอมจะเรยนร ฝกฝนทกษะ สะสมประสบการณ และพฒนาศกยภาพของตนเองเพอเตบโตเปนผใหญทมคณภาพ เปนพลงขบเคลอนสรางสรรคสงคมไทยใหเจรญกาวหนาตอไป

87

แผนภาพท 3.9 ภาวะโภชนาการของเดกอาย 6-18 ป พ.ศ.2553-2557 (รอยละ) ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) ดานเดกวยเรยนทมอาย 6-18 ป พบวามภาวะโภชนาการทผอม เตย และอวนลดลงโดยป พ.ศ.2553 พบภาวะผอมรอยละ 6.3 เตยรอยละ 20.0 และแคระรอยละ 13.7 ซงลดลงมาเหลอรอยละ 5.2, 7.5 และ 9.5 ในปพ.ศ.2557 เมอแยกเปนรายภาคจะพบวาภาคใตมภาวะน าหนกต ากวาเกณฑสงสดรอยละ 6.1 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมภาวะผอมสงสดรอยละ 5.5 ภาคใตมภาวะเตยสงสดรอยละ 9.1 และภาคกลางมภาวะอวนสงสดรอยละ 12.3 ขอมลดงกลาวสะทอนใหเหนสถานการณดานโภชนาการของเดกตงแต 0-18 ป มทศทางทดขนอยางตอเนอง จะเหนวาสถานการณดานภาวะทพโภชนาการของเดกไทยทงภาวะเตยแคระแกรน ภาวะผอม และอวนในเดกอายต ากวา 5 ป มความสมพนธกบภาวะเศรษฐกจครวเรอนหรอสภาพความยากจนโดยขอมลการส ารวจสถานการณเดกและสตรป พ.ศ.2549 และป 2555 พบวาเดกทมน าหนกต ากวาเกณฑและภาวะเตยแคระแกรนมอตราทสงในกลมครวเรอนยากจน (องคกรยนเซฟ, 2557) ขณะทเดกทอยในภาวะอวนพบวาความแตกตางตามฐานะเศรษฐกจของครวเรอนกจะเปนก าหนดทศทางทตรงขามกบภาวะเดกผอม โดยครวเรอนทร ารวยมากเดกจะมภาวะอวนสงกวาเดกทมาจากครวเรอนยากจนมาก ทงนเดกไทยทมภาวะเตยแคระแกรน ภาวะผอมแหงและภาวะอวนชใหเหนสถานการณวาเดกไทยบร โภคอาหารทไมมคณภาพมากนก โดยองคการกองทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF) สรปวาสาเหตและผลของการมภาวะทพโภชนาการไมดของเดกไทยมดงน 1) การเลยงทารกดวยอาหารทใหพลงงานแคลอรต า (poorer calories intake) กวานมแมท าใหเดกมภาวะผอมแหง (Wasting) 2) ภาวะเตยแคระแกรนและภาวะทพโภชนาการเฉยบพลน (ภาวะผอมแหง) เกดจากการขาดสารอาหารแบบเรอรงในเดกเลกเนองจากเดกรบประทานอาหารทไมมคณภาพเพยงพอท าใหเดกไดรบ

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2553 2554 2555 2556 2557

ภาวะโภชนาการของเดกอาย 6-18 ป พ.ศ.2553-2557 (รอยละ)

ผอม

เตย

อวน

88

สารโปรตน กรดไขมนและสารอาหารทจ าเปนไมเพยงพอตอการเจรญเตบโตตามวยและอาจจะสงใหเกดภาวะผอมแหงตอไป 3) ภาวะอวนมกเจอไดทวไปในเดกทมาจากครวเรอนทร ารวย แตโดยทวไปอาจพบในเดกทอาศยในครวเรอนยากจนและในชนบทดวยเชนกน ภาวะผอมแหงและภาวะเตยแคระแกรนในเดกทารกอาจจะเปนปจจยท าใหเกดภาวะอวนในเดกในอนาคนไดเชนเดยวกน พฤตกรรมการรบประทานอาหารทมแคลอรสงสวนใหญมกจะเปนการบรโภคอาหารทมสวนผสมของน าตาลและอาหารทมไขมนสง 4) ภาวะผอมแหง ภาวะเตยแคระแกรน และภาวะขาดสารอาหารในเดกอายต ากวา 6 เดอนสงผลใหการเรยนรของเดกลดลงและอาจจะสงผลกระทบทส าคญตอทกษะการเรยนรทลดลงของเดกไทยถงแมวาจะไมมขอมลทชดเจน แตคาดวาในแตละปเดกทารกประมาณ 165,000 คนมความเสยงตอการมทกษะการเรยนรต าลงซงเปนผลมาจากภาวะทพโภชนาการเฉยบพลน (ภาวะผอมแหง) สถานการณภาวะโภชนาการในหญงวยรนขอมลจากการรายงานของส านกส ารวจสขภาพประชาชน(2553) ในป 2551-2552 พบวาภาวะอวนในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปโดยประเมนจากคา BMI ของเพศชายมคาเฉลยเทากบ 23.1 และเพศหญงเทากบ 24.4 กก./ตร.เมตร คาเฉลยรอบเอวของเพศหญงเทากบ 79.1 เพศชายเทากบ 79.9 ภาวะนอหนกนอยกวาเกณฑพบวาเพศชายหรอ BMI< 18.5 กก./ตร.เมตร เพศชายพบรอยละ 9 เพศหญงรอยละ 8 สวนใหญเปนกลมอาย 15-29 ป ซง 3 ใน 10 คนของผชายไทยและ 4 ใน 10 คนของผหญงไทยอยในเกณฑอวน BMI> 25 กก./ตร.เมตร อวนลงพงพบเพศชายรอยละ 18.6 1 เพศหญงรอยละ 45 เมอเปรยบเทยบกบการส ารวจครงทผานมา (ป 2546-2547) ความชกของภาวะอวนมแนวโนมสงขนโดยเฉพาะในกลมผหญง จะเหนวาภาวะโภชนาการในวยรนหญงนนยงไมมฐานขอมลทจะน ามาใชในการวเคราะหและวดตามตวชวดทก าหนดไวตามเปาหมายการพฒนาทยงยนส าหรบประเทศไทยเนองจากมเฉพาะฐานขอมลทท าการส ารวจเปนระยะและวดเฉพาะภาวะอวนแตยงขาดขอมลเกยวกบสขภาพและภาวโภชนาการอนๆ ดงนนจ าเปนตองมการเพมฐานขอมลทจะน ามาใชเปนตวชวยบงบอกสถานะของภาวะโภชนาการในหญงวยรนเพมเตมและครอบคลมส าหรบประเทศไทย

89

แผนภาพท 3.10 จ านวนและอตราการเจรญตอประชากรหญง 1000 คน จ าแนกตามกลม

อายมารดา ทมา : สถตสาธารณสข ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข หมายเหต : อตราเจรญพนธทงมวล หรอ อตราเจรญพนธรวม หมายถง จ านวนบตรเกดรอดโดยเฉลยตอ

สตรในวยเจรญพนธ (อาย 15-49 ป) ในชวงเวลาหนง (อตราสวนตอสตร 1,000 คน)

90

ตารางท 3.1 อตราเจรญพนธรวม (Total Fertility Rates-TFR) ทวประเทศและรายภาค ป พ.ศ. 2553-2578 2553 2558 2563 2568 2573 2578

ทวราชอาณาจกร 1.62 1.62 1.55 1.49 1.43 1.36

กรงเทพมหานคร 1.36 1.36 1.3 1.25 1.2 1.14

ปรมณฑล 1.09 1.09 1.05 1 0.96 0.92

กลาง 1.54 1.54 1.48 1.42 1.36 1.3

ตะวนออก 1.69 1.69 1.63 1.56 1.49 1.43

ตะวนตก 1.76 1.76 1.69 1.62 1.55 1.48

เหนอ 1.57 1.57 1.51 1.45 1.39 1.32

ตะวนออกเฉยงเหนอ 1.93 1.93 1.86 1.78 1.71 1.63

ใต 2 2 1.92 1.84 1.76 1.68

ทมา : การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583,ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หมายเหต : รายการปรมณฑล ป 2523 หมายถง กทม. และปรมณฑล

หญงตงครรภ ซงขอมลสถานการณสวนใหญหนวยงานอยางส านกอนามยการเจรญพนธ กระทรวงสาธารณสขและหนวยงานทท างานดานเดกและสตรมการเกบรวบรวมขอมลและด าเนนงานกจกรรมตางๆทเกยวของจะเปนการมงเนนไปทกลมหญงตงครรภในวยรนเปนหลก ขณะทตวเลขขอมลสถตหญงตงครรภในวยเจรญพนธปกตไมคอยไดรบความสนใจในการรายงานดงกลาว อยางไรกตามขอมลใน ณ มถนายน 25591 จากการสรปรายงานเพอน าเสนอของผอ านวยการส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขไดน าเสนอพบวามอตราหญงคลอดจ าแนกตามกลมอายโดยอาย 15-19 ป มอตรารอยละ 14.9 อาย 20-24 ป รอยละ 23.4 อาย 25-29 รอยละ 24.6 อาย 30-34 รอยละ 22.0 อาย 35-39 รอยละ 11.6 และอาย 40 ปขนไปรอยละ 2.9 ซงอาจใชเปนขอมบการคาดการณสถตของหญงตงครรภในปดงกลาว อยางไรกตามจะเหนวาหญงตงครรภเปนอกกลมหนงทตองเอาใจใสและเฝาระวงเปนพเศษเนองจากเปนกลมทตองใหก าเนดบตรซงภาวโภชนาการทสมบรณจะชวยท าใหเดกทอยในครรภแขงแรงและเจรญเตบโตสมบรณเตมวย ซงการศกษาวจยพบวามารดาหรอหญงตงครรภทขาดสารอาหารหรอมภาวะทพโภชนาการจะท าใหบตรทอยครรภและหลงคลอดมปญหาทางสขภาพทงทางรางกาย สตปญญา และพฒนาการทลาชา โดยเฉพาะการด าเนนงานเกยวกบการเฝาระวงภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ และการขาดสารไอโอดน เปนตน โดยขอมลการายงานความชกของภาวะโลหตจางในประเทศตางๆทวโลกสตรทตงครรภมภาวะโลหตจากรอยละ 21-39 และประเทศไทยหญงตงครรภมความชกภาวะโลหตจางทสงกวาเปาหมาย (ไมเกนรอยละ 10)

1 รายงานการน าเสนอของนายแพทยกตตพงศ แซเจง ผอ านวยการส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข โหลดเมอ 14 มถนยายน 2560 จาก http://rh.anamai.moph.go.th/ewt_dl_link.php?nid=86

91

พบรอยละ 19.15 ในป 2552 รอยละ 18.48 ในป 2553 รอยละ 19.66 ในป 2554 (กระทรวงสาธารณสข, 2557) ประเดนสถานการณและตวชวดเกยวกบหญงตงครรภส าหรบประเทศไทยยงขาดการรวบรวมและวเคราะหสถานการณซงเปนโอกาสส าหรบการพฒนาเพอใหบรรลเปาหมายและตวชวดของการพฒนาทยงยนตอไป

ขณะทแนวโนมสถานการณการตงครรภในวยรนยงเปนประเดนทส าคญแมวาอตราการเกดโดยรวมจะลดจ านวนลง แตอตราการคลอดบตรในประชากรกลมวยรนกลบเพมสงขนในชวงป 2547 และป 2554 ถงแมอตราการคลอดบตรดงกลาวจะกลบมาอยในเกณฑคงทและลดลงในระหวางป 2554 และ 2557 ทงน อตราการคลอดบตรในวยรนทลดลงในป 2557 นนดจะสอดคลองกบการทวยรนทอยในวยเรยนมอตราใชถงยางอนามยเพมมากขนจากขอมลการายงานของส านกอนามยการเจรญพนธ ป 2558 โดยการศกษาวเคราะหในแตละภมภาคในชวงปเดยวกนนแสดงใหเหนวาอตราการคลอดบตรในวยรนนนมจ านวนต าทสดในเขตพนทกรงเทพมหานคร (อยในชวงระหวางรอยละ 10.4 และ 10.8 ของอตราการคลอดบตรทงหมด) และสงทสดในพนทตะวนออกเฉยงเหนอ (ตงแตรอยละ 13.2 และรอยละ 19.2 ของอตราการคลอดบตรทงหมด) (ยนเซฟ 2558)

แผนภาพท 3.11 อตราการคลอดในวยรนอาย 15-19 ป

ทมา: สถตสาธารณสข และส านกอนามยการเจรญพนธ 2557 อตราการกลบมาคลอดซ าเพมขนรอยละ 20 นบตงแตป 2547 ในป 2557 วยรนหญงอาย

ระหวาง 15-19 ทตงครรภรอยละ 12.8 นนกลบมาคลอดซ า เมอเปรยบเทยบกบป 2547 ซงมจ านวน

92

รอยละ 10 .6 โดยการกล บมาคลอดซ า ในกล มว ยร นหญ ง น น ม จ า น วนต า ท ส ด ใ นภ าคตะวนออกเฉยงเหนอแมวาภาคดงกลาวจะเปนภาคทมอตราการตงครรภในกลมวยรนสงทสด (ยนเซฟ, 2558) ซงขอมลการส ารวจอนามยเจรญพนธของหนวยงาน Multiple Indicator Cluster Survey (MICS, 2559) พบวาอตราการเจรญพนธรวมของผหญงอาย 15-49 ป มคาของดชนท 1.5 อตราการมบตรของวยรนหญงทมอาย 15-19 ปมคาดชนท 51 การมบตรของผหญงอาย 20-24 ป ทคลอดบตรอยางนอยหนงคนกอนอาย 18 ปมคาท 9.4 ซงการครอบคลมการฝากครรภนนพบวารอยละ 98.1 ของหญงอาย 15-49 ปทคลอดบตรในชวง 2 ปกอนการส ารวจและไดรบการตรวจครรภอยางนอย 1 ครงโดยผช านาญการ และไดรบการตรวจครรภอยางนอย 4 ครงโดยบคลากรประเภทใดประเภทหนงรอยละ 90.8 ซงกลมทไดรบการตรวจครรภจะไดรบการตรวจวดความดนโลหต ตรวจปสสาวะและเลอดระหวางการตงครรภคนสดทองโดยผช านาญการรอยละ 97.0 ซงการตรวจดงกลาวหญงตงครรภเหลานกจะไดรบการตรวจสภาพรางกายทรวมถงภาวะโภชนาการของแมทตงครรภดวย

หญงใหนมบตร การเลยงลกดวยนมแมถอวาเปนอาหารทมคณคาทางโภชนาการสงสดของเดกทารก นมแมจงมความส าคญตอการเจรญเตบโตและการสรางภมคมกนโรคของเดก การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.2555 (Multiple Indicator Cluster Survey: MICS, 2557) พบวาในป พ.ศ.2555 ประเทศไทยมเดกเพยงรอยละ 12.3 เทานนทไดกนนมแมอยางเดยวในชวงหกเดอนแรกหลงคลอดตามค าแนะน าของยนเซฟและองคการอนามยโลก โดยเดกสวนใหญอยในภาคเหนอรอยละ 19.6 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอรอยละ 13.8 ภาคใตรอยละ 12.2 และภาคกลางรอยละ 7.9 เดกทเกดในครวเรอนยากจนมากรอยละ 15.8 มสดสวนไดกนนมแมอยางเดยวในชวงหกเดอนแรกมากกวาเดกทเกดในครวเรอนร ารวยมากทสดสวนรอยละ 8.6 สวนขอมลเดกทไดกนนมแมอยางเดยวในหนงชวโมงแรกหลงคลอดมเพยงรอยละ 46.3 สวนใหญเปนเดกในภาคใตรอยละ 60.9 รองลงมาคอเดกในเหนอรอยละ 49.6 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอรอยละ 47 และภาคกลางรอยละ 40.9 นอยทสดคอในเขตกรงเทพมหานครรอยละ 29.2 นอกจากนผลส ารวจยงพบวาเดกทเกดในครวเรอนทยากจนมากรอยละ 50.7 ไดกนนมแมภายในหนงชวโมงแรกหลงคลอดมสดสวนมากกวาเดกทเกดในครวเรอนทร ารวยมากทพบเพยงรอยละ 33.7 และพบวาเดกไดกนนมแมในวนแรกหลงคลอดรอยละ 85.2 และตอมาการส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.2558-2559 (Multiple Indicator Cluster Survey: MICS, 2559) ไดพบวาการเลยงลกดวยนทแมวดจากรอยละของผหญงอาย 15-49 ป ทคลอดบตรในชวง 2 ปกอนการส ารวจทเคยใหนมลกพบวามสดสวนรอยละ 97.4 ใหเดกกนนมแมภายในชวโมงแรกหลงคลอดรอยละ 39.9 และเดกอายต ากวา 6 เดอนทกนนมแมอยางเดยวรอยละ 23.1 ทารกอายต ากวา 6 เดอนทกนนมแมเปนหลกมรอยละ 42.1 และเดกทกนนมแมตดตอกนเปนเวลา 1 ปมรอยละ 33.3 เดกทกนนมแมตดตอกนเปนเวลา 2 ปมรอยละ 15.6 มการใหอาหารแขง อาหารกงแขงกงเหลวหรออาหารออนแกทารกโดยวดจากรอยละของทารกอาย 6-8 เดอนพบรอยละ 84.6 และจ านวนมออาหารขนต าทไดรบโดยวดจากรอยละของเดกอาย 6-23 เดอนทไดรบอาหารแขง อาหารกงแขงกงเหลวหรออาหารออน รวมนมผงส าหรบเดกทไมไดเลยงดวยนมแมตามจ านวนครงขนต าหรอมากกวาในระหวางวนทผานมาคดเปนรอยละ 84.6 จะเหนวาหญงใหนมบตรเปนบคคลทส าคญทมผลตอภาวะโภชนาการของเดกทารกทคลอดออกมาชวงใหนมบตรอาหารหลงคลอดหรอโภชนาการหลงคลอดจงเปนสงส าคญยง (Diet during breastfeeding) ดงนนใน

93

กระบวนการสรางน านมจ าเปนตองไดรบสารอาหารทเพยงพอซงโดยทวไปรางกายแมจะตองใ ชพลงงานประมาณ 20 แคลอรในการผลตน านม 30 ซซ ดงนนแมทใหนมลกจงตองการพลงงานเพมขนอยางนอยวนละ 500 แคลอรเพอสรางน านมใหไดเฉลย 750 ซซ สถานการณภาวะโภชนาการในผสงอายของประเทศไทยนบวาเปนอกประเดนหนงทมความจ าเปนตองใหความใสใจและวางแผนแนวทางในการรบมอกบสถานการณผสงอายในปจจบนเนองจากประชากรผสงอายก าลงเพมขนในป 2557 ประเทศไทยมประชากรทงหมด 68 ลานคนเปนประชากรสญชาตไทยและไมใชสญชาตไทยแตมชออยในทะเบยนราษฎร 65 ลานคนและประชากรยายถนทไมมชอในทะเบยนราษฎรอกประมาณ 3 ลานคน ซงมประชากรทมอาย 60 ปขนไปประมาณรอยละ 15 หรอจ านวน 10 ลานคน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2558) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตคาดประมาณในป 2566 ประชากรผสงอายในประเทศไทยจะมจ านวนเพมขนเปน 14.1 ลานคน คดเปนรอยละ 21 ของประชากรทงหมดเทากบวาประเทศไทยจะกลายเปน “สงคมผสงวยอยางสมบรณ”2 (ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต,2556)

2 องคการสหประชาชาต (United Nations, 2015) นยามผสงอายหมายถงประชากรทงเพศชายและเพศ

หญงทมอายมากกวา 60 ป ขนไป และไดแบงระดบการเขาสงคมผสงอายเปน 3 ระดบคอ 1) ระดบการกาวเขาสสงคมผสงอาย (Aging society) หมายถงมประชากรอาย 60 ปขนไปมากกวารอยละ 10 ของประชากรทงประเทศหรอมประชากรอายตงแต 65 ปขนไปมากกวารอยละ 7 ของประชากรทงประเทศ 2) ระดบสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged society) หมายถงมประชากรอาย 60 ปขนไปมากวารอยละ 20 ของประชากรทงประเทศหรอมประชากรอายตงแต 65 ป มากกวารอยละ 14 ของประชากรทงประเทศ และ 3) ระดบสงคมผสงอายอยางเตมท (Super-aged society) หมายถงมประชากรอาย 65 ปขนไปมากกวารอยละ 20 ของประชากรทงประเทศ

94

ตารางท 3.2 ประชากรสงอาย ป พ.ศ. 2533 – 2583 2533 2543 2553 2563 2573 2583

จ านวนประชากรสงอาย

60 - 69 ป 2,451 3,546 4,699 7,256 9,260 8,959

70 - 79 ป 1,123 1,706 2,731 3,677 5,898 7,639

80 ปขนไป 443 586 1,078 1,690 2,421 3,921

รวม 4,017 5,838 8,508 12,622 17,579 20,519

สดสวนประชากรสงอาย

60 - 69 ป 61.02 60.74 55.23 57.48 52.68 43.66

70 - 79 ป 27.96 29.22 32.1 29.13 33.55 37.23

80 ปขนไป 11.03 10.04 12.67 13.39 13.77 19.11

รวม 100 100 100 100 100 100

สดสวนประชากรสงอายตอประชากรรวม

60 - 69 ป 4.49 5.7 7.12 10.99 13.99 14.02

70 - 79 ป 2.06 2.74 4.14 5.57 8.91 11.96

80 ปขนไป 0.81 0.94 1.63 2.55 3.65 6.14

รวม 7.36 9.38 12.89 19.12 26.56 32.12

ทมา: : ขอมลป 2533 2543 และ 2553 จากส ามะโนประชากรและเคหะ ส านกงานสถตแหงชาต ขอมลป 2563 เปนตนไป จากการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.2553 - 2583 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ส าหรบสถานการณภาวะโภชนาการในผสงอายของประเทศไทยมงานวจยพบวาภาวะ

โภชนาการของผสงอายโดยใชแบบประเมน MNA (Mini Nrtition Assessment) โดยเกบตวอยางในพนทอ าเภอพทธมณฑลพบวาผสงอายรอยละ 50 มภาวะโภชนาการอยในเกณฑดและอกรอยละ 48.3 เปนกลมเสยงตอการขาดสารอาหารและรอยละ 1.7 อยในเกณฑภาวะขาดสารอาหาร (อรพนท และคณะ,2548) เชนเดยวกนการศกษาภาวะโภชนาการของผสงอายทอาศยอยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตของกตตกร และคณะ (2556) พบวาผสงอายรอยละ 62.2 มภาวะโภชนาการปกต รอยละ 37.8 อยในเกณฑเสยงตอการขาดสารอาหารเมอมการประเมนกลมเสยงตอการขาดสารอาหารพบวารอยละ 62.1 อยในเกณฑเสยงตอภาวะทพโภชนาการ รองลงมาอยในระดบภาวะโภชนาการพอเพยงรอยละ 31.1 และระดบขาดสารอาหารรอยละ 6.8 ขณะในกลมผสงอายกลมตดสงคม ตดบานและตดเตยงสถานการณภาวะโภชนาการพบวากลมผสงอายกลมตดเตยงมภาวะทพโภชนาการมากทสดรอยละ 84.3 รองลงมากลมผสงอายตดบานรอยละ 7.1 และผตดสงคมรอยละ 0.7 โดยอาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายไดมความสมพนธกบภาวะโภชนาการ (สชญา และคณะ, 2559) จะเหนวาสถานการณปญหาภาวะโภชนาการผสงอายเปนอกประเดนหนงทตองไดรบการแกไขเนองจากสงคมไทยเขาสสงคมผสงอายเรยบรอยแลว ประกอบกบสภาวะสขภาพรางกายของผสงอายทเสอมถอยลงทกวนจงจ าเปนตองมการจดการเรองโภชนาการทเหมาะสมหากมเชนนนกจะมปญหาทางสขภาพตางๆตามมาโดยเฉพาะโรคเรอรง อาท เบาหวาน ความดนโลหตสง และภาวะไขมนในเลอด ซงขอมลจากการรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 ในปพ.ศ.2551-2552

95

พบวาความชกของโรคเบาหวานในประชากรสงอาย 70-79 มคาสงสด ความดนโลหตสงสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป และความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมมความชกสงสดในกลมอาย 60-69 ป (ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย, 2553)

3. เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม

ตวชวด 2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท า ฟารม/เลยงสตว/การปาไม

ตวชวด 2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและ สถานภาพชนพนเมอง จากรายงานขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO, 2015) ขอมลจากป ค.ศ.2013 พบวาผลผลตจากธญพช (Cereal yield) ตนตอพนทเฮกแตรของประเทศไทยอยในระดบรอยละ 3.1 อยางไรกตามสถานการณการเพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และ โอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม โดยวดจากมลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม มรายงานสถานการณและวดจากผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมองขอมลจากรายงานสถานการณในป 2558 ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตรมมลคา 1,237,541 ลานบาท และมการจางงานภาคเกษตร 12.27 ลานคน คดเปนมลคาการผลตตอหนวยแรงงาน ประมาณ 100,860 บาท โดยคาเปาหมายตามรางแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 12 ก าหนดรายไดตอหวในป 2564 เปน 8,204 ดอลลารสหรฐฯ (ประมาณ 280,000บาท) ขณะทผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง ในป 2557 ผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP) ภาพรวมขยายตวรอยละ 0.20 และสาขาเกษตรกรรมขยายตวรอยละ 2.58 ส าหรบ Database ตงแตป 2544 -2557 จากรายงานผลตภาพอตสาหกรรม ของกระทรวงอตสาหกรรม โดยมการจ าแนกตามรายอตสาหกรรม เชน TFP ของอตสาหกรรมอาหารในป 2557 อยท 99.82 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2559)

96

แผนภาพท 3.13 สดสวนคนจนและจ านวนคนจนเมอวดดานรายจายเพอการอปโภคบรโภคจ าแนกตามสถานภาพเศรษฐกจสงคมครวเรอนป พ.ศ.2543-2558 ทมา : ขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดย ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สศช. หมายเหต : 1. สดสวนคนจน ค านวณจากจ านวนประชากรทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอนต ากวาเสนความยากจน หารดวย จ านวนประชากรทงหมด คณดวย 100

2.จ านวนคนจน หมายถง จ านวนประชากรทมรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยตอคนตอเดอน ต ากวาเสนความยากจน

ส าหรบสถานการณการสรางรายไดซงเปนตวทสะทอนถงอ านาจในการเขาถงความมนคงทาง

อาหารนนพจารณาจากทงสดสวนรายไดของผประกอบการและรายไดทมาจากการจางงานหรอการมงานท า โดยขอมลสดสวนผประกอบการธรกจของตนเองและผชวยธรกจของครวเรอนโดยไมไดรบคาจางตอผมงานท ามแนวโนมลดลงในป 2557 สดสวนอยทรอยละ 49.68 ลดงเลกนอยเมอเปรยบเทยบกบป 2554 ทมสดสวนอยทรอยละ 54.46 สดสวนดงกลาวอยในอตราทใกลเคยงครงหนงของผมงานท าทงประเทศสะทอนใหเหนวาแรงงานสวนใหญของไทยยงขาดความมนคงดานรายได และขาดสวสดการดานแรงงานรองรบเนองจากแรงงานกลมนสวนใหญเปนแรงงานนอกกระบบคดเปนสดสวนรอยละ 86.95 ของแรงงานนอกระบบทงหมดในป 2557 (ส านกงาสถตแหงชาต, 2558) เมอพจารณาสดสวนผประกอบการธรกจตนเองและผชวยธรกจของครวเรอนโดยไมไดรบคาจางตอผมงานท าจ าแนกตามเพศ เพศหญงจะมสดสวนสงกวาเพศชายโดยในป 2557 เพศหญงมสดสวนรอยละ 54.30 สวนเพศชายมสดสวนรอยละ 48.19 ส าหรบสถานการณดานก าลงแรงงานขอมลจากส านกงานสถตแหงชาตรายงานวาการปรบตวมทศทางลดลงตงแตป 2556 โดยในป 2553 มก าลงแรงงาน 38.6 ลานคน เพมขนเปน 38.9 ลานคน

97

ในป 2554 เพมเปน 39.4 ลานคนในป 2555 และลดลงเลกนอยเปน 39.3 ลานคนในป 2556 และเหลอ 38.6 ลานคนในป 2557 คดเปนอตราเพมขนเฉลยรอยละ 0.01 ตอป ขณะทผมงานท าป 2556 มจ านวน 38.8 ลานคนและในป 2557 มจ านวน 38.1 ลานคน และจากขอมลยอนหลง 5 ป (2553-2557) ผมงานท าในภาคเกษตรกรรมมจ านวน 14.3 ลานคนคดเปนรอยละ 37.2 ของผมงานท าและนอกภาคเกษตรกรรมจ านวน 24.2 ลานคน คดเปนรอยละ 62.8 ของผมงานท า โดยเปนการท างานในภาคอตสาหกรรม 8.3 ลานคน คดเปนรอยละ 21.7 และภาคบรการและการคา 15.8 ลานคน คดเปนรอยละ 41.1 ของผมงานท า ซงขอมลดานการสงเสรมการมงานท าและการมรายไดจากการส ารวจภาวะการท างานของประชากรของส านกงานสถตแหงชาตพบวาประเทศไทยมการจางงานอยในระดบสงในป 2557 อตราสวนการมงานท าของประเทศไทยอยทรอยละ 98.70 โดยเพศชายมอตราการมงานท า 98.68 เพศหญงรอยละ 98.74 นอกจากนวยเยาวชนยงมอตราการมงานท ารอยละ 95.10 ชใหเหนวาแรงงานสวนใหญของประเทศมงานท า ขณะทการมรายไดเมอพจารณาจากคาจางแรงงานพบวาแรงงานไดคาจางทเปนธรรมมากขนโยคาจางแรงงานไทยมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองแมจะแตกตางกนตามระดบอาชพและทกษะแรงงานและสาขาเศรษฐกจทแรงงานท าอยแตเมอพจารณาเปรยบเทยบคาจางทแทจรงกบผลตภาพแรงงานพบวาปจจบนคาจางทแทจรงเพมในอตราทสงกวาผลตภาพแรงงานซงสะทอนใหเหนวาแรงงานไดรบคาจางอยางเปนธรรมมากกวาในอดต (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) อยางไรกตามเราจะเหนวาการก าหนดตวชวดมลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไมและผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมองนนยงไมมฐานขอมลทจะน ามาใชเปนตวสนบสนนทชดเจนมเพยงขอมลทกระจดกระจายและน ามาใชเทยบเคยงมากกวาทจะเปนฐานขอมลทน ามาใชตอบโจทยเปาหมายและตวชวดโดยตรงสงทเรงด าเนนการเพอใหบรรลผลของเปาหมายและตวชวดนนอกจากการด าเนนงานกจกรรมตางๆทเกยวของแลวตองเรงจดท าระบบฐานขอมลทจะน ามาใชเปนตวชวดใหตรงกนดวย

98

ตารางท 3.3 สถานการณก าลงแรงงาน การมงานท าและการวางงานทวราชอาณาจกร (ISIC Rev.4) ป พ.ศ. 2554 – 2559 2554 2555 2556 2557 2558 2559

1.ประชากร (1.1 + 1.2) 1/ 67,583.56 67,891.96 68,228.5 66,977.3 67,211.4 67,430.24

1.1.อายต ากวา 15 ป 2/ 13,579.6 13,377.93 13,204.3 12,134.3 11,820.1

1.2.อาย 15 ปขนไป 54,003.96 54,514.03 55,024.2 54,843.1 55,238.5 55,610.14

2.ก าลงแรงงานรวม (2.1 + 2.2 + 2.3) 3/ 38,921.5 39,408.99 39,383.8 38,576.2 38,548.2 38,266.59

2.1.ผมงานท า 4/ 38,464.66 38,941.1 38,906.9 38,077.4 38,016.2 37,692.65

การท างานต าระดบ 5/ 383.58 348.08 336.2 256.3 272.5 274.87

2.1.1.ภาคการเกษตร 14,883.1 15,433.58 15,913.9 12,732.7 12,271.9 11,746.61

1) เกษตรกรรม การปาไม และการประมง 14,883.1 15,433.58 15,406.9 12,732.7 12,271.9 11,746.61

2.1.2.นอกภาคการเกษตร 23,581.55 23,507.54 23,499.9 25,344.7 25,744.3 25,946.04

1) การท าเหมองแรและเหมองหน 49.96 72.94 65.9 69 79.2

2) การผลต 5,301.37 5,394.46 5,435.3 6,393.5 6,453.6

3) การกอสราง 2,371.9 2,493.06 2,542.6 2,269.2 2,281.8

4) กจกรรมการจางงานในครวเรอนสวนบคคล กจกรรมการผลตสนคาและบรการทท าขนเอง เพอใชในครวเรอน

247.29 253.02 216.3

2.2.ผวางงาน 264.34 259.09 283.5 322.7 340.6

(อตราการวางงาน) 0.68 0.67 0.72 0.8 0.9

ไมเคยท างานมากอน 90.82 105.33

2.3.ก าลงแรงงานทรอฤดกาล 192.5 208.79 176.1 191.5

(สดสวนก าลงแรงงานทรอฤดกาลตอก าลงแรงงาน)

0.5 0.53

3.ไมอยในก าลงแรงงานอาย 15 ปขนไป 15,082.45 15,105.3 14,984.7 16,266.9 16,690.2

1) ท างานบาน 4,649.35 4,556.9 4,715.5 4,852.3 4,943.2

2) เรยนหนงสอ 4,317.27 4,243.74 4,292.6 4,378.4 4,416.5

3) ยงเดก ชรา/ไมสามารถท างานได 4,745.08 4,713.38 5,621.7 5,389.2 5,599.8

4) อน ๆ 1,370.75 1,591.29 1,610.6 1,647 1,730.7

4.ไมอยในก าลงแรงงานอายต ากวา 15 ป 13,579.6 13,377.93 13,204.3 12,134.3 11,972.9

99

4. เปาหมาย 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน

สถานการณตามเปาประสงคท 2.4 การสรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ. 2573 โดยมตวชวดคอสดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน จากการรายงานสถานการณตวชวดของประเทศไทยมเนอททงสน 320.70 ลานไร เปนพนทเกษตรกรรม 149.24 ลานไร หรอรอยละ 46.54 ของพนททหมดของประเทศ กระทรวงเกษตรและสหกรณมการจดเกบขอมลทเกยวของกบเกษตรกรรมยงยน โดยป 2558 ประเทศไทยมพนทเกษตรปลอดภย และเกษตรอนทรย รวมทงสน 1.68 ลานไร แบงเปน พนทเกษตรปลอดภยทไดรบรอง GAP จ านวน 1.53 ลานไร (พชอาหาร 1.08 ลานไร ขาว 0.45 ลานไร) พนทเกษตรอนทรย จ านวน 153,573 ไร (หนวยงานภาครฐรบรอง 30,750 ไร และหนวยงานภาคเอกชนรบรอง 122,823 ไร) โดยคาตวชวดทตงไวในป 2558 พนทเกษตรทมการท าการเกษตรแบบยงยน คดเปนรอยะ 1.13 ของพนทเกษตรทงหมด สวนสถานการณตวชวดสดสวนหรอรอยละของครวเรอนเกษตรทใชระบบชลประทาน เทยบกบครวเรอนทงหมด จากการรายงานของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ประเทศไทยมพนทเกษตรกรรม ทงสน 149.24 ลานไร พฒนาพนทในระบบชลประทานจากในอดต ถงป 2557 มพนท ชลประทานรวม 31.54 ลานไร คดเปนรอยละ 20 ของพนทการเกษตรทงหมด ทเหลออก 117.7 ลานไร (ขอมล ณ 31 ก.ค. 57) เปนพนทนอกเขตชลประทานทเปนเกษตรน าฝน มความเสยงตอการขาดแคลนน า ทงนในป 2558 มครวเรอนเกษตรกรทงสน 5,314,315 ครวเรอน แบงเปนครวเรอนเกษตรทใชระบบชลประทาน จ านวน 864,847 ครวเรอน และครวเรอนเกาตรนอกชลประทาน จ านวน 4,449,468 ครวเรอน การปปลกพชปยสด ธนาคารน าหมกชวภาพ ธนาคารปยหมกสตรพระราชทาน เกษตรกรรมยงยน (Sustainable Agriculture) สถานการณภาคเกษตรและความมนคงทางอาหารของประเทศ (การประชมสมชชาความมนคงทางอาหาร ประจ าป 2559,2559) ดวยภาคเกษตรสรางรายไดเขาประเทศอยางตอเนอง มลคาการสงออกสนคาเกษตรของประเทศสงเปนอนดบท 8 ของโลก รายไดคดเปนสดสวนรอยละ 16.7 ของการสงออกสนคาทงหมด ทงนในป 2558 มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑรวม 1.21 ลานลานบาท (โดยประเทศไทยมมลคาการสงออกทงหมด 7.00 ลานลานบาท) ประเทศไทยสงออกสนคาเกษตรส าคญ เปนอนดบตนๆ ของโลก อาท ยางพาราเปนอนดบ 1 ของโลกและขาวเปนอนดบ 2 ของโลก แตโดยภาพรวมของความสามารถในการแขงขนการผลตสนคาเกษตรต ากวาประเทศคแขง เนองจาก1) การขาดการรวมกลมในการผลตภาคเกษตรเพอใหไดประโยชนจากการประหยดขนาด 2) ความลาชาในการปรบปรงเทคโนโลยการ

100

ผลตและการบรหารจดการ 3) ปญหาทางดานแหลงน า 4) สนคาเกษตรยงไมไดมาตรฐานปลอดภย 5) การสญเสยขดความสามารถในการแขงขนในการปรบเปลยนไปสสนคาเกษตรทมมลคาสงขนและไปสการผลตในสาขาอนๆ ทาใหผลผลตตอไรเมอเปรยบเทยบกบคแขงขนอยในระดบต า โดยเฉพาะขาว ผลผลตเฉลยตอไรประมาณ 459 กก./ไร เปนรองจากเวยดนาม เมยนมา และสปป.ลาว ขณะทมตนทนการผลตสงกวาประมาณรอยละ 30-40 ทงนรวมถง แรงงานสวนใหญทางานอยในภาคเกษตร แตปจจบนมแนวโนมลดลง และเขาสวยผสงอาย แรงงานภาคเกษตรลดลง จากรอยละ 67 ของแรงงานทงหมดในชวงป 2516-2520 เหลอรอยละ 39 ในป 2556 สมาชกครวเรอนเกษตรในกลมผสงอาย (64 ปขนไป) มสดสวนเพมขน จากรอยละ 7 ในป 2544 เปนรอยละ 11 ในป 2556 สถานการณดานปจจยการผลตภาคการเกษตร

1. พนธกรรมของพชและสตวในการผลตอาหาร ปจจบนจะเหนไดวาอาหารทจ าหนายในทองตลาดมความหลากหลายนอยลงมาก เชน พชผกส าคญของตลาดในประเทศมเพยง 8 ชนด อาท ผกบง คะนา กะหล าปล ซงแสดงถงการละเลยพชพนบานทมความส าคญตอวถชวตและโภชนาการเชนเดยวกบขาวซงเปนอาหารหลกของคนไทย โดยกวารอยละ 90 ใชพนธขาวประมาณ 10 สายพนธในขณะทมสายพนธพนบานทมสารอาหารบางอยางสง และเหมาะสมตอการปลกในทองถน ควรไดรบการอนรกษและการเผยแพร ซงการวจยและพฒนา ตลอดจนการใชประโยชนสายพนธพชและสตวโดยค านงถงความหลากหลาย มคณคาทางโภชนาการและเหมาะสมกบทองถน จะน าไปสการอนรกษเศรษฐกจของชมชนและสขภาพของประชาชน

2. การพงพาปยและสารเคมการเกษตร มการใชปยมากขนอยางกาวกระโดดจากปรมาณ 321,700 ตน ในป พ.ศ. 2525 เปน 4,117,752 ตน ในป พ.ศ. 2552 คดเปนมลคา 46,176 ลานบาทโดยเกอบทงหมดน าเขาจากตางประเทศ เชนเดยวกบสารเคมปองกนก าจดศตรพช ทการน าเขาในปพ.ศ. 2552 มปรมาณมากถง 126,577 ตน คดเปนมลคา 16,168 ลานบาท ซงตนทนดงกลาวมมลคาสงมากกวา 1 ใน 3 ของตนทนการปลกพชทงหมดของเกษตรกร นอกจากน การใชสารก าจดศตรพชทไมถกตองและเหมาะสม กอใหเกดปญหาการไดรบสารพษเขาสรางกายของเกษตรกรผใช มสารพษตกคางในผลผลตทางการเกษตรกอใหเกดปญหาตอสขภาพของผบรโภค และมผลตอความเชอมนของผบรโภคและการสงออกสนคาอาหารของประเทศไทย

สถานการณดานแรงงานภาคเกษตร 1. ภาวะหนสน จากขอมลส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป 2552 ภาคเกษตรตองรองรบแรงงานจ านวนมากโดยเฉพาะแรงงานการศกษาต า โดยทมลคาการผลตในภาคเกษตรต า ดงนน คนจนสวนใหญจงอยในภาคเกษตรมากถงประมาณ 2.8 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 68.5 ของคนจนทประกอบอาชพทงหมด (4.1 ลานคน) ทงน โดยมเกษตรกรยากจนประมาณ 6.6 แสนคนทไมมทดนท ากนเปนของตนเอง ตองเชาทดนและตองไปรบจางผอน นอกจากนยงมปญหาความเหลอมล าดานรายได ท าใหเกษตรกรเปนหนสน ซงตามขอมลของส านกงานสถตแหงชาต เกษตรกรเกนครงหนงมหนสนเพอการเกษตร (รอยละ 59.9) โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอนน รนแรงกวาในภาคอน

2. โครงสรางแรงงานภาคเกษตร แมวาแรงงานทงหมดจะเพมขน แตแรงงานในภาคเกษตรกลบถดถอยลง และอายเฉลยสงขน โดยเฉพาะแรงงานในการผลตขาว การเคลอนยายแรงงานออก

101

จากภาคการเกษตรดงกลาว มผลท าใหขนาดของครวเรอนในภาคการเกษตรลดลง สวนหนงเปนผลจากการขยายตวของการศกษา ท าใหบตรหลานของเกษตรกร ไดมโอกาสศกษาตอสงขน แลวเคลอนยายไปท างานตางถน และรวมถงกลมคนหนมสาวทเคลอนย ายไปหางานท านอกภาคการเกษตรและไมไดหวนกลบมาประกอบอาชพการเกษตรอกเลย ดงนน จงมการใชเครองจกรกลทางการเกษตรแทนแรงงานคนเพมขน ท าใหตนทนการผลตทเปนเงนสดเพมมากขน และท าใหผลตอบแทนสทธทเปนเงนสดของเกษตรกรลดลง สงผลตอความยากจนของเกษตรกรขนาดเลก หากการหารายไดนอกภาคเกษตรมจ ากด ประเดนดงกลาวนาจะสงผลกระทบไปสการสญเสยทดนของเกษตรกร รวมถงการทงไรนาอพยพยายถนไปสการเปนกรรมกรในเมองตามมา

การวางแผนการผลตและตลาด ปญหาส าคญของสนคาเกษตร คอปรมาณและราคาสนคาเกษตรมความผนผวนสงเน องจาก

ขาดการวางแผนการผลตใหสอดคลองกบความตองการทางการตลาด ขณะเดยวกนผลผลตของเกษตรรายยอยไมมคณภาพและผลตผลตอไรต า ท าใหไมสามารถแขงขนในเชงการตลาดได อกทงระบบการกระจายสนคา (Logistic) ของประเทศไทยยงขาดการบรหารจดการอยางเปนระบบ ซงมผลตอคณภาพของสนคาและตนทนการด าเนนการ ขณะเดยวกนกมการรกคบของสนคาน าเขาจากการเปดเขตการคาเสรโดยเฉพาะเขตการคาเสรอาเซยน หรอ AFTA (ASEAN Free Trade Ares : AFTA) ซงจ าเปนทประเทศไทยจะตองมยทธศาสตรดานการตลาดสนคาเกษตร

การเปลยนแปลงของภมอากาศโลกและผลกระทบตอการผลตอาหารหลกฐานเชงวทยาศาสตรจากคณะกรรมการศกษาการเปลยนแปลงสภาพอากาศโลกระหวางประเทศ (Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC) ไดรบการยอมรบวาโลกรอนขนจรง และมการคาดการณวา ในป พ.ศ.2643 อณหภมโลกจะสงขน 1.4–5.8 องศาเซลเซยส และจะท าใหน าทะเลสงขนประมาณ 0.9 เมตร เพราะการละลายของน าแขงขวโลก ท าใหเกดภาวะน าทวมบางแหง และฝนแลงในบางประเทศ รวมทงสงผลกระทบตอการเจรญเตบโตของพชและความหลากหลายทางชวภาพ ซงจากการศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย พบวาอณหภมของประเทศไทยโดยรวมอาจสงขน 0.6–2 องศาเซลเซยส มจ านวนวนทอากาศรอนเกน 35 องศาเซลเซยสเพมขน และจ านวนวนทอากาศเยนลดลง และฤดฝนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนออก อาจยาวขน 1–3 สปดาห และปรมาณน าฝนมแนวโนมลดลง แตมความผนแปรเชงพนทคอนขางสง ปรมาณน าฝนในชวงฤดฝนมแนวโนมเพมขน แตจะลดลงในฤดแลงของปถดมา ทอาจท าใหเกดการขาดแคลนน ารนแรงในภาคอตสาหกรรมการเกษตร และการอปโภคบรโภค จากการสถานการณดงกลาวพอท าใหเรามองเหนไดวาแนวทางการพฒนาตวชวดท งสองขอนนมความเปนไปไดหากประเทศไทยไดมการวางแผนการเกบขอมลตามทหนวยงานตางๆทงภาครฐ เอกชน และภาคประชาสงคมด าเนนเพอน ามาเปนค าตอบดงกลาว ขณะเดยวกนควรมสรางและพฒนาตวชวดเพมเตมทสามารถบงบอกศกยภาพของประเทศไทยทสามารถตอบโจทยการพฒนาอยางยงยนในประเดนนไดดยงขน 5.เปาหมาย 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน

102

รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอบางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.257

ตวชวด: 2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบ ความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว

ตวชวด: 2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยใน ความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ เปาประสงคท 2.5 นนสถานการณตวชวดเกยวกบจ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว จากการรายงานสถานการณตวชวดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยในระหวางการด าเนนการและมความกาวหนาการด าเนนงานเพอคงความหลากหลายทางพนธกรรมและคาดวาหากมความพยายามและวางแผนการด าเนนงานในระยะยาวจะสามารถบรรลตวชวดไดในป 2563 กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดจดตงโครงการะนาคารสนคาเกษตร เพอชวยเหลอคนในชมชนเปนหลก โดยรบฝาก ถอน ใหยมหรอแลกเปลยนสนคาเกษตร สนคาเกษตรแปรรปวสดการเกษตรปจจยการผลตตางๆสนคาปศสตว ประมงรวมทงการสงคนอาจสงคนเปนสนคาเกษตร ผลผลตเปนหรอเปนตวเงน ตวอยางของธนาคารสนคาเกษตร เชนธนาคารขาว ธนาคารเมลดพนธ ธนาคารโคกระบอ ธนาคารอาหารสตว และอนๆทจะพฒนาใหเขมแข งขน ส านกงานคณกรรมการวจยแหงชาต (วช.) สนบสนนทนการวจยในกรอบการวจยทเกยวของ 2 ดาน ไดแก

1) การพฒนาเศรษฐกจจากฐานความหลากหลายทางชวภาพ 2) สงแวดลอมและนะบบนเวศความหลากหลายทางชวภาพ ซงปจจบนประเทศไทยมมาตรการ และหนวยงานรองรบการด าเนนงานทเกยวของกบการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนแลว แตการบงคบใชมาตรการและการประสานงานระหวางหนวยงานยงไมสมบรณ เนองดวยความหลากหลายทางชวภาพของไทย อยในภาวะทถกคกคามและมอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพเพมขนทงพนธกรรม ชนดพนธ และระบบนเวศ โดยสาเหตทท าใหเกดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ คอการใชประโยชนเกนศกยภาพของระบบนเวศ การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน การรกรานของชนดพนธตางถน การลกลอบตดไมท าลายปา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และภาวะมลพษ ขาดความรควา มเขาใจและผลประโยชนทไดรบจากความหลากหลายทางชวภาพ (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2558) สถานการณตามตวชวดเกยวกบสดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ โดยมขอมลในการด าเนนงานตงแตป 2548 ดงน พช ใกลถกคกคาม 4 ชนด แนวโนมใกลสญพนธ 367 ชนด ใกลสญพนธ 131 ชนด ใกลสญพนธอยางยง 19 ชนด และคาดวาสญพนธแลวในธรรมชาต 1 ชนด สตวมกระดกสนหลง ใกลถกคกคาม 205 ชนด มแนวโนมใกลสญพนธ 316 ชนด ใกลสญพนธ 148 ชนด

103

ใกลสญพนธอยางยง 984 ชนด สญพนธแลวในธรรมชาต 7 ชนด และสญพนธ 6 ชนด มจ านวนพนธทมการแปลยนแปลงสถานภาพการคกคามเปนไปในทศทางทดขนมมากกวาจ านวนชนดพนธทมการเปลยนแปลงสถานภาพการถกคกคามเปนไปในทศทางทแยลงถง 3 เทา แตในขณะเดยวกนกพบชนดพนธทไมเคยอยในทะเบยนถกคกคามกลายเปนชนดพนธทมแนวโนมถกคกคามเชนกน ซงจะตองมการด าเนนงานทบทวนทะเบยนและจดท าแนวทางอนรกษอยางตอเนอง ทรพยากรพนธกรรมพชมไดมความส าคญเฉพาะกบปจเจกบคคลในฐานะทรพยสนทมคณคาทางเศรษฐกจเทานน แตประชาคมระหวางประเทศ ตางกยอมรบในความส าคญของทรพยากรพนธกรรมพชทมตอการด ารงอยของมนษยชาต ในปจจบนทรพยากรพนธกรรมพชอาจแบงเปน 2 กลมตามแหลงทตง คอ

1) ทรพยากรพนธกรรมทอนรกษในสภาพธรรมชาต (in-situ conservation) และ 2) ทรพยากรพนธกรรมทอนรกษนอกสภาพธรรมชาต (ex-situ conservation) ทมกเรยก

กนวา “ธนาคารพนธกรรม หรอธนาคารเชอพนธ” (Gene bank) ทรพยากรพนธกรรมทงสองแหลงตางมความสมพนธ ในลกษณะการเกอหนนตอกน คอใน

สภาพธรรมชาตพนธกรรมจะววฒนาการเปลยนแปลงไป (Maintaining crop evolution) เกดการแลกเปลยนพนธกรรมระหวางพนธพชปา และพนธพชเกษตรกร และเปนเสมอนหองปฏบตตามธรรมชาตทจะทดสอบคณสมบตตางๆ ของพนธกรรม เกษตรกรจะมบทบาทส าคญในกระบวนการดงกลาว จงท าใหเกดการยอมรบบทบาท และรกษาวถชวตของเกษตรกร จากการรายงานผลการศกษาขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) สรปถงสถานะของธนาคารพนธกรรมทอยภายใตการดแลของ CGIAR3 วามลกษณะพเศษโดยมสถานะอยตรงกลางระหวางกฎหมายภายใน และระหวางประเทศ ธนาคารพนธกรรมเหลานไมไดกอตงขนโดยสนธสญญาระหวางประเทศ หรอโดยบคคลตามกฎหมายระหวางประเทศ ( Internation Legal Person) และกจกรรมการด าเนนงานของธนาคารพนธกรรมกไมไดอยภายใตการก ากบของรฐ หรอบคคลตามกฎหมายระหวางประเทศดงกลาวแตอยางใด และแมวาธนาคารพนธกรรมมกจะด าเนนงานตามกฎหมายภายในของประเทศทเปนทตงกตาม แตนโยบายของธนาคารมกจะมาจากตวแทนในระดบกบประเทศและระดบระหวางประเทศทอยในรปของคณะกรรมการ (Board of Trustee) รายงานดงกลาวยงสรปอกวา ธนาคารพนธกรรมจะไมไดถกควบคมโดยรฐใดรฐหนง หรอหนวยงานภายในของรฐใดรฐหนง หรอโดยภาคเอกชนใดๆ สถานะของธนาคารพนธกรรมดงกลาวโดยแทแลวเปนสถานะพเศษโดยเฉพาะ ปจจบนขอตกลงระหวางประเทศส าคญทเกยวกบการคมครองพนธกรรมพชโดยตรงม 2

3 CGIAR: Consultative Group on International Agricultural Research เปนองคกรทฝายผใหความ

ชวยเหลอ (donor) รวมกน มผสนบสนนรวมอย 3 ฝาย คอ FAO ฝายท 2 คอ World Bank และฝายท 3 คอ UNDP 3 หนวยงานนรวมตวกนเขาเปน Co-sponsor ในการทจะจดการใหประเทศซงใหเงนชวยเหลอในปจจบนซงมอยประมาณ 50 - 60 ประเทศ ไดมาพบปะกนปรกษาหารอและตกลงในการใหความชวยเหลอแกการวจยเกษตรนานาชาตในแตละป

104

ฉบบ คอ CBD และ ITPGR4 ขอตกลงทงสองซงสงผลตอสถานะทางกฎหมายของทรพยากรพนธกรรมพช (จกรกฤษณ ควรพจน,2544) ดงน

1) ทรพยากรพนธกรรมพชภายใตหลกอธปไตยของรฐ (Sovereignty) 1.1 การคมครองทรพยากรพนธกรรมพชในดนแดนของรฐภายใตหลกอ านาจอธปไตย การกอก าเนดขนของหลกอธปไตยถาวรเหนอทรพยากรธรรมชาต ( Permanent Sovereignty over Natural Resource) ซงหมายความวา รฐมอสระในการใช หรอ ส ารวจทรพยากรธรรมชาตในดนแดนของตนเองตามวธการทตนเหนสมควร หลกอธปไตยถาวรฯ มวตถประสงค เปนหลกประกนแกประชากรในดนแดนอาณานคมทจะไดรบประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในดนแดนของตนและเปนเกราะปองกนแกประเทศเอกราชใหมจากการอางสทธ หรอเรยกรองประโยชนทกระทบตออ านาจอธปไตยของประเทศนนจากประเทศอนหรอบรรษทขามชาต การกอก าเนดขนของอ านาจอธปไตยถาวรฯ ไดชวยเสรมสถานะของประเทศก าลงพฒนาใหมความทดเทยมกนของแตละประเทศ ซงสอดรบกบกฏบตรของสหประชาชาต (United Nations Charter) ขอ 2 ทใหทกประเทศมความเทาเทยมกน และมตของสมชชาทประชมใหญของ UN ทรบรอง “ระเบยบเศรษฐกจระหวางประเทศใหม” (The New International Economic Order) ทระบวา “ระเบยบฯ นจดท าขนไดกโดยการรบรองอ านาจอธปไตยอนถาวรของทกประเทศเหนอทรพยากรของตน” ซงเปนการก าหนดใหทรพยากรธรรมชาตเปนสมบตของรฐตามหลกกฎหมายระหวางประเทศ (ปญหาทควรพจารณาตอไป คอ การบงคบใชหลกสทธอธปไตยเหนอทรพยากรพนธกรรมพชมปญหาในทางปฏบต และใชบงคบไดจรงหรอไม เนองจากทรพยากรพนธกรรมพชชนดหนงๆ มกมอยในดนแดนของรฐอนดวย อกทงการลกลอบเขาถงทรพยากรพนธกรรมพชนนท าไดโดยงาย เพราะการลกลอบน าออกไปเพยงเลกนอยกสามารถน าปใชประโยชนไดแลว ปญหานเปนผลจากแนวปฏบตในอดตททรพยากรพนธกรรมพชมการเคลอนยายกนคอนขางเสร ประชาคมระหวางประเทศไดเลงเหนปญหาขอขดแยงทเกดจากการใชอ านาจอปไตยของรฐท เปนทตงของทรพยากรพนธกรรม และความตองการใชประโยชนจากทรพยากรพนธกรรมนน ขอตกลงระหวางประเทศส าคญทจดท าขนเพอแกไขปญหาดงกลาวไดแก CBD5 ก าหนดใหทรพยากรพนธกรรมในธนาคาร

4 สนธสญญาระหวางประเทศวาดวยทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร ( International

Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture : ITPGR) หลกการกวางๆ ของภาคสมาชกในการด าเนนการตามสนธสญญา ไดแก การอนรกษ การส ารวจ การแยกแยะลกษณะ การประเมนคณคา และการรวบรวมเปนเอกสารเกยวกบทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหาร และการเกษตร การใชประโยชนทรพยากรพนธกรรมพชอยางยงยน ความรวมมอระหวางประเทศ และความชวยเหลอทางเทคนค ส าหรบพนธกรณทก าหนดใหภาคสมาชกด าเนนการตามความเหมาะสม โดยไมขดกบกฎหมายของแตละประเทศ ประกอบดวย (1) การคมครองภมปญญาทองถนทเกยวกบทรพยากรพนธกรรมพช (2) สทธในการรวมแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรพนธกรรมพช และ (3) สทธในการรวมตดสนใจเรองการอนรกษ การใชประโยชนทรพยากรพนธกรรมพชในระดบชาต

5 ขอตกลงอนสญญาวาดวยความหลากลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity: CBD) มวตถประสงคหลก 3 ประการคอ (1) เพออนรกษความหลากหลายทางชวภาพ (2) เพอใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน และ (3) เพอแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรพนธกรรมอยางเทาเทยมและยตธรรม

105

พนธกรรม ทงทมถนก าเนดในรฐนนเอง และทไดรบจากรฐอนโดยถกตองตามหลกเกณฑของ CBD อยภายใตอธปไตยของรฐทเปนทตงธนาคารพนธกรรมและเปนสทธของรฐนน แตจะเปนทรพยสนหรอไมนน CBD ไมไดระบไวแตใหเปนไปตามกฎหมายของรฐนน อยางไรกด CBD จะไมมผลเปลยนแปลงสถานะของทรพยากรพนธกรรมทเกบรกษาในธนาคารพนธกรรมกอน 1.2 การบรหารจดการทรพยากรพนธกรรมพชในดนแดนของรฐตามหลกการมสวนไดเสยรวมกนของมนษยชาต (Common Concern of Mankind: CHM) ตาม CBD/ITPGR ปญหาทควรพจารณาในประการแรกคอเดมทรพยากรพนธกรรมจะอยภายใตหลกมรดกรวมกน (CHM) ดงทปรากฎใน IUPGR6 ขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต แตมาในปจจบนไดเปลยนแปลงมาใหอยภายใตหลกสทธอธปไตยของรฐ และผสานเขากบหลกการมสวนไดเสยรวมกน หลกการมสวนไดสวนเสยรวมกนเปนหลกการในแบบองครวม (Holistic) ทมทศนะตอสงมชวตและธรรมชาตในมตของความสมพนธตอกน ทงนแลวประเทศอตสาหกรรมไมเหนดวยกบการน าหลกมรดกรวมกนฯ มาใชกบพนธกรรมทไดรบการคมครองทรพยสนทางปญญา สมาคมการคาเมลดพนธแหงสหรฐอเมรกา แสดงความเหนวา แนวคดของ IUPGR ทใชหลกมรดกรวมกนฯ กบพชสมยใหม นน “เปนการท าลายหวใจของการคาเสรและสทธในทรพยสนทางปญญา” ปญหาทควรพจารณา คอ หนาทในการถายทอดเทคโนโลย คอ CBD ไมไดก าหนดวาเทคโนโลยทถายทอดจะตองเปนเทคโนโลยสมยใหมเทานน ดงนนเทคโนโลยของประเทศก าลงพฒนาทเกยวกบการอนรกษ หรอใชประโยชนอยางยงยนในทรพยากรชวภาพกอยในขายตองถายทอดแกประเทศอตสาหกรรมทตองการเขาถงเทคโนโลยเหลานดวยเชนกน มไดจ ากดเฉพาะเทคโนโลยสมยใหมของประเทศอตสาหกรรมเทานน

2) ทรพยากรพนธกรรมพชภายใตหลกการพฒนาอยางย งยน (Sustainable Development) หลกการพฒนาอยางยงยนไดนบการเนนย าในการประชมระดบรฐมนตร ขององคการคาโลก (WTO) ครงท 4 ณ เมองโดฮา ประเทศการตา ค.ศ.2001 โดยสรปคอหลกการพฒนาอยางยงยนไดรบการยอมรบมากขนในปจจบนเปนเพราะวาประชาคมระหวางประเทศไดเลงเหนอนตรายทเกดจากความเสอมโทรมของระบบนเวศ สงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตทเปนผลจากการพฒนาเศรษฐกจภายใตระบบตลาดเสรในอดตทผานมา และท าใหรปแบบการพฒนาเศรษฐกจในอดตถกตงค าถามวามความเหมาะสมหรอไมเพยงใด

3) ขอตกลงระหวางประเทศทเกยวกบการคมครองทรพยากรพนธกรรมพช แนวคดทแตกตางกนระหวางแนวคดแบบแยกสวน (Reductionism) ทใหความส าคญกบมนษย โดยใหมนษยเปนศนยกลางของทกสง (Antroprocentric) ใหความส าคญกบทรพยสนเอกชน (Private Property) ในฐานะเปนเครองแสดงถง อตลกษณ หรอความมตวตนของมนษย กบแนวคดแบบองครวม (Holistic) ทมองสรรพสงในโลกในมตขงความสมพนธตอกน มนษยเปนเพยงสงมชวตชนดหนงทอยในโลกนรวมกบสงอนๆ ทแนวคดทงสองไดสะทอนออกในรปของขอตกลงระหวางประเทศทเกยวกบการคมครองทรพยากรพนธกรรมในมตทางเศรษฐกจ ซงเปนขอตกลงทใหความส าคญกบการคา และ

6 IUPGR stands for International Undertaking on Plant Genetic Resources (UN Food and

Agriculture Organization)

106

ขอตกลงทมแนวคดตอทรพยากรพนธกรรมในมตของการอนรกษสงแวดลอม ซงเปนขอตกลงทใหความส าคญกบสงแวดลอม แมกระบวนทศนทเปลยนพช หรอพนธพชใหเปนสนคา 6. เปาหมาย 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด ตวชวด 2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ ตวชวด 2.a.2: หนวยงานทงหมดมมการขบเคลอนทราบรน (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตร สถานการณ เปาประสงค 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด มตวชวดคอดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของ ภาครฐ โดยสถานการณดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐในประเทศป 2558 อยทระดบ 0.36 ขณะทตวชวดหนวยงานทงหมดมการขบเคลอนและสรางความรวมมอในทางการเกษตรและการไดรบความชวยเหลอเพอด าเนนงานทางดานการเกษตรนนยงไมมการรวบรวมและจดท าฐานขอมลไวโดยเฉพาะ ซงขอมลยงกระจดกระจายตามแตละหนวยงาน 7.เปาหมาย 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา

ตวชวด 2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความ เปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร ตวชวด 2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร สถานการณ เปาประสงค 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา มตวชวดคอระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร ซงสถานการณตวชวด มนโยบายสนบสนนการเสรมสรางความแขงแกรงของระบบการคาพหภาค และมการทบทวน/แกไขมาตรการกดกนทางการคาในรปแบบ NTBs ผานการประชมประชมระดบพหภาคและทวภาคกบประเทศตางๆ สวนตวชวดการอดหนนการสงออกทางการเกษตร จากการรายงานสถานการณตวชวด พบวาไมมคาเปาหมายเนองจากประเทศไทยไมมกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตร (Subsidies)

107

8. เปาหมาย 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง ตวชวด 2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต

สถานการณเปาประสงค 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง โดยตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต จากการรายงานสถานการณหนวยงานทจดเกบขอมล จากกระทรวงพาณชย (ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา/กรมการคาภายใน) อยระหวางการจดท าฐานขอมลสนคาและขอมลตลาดเพอใหเกษตรกร และผประกอบการน าไปใชวเคราะหวางแผนการผลตและการตลาดได (การประชมสมชชาความมนคงทางอาหาร ประจ าป 2559, 2559)

108

บทท 4 การด าเนนงานของภาคสวนตางๆ ในปจจบนเกยวกบเปาหมายท 2

ในบรบทประเทศไทย

บทนผวจยไดวางกรอบขอบเขตการศกษาส ารวจสถานะปจจบนของเปาประสงคดานการด าเนนงานในปจจบนเกยวกบกจกรรม โครงการ แผนงาน นโยบาย กฎหมาย ฯลฯ ทภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ชมชน และองคกรระหวางประเทศไดด าเนนการอยในประเทศไทยซงมรายละเอยดดงน 1.เปาประสงคท 2.1:

ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ

ตวชวด 2.1.2: ความชกหรอรอยละความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES ส าหรบเปาประสงคท 2.1 นน ประเทศไทยไดมการด าเนนงานแกไขปญหาทสบเนองมาจากการพฒนาแหงสหสวรรษ (MDGs) ซงสามารถลดปญหาภาวะความหวโหยซงมสาเหตมาจากความยากจนซงเปนดชนทสมพนธกบความสามารถในการเขาถงอาหารของประชากร อยางไรกตามในเปาประสงคและการก าหนดตวชวดนน ประเทศไทยโดยหนวยงานทเกยวของไดด าเนนการเพอจดท าแผนงาน โครงการ และกจกรรมตางๆเพอแกไขปญหาดงกลาวใหประเทศไทยสามารถบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยนในเปาท 2 โดยองคกรภาครฐ อาท กระทรวงสาธารณสข โดยกรมอนามย กระทรวงเกษตรและสหกรณ องคกรพฒนาสงคมทงระดบชาตและนานาชาต ซงมการด าเนนงานดงน 1. กระทรวงสาธารณสข โดยกรมอนามยไดด าเนนนโยบายโครงการพฒนาและสรางเสรมศกยภาพคนไทยกลมสตรและเดกปฐมวย ตามแผนพฒนาสขภาพแหงชาต (ราง) ฉบบท 2 พ.ศ.2560-2564 ยทธศาสตรท 1 เรงการเสรมสรางสขภาพคนไทยเชงรก แผนงานพฒนาคณภาพชวตคนไทยทกกลม ซงโครงการพฒนาและสรางเสรมศกยภาพคนไทยกลมสตรและเดกปฐมวย มวตถประสงค คอ 1) พฒนาระบบบรการของสถานบรการสาธารณสขทกระดบใหไดมาตรฐานอนามยแม และเดกคณภาพ 2) เฝาระวงหญงชวงตงคลอดและคลอดเพอลดการตายของมารดาจากการตงครรภ และการคลอดอยางมประสทธภาพ 3) จดระบบการสงตอหญงตงครรภภาวะฉกเฉนอยางมประสทธภาพ โดยมกลมเปาหมายคอ หญงตงครรภ หญงคลอด มารดาหลงคลอด ท าการเกบขอมลรวบรวมขอมลการแจงตายจากฐานขอมลการตายทะเบยนราษฎรของ กระทรวงมหาดไทย ซงในสวนของหนวยงานภายใตกระทรวงกไดมการด าเนนงานตามนโยบายตวอยางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลชมชน ทด าเนนงานตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสขทวประเทศ อาท โครงการสงเสรมสขภาพแมและเดกของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกาวะ อ าเภอสไหงปาด จงหวงนราธวาส โดยมระยะการด าเนนโครงการ ตงแต วนท 2 มกราคม 2560 - 29 กนยายน 2560 งบประมาณ 31,200บาท

109

กลมเปาหมาย คอ กลมเดกเลกและเดกกอนวยเรยน โดยด าเนนกจกรรม ฝกอบรมใหความรหญงมครรภ หญงหลงคลอด และผปกครองเดกแรกเกด - 5 ป เนองจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกาวะ ไดมการส ารวจผลการด าเนนงานอนามยแมและเดก ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกาวะ ในปงบประมาณ 2559 ตงแตเดอนตลาคม 2558 ถงเดอนกนยายน 2559 พบวา มหญงตงครรภมาฝากครรภรายใหมทงหมด 79 คน ในจ านวนนมหญงตงครรภทฝากครรภครงแรกอายครรภกอน 12 สปดาห จ านวน 64 คน คดเปนรอยละ 81.01 มหญงคลอด จ านวน 94 คน ไดรบการเยยมหลงคลอด 3 ครง จ านวน 87 คน คดเปนรอยละ 92.55 ซงยงพบวาหญงตงครรภยงพรองความรความเขาใจเกยวกบการฝากครรภ การดแลตนเองและทารกหลงคลอด สงผลท าใหเกดปญหาฝากครรภลาชา และจากการรวบรวมขอมลของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกาวะ พบวาเดกแรกเกด ถง 5 ป จ านวน 429 คน เดกทรบวคซนไมครบตามเกณฑ จ านวน 145 คน คดเปนรอยละ 33.8 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกาวะ จงมแนวคดทจะแกไขปญหาเพอควบคมและปองกนการเกดโรคทปองกนไดดวยวคซน ไดจดท าโครงการสงเสรมใหเดกแรกเกด ถง 5 ปไดรบวคซนครบตามเกณฑ เพอเปนการปองกนลดอตราปวยและอตราตายดวยโรคทปองกนไดดวยวคซน ไดลดภาระและคาใชจายของครอบครวและสงคมดานการรกษาพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกาวะ ไดจดท าโครงการฝากครรภเรว ลกเกดรอดแมปลอดภย เดกแรกเกด ถง 5 ปรบวคซนครบตามเกณฑ เพอใหหญงตงครรภมสขภาพทดตลอดการตงครรภจนถงหลงคลอด ลกมสขภาพด พฒนาการสมวย เปนการปองกนความเสยงทจะเกดขนกบหญงตงครรภหญงหลงคลอดและเดกแรกเกด ถง 5 ป 2. โครงการพฒนาสขภาพอนามยเดกวยเรยนและเยาวชน เปนโครงการทกรมอนามย กระทรวงสาธารณสขไดใชนโยบายโรงเรยนสงเสรมสขภาพเปนแนวทางในการพฒนาสขภาพเดกและ เยาวชนเพอใหเดกและ เยาวชนไดศกษาในโรงเรยนทมการจดการสงแวดลอมทเออตอการสงเสรมสขภาพตลอดจนปลกฝง พฤตกรรมสขภาพทถกตอง และสามารถตดสนใจจดการปองกนและแกไขสถานการณและปญหาทเกด ขนกบตนเอง โดยการสนบสนนจากองคกรสาธารณสขและภาคสวนทเกยวของ โดยมวตถประสงคเพอ 1)พฒนาโรงเรยนตนแบบดานการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมตามแนวทางโรงเรยนสงเสรม สขภาพระดบเพชร 2) เพอเพมพนความรความเขาใจของทมระดบจงหวดใหมศกยภาพในการประเมน โรงเรยนสงเสรม สขภาพระดบเพชร 3) เพอใหโรงพยาบาลของรฐผานเกณฑมาตรฐานการใหบรการสขภาพทเปนมตรส าหรบวยรน และเยาวชน โดยมเปาหมาย คอ 1)โรงเรยนไดรบการประเมนเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบเพชร จงหวดละ 2 โรงเร ยน รวม 18 โรงเรยน 2) อ าเภออนามยการเจรญพนธจ านวน 27 แหง 3)โรงพยาบาลทใหบรการทเปนมตรส าหรบวยรนและเยาวชน (YFHS) ผานการประเมนรบรอง มาตรฐาน รอยละ 30 ผานการด าเนนงานดวยกจกรรมจดประชมปฏบตการพฒนาศกยภาพทมประเมนโรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบเพชรของจงหวดโครงการพฒนาสขภาพอนามยเดกวยเรยนและเยาวชน เปนโครงการทกรมอนามย ไดใชนโยบายโรงเรยนสงเสรมสขภาพเปนแนวทางในการพฒนาสขภาพเดกและ เยาวชนเพอใหเดกและ เยาวชนไดศกษาในโรงเรยนทมการจดการสงแวดลอมทเออตอการสงเสรมสขภาพตลอดจนปลกฝง พฤตกรรมสขภาพทถกตอง และสามารถตดสนใจจดการปองกนและแกไขสถานการณและปญหาทเกด ขนกบตนเอง โดยการสนบสนนจากองคกรสาธารณสขและภาคสวนทเกยวของ โดยมวตถประสงคเพอ 1)พฒนาโรงเรยนตนแบบดานการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมตาม

110

แนวทางโรงเรยนสงเสรม สขภาพระดบเพชร 2) เพอเพมพนความรความเขาใจของทมระดบจงหวดใหมศกยภาพในการประเมน โรงเรยนสงเสรม สขภาพระดบเพชร 3) เพอใหโรงพยาบาลของรฐผานเกณฑมาตรฐานการใหบรการสขภาพทเปนมตรส าหรบวยรน และเยาวชน โดยมเปาหมาย คอ 1)โรงเรยนไดรบการประเมนเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบเพชร จงหวดละ 2 โรงเรยน รวม 18 โรงเรยน 2) อ าเภออนามยการเจรญพนธจ านวน 27 แหง 3)โรงพยาบาลทใหบรการทเปนมตรส าหรบวยรนและเยาวชน (YFHS) ผานการประเมนรบรอง มาตรฐาน รอยละ 30 ผานการด าเนนงานดวยกจกรรมจดประชมปฏบตการพฒนาศกยภาพทมประเมนโรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบเพชรของจงหวด 3. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (2555-2559) ยทธศาสตรท 5 ความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหาร และพลงงาน โดยมวตถประสงคและเปาหมาย 1) เพอใหภาคเกษตรเปนฐานการผลตทมความมนคงและมการเตบโตอยางมประสทธภาพ สามารถผลตสนคาเกษตร อาหารและพลงงานทมมลคาเพม มคณภาพ มาตรฐาน ปลอดภย เปนมตรกบสงแวดลอม และมปรมาณเพยงพอกบความตองการของตลาดในระดบราคาทเหมาะสมและเปนธรรมโดยใหความส าคญกบความมนคงดานอาหารเปนหลกล าดบแรก 2) เพอพฒนาคณภาพชวตและเสรมสรางความมนคงในอาชพและรายไดเกษตรกรใหมความเขมแขงและยงยน รวมทงสนบสนนครวเรอนและองคกรเกษตรใหมความเขมแขงและสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยนดวยระบบเกษตรกรรมยงยน 3) เพอสงเสรมชมชนและเกษตรกรใหมสวนรวมและสนบสนนความมงคงดานอาหารและพลงงาน รวมถงพงพาตนเองได โดยมเปาหมายคอ 1) เพมสดสวนมลคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมเกษตรไมต ากวารอยละ 16.0 ของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ 2) ปรมาณการผลตสนคาเกษตรและอาหารเพยงพอตอความตองการของตลาด พฒนา คณภาพมาตรฐานและความปลอดภยของสนคาเกษตรและอาหารอยางตอเนอง โดยเพมพนทการท า เกษตรกรรมยงยนอยางนอยรอยละ 5.0 ตอป รวมทงผบรโภคสามารถเขาถงอาหารทมคณคาทางโภชนาการ และปลอดภยไดอยางทวถงในราคาทเหมาะสมและเปนธรรม 3) เกษตรกรมหลกประกนทมนคงดานอาชพและรายไดมความสามารถในการช าระหนสนเพมขน รวมทงเกษตรกรรนใหมเขาสภาคเกษตรอยางตอเนอง 4) ครอบครวเกษตรกรสามารถพงพาตนเองทางอาหารจากไรนาไดเพมขนเปนรอยละ 50.0 ในป 2559 เกษตรกรและผบรโภคไดรบอาหารทปลอดภย และมคณภาพชวตทด และ 5) เพมปรมาณการผลตพลงงานทดแทนจากพชพลงงาน ไดแก เอทานอล และไบโอดเซล ในป 2559 ไมนอยกวา 6.2 และ 3.6 ลานลตรตอวน ตามล าดบและเพมผลผลตพลงงานไฟฟา และ พลงความรอนจากชวมวล กาซชวภาพ ของเสยจากครวเรอน วสดเหลอใชจากภาคเกษตร และอตสาหกรรม เกษตร ไมนอยกวา 3,440 เมกะวตต และ 5,564 พนตนเทยบเทาน ามนดบ ในป 2559 ตามล าดบและ สงเสรมการใชอยางมประสทธภาพ 4. โครงการอาหารโลก หรอ WFP(World Food Programme) เปนโครงการทด าเนนงานภายใตความรวมมอระหวางองคกรระหวางประเทศเกยวกบอาหารโลก วตถประสงคเพอใหความชวยเหลอดานอาหารในกรณฉกเฉน (emergencies) แกประชากรโลกทประสบภาวะขาดแคลนอาหาร อนเกดจากภยสงคราม การกอความไมสงบในประเทศตางๆ และภยธรรมชาต รวมทงสนบสนนโครงการพฒนาเศรษฐกจและสงคม เชน โครงการ food for work โครงการเพออาหารใน

111

โรงเรยน และโครงการเพอสขภาพเดกและสตรมครรภ ตลอดจนสงเสรมความมนคงอาหารโลก ตามขอเสนอแนะของสหประชาชาตและองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตท าหนาท 1) ชวยเหลอประเทศก าลงพฒนาในการขจดความยากจนและหวโหยโดยจดอาหารใหแกผใชแรงงานทไดรบคาจางนอย 2) ชวยปรบปรงโครงสรางสาธารณปโภคขนพนฐาน อาท สรางถนน ระบบน าประปา ศนยเลยงเดก และโรงเรยนส าหรบเดกกอนวยเรยน รวมทงจดท าโครงการอาหารกลางวนในโรงเรยน 3) ชวยบรรเทาความอดอยากอนเกดจากภยธรรมชาตและภยสงคราม อาท การจดสงอาหารใหแกชาวเขมรอพยพจ านวน 360,000 คน คดเปนเงนชวยเหลอกวา 270 ลานเหรยญสหรฐ ซงกรอบยทธศาสตร ของ WFP (World Food Project Strategic Framework) ส าหรบการด าเนนงาน ระหวางป 2551-2554 มวตถประสงคเพอชวยเหลอดานอาหารและขจดความหวโหย รวมถงความส าคญของการเปนอนหนงอนเดยวกบขององคการสหประชาชาต ในระดบประเทศ ซงกรอบยทธศาสตรนแสดงถงการเปลยนผานของ WFP จากองคกรผใหความชวยเหลอดานอาหารเปนเครองมอทตอบสนองตอความตองการอาหารในยามวกฤต ลดการพงพาและการสนบสนนจากรฐบาลและทวโลก เพอเปนมาตรการในระยะยาวเพอตอสกบความทาทายดานความหวโหยซงวตถประสงคของกรอบยทธศาสตรนม 5 ขอ ดงน 1) รกษาชวตและปองกนคณภาพชวตในยามฉกเฉน โดยมเปาหมายเพอรกษาชวตในยามฉกเฉนและลดสภาพการขาดสารอาหาร สงเสรมการชวยเหลอตนเองในยามฉกเฉน และเขาถงผอพยพ ผพลดถนภายในประเทศ และกลมเปราะบางและชมชนไดรบผลกระทบดานความมนคงทางอาหารและโภชนการ โดยใชกลไกความชวยเหลอดานอาหารและการแทรกแซงดานโภชนาการในยามฉกเฉน

2) ปองกนการหวโหยแบบฉบพลนและการลงทนในดานมาตรการเฝาระวงภยพบตและการบรรเทาความเสยหาย โดยมเปาหมายเพอสนบสนนและสรางเสรมสมรรถภาพของรฐบาลในการเตรยมพรอมการประเมนและตอบสนองตอความอยากทจะเพมขนจากภยพบต และคนสภาพของชมชนภายหลงเกดเครอขายความปลอดภยหรอการสรางสนทรพย โดยการวเคราะหและท าแผนทในพนททมความเปราะบาง มเครองมอและอปกรณในการเตอนภยลวงหนา โปรแกรมการบรรเทาความเสยหายและเตรยมพรอมส าหรบภยพบต และยงมโครงการพอชวยเหลอชมชนเพอกระตนระบบความมนคงทางอาหารและโภชนการ 3) การฟนฟชวตและสภาพความเปนอยชวงหลงเกดความขดแยงหลงเกดภยพบตหรอสถานการณการเปลยนผาน เพอสนบสนนการสงกลบผอพยพและคนผลดถนผานความชวยเหลอดานอาหารและโภชนาการ สรางความเปนอยใหมและความมนคงทางอาหาร ในเหตฉกเฉนในประเทศหรอชมชน 4) การลดความหวโหยเรอรงและการขาดสารอาหาร เพอชวยใหประเทศตางๆ สามารถลดจ านวนผขาดสารอาหารใหอยในระดบต ากวาอนตรายได เพมการศกษาขนพนฐานเรองสารอาหารและสาธารณสขผานความชวยเหลอดานอาหารและกลไกความมนคงทางอาหาร 5) การสรางเสรมศกยภาพของประเทศในการลดความอดอยาก เพอใชความสามารถในการจบจายสนบสนนการพฒนาความมนคงอาหารอยางยง เพอเปลยนการชวยเหลอทางดานอาหารเปน

112

การลงทนอาหารในชมชนทองถน และพฒนายทธศาสตรเพอลดและสามารถคาดการณความหวโหยทจะเกดขนได ความรวมมอไทย – โครงการอาหารโลก 1) สมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร ไดทรงอทศพระวรกายในการชวยเหลอประชาชนในเรองความมนคงดานอาหารและโภชนาการ ผานทางโครงการอาหารกลางวนโรงเรยนและโครงการอนๆ เปนจ านวนมาก ทงในประเทศไทยและประเทศเพอนบาน ท าใหโครงการอาหารโลก ไดตระหนกถงพระวรยะอตสาหะในการชวยเหลอประชาชนดงกลาว จงไดถวายพระเกยรตยศใหด ารงต าแหนง Goodwill Ambassador ดานโครงการอาหารกลางวนโรงเรยน ของโครงการอาหารโลก ในป ๒๕๔๗ 2) การเขาเปนสมาชก ประเทศทเปนสมาชกขององคการสหประชาชาต (United Nations) และ องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) จะเปนสมาชกของโครงการอาหารโลกดวยโดยปรยาย โดยไมตองสมคร 3) การเปนสถานทตงส านกงานประจ าภมภาคเอเชย ประเทศไทยไดรบเลอกใหเปนสถานทตงของส านกงานภมภาคเอเชย (Regional Bureau for Asia) ซง ครม. ไดอนมตในหลกการ เมอวนท 16 มกราคม 2544 (กระทรวงการตางประเทศไดลงนามใน Exchange of Note (E/N) วนท 20 ม.ค. 2544 และ WFP ไดลงนามใน E/N ตอบรบ วนท 3 เม.ย. 2544) ขณะน ทท าการส านกงานฯ ไดเชาอยชนท 7 อาคาร Wave Place เลขท 55 ถนนวทย ลมพน ปทมวน กรงเทพฯ โดยรฐบาลไทยชวยจายคาเชาให ปละ 1.2 ลานบาท ปจจบน มนาย Kenro Oshidari สญชาตญปน ด ารงต าแหนงผอ านวยการ (Regional Director of the Asia Bureau and WFP Representative to Thailand) 4) ประเทศไทย โดยกระทรวงเกษตรฯ ไดมอบหมายใหผแทนถาวรไทยประจ า FAO กรงโรม ท าหนาทเปนผแทนถาวรไทยประจ า WFP ดวย 5. บทบาทของไทยในองคการ WFP 1) การเขารวมเปนกรรมการบรหาร ประเทศไทยเปนกรรมการบรหารใน Executive Board ขององคการ ระหวางป 2551-2553 2) การบรจาคใหองคการ ในรอบ 10 ปทผานมา (2543-2554) ประเทศไทยไดบรจาคให WFP เกอบทกป (ยกเวนป 2547) โดยสวนใหญเปนการบรจาคในรปของ Commodity โดยเฉพาะ ขาว และในรปของเงนสด (cash) ผลประโยชนทประเทศไทยไดรบมดงน 1) ความชวยเหลอ โครงการตาง ๆ ทประเทศไทยเคยไดรบการชวยเหลอจาก WFP ในชวงป 2505-2530 มลคา 58.6 ลานเหรยญสหรฐ สวนใหญเพอชวยเหลอผอพยพชายแดน แตปจจบน ไทยไมมโครงการรบความชวยเหลอจาก WFP และไทยอยในฐานะทจะชวยเหลอตนเองได จงรบความชวยเหลอจาก WFP เฉพาะ เมอเกดภยธรรมชาต เชน น าทวม แตกไมมาก เนองจากมประเทศอนทมความจ าเปนทตองการรบความชวยเหลอมากกวา) 2) การซอสนคาจากไทย ระหวางป พ.ศ. 2532 – 2542 WFP ไดซอสนคาจากประเทศไทย รวมมลคา ทงสน 261 ลานเหรยญสหรฐ (เฉลยปละ กวา 20 ลานเหรยญสหรฐ) ในชวงหลงๆ WFP ซอสนคาจากไทยนอย เนองจากสนคาของไทยมราคาสงกวาของประเทศอนๆ เชนในป 2552 WFP ซอสนคาอาหารจากไทยจ านวน 14,739 ตน มลคา 7.10 ลานเหรยญสหรฐ และในป 2553 จ านวน

113

13,546 เมตรกน มลคา 6.73 ลานเหรยญสหรฐ ซงสนคาทซอเกอบทงหมดเปนสนคาประเภทอาหาร ในจ านวนนสวนใหญเปนขาว รองลงมา คอ ปลากระปอง น ามนพช ถว น าตาล และเกลอ 5. โครงการเกษตรเพออาหารกลางวนโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนการด าเนนงานทสอดคลองกบนโยบายและยทธศาสตรนโยบายรฐบาล ดานปรบโครงสรางเศรษฐกจเพอสงเสรมการท าการเกษตรตามแนวทฤษฎใหม ในระดบชมชนตามแนวพระราชด าร เพอใหครวเรอนเกษตรกรมความมนคงทางดานอาหาร สงเสรมการขยายกระบวนการเรยนรระบบเกษตรอนทรย เกษตรผสมผสาน วนเกษตร โครงการอาหารกลางวน และธนาคารโคกระบอ ตามแนวพระราชด าร โดยเกษตรกร และชมชนเปนผก าหนดทศทางและแนวทางดวยตนเอง โดยมยทธศาสตรกระทรวงคอการท าใหเกษตรกรกนด อยด ยดเกษตรกรเปนศนยกลางการพฒนาเชงรก โดยจดทดนท ากนใหกบเกษตรกรแปลงสนทรพยเปนทน ฟนฟอาชพใหเกษตรกรมรายไดเพยงพอกบการครองชพ ยกระดบเกษตรกรสผประกอบการเกษตร และประกนความเสยงในกระบวนการผลตของเกษตรกร เนองจากสถานการณปญหาความยากจนและความทกขยากของราษฎรในถนทรกนดารหางไกลคมนาคมไมสะดวกเยาวชนมกจะขาดแคลนอาหารจากการผลตทไมพอเพยง และการบรโภคไมถกตอง ท าใหเยาวชนในพนทดงกลาว เตบโตอยางไมมคณภาพรางกายออนแอ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมพระราชด ารเกยวกบการพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร ใหมชวตความเปนอยทดขน โดยทรงเลงเหนวาการพฒนาจะน าไปสการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดกทงรางกาย สตปญญาและอารมณไดอยางเตมศกยภาพท าใหเดกเตบโตอยางคนทมคณภาพ เปนก าลงทจะชวยพฒนาชมชนของตนเองและประเทศชาตตอไป ทรงเรมตนการด าเนนงานในโรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดนและขยายผลตอไปยงโรงเรยนในสงกดส านกงานการประถมศกษาแหงชาต ศนยบรการ การศกษานอกโรงเรยน และโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม โดยมงเนนใหนกเรยน คร และผปกครอง รวมกนท าการเกษตรในโรงเรยนแลวน าผลผลตทไดมาประกอบเปนอาหารกลางวน ซงนอกจากจะชวยแกปญหาการขาดแคลนอาหารกลางวนแลว ยงท าใหนกเรยนไดรบความรดานโภชนาการและดานการเกษตรแผนใหม ทสามารถน าไปใชประกอบเปนอาชพตอไป จงมวตถประสงคโครงการคอ 1) เดกและเยาวชนในถนทรกนดารมปญหาการขาดสารอาหารและโรคตดตอลดระดบความรนแรงลง 2) นกเรยนมความรทกษะทางดานการเกษตรและการแปรรปผลผลตทางการเกษตร สามารถพงพาตนเองและน าไปพฒนาทองถนได 3) มแหลงเรยนรดานการเกษตร และแหลงพนธดสชมชน เปาหมายจ านวน 648 โรงเรยน ทวประเทศไดแก - โรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดน จ านวน 183 โรงเรยน - โรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จ านวน 179 โรงเรยน - ศนยการเรยนชมชนชาวไทยภเขา “แมฟาหลวง” จ านวน 266 โรงเรยน - โรงเรยนสอนศาสนาอสลาม จ านวน 14 โรงเรยน - โรงเรยนในสงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน (อบต.) จ านวน 6 โรงเรยน กจกรรมและงบประมาณ 1) กจกรรมอบรมครเพอจดท าแผนการผลตและแผนประกอบอาหารกลางวน

114

รายละ 2,500 บาท 2) กจกรรมสงเสรมการผลตพชผก ไมผล ถว เมลดแหงและเหด 3) กจกรรมสงเสรมการถายทอดเทคโนโลยการแปรรปและถนอมอาหาร โรงเรยนละ 5,000 บาท 4) กจกรรมสงเสรมอาชพการเกษตรในหมบานทโรงเรยนตงอย โดยจดเวทชมชนครงละ 3,000 บาท และสนบสนนวสดการเกษตรหมบานละ 10,000 บาท 5) กจกรรมอบรมเจาหนาท - คร เพอเรยนร ตามกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร คาใชจายในการอบรมจ านวน 13 วน วนละ 1,000 บาท 6) กจกรรมสงเสรมการผลตกลาไมผล-ผกพนบาน และสมนไพร 7) กจกรรมสงเสรมการปองกนก าจดศตรพชโดยชววธ 8) กจกรรมจดท าคมอการถายทอดความรตามกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร จ านวน 1,000 เลมๆ ละ 200 บาท 9) กจกรรมจดท าชดตรวจโรค-แมลง ไดแก ครการด และแวนขยายจ านวน 800 ชด ชดละ 400 บาท 10) กจกรรมจดงานวนสาธตตามกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร 11) กจกรรมตดตามความกาวหนาของโครงการฯประชมชแจงแผน กพด. ระยะ 4 รวมกบส านกพระราชวง และเตรยมการรบเสดจฯ 12) กจกรรมวเคราะห และเกบขอมลพนฐานของหมบานและโรงเรยน วธด าเนนงาน 1) อบรมครเพอจดท าแผนการผลตและแผนประกอบอาหารกลางวน 2) สงเสรมการผลตพชผก ไมผล ถวเมลดแหงและเหด 3) สงเสรมการถายทอดเทคโนโลยการแปรรปและถนอมอาหาร 4) สงเสรมอาชพการเกษตรในหมบานทโรงเรยนตงอย 5) อบรมเจาหนาท - คร เพอเรยนรกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร 6) สงเสรมการผลตกลาไมผล-ผกพนบานและสมนไพร 7) สงเสรมการปองกนก าจดศตรพชโดยชววธ 8) จดท าคมอการถายทอดความรตามกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร 9) จดท าชดตรวจโรค - แมลง (ครการดและแวนขยาย) 10) ตดตามความกาวหนาของโครงการฯประชมชแจงแผน กพด. ระยะ 4 รวมกบส านกพระราชวง และเตรยมการรบเสดจฯ 11) วเคราะห และเกบขอมลพนฐานของหมบานและโรงเรยน 6. โครงการภาครวมใจ คนไทยไรพง ในป 2550 กรมอนามยรวมกบ สสส. จดท าโครงการรณรงคในระดบจงหวด เพอกระตนใหมความตนตวและคดหาวธการดาเนนการในระดบพนท ตอมาในป 2551 ไดรวมกนท างานตอเนองโดยจดทาโครงการ ภาครวมใจ คนไทยไรพง เนนการแกปญหาโรคอวนดวยกระบวนการขบเคลอนสงคมใหเกดการทางานรวมกนในทกเครอขายจ านวน 64 จงหวด รวมกรงเทพมหานคร โดยสนบสนนใหมการสรางความเขมแขงใหมกจกรรมเพอสขภาพ การพฒนา

115

ทกษะสวนบคคล และรณรงคประชาสมพนธใหกบกลมเปาหมาย มการปรบเปลยนพฤตกรรมของประชาชน ทงประเดนเรองอาหาร การออกกาลงกาย อารมณ รวมทงมการจดการสงแวดลอมทเออตอการมพฤตกรรมสขภาพทด และลดปจจยเสยงทางสขภาพและภาวะอวนลงพง รวมทงกองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขไดมการจดท าคมอการควบคมปองกนภาวะโภชนาการเกนในเดกวยเรยน จดพมพเผยแพรใหแกประชาชน เพอใหประชาชนในพนทมความรความเขาใจเกยวกบภาวะปจจยเสยงทางสขภาพและอนตรายจากภาวะอวนลงพง โดยสรปจะพบวาการด าเนนงานและกจกรรมตางทเกยวของกบการพฒนาเพอยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 นน ประเทศไทยไดมการด าเนนงานดงกลาวในระดบตางๆโดยมองคกรภาครฐเปนกลไกหลกหลกในการขบเคลอน และมการสรางความรวมมอกบภาคสวนอน เชนภาคประชาชนหรอประชาสงคมในชมชนท าใหเกดความส าเรจของงานในบางพนท ซงยงมความจ าเปนยงทจะตองสรางกลไกความรวมมอกบภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะภาคเอกชนและภาคประชาสงคมในการด าเนนงานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยน 2. เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568

ตวชวด 2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคา มาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป ตวชวด 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD) ส าหรบเปาประสงคท 2.2 นนมการด าเนนกจกรรมทเกยวของเพอแกไขปญหามตวอยางดงน

1. โครงการ "มหดลโมเดล : ปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน" เปนโครงการทจดขนเพอเปนโครงการตนแบบการศกษาเชงคณภาพในปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน โดยมกลมเปาหมายคอ วยรนในโรงเรยน ชมชน และโรงพยาบาล รวมถงการสนบสนนการจดตงคลนกวยรนในโรงพยาบาลตงแตระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ .สต.) โรงพยาบาลชมชน และการพฒนาตนแบบคลนก “แมวยรน” การดแลแมวยรนอยางเปนองครวม ตงแตตงครรภจนหลงคลอด และเปนตนแบบระบบประกนสขภาพของวยรน รวมทงการเปนฐานขอมลทางวชาการเพอแกปญหาการตงครรภในวยรนซงเปนวกฤตของชาตอยางตรงเปาหมาย เพราะผลส ารวจในพ.ศ.2555 ประเทศไทยมวยรนอาย 15-19 ปคลอดบตร จ านวน 129,451 คน

116

คดเปน อตรารอยละ 5.38 หรอ 53.8 คนตอจ านวนประชากรหญงอาย 15-19 ป 1,000 คน ซงถอวาเปนอตราทสงมาก วยรนไทยตงครรภเพมขนทกป และสงเปนอนดบ 4 จาก 10 ประเทศในอาเซยนเปนปญหาสงผลกระทบตอประเทศทงดานเศรษฐกจและสงคม ถงแมทกหนวยงานม การพยายามลดอตราการตงครรภของวยรน มหาลยมหดลจงมนโยบายทจะใชความเขมแขงทางวชาการมารวมกลมกนเพอรวมกนแกไขปญหาของประเทศ จงเกดโครงการ "มหดลโมเดลฯ" ซงแบงการท างานทางวชาการออกเปน 4 กลมท างานเชอมโยงกน ไดแก กลมพฒนาวยรนในชมชน กลมพฒนาครอบครว กลมคลนกวยรนในโรงเรยน และกลมคลนกแมวยรนในโรงพยาบาลมหาวทยาลยมหดล โดยคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล และคณะสาธารณสขศาสตรดแลเดกวยรนในโรงพยาบาลและโรงเรยน คณะพยาบาลศาสตร และสถาบนพฒนาสขภาพอาเซยนจะดแลเยยมบานแมวยรนหลงคลอดใหไดรบการดแลอยา งตอเนอง สถาบนวจยประชากรและสงคมดแลปจจยเรองครอบครวองครวม เพอสงเสรมให วยรนมทศนคตทด จากการศกษาพบวาปจจยครอบครวเปนสงส าคญมาก ถาครอบครวสนใจ ใหเวลา และดแล อยางใกลชด จะมอตราการตงครรภ ทนอยกวาวยรนทครอบครวไมสน ใจมหาวทยาลยมหดล จากการศกษาพบวา ปจจยครอบครวเปนสงส าคญมาก ถาครอบครวสนใจ ใหเวลา และดแล อยางใกลชด จะมอตราการตงครรภ ทนอยกวาวยรนทครอบครวไมสนใจ และหากวยรนทตงครรภแลวตองไดกลบมาเรยนทกคน ถาไมอยากเรยนโรงเรยนเดม โครงการจะหาโรงเรยนใหมใหเรยน รวมทงจะเขาไปจดตงแกนน า วยรนในโรงเรยนทจะใหค าปรกษากบเพอน ๆ ดวย โครงการมหดลโมเดลฯ ทงนคาดหวงวา จะสามารถขยายผลเปนการบรณาการในเขตพนทเทศบาลทวประเทศ เพอแกปญหาการตงครรภในวยรน ซงเปนปญหาของชาตอยางตามเปาหมาย 2. โครงการคนไทยไรพงป 2555 ตามยทธศาสตรการแกไขปญหาโรคอวนคนไทย สบเนองจากรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ.2551-2552 ในกลมตวอยาง 20,290 คน พบคาเฉลยดรรชนมวลกาย (Body Mass Index, BMI) ของประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 23.1 และ 24.4 กก. ตามล าดบ คาเฉลยเสนรอบเอวของประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 79.9 และ 79.1 ซม ผลการส ารวจสขภาพคนไทยครงท 3 เมอป 2546-2547 เปรยบเทยบกบ ครงท 4 ป 2551-2552 ความชกของภาวะอวน (BMI > 25 กก.) มแนวโนมสงขนอยางชดเจนโดยเฉพาะผหญงความชกเพมจากรอยละ 34.4 เปนรอยละ 40.7 สวนในผชายเพมจากรอยละ 22.5 เปนรอยละ 28.4 ภาวะอวนลงพงมความชกเพมขน เชนกน จากการส ารวจป 2546-2547 ในผหญงรอยละ 36.1 สวนในผชายรอยละ 15.4 เพมเปนรอยละ 45.0 และ 18.6 ในป 2552-2552 ตามล าดบ จากขอมลดงกลาวประชาชนไทยนบหลายลานคน มโอกาสเสยงตอการเปนโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอดและโรคหลอดเลอดสมองกอนวยอนควร แมจะไดมความพยายามในการพฒนาความรความเขาใจ มาตรการแนวทาง และแนวทางการจดการลดปจจยเสยงทเปนรากของสาเหตทมาจากสงแวดลอมและแบบแผนชวตทเสยง ดงนน การลดภาวะน าหนกเกน โรคอวนลงพง กระตนใหเกดการรบรและตองอาศยความตระหนก ความเขาใจและเทาทนและเขาถงแหลงความรทถกตองของสงคมและชมชน เพอใหเกดการสงเสรมสขภาพ ปองกนและควบคมปญหา ผลกระทบในภาพรวมอยางเปนระบบไดอยางมปะสทธผล และประชาชนทวไปไดใหความเอาใจใสดแลตอสขภาพของตนเอง จงไดจดท าโครงการคนไทยไรพง พ.ศ.2555 โดย

117

เปนโครงการตอเนองโดยจดกจกรรมส าคญทด าเนนงาน 1) จดสรรงบประมาณด าเนนงานใหกบศนยอนามยท 1-12 ตามจ านวนจงหวดทรบผดชอบจงหวดละ 5,000 2) จดเวทประชมเสวนา “รวมใจสลายพง ป 2555” ในวนเสารท 16 มถนายน 2555 ณ โรงแรมเอเชย เขตพญาไท กรงเทพมหานคร โดยนายแพทยสรวทย คนสมบรณ รฐมนตรช วยวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธานประชาสมพนธผานสอตางๆ เชญชวนประชาชนคนไทยในภาวะอวนอนตรายใหเขารวมประชมฯในงานมบรการตรวจสขภาพพรอมใหค าแนะน าและนทรรศการ 3) โครงการกรมอนามยรณรงคท าความดเขาพรรษา ลดน าหนกสรางสขภาพดวถชวตไทย ภายใตแนวคด “เขาพรรษา ลดอวน สรางบญไดบญลนใจ คนไทยลดอวน” ส านกโภชนาการรวมกบกองออกก าลงกายเพอสขภาพ ด าเนนโครงการประชาสมพนธเปดตวโครงการฯ เมอวนท 16 มถนายน 2555 ณ กรมอนามย เพอเชญชวนบคลากรในสงกดทกคนรวมกจกรรมสรางเสรมสขภาพและลดน าหนกในชวงเขาพรรษา (3 สงหาคม – 30 ตลาคม 2555) และปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารเมนสขภาพมงสวรต : โดยจะไดรบคปองอาหารเมนสขภาพมงสวรต ส าหรบมอกลางวนมลคา ๒๕ บาท 4) ตวชวดตามค ารบรองการปฏบตราชการของกรมอนามย ตวชวดท 4.6 ศนยการเรยนรองคกรตนแบบไรพง ก าหนดเปาหมาย 152 แหง จ านวน 76 จงหวด อยางนอย 2 แหงใหมตอจงหวด นอกจากนไดพฒนาฐานขอมลศนยการเรยนรองคกรตนแบบไรพงของประเทศจ าแนกเปนรายจงหวดและศนยอนามย เพอจดเกบเปนเครอขายการท างานและการตดตามประเมนผลในปตอๆ ไป 5) รณรงคสรางกระแสใหประชาชนตระหนกถงอนตรายของโรคอวนและอวนลงพง โดยใหบรการตรวจวดองคประกอบรางกาย ไขมน มวลกลามเนอดวยเครอง Inbody 720 พรอมใหค าแนะน าเกยวกบอาหารและการออกก าลงกายแกผมภาวะโภชนาการเกนและอวนเปนรายบคคล 6) จดท าสอโปสเตอรเรอง “การควบคมน าหนกส าหรบ อสม” เพอให อสม. ใชประกอบการใหค าแนะน าเกยวกบการควบคมและลดน าหนกแกประชาชนในชมชน 3. โครงการองคกรสงเสรมเดกไทยเตบโตเตมศกยภาพ ป 2555 ตามยทธสาสตรการเจรญเตบโตสมวยเตมศกยภาพ (เดกแรกเกด – 18 ป) โดยกรมอนามย มวตถประสงคเพอสงเสรมใหเดกไทยเตตบโตเตมศกยภาพ ผานกจกรรมการด าเนนงานดงน 1) ประชมเพอปรบเปลยนเกณฑอางองการเจรญเตบโตของเดกไทย เปนมาตรบานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก โดยจดประชม 1 ครง ผเขาประชม ประกอบดวย ผเชยวชาญดานโภชนาการจากมหาวทยาลยตางๆ และผเกยวของกบการใชเกณฑอางองการเจรญเตบโต ไดแก ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย ส านกนโยบายและยทธศาสตร และศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวด กระทรวงศกษาธการ ส านกอนามย กรงเทพมหานคร จ านวน 42 คน ทประชมมมตเหนพองตรงกนในการน ามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลกมาใชในประเทศไทย 2) จดท าเกณฑการประเมนองคกรสงเสรมเดกไทยเตบโตเตมศกยภาพรวมกบนกโภชนาการจากศนยอนามยเขต 12 เขต 3) จดท าคมอพฒนาสองคกรสงเสรมเดกไทยเตบโตเตมศกยภาพ จ านวน 5000 เลม เพอสนบสนนใหกบพนทน ารอง 23 จงหวด 4) ประชมชแจงการด าเนนงานเฝาระวงภาวะโภชนาการหยงตงครรภและการเจรฐเตบโตของเดกแรกเกด – 18 ป และองคกรสงเสรมเดกไทยเตบโตเตมศกยภาพ ผเขาประชมมจ านวนทงสน 75 คน คดเปนรอยละ 80.6 ผเขาประชมประกอบดวย นกวชาการจากส านกงานสาธารณสขจงหวดทรบผดชอบกลมแมและเดก

118

และวยเรยน เจาหนาท IT ใน 23 จงหวด และนกโภชนาการจากศนยอนามยเขต 12 เขต วตถประสงคของการประชม เพอใหมการด าเนนการเฝาระวงฯ ตามระบบใหมทงจงหวด ซงมงเนนใหมการก าหนดชวง วนทเฝาระวงฯการใชเครองมอและวธการชงน าหนกวดสวนสงทถกตองเหมาะสม การแปลผลทถกตอง การแจงและอธบายผล การน าขอมลไปใชประโยชน การด าเนนการสงเสรมภาวะโภชนาการ ภาวะการณเจรญเตบโต ปองกนและแกไขปญหาทพโภชนาการ การตดตามกลมเสยงและกลมทมปญหาทพโภชนาการ ก าหนดระยะเวลาการรายงานและการรายงานโดยมโปรแกรมเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกแรกเกด - 18 ป เปนเครองมอในการประเมนการเจรญเตบโต พรอมทงมค าอธบายภาวะแนวโนมการเจรญเตบโต ค าแนะน า และสงรายงานในขณะเดยวกนใหมการคดเลอกหมบาน ศนยเดก และโรงเรยนอยางละ 1 แหงตอจงหวด เพอพฒนาใหเกดองคกรสงเสรมเดกไทยเตบเตมศกยภาพ ทงนมตทประชมใหจงหวดแจงรายชอ หมบาน ศนยเดกและโรงเรยนภายในเดอนธนวาคม 2555 5) พฒนาโปรแกรมเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกแรกเกด – 18 ป ไดทดลองทจงหวดอางทอง 2 ต าบลและปทมธาน 2 ต าบล พบปญหาหาดงขอมลจาก JHCIS และ HOSxP และการบนทกขอมล จ านวนขอมลไมครบตามทบนทก ก าลงตรวจสอบและปรบปรง คาดวาจะแลวเสรจภายในเดอนกนยายน 2556 6) โอนเงนใหศนยอนามยเขต ๆ ละ 10,000 บาท ยกเวนเขต 4 ได 5,000 บาทเพอใชในการตดตามหรอชแจงการด าเนนงานเฝาระวง พบวาศนยเขตหลายแหงไดใชเงนในการประชมชแจงการด าเนนงานหรอตดตามการด าเนนงานแตบางศนยเขตยงไมไดด าเนนการเนองจากมภาระงานมาก 7) ตดตามการด าเนนงานเฝาระวงภาวะโภชนการหญงตงครรภและการเจรญเตบโตของเดกแรกเกด -18 ป รวมกบศนยอนามยเขตในพนทน ารองจ านวน 1 จงหวดคอจงหวดเพชรบร 8) จงหวดทสงรายงานภาวะโภชนการหญงตงครรภและภาวการณเจรญเตบโตของเดกแรกเกด – 5 ทง 3 เกณฑ อยางตอเนอง 4 งวด สวนจงหวดทสงคอชยนาท รายงาน 1 ครง ไดแก อางทอง จนทบร นครสวรรค และยโสธร 9) ไมมรายงานขอมลภาวการณเจรญเตบโตของอาย 6-18 ป 4. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (2555-2559) ยทธศาสตรท 5 ความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหาร และพลงงาน โดยมวตถประสงคและเปาหมาย 1) เพอใหภาคเกษตรเปนฐานการผลตทมความมนคงและมการเตบโตอยางมประสทธภาพ สามารถผลตสนคาเกษตร อาหารและพลงงานทมมลคาเพม มคณภาพ มาตรฐาน ปลอดภย เปนมตรกบสงแวดลอม และมปรมาณเพยงพอกบความตองการของตลาดในระดบราคาทเหมาะสมและเปนธรรมโดยใหความส าคญกบความมนคงดานอาหารเปนหลกล าดบแรก 2) เพอพฒนาคณภาพชวตและเสรมสรางความมนคงในอาชพและรายไดเกษตรกรใหมความเขมแขงและยงยน รวมทงสนบสนนครวเรอนและองคกรเกษตรใหมความเขมแขงและสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยนดวยระบบเกษตรกรรมยงยน 3) เพอสงเสรมชมชนและเกษตรกรใหมสวนรวมและสนบสนนความมงคงดานอาหารและพลงงาน รวมถงพงพาตนเองได โดยมเปาหมายคอ 1) เพมสดสวนมลคาสนคาเกษตรและอตสาหกรรมเกษตรไมต ากวารอยละ 16.0 ของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ 2) ปรมาณการผลตสนคาเกษตรและอาหารเพยงพอตอความตองการของตลาด พฒนา คณภาพมาตรฐานและความปลอดภยของสนคาเกษตรและอาหารอยางตอเนอง โดยเพมพนทการท า เกษตรกรรมยงยนอยางนอยรอยละ 5.0 ตอป รวมทงผบรโภคสามารถเขาถงอาหารทมคณคาทางโภชนาการ และปลอดภยไดอยางทวถงในราคาทเหมาะสมและเปนธรรม 3)

119

เกษตรกรมหลกประกนทมนคงดานอาชพและรายไดมความสามารถในการช าระหนสนเพมขน รวมทงเกษตรกรรนใหมเขาสภาคเกษตรอยางตอเนอง 4 )ครอบครวเกษตรกรสามารถพงพาตนเองทางอาหารจากไรนาไดเพมขนเปนรอยละ 50.0 ในป 2559 เกษตรกรและผบรโภคไดรบอาหารทปลอดภย และมคณภาพชวตทด และ 5) เพมปรมาณการผลตพลงงานทดแทนจากพชพลงงาน ไดแก เอทานอล และไบโอดเซล ในป 2559 ไมนอยกวา 6.2 และ 3.6 ลานลตรตอวน ตามล าดบและเพมผลผลตพลงงานไฟฟา และ พลงความรอนจากชวมวล กาซชวภาพ ของเสยจากครวเรอน วสดเหลอใชจากภาคเกษตร และอตสาหกรรม เกษตร ไมนอยกวา 3,440 เมกะวตต และ 5,564 พนตนเทยบเทาน ามนดบ ในป 2559 ตามล าดบและ สงเสรมการใชอยางมประสทธภาพ 5.หลกเกณฑของการลงทนภาคเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agricultural Investment: RAI) ตามขอเสนอของ FAO, IFAD, UNCTAD และ World Bank เกยวกบการคมครองทดนเพอการเกษตร เนองจากวกฤตการณอาหารโลกท าใหราคาอาหารเพมขนสงมาก และเปนไปอยางรวดเรว ประเทศทมฐานะทางเศรษฐกจดจงมนโยบายทจะเขาไปยดครองทดนเพอเกษตรในตางประเทศ ในรปแบบตางๆ ดงนนประเทศไทย ตองมการคมครองทดนเพอการเกษตร โดยเฉพาะทไดรบการพฒนาระบบชลประทานแลวซงสวนใหญเปนทปลกขาว ไมใหถกน าไปใชประโยชนอยางอนนอกการเกษตร และไมอนญาตใหบคคลตางดาวทงสวนตวและนตบคคล เขาครอบครองทดน ทงทางตรงและทางออม ทงนเพอใหมทดนเพยงพอทจะท าการเกษตรโดยเฉพาะการปลกพชอาหารไดอยางยงยน การออกกฎระเบยบหรอเงอนไขการลงทนดานการเกษตรอาจด าเนนการโดยอาศยหลกเกณฑของการลงทนภาคเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agricultural Investment : RAI) ซงมหลกการทส าคญ7 ประการ คอ 1) การใหการยอมรบและเคารพในสทธในทดนและทรพยากรธรรมชาต 2) การลงทนตองไมเปนภย แตเปนการสงเสรมใหเกดความมนคงทางอาหาร 3) กระบวนการทเกยวของกบการลงทนในภาคเกษตรจะตองโปรงใสและถกตดตามรวมถงการตรวจสอบตองไดรบความเชอถอจากทกภาคสวนทเกยวของ ภายใตสภาพแวดลอมทางธรกจ กฎหมาย และกฎระเบยบตางๆ ทเหมาะสม 4) มการหารอกบทกภาคสวนทไดรบผลกระทบทจะเกดขนและขอตกลงจากการหารอจะตองไดรบการบนทกและน ามาบงคบใช 5) นกลงทนจะตองใหความมนใจวาโครงการตางๆ จะตองอยภายใตกฎหมายและสะทอนใหเหนถงแนวทางปฏบตทเปนเลศในอตสาหกรรมนนๆ ตลอดจน มความคมคาทางเศรษฐกจ และท าใหเกดคานยมรวมอยางยงยน 6) การลงทนตองกอใหเกดผลประโยชนอนพงประสงคตอสงคม โดยไมเพมความผนผวนทางเศรษฐกจ 7) ผลกระทบทางสงแวดลอมของโครงการจะตองสามารถวดในเชงปรมาณไดรวมทงมาตรการทถกน ามาใชจะตองเปนไปเพอทจะสงเสรมใหมการใชทรพยากรอยางยงยน ในขณะเดยวกนกจะลดความเสยง หรอผลกระทบเชงลบทจะเกดขนพรอมกบมมาตรการการบรรเทาผลกระทบทจะเกดขนดวย

6. โครงการส ารองขาวฉกเฉนของกลมประเทศอาเซยนบวกสาม (ASEAN Plus Three Emergency Rice Reserve: APTERR) เปนโครงการความรวมมอระหวางกนระหวางประเทศไทยกบประเทศอน เพอใหมระบบส ารองขาวระดบภมภาคหรอระดบโลก มการด าเนนงานอยแลวภายใต โดยมส านกงานอยทส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณของไทย ซงประเทศไทยตองรวมมออยางจรงจง ในฐานะผน าของโลกในการสงออกขาว โดยไมตองเกรงวาประเทศไทยจะสญเสยตลาดขาวไป เพราะปรมาณส ารองขาวตามระบบนจะมไมมากนกเมอเปรยบเทยบกบปรมาณท

120

ซอขายในตลาดโลก และการเปนผน าในการด าเนนการโครงการส ารองขาวของไทยจะท าใหไดรบค าชนชมในเจตนาดของไทยและหนมาเปนลกคาประจ าของไทยมากขนกได 7. ส านกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ไดด าเนนงานดงน 1) โครงการสขภาพด วถไทย ตามแผนยทธศาสตรระดบชาต เพอใชเปนกรอบชทศทางการขบเคลอนสการปฏบตอยางบรณาการเปนเอกภาพทกระดบในการปรบเปลยนวถใหม วถชวตทลดเสยง ลดโรค ลดภาวะแทรกซอน ลดการพการ ลดการตายและลดภาระคาใชจายทงระดบบคคล ครอบครว ชมชน สงคมและประเทศ ใหกาวสวถชวตพอเพยง สขภาพพอเพยงและสงคมภาวะ 2) โครงการหมบาน/ชมชนลดหวาน มน เคม ลดอวนลดโรค ผานการด าเนนงานดวย การสรางกระแสสงคมสอสาธารณะ ลดหวานมนเคม ลดอวน ลดโรค ในสถานทตาง ๆ ดงน ระดบหมบานเนนโดยการก าหนดมาตรการสงคม เมนชสขภาพ เมนไรพง 211 ระดบหนวยงาน (รพศ./รพท./รพช./รพ.สต.) เมนชสขภาพ เมนไรพง 211 อาหารวางเพอสขภาพ กจกรรมการออกก าลงกายในชมชน และโรงพยาบาล ระดบโรงเรยนเมนชสขภาพ โรงเรยนปลอดน าอดลม ขนมรอยละ 25 ลดน าตาล ไขมน โซเดยม กจกรรมออกก าลงกายภายในโรงเรยน โดยสรปการยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568 นนมการด าเนนงานของหนวยงานทเกยวของทรบผดชอบดานสขภาพโดยตรงคอกระทรวงสาธารณสขด าเนนงาน อยางไรกตามแทจรงแลวการด าเนนงานในประเดนนจะตองอาศยหนวยงานภาครฐทเกยวของ เชน องคการปกครองสวนทองถน ของกระทรวงมหาดไทย กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เปนตนเขามารวมขบเคลอนกลมประชากรในวยตางๆ ขณะเดยวกนเราจะเหนวาภาคประชาชนมความส าคญยงในการทจะน าไปสความส าเรจของการด าเนนกจกรรมตางๆของโครงการ โดยเฉพาะกระทรวงสาธารณสขทมอาสาสมครสาธารณสข เปนกลไกทส าคญในการท างานในระดบชมชน 3. เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม

ตวชวด 2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท า ฟารม/เลยงสตว/การปาไม ตวชวด 2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง

1.กระทรวงแรงงาน มการด าเนนงานดงน 1.1จดท าแผนยทธศาสตรการบรหารจดการแรงงานนอกระบบพ .ศ. 2555 – 2559 โดยมวตถประสงค 1) เพอจดท าแผนยทธศาสตรการบรหารจดการแรงงานนอกระบบระยะ 5 ป (พ.ศ. 2555-2559) น าเสนอคณะรฐมนตรพจารณา 2) เพอขยายความรวมมอและบรณาการการ

121

ด าเนนงานกบภาคทเกยวของในเรองแรงงานนอกระบบ (ทงหนวยงานภาครฐและองคการเอกชนตางๆ) 3) เพอใชเปนกรอบแนวทางในการปฏบตงานดานแรงงานนอกระบบของภาคสวนตางๆ โดยนโยบายหลกๆ ในการบรหารจดการแรงงานนอกระบบของประเทศไทยในระยะทผานมา คอ นโยบายการประกนคาจางขนต า ผานการด าเนนการในรปแบบพ .ร.บ.คมครองรบงานไปท าทบาน พ.ศ.2553 ก าหนดคาตอบแทนใหแกผรบงานไปท าทบานตองไมนอยกวาอตราคาจางตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน โดยมหนวยงานทรบผดชอบคอกระทรวงแรงงาน และด าเนนการตามนโยบายการคมครองทางกฎหมาย ดวยวธการตาม-พ.ร.บ.ประกนสงคม พ.ศ. 2535 มาตรา 40 และพ.ร.บ.คมครองรบงานไปท าทบาน พ.ศ. 2553 1.2 กระทรวงแรงงาน (แผนปฏบตราชการ 4 ป พ.ศ. 2552-2555) มภารกจทตองด าเนนการคอ พฒนาแรงงานใหมคณภาพ มคณธรรมจรยธรรม และมความรอบร จดเตรยมความพรอมและพอเพยงตอความตองการทางเศรษฐกจทกภาคสวนเสรมสรางใหแรงงานมความมนคงและคณภาพชวตทด รวมทงมการพฒนาบรหารจดการองคกรและบคลากรดานแรงงานใหมประสทธภาพ โดยมการด าเนนโครงการเพอตอบสนองภารกจ ดงน โครงการพฒนาฝมอและศกยภาพของแรงงานเพอเพมโอกาสในการประกอบอาชพ แนะแนวอาชพสงเสรมความกาวหนา (กพร.)

โครงการชวยเหลอคนวางงาน พฒนาระบบบรการจดหางาน คมครองคนหางานและพฒนาระบบขอมลขาวสารตลาดแรงงานใหมประสทธภาพ (กกจ.) โครงการสรางหลกประกนทางสงคม คมครองประกนสงคมสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน(สปส.) การคมครองแรงงานและความปลอดภย พฒนารปแบบสวสดการแรงงาน สรางความเขมแขงใหแกเครอขายดานแรงงาน (กสร.) การพฒนายทธศาสตรขยายความคมครองสแรงงานนอกระบบ จดท ากลยทธการสงเสรมและรวมกลมสนบสนนความเขมแขงของกลมแรงงานนอกระบบ (สป.รง.)

1.3 กรมพฒนาสงคมและสวสดการ โดยกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยแผนปฏบตราชการ 4 ป พ.ศ.2552-2555) มภารกจในการด าเนนการคอ ใหบรการสวสดการสงคมและสงคมสงเคราะหแกผดอยโอกาส ผยากไรคนไรทพง ผประสบปญหาทางสงคมสงเสรมสนบสนนใหชมชนและทองถนจดสวสดการสงคมเพอใหกลมเปาหมายทมปญหาทางสงคมสามารถด ารงชวตและพงพาตนเองไดอยางมศกดศร ความเปนมนษย ผานโครง/กจกรรมดงน สงเสรมความเสมอภาคชาย-หญง (สค.) พฒนาแนวทางการบรหารจดการกองทนและเงนอดหนนเพอการพฒนาสงคมแบบมสวนรวม (สป.) พฒนามาตรการกลไกและกฎหมายดานคนพการ (พก.)และเตรยมความพรอมประชาชนสสงคมผสงอาย

2.กระทรวงสาธารณสข (แผนปฏบตราชการ 4 ป พ.ศ. 2552-2555) มภารกจในการด าเนนการ คอพฒนาระบบสขภาพทมคณภาพประสทธภาพ และเสมอภาคโดยการมสวนรวมของประชาชน ชมชนและทกภาคสวน สรางสงคมทมจตส านกดานสขภาพใหคนไทยทกคนมสขภาพด สเปาหมายสงคมอยเยนเปนสขตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ผานการด าเนนโครงการ/กจกรรม คอ โครงการเสรมสรางมาตรการลด ปจจยเสยงและปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอสรางสขภาพวถชวตไทย (กรมควบคมโรค) โครงการพฒนาระบบบรหารจดการและการเตรยมพรอมตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข (PHER) (กรมควบคมโรค) โครงการศกษา คนควา วจย พฒนาวชาการเพอปรบปรงประสทธภาพและถายทอดองคความรเทคโนโลยดานการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพ

122

(กรมควบคมโรค) โครงการถายทอดความรในการดแลสขภาพเฝาระวง ปองกน ควบคมโรค ภยสขภาพ และการปรบเปลยนพฤตกรรมทมคณภาพ (กรมควบคมโรค)

3. กระทรวงเกษตรและสหกรณ (แผนปฏบตราชการ 4 ปพ.ศ. 2552-2555) มภารกจในการด าเนนงาน คอสงเสรมสถาบนเกษตรกร ผลตสนคาเกษตรและอาหารใหมมลคาเพมขนวจยและพฒนาโครงสรางพนฐานเพอการผลตทางการเกษตรถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตรเนนการใชทรพยากรการเกษตร โดยผานโครงการ/กจกรรมดงน ศกษารปแบบการประกนภยพชผล การบรหารจดการดานการตลาดและราคาสนคาเกษตร การจดการดานสภาเกษตรกรวจยและพฒนาทดนและเทคโนโลยชวภาพเพอเพมผลผลต วจยและพฒนาการปศสตว ผลตพนธพชและปจจยการผลต การผลตและกระจายเมลดพนธด และกองทนคมครองพนธพช

4. กรมสงเสรมการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ บรหารจดการแรงงานนอกระบบตามนโยบายการประกนรายไดเกษตรกร มวธด าเนนการคอ เกษตรกรทจะเขารวมโครงการประกนรายไดตองขนทะเบยนผปลกกบกรมสงเสรมการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ และน าใบรบรองไปท าสญญาประกนราคากบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ และผานนโยบายการเขาถงแหลงทน ดวยวธการด าเนนการใหกลมผมรายไดนอย/ดอยโอกาส/บคคลทวไปขอสนเชอผานองคกรการเงนชมชนทตนเปนสมาชกหรอองคกรการเงนในภมล าเนาของตน หรอในแหลงทตนประกอบอาชพหลก

5. ส านกงานหลกประกนสขภาพ(สปสช.) กระทรวงสาธารณสข บรหารจดการแรงงานนอกระบบตามนโยบายการสรางหลกประกนสขภาพ โดยวธการด าเนนการจดท าบตรประกนสขภาพถวนหนา (บตรทอง) ใหแกประชาชนทกคนทมาขอขนทะเบยนบตร(ยกเวนผมสทธเบกคารกษาพยาบาลของราชการหรอรฐวสาหกจ สทธตาม พ.ร.บ.ประกนสงคม และสทธคารกษาอนใดทรฐจดให)

6. กรมพฒนาฝมอแรงงานกระทรวงแรงงาน ด าเนนการผานนโยบายการพฒนาทกษะอาชพของแรงงาน โดยการด าเนนการของกรมพฒนาฝมอแรงงานจดฝกอาชพใหแกแรงงานทถกเลกจาง -วางงาน และแรงงานใหม ตลอดจนสงเสรมการประกอบอาชพอสระใหแกแรงงานนอกระบบ แรงงานภาคเกษตร ผสงอาย และคนพการ

7. ส านกงานประกนสงคม กระทรวงแรงงาน ด าเนนการผานนโยบาย การประกนสงคม (มาตรา 40) ดวยวธการด าเนนการผานการปรบปรงสทธประโยชนประกนสงคมตามมาตรา 40โดยม 2 ทางเลอกจายเงนสมทบ 100 บาท/เดอน (ประชาชนจาย70 บาท รฐจาย 30 บาท) รบประโยชนทดแทน3 กรณ (ทดแทนรายไดเมอเจบปวย/อบตเหต ทพพลภาพ และตาย) จายเงนสมทบ 150 บาท/เดอน (ประชาชนจาย100 บาท รฐจาย 50 บาท) รบประโยชนทดแทน 4 กรณ (ทดแทนรายไดเมอเจบปวย/อบตเหตทพพลภาพ ตาย และชราภาพ)จายเงนสมทบ 150 บาท/เดอน (ประชาชนจาย100 บาท รฐจาย 50 บาท) รบประโยชนทดแทน4 กรณ (ทดแทนรายไดเมอเจบปวย/อบตเหตทพพลภาพ ตาย และชราภาพ)

8.กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยและส านกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง ไดด าเนนการตามนโยบาย การสรางหลกประกนดานรายไดแกผสงอาย ดวยวธการด าเนนการ รฐจายเบยผสงอายทมอาย 60 ปขนไปในอตราคนละ 500 บาทตอเดอน สรางหลกประกน

123

ทางการเงนในยามชราภาพใหประชาชนทมอายระหวาง 20-60 ป โดยใหประชาชนฝากเงนออมจ านวน 100-1,000 บาท/เดอน ผานกองทนการออมแหงชาต และรฐสมทบใหอกสวนหนง

9.กระทรวงอตสาหกรรม (แผนปฏบตราชการ 4 ปพ.ศ. 2551-2554) มภารกจในการด าเนนการผลกดนอตสาหกรรม วสาหกจและผประกอบการ ใหมการพฒนาอยางยงยนและสามารถแขงขนไดในตลาดโลก ผานการด าเนนการตามโครงการ/กจกรรม ชน าสนบสนนและผลกดนแผนปฏบตการการพฒนาอตสาหกรรมใหภาคอตสาหกรรมปรบโครงสรางผลตภาพอยางตอเนอง(กสอ., สปอ.,กพร.) สงเสรมและยกระดบมาตรฐานการผลตและหนวยงานเครอขาย (สมอ.) เสรมสรางขดความสามารถของผประกอบการและการใชหลกธรรมาภบาลในการประกอบ กจการ (กสอ., สสว.) บมเพาะและเสรมสรางความเขมแขงใหแกผประกอบการใหมและเชอมโยงผประกอบการกบนวตกรรม (กสอ.,สมอ., สสว.) สนบสนนและสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมในการสรางคณคาและมลคาเพมและพฒนาขดความสามารถดานนวตกรรม (สสว.) เสรมสรางศกยภาพความเขมแขงใหแกวสาหกจ ในภมภาดและทองถน รวมทงโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ (กสอ., สสว.) สนบสนนปจจยเออในการสงเสรมวสาหกจ ขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.)

10.กระทรวงศกษาธการ ด าเนนการตามภารกจ คอ สรางเสรมโอกาสทางการศกษาใหแกประชาชนยกระดบคณภาพและมาตรฐานการศกษาพฒนาระบบบรหารจดการศกษาตามหลกธรรมาภบาล ตามโครงการ/กจกกรรม โครงการท าดมอาชพ (สอศ.) โครงการพฒนาวชาชพเฉพาะดาน (สอศ.) และขยายโอกาสทางการศกษาใหครอบคลมคนไทยอยางทวถง (กศน.) 11. สถาบนอาหาร กระทรวงอตสาหกรรม มการด าเนนงาน ดงน

สบเนองจากยทธศาสตรครวไทยสโลก พ.ศ.2559-2564 ซงมการบรณาการตลอดหวงโซ มลคาของสนคาอาหารและการบรการดานอาหาร ประกอบดวยยทธศาสตรพฒนาสนคาอาหาร ยทธศาสตรพฒนาธรกจกบรการอาหาร และยทธศาสตรพฒนาปจจยสนบสนนทครอบคลมการผลตและการสงออกสนคาอาหารและธรกจบรการดานอาหารใหมคณภาพมาตรฐานสากล และมความปลอดภยบนพนฐานความยงยน และความมนคงทางอาหารของประเทศ แนวโนมการสงออกอาหารไทยมลคา 1.08 ลานลานบาทขยายตว 6.9 % เมอเทยบกบปทผานมาโดยสถาบนเรงผลกดนโครงการพฒนาอตสาหกรรมอาหารของไทยใหเปนครวอาหารคณภาพของโลก โครงการเสรมสรางมลคาทางเศรษฐกจแกอตสาหกรรมอาหารของไทย และโครงการสงเสรมและพฒนาอตสาหกรรมอาหารฮาลาล โดยทง 3 ดครงการมงสนองนโยบาย “ครวไทยสครวโลก” โดยเนนใหไทยเปน “ครวคณภาพของโลก” ทงนคณะกรรมการตดตามนโยบายดานอาหารไทยและครวไทยสครวโลก ไดหารอเก ยวกบรางยทธศาสตรครวไทยสครวโลกระยะท 2 ป 2555-2558 โดยมเปาหมายเพอยกระดบอตสาหกรรมอาหารไทยในดานคณภาพการผลต มาตรฐานสนคาและคณคาทางโภชนาการ โดยจะสงเสรมผประกอบการในกลม 3 กลม คอ 1) รานอาหารไทยในตางประเทศ 2) ผผลตอาหารสงออก ใหยกระดบการผลตสนคาพรอมรบประทานมากขน และ 3) ผผลตเครองปรงรส ขณะเดยวกนผลงานทถอวาเปนความส าเรจของภาครฐ ทไดเปดตวไปเมอปทแลว คอ ผลงานของส านกงานนวตกรรมแหงชาตหรอส านกงานโครงการ Thai Delicious หรอศาสตรแหงรสชาตอาหารไทย ภายใตยทธศาสตรประเทศ “ครวไทยสครวโลก” โครงการนไดพฒนานวตกรรมตลาดหวงโซอาหาร ตงแตตนน า กลางน า และปลายน าและสรางมลคาเพมอยางตอเนอง รวมทงสามารถก าหนดมาตรฐานดาน

124

รสชาตอาหารไทยใหไดคณภาพทไมผดเพยนไปจากต ารบดงเดมของไทย ภายใตแนวคด “อาหารไทยไมวาครวทไหน กตองรสชาตไทยเดยวกน” ทส าคญและนาสนใจของโครงการน กคอ ความพยายามพฒนาหลกสตรอาหารไทยและผลตภณฑพรอมปรง 11 รายการไดแก เมนตมย ากงน าใส ตมย ากงน าขน ผดไทย แกงมสมน ขาวซอย ไสอว น าพรกหนม แกงเหลอง และซอสไกกอ และผานการชมจากเชฟชมพล แจงไพร เชฟมอหนงดานอาหารไทยและเปนสวนหนงในเชฟประจ ารายการเชฟกระทะเหลกประเทศไทย 12. โครงการไทยแลนดฟดวลเลย (Thailand Food Valley: TFV) โดยกรมสงเสรมอตสาหกรรมจดท าโครงการตามนโยบายการพฒนาอตสาหกรรมอาหารของรฐบาลเพอแกปญหาขอจ ากดตาง ๆ ในอตสาหกรรมอาหารไทย แมการสงออกของอตสาหกรรมอาหารไทยถอเปนอตสาหกรรมหนงทสรางรายไดใหกบประเทศไทยคอนขางสง หากดจากสถานการณการสงออกอตสาหกรรมอาหารไทยในชวง 5 ปทผานมา จะพบวา มลคาการสงออกมการขยายตวอยางตอเนองกวารอยละ 20 ตอป โดยปจจยบวกทส าคญทสงผลใหตอการสงออกขยายตว คอ การขยายตวของการสงออกไปยงตลาดอาเซยนแตอยางไรกตาม ปญหาหลกของอตสาหกรรมอาหาร คอ ปญหาดานมาตรฐานการผลตสนคาอาหารและปญหาดานประสทธภาพการผลตทมตนทนการผลตสงแตผลตอาหารคณภาพไดต า อกทงยงขาดการวจยและพฒนาอาหาร ท าใหไมสามารถผลตอาหารทสอดคลองกบความตองการของตลาดได จงสงผลใหหลายประเทศตดปญหาของการสงออกอตสาหกรรมหลายประการดงนนการเรมตนพฒนาอตสาหกรรมอาหารผานการวจยและพฒนา จะสามารถผลกดนใหประเทศไทยกาวกระโดดไปขางหนาและเขาสยคอตสาหกรรมไฮเทคอยางเตมตวไดและโครงการนยงมเปาหมายพฒนาเครอขายความรวมมอระหวางภาคอตสาหกรรม ภาคการศกษาและภาครฐ การพฒนาอตสาหกรรมอาหารเชงพนทโดยมงเนนการวจยและพฒนาอาหารใหมความเขมแขงตอยอดผลตสนคาเชงนวตกรรมตอบสนองการตลาดและพฒนาผลตภณฑใหสอดคลองกบความตองการของผบรโภคทแตกตางกนไปตามวฒนธรรการบรโภค พรอมวางพนทเปาหมายน ารอง b3 แหงแรก ไดแก ภาคเหนอ (จงหวดเชยงใหม ) เตร ยมต งเปนศนยกลางในเรองผกและผลไมแปรรป ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (จงหวดนครราชสมา) เปนศนยกลางผลตภณฑเนอสตวและจงหวดประจวบครขนธประตสภาคใต เปนศนยกลางดานผลตภณฑประมง สบประรด และมะพราวควบคกบการสร า ง เคร อข ายความร วมม อ โดยป จ จ บ นมหน วยงานว จ ย ร วม โครงการอาท เ ช น มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร เปนตน นอกเหนอจากการสรางเครอขายกรมสงเสรมอตสาหกรรม ยงไดวางแผนกรอบการด าเนนงานในป 2556 ดวยการเชอมโยงงานวจยส SMEs การน าผลงานวจยไปใชในเชงพาณชยใหแก SMEs จ านวน 120 ราย การใหความรดานมาตรฐาน อาหารปลอดภยส าหรบบคลากรในอตสาหกรรมอาหารแปรรป ตลอดจนการสรางความรวมมอระหวางประเทศ เพอพฒนาใหโครงการ Thailand Food Valley มความเปนรปธรรมและกาวสการเปนศนยกลางในภมภาคอาเซยนไดอยางรวดเรวมากยงขน ประเทศไทยจะสามารถเปนศนยกลางอตสาหกรรมอาหารไดตองมแนวทางการพฒนาอาหารอยางเหมาะสมและครบวงจรเพมมาตรฐานและประสทธภาพการผลตเพอพฒนาประเทศไทยสการเปนศนยกลางอตสาหกรรมอาหารในภมภาคอาเซยน

125

13. กระทรวงพาณชย ด าเนนการตามแผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2556-2559 พนธกจท 1 การเสรมสรางขดความสามารถใหผประกอบการและวสาหกจ บนฐานขององคความร ความคดสรางสรรค นวตกรรม และทนวฒนธรรม โดยคานงถงมตดานสงแวดลอมและดานสงคม ยทธศาสตรท 1 ปรบโครงสรางการคาและสงเสรมการด าเนนธรกจไทยในตางประเทศโดยเชอมโยงและใชประโยชนจากประชาคมอาเซยนและภมภาค ผานกลยทธ คอ การสงเสรมการใชปจจยการผลตจากอาเซยน (ASEAN Sourcing) และภมภาคเพอเชอมตอหวงโซมลคา การสงเสรมการลงทนและขยายธรกจในอาเซยนและภมภาค การเปดโอกาสทางการคาผานขอตกลงทางการคาใหมการเปดโอกาสทางการคาผานขอตกลงทางการคาใหม

4. เปาหมาย 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (2555-2559) ยทธศาสตรท 5 ความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหาร และพลงงาน มแนวทางในการพฒนาระยะกลาง ในสวนการพฒนาทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตภาคเกษตรใหเขมแขงและยงยน โดย มแนวทางการด าเนนงานรกษา ปองกน และคมครองพนททมศกยภาพทางการเกษตรและสนบสนนให เกษตรกรรายยอยมทดนเปนของตนเองหรอมสทธท ากนในทดน โดยการปรบปรงกฎ ระเบยบทมอยใหเออ ตอการน าทดนมาใชเพอการเกษตร รวมถงการเรงรดการออกกฎหมายเกยวกบการรกษาและควบคมการใชพนทเกษตรกรรมทมศกยภาพสงทรฐบาลไดมการลงทนโครงสรางพนฐานไวแลวเรงรดใหมการจดซอทดนจากเอกชนมาด าเนนการปฏรปเพอเกษตรกรรม และใชมาตรการทางภาษเพอบงคบหรอจงใจใหบคคลผถอครองทดนไวเปนจ านวนมากโดยไมไดท าประโยชนในทาง เศรษฐกจและสงคม ใหหนมาท าประโยชนในพนทดงกลาวมากขน รวมทงสนบสนนการกระจายการถอครอง ทดนอยางเทาเทยมและเปนธรรม พฒนาทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตภาคการเกษตร ทงในเรองการฟนฟ คณภาพของทรพยากรดนใหมความอดมสมบรณ การบรหารจดการน าอยางบรณาการ และการเพมประสทธภาพการใชน าภาคเกษตร เพอเปนปจจยสนบสนนการเพมประสทธภาพการผลตในภาคเกษตร และฟนฟและสงเสรมคานยมและวฒนธรรมทดของชมชน โดยเฉพาะวถชวตและวฒนธรรมทางการเกษตรทใหความส าคญกบการพฒนาระบบเกษตรกรรมย งยนเ พอชวยสรางความสมดลและการใชทรพยากรธรรมชาตทงดน น า และปาไมอยางยงยน ซงจะเปนฐานการผลตทางการเกษตรตอไปในอนาคตฟนฟและสงเสรมคานยมและวฒนธรรมทดของชมชน โดยเฉพาะวถชวตและ วฒนธรรมทางการเกษตรทใหความส าคญกบการพฒนาระบบเกษตรกรรมยงยนเพอชวยสรางความสมดลและ การใชทรพยากรธรรมชาตทงดน น า และปาไมอยางยงยน ซงจะเปนฐานการผลตทางการเกษตรตอไปในอนาคต

126

5.เปาหมาย 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด: 2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว ตวชวด: 2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยงไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดด าเนนงานดงน 1. รางแผนยทธศาสตรเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ.2560-2564 และแนวทางการขบเคลอน

ยทธศาสตรทงในระดบชาตและระดบพนท โดยทประชมมมตเหนชอบในหลกการรางแผนยทธศาสตรเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ.2560-2564 ประกอบดวยประเดนยทธศาสตรส าคญ 4 ประเดน คอยทธศาสตรท 1 การเสรมสรางและจดการองคความรและนวตกรรม ยทธศาสตรท 2 การพฒนาการเกษตรอนทรยตามวถพนบาน ยทธศาสตรท 3 การเสรมสรางศกยภาพการเกษตรอนทรยเชงพาณชยสสากล และยทธศาสตรท 4 การบรหารจดการเพอขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยไทย โดยมเปาหมายเพอเพมพนทเกษตรอนทรยปรมาณ และมลคาสนคาเกษตรอนทรยของประเทศไมนอยกวารอยละ 20 ตอป ผลกดนใหเกดการเทยบเคยงมาตรฐานเกษตรอนทรยไทยกบมาตรฐานประเทศคคาและใหเกดกลมเกษตรอนทรย อยาง 760 กลมทวประเทศ โดยมวตถประสงคเพอเพมพนทและปรมาณการผลตเกษตรอนทรย เพอเพมการคาและการบรโภคสนคาเกษตรอนทรยในประเทศ เพอใหสนคาเกษตรอนทรยทไดรบการรบรองตามมาตรฐานเปนทยอมรบของผบรโภคทงในประเทศและตางประเทศ เพอใหไทยเปนศนยกลางของสนคาและบรการดานเกษตรอนทรยในระดบสากล และเพอพฒนาองคความรและนวตกรรมเกษตรอนทรยใหเปนทยอมรบในระดบสากล

คณะกรรมการอาหารแหงชาต กระทรวงสาธารณสข (อย.) 1) จากแผนพฒนาการเกษตร ป 2558 -2562 ยทธศาสตรการจดการดานอาหารของ

ประเทศไทยมแนวทางในการพฒนาตามนโยบายท 12 เสรมสรางความมนคงทางพลงงานและอาหาร โดย

1.1) เพมศกยภาพการบรหารจดการพลงงานทงระบบ ก าหนดทศทางการผลตและการใชพลงงานอยางยงยน การแสวงหาแหลงพลงงานเพมเตมในการเรงจดหาปโตรเลยมภายในประเทศ และการกระจายเชอเพลงในการผลตไฟฟาใหไดตามแผนพฒนาก าลงการผลตไฟฟาของประเทศ การจดหาพลงงานทดแทน การพฒนาพลงงานหมนเวยน การใชพลงงานอยางมประสทธภาพ และการบรหารความเสยงจากการพงพงพลงงานจากตางประเทศ

127

1.2) พฒนาองคความรและแสวงหาแหลงพลงงานทางเลอกทเปนมตรตอสงแวดลอมและคดคนนวตกรรมเพอลดการใชพลงงานหลกทเรมหมดไปและสรางมลภาวะดานสงแวดลอม

1.3) สรางความตระหนกใหทกภาคสวนสนบสนนอยางจรงจงในการด าเนนการตามกรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทยการบรหาจดการทรพยากรเพอการผลตอาหารอยางมประสทธภาพและเตรยมการพจารณาก าหนดใหมยทธศาสตรหรอแผนเสรมสรางความมนคงทางอาหารเพอเปนการวางแผนระยะยาวอยางเปนระบบ โดยเปดโอกาสใหทกภาคสวนเขามามสวนรวม

1.4) ฟนฟภาคเกษตรกรรมอนเปนรากฐานความมนคงทางอาหารของไทย สงเสรมระบบเกษตรกรรมแบบยงยน และพฒนาเกษตรกรรมตาง ๆ โดยเฉพาะการพฒนาเกษตรอตสาหกรรมและเกษตรสมยใหม และฟนฟคานยมใหมทเคารพในศกดศรของเกษตรกร

2) โครงการปรบโครงสรางการผลตขาว วตถประสงคเพอบรหารอปทานใหสอดคลองกบอปสงคโดยลดปรมาณขาวคณภาพต า เพมขาวคณภาพด และเพมประสทธภาพการผลต ซงจะน าไปสการเพมรายไดของเกษตรกร เนองจากมปรมาณผลผลตขาวทผานมาเกนความตองการของตลาดอยประมาณ 5 ลานตนขาวเปลอกตอป หรอ 3.3 ลานตนขาวสาร นอกจากนยงมการปลกขาวในพนททไมเหมาะสมจ านวน 11.2 ลานไรท าใหขาดประสทธภาพดานการผลต กระทรวงเกษตรและสหกรณจงไดน าเสนอโครงการนตอคณะกรรมการนโยบายบรหารจดการขาว ทประชมมมตใหกระทรวงเกษตรและสหกรรไปแลวครงหนง ซงไดมการพจารณปรบปรงโครงการปรบโครงสรางการผลตขาว โดยใหมการหารอรวมกบกระทราวงพาณชยและกระทรวงมหาดไทยในประเดนความตองการของตลาดและการด าเนนงานพนทเพอพฒนาโครงการใหการท างานมประสทธภาพมากขนภายหลงการหารอรวมกนแลว กระทรวงเกษตรฯ ไดมการปรบปรงโครงการฯ ดวยการปรบโครงสรางการผลตขาว ไดมการแบงพนทออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก 1) พนททเหมาะสมกบการปลกขาว โดยการจดท าโครงการปรบปรงประสทธภาพการผลตและคณภาพผลผลต ไดแก ขาวขาว ขาวหอมปทม ขาวหอมมะล ข าวเหนยว ทงนจะด าเนนการระบบการสงเสรมแบบแปลงใหญ ทมผจดการโครงการประจ าแตละแปลง เนอท 5,000 ไรแปลงและใหมการเชอมโยงดานการตลาดกบสหกรณการเกษตร หรอโรงส และผประกอบการในพนทโครงการ ลดพนทปลกขานนาปรง โดยเนนพนทลมน าเจาพระยา และลมน าแมกลองกอน และโครงสรางสงเสรมการผลตขาวส าหรบตลาดเฉพาะ เชน ขาวอนทรย ขาวบงชทางภมศาสตร (G1) ขาวทมคณคาทางโภชนาการ 2) พนททไมเหมาะสมกบการปลกขาว โดยการจดท าโครงการปรบเปนเกษตรกรรมทางเลอก มการสนบสนนเงนทนเพอปรบโครงสรางพนฐานและปจจยการผลตด รายละไมเกน 5 ไร โดยปแรกสนบสนนไรละ 5,000 บาท/ไร ปท 2 ไรละ 4,000 บาท/ไร นอกจากนยงมการสนบสนนสนเชอส ารอง จ านวนไมเกน 30,000 บาท/ราย เพอบรหารจดการระบบน าและโครงการปรบเปลยนเปนออย ในพนททเหมาะสมกบออยและอยหางจากโรงงานไมเกน 50 กโลเมตร โดยสนบสนนสนเชอดอกเบยผอนปรน ไมเกน 200,000 บาท/ราย เพอบรหารจดการระบบน า ซงการจดท าโครงการปรบโครงสรางการผลตขาวดงกลาว จะมการพจารณาอกครงกอนน าเสนอใหคณะกรรมการนโยบายบรหารจดการเขาเพอใหทนรอบปการเพาะปลก ป 2558/59 โดยในเบองตนไดของบประมาณไว 2 ป จ านวนประมาณ 14,000 ลานบาท แบงเปนในป 2558 จ านวน 7,315 ลานบาท และป 2559 จ านวน 6,838 ลานบาท เพอใชในการสนบสนนปจจยการผลต การปรบโครงสราง

128

พนฐานและระบบน าในไรนา การชดเชยดอกเบย การจดฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลย นอกจากนนยงสนบสนนเงนกจ านวน 19,126 บาท เพอจดหาปจจยการผลต การจดการระบบน าและการปรบพนทการเกษตรเพมเตมโครงการปรบโครงสรางการผลตขาวนน ไดใหความส าคญไปทเกษตรกรรมทางเลอก เนองจากจะเปนการปรบเปลยนโครงสรางอยางถาวร และเปนการสรางความยงยนใหกบเกษตรกร โดยมการปรบปรงพนทและการขดบอน า ซงนอกจากจะเนนเรองการบรโภคในครวเรอนแลวยงเปนการเพมรายไดใหกบเกษตรกรอกดวย 6. เปาหมาย 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด ตวชวด 2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ ตวชวด 2.a.2: หนวยงานทงหมดมการลนไหล (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตร

1. มการก าหนดมาตรฐานความปลอดภยและการตรวจรบรองคณภาพสนคา สนบสนนและสรางแรงจงใจเพอใหเกษตรกรผลตสนคาเกษตรและอาหารตามมาตรฐานทก าหนด อาท การปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural Practices : GAP) การใชหลกเกณฑวธการทดในการผลต แผนพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ.2555 – 2559) ส านกนโยบายและแผนพฒนาการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (Good Manufacturing Practices : GMP) และการผลตสนคาเกษตรอนทรยตามมาตรฐาน เกษตรอนทรยโดยการถายทอดความรความเขาใจเกยวกบมาตรฐาน ลดภาระคาใชจายในการตรวจสอบรบรองเพอขยายการผล ตสนคาเกษตรและอาหารทมคณภาพมาตรฐาน ปลอดภยและสรางความเชอมนใหแกผบรโภค รวมทงสามารถตรวจสอบยอนกลบ (Traceability) และผลกดนใหเกดมาตรฐานเดยวกนในอาเซยนเมอเขาสการเปนประชาคมอาเซยน 2.ประเทศไทยมนโยบายพฒนาและสงเสรมการใชพลงงานทดแทนจากพชมากขน ท าใหมความตองการพชพลงงานทดแทนมากขน เชนมนส าปะหลง ออยโรงงาน และปาลมน ามน และมการเปลยนแปลงรปแบบการใชประโยชนผลผลตการเกษตร จากการปลกเพอเปนพชอาหารมาเปนพชพลงงานมากขน กอใหเกดผลกระทบตอปรมาณผลผลตอาหาร รวมทงความมนคงอาหารของประเทศและการสงออก 3. แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2556 -2559 ยทธศาสตรท 2 สรางเสรมโอกาสและความสามารถในการแขงขน ผประกอบการขนาดกลาง ขนาดยอมและวสาหกจชมชน เปาประสงค คอ ผประกอบการธรกจขนาดกลาง ขนาดยอมและวสาหกจชมชนไดรบการ พฒนาศกยภาพและขดความสามารถในการประกอบธรกจเพมขนผานกลยทธการยกระดบมาตรฐานและเพมผลตภาพของ SMEs และวสาหกจชมชน การสรางผประกอบการรนใหม (New Generation ) การสงเสรมการเขาถงเงนทนและเทคโนโลยและการเสรมสรางการรวมกลมเครอขายทางธรกจ

129

ยทธศาสตรท 3 ยกระดบสนคาและบรการ เพอสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจและความสามารถในการแขงขน เปาประสงค คอ สนคาและบรการเพอสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจและความสามารถในการแขงขน เปาประสงค คอ สนคาและบรการของไทยมมลคาเพมและไดรบการยอมรบ คณภาพมาตรฐานสากลผานกลยทธ คอการสงเสรมการคมครองทรพยสนทางปญญา การใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาและความคดสรางสรรค การสงเสรมสนคาและบรการทเปนมตรตอสงแวดลอม และสนคานวตกรรมทสรางมลคาเพมสง การสงเสรมผลตภณฑศลปาชพ และศลปะหตถกรรมพนบาน การสงเสรมผลตภณฑ OTOP สสากล 7. เปาหมาย 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา ตวชวด 2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร ตวชวด 2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2556-2559 ยทธศาสตรท 5 สงเสรมและพฒนาโครงสรางพนฐานทางการคา เปาประสงค คอ ปจจยโครงสรางพนฐานทางการคา ไดรบการพฒนาและเออตอการประกอบธรกจมากขน โดยด าเนนการผานกลยทธการพฒนาและสงเสรมระบบโลจสตกสทางการคา การอ านวยความสะดวกทางการคา และระงบขอพพาททางการค า การรวบรวมขอมลและพฒนาองคความรและยทธศาสตรท 6 รกษาและขยายตลาดเดมเจาะตลาดใหมและพฒนาชองทางการคา เปาประสงค คอ มลคาการสงออกสนคาและบรการเพมขนทงในตลาดเดมและตลาดใหม และผประกอบการไดรบการสงเสรมใหเขาถงชองทางการคาระหวางประเทศมากขนผานกลยทธการสงเสรมการคาและขยายชองทางการคาทงตลาดในประเทศและตลาดตางประเทศ การสงเสรม E-Commerce & M-Commerce การสรางภาพลกษณทด Branding ของประเทศไทย การขยายตลาดธรกจบรการ การสงเสรมตลาดอาหาร ผลตภณฑอาหารและสนคาฮาลาล 8. เปาหมาย 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง ตวชวด 2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต 1.แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ .ศ . 2556-2559 ยทธศาสตรท 4 พฒนาสภาพแวดลอมทาง การคาใหเกดการแขงขนและ เปนธรรม เปาประสงค คอ 1)เกษตรกรกลมเปาหมายไดรบ ผลตอบแทนจากการขายสนคาเพมขน 2) ประชาชนไดรบการดแลทเปนธรรม จากการสงเสรมการแขงขนทางการคา โดยใชกลยทธการยกระดบราคาสนคาเกษตร การใชกลไกตลาดซอขายสนคาเกษตรลวงหนา การลดคาครองชพและคมครองผบรโภค การปรบปรงกฎระเบยบใหเออตอการแขงขนอยางเสร และเปนธรรม

130

2. โครงการ Smart Farmer ตามนโยบาย “การพฒนาเกษตรกรใหเปน Smart Farmer โดยม Smart Office เปนเพอนคคด” คณะท างานระดบจงหวดได

ด าเนนการส ารวจและคดกรองเกษตรกรในพนทของจงหวดเพอคดกรอง จดกลมเกษตรกรตวแทนครวเรอนออกเปน 3 กลม ประกอบดวยเกษตรกรทเปน Smart Farmer อยอยแลว (Existing Smart Farmer) เกษตรกรเปาหมายทจะพฒนาเปน Smart Farmer ( Developing Smart Farmer) และเกษตรกรทมวธปฏบตทดมความโดดเดนในแตละสาจา Smart Farmer ตนแบบซงมเปาหมายทจะท าใหรขอมลและผลการประเมนสถานภาพเกษตรกรตามนโยลาย Smart Farmer และสามารถทราบวาเกษตรประสบปญหาหรอตองการการพฒนาในดานใด เพอสามารถก าหนดแนวทางการพฒนาใหสอดคลองกบความตองการมากขนส าหรบเปาหมายการขบเคลอนนโยบายในระยะตอไป คณะกรรมการขบเคลอนนโยบาย Smart Farmer และ Smart Officer ไดก าหนดเปาหมายไวในคมอแนวทางการขบเคลอนนโยบาย Smart Farmer และ Smart Officer ตอนท 1 กรอบแนวทางการด าเนนงานในระยะเรมตน โดยการพฒนาเกษตรกรทงประเปน “Smart Farmer ” และบคลาการของกระทรวงเกษตรและสหกรณเปน “Smart Officer” ซงภายหลงจากการส ารวจและคดกรองเกษตรกร รวมทงการประเมนบคลากรของหนวยงานตาง ๆ แลว กระทรวงเกษตรและสหกรณและภาคเครอขายตาง ๆ กจะมขอมลเกษตรกรทชดเจนมากขนกวาในอดต โดยเฉพาะขอมลผลการประเมน สถานภาพเกษตรกรตวแทนครวเรอนเปนรายบคคลซงจะน าไปสการก าหนดแนวทางการพฒนาไดชดเจนมากขน โดยเนนเปาหมายการขบเคลอนนโยบาย Smart Farmer ของจงหวด คอ 1) รขอมลและสถานภาพของเกษตรในพนทกระทรวงเกษตรและสหกรณและจงหวดมขอมลและสถานภาพของเกษตรกรในพนทเพอการก าหนดนโยบายและวางแผนการพฒนาดานการเกษตรและสหกรณของจงหวดและภาพรวมของประเทศทมความเหมาะสมและมประสทธภาพมากขน 2) มมาตรการโครงการ กจกรรมทเหมาะสมเพอพฒนาดานการเกษตรของจงหวด การก าหนดมาตรการโครงการ กจกรรม มความเหมาะสมส าหรบการพฒนาดานการเกษตรและสหกรณของจงหวด โดยค านงถงความสอดคลองกบขอมลขอเทจจรงในพนทสอดคลองกบนโยบาย Smart Farmer และกรอบแนวคด Zoning = Area + Commodity + Human Resource 3) การบรหารจดการดานการเกษตรและสหกรณในจงหวดมประสทธภาพ โดยจงหวดมกลไกการพฒนาเกษตรกรและสหกรณของจงหวดทเหมาะสม ทงการบรหารจดการพนทและและทรพยากร มการผลตสนคาเกษตรทส าคญของจงหวดโดยค านงถงความตองการของการตลาด และการพฒนาเกษตรกรตามศกยภพาของแตละกลมเปนตน 4) ผลตภณฑมวลรวมภาคการเกษตรในจงหวด GPP ภาคการเกษตรเพมขน ซงจะสงผลตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของจงหวด รวมทง ผลลพธส าคญของการพฒนาภาคเกษตรกรรม คอ เกษตรกรในจงหวดมคณภาพชวตทดขนตอไป ผลการศกษาตามโครงการท าใหไดประเดนพดคยในการถอดบทเรยน Smart Farmer ตนแบบ กรณศกษาเพอประกอบการท าความเขาใจของเจาหนาทในการถอดบทเรยนและน าเสนอบทเรยน Smart Farmer ตนแบบซงเปนเกษตรกรทผานการประเมน Exisiting Smart Farmer และผานการประเมนคณสมบต Smart Farmer ตนแบบในสาขาทเกยวของแลว โดยผทท าการถอดบทเรยนตองสอบถามขอมลทวไป หลงนนกใหพดคยสอบถาม Smart Farmer ตนแบบเพอท าการถอดบทเรยนตามตวอยางทมรายละเอยดจาการส ารวจคดกรอง Exisiting Smart Farmer และ Developing Smart Farmer ของคณะท างานระดบต าบลทชมชนวด

131

ส าโรงต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ไดทราบขอมลวามเกษตรกรรายหนง ชอ นายด า ขยนยง เปนผทมความสามารถในการปลกขาวหอมมะลอนทรยเปนอยางมาก จงไดเดนทางมาทบานและแปลงนาของเกษตรกรรายนเพอการถอดบทเรยนองคความรและประสบการณในการผลตขาวหอมมะลอนทรย ซงภายหลงจากการสอบถามขอมลทวไปของนายด าแลว ทมงานถอด บทเรยนกไดสอบถามพดคยเพอถอดบทเรยน รวมทงไดถายภาพและถาย VDO ส าหรบการน าเสนอบทเรยน นายด า ขยนยง Smart Farmer ตนแบบสาขาขาว “ผน าการผลตขาวหอมมะลอนทรยคณภาพแหงอ าเภอล าปลายมาศ” ซงจากจดเรมตนทท าให Smart Farmer ตนแบบคนนเขาสวถของการเกษตรแบบอนทรยโดยเรมตนจากการปลกพชหมนเวยนเพอเพมธาตอาหารในดนสลบกบการปลกขาวหอมมะลอนทรยและลดการใชปยเคมและสารเคมตาง ๆ จนในทสดสามารถเลกใชสารเคมไดดวยความสามารถในการประยกตใชหลายหลายวธทางธรรมชาตซงเปนใบเบกทางส าคญน าไปสมาตรฐานเกษตรอนทรย มคณภาพสง มความปลอดภยเปนทตองการของตลาด เปนผลผลตขาวหอมมะลอนทรยทตลาดตางประเทศโดยเฉพาะในสหภาพยโรปตองการ ท าใหปจจบนนายด ามคณภาพชวตทดและมโอกาสตอบแทนชวยเหลอเพอนบานและชมชนดวยวถแหงเกษตรอนทรยทเชยวชาญ

สรป การด าเนนของภาคสวนตางๆในปจจบนเกยวกบเปาหมายท 2 ในบรบทประเทศไทยนนเราจะเหนวาจากการส ารวจพอจะสรปสถานการณไดดงน ประการแรก มหนวยงานทเกยวของทท าหนาทหลกและบางหนวยงานทท าหนาทรองลงไป และไดมการด าเนนงานกจกรรมตางๆในแตละเปาประสงค อยางไรกตามจะเหนวาเปนลกษณะสวนใหญเปนการด าเนนงานตามภาระกจของการปฏบตตามหนาทประจ าทแตละหนวยงานตางด าเนนงานกนเอง ขาดการเชอมโยงและบรณาการรวมกนโดยเฉพาะประเดนหรอเปาประสงคเดยวกนทมหลายหนวยงานมกจกรรมด าเนนงานทเกยวของ ดงนนการทจะท าใหเกดผลส าเรจเชงรปธรรมจ าเปนตองใหหนวยงานทเกยวของไดรวมกนจดท าแผนงาน โครงการ และแนวปฏบตทตรงกนหร อสอดคลองเพอทจะสามารถเกบขอมลเชงสถตทสามารถน าไปใชตอบตวชวดทก าหนดได ประการทสอง จะเหนวาความพรอมของประเทศไทยจะด าเนนไปในสวนเฉพาะของภาครฐเปนหลก ขาดการประสานและการขบเคลอนของภาคเอกชน ซงเปนองคกรทมความส าคญทจะชวยผลกดนใหประเทศไปบรรลเปาหมายทตองการ ดงนนการทดงภาคเอกชนเขามาเปนหนสวนในการพฒนาในเปาหมายท 2 จงมความจ าเปนอยางยง โดยเฉพาะมตความยากจนทมความสมพนธกบปญหาความหวโหย การเพมผลผลตของแรงงาน และรายไดทางภาคการเกษตรทจะไดมาจากการขายผลผลตทเปนธรรม ประเดนดงกลาวประเทศไทยโดยการด าเนนงานของภาครฐ จะตองก าหนดนโยบายทเหมาะสมเกยวกบการสงเสรมและสนบใหภาคเอกชนเขามาท างานดานการพฒนาเพอรบผดชอบตอสงคม ประการทสาม การมสวนรวมของภาคสวนตางๆยงเปนจดดอยของการด าเนนงานโดยเฉพาะภาคประชาชนและประชาสงคม ซงเปนภาคสวนทมความส าคญยงทจะเปนหนสวนในการท างานใหบรรลเปาหมายท 2 จะเหนวาในชวงระยะเวลาทผานมามเพยงหนวยงานของกระทรวงสาธารณสขเทานนทมเครอขายภาคประชาชนในชมชนทท างานดานการพฒนาสขภาพของชมชน โยเฉพาะการ

132

แกไขปญหาทพโภชนาการ ซงหนวยงานภาครฐอนๆทมหนาทเกยวของกลบไมคอยปรากฎใหเหนความรวมมอดงกลาวในระดบชมชนท าใหประเทศยงขาดความพรอมในการมสวนรวมของภาคประชาชนและประชาสงคม

133

บทท 5 ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2

บทนผวจยไดวางกรอบการน าเสนอดานความพรอมของภาครฐเกยวกบการบรรลเปาหมายท 2 เพอ

ประเมนความพรอมในการบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยน โดยความพรอมคอความพรอมดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐ ดานการมสวนรวมและบรณาการระหวางภาคสวนตางๆ (ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาควชาการ) ในการบรรลเปาหมายดงน

134

1.เปาประสงคท 2.1: ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารท

ปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ

ตวชวด 2.1.2: ความชกหรอรอยละความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES

เปาประสงค 2.1 ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.1.1 ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ

1.กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขด าเนนการสรางองคความรดานภาวะทพโภชนาการและตวชวด 2.การสรางความเขาใจกบหนวยงานทเกยวของรวมถงประชาชนยงเปนปญหา

1.กรมอนามยกระทรวงสาธารณสขจดเกบ 2.ส านกงานสถตแหงชาตจดเกบ 3.ยงขาดการเกบรวบรวมขอมลบางประเดน/บางกลมอาย/บางกลมเสยง กลมภาวะเปราะบาง

1.ดานกฎหมายยงไมมความชดเจนและไมมกฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของใหภาคสวนหรอองคกรทเกยวของตองปฏบตตาม

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 2.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข 3.กรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทย 4.โครงการพระราชด ารฯ

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐ

1.ยงขาดการบรณากา รขอ งภาคส ว นตางๆทเกยวของ ตางคนตางท า 2.ยงไมมการบรณาการของภาคชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

2.1.2: ความชกหรอรอยละความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลาง หรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหาร

1.กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขด าเนนการสรางองคความรดานภาวะทพโภชนาการและตวชวด 2.การสรางความเขาใจกบหนวยงานทเกยวของรวมถงประชาชนยงเปนปญหาโดยเฉพาะนยาม

1.กรมอนามยกระทรวงสาธารณสขจดเกบ 2.ส านกงานสถตแหงชาตจดเกบ 3.ยงขาดการเกบรวบรวมขอมลบางประเดน/บางกลมอาย/บางกลมเสยง กลม

1.ดานกฎหมายยงไมมความชดเจนและไมมกฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของใหภาคสวนหรอองคกรทเกยวของตองปฏบตตาม

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 2.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข 3.กรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทย (พ.ศ.

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐ

1.ยงขาดการบรณากา รขอ งภาคส ว นตางๆทเกยวของ ตางคนตางท า 2.ยงไมมการบรณาการของภาคชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

135

หรอใชแบบประเมน FIES

กระบวนการด าเนนงาน องคความรตอสาธารณะ และการตดตามประเมนผล

ภาวะเปราะบาง 2560-2564) 4.โครงการพระราชด ารฯ 5.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 6.กรอบนโยบายบรณาการความมนคงดานอาหารของอาเซยน

136

2.เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ. 2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568

ตวชวด 2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป ตวชวด 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามย โลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD)

เปาประสงค 2.2 ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป

1.ยงขาดการสรางองคความรเกยวกบการนยามตวชวดและการขยายผลใหกบองคกร หนวยและภาคสวนทเกยวของ 2.การสรางความเขาใจกบหนวยงานทเกยวของรวมถงประชาชนยงเปนปญหาโดยเฉพาะนยาม กระบวนการด าเนนงาน องคความรตอสาธารณะ และการตดตามประเมนผล

1.กรมอนามยกระทรวงสาธารณสขจดเกบ 2.ส านกงานสถตแหงชาตจดเกบ 3.ยงขาดการเกบรวบรวมขอมลบางประเดน/บางกลมอาย/บางกลมเสยง กลมภาวะเปราะบาง 4.องคกรความรวมมอภาครฐ เชน ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย 5.องคกรความรวมมอระหวางประเทศ เชนยนเซฟประเทศไทย

1.ดานกฎหมายยงไมมความชดเจนและไมมกฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของใหภาคสวนหรอองคกรทเกยวของตองปฏบตตาม

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 2.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข 3.กรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทย (พ.ศ.2560-2564) 4.โครงการพระราชด ารฯ 5.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 6.กรอบนโยบายบรณา

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐ

1.ยงขาดการบรณาการของภาคสวนตางๆทเกยวของ ตางคนตางท า 2.ยงไมมการบรณาการของภาคชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

137

การความมนคงดานอาหารของอาเซยน 7.โครงการพเศษตางๆ เชน โครงการ “มหดลโมเดล” ปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน

2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตาม มาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต าก ว า ค า ม ธ ย ฐ า นข อ งน า ห น ก ต า ม เ ก ณ ฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD)

1.ยงขาดการสรางองคความรเกยวกบการนยามตวชวดและการขยายผลใหกบองคกร หนวยและภาคสวนทเกยวของ 2.การสรางความเขาใจกบหนวยงานทเกยวของรวมถงประชาชนยงเปนปญหาโดยเฉพาะนยาม กระบวนการด าเนนงาน องคความรตอสาธารณะ และการตดตามประเมนผล

1.กรมอนามยกระทรวงสาธารณสขจดเกบ 2.ส านกงานสถตแหงชาตจดเกบ 3.ยงขาดการเกบรวบรวมขอมลบางประเดน/บางกลมอาย/บางกลมเสยง กลมภาวะเปราะบาง 4.ตวชวดทเปนเปาหมายของสมชชาอนามยโลกดานโภชนาการป 2568 ม 6 ตวชวดคอ ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภและหญงวยเจรญพนธ อตราน าหนกแรกเกดนอยกวา 2500 กรม อตราการกนนมแมอยางเดยว 6 เดอน ภาวะเตยและภาวะผอม และภาวะน าหนกเกนในเดกอายต ากวา 5 ป ยงขาดการประชาสมพนธและสรางความเขาใจกบภาคสวนตางๆ

1.ดานกฎหมายยงไมมความชดเจนและไมมกฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของใหภาคสวนหรอองคกรทเกยวของตองปฏบตตาม

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 2.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข 3.กรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทย (พ.ศ.2560-2564) 4.โครงการพระราชด ารฯ 5.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 6.กรอบนโยบายบรณาการความมนคงดานอาหารของอาเซยน

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐ

1.ยงขาดการบรณาการของภาคสวนตางๆทเกยวของ ตางคนตางท า

138

3.เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงให

เพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม

ตวชวด 2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม ตวชวด 2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง

เปาประสงค 2.3 ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/ เลยงสตว/การปาไม

1.ยงขาดองคความรทจ าแนกในแตละรายการของกจการ 2.ขาดการกระจายองคความรแกหนวยงานทเกยวของ

1.มส านกงานสถตแหงชาตด าเนนการ 2.ส านกงาน คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตด าเนนการจดเกบ

1.กฎหมายเกยวกบแรงงาน 2.กฎหมายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตางๆ อาท กฎหมายทดน กฎหมายปาไม กฎหมายประมง ทบางประเดนยงมปญหาในการบงคบใชและความเหมาะสมกบสถานการณของปญหาทเปลยนแปลงไป 2.กฎหมายเกยวกบการเงน การตลาด

1.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 3.แผนยทธศาสตรการบรหารจดการแรงงานนอกระบบ พ.ศ.2555-2559 4.แผนงานการจดทดนท ากนใหกบชมชนปพ.ศ.2555-2559 5.แผนปฏบตราชการ 4

1..มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน 2.ปญหาแรงงานในภาคการเกษตรมแนวโนมสถานกาณทลดลง แรงงานมผสงอายเพมมากขน

1.ยงขาดการมสวนรวมของภาคสวนตางๆทเกยวของทงภาครฐดวยกนเอง ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคชมชน 2.ยงไมมการบรณาการของภาคชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

139

ป พ.ศ.2559-2562 กรมสวสดการและคมครองแรงงาน 6.โครงการปรบโครงสรางการผลตสนคาเกษตร (ขาว ปศสตว ประมง) 7.การเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร 8.การคมครองแรงงานนอกระบบ 9.ยทธศาสตรชาต 20 ป

2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชน พนเมอง

1.ยงขาดองคความรทจ าแนกในแตละรายการของกจการ 2.ขาดการกระจายองคความรแกหนวยงานทเกยวของ

1.มส านกงานสถตแหงชาตด าเนนการ 2.ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตด าเนนการจดเกบ 3.กระทรวงอตสาหกรรมจดเกบขอมล

1.กฎหมายเกยวกบแรงงาน 2.กฎหมายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตางๆ อาท กฎหมายทดน กฎหมายปาไม กฎหมายประมง ทบางประเดนยงมปญหาในการบงคบใชและความเหมาะสมกบสถานการณของปญหาทเปลยนแปลงไป 2.กฎหมายเกยวกบการเงน การตลาด

1.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 3. .โครงการปรบโครงสรางการผลตสนคาเกษตร (ขาว ปศสตว ประมง) 4.การเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร 5.การคมครองแรงงานนอกระบบ 6.ยทธศาสตรครวไทยสครวโลก พ.ศ.2559-2564 7.ยทธศาสตรชาต 20 ป 8.โครงการไทยแลนดฟด

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน 2.ปญหาแรงงานในภาคการเกษตรมแนวโนมสถานกาณทลดลง แรงงานมผสงอายเพมมากขน 3.ปญหาชนพนเมองและกลมชาตพนธในทองถนขาดการสงเสรมและการสนบสนนการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาดานตางๆอยางจรงจง

1.ยงขาดการมสวนรวมของภาคสวนตางๆทเกยวของทงภาครฐดวยกนเอง ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคชมชน 2.ยงไมมการบรณาการของภาคชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

140

วลเลย 9.โครงการสงเสรมการใชเครองจกรกลการเกษตรทดแทนแรงงานเกษตร 10.โครงการจดทดนในเขตปฏรปทดน 11.โครงการพฒนาอตสาหกรรมอาหารแปรรป 12.โครงการไทยแลด 4.0

141

4.เปาหมาย 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวย รกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวย

พฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน

เปาประสงค 2.4 ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน

1.องคความรเกยวกบการจดการเกษตรกรรมยงยนยงมขอจ ากดเฉพาะกลม 2.ภาครฐไมมงเนนสงเสรมสนบสนนแนวคดเกษตรกรรมยงยนอยางเตมทโดยจะเหนไดจากนโยบายการอนญาตการน าเขาปยและสารเคมทางการเกษตรปหลายหมนลานบาท 3.ประชาชนและภาคสวนการผลตยงขาดองคความร และความตระหนกในระบบการผลตเกษตรกรรมยงยน 4.ภาคเกษตรยงขาดการวางแผนทดเกยวกบการรบมอภยพบต รวมทงภาคชมชนเองยงขาด

1.ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร 2.ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.กรมสงเสรมการเกษตร

1.กฎหมายและระเบยบขอปฏบตเกยวกบมาตรฐานเกษตรอนทรยยงมปญหาในการปฏบต 2.พ.ร.บ.มาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ.2551 และฉบบแกไข 2556 3.พ.ร.บ.เศรษฐกจการเกษตร พ.ศ. 2522 4.พ.ร.บ.คมครองพนธพช พ.ศ. 2542 5.พ.ร.บ.สทธบตร พ.ศ.2522

1.แผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ.2559-2564 2.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 3.โครงการเกษตรอนทรย 4.โครงการตามแนวพระราชด ารฯ อาท เกษตรทฤษฎใหมตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ยงขาดการมสวนรวมของภาคสวนตางๆทเกยวของทงภาครฐดวยกนเอง ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคชมชน 2.ยงไมมการบรณาการของภาคชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

142

ขอมลและองคความรในการรบมอสถานการณตางๆดงกลาว

143

5.เปาหมาย 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตท

เกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบปร ะเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนท เกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด: 2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว ตวชวด: 2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยงไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

เปาประสงค 2.5 ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 รกษาหรอคงไว ซงความหลากหลายทางพนธกรรมข อ ง เ ม ล ดพ น ธ พ ช ท ใ ชเพาะปลก สตว ในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนท

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคง ทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว

1.องคความรเกยวกบหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตว ในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวยงอยในแวดวงทจ ากดเฉพาะกลม 2.ประชาชนและหนวยงานทเกยวของยงขาดองคความเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ ขาดความ

1.กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2.กระทรวงเกษตรและสหกรณ

1.ไมมกฎหมายเกยวกบการจดการความหลากหลายทางชวภาพโดยตรง 2.พ.ร.บ.พนธพช 2518 ยงเปนปญหาขอถกเถยงในแงของการบงคบใชโดยเฉพาะเกยวของกบการจดการทางพนธกรรมในสถานการณปจจบน 3.ขาดกลไกและบงคบใชกฎระเบยบทเกยวของกบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในหนวยงานหลกของประเทศท

1.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.ยทธศาสตรการบรณาการจดการความหลากหลายทางชวภาพ 3.แผนปฏบตการจดการความหลากหลายทาง ชวภาพ พ.ศ.2558-2559 4.แผนเมบทบรณาการจดการความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ.2558-

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ 2.ภาคประชาสงคมขาดการมสวนรวมและไมรบขอมลขาวสารทถกตอง

144

เกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573

ตระหนกถงชนดพนธพชพนธสตว ซงหลายชนดก าลงอยในสถานะใกลสญพนธ 3.ขาดองคความรเรองความหลากหลายทางชวภาพท าใหมการท าลายสงแวดลอม การตดไมท าลายปา ท าลายระบบนเวศตางๆ

สอดคลองกบระดบระหวางประเทศ 4.ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการอนรกษและการใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ.2543 5.พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 6.พ.ร.บ.คมครองพนธพช พ.ศ.2542 7.พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 8.พ.ร.บ.อทยานแหงชาตพ.ศ.2504 9.พ.ร.บ.การประมง พ.ศ.2490

2564

2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

1.ยงขาดองคความรเกยวกบพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

1.กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2.กระทรวงเกษตรและสหกรณ

1.พ.ร.บ.พนธพช 2518 และ 2535 ยงเปนปญหาขอถกเถยงในแงของการบงคบใชโดยเฉพาะเกยวของกบการจดการทางพนธกรรมในสถานการณปจจบน 2.ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการอนรกษและการใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ.2543 5.พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 3.พ.ร.บ.คมครองพนธพช พ.ศ.2542 4.พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 5.พ.ร.บ.อทยานแหงชาต

1.ยทธศาสตรการบรณาการจดการความหลากหลายทางชวภาพ 2.แผนปฏบตการจดการความหลากหลายทาง ชวภาพ พ.ศ.2558-2559 3.แผนเมบทบรณาการจดการความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ.2558-2564

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ 2.ภาคประชาสงคมขาดการมสวนรวมและไมรบขอมลขาวสารทถกตอง

145

พ.ศ.2504 6.พ.ร.บ.การประมง พ.ศ.2490 7.ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรชวภาพแหงชาตวาดวยหลกเกณฑและ วธการเขาถงและการไดรบประโยชนตอบแทนจากทรพยากรชวภาพ พ.ศ. 2554

146

6.เปาหมาย 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนา เทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศท

พฒนานอยทสด ตวชวด 2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ

ตวชวด 2.a.2: หนวยงานทงหมดมการลนไหล (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตร

เปาประสงค 2.a ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2

เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ

1.ยงขาดองคความรเกยวกบมาตรการการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตว

1.ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร 2.ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.ยงไมมกฎหมายหรอมาตรการทชดเจนถงแนวทางการสนบสนนทเปนแนวทางการสงเสรมการลงทนทางภาคการเกษตร 2.กรอบและประเดนการปฏรปการเกษตรมการหาแนวทางแตยงไมมการน าไปสการปฏบต 3.กฎหมายเกยวกบการจดการทรพยากรทดน ยงเปนปญหาในทางปฏบตโดยเฉพาะทดนกนของเกษตรกร 4.พ.ร.บ.การเชาทดนเพอการเกษตรกรรม พ.ศ.2524

1.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.ยทธศาสตรการวจยดานเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร (พ.ศ.2558-2564) 3.โครงการพฒนาระบบการใหบรการเชอมโยงทางอเลกทรอนกส 4.โครงการเพมศกยภาพดานสนคาเกษตรชายแดนเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ 2.ภาคประชาสงคมขาดการมสวนรวมและไมรบขอมลขาวสารทถกตอง

147

2.a.2: หนวยงานทงหมดมการลนไหล (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตร

1.หนวยงานทเกยวของยงขาดการประสานองคความรในเชงบรณาการท างานรวมกน

1.ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร 2.ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.ยงไมมกฎหมายหรอมาตรการทชดเจนถงแนวทางการสนบสนนทเปนแนวทางการสงเสรมการลงทนทางภาคการเกษตร 2.กรอบและประเดนการปฏรปการเกษตรมการหาแนวทางแตยงไมมการน าไปสการปฏบต

1.แผนพฒนาเกษตรแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.ยทธศาสตรการวจยดานเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร (พ.ศ.2558-2564) 3.โครงการพฒนาระบบการใหบรการเชอมโยงทางอเลกทรอนกส

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ 2.ภาคประชาสงคมขาดการมสวนรวมและไมรบขอมลขาวสารทถกตอง

148

7. เปาหมาย 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และ มาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา

ตวชวด 2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร ตวชวด 2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร

เปาประสงค 2.b ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลง ภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร

1.องคความรระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลง ภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตรยงอยในแวดวงจ ากดเฉพาะกลมหนวยงานทรบผดชอบ

1.กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ/กรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย

1.พ.ร.บ.การซอขายสนคาเกษตรลวงหนา พ.ศ.2542 2.กลไกเพอสนบสนนระบบการคาพหภาคยงไมไดครอบคลมประเทศคคาและมการทบทวนแนวทาง/แกไขมาตรการการกดกนทางการคาทเหมาะสม

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.ยทธศาสตรชาต 20 ป 3.นโยบายไทยแลนด 4.0 4.การทบทวน/แกไขมาตรการการกดกนทางการคาในรปแบบ NTBs ผานการประชมระดบพหภาคและทวภาคกบประเทศตางๆ

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ

2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร

องคความรระดบการอดหนนการสงออกยงอยในแวดวงจ ากดเฉพาะกลมหนวยงานทรบผดชอบ

1.กระทรวงพาณชย 1.พ.ร.บ.การซอขายสนคาเกษตรลวงหนา พ.ศ.2542 2.ยงไมมกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตร

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.ยทธศาสตรชาต 20 ป 3.นโยบายไทยแลนด 4.0

1.ยงไมมความพรอม ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอนกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตร

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ

149

8. เปาหมาย 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยาง เหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง

ตวชวด 2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต

เปาประสงค 2.c ตวชวด ความพรอมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายท 2 ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง

ดานองคความร ดานขอมลสถต ดานกฎหมายและการบงคบใชดานประสทธภาพ

การบรหารจดการของภาคสวนตางๆ

ดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอก

ภาครฐ

ดานการมสวนรวมและบรณาการ

ระหวางภาคสวนตางๆ

2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต

1.ยงขาดองคความรเกยวกบวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณ

1.ส านกนโยบายและยทธศาสตรการคา/กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชยนเปนผรบผดชอบด าเนนการ ซงยงอยในระหวางการด าเนนงานจดท าฐานขอมล

1.พ.ร.บ.การซอขายสนคาเกษตรลวงหนา พ.ศ.2542

1.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (2560-2564) 2.ยทธศาสตรชาต 20 ป 3.นโยบายไทยแลนด 4.0 4.แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2559-2564 5.หนวยงานกระทรวงพาณชยจดท าฐานขอมลสนคาและขอมลตลาด 6.การสงเสรมโครงการ Smart Farmer 7.โครงการแปรรปผลผลตทางการเกษตร อาท โครงการแปรรปมนส าปะหลงและผลตภณฑสอตสาหกรรมอาหาร ฯลฯ

1.มความพรอมดานทรพยากร งบประมาณ กาลงคนและศกยภาพบคลากร ทงในภาครฐและนอกภาครฐในการขบเคลอน

1.ขาดการบรณาแบบมสวนรวมของหนวยงาน องคกรหลกตางๆในประเทศทเกยวของ

150

บทท 6 การจดล าดบความส าคญ

บทนผวจยไดวางกรอบรายงานเพอน าเสนอการจดล าดบความส าคญใน 2 ลกษณะคอ 1)

จดล าดบตามความ “เรงดวน” (Urgency) ของเปาประสงคโดยเปาประสงคใดทจ าเปนตองด าเนนการเพอแกปญหากอนเพอปองกนมใหมผลเสยเกดขนมาก หากปลอยไวเนนชาจะกอนใหเกดความเสยหายตอเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมมาก และ 2) จดล าดบตาม “ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคโดยเปาประสงคใดทหากบรรลแลว จะเปนพนฐานใหการบรรลเปาประสงคอนๆ ภายในเปาหมายทพจารณาหรอเปาหมายอนๆ เปนไปไดงายขน มประสทธภาพมากขน หรอมผลกอใหเกดปฏกรยาลกโซไปยงเปาประสงค/เปาหมายอนๆ ดงน

1. เปาประสงคท 2.1:ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคน

ยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573

ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ ตวชวด 2.1.2: ความชกหรอรอยละความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES การจดล าดบความส าคญเปาประสงคการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยนนจากการพฒนาแหงสหสวรรษ (MDGs) ทผานมาพบวาประเทศไทยสามารถผานเกณฑตวชวดไดหลายตวโดยขอมลสรปเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ 2558 ของส านกงานคณะกรรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) ในประเดนการยตความหวโหยประเทศไทยสามารถบรรลเกณฑในการลดสดสวนประชากรยากจนครงหนงในชวงป 2533-2558 โดยลดจ านวนคนจนจาก 31.6 ลานคนในป 2533 ลดลงเหลอ 16.5 ลานคนในป 2547 และลดลงเหลอ 7.06 ลานคนในป 2557 ซงตวเลขความยากจนเปนสงทสะทอนใหเหนถงโอกาสในการเขาถงทรพยากรและความมนคงทางอาหาร เมอพจารณาจากสถานการณของสดสวนประชากรหวโหยจะประกอบดวย 1) สดสวนประชากรทบรโภคอาหารนอยกวาความตองการขนต า 2) เดกอายต ากวา 5 ป ทมน าหนกต ากวาเกณฑ ซงสถตรายงานขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตไดประเมนสดสวนประชากรไทยทขาดสารอาหาร (Undernourished) วาสดสวนผขาดสารอาหารตอประชากรมแนวโนมลดลงอยางตอเนองโดยในชวงป 2553-2555 ประชากรขาดสารอาหารในประเทศไทยมสดสวนรอยละ 43.3 หรอประมาณ 25 ลาน ลดลงเหลอรอยละ 9.5 ในป 2548-2550 และเหลอเพยงรอยละ 5.8 ในระหวางป 2554-2556 หมายความวาประเทศไทยสามารถลดสดสวนประชากรหวโหยลงไดตามเปาหมายทก าหนดไวในเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษโดยพจารณาการขาดสารอาหารในบรบทของประเทศไทยซงพบวาประเทศไทยสามารถลดสดสวนประชากรหวโหยลงครงหนงตงแตป 2543 จากสดสวนประชากรภายใตเสนความยากจนดานอาหารหรอความยากจน

151

ดานอาหารมจ านวน 1.2 ลานคน หรอรอยละ 2 ของประชากรทงประเทศ และป 2556 ลดลงเหลอรอยละ 0.6 หรอเหลอประมาณ 3.9 แสนคน อยางไรกตามแมวาสถานการณความหวโหยของประชากรในประเทศไทยจะลดลงอยางตอเนองแตกยงเผชญกบปญหาสถานการณภาวะโภชนาการในวยตางๆทเปนปญหาไดแก ประชากรวยเดกปฐมวย (0-5 ป)พบวามปญหาภาวะโภชนาการทงภาวะน าหนกต ากวาเกณฑ และกลมเดกทมภวะโภชาการเกนหรอวนซงขอมลในป 2553 พบวาเดกปฐมวยมน าหนกต ากวาเกณฑรอยละ 10.2 ผอมรอยละ 8.2 เตยรอยละ 21.0 และอวนรอยละ 13.0 สดสวนดงกลาวปรบลดลงในป 2557 มสดสวนน าหนกต ากวาเกณฑรอยละ 5.1 ผอมรอยละ 6.2 เตยรอยละ 11.1 และอวนรอยละ 9.9 หากเราพจารณาจากความ“เรงดวน” (Urgency) ของเปาประสงคนแลวจะเหนวามความส าคญตอการพฒนาทรพยากรมนษยซงจะเปนฐานทรพยากรทส าคญในการพฒนาประเทศไทยในอนาคตจงเปนสงทมความจ าเปนเรงดวน เชนเดยวกนเมอพจารณาจาก“ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคกจะเปนสงทชวยตอกย าถงความส าคญของปญหา ดงนนการยตความหวโหยของประชากร การสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 โดยพจารณาตวชวดจากภาวะทพโภชนาการจงเปนสงส าคญทตองด าเนนการเรงดวนและตอเนองตอไป

152

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2 : ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและ

ยกระดบโภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน

หนวยงานรบผดชอบหลก :

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม :

ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.1 :

ยตความหวโหยและสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะคนทยากจนและอยในภาวะเปราะบาง อนรวมถงทารก ไดเขาถงอาหารทปลอดภย มโภชนาการ และเพยงพอตลอดทงป ภายในป 2573

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย

ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/ความเหนเกยวกบตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศไทย

UN ประเทศไทย (ระยะสน ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

2.1.1 ความชกของภาวะทพโภชนาการ

oมขอมล oยงไมมขอมล

oบรรลแลว oบรรลภายใน.............. ป

ความเหน สธ. ขอเพมตวชวด ดงน 1. รอยละของเดกอาย 0-5 ป สงดสมสวน 2. รอยละของเดกอาย 6-14 ป สงดสมสวน

2.1.2 ความชกของความไมมนคงทางอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรง โดยใช Food Insecurity

oมขอมล oบรรลแลว

oยงไมมขอมล oบรรลภายใน.............. ป

153

Experience Scale (FIES) เปนหลก

ความเหน กษ. เสนอวาหากจะดาเนนการตามตวชวดน จะตองมหนวยงานจดเกบขอมลโดยใช Food Insecurity Experience Scale (FIES) ซงขณะน ยงไมมหนวยงานใดจดเกบ

154

2.เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568

ตวชวด 2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการ เจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป

ตวชวด 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตาม มาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานท เบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD)

สถานการณภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารเดกแรกเกดไปจนถงอาย 14 ป ประชากรวยรน หญงวยเจรญพนธ หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายทประเทศไทยก าลงเขาสสงคมผสงอายในปจจบนเปนประเดนทมความส าคญ ถงแมวาสถตรายงานของส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขพบวาเดกวยเรยนทมอาย 6-18 ปมภาวะโภชนาการทผอม เตย และอวนจะลดลงโดยป 2553 พบสดสวนผอมรอยละ 6.3 เตยรอยละ 20.0 และอวนรอยละ 13.7 และในป 2557 ลดลงเหลอภาวะผอมรอยละ 5.2 เตยรอยละ 7.5 และอวนรอยละ 9.5 เปนตน ขณะทสถตภาวะทพโภชนาการของกลมหญงวยเจรญพนธ หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายยงไมมการเกบขอมลทางสถต หากเราพจารณาเปาประสงคเกยวกบการยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารเดกแรกอาย 6-14 ป หญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568 ยงคงเปนประเดน“เรงดวน” (Urgency) ของเปาประสงคซงเปนการพฒนาทรพยากรมนษยทส าคญใหมคณภาพ ศกยภาพ และเมอพจารณาตาม “ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคหากไมด าเนนการแกไขจะกอใหเกดความเสยหายตอเศรษฐกจสงคมของประเทศในอนาคตเนองจากจะเปนภาระในการดแลเยยวยาปญหาสขภาพทจะเกดขนและท าใหประเทศสญเสยโอกาสในการพฒนาและขณะเดยวกนคณภาพชวตของประชากรกจะดอยลงและมปญหาตางๆตามมามากมาย

155

การประเมนสถานะดานขอมล/สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2 : ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและ

ยกระดบโภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน หนวยงานรบผดชอบหลก :

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม : ทส /.รง/.พณ/.พม/.สธ/.อก/.วช/.มท/.สกว/.สสช/.ศธ.

เปาประสงค 2.2 :

ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอาย ภายในป 3752 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลง

รวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 7 ป ภายในป 3752

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/

ความเหนเกยวกบตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศ

ไทย

หมายเหต (แหลงทมา

ของขอมล)

UN ประเทศไทย (ระยะสน ...ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด ป ขอมล/ตวชวด

2.2.1 ความชกของภาวะเตยแคระแกรน )ประเมน

สวนสงตามเกณฑอาย ตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอาย

ต ากวา 5 ป ขององคกรอนามยโลก

WHOซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไป

ในป 2555 ทประชมสมชชาอนามยโลก ไดตงเปาหมายโลกดานโภชนาการ ป 2568 ซงประกอบดวย การบรรลเปาหมาย 6 ตวชวด ไดแก

oมขอมล oยงไมมขอมล

oบรรลแลว oบรรลภายใน.............. ป

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข มi MICs 3 ป 2549 และ MICs 4 ป 2555 พบวา ปญหาทพ

156

จากคามธยฐาน โดยเปนเดกทมความสงเทยบกบอายต ากวาคามธยฐานของความสงตามเกณฑอายนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน )-2 SD)

1. ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภและหญงวยเจรญพนธ )อาย 15-49 ป (ลดลงรอยละ 50 2. อตราน าหนกแรกเกดนอยกวา 2,500 กรม ลดลงรอยละ 30 3. อตราการกนนมแมอยางเดยว 6 เดอน ไมนอยกวารอยละ 50 4. ภาวะเตย ลดลงรอยละ 40 5. ภาวะผอม นอยกวารอยละ 5 6. ภาวะน าหนกเกนในเดกอายต ากวา 5 ป ไมเพมขน

โภชนาการในเดกต ากวา 5 ป ของประเทศไทย สวนใหญพบภาวะขาดอาหารมากกวาภาวะอวน โดยความชกของเดกเตยป 2555 รอยละ 16.7 เพมขนจาก ป 2549 เลกนอย ซงไมเปนไปตามเปาหมายโลกทก าหนดใหลดลงรอยละ 40 - ผลการส ารวจ

157

สถานการณเดกและสตรในประเทศไทย พ .ศ .2555 หรอ Thailand Multiple Indicator Cluster Survey - MICS 2012 ซงจดทาโดยสานกงานสถตแหงชาต ดวยการสนบสนนจากยนเซฟ พบวา เดกอายต ากวา 5 ขวบ รอยละ 16 ขาดสารอาหารเรอรง คอ ม

158

ภาวะเตยแคระแกรน

)มสว นสงต ากวาเกณฑ (โดยพบมากทสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รอยละ 18.9

รองลงมาคอ ภาคใต รอยละ 16.7 และยงพบวาเดกทแมไมมการศกษาจะประสบปญหานมากกวาเดกทแมมการศกษา

159

2.2.2 ความชกของภาวะทพโภชนาการ )ประเมนน าหนกตามเกณฑสวนสง ตามมาตรฐาน

การเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลก )WHO) ซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐาน โดย 1 ( ภาวะน าหนกเกน

Overweight) น าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +)2 SD) 2 ( ภาวะผอม

Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธย

oมขอมล oยงไมมขอมล ความเหน สธขอ .เพมตวชวด ดงน 1. รอยละของเดก อาย 0-5 ป สงดสมสวน 2. รอยละของเดก อาย 6-14 ป สงดสมสวน

oบรรลแลว oบรรลภายใน.............. ป

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข /

- มรายงานการสำรวจของ MICs 3 ป 2549 และ MICs 4 ป 2555 พบวา ปญหาทพโภชนาการในเดกต าากวา 5 ป ของประเทศไทย สวนใหญพบภาวะขาดอาหารมากกวาภาวะอวน โดยภาวะผอม เพมสงขน

160

ฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2 SD)ความชกของภาวะทพโภชนาการ

)ประเมนน าหนกตามเกณฑสวนสง ตามมาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ของ

องคการอนามยโลก(WHO) ซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐาน โดย 1) ภาวะน าหนกเกน(Overweight) น าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคา

รอยละ 6.7 เกนเปาหมายโลกทก าหนดไมเกนรอยละ 5 สวนภาวะอวนเพมสงขนประมาณ 2 เทา คดเปนรอยละ 10.9 ซงไมเปนไปตามเปาหมายโลกทก าหนดใหไมเพมขน รวมทงความชกของภาวะซดในหญงวยเจรญพนธ ไมลดลง อตราการเลยงลกดวยนมแมเพมขนเพยง

161

เบยงเบนมาตรฐาน ( +2 SD) 2) ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน(-2 SD)

เลกนอย - สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข รายงานสถานการณภาวะโภชนาการของเดกปฐมวย )เดกอาย 0 – 5 ป (พบวา ในป 2557 เดกอายต ากวา 5 ป มน าหนกต ากวาเกณฑรอยละ 5.1 ภาวะผอม รอยละ 6.2 ภาวะเตย รอยละ 11.1 และ

162

ภาวะอวนรอยละ 9.9

163

3.เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คน พนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม

ตวชวด 2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/ เลยงสตว/การปาไม

ตวชวด 2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชน พนเมอง

เปาประสงคการเพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คน พนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาเปนประเดนเพอเพมมลคาและโอกาสการเขาถงทรพยากรของกลมทอาจจดอยในภาวะเปราะบางทจะไดรบผลกระทบจากการพฒนาและภาวะภยพบตทอาจสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารและกระทบตอภาวะโภชนาการตามมา อยางไรกตามส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2558) ไดรายงานผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP: Gross Domestic Product) เกยวกบภาคการเกษตรในป 2554-2558 มผลตภณฑมวลรวมเพมสงขนจากป 2554 ท 11,300,485 ลานบาท เปน 13,537,485 ลานบาทในป 2558 และเมอดภาคการเกษตรพบวาผลตภณฑมวลรวมป 2554 ภาคการเกษตรมมลคา 1,310,993 ลานบาท เพมเปน 1,421,194 ในป 2555 และ 1,469,889 ลานบาทในป 2556 ในป 2557 มมลคา 1,343,503 ลานบาท และลดลงเลกนอยในป 2558 มมลคา 1,237,541 ลานบาท หากพจารณาจากกจการเกษตรจะพบวาการเกษตรกรรม การลาสตว และการปาไมมมลคา 1,201,017 ลานบาท การประมงมมลคา 109,976 ลานบาท ในป 2554 และในป 2558 มมลคา 1,134,375 ลานบาท และการประมงมมลคา 103,166 ลานบาท ซสะทอนใหเหนถงสถานการณการเพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดในภาพรวมดงกลาวแตในภาพการจ าแนกตามกลมยอยยงไมมการด าเนนการ อยางไรกตามในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ไดก าหนดรายไดประชากรตอหวในป 2564 ไวเปน 8,204 ดอลลารสหรฐอเมรกาหรอประมาณ 280,000 บาท

164

ตารางท 6.1 แสดงผลตภณฑมวลรวมในประเทศป 2554-2558 หนวยลานบาท รายการ ณ ราคาประจ าป (Current Market Prices) แบบปรมาณลกโซ (Chain Volume

Measure:CVM) 2554 2555 2556 2557 2558 2554 2555 2556 2557 2558

ภาคการเกษตร 1,310,993 1,421,964 1,469,889 1,343,503 1,237,541 638,732 656,018 661,307 665,786 637,532

การเกษตรกรรม การลาสตว และการปาไม

1,201,017 1,308,903 1,365,737 1,235,418 1,134,375 489,976 507,160 514,670 519,223 494,325

การประมง 109,976 113,061 104,152 108,085 103,166 149,334 140,318 130,486 127,831 130,465

นอกภาคการเกษตร 9,989,492 10,927,062 11,431,609 11,788,731 12,299,944 7,662,480 8,262,051 8,505,687 8,576,766 8,887,642

มลคาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ GDP

11,300,485 12,349,026 12,901,498 13,132,234 13,537,485 8,303,870 8,921,009 9,168,067 9,246,980 9,559,482

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเกศราฐกจและสงคมแหงชาต หมายเหต: CVM ขาดคณสมบตการวดรวม (non-additive) ขณะทสถานการณการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยมยงเปนประเดนปญหาทส าคญของเกษตรกรเนองจากสวนใหญยงประสบปญหาการถอครองทดนหรอสทธในการเขาถงทรพยากรโดยเฉพาะคนยากจนและชนพนเมอง สวนผลตภาพการผลตรวม (Toatal Factor Productivity: TFP) ภาพรวมมการขยายตวรอยละ 0.2 และสาขาการเกษตรขยายตวรอยละ 2.58 ในป 2557 ซงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ไดก าหนดผลตภาพการผลตของปจจยการผลตโดยรวมเพมขนเฉลยไมต ากวารอยละ 2.5 ตอป ซงเมอเราพจารณาจดล าดบตามความ “เรงดวน” (Urgency) และ“ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคแลวจะพบวาเปนเปาทมความส าคญทจะชวยสนบสนนปจจยการผลตโดยเฉพาะโอกาสการเขาถงแหลงทรพยากรทเปนพนฐานของการผลตทส าคญของประชาชน

165

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2 : ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและยกระดบ

โภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน หนวยงาน

รบผดชอบหลก : กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม :

ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.3 : เพมผลตภาพทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลก โดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมง ใหเพมขนเปน 2 เทา โดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม ภายในป 2573

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/

ความเหนเกยวกบตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศไทย

UN ประเทศไทย (ระยะสน ...

ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

2.3.1 มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม

รางแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ก าหนดรายไดตอหวในป 2564 เปน 8,204 ดอลลารสหรฐฯ

O มขอมล oบรรลแลว

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สานกงานสถตแหงชาต

166

(ประมาณ 280,000 บาท)

oยงไมมขอมล oบรรลภายใน .............. ป

ความเหน 2.3.2 รายไดเฉลยของผผลตอาหาร

ขนาดเลก จ าแนกตามเพศ และสถานะพนเมอง (เพอแยกชนพนเมอง หรอ ชนเผา)

O มขอมล oบรรลแลว

O ยงไมมขอมล

oบรรลภายใน .............. ป

167

4. เปาหมาย 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบต ทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573

ตวชวด 2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน เมอดเนอทการใชทดนในป 2557 พบวาเนอททงประเทศม 302.70 ลานไร เปนเนอทปาไม 102.29 ลานไร เนอทใชประโยชนทางการเกษตร 149.23 ลานไร และใชประโยชนนอกภาคการเกษตร 69.18 ลานไร โดยเนอทใชประโยชนทางการเกษตรแบงออกเปนในเขตพนทชลประทาน 30.26 ลานไร นอกเขตชลประทาน 118.97 ลานไร ซงสะทอนใหเหนถงความเสยงตอระบบการผลตและผลผลตทจะไดรบเนองจากปจจยสภาพแวดลอมทอาจสงผลกระทบ เชน ภยแลง อทกภย เปนตน อยางไรกตามภาคการเกษตรสวนใหญเปนการเกษตรทพงพาการใชเทคโนโลยสมยใหมเกยวกบปยเคมและสารเคมก าจดศตรพชและสารเคมเพมผลผลตเปนหลก ขณะทเกษตรกรรมยงยนเมอพจารณาจากนยามความหมายแลวจะเหนวาประเทศไทยเรายงมปญหาเรองการจดการเกษรกรรมทยงยน โดยเฉพาะประเดนเรองเกษตรอนทรย โดยในประเทศไทยยงคงอยในระยะเรมตน แมวาจะมการขยายตวทางการผลตอยางตอเนองกตาม โดยเฉพาะในระหวางป พ.ศ. 2545 -2546 ซงนบเปนชวงหวเลยวหวตอทส าคญของขบวนการเกษตรอนทรยไทย โดยเปนชวงจงหวะของการเปดตวเกษตรอนทรยตอสงคมไทยอยางกวางขวาง การผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทยแบงออกเปน 2 ประเภทคอ (1) เกษตรอนทรยแบบพงพาตนเอง (สวนใหญเปนการเกษตรแบบพนบาน) และ (2) เกษตรอนทรยทมการรบรองมาตรฐาน ส าหรบผผลตเกษตรอนทรยนนเนองจากการผลตเกษตรอนทรยของประเทศไทยยงอยในระยะเรมตนจงมผประกอบการและกลมผผลตเพยงจ านวนหนงเทานน ผประกอบการและกลมผผลตเกษตรอนทรยรายส าคญของไทยในปจจบนคอ เครอขายเกษตรอนทรยทท างานรวมกบสหกรณกรนเนท จ ากด และมลนธสายใยแผนดน ซงคดเปนสดสวนรอยละ 55.89 ของเกษตรกรทท าการผลตเกษตรอนทรย และมพนทท าการผลตเกษตรอนทรยคดเปนสดสวนรอยละ 24.14 ของพนทเกษตรอนทรยทงหมดภายในประเทศ นอกจากนยงมบรษทเอกชนรวมถงบรษทอตสาหกรรมการเกษตรขนาดใหญซงด าเนนกจการสนคาเกษตรเคมอยแลวเรมเขามามบทบาทในการผลตเกษตรอนทรยมากขนโดยมเปาหมายเพอสงออกไปจ าหนายยงประเทศอตสาหกรรมเปนหลก อยางไรกตามประเทศไทยกมแนวคดทจะสงเสรมเกษตรอนทรยในชวงระยะเวลาทผานมา กระทรวงเกษตรและสหกรณไดจดเกบขอมลเกยวของกบเกษตรกรรมยงยนในป 2558 พบวาประเทศไทยมพนทเกษตรกรรมปลอดภยและเกษตรอนทรยรวม 1.68 ลานไร แบงเปนพนทเกษตรปลอดภยทไดรบการรบรอง GAP 1.53 ลานไร (พชอาหาร 1.08 ลานไร ขาว 0.45 ลานไร) พนทเกษตรอนทรยจ านวน 153,573 ไร และในชวงป 2560-2564 รฐบาลประกาศนโยบายมเปาหมายการเพมพนทเกษตรอนทรย 15% ตอป เมอเราพจารณาถงการจดล าดบตามความ “เรงดวน” (Urgency) และ “ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคกจะเหนวาเปนปจจยหลกทสงผลกระทบตอเปาหมายอนๆทจะเกดตามมาโดยเฉพาะอาหารทด มคณภาพและปลอดภยซงจะสงผลตอภาวะโภชนาการและสขภาอนามยของประชากรในประเทศ

168

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2 : ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและยกระดบ

โภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน หนวยงาน

รบผดชอบหลก : กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม :

ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.4 : เพมผลตภาพทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลก โดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมง ใหเพมขนเปน 2 เทา โดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม ภายในป 2573

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/

ความเหนเกยวกบตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศไทย

UN ประเทศไทย (ระยะสน ...ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

2.4.1 รอยละของพนทเกษตรทมการท าการเกษตรแบบยงยน

O มขอมล oบรรลแลว สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

oยงไมมขอมล oบรรลภายใน

169

.............. ป

ความเหน กษ. ขอเปลยนตวชวดตาม Benchmark เนองจากเปน ภารกจตรงตามแผนพฒนาการเกษตรของประเทศไทย โดยขอเปลยนเปน 1. พนทการผลตเกษตรอนทรยเพมขนไมนอยกวารอยละ 20 ตอป 2. จานวนเกษตรกรทไดรบการอบรมเกษตรทฤษฎใหม ปละ 15,000 ราย

ปญหา/อปสรรค มขอมลแตยงไมมการจดเกบเปนระบบ

170

5.เปาหมาย 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตว ในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573

ตวชวด: 2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคง ทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว

ตวชวด: 2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

ประเดนการรกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยมนนกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดด าเนนการโดยก าหนดไวในแผนยทธศาสตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระยะ 20 ป (พ.ศ.2560–2579) ในสวนทเกยวของกบพนธกรรมจากธรรมชาตโดยก าหนดไวในเปาหมายเปาหมายท 5 ลดอตราการสญเสยทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพของประเทศลงอยางมนยส าคญ มตวชวดคอจ านวนชนดพนธของสงมชวตทใกลสญพนธหรออยในภาวะถกคกคาม ซงมกลยทธคอ

1) ส ารวจ จดท าฐานขอมล และจดท ามาตรการ ในการอนรกษและคมครองชนดพนธทถกคกคาม (ประเทศ ภมภาค จงหวด ทองถน ชมชน)

2) อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ (ในระดบชนดพนธ) และถนอาศยตามธรรมชาตอยางยงยนทกระดบ (ประเทศ ภมภาค จงหวด ทองถน ชมชน)

3) เพมประสทธภาพการด าเนนงานธนาคารพนธกรรม และแหลงส ารองพนธไมนอกถ น ทอยอาศย (ex situ) เพอการอนรกษสายพนธพชใกลสญพนธ พชทถกคกคาม ลดความสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

4) ผลกดนโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร (อพ.สธ.) ใหเปนกลไกหลกในการบรณาการความรวมมอในการอนรกษและฟนคนความหลากหลายทางชวภาพ

ความหลากหลายทางพนธกรรมเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและท เลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเปนรากฐานของความหลากหลายทางชวภาพซงเปนทรพยากรชวภาพอนเปนฐานของความมนคงทางอาหารของมนษย การด าเนนตามเปาประสงคและตวชวดดงกลาวจงมความส าคญยง อยางไรกตามฐานขอมลเกยวกบเปาประสงคและตวชวดดงกลาวยงอยในระหวางการเตรยมการเพอด าเนนงานยงไมมขอมลทสามารถน ามาตอบตวชวดดงกลาวไดครบถวนครอบคลม ขณะทกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดขอปรบตวชวดเปนการด าเนนงานเพอคงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการ จดการทดและมความ

171

หลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาตแทน สวนกระทรงเกษตรและสหกรณกไดด าเนนงานเกยวกบการจดตงธนาคารสนคาเกษตรเพอชวยคนในชมชนใหสามารถรบฝาก ถอน ใหยมหรอแลกเปลยนสนคาเกษตร สนคาแปรรปวสดการเกษตร ปจจยการผลตตางๆ สนคาปศสตว ประมง ซงธนาคารสนคาเกษตรเหลาน อาท ธนาคารขาว ธนาคารเมลดพนธ ธนาคารอาหารสตว เปนตน

172

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2

: ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและยกระดบโภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน

หนวยงานรบผดชอบหลก

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม : ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.5 :

คงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลาย ทงในระดบประเทศ ระดบภมภาค และระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอยางเปนธรรมและเทาเทยม ตามทตกลงกนระหวางประเทศ ภายในป 2573

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/ความเหนเกยวกบ

ตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย

SDGs/ ประเทศไทย UN ประเทศไทย

(ระยะสน ...ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

2.5.1 ตวบงชความสมบรณของการเกบผลผลตในธนาคารพนธกรรม (หรอการเกบนอกสถานธรรมชาต)

O มขอมล O ยงไมมขอมล

oบรรลแลว

oบรรลภายใน .............. ป

ความเหน

2.5.2 สดสวนพนธสตวทองถน แบงหมวดหมเปน อยในความเสยง, ไมอยในความเสยงทจะสญพนธ

oมขอมล oบรรลแลว

173

หรอไมรระดบความเสยงทจะสญพนธ

O ยงไมมขอมล oบรรลภายใน .............. ป

ความเหน

ปญหา/อปสรรค

174

6.เปาหมาย 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสราง พนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด

ตวชวด 2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ

ตวชวด 2.a.2: หนวยงานทงหมดมการลนไหล (การไดรบความชวยเหลอทางการพฒนาอยางเปน

ทางการ) ในภาคการเกษตร

การเพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรเปนประเดนส าคญของการสนบสนนเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2 ประเทศไทยโดยส านกงานเศรษฐกจการเกษตรไดรายงานขอมลดชนความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐป 2558 อยทระดบ 0.36 การเพมทนจงถกบรรจไวในแผนพฒนาเศราฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 และยทธศาสตรชาต 20 ป นอกจากนยงมนโยบายเพอผลกดนใหเกดการพฒนาโครงสรางพนฐานในชนบทเพอเปนเสนทางในการขนถายสนคาทางการเกษตรออกสตลาดและผบรโภค นอกจากนกระบวนการวจยกเปนประเดนทส าคญอกประการหนงยทธศาสตรการวจยดานการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ (พ.ศ.2558-2564) เปนแนวทางการสงเสรมการท าวจยดงกลาว สวนการพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรนนเปนองคประกอบทส าคญตอการบรรลเปาประสงคดงกลาว เชน มโครงการพฒนาระบบการใหบรการเชอมโยงทางอเลกทรอนกส โครงการจดตงธนาคารเมลดพนธพชพนธสตว เปนตน ซงในแผนยทธศาสตร 20 ป และแผนปฏบตการป 2560 ของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกไดมการก าหนดเปาหมายและกระบวนการเพอตอบโจทยดงกลาว

175

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2

: ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและยกระดบโภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน

หนวยงานรบผดชอบ

หลก :

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม : ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.a :

เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและการขยายการบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตว เพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศพฒนานอยทสด

คาเปาหมาย )เปาประสงค: (

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/ความเหนเกยวกบตวชวด

ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศไทย

UN ประเทศไทย (ระยะสน ...ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

O มขอมล o ยงไมมขอมล

oบรรลแลว สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ oบรรลภายใน .............. ป

2.a.1 ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ

ความเหน

2.a.2 กระแสความชวยเหลอรวม (ความชวยเหลอเพอการพฒนาอยางเปนทางการ (Official Development Assistance: ODA) บวก กระแสความชวยเหลออยางเปนทางการอน (Other Officail Flows: OOF) ทใหไปยงภาคเกษตรกรรม

O มขอมล oบรรลแลว

O ยงไมมขอมล oบรรลภายใน .............. ป

176

ปญหา/อปสรรค

177

7.เปาหมาย 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการ

ขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา

ตวชวด 2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลง

ภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร ตวชวด 2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร ประเดนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลกเปนสงทมความส าคญใน ถงแมวาแนวโนมการอดหนนภาคการเกษตรจะมสงขนและการลดการบดเบอนราคาสนคาเกษตร (Price Distortion) จะลดลง แสดงใหเหนวาการด าเนนนโยบายการเกษตรของภาครฐไมสามารถพฒนาภาคการเกษตรและยกระดบคณภาพชวตของเกษตรกรซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ ซงประเทศไทยมนโยบายสนบสนนการเสรมสรางความแขงแกรงของระบบการคาพหภาคและการด าเนนการทบทวนและแกไขมาตรการการกดกนทางการคาทางภาษศลกากร (Tariff Barriers) และมาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษ (Non-tariff Barriers) ซงประเทศไทยเรายงไมมการด าเนนการเกยวกบตวชวดเกยวกบการอดหนนการสงออกทางการเกษตร ซงกระทรวงพาณชยทเปนหนวยงานรบผดชอบเหนดวยกบตวชวด 2.b.2 แตยงไมมกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตรดงกลาว ประเดนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลกมความส าคญทเชอมโยงกบการยตความหวโหย การสรางหลกประกนความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาะโภชนาการและเกาตรกรรมยงยนในแงของการเขาถงสนคาอปโภคบรโภคของประชาชนและรายไดทจะเกดขนจากราคาสนคาทางการเกษตรและมาตรการทางภาษทมการด าเนนการของการเจรจาของประเทศคคา

178

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน)

เปาหมาย 2 : ยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหารและยกระดบโภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน

หนวยงานรบผดชอบหลก :

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม :

ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.b : แกไขและปองกนการกดกนและการบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบและมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกน โดยใหเปนไปตามอาณตของรอบการพฒนาโดฮา

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/

ความเหนเกยวกบตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศไทย

UN ประเทศไทย (ระยะสน ...ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

2.b.1 ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) - รอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร

O มขอมล oบรรลแลว กระทรวงพาณชย (กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ / กรมการคาตางประเทศ)

oยงไมมขอมล oบรรลภายใน .............. ป

ความเหน มนโยบายสนบสนนการเสรมสรางความ

179

แขงแกรงของระบบการคาพหภาค และมการทบทวน/แกไขมาตรการกดกนทางการคาในรปแบบ NTBs ผานการประชมระดบพหภาคและทวภาคกบประเทศตางๆ

2.b.2 การอดหนนการสงออกทางการเกษตร oมขอมล oบรรลแลว กระทรวงพาณชย

O ยงไมมขอมล oบรรลภายใน .............. ป

ความเหน ประเทศไทยไมมกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตร (Subsidies) / พณ. มความเหนวา เหนดวยกบตวชวด 2.b.2 แตประเทศไทยไมมกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตร

ปญหา/อปสรรค

180

8.เปาหมาย 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาด สญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง

ตวชวด 2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต ประเดนเกยวกบมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดสญญาซอขายลวงหนาหรอตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสมซงมตวชวดคอความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต ซงจะเปนสะทอนใหเหนถงความมนคงดานอาหารทหมายถง ความสามารถในการจดหาอาหาร การมอาหารอยางเพยงพอ และสามารถเขาถงไดตลอดเวลา และยงรวมถงคณภาพ ความหลากหลาย ความปลอดภยของอาหาร การบรโภคและการใชประโยชนจากอาหารดวย การก าหนดราคาอาหารจงเปนตวชวดทหนวยงานกระทรวงพาณชยเปนผด าเนนการเพอทจะไดน ามาใชเปนหลกเกณฑในการใชเกบขอมลเพอตอบเปาประสงคดงกลาวซงเกษตรกรและผประกอบการในการน าไปใชประโยชนในการวเคราะหวางแผนการผลตและการตลาดได

181

การประเมนสถานะดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs (เบองตน) เปาหมาย 2 : ยตความหวโหย บรรลความ

มนคงทางอาหารและยกระดบโภชนาการ และสงเสรมเกษตกรรมทยงยน

หนวยงานรบ ผดชอบหลก :

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

หนวยงานรวม :

ทส./รง./พณ./พม./สธ./อก./วช./มท./สกว./สสช./ศธ.

เปาประสงค 2.c :

เลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดโภคภณฑอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณ เพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารทรนแรง

คาเปาหมาย (เปาประสงค) :

ตวชวด : คาเปาหมาย ขอมล/ตวชวดในภาพรวม (3 รอบ อดตจนถงปจจบน)

สถานะตวชวด (ม/ไมมขอมล/ความเหนเกยวกบตวชวด ฯลฯ)

คาดการณการบรรลเปาหมาย SDGs/ ประเทศไทย

UN ประเทศไทย (ระยะสน ...ปจจบน -2560)

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

ป ขอมล/ตวชวด

2.c.1 ตวชวดราคา (อาหาร) ทผดปกต

O มขอมล oบรรลแลว กระทรวงพาณชย (ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา / กรมการคาภายใน)

oยงไมมขอมล oบรรลภายใน .............. ป

182

ความเหน อยระหวางการจดทาฐานขอมลสนคาและขอมลตลาดเพอใหเกษตรกร และผประกอบการนาไปใชวเคราะห วางแผนการผลตและการตลาดได

ปญหา/อปสรรค

183

สรปการจดล าดบความส าคญของเปาประสงค โดยสรปจากการวเคราะหสถานการณดานขอมล/ สารสนเทศตวชวด SDGs เบองตน สามารถจดล าดบความส าคญของเปาประสงคทง 8 เปาประสงค จ านวน 14 ตวชวดตามความ “เรงดวน” (Urgency) และ“ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงค ซงผวจยเหนวาการจดล าดบตามทองคการสหประชาชาต (UN) เรยงล าดบไวนนมความเหมาะสมดแลว ซงประเดนส าคญคอการยตความหวโหยโดยเฉพาะประสงคท 2.1, 2.2, 2.3 ขณะทเปาประสงคอนทเรยงล าดบถดไปกเปนเปาประสงคทสนบสนนหรอหนนเสรมใหเปาหมายท 2 บรรลความส าเรจ ดงนนการจดล าดบของความส าคญจงเรยงตามล าดบดงน 1.เปาประสงคท 2.1: ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 2.เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568 3.เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถ งการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม 4.เปาหมาย 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 5.เปาหมาย 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอบางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573 6.เปาหมาย 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด

184

7.เปาหมาย 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา 8.เปาหมาย 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง

185

บทท 7 การส ารวจเบองตนเกยวกบมาตรการทางเลอกดานเศรษฐกจ สงคมและกฎหมาย

เพอบรรลเปาหมายท 2

บทนผวจยวางกรอบรายงานเกยวกบการส ารวจมาตรการทางเลอกดานเศรษฐกจ สงคมและกฎหมาย (หรอเชงสถาบน) ทงจากในประเทศและตางประเทศ โดยมงเนนมาตรการทนาจะเปนคานงด (Tipping Point) หรอวธการทด (Best practices) ทจะท าใหสามารถบรรลเปาประสงคนนๆ ได 1.มาตรการทางเศรษฐกจส าหรบขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) ส าหรบมาตรการทางเศรษฐกจนนเปนการวางแนวทางของแผนยทธศาสตร นโยบาย มาตรการ และกระบวนการตางๆทเกยวของทางเศรษฐกจเพอเปนเครองมอในการน าไปสการพฒนาทยงยนของเปาหมายตางๆ ซงเปาหมายท 2 นนมมาตรการทางดานเศรษฐศาสตรทเกยวของดงน 1. แผนยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ.2560-2579) เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรกเนองจากเปนปจจยพนฐานของการพฒนาดานอนๆ ยทธศาสตรชาตมวสยทศนคอ “ประเทศมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลวดวยการพฒนาตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” หากเรามองตามวสยทศนแลวจะพบวาความมนคงนนรฐมงไปทการสรางความปลอดภยจากภยและการเปลยนแปลง ความมนคงในทกมต ความมนคงในเอกราชและอธปไตย ระบบการเมองทมนคง รวมถงความมนคงของอาหาร พลงงานและน า ซงเปนปจจยทส าคญของวสยทศนดงกลาวตอการสรางความมนคงทางอาหารของคนในประเทศ ขณะทความมงคงมงเนนการพฒนาเศรษฐกจใหเกดการขยายตวอยางตอเนอง มความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจสง และมความสมบรณของทนทจะสรางการพฒนาอยางตอเนอง สวนความยงยนคอการพฒนาทสามารถสรางความเจรญ การผลตและการบรโภคเปนมตรกบสงแวดลอม และมงประโยชนสวนรวมอยางยงยน ดงนนยทธศาสตรชาต 20 ป จงเปนการพฒนาทครอบคลมในทกมตทสามารถจะชวยผลกดนการพฒนาทยงยนและท าใหเปาหมายของการขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยนตามเปาหมายท 2 สามารถบรรลความส าเรจได หากทกภาคสวนสามารถบรณาการการด าเนนงานและกจกรรมตางๆเขาดวยกนไดอยางมประสทธภาพ

2. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เปนหนวยงานทรบผดชอบในการขบเคลอนหลก โดยสาระส าคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 มงเนนการพฒนาทยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาทยงยน และยดคนเปนศนยกลางการพฒนา น นหมายความวาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ไดยดหลกตามแนวทสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาชาต 20 ป ในขณะทการก าหนดเปาหมายและตวชวดในดานตางๆ ของแผนพฒนาฯ ไดยดเปาหมายอนาคตประเทศไทยป 2579 ทเปนเปาหมายยทธศาสตรชาต 20 ป มาเปนกรอบในการก าหนดเปาหมายทจะบรรลใน 5 ป โดยทเปาหมายและตวชวดตองสอดคลองกบ

186

กรอบเปาหมายการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ทองคกรระหวางประเทศก าหนดขน อาทการพฒนาทยงยน (sustainable development goals : SDGs) ทองคการสหประชาชาตก าหนดขน เปนตน สวนแนวทางการพฒนาไดบรณาการนโยบายหรอประเดนพฒนาทส าคญของประเดนการปฏรปประเทศ 37 วาระ และไทยแลนด 4.0 ทรฐบาลก าหนดเปนนโยบายการพฒนาประเทศในปจจบน โดยประเดนทเปนยทธศาสตรการพฒนาทไดมการก าหนดไวทเก ยวของกบเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2 ซงจะชวยในการบรรลเปาหมายไดแก

1) การเตรยมพรอมดานก าลงคนและการเสรมสรางศกยภาพของประชากร ในทกชวงวย มงเนนการยกระดบคณภาพทนมนษยของประเทศ โดยพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงวยเพอใหเตบโตอยางมคณภาพ การหลอหลอมใหคนไทยมคานยมตามบรรทดฐานทดทางสงคม เปนคนด มสขภาวะทด มคณธรรมจรยธรรม มระเบยบวนย และมจตส านกทดตอสงคมสวนรวม การพฒนาทกษะทสอดคลองกบความ ตองการในตลาดแรงงานและทกษะทจ าเปนตอการด ารงชวตในศตวรรษท 21 ของคนในแตละชวงวยตาม ความเหมาะสม การเตรยมความพรอมของก าลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะเปลยนแปลงโลกในอนาคต ตลอดจนการยกระดบคณภาพการศกษาสความเปนเลศ การสรางเสรมใหคนมสขภาพดทเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพและการลดปจจยเสยงดานสภาพแวดลอมทสงผลตอสขภาพ หมายความวาการททนมนษยจะมคณภาพทดไดสขภาพอนามยจะเปนพนฐานทส าคญ ซงการขยายแนวคดดงกลาวไปสการปฏบตกระทรวงสาธารณสขไดด าเนนการตอโดยน าไปจดท าเปนแผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข (พ.ศ.2560-2579) กระทรวงสาธารณสข ซงจะเปนการดแลคนในดานสขภาพทเกยวของกบการแกไขปญหาทางภาวะโภชนาการโดยตรงตอไป

2) การสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล าใหความส าคญกบการจดบรการของรฐทมคณภาพทงดานการศกษา สาธารณสข ใหกบผทดอยโอกาสและผทอาศยในพนทหางไกล การจดสรรทดนท ากน สนบสนนในเรองการสรางอาชพ รายได และสนบสนนการเพมผลตภาพ ผดอยโอกาส สตร และผสงอาย รวมทงกระจายการจดบรการภาครฐใหมความครอบคลมและทวถงทงในเชงปรมาณและคณภาพ ตลอดจนสรางชมชนเขมแขงใหเปนพลงรวมทางสงคมเพอสนบสนนการพฒนาและพรอมรบผลประโยชนจากการพฒนา โดยสงเสรมการประกอบอาชพของผประกอบการระดบชมชน การสนบสนน ศนยฝกอาชพชมชน สงเสรมใหชมชนจดสวสดการและบรการในชมชน และผลกดนกลไกการกระจายทดนท ากนและการบรหารจดการทดนของชมชน โดยมงบรรลเปาหมายส าคญในการยกระดบรายไดประชากรกลม รอยละ 40 ทมรายไดต าสด จะเหนวาประเดนยทธศาสตรดงกลาวเปนการลดความยากจนทเปนปจจยทส าคญของโอกาสในการเขาถงความมนคงทางอาหารและการเขาถงปจจยการผลตและทรพยากรตางๆทเกยวของ ซงสามารถจะชวยแกไขปญหาตวชวดทก าหนดไวได

3) การปรบโครงสรางการผลตและการสรางโอกาสทางเศรษฐกจในแตละชวงของหวงโซมลคา เนนสรางความเขมแขงใหกบปจจยพนฐาน ทนทางเศรษฐกจใหสนบสนนการเพม ศกยภาพของฐานการผลตและฐานรายไดเดม และยกระดบหวงโซมลคาดวยการใชเทคโนโลยวจยและพฒนา เพอสรางนวตกรรมการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอมและสอดคลองกบความตองการของตลาด รวมทงสรางสงคมผประกอบการใหมทกษะการท าธรกจททนตอการเปลยนแปลงของเทคโนโลย ตลอดจน

187

พฒนาพนทชายแดนทมศกยภาพและพนทเศรษฐกจใหม เพอรองรบการขยายตวทางเศรษฐกจและขบเคลอนเศรษฐกจเขาสการเปนประเทศรายไดสงในอนาคต ประเดนยทธศาสตรดงกลาวชวยสนบสนนภาคสวนทเกยวของกบระบบการผลตซงเปนปจจยพนฐานทส าคญของอาหาร พลงงาน และการสรางรายไดของภาคการผลตตางๆ ซงรวมถงภาคการเกษตรทเปนฐานการผลตทส าคญของประเทศไทยดวย

4) การปรบระบบการผลตการเกษตรใหสอดคลองกบพนธกรณในดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและศกยภาพของพนท เนนการสรางองคความรทางวชาการเกษตร วทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแบบมสวนรวมทเชอมโยงกบฐานทรพยากรชวภาพ (Bio Based) ในการสรางมลคาเพมใหสนคาเกษตรมความปลอดภย ไมสงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชนและสงแวดลอมของประเทศ การพฒนาระบบเกษตรกรรมทยงยนและการขยายโอกาสในการเขาถงพนทท ากนของเกษตรกร รวมทงสงเสรมการรวมกลมทางการเกษตรจากกจการเจาของคนเดยวเปนการประกอบการในลกษณะสหกรณ หางหนสวน และบรษท เพอใหเกดการประหยดตอขนาด ประเดนดงกลาวเปนการชวยตอบโจทยเปาประสงคท 2.3, 2.4 ซงเปนการมงเปาไปทระบบการผลตภาคการเกษตรใหเกดความยงยน

5) การสรางความเชอมโยงระหวางภาคการผลตเพอเพมมลคาทางเศรษฐกจ ขยายฐานเศรษฐกจใหกวางขน และตอยอดหวงโซการผลตใหเขมแขงขน โดยการเชอมโยงเครอขายการผลต และน าผลการวจยและการพฒนาทเกยวของมาใชประโยชนในการสรางผลตภณฑเชงพาณชยทหลากหลาย และสอดคลองกบความตองการของตลาด โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาความเชอมโยงดานคมนาคมขนสง โลจสตกส และโทรคมนาคม ในกรอบความรวมมออนภมภาคภายใตแผนงานของกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง กรอบความรวมมอลมแมน าอระวด เจาพระยา แมโขง กรอบความรวมมอเขตเศรษฐกจสามฝายอนโดนเซย -มาเลเซย-ไทย กรอบความรวมมอความรเรมแหงอาวเบงกอลส าหรบความรวมมอหลากหลายสาขาทางวชาการและเศรษฐกจ กรอบความรวมมอเพอพฒนาชายแดนไทย-มาเลเซย และภมภาคอาเซยนเพออ านวยความสะดวกและลดตนทนดานโลจสตกส ซงเปนประเดนในการพฒนาทเชอมโยงระบบภาคการผลตทางการเกษตรและการคาทเกยวของ โดยเฉพาะเปาประสงคเพมการลงทนตลอดจนยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองการพฒนาโครงสรางพนฐานทเชอมโยงกนและการพฒนาขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตร

6) การพฒนาวสาหกจขนาดยอย ขนาดเลกและขนาดกลาง วสาหกจชมชน และวสาหกจเพอสงคม เพอขยายฐานการพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความครอบคลมมากขน เปนการสรางโอกาสทางเศรษฐกจส าหรบกลมตางๆ ในสงคม โดยด าเนนการควบคไปกบการพฒนาและสงเสรมสงคม ผประกอบการเพอสงเสรมผประกอบการทผลตไดและขายเปน เปนการสนบสนนเปาประสงคเกยวกบการสรางขดความสามารถใหกบระบบการผลตทางการเกษตรใหเกดความเขมแขง

7) การสรางความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและยกระดบคณภาพสงแวดลอม เนนการรกษาและฟนฟฐานทรพยากรธรรมชาต เพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรน า สนบสนนการเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมและคณภาพชวตของประชาชน เรงแกไขปญหาวกฤตสงแวดลอมเพอลดมลพษทเกดจากการผลตและการบรโภค พฒนาระบบบรหารจดการทโปรงใสเปน

188

ธรรม สงเสรมการผลตและการบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม เรงเตรยมความพรอมในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก และเพมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ รวมทงบรหารจดการเพอลดความเสยงดานภยพบตทางธรรมชาต เปนการมงเปาเพอพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและการเตรยมความพรอมในการรบมอภยพบตทจะเกดขนจากสภาพแวดลอมและการผนผวนของสภาพภมอากาศโลก

จะเหนวาแนวทางยทธศาสตรทเกยวของกบการพฒนาทยงยนและสมพนธกบเปาหมายท 2 เพอขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยนนนไดถกบรรจไวในแผนพฒนาแมบทของชาตซงหนวยงานและภาคสวนทเกยวของตองน าไปปฏบตและจดท าการประเมนผลตามภาระกจของหนวยงานตนเอง ซงหนวยงานทเกยวของกบเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2 มหลายหนวยงานแตหนวยงานทเปนเจาภาพหลกทตองด าเนนการโดยตรงไดแก กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงพาณชย และหนวยงานทเกยวของอนๆ อาท กระทรวงแรงงาน กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงพฒนาส งคมและความมนคงของมนษย กระทรวงศกษาธการ กระทรวงมหาดไทย และหนวยงานสนบสนนการวจยทางวชาการ เชน วช. สสส. สกว. เปนตน

3. แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข (พ.ศ.2560-2579) กระทรวงสาธารณสข เปนกรอบการพฒนาดานสาธารณสขทก าหนดขนจากแนวทางทไดเขยนไวในแผนยทธศาสตรการพฒนาชาต 20 ป โดยสาระส าคญเปนการก าจดปจจยทมผลกระทบตอระบบสขภาพ โดยใชกรอบยทธศาสตร 4 excellence เปนแนวทาง ไดแก 1) Prevention & Promotion Excellence (สงเสรมสขภาพและความปองกนโรคเปนเลศ) 2) Service Excellence (บรการเปนเลศ) 3) People Excellence (บคลากรเปนเลศ )และ 4) Governance Excellence (บรหารจดการเปนเลศ) โดยมงเนนการพฒนาระบบบรการทางสขภาพใหมประสทธภาพและคณภาพเพอรองรบและใหบรการแกประชาชนกลมวยตางๆในสงคมไทย ซงประเดนเกยวกบมาตรการทางเศรษฐศาสตรคอการลงทนเพอเปนการพฒนาทรพยากรมนษยใหมสขภาพอนามยทดซงจะเปนทนทส าคญในการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศ เมอเราวเคราะหผานเปาหมายการพฒนาทยงยนจะเหนวาประเดนตวชวดในเปาประสงคทเกยวของนนสมพนธโดยตรงกบการลดความยากจน การขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหารและการยตภาวะทพโภชนาการ ซงหากประเทศไทยไมสามารถลดปญหาตามทก าหนดไวในเปาหมายดงกลาวไดกยอมจะสญเสยโอกาสทางเศรษฐกจทจะเกดขนจากมลคาเพมททรพยากรมนษยเหลานจะผลตได และขณะเดยวกนประเทศไทยกจะตองสญเสยงบประมาณจ านวนมหาศาลเพอน ามาเยยวยารกษากลมคนทประสบปญหาภาวะทพโภชนาการทเกดขน

4. กรอบยทธศาสตรการจดการอาหารของประเทศไทย (พ.ศ.2555-2559) โดยคณะกรรมการอาหารแหงชาตเปนผก าหนดกรอบดงกลาวผานอ านาจหนาทตามพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551 ซงเปนกรอบแนวทางในการพฒนาเรองอาหารของชาตโดยคณะกรรมการอาหารแหงชาตไดจดท าแนวทางเพอใหหนวยงานตางๆทเกยวของไดน าไปใชปฏบตซงม 4 ยทธศาสตรคอ ยทธศาสตรความมนคงทางอาหาร ยทธศาสตรดานคณภาพและความปลอดภยทางอาหาร ยทธศาสตรดานอาหารศกษา และยทธศาสตรดานการบรหารจดการ เพอใหประเทศไทยมฐานทรพยากรในการผลตอาหารทสมบรณและยงยน ชมชนเกษตรกรมการผลตอาหารทเขมแขง

189

มระบบเศรษฐกจและการจดการอาหารทเปนธรรมสรางรายไดใหแกเศรษฐกจของประเทศและทองถนบรโภคเขาถงอาหารทมคณภาพและปลอดภย มคณคาทางโภชนาการ ทงอาหารทผลตในประเทศและอาหารน าเขา มกลไกและระบบการจดการดานอาหารทมประสทธภาพ ประสทธผล สามารถตอบสนองไดทนตอสถานการณตางๆทงภาวะปกตและภาวะวกฤต สรางความเชอมนใหกบอาหารสงออก เพมศกยภาพและขยายโอกาสดานการตลาดใหกบอาหารไทยผานทางวฒนธรรมและ คณคาทางโภชนาการ กรอบยทธศาสตรดงกลาวจงเปนแนวทางในการทจะชวยตอบโจทยเปาหมายการพฒนาทยงของเปาหมายท 2

5. กรอบยทธศาสตรความมนคงทางอาหาร (พ.ศ.2556-2559) ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนกรอบทชวยใหเราน ามาเปนฐานขอมลในการวเคราะหและประเมนสถานการณความมนคงทางอาหารของประเทศไทยและสมพนธกบมาตรการทางเศรษฐกจ โดยเปนการประเมนเกยวกบความมนคงทางดานอาหารทมการศกษาทบทวนในดานตางๆไดแก สถานการณดานทรพยากรและโครงสรางพนฐานทางการเกษตร สถานการณดานปจจยการผลต สถานการณการเปลยนแปลงทมผลตอความมนคงทางอาหารและนโยบายและมาตรการภาครฐทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร มการวเคราะหจดออนจดแขงและน าไปจดท ากรอบยทธศาสตรความมนคงทางอาหารขนเพอน าไปใชปฏบตโดยมยทธศาสตรตางๆดงน ยทธศาสตรผลตอาหารอยางเพยงพอกบความตองการบรโภคภายในประเทศอยางยงยน ยทธศาสตรสนบสนนใหประชากรทกระดบเขาถงอาหารอยาเงพยงพอไดตลอดเวลา ยทธศาสตรสงเสรมการผลตอาหารคณภาพด ลดการสญเสยและมการใชประโยชนอยางเหมาะสม และยทธศาสตรรกษาเสถยรภาพการผลตอาหารอยางยงยน จากกรอบยทธศาสตรดงกลาวจะเหนวาเปนกรอบทชวยน าไปสการจดการเกยวกบความมนคงทางอาหารซงจะเปนประโยชนในดานการลดตนทนทางการผลตและชวยยกระดบมาตรฐานและคณภาพการผลตเกยวกบอาหารในประเทศไทยซงจะน าไปสการตอบตวชวดของเปาหมายการพฒนาทยงยนในเปาหมายขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน

6. แผนพฒนาการเกษตร (พ.ศ.2560-2564) ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ซงกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนเจาภาพหลกในการด าเนนงานโดยมการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาภาคการเกษตรดงน

1) สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร เพอใหเกษตรกรพงพาตนเองได มความมนคงและภาคภมใจในการประกอบอาชพเกษตรกรรม รวมทงพฒนาศกยภาพของ เกษตรกรและสถาบนเกษตรกรใหเปนผประกอบธรกจเกษตรบนพนฐานหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ตอเนองมาตงแตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8–10 โดยเนนการขยายผลการท าการเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรมดวยการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมเขาสภาคการเกษตร สรางระบบสวสดการและด าเนนการปรบโครงสรางหนสนใหกบเกษตรกร สงเสรมการท าเกษตรกรรมยงยนใหเหนผลในทางปฏบต โดยเฉพาะการท าเกษตรแบบผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหม และเกษตรอนทรย ซงจะชวยเพมรายไดใหกบเกษตรกร รวมทงสงเสรมการพฒนาองคความรของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพใหสามารถบรหารจดการฟารมแบบครบวงจรตงแตการผลต แปรรป และการตลาด ตลอดจน

190

สรางการรวมกลมเกษตรกร ใหเขมแขงและสามารถเชอมโยงเครอขายของเกษตรกร และสถาบนเกษตรกรไดอยางมประสทธภาพ

2) เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน เพอลดตนทนการผลตและสรางโอกาสในการแขงขนของสนคาเกษตร ใชการตลาดน าการผลตดวยการสงเสรมการผลตสนคาเกษตรในรปแบบแปลงใหญ มการบรหารจดการรวมกนระหวางภาครฐเกษตรกรกบภาคเอกชนเพอใหสนคาเกษตรไดมาตรฐานรองรบความตองการของตลาด สงเสรมการบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร สนบสนนการจดการองคความรดานโลจสตกสสนคาเกษตร และโซอปทานใหกบเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตรสงเสรมการเพมมลคาสนคาเกษตรโดยน าภมปญญาทองถนมาสรางเรองราว (Story) ใหกบสนคาเกษตรและชมชน เพอเปนจดขาย สรางความเปนเอกลกษณ อตลกษณของสนคาเกษตร สนบสนนการจดตงศนยกลางและพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร เสรมสรางความมนคงทางอาหารอยางยงยน ตลอดจนสนบสนนการจดการความเสยงทจะกระทบตอพชผลทางการเกษตร การด าเนนงานดงกลาวควรใหความส าคญกบการสนบสนนความรวมมอระหวางภาครฐ เอกชน กบเกษตรกร รวมถงสงเสรมการคาชายแดน การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ และความรวมมอระหวางประเทศ ซงจะเปนสวนสนบสนนและสรางผลประโยชนรวมกนในการพฒนาระดบภมภาค

3) เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม เพอพฒนาการเกษตรของประเทศใหมศกยภาพ กาวทนตอการเปลยนแปลงของโลก โดยสงเสรมและสนบสนนการวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรอยางตอเนอง มงเนนความรวมมอระหวางภาครฐกบภาคเอกชนในการลงทนเพอการวจยและพฒนา โดยก าหนดกรอบงานวจยและสรางนวตกรรม ใหสอดคลองกบความตองการของพนท พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตร และสรางการเชอมโยงของขอมลอยางเปนระบบ รวมถงสงเสรมการน างานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมมาใชประโยชน เนนการเขาถงเทคโนโลยการเกษตรของเกษตรกรรายยอยและกลมเกษตรกรเพอชวยขบเคลอนการพฒนาภาคการเกษตรใหสอดคลองกบการพฒนาประเทศอยางยงยน

4) การบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน เปนประเดนส าคญของการพฒนาภาคเกษตรบนพนฐานการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรทมอยอยางจ ากด โดยเนนการฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตรใหคงความหลากหลายทางชวภาพ สนบสนนกจกรรมเกษตรเชงอนรกษเพอคงความสมดลของทรพยากรธรรมชาต สงเสรมการเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม บรหารจดการทรพยากรน าและพนทท ากนทางการเกษตร และสรางภมคมกนทางการเกษตร ตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5) พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ เปนการปรบกระบวนการท างานภายในกระทรวงเกษตรและสหกรณ เพอเพมประสทธภาพการปฏบตงาน พฒนาบคลากรภาครฐ และกระบวนการท างานอยางตอเนองใหเปนองคกรทมความโปรงใส ตรวจสอบไดตามหลกธรรมาภบาล รวมทงพฒนากฏหมายใหม และปรบปรงกฎหมายทมอยเดมใหมความทนสมย สอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไป ซงการพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐจะชวยใหเกดความคลองตวในการปฏบตงาน และเปนการเตรยมความพรอมขององคกรใหสามารถปรบตวและท างานในลกษณะบรณาการรวมกบหนวยงานภายนอกไดอยางมประสทธภาพ

191

7. แผนยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (พ.ศ.2559-2564) โดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเจาภาพในการด าเนนงาน ซงมยทธศาสตรการพฒนาอย 5 ดานคอ ยทธศาสตรดานสงวน อนรกษ ฟนฟ และจดการทรพยากรธรรมชาตอยางบรณาการทตอบสนองตอการพฒนาและใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม ยทธศาสตรดานบรหารจดการน าผวดนและน าใตดนอยางบรณาการและมประสทธภาพ ยทธศาสตรดานรกษาและฟนฟคณภาพสงแวดลอมอยางมสวนรวม ยทธศาสตรดานการปองกน การลดผลกระทบ และการปรบตวเพอรบมอภยพบตทางธรรมชาตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และยทธศาสตรดานการเพมประสทธภาพ การจดการองคกรและการบรหารจดการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยยทธศาสตรทงหมดมความเกยวโยงกบการจดการทจะสนบสนนการพฒนาทยงยนในมตทางเศรษฐกจในภาพรวมซงทรพยากรธรรมชาตจะเปนฐานของปจจยการผลตทส าคญหากปจจยการผลตทเปนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรมผลกระทบตอกระบวนการผลตกจะเปนปญหาตามมาโดยเฉพาะภาคการผลตทางการเกษตรทตองอาศยทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยการผลตทส าคญ และหากปจจยการผลตไดรบผลกระทบปรมาณอาหารทจะผลตไดกจะไดรบผลกระทบตามมาเชนเดยวกน รวมถงปญหาภาพรวมของผลตภาพทจะเกดขนจากรายไดทจะไดรบของเกษตรกรและรายไดผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ หรอ GDP ของประเทศกจะไดรบผลกระทบตามมาดวยเชนเดยวกน

192

ตารางท 7.1 ตารางเปรยบเทยบเปาประสงค ตวชวด และมาตรการทางเศรษฐกจ

เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางเศรษฐกจ 2.1 ยตความหว โหยและสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะคนทยากจนและอยในภาวะเปราะบาง

2.1.1 ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ

1.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข 4.กรอบยทธศาสตรการจดการอาหารของประเทศไทย คณะกรรมการอาหารแหงชาต 5.กรอบยทธศาสตรความมนคงทางอาหาร กระทรวงเกษตรและสหกรณ 6.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12

2.1.2: ความชกหรอรอยละความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES

2.2 ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในปพ.ศ.2573

2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญ เตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป

1.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข 4.กรอบยทธศาสตรการจดการอาหารของประเทศไทย คณะกรรมการอาหาร

2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตาม มาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอาย

193

เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางเศรษฐกจ ต ากวา 5 ป ของ

องคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD)

แหงชาต 5.กรอบยทธศาสตรความมนคงทางอาหาร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

194

เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางเศรษฐกจ 2.3 เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยง ปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปน 2 เทา

2.3.1 มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม

1.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12

2.3.2 ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง

2.4 สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ. 2573

2.4.1 สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน

1.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 4.แผนยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (พ.ศ.2559-2564) 5.แผนยทธศาสตรเกษตรอนทรย พ.ศ.2560-2564

2.5 รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตาม

2.5.1 ตวบงชความสมบรณของการเกบผลผลตในธนาคารพนธกรรม

1.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 2.แผนยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (พ.ศ.2559-2564)

2.5.2 สดสวนของ

195

เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางเศรษฐกจ ธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตว

พนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

3.แผนแมบทบรณาการจดการความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ.2558-2564

2. a เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ

2.a.1 ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ 2.a.2 กระแสความชวยเหลอรวม

1.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564)

2.b แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ

2.b.1ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร

1.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 2.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 3.แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2559-2564

196

เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางเศรษฐกจ 2.b.2 การอดหนน

ก า ร ส ง อ อ ก ท า งการเกษตร

1.แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2559-2564 2.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 3.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 4.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564)

2.c เลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม

2.c.1 ตวชวดราคา (อาหาร) ทผดปกต

1.แผนยทธศาสตรกระทรวงพาณชย พ.ศ.2559-2564 2.แผนยทธศาสตรชาต 20 ป เปนแนวทางหรอการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานตางๆของประเทศโดยเฉพาะประเดนเศรษฐกจเปนเรองทรฐไดใหความส าคญเปนล าดบแรก 3.แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 4.แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564)

197

2. มาตราการทางสงคมส าหรบขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) มาตการทางสงคมส าหรบขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) ตามแนวทางการพฒนาทยงยนทประเทศไทยไดด าเนนการในปจจบนและอนาคตนนถกก าหนดไวในยทธศาสตรการพฒนาในแผนพฒนาของชาตในระดบตางๆไดแกแผนยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ซงหนวยงานตางๆทเกยวของไดน าเอากรอบการพฒนาจากแผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาตไปขยายแนวทางการพฒนาในสวนงานหนาทความรบผดชอบของตนเองไปปฏบตและจดท าเปนแผนพฒนาแหงชาตในแตละดานของตนเองขนมา อาท แผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข แผนพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ แผนยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแหงชาต ของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน ซงในกรอบการด าเนนงานขององคกร หนวยงานตางๆทเกยวของเหลานไดก าหนดเปาหมายและตวชวดทสอดคลองและน ามาจากตวชวดในแผนยทธศาสตรการพฒนาชาต 20 ป และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 โดยสรปสาระส าคญของแผนพฒนาดงกลาวในมตมาตรการทางสงคมประเทศไทยก าหนดแนวทางการจดการจากการวเคราะหสถานการณทประเทศไทยมความเสยงจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมสงวยมากขน จ านวนประชากรวยแรงงานลดลง ผสงอายมปญหาสขภาพและมแนวโนมอยคนเดยวสงขน ปญหาความยากจนยงกระจกตวหนาแนนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ รวมทงความแตกตางของรายไดระหวางกลมคนรวยทสดและกลมคนจนทสดสงถง 34.9 เทา ในป 2556 เนองจากการกระจายโอกาสการพฒนาไมทวถง ยงไปกวานนทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม มปญหาความขดแยงในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตระหวางรฐกบประชาชน และระหวางประชาชนในกลมตางๆ เนองจากการจดการทรพยากรธรรมชาตมลกษณะรวมศนยขาดการเชอมโยงกบพนท ในขณะทปญหาสงแวดลอมเพมสงขนตามการขยายตวของเศรษฐกจและชมชนเมอง ประกอบกบสภาพภมอากาศมการเปลยนแปลงผนผวนมากขนประเทศไทยตองเผชญกบภยพบตทางธรรมชาตรนแรงมากขน สงผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคมไทยมากกวามงเนนการยกระดบคณภาพทนมนษยของประเทศ โดยพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงวย เพอใหเตบโตอยางมคณภาพ การหลอหลอมใหคนไทยมคานยมตามบรรทดฐานทดทางสงคม เปนคนด มสขภาวะทดมคณธรรมจรยธรรม มระเบยบวนย และมจตส านกทดตอสงคมสวนรวม การพฒนาทกษะทสอดคลองกบความตองการในตลาดแรงงานและทกษะทจ าเปนตอการด ารงชวตในศตวรรษท 21 ของคนในแตละชวงวยตามความเหมาะสม ตลอดจนการสรางเสรมใหคนมสขภาพดทเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพและการลดปจจยเสยงดานสภาพแวดลอมทสงผลตอสขภาพ การสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล าใหความส าคญกบการจดบรการของรฐทมคณภาพทงดานการศกษา สาธารณสข ใหกบผทดอยโอกาสและผทอาศยในพนทหางไกล การจดสรรทดนท ากน สนบสนนในเรองการสรางอาชพ รายได และสนบสนนการเพมผลตภาพ ผดอยโอกาส สตร และผสงอาย รวมทงกระจายการจดบรการภาครฐใหมความครอบคลมและทวถงทงในเชงปรมาณและคณภาพ ตลอดจนสรางชมชนเขมแขงใหเปนพลงรวมทางสงคมเพอสนบสนนการพฒนาและพรอมรบผลประโยชนจาก

198

การพฒนา โดยสงเสรมการประกอบอาชพของผประกอบการระดบชมชน การสนบสนนศนยฝกอาชพชมชน สงเสรมใหชมชนจดสวสดการและบรการในชมชน และผลกดนกลไกการกระจายทดนท ากนและการบรหารจดการทดนของชมชน โดยมงบรรลเปาหมายส าคญในการยกระดบรายไดประชากรกลมรอยละ 40 ทมรายไดต าสด จะเหนวามตมาตรการทางสงคมไดถกบรณาการบรรจไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงเปนแนวคดหนงทแตละประเทศตางกใหความส าคญในการสรางความมนคงและมการพฒนาก าหนดเปาหมายและตวชวด เราจะเหนวาประเทศตางๆไดมการสรางดชนชวดทางสงคม (Sustainability Society Index: SSI) ขนมาเพอวดการพฒนาของประเทศตางๆทวโลกวาอยในระดบใด โดยดชน SSI มวตถประสงคทจะใชเปรยบเทยบการพฒนาทยงยนในระดบโลก ซงส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดใชมต ทางสงคมมาเปนสวนหนงของการก าหนดมาตรการในการพฒนาและเปนดชนชวด อยางไรกตามส าหรบมาตราการทางสงคมส าหรบขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) ตามแนวทางการพฒนาทยงยนทประเทศไทยมกรณตวอยางส าหรบขอเสนอการเตรยมความพรอมของประเทศไทยกบการพฒนาทยงยนตามเปาประสงคของเปาหมายท 2 ของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) นน (ขนษฐา, มปป.) มดงน ตารางท 7.2 การเตรยมความพรอมของประเทศไทยกบการพฒนาทยงยนตามเปาประสงคของเปาหมายท 2

เปาประสงค ตวชวด มาตราการทางสงคม 2.1 ยตความหว โหยและสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะคนทยากจนและอยในภาวะเปราะบาง

2.1.1 ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ

1) สนบสนนใหโรงเรยนปลกผก เลยงสตว เพอเปนอาหารกลางวน ส าหรบเดกนกเรยน 2) สนบสนนให รพสต.ประเมนภาวะโภชนาการของหญงตงครรภทกรายและทกครงทมารบบรการ 3) สนบสนนใหกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน จดอาหารเสรมส าหรบหญงตงครรภทมคาดชนมวลกาย(BMI) ต ากวาเกณฑ เชน ไข นม ขาวกลอง เปนตน 4) สนบสนนใหครวเรอนของหญงตงครรภ เลยงไกไข เปดไข เพอบรโภคในครวเรอน 5) สนบสนนให อสม.ส ารวจภาวะโภชนาการของสตรใหนมบตร 6) สนบสนนใหกองทนสวสดการชมชนจดของเยยมหญงคงครรภและบตรทเหมาะสม เชน ขาไก นม เปนตน

199

เปาประสงค ตวชวด มาตราการทางสงคม

7) สนบสนนใหหญงวยรนหญงตงครรภและใหนมบตรไดรบอาหารทผลตในชมชน เชน ชมชนทผลตนมโคไดเอง สามารถดมนมฟร การเขาเกบผกในพนทสาธตของชมชน หรอศนยบรการและถาคโนโลยการเกษตร ไดรบสทธใชน าเพอการเกษตรไดมากกวากลมอน เปนตน 8) สงเสรมใหหญงวยรน หญงตงครรภ หญงใหนมบตร ผสงอาย ไดรบสทธในการเขาถงอาหาร เชน การเขาใชพนทสาธารณะปลกผกสวนครว การสนบสนนนมจากฟารม เปนตน 9) สนบสนนให รพสต. ตรวจคดกรองสขภาพผสงอาย เชนชงน าหนก วดสวนสง เพอประเมนภาวะโภชนาการ เปนตน 10) สนบสนนใหชมชนจดกจกรรมเปนการสนบสนนอาหารใหกบผสงอาย เชน ประเพณตดฃกบาตรขาวสารอาหารแหง เพอแบงปนผสงอาย ประเพณตานตอด เปนตน 11) สงเสรมใหผสงอาย ไดรบสทธในการเขาถงอาหาร เชนการเขาใชพนทสาธารณะปลกผกสวนครว เลยงสตว เชน ไก ปลา เปด กบ เพอบรโภค 12) สนบสนนใหผสงอายไดรบอาหารทผลตในชมชน เชน ชมชนทผลตนมโคไดเอง สามารถดมนมฟร การเขาเกบผกพนทสาธตของชมชน หรอศนยบรการถายทอดเทคโนโลย ไดรบสทธการใชน าเพอการเกษตรไดมากกวากลมอน เปนตน 13) สนบสนนให รพ.สต. จดกจกรรมสงเสรมผปวยเรอรงรบปรทานอาหารทเหมาะสมกบโรค 14) สนบสนนให อสม. ตดตามเยยมดแลท

200

บานและใหความรเรองอาหารทเหมาะสมกบโรค แกผปวยเรอรงและครอบครว

2.1.2 ความชกของความไมมนคงทางอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรง

ไมมขอมลสนบสนนในชมชนทองถน

2.2 ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในปพ.ศ.2573

2.2.1ความชกภาวะเตยแคระแกรน

1) สนบสนนใหกองทนหลกประกนสขภาพชมชน จดท าแผนทครอบคลมการดแลการเจรญเตบโตของเดก 0-5 ป 2) สนบสนนศนยพฒนาเดกฯ ประเมนภาวะแคระแกรน และผอม (สวนสงตออาย) ในเดกต ากวา 5 ป ทก 2 เดอน 3) สนบสนนให อสม. ประเมนภาวะแคระแกรน และผอม (สวนสงตออาย) ในเดกต ากวา 5 ป ทอยในชมชนทก 3 เดอน 4) สนบสนนให อสม.ประเมนภาวะแคระแกรน และผอม (สวนสงตออาย) ในเดกต ากวา 5 ป ทอยในชมชน ทก 3 เดอน 5) สงเสรมใหมสอการใหขอมล ความร แกครอบครวทมเดกอายต ากวา 5 ป ในปกครอง เชน สอ แผนพบ คมออาหารส าหรบเดก

201

เปาประสงค ตวชวด มาตราการทางสงคม 2.2.2 ความชกของ

ภาวะทพโภชนาการ

1) สนบสนนให อสม. ด าเนนการส ารวจภาวะทพโภชนาการของกลมประชากรเดก 0-5 ป ทก 3 เดอน 2) สนบสนนใหกองทนหรอสถาบนการเงนในชมชน จดสรรผลก าไรใหศนยพฒนาเดกเลก 3) สนบสนนใหศนยพฒนาเดกเลก จดอาหารและกจกรรมทเหมาะส าหรบเดกทมน าหนกเกนมาตรฐาน เชน นมพรองมนเนย ขาวกลอง เปนตน 4) ตดตามประเมนน าหนกเดกเลกอยางนอยเดอนละ 1 ครง

2.3 เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปน 2 เทา

2.3 .1 มลคาการผ ล ต ต อ ห น ว ยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม

ไมมขอมลสนบสนนในชมชนทองถน

2 . 3 . 2 ผ ล ผ ล ตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง

1) จดท าแผนพฒนาทองถน 4 ป ในการสนบสนนการท าเกษตรกรรมเพอสรางอาหารปลอดภยในชมชน 2) สนบสนนการพฒนาศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบลเพอยกระดบการพฒนาคณภาพ ของผลผลตทางการเกษตร เชน การจดการแปลงฟารม การคดพนธบ ารงพนธ เปนตน 3) สนบสนนการพฒนาอาสาสมครเกษตรหมบาน เกษตรอาสา หรออาสาสมครใหมบทบาทในการพฒนาการเกษตรและอาหารปลอดภยของพนท 4) พฒนาขดความสามารถของนกวชาการเกษตรหรอบคลากรของ อปท. ใหสามารถสรางรปธรรมขบเคลอนระบบเกษตรกรมยงยนสอาหารปลอดภยในพนทตาม 5 ชดกจกรรม 5) สนบสนนการพฒนา กลมองคกรทเกยวของกบเกษตรกรรมยงยน และอาหารปลอดภยในพนท ใหมขดความสามารถผลตอาหารทมคณภาพ เชน การจดการดน น า ปย โรคพช เปนตน 6) สนบสนนการพฒนาหลกสตรและอบรมใหแมบาน

202

แมครว ผประกอบอาหารในงานบญ งานวฒนธรรมประเพณมความรและมกษะในการประกอบอาหารจดการโรค และอาหารสมวย จากวตถดบในชมชน 7) จดท าแผนพฒนาการเกษตรและอาหารปลอดภยของต าบล โดยการมสวนรวมของ 4 ภาคในพนท

2.4 สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ. 2573

2.4.1 สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน

1) สงเสรมใหครอบครวมการพงพาตนเองดานอาหารจากการเกษตรในระดบครวเรอน เขน ปลกผกสวนครวรวกนได ตเยนขางบาน โรงพยาบาลขางรว เปนตน 2) รณรงคใหเกดความรและความเขาใจทน าไปสการปรบพฤตกรรมการบรโภคเพอปองกนและจดการโรค เชน การรบประทานอาหารลดหวาน มน เคม เปนตน

3) สนบสนนใหชมชนมการพฒนารปแบบตลาดท

203

รองรบและจ าหนายอาหารปลอดภยทเหมาะสมกบพนท เชน ตลาดสเขยว โซนอาหารปลอดภย เปนตน 4) พฒนาพนทของ อปท. ใหพนทตนแบบหรอแหลงเรยนรดานการผลตอาหารปลอดภย 5) สนบสนนการใชพนทสาธารณะท าใหชมชนเขาถงอาหารได เชนการเปลยนนารางเปนนารวม การปลกผกในพนทสาธารณะ เปนตน 6) รณรงคใหเกดการจดการทรพยากรธรรมชาต และสภาพแวดลอมทท าใหอาหารตามะรรมชาตกลบคนมา เชน การท าเกษตรปราณต เกษตรผสมผสาน วนเกษตร เปนตน 7) สนบสนนใหมการคดแยกทงในระดบครวเรอน และชมชน เพอน าขยะมาใชในการเกษตรและการสรางอาหารปลอดภย เชน ปยหมก น าหมกชวภาพ เปนตน 8) สนบสนนใหมการพฒนาใหเกดตนแบบของการสรางแหลงน าขนาดเลกในไรนา หรอการจดการระบบน าเพอการเกษตรและสรางอาหารปลอดภยทเหมาะสมกบพนท 9) สนบสนนใหประชาชนใชประโยชนในพนทสาธารณะของชมชนส าหรบการผลตอาหารทางการเกษตร เลยงสตว 10) สนบสนนเมลดพนธ พนธพช พนธสตวใหกบครวเรอนเพอใหผหญง คนพนเมองเกษตรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงไดมโอกาสผลตอาหาร 11) สงเสรมใหประชาชนมการพฒนาทกษะการแปรรปอาหาร การผลตอาหาร และการสรางชองทางการตลาดเพอจ าหนายสนคา 12) สงเสรมใหคนในชมชนมการจางงานผหญง คนพนเมอง เกษตรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมง

2.5 รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวใน

2.5.1 ตวบงชความสมบรณของการเกบผลผลตในธนาคารพนธกรรม

1) สนบสนนใหองคกรชมมการจดการทรพยากร เพอการอนรกษ พฒนาและน าใช เชน การสรางแปลงรวบรวมพนธ การสะสมพอ แมสตวพนธด ก าหนดโซนพนทอนรกษพนธกรรมพช เปนตน

204

ไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตว

2.5.2 สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ

2) สนบสนนใหศนยบรการและถายทอดดทคโนโลยทางการเกษตรประจ าต าบล มการจดท าฐานขอมลพนธกรรมทองถน เชน การขนทะเบยนพนธพช พนธสตว เปนตน 3) สนบสนนการจดท าหลกสตรทองถนดานการอนรกษพนธกรรมความหลากหลายทางชวภาพในทองถน 4) สนบสนนใหเกษตรกรมการจดท าธนาคารพนธกรรมทองถน เชน พนธพช พนธสตว เปนตน 5) สงเสรมใหชมชนมการผลตอาหารทองถน เช ผกพนบาน พชเครองเทศและสมนไพร ปศสตวพนเมอง เปนตน และมการสงเสรมประชาสมพนธ และสรางชองทางการตลาด 6) สงเสรมใหชมชนจดกจกรรมเพอการอนรกษ เชน มหกรรมพนธกรรมพชและสตวพนเมอง ตลาดนดพนธพช พนธสตว ประกวดพนธพช พนธสตว เปนตน

2. a เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ

2.a.1 ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ 2.a.2 กระแสความชวยเหลอรวม

1) สนบสนนใหหนวยงาน องคกรชมชน ทเกยวของ จดใหมงานและกจกรรมเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในชมชน 2) สนบสนนการพฒนาศกยภาพเกษตรกรใหสามารถคดเลอก และปรบปรงพนธพช พนธสตว 3) ผลกดนใหมการก าหนด กฎ กตกา อนรกษปาชมชน หรอทรพยากรดน น า ปา 4) สนบสนนการผลตหรอการพฒนาคนรนใหมในชมชนเพอใหสามารถผลตอาหารทางการเกษตร เชน กลมเยาวชนหวใจสเขยว คนอาสารกษาทรพยากรธรรมชาตเกษตรกรรนใหม ยวเกษตรกร เปนตน 5) ผลกดนใหมการก าหนดกฎ กตกาชมชนเรองการจดการขยะ การอนรกษแหลงน า ปาชมชน เปนตน

2.b แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนน

2 . b.1ร ะ ด บ ก า รอ ด ห น น ผ ผ ล ตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลง

1) สนบสนนการพฒนาตลาดชมชนใหเปนชองทางการจ าหนายผลผลตทางการเกษตร พช สตว ขาวและอาหารแปรรป 2) เพมพนทตลาดส าหรบกลมผลตอาหารทางการเกษตร และปลอดภยตอผบรโภค

205

สนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ

ภาษ ก า ร ส ง ออกและน าเขาในสนคาเกษตร

3) สนบสนนกลมอาชพทางการเกษตร ในการพฒนาคณภาพของผลตภณฑหรอผลผลต เชน บรรจภณฑเพอเพมมลคาสนคา การแปรรปอาหารเพมคณภาพสนคา การสรางแบรนด เปนตน

2.b.2 การอดหนนก า ร ส ง อ อ ก ท า งการเกษตร

1) สนบสนนใหมตลาดกลางเพอกระจายสนคาทางการเกษตรสตลาดภายนอกชมชน 2) สนบสนนใหมการพฒนารานคากลางชมชน ตลาดกลางชมชน โซนอาหารปลอดภยในชมชน 3) สงเสรมการพฒนาคณภาพผลผลตทางการเกษตร การแปรรปอาหาร

2.c เลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม

2.c.1 ตวชวดราคา (อาหาร) ทผดปกต

ไมมขอมลสนบสนนในชมชนทองถน

จากตวอยางดงกลาวเราจะเหนวามาตรการทางสงคมในการด าเนนงานเพอใหบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยนเพอการยตความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) นนการบรณาการกบภาคสวนตางๆมความส าคญโดยเฉพาะภาคชมชนและประชาสงคมซงเปนผทไดรบผลประโยชนและผลกระทบโดยตรงตอวถชวตและความเปนอยของเขา ดงนนมาตรการทางสงคมทส าคญคอการสรางการมสวนรวมของชมชนและภาคเครอขายในการจดการตนเองจะเปนตวชวยในการขบเคลอนไปสความส าเรจและการบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยน 3. มาตราการทางกฎหมายส าหรบขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) ส าหรบมาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการผลกดนและสนบสนนการขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) มกฎหมายและมาตรการทเปนกฎระเบยบทเกยวของไดแกกฎหมายทเกยวของกบการจดการรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อาทกฎหมายเกยวกบทดนและปาไม กฎหมายเกยวกบทรพยากรน าและการประมง 1. กฎหมายเกยวกบทดนและปาไม ไดแก

1. พระราชบญญตการใชประมวลกฎหมายทดน พ.ศ2497 ซงจะมการออกระเบยบหรอกฎหมายลกออกมาบงคบใชในเรองตางๆทเกยวกบทดน ซงเปนเงอนไขพนฐานของปจจยการผลตในภาคการเกษตร หากเกษตรกรสามารถมทดนท ากนและมสทธในทดนของตนเองกจะเปนหลกประกนของความมนคงในการด ารงชพ

206

2. พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 เปนกฎหมายทมความเกยวของกบการเขาไปใชประโยชนในทดนท ากนของเกษตรกรในหลายพนทของประเทศ ซงมกจะเกดความขดแยงระหวางภาครฐและประชาชนในเรองของการบงคบใชกฎหมายและสงผลกระทบตอชวตความเปนอยของเกษตรกรทอาศยอยในพนทดงกลาวซงยงไมมมาตรการในการจดการทเปนรปธรรม 3. พระราชบญญตปฏรปทดนเพอการเกษตรกรรม พ.ศ.2518 ซงการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมหมายความวาการปรบปรงเกยวกบสทธและการถอครองในทดนเพอเกษตรกรรม รวมตลอดถงการจดทอยอาศยในทดนเพอเกษตรกรรมนน โดยรฐน าทดนของรฐหรอทดนทรฐจดซอหรอเวนคนจากเจ าของทดนซงมได ท าประโยชน ในทดนนนด วยตนเองหรอมทดนเกนสทธตามพระราชบญญตนเพอจดใหแก เกษตรกรผ ไมมทดนของตนเองหรอเกษตรกรทมทดนเลกนอยไมเพยงพอแกการครองชพและสถาบนเกษตรกรได เชาซอเชาหรอเขาท าประโยชนโดยรฐใหความชวยเหลอในการพฒนาอาชพเกษตรกรรม การปรบปรงทรพยากรและปจจยการผลต ตลอดจนการผลตและการจ าหนายใหเกดผลดยงขน 2. กฎหมายเกยวกบทรพยากรน าและการประมงทเกยวของกบภาคเกษตรกรรม ไดแก 1. พระราชบญญตการชลประทานราษฎร พ.ศ.2482 เปนกฎหมายทเกยวของกบการใชน าเพอการเพาะปลกของเกษตรกรทถกตราขนเพอคมครองการชลประทานของราษฎร ซงปจจบนปญหาเรองระบบชลประทานราษฎรนนเรมนอยลงเนองจากระบบชลประทานดงกลาวเรมหายไป มการจดการน าของภาครญเขาแทนทโดยเฉพาะการขดลอกคคลอง การท าฝาย เปนตน 2. พระราชบญญตชลประทานกลาง พ.ศ.2485 และฉบบแกไขเพมเตม พ.ศ.2530 เปนกฎหมายเกยวกบการจดการน าเพอการเกษตรทด าเนนการโดยภาครฐ มกรมชลประทานเปนเจาของเรองซงเปนการจดการทลงทนจากรฐ โดยนยามชลประทานหมายความวากจการทกรมชลประทานจดท าขนเพอใหไดมา ซงน าหรอเพอกก เกบ รกษา ควบคม สง ระบายหรอแบงน าเพอเกษตรกรรม การพลงงาน การสาธารณปโภค หรอการอตสาหกรรม และหมายความรวมถงการปองกนความเสยหายอนเกดจากน ากบรวมถงการคมนาคมทางน าซงอยในเขตชลประทานดวย 3. พระราชบญญตน าบาดาล พ.ศ.2520 เปนทรพยากรน าอกประการหนงทสถานการณปจจบนมการน าเอาน าบาดาลมาใชเพอประโยชนทางการเกษตรเปนจ านวนมากจงมการก าหนดหลกเณฑขน โดยน าบาดาลหมายความถงน าใตดนทเกดอยในชนดน กรวด ทราย หรอหน ซงอยลกจากผวดนเกนความลกทรฐมนตรก าหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา แตจะก าหนดความลกนอยกวาสบเมตรมได และการน าน าบาดาลมาใชประโยชนจะตองขออนญาตจากเจาพนกงานตามทกฎหมายก าหนด 4. พระราชบญญตประมง พ.ศ.2490 เปนกฎหมายทตราขนเพอบงคบใชเกยวกบกจการทด าเนนการเกยวกบสตวน าทงการประกอบกจการเลยงและการจบสตวน าจากแหลงธรรมชาต ทมกฎเกณฑกตกาตามทก าหมายก าหนดไว ซงผทจะด าเนนการจะตองขออนญาตตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนดกอน 3. กฎหมายเกยวกบการคมครองพนธพชพนธสตว ไดแก 1. พระราชบญญตพนธพช พ.ศ.2518 เปนกฎหมายทก าหนดหลกเกณฑเกยวกบพนธพช และสทธเกยวกบการจดการพนธพช

207

2. พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ.2542 เปนกฎหมายทก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการคมครองและสทธเกยวกบการด าเนนการเกยวพนธพช 3. พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 เปนกฎหมายทใหความคมครองและการด าเนนการเกยวกบสตวปา 4. กฎหมายทเกยวของกบธรกจการเกษตร ไดแก 1. พระราชบญญตการซอสนคาเกษตรลวงหนา พ.ศ.2542 เปนก าหมายเกยวกบการซอขายสนคาเกษตรลวงหนาและหลกเกณฑขอปฏบตทเกยวของ โดยการซอขายลวงหนาหมายความวาการซอขายสนคาเกษตรโดยวธการประมลโดยเปดเผยในตลาดเพอรบมอบหรอสงมอบสนคาเกษตรนนในวนขางหนาตามปรมาณและราคาทตกลงกนตามหลกเกณฑวธการและเงอนไขทคณะกรรมการตลาดก าหนด สวนขอตกลงซอขายลวงหนาหมายความถงค าสงซอหรอค าสงขายสนคาเกษตรซงผซอหรอผขายสงเขาตลาด และไดรบการยนยนการซอขายเกยวกบปรมาณ ราคา ระยะเวลารบมอบ หรอสงมอบสนคาเกษตรนนจากตลาดแลว 5. กฎหมายทเกยวกบอาหาร ไดแก 1. พระราบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551 เปนกฎหมายทตราขนเพอใหคณะกรรมการด าเนนงานเกยวกบการจดท ากรอบและยทธศาสตรอาหารของชาตขน โดยมงเนนเกยวกบความมนคงทางอาหาร คณภาพอาหาร ระบบหวงโซอาหาร ความปลอดภยของอาหาร อาหารศกษาเปนการศกษาความรเรองอาหารในดานตางๆ และการด ารงรกษาไว ซงเสถยรภาพของอาหาร

208

ตารางท 7.3 มาตรการทางกฎหมายตามเปาประสงค และตวชวด เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางกฎหมาย 2.1 ยตความหว โหยและสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะคนทยากจนและอยในภาวะเปราะบาง

2.1.1 ความชกของการขาดสารอาหารหรอภาวะทพโภชนาการ 2.1.2: ความชกหรอรอยละความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES

1.มาตรการเกยวกบการใชแบบประเมน FIES จะตองมหนวยงานทเกยวของด าเนนการจดเกบ แตปจจบนยงไมหนวยงานใดทท าหนาทจดเกบขอมลดงกลาว ดงนนหากมมาตรการทเปนขอบงคบหรอกฎระเบยบของส านกงานนายกรฐมนตรมาบงคบใหหนวยงานทเกยวของด าเนนการกจะเปนแนวทางในการใหไดขอมลมาตอบตวชวดดงกลาว

2.2 ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในปพ.ศ.2573

2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญ เตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนก

-

209

ตามเกณฑความสงตาม มาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD)

210

เปาประสงค ตวชวด มาตรการทางกฎหมาย 2.3 เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยง ปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปน 2 เทา

2.3.1 มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม 2.3.2 ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง

-

2.4 สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ. 2573

2.4.1 สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน

-

2.5 รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตว

2.5.1 ตวบงชความสมบรณของการเกบผลผลตในธนาคารพนธกรรม 2.5.2 สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอ

-

211

การจะสญพนธ 2. a เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ

2.a.1 ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ 2.a.2 กระแสความชวยเหลอรวม

-

2.b แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ

2.b.1ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร 2.b.2 การอดหนนการสงออกทางการเกษตร

-

2.c เลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม

2.c.1 ตวชวดราคา (อาหาร) ทผดปกต

-

จากการทบทวนมาตรการทางกฎหมายทเกยวของกบการขจดความหวโหย บรรลความมนคงทางอาหาร และยกระดบโภชนาการและสงเสรมเกษตรยงยน (8 เปาประสงค 14 ตวชวด) นนเราจะเหนวาสวนใหญเปนกฎหมายทสนบสนนทางออม แตยงไมมกฎหมายทบงคบใชโดยตรง อยางไรกตามการทจะผลกดนใหเกดการปฏบตในเชงรปธรรมนน การบงคบใชกฎหมายทมประสทธภาพเปนสงทส าคญมากกวาการตรากฎหมายขนมาใหม ซงเราจะเหนวามาตรการทางกฎหมายในสวนของเปาประสงคทบางตวทยงเปนปญหาในการบรหารจดการอยางเชน เปาประสงคท 2.b แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ ซงมตวชวดคอระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร และการอดหนนการสงออกทางการเกษตรนนจ าเปนตองมการหาแนวทางการด าเนนงานทเหมาะสมเนองจากเปนเปาประสงคและตวชวดทมความสมพนธกบกฎกตกาสากลวาดวยการเจรจาทางการคาในระดบทวภาค พหภาคระหวางประเทศ ซงเงอนไขดงกลาวเปนเงอนไขทมความเปราะบางทางสถานการณทางการเมองระหวางประเทศ

212

บทท 8 สรป

รายงานการส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยในครงนสามารถสรปผลการด าเนนงานเกยวกบเปาหมายท 2 คอการขจดความหวโหย การสรางหลกประกนดานความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยนดงน 1. การนยามความหมายเปาประสงคและตวชวดการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยนนนพบวา ประเทศไทยเรายงไมมการนยามความหมายในแตละเปาประสงคทชดเจนและเขากบบรบทของประเทศไทย เมอเราทบทวนการนยามความหมายของแตละเปาประสงคตามการนยามขององคกรทเกยวของระหวางประเทศและงานศกษาเกยวกบประเดนดงกลาวในประเทศแลวจ าเปนตองสรางความเขาใจตอความหมายค าจดความทตรงกนของหนวยงานและภาคสวนตางๆทเกยวของ ซงจะเปนการสรางความเขาใจทตรงกนและสามารถจะผลกดนขบเคลอนการท างานไปสการบรรลเปาหมายทก าหนดไวไดอยางมประสทธภาพตอไป 2. การส ารวจสถานการณการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยนนพบวา ประเทศไทยมสถานการณทดเกยวกบการทจะบรรลเปาหมายใน Goal 2 เนองจากการด าเนนงานของประเทศโดยหนวยงานทเกยวของนนมการด าเนนงานทสอดคลองกบยทธศาสตรการแกไขปญหาการยตความหวโหย การสรางหลกประกนดานความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยน โดยพบวาเปาประสงคและตวชวดแตละตวสามารถประเมนสถานะเบองตนไดดงน เปาประสงคท 2.1: ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 ตวชวด 2.1.1: ความชกของการขาดสารอาหารหรอขาดแคลนสารอาหาร นนพบวาสถานการณในการลดความชกการขาดสารอาหารในกลมประชากรเปาหมายของประเทศไทยมความชกลดงและผานเกณฑทก าหนดไว ในขณะเดยวกนกระทรวงสาธารณสขซงเปนหนวยงานทรบผดชอบในการจดท าฐานขอมลกมการขอเพมตวชวดทมากกวาทองคการสหประชาชาตก าหนดไวโดยมการขอก าหนดเพมตวชวดรอยละของเดกอาย 0-5 ป สงดสมสวน และรอยละของเดกอาย 6-14 ปสงด สมสวน ตวชวด 2.1.2: ความชกของความไมมนคงดานอาหารของประชากรในระดบปานกลางหรอรนแรงจ าแนกบนพนฐานของระดบประสบการณในการขาดความมนคงทางอาหารหรอใชแบบประเมน FIES ส าหรบตวชดงกลาวยงไมมการจดท าฐานขอมลเพอตอบตวชวดน ดงนนควรมการมอบหมายใหหนวยงานทรเกยวของด าเนนการจดท าและเกบฐานขอมลตวชวดดงกลาว เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรล

213

เปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568

2.2.1: ความชกภาวะเตยแคระแกรน (ความสงต ากวาเกณฑ ตามคามาตรฐานการเจรญเตบโตขององคการอนามยโลก) ในเดกอายต ากวา 5 ป สถานการณในเปาประสงคและตวชวดนประเทศไทยสามารถด าเนนงานทบรรลเปาหมายโดยสถตจากการรายงานของกรมอนามย และส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขพบวาความชกเตยแคระแกรนของเดกอายต ากวา 5 ปของประเทศมจ านวนลดลง

ตวชวด 2.2.2: ความชกของภาวะทพโภชนาการ (ประเมนน าหนกตามเกณฑความสงตามาตรฐานการเจรญเตบโตในเดกอายต ากวา 5 ป ขององคการอนามยโลกซงใชคาเบยงเบนมาตรฐานทเบยงเบนไปจากคามธยฐานโดย 1.ภาวะน าหนกเกน (Overweight) โดยน าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกเกน 2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน +2SD และ 2.ภาวะผอม (Wasting) น าหนกตวของเดกต ากวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดกนอยกวา -2 เทาของคาเบยงเบนมาตรฐาน -2SD)ส าหรบประเทศไทยสถานการณดงกลาวพบวาความชกของภาวะทพโภชนาการมแนวโนมลดง แตมปญหาของภาวะโภชนาการเกนในเดกทมแนวโนมเพมขน ในสวนของกระทรวงสาธารณสขจงขอปรบเพมตวชวดคอรอยละของเดกอาย 0-5 ป สงดสมสวน และรอยละของเดกอาย 6-14 ปสงด สมสวน สวนสถานการณกลมประชากรอนอยางหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตรนนมรายงานทส ารวจพบวามแนวโนมของภาวะการขาดสารอาหารบางอยาง เชน ภาวะโลหตจาง ภาวการณขาดสารไอโอดน เปนตน ขณะทผสงอายพบวามแนวโนมของสถานการณปญหาภาวะทพโภชนาการทเพมขน

เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม

ตวชวด 2.3.1: มลคาการผลตตอหนวยแรงงาน จ าแนกตามขนาดกจการของการท าฟารม/เลยงสตว/การปาไม นนสถานการณพบวามแนวโนมทดขนโดยขอมลจากรายงานของส านกงานสถตแหงชาตแสดงใหเหนถงแนวโนมผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตรมมลคาทเพมขน การจางงานภาคเกษตรและมลคาผลตตอหนวยแรงงานมแนวโนมเพมขน

ตวชวด 2.3.2: ผลผลตภาพรวมรายไดของผผลตอาหารรายเลกจ าแนกตามเพศและสถานภาพชนพนเมอง ส าหรบสถานการณผลผลตภาพรวม (TFP) นนพบวาปประเทศไทยมแนวโนมการขยายตวทเพมขนโดยภาคการเกษตรมการขยายตวถงรอยละ 2.58 ในป 2557

เปาประสงคท 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573

ตวชวด 2.4.1: สดสวนหรอรอยละของพนทเกษตรทมการท าเกษตรแบบยงยน สถานการณเกยวกบสรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนนนพบวาประเทศไทยมสดสวนพนทใน

214

การผลตทางการเกษตรกวารอยละ 46.54 ของพนททงประเทศ มการท าการเกษตรปลอดภยทไดรบการรบรอง GAP จ านวน 1.05 ลานไร พนทเกษตรอนทรยจ านวน 153,573 ไร หรอคดเปนรอยละ 1.68 ของพนทท าการเกษตรทงประเทศ ซงจะเหนวายงอยในเกณฑทนอย ซงมความจ าเปนตองสงเสรมและสนบสนนการเกษตรกรรมยงยนใหมากขน โดยตนปทผานมารฐบาลไดมนโยบายเพมพนทเกษตรอนทรยขนเปน 1 ลานไรในระยะเวลา 4 ปหรอรอยละ 15 ตอป ซงกระทรวงเกษตรและสหกรณไดขอปรบเปลยนใหมการเพมพนทเกษตรอนทรยเพมขนไมนอยกวารอยละ 20 ตอป และใหเกษตรกรไดรบการอบรมเกษตรทฤษฎใหมปละ 15,000 ราย เปาประสงคท 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอบางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573

ตวชวด: 2.5.1: จ านวนหรอตวบงชความสมบรณของพนธกรรมพชและสตวส าหรบความมนคงทางอาหารและการเกษตรเพอสนบสนนการอนรกษทงในระยะกลางและระยะยาว

ตวชวด: 2.5.2: สดสวนของพนธพชพนธสตวทองถนทแบงหมวดหมออกเปนอยในความเสยง ไมอยในความเสยง หรอไมรระดบความเสยงตอการจะสญพนธ ส าหรบสถานการณเปาประสงคและตวชวดนของประเทศไทยพบวายงอยระหวางการด าเนนงานโดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมขอปรบเปลยนตวชวดเปนมการด าเนนงานเกยวกบรกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตว และมการด าเนนงานเพอจดตงธนาคารเมลดพนธของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปาประสงคท 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด ตวชวด 2.a.1: ดชนการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอคาใชจายของภาครฐ ตวชวด 2.a.2: หนวยงานทงหมดมมการขบเคลอนทราบรน (การไดรบความชวยเหลอ ทางการพฒนาอยางเปนทางการ) ในภาคการเกษตร ส าหรบสถานการณการเตรยมความพรอมทางการเกษตรตอการใชจายของภาครฐในประเทศไทยมขอมลของส านกงารเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณรายงานป 2558 อยทระดบ 0.36 เปาประสงคท 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา

215

ตวชวด 2.b.1: ระดบการอดหนนผผลตโดยรวม (PSE) โดยดจากรอยละของความเปลยนแปลงภาษการสงออกและน าเขาในสนคาเกษตร ตวชวด 2.b.2: การอดหนนการสงออกทางการเกษตร สถานการณการแกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบส าหรบประเทศไทยนนมนโยบายสนบสนนการเสรมสรางความแขงแกรงของระบบการคาพหภาคและมการทบทวน/แกไขมาตรการกดกนทางการคาในรปแบบ NTBs ผานการประชมระดบพหภาคและทวภาคกบประเทศตางๆ โดยมกระทรวงพาณชยเปนผด าเนนการ ขณะทการอดหนนการสงออกทางการเกษตรนนกระทรวงพาณชยเหนวาประเทศไทยไมมกลไกเพออดหนนการสงออกสนคาเกษตร เปาประสงคท 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง ตวชวด 2.c.1: ตวชวดความไมปกตของราคาอาหาร หรอราคาอาหารทผดปกต สถานการณปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสมส าหรบประเทศไทยพบวาอยระหวางการจดท าฐานขอมลสนคาและขอมลตลาดเพอใหเกษตรกรและผประกอบการน าไปใชวเคราะหวางแผนการผลตและการตลาดไดโดยการด าเนนงานของกระทรวงพาณชย 3. การประเมนสถานะมาตรการดานเศรษฐศาสตร สงคม และกฎหมายทภาครฐและหนวยงานทเกยวของด าเนนการเกยวกบการพฒนาทยงยนดานความมนคงทางอาหารและการยตความหวโหยในประเทศไทยพบวาประเทศไทยไดมการด าเนนเกยวกบมาตรการทางเศรษฐกจและมาตรการทางสงคมพบวาในระดบชาตโดยมการจดท ายทธศาสตรชาตและแผนพฒนาตางๆไดแก แผนยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ.2560-2579) แผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) และแผนยทธศาสตรของกระทรวงตางๆทน าเอากรอบตามแนวทางการพฒนาของแผนยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ.2560-2579) แผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ไปปฏบต อาทแผนยทธศาสตรชาต 20 ป ดานสาธารณสข (พ.ศ.2560-2579) กระทรวงสาธารณสข แผนพฒนาการเกษตร (พ.ศ.2560-2564) ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ และแผนยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (พ.ศ.2559-2564) โดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน สวนมาตรการทางกฎหมายพบวามกฎหมายหลายฉบบทเกยวของกบการด าเนนงานของมาตรการการขจดความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยน แตยงมลกษณะทกระจดกระจาย แตขาดประสทธภาพในการบงคบใช ท าใหกฎหมายอาจไมเออหรอสนบสนนการพฒนาทยงยนหรอบางทกฎหมายกลบเปนอปสรรคเสยเอง เชน สทและการเขาถงทรพยากรในการผลตของเกษตรกรและคนยากจน เปนตน 4. การจดล าดบความส าคญเพอน าเสนอเปาหมายและตวชวดทเหมาะสมของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายนนตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) นน เปาประสงคและตวชวดแตละประเดนมความส าคญและสมพนธกน โดยผเขยนเหนวาการเรยงล าดบตามเปาหมายและตวชวดท

216

ก าหนดมามความเหมาะสมตามความ “เรงดวน” (Urgency) และ“ผลกระทบ” (Impact) ของเปาประสงคตามล าดบดงน 1. เปาประสงคท 2.1: ยตความหวโหยและการสรางหลกประกนใหทกคนโดยเฉพาะอยางยงคนยากจน และประชากรทอยในภาวะเปราะบาง รวมทงทารกสามารถเขาถงอาหารทปลอดภย มคณคาทางโภชนาการและมความพอเพยงตลอดทงปภายในป พ.ศ.2573 2. เปาประสงคท 2.2: ยตภาวะทพโภชนาการทกรปแบบและแกไขปญหาความตองการสารอาหารของหญงวยรน หญงตงครรภและใหนมบตร และผสงอายภายในป พ.ศ.2573 รวมถงบรรลเปาหมายทตกลงรวมกนระหวางประเทศวาดวยภาวะแคระแกรนและผอมแหงในเดกอายต ากวา 5 ป ภายในป พ.ศ.2568 3. เปาประสงคท 2.3: เพมผลผลตทางการเกษตรและรายไดของผผลตอาหารรายเลกโดยเฉพาะผหญง คนพนเมอง เกษตรกรแบบครอบครว คนเลยงปศสตว ชาวประมงใหเพมขนเปนสองเทาโดยรวมถงการเขาถงทดนและทรพยากรและปจจยน าเขาในการผลต ความร บรการทางการเงน ตลาด และโอกาสส าหรบการเพมมลคาและการจางงานนอกฟารมอยางปลอดภยและเทาเทยม 4. เปาประสงคท 2.4: สรางหลกประกนวาจะมระบบการผลตอาหารทยงยนและด าเนนการตามแนวปฏบตทางการเกษตรทมภมคมกนทจะเพมผลตผลและการผลต ซงจะชวยรกษาระบบนเวศ เสรมขดความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะอากาศรนแรง ภยแลง อทกภยและภยพบตอนๆ และจะชวยพฒนาทดนและคณภาพดนอยางตอเนองภายในป พ.ศ.2573 5. เปาประสงคท 2.5: รกษาหรอคงไวซงความหลากหลายทางพนธกรรมของเมลดพนธพชทใชเพาะปลก สตวในไรนาและทเลยงตามบานเรอน และชนดพนธตามธรรมชาตทเกยวของกบพชและสตวเหลานน รวมถงใหมธนาคารเมลดพนธและพชทมการจดการทดและมความหลากหลายทงในระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบนานาชาต และสรางหลกประกนวาจะมการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรทางพนธกรรมและองคความรทองถนทเกยวของอบางเปนธรรมและเทาเทยมตามทตกลงกนระหวางประเทศภายในป พ.ศ.2573 6. เปาประสงคท 2.a: เพมการลงทนตลอดจนการยกระดบความรวมมอระหวางประเทศในเรองโครงสรางพนฐานในชนบท การวจยเกษตรและขยายบรการ การพฒนาเทคโนโลย และการท าธนาคารยนของพชและสตวเพอยกระดบขดความสามารถในการผลตสนคาเกษตรในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนานอยทสด 7. เปาประสงคท 2.b: แกไขและปองกนการกดกนและบดเบอนทางการคาในตลาดเกษตรโลก รวมถงทางการขจดการอดหนนสนคาเกษตรเพอการสงออกทกรปแบบ และมาตรการเพอการสงออกทกแบบทใหผลในลกษณะเดยวกนโดยใหเปนไปตามแนวทางของกรอบการพฒนาโดฮา 8. เปาประสงคท 2.c: ปรบการวดเพอเลอกใชมาตรการทสรางหลกประกนไดวาตลาดคาอาหารและตลาดอนพนธสามารถท างานไดอยางเหมาะสม และอ านวยความสะดวกในการเขาถงขอมลของตลาดและขอมลส ารองอาหารไดอยางทนการณเพอจ ากดความผนผวนของราคาอาหารอยางรนแรง

217

ขอเสนอแนะจากภาคประชาสงคม ในสวนของภาคประชาสงคมไดใหขอเสนอแกภาครฐในการเพมมตของการมสวนรวมและการ

ใหสทธแกประชาชนโดยตองมการด าเนนการใหเกษตรกรมทดนท ากนเปนของตนเอง 100% ใหคนไทยทกคนเขาถงฐานทรพยากรอาหารทหลากหลายตามระบบนเวศวฒนธรรม เขาถงอาหารทปลอดภยไรสารพษ เพมพนท 50% ของพนทเกษตรกรรมเปนพนทเกษตรอนทรยและเกษตรเชงนเวศ เพมพนทเกษตรกรรมไรสารพษในเมองโดยจดสรรพนทแกกลมผมรายไดนอย ใหประเทศไทยปนศนยกลางเกษตรอนทรยของเอเชย ลดความเหลอมล าระหวางภาคเกษตรกบภาคอนๆไมเกน 2 เทา ลดสารพษตกคางในอาหารใหเหลอ 0% และด าเนนนโยบายใหไรคนอดอยาก เกษตรกรและผบรโภคแขงแรง ขอเสนอดงกลาวเปนเปาหมายทภาคประชาสงคมอยากใหเกดขนซงเชอวาจะเปนสวนสนบสนนใหประเทศไทยบรรลเปาหมายท 2 ได (วราลกษณ, 2559)

นอกจากนไดเสนอแนะกรอบยทธศาสตรเกยวกบเปาหมายท 2 โดยมงเนน “ประชาธปไตยแบบมสวนรวม และการสรางทางเลอกการพฒนาทยงยน” ทมขอเสนอมาตรการ กลไก และปฏบตการดงน

1. จดตงธนาคารทดนเพอการปฏรปทดนและสงเสรมโฉนดชมชน 2. ปรบการวจยและพฒนาพนธพชใหมเปาหมายสรางเกษตรกรนกปรบปรงพนธและ

วสาหกจเมลดพนธ 3. ขยายชลประทานโดยสรางระบบชลประทานในไรนาแทนการสรางโครงการชลประทาน

ขนาดใหญ 4. ปฏรประบบสนเชอเพอสรางความเปนธรรมและก าหนดใหมกรนเครดตอยางนอย 25% 5. ยกเครองกฎหมายสารเคมก าจดศตรพชโดยใหประชาชนมสวนรวมและหลกปองกนเอาไว

กอน 6. พฒนานวตกรรมจากความหลากหลายทางชวภาพโดยเนนยกระดบความสามารถของ

วสาหกจทองถนเกยวกบอาหารและยา 7. ขยายตลาดทองถนและตลาดทางเลอกใหมบทบาทหลกในระบบกระจายอาหาร 8. ปรบพระราชบญญตแขงขนทางการคาใหประชาชนมารวมก ากบขจดการทบซอน

ผลประโยชน อยางไรกตามเมอเราพจารณาจากขอเสนอแนะของภาคประชาสงคมเกยวกบประเดนการ

พฒนาเพอยตความหวโหย ความมนคงทางอาหาร การยกระดบภาวะโภชนาการและการสงเสรมเกษตรกรรมยงยนนน มประเดนทเกยวของเชอมโยงกบการด าเนนการบางสวนของภาครฐ แตกมบางประเดนทรฐเองควรน ามาพจารณาเพอประกอบการด าเนนงานหรอน าไปใชเปนสวนหนงของนโยบายเพอด าเนนการเกยวกบกจกรรมตางๆของเปาหมายท 2 ซงจะเปนการรวมกนในการทจะเดนทางไปสเปาหมายการพฒนาทประสบความส าเรจ

216

บรรณานกรม

กตตกร นลมานต, ขนษฐา นาคะ, วภาวด คงอนทร, เอมอร แซจว,พชร ไชยลงกา และปยะภรณ

บญพฒน.(มกราคม – มนาคม 2556).ภาวะโภชนาการของผสงทอาศยอยในพนทสาม

จงหวดชายแดนภาคใต.วารสารสภาการพยาบาล.28(1) .

ไกรสทธ ตนตศรนทร.(2557).กรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารในประเทศไทย และความ

คบหนา. ณ ประเทศไทย ศนยนวตกรรมดปองท อาคารจามจรสแควร.เอกสารประกอบการ

บรรยาย Thailand Food Innovation Forum .

กระทรวงสาธารณสข.(2557).รายงานผลตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษดานสขภาพ

(Millenium Development Goals-MDGs) ฉบบท 3 พ.ศ.2557, ส านกนโยบายและ

ยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.

กรมบรรเทาสาธารณภย.(2557).การลดความเสยงจากภยพบตสการพฒนาอยางยงยน.

กระทรวงมหาดไทย.

กรมวชาการเกษตร.(2557).คมอองคความรเรองการส ารวจ รวบรวมเชอพนธพชทางการเกษตร

ส าหรบธนาคารเชอพนธพช กรมวชาการเกษตร.ส านกวจยพฒนาเทคโนโลยชวภาพ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมสงเสรมการเกษตร.(2556).คมอปฏบตงานเจาหนาทสงเสรมการเกษตร.กรงเทพฯ: โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กรมสงเสรมและเผยแพรคณภาพสงแวดลอม.(2553).ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.กรงเทพฯ.

กองทนประชากรแหงสหประชาชาตประจ าประเทศไทย.(2556). แมวยใส ความทาทายการตงครรภ

ในวยรน. กรงเทพฯ: บรษทแอดวานสปรนตงจ ากด.

กองบ ารงพนธสตว กรมปศสตว.(2552).แผนปฏบตการทวโลกวาดวยทรพยากรพนธกรรมสตว.

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.กรงเทพฯ.

ขนษฐา นนทบตร.ชแจงแบบส ารวจงานและกจกรรมของชมชนทองถน ทสนบสนนเปาหมายการ

พฒนาทยงยน. เอกสารอดส าเนา., มปป.

217

คณะอนกรรมการสถตสาขาเกษตรและประมง .(2559).แผนพฒนาสถตสาขาเกษตรและประมง ฉบบ

ท 1 พ.ศ.2557-2558.

ชนวน รตนวราหะ.(2536). ระบบนเวศธรรมชาตกบเกษตรกรรม: ความหลากหลายทางชวภาพและ

ความสมดลในความหลากหลายทางชวภาพกบการพฒนาอยางยงยน. ววฒน คตธรรมนตย

(บรรณาธการ). กรงเทพฯ: สถาบนชมชนทองถนพฒนา.,2536.

ชนวน รตนวราหะ และสพจน ชยวมล.(2550). เกษตรกรรมยงยน ๑. สถาบนสงเสรมวสาหกจชมชน.

กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ.

ตรรณ พงศมฆพฒน, สจตรา ช านวกยกรณ, วชรศม ลละวฒน, จนทรทพย บญประกายแกว และรอน

ศรวนสาณฑ.(2552) . ยทธศาสตรและกลไกการเจรจาการคาระหวางประเทศของไทย.

รายงานวจย กองทนสนบสนนการวจย.

ณตถยา สขสงวน.(มถนายน 2558). มาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษ: อปสรรคใหมของการ

สงออกของไทยส AEC.บทความวชาการ ส านกงานเลขาธการวฒสภา. 5 (15).

เดอนเดน นคมบรรกษ และวรวลย ไพบลยจตตอาร.(2547).การอ านวยความสะดวกทางการคา.

รายงานโครงการจดท ายทธศาสตรและแนวทางในการเตรยมความพรอมของ

ภาคอตสาหกรรมไทยอนเนองมาจากการเจรจา WTO รอบใหมทกรงโดฮา.สถาบนวจยเพอ

การพฒนาประเทศไทย.

นนทกานต จนทรออน.(2557).ความมนคงทางอาหารของประเทศไทย.บทความทางวชาการ ส านก

วชาการ ส านกงานเลขาธการวฒสภา.

บญฤทธ สขรตน.(2557). การตงครรภในวยรน : นโยบาย แนวทางการด าเนนงานและตดตาม

ประเมนผล.นนทบร: กระทรวงสาธารณสข โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงปะเทศไทย.

พฤกษ ยบมนตะสร และคณะ.การพฒนาตวชวดความมนคงทางอาหารภายใตบรบทสงคมไทย

จงหวดเชยงรายใหม. รายงานการวจย ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.),2553.

มลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย).(2554).ตวชวดความมนคงทางอาหารในระดบชมชน. รายงาน

การวจยส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.).

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) .(2558).สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2557.

กรงเทพฯ: บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน).

218

วระ หวงสจจะโชค.(2557).ความมนคงทางอาหารในอาเซยน : บทส ารวจรวมสมย.มลนธเกษตรกรรม

ยงยน.

วราลกษณ ไชยทพ.(2559). ยทธศาสตรสงคมไทยทยงยนโดยภาคประชาสงคมกบเปาหมายการ

พฒนาทยงยน (SDGs). สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน).

ศนยวจยเศรษฐกจธรกจและเศรษฐกจฐานราก ธนาคารออมสน.(2559) .รายงานผลการศกษาภาวะ

หนสนของครวเรอนผมรายไดนอยของประเทศไทย.

ศจนทร ประชาสทธ.(2552). การพฒนาดชนชวดความมนคงทางอาหาร.รายงานวจย ส านกงาน

คณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.).

สชญา พนภย, ทวศกด เตชะเกรยงไกร และทศนย ลมสวรรณ .(กนยายน-ธนวาคม 2559).ภาวะ

โภชนาการของผสงอายกลมตดสงคม ตดบาน และตดเตยงในอ าเภอวเศษชยชาญ จงหวด

อางทอง.วารสารคหเศราฐศาสตร .59(3).หนา48-60.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2551).ผลตภาพการผลตการพฒนา

เศรษฐกจของไทย.เอกสารประกอบการสมมนาประจ าป 2551. สายงานพฒนาเศรษฐกจมห

ภาคและบญชประชาชาต.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2556).การคาดประมาณประชากร

ของประเทศไทย พ.ศ.2553-2583. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2558). เปาหมายการพฒนาแหง

สหสวรรษ 2583.

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.(2556).ยทธศาสตรการวจยประเดนผสงอายและสงคมผสงอาย

(2556-2559).

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.(2546).ความหลากหลายทางชวภาพ

Biological Diversity “โลกท าอะไรบาง แลวเราท าอะไร”.กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม.

ส านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต.(2547).การสงเสรมระบบเกษตรกรรมยงยน.กรงเทพฯ:

เซนจร.

ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย.(2543).รายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจ

รางกาย ครงท 4 พ.ศ.2551-2552 สขภาพเดก.

219

ส านกนโยบายและยทธศาสตร. แผนยทธศาสตรกระทรวงคมนาคม พ.ศ.2554-2558 (ฉบบปรบปรง)

ส านกงานปลดกระทรวงคมนาคม.,2556.

ส านกนโยบายและยทธศาสตร.(2558).แผนยทธศาสตรกระทรวงคมนาคม พ.ศ.2559.ส านกงาน

ปลดกระทรวงคมนาคม.

ส านกเศรษฐกจการเกษตร.(2558).สารสนเทศเศรษฐกจการเกษตรรายสนคา ป 2558.กระทรวงกระ

เกษตรและสหกรณ.

ส านกเศรษฐกจการเกษตรระหวางประเทศ.(2556).การศกษาเศรษฐกจสเขยวในบรบทภาค

การเกษตร.ส านกงานเศรษฐกจ กระทรวงเกษตรและสหกรณ.,2556

องคการยนเซฟประเทศไทย.(2558).การวเคราะหสถานการณการตงครรภของวยรนในประเทศไทย.

รายงานการสงเคราะห.

อรพนท บรรจง, จนต จรณรกษ, พสมย เอกกานตรงและ โสภา ธมโชตพงศ.(2548).ความสามารถใน

การเคยวกบภาวะโภชนาการของผสงอาย.วารสารสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม,

2548; 28(2) : 77-90.

MICS.รายงานการส ารวจสถานการเดกและสตรในประเทศไทย พ.ศ.2555., 2556.

เขาถง 1 พฤษภาคม 2560: https://www.unicef.org/thailand/57-05-010-MICS_TH.pdf

MICS.ความเหลอมล า ชองวางปญหาเดกและสตร ผลส ารวจสถานการณเดกและสตรใน

ประเทศไทยทส าคญ พ.ศ.2555.,2557.

MICS.ความเหลอมล า ชองวางปญหาเดกและสตร ผลส ารวจสถานการณเดกและสตรใน

ประเทศไทยทส าคญ พ.ศ.2558-2559.,2559.

ADB.Gender .(2013) .Equality and Food Security : Women’s Empowerment as a Tool

againt Hunger.Mandaluyong City, Philippines: Asian Development Bank.

Almekinders C., L. Fresco P. Struik.(1995). The need to study and manage variation

in agro-ecosystems. Netherlands Journal of Agricultural Science 43, 127-142.

Amderson JW, Johnstone BM Remley DT.(1999). Breast-feeding and congnitive

development: a meta-analysis. AM J Clin Nutr 1999 ;70(4) : 525-35.

220

Ballard JT, Kepple AW Cafiero C.(2013).The Food Insecurity Experience Scale:

Development of a Global Standard for Mornitoring Hunger Worldwide.FAO

Technical Paper Version 1.1..

Brookfield H. Padoch C. (1994). Appreciating agrodiversity: a look at the dynamism

and diversity of indigenous farming practices. Environment 36(5), 8-11, 37-43.

Brookfield H. M. Stocking.(1999). Agrodiversity: definition, description and design.

Global Environmental Change 9.77-80.

Brush, S. B.(1991). A farmer-based approach to conserving crop germplasm. Econ.

Bot., 39:310-325.

Coates J, Swindale A Bilinsky P.(2007) . Household Food Insecurity Access Scale

(HFIAS) for Measurement of Food Access: Indicator Guide. Washington, D.C.:

Food and Nutrition Technical Assistance Project.

FAO/FIVIMS.(2002). Making FIVIMS Work for You-Tools and tip.

FAO.(2006). Food Security.Policy Brif, Issue 2.

FAO. An Introduction to the Basic Concepts of Food Security. Food Security

Information for Action: Practical Guides, 2008. [cited 2017 March 15]. Available

from: www.foodsec.org/concepts_guide_pdf

Golding J, Rogers IS Emmert PM. Association between breast feeding, child

development and behavior. Early Hum Dev 1997; 49 Suppl: S 175-84.

Integrated Food Security Programme Trincomalee. (2002). The Use of Stunting and

Wasting as Indicators for Food Insecurity and Poverty. Working Paper 27

March 2000, Online version November 2002.

Jean D Sen A. (1989). Hunger and Public Action. Oxford: Clarendon.

Glowka L, Burhenne-Guilmin F, Synge H, McNeely JA Gundling L.(1994). A Guide to

the Convention on Biological Diversity. Environmental {olicy and Law Paper

No.30.IUCN, Gland and Cambridge.

221

Lawrence M Maunder N.(2007).The Integrated Food Security and Phase

Classification (IPC): A Review. Regional Hunger and Vulnerability Programme.

Loaiza E Liang M.(2013). Adolescent Pregnancy: A Review of the Evidence. UNFPA:

New York.

Maxwell D Caldwell R.(2008).The Coping strategies Index: Field Method Manual.

Second Edition, 2008. [cited 2017 May 10]. Available from:

http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/manual_guide_p

roced/wfp211058.pdf

NEMO: Nutrition Education Materials Online.(2017). Validate Malnutrition Screening

and Assessment Tools: Comparison Guide. [cited 2017 May 1]. Available from:

http://www.health.qld.gov.au/masters/copyright.asp

Netting, R.McC.(1996). Agro-diversity on a farming frontier: Kofyar smallholders on the

Benue Plains of central Nigeria. Africa 66,52-77.

Oakley E. J. H. Monsen.( September 2005) Gender and agrobiodiversity: a case

study from Bangladesh. The Geographical Journal, 171 (3) : 195–208.

Pimentel D. et al.(1992). Conserving biological diversity in agricultural and forestry

systems. Bioscience 42, 354-362.

Rerkasem B. K. Rerkasem.(2002). Agrodiversity for in situ Conservation of

Thailand’s Native Rice Germplasm. Chiang Mai University Journal.1(2) 129-

148.

Rerkasem K. R. Rerkasem .(2006) . Agrodiversity: Lessons from the highlands of

northern Thailand. In Small-Scale Livelihoods and Natural Resource

Management in

Marginal Areas of Monsoon Asia. Saxena K. G., Ling L., Kono Y. and Miyata S. Eds.

Bishen Singh Mahendra Pal Singh Publishers, Uttaranchal, India.

222

Rojer AGM, Kruizenga HM, Trappenburg MC, Reijnierse EM, Sipila S, Narici MV et al.

The prevalence of malnutrition according to the new ESPEN definition in four

diverse populations.(2015).Clinical Nutrition, 1-5.

Rudert, C. Promoting Child Nutrition in Asia, Vientiane, November 4-6, 2014. Regional

Advisor Nutrition UNICEF East Asia Pacific Regional Office.UNICEF, 2014. [cited

2017 June 1]. Available from:www.ipu.org/splz-e/vientiane14/malnutrition.pdf

South Centre. (1997).Universal Food Security Issue for the South. Atar, Geneva:

Switzerland,

Smith, CL. Subandoro A.(2007).Measuring Food Security Using Household

Exdipenture Surveys.Food Security inPractice Technical Guide Series.

Washington DC: International Food Policy Research Institute. [cited 2017 May

2]. Available from: www.ifpri.org/sites/default/files/publications/sp3.pdf.

Stockin M.Diversity.(2002) . A New Strategic Direction for Soil Conservation. Paper

presented on 12th ISCO Conference Beijing 2002.

Torres F, M. Pineiro, E. Trigo R. M. Nogueira.(2000). Agriculture in the Early XXI

Century: Agrodiversity and Pluralism as a Contribution to Address Issues on

Food Security, Poverty and Natural Resource Conservation, Reflections on its

Nature and Implications for Global Research. Issues Paper Commissioned by

the GFAR as a Basis to Elaborate a Global Shared Vision on Agricultural

Research for Development, Rome, GFAR, July 2000.

UNICEP. “Strategy for improved Nutrition of Children and Women in Developing

Countries.” Policy Review,1990.

United Nations."Long-Range World Population Projections: Based on the 1998

Revision, Population Division of the Department of Economic and Social affairs

of the United Nations Secretariat. New York: Department of Social and

Economic Affairs.", 2000.

223

United Nations.Compilation of Metadata for the Proposed Global Indicators for the

Review of the 2030 Agenda for Sustainable Development, 2015. [cited 2017

May 10]. Available from: http://unstats.un.org/sdgs/iaeg-sdgs/metadata-

compilation/

United Nations.(2015). Priority Nutrion Indicators for the Post-2015 .Sustainable

Development Goals. A Policy Brief.2015.[cited 2017 May 10]. Available from:

Priority Nutrion Indicators for the Post-2015 Priority Nutrion Indicators for the

Post-2015 Available from:

https://www.unscn.org/files/Publications/Policy_brief_Priority_Nutrition_Indicat

ors_for_the_Post-2015_SDGs.pdf

United Nations.(2016). The Sustainable Development Goals Report 2016.New York.

UN World Food Program. (2014).10 Hunger Facts For 2014. United Nations, n.d. [cited

2017 May 10]. Available from: http://www.wfp.org/stories/10-hunger-facts-2014.

Verbrugghe, M., Beeckman, D., Van Hecke, A., Vanderwee, K., Van Herck, K., Clays, E.,

Bocquaert, I., Derycke, H., Geurden, B. & Ver- haeghe, S."Malnutrition and

associated factors in nursing home residents: A cross-sectional, multi-centre

study", Clinical Nutrition, 32(3) : 438-443.

WHO.(Minimum Data Set) .(2001) .Indicators for the minimum data set project on

ageing: A critical review in sub-Suharan Africa.

WHO/EHA.Disasters & Emergencies Definition.(2002). Training Package, Panafrican

Emergency Training .Centre, Addis Ababa Updated March 2002 by EHA.,2002.

225

ภาคผนวก

226

ตารางแสดงการแกไขตามค าแนะน าของผทรงคณวฒและเหตผลประกอบ

บทท/ประเดนเสนอแนะ การแกไขและเหตผล บทท 1 บทน า -ขนตนของการเขยน ท าใหเหนทมาไดด วามาเรมตนมาจากใครอยางไร เหนความส าคญของการศกษา ทมาทไป เขาใจค านยามทท าใหพรอมจะอานบทตอไปไดเขาใจงายมากขน และเขยนโครงสรางการท าด าเนนการศกษา เครองมอทท าการศกษาไดพอเขาใจพอสงเขป

- ไมไดเพมเตม

-การท า Focus Group กบภาคสวนตางๆ จะไดขอมลอนๆนอกภาครฐเพมเตม

- ไมไดท าการ Focus group แตด าเนนการสมภาษณพดคยอยางไมเปนทางการกบผมสวนเกยวของบางสวนเพอดแนวคดในเปาหมายท 2

บทท 2: นยามและความหมายของเปาประสงค (Target) และตวชวด (Indicator) ภายใตเปาหมายท2และความสอดคลองกบบรบทประเทศไทยเนอหา

- การทบทวนนยามในเปาหมายท 2 ในสวนของนยามหลกๆ มการทบทวนทมากพอสมควร เหน ภาพชดเจน เขาใจได เหนความเชอมโยงกบเปาหมายทเปนเหตเปนผลกนอยางเปาหมายท 1

- ด าเนนการวเคราะหและเขยนใหเหนความสมพนธเชอมโยงของเปาหมายท 1 และเปาหมายท 2

- ขาดนยามเสรม ททาง Metadata ก าหนด เชน เรองกลมคนในสภาวะเปราะบาง(แบบของไทยท ควรจะเปน) ทจะท าใหเหนขอบเขต ทตองเสนอใหก าหนดลงไป

-ด าเนนการเพมเตมประเดนการนยามกลมคนในภาวะเปราะบาง อางองจากกระทรวงสาธารณสข

- ขอใหทางผวจย ชวยสรปในสวนทาย เปนใจความหลกของแตละเปาประสงค ของเปาหมายท 2 ใหกระชบ(ภายในหนงประโยคสน หรอหนงบรรทด) ใหสามารถน าไปสอสาร หรอเผยแพรใหคนทวไปเขาใจไดงาย

-ด าเนนสรปปดทายตามค าแนะน า

ตวชวดท 2.3.2 รายไดเฉลยของผลตอาหารรายเลก ขอใหทบทวนเปาประสงค/ตวชวดท 2.3 ใหม

-ด าเนนการแกไขเพมเตมอางองจากเอกสารแผนทน าการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาทยงยน

227

เนองจากค าแปลของ 2.3 คอ เพมผลตภาพทางการเกษตรและรายไดของผผลตรายเลก (2.3.1 ปรมาณการผลตตอหนวยแรงงาน 2.3.2 รายไดเฉลยของผผลตรายเลก)

เปาหมายท 2

- การทบทวนค านยามจากทตางๆน เปนประโยชนอยางมาก

-ไมไดเพมเตม

- หนา 58 แนวคดเกษตรยงยนทแบงออกเปน 5 ประเภท สภาพฒนฯ ใหค าจ ากดความของ เกษตรกรรมยงยนไว แมวาจะอางองจาก สศก. แตเพอใหเกดความถกตองเหมาะสม ควรใชค านยามของสภาพฒนฯมากกวา เพราะเปนไปตามกลไกคณะกรรมการ ทมนายกเปนประธาน และสภาพฒนเปนฝายเลขานการ

-ไมไดเพมเตมเพราะสรปตามทมการนยามของหนวยงานตางๆ ซงหากจะน าไปใชเปนค านยามกสามารถน าเอานยามของสภาพฒนฯ มาใชได

- เปาประสงคขอ 2.C ประเทศไทยมกลไก TFEX ขอให ปรบปรงขอมลใหทนสมยเพมเตม

- เพมเตมตามค าแนะน า

- การแปลความหมายของศพทภาษาองกฤษตองท าใหถกตองขน ไมงนความหมายอาจจะผดเพยน ไปได เชนค าวา ethic เรองชนพนเมอง ถาประยคใชในเมองไทยหมายถงอะไร ดชนเตรยมความพรอมทางการเกษตร มนวดยงไง และความไมปกตของราคาอาหารใชอะไรเปนตวชวด

-ด าเนนการแกไขเพมเตมอางองจากเอกสารแผนทน าการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2

- ทบทวนนยามเรอง Reliability -ด าเนนการแกไขเพมเตมอางองจากเอกสารแผนทน าการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท 2

บทท 3: สถานะปจจบนของเปาหมายท... ในบรบทประเทศไทยเนอหา

- ผวจยเสนอขอบเขตขอมลอนๆเสรม ในการก าหนดของตวชวดท UN ก าหนดมา ท าใหเหนภาพ อนๆทกวางขน

-ไมเพมเตม

บทท 4: การด าเนนงานของภาคสวนตาง ๆ ในปจจบนเกยวกบเปาหมายท … ในบรบทประเทศไทย

- ผวจยควรน าขอมลสวนอนๆ ทอางองเสรม หรอ -ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบ

228

โตแยงกบขอมลทภาครฐไดท าการรายงานผล เพอใหเหนขอเทจจรงทกวางมากขน

วตถประสงคการวจย

- ขอมลจากภาคประชาสงคม ภาควชาการ หรอภาคองคกรพฒนาเอกชน มลนธ ในประเทศไทย คอนขางเยอะ ควรเพมเตมในสวนน ทท าใหเหนมตความยากจน ทหลากหลายกลม ทเขาไดท าการเกบขอมล

-เพมเตมตามค าแนะน า

- ในสวนทายเปาประสงคแตละขอ จ าเปนททางนกวจย จะตองเขยนสรปขอมลถงบทวเคราะห ขอมลทไดท าการทบทวน ใหเหนระดบคณภาพของขอมลทไดมาในแตละภาคสวน

-เพมเตมตามค าแนะน า

- เรองสถานการณ นกวจยท าอะไรกบตรงน เชน ในแงของการหยบสถานการณมาพด การวเคราะห สถานการณของรฐ พอหรอไมพออยางไร นกวจยชวยอะไรตรงนไดบาง อยากใหท าเรองพวกนใหชด สงทเราวเคราะหสถานการณมนพอหรอไมพอ

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- เรองปฏวตเขยว อาจจะตองลงไปดรายละเอยดเกษตรกรรายยอย เปนเรองทส าคญ กลไกการกระจาย การเขาถงตางๆ ความขดแยงทางทรพยากรณ ฯลฯ ตวชวดอาจใหตองสอดคลองกบบรบทสงคมไทยมากขน

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- ในแตละเปาประสงค อยากใหเพมเตม สงทแตละหนวยงานด าเนนการมเปาหมายอยางไร เชน เปาประสงคท 2.4 หนวยงานใดท าอะไร มเปาหมายอยางไร หรอก าหนดผลลพธไวอยางไร (สศช.ก าหนด เปาหมายพนทเกษตรกรรมยงยน 5 ลานไร ในป 2564) และขอใหดแผนบรณาการพฒนาศกยภาพการผลต ซงก าหนดเปาหมายหนวยงานไว

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- ในเปาประสงคท 2.4 เนนการท าเกษตรกรรมยงยน เกษตรอนทรยสามารถตอบเปาประสงคนไดตามทผศกษาไดใหนยามไว

-ไมไดเพมเตม

บทท 5: ความพรอมของประเทศไทยในการบรรล

229

เปาหมายท 1 - ผวจยควรสรปการวเคราะหจากขอมลทไดมาของตน ทท าใหเหนความสามารถในการบรรลเปาหมาย หรอคาเปาหมายทก าหนดไว วาจะท าไดหรอไม โดยแนวทางอาจคลายๆวเคราะห SWOT เพอใหเหนจดแขง จดออน ในภาครฐ และโอกาส อปสรรคทม เชน ความรทยงไมพอในการบรรล รฐยงไมเขาใจหรอมโครงการทเขาถงความมนคงทางอาหาร โดยเฉพาะเรองการจดการทดนในมตอนๆ(ซงกจ าเปนตองมการอางองขอมลดวย) เปนตน

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- ขอมลความพรอม และความเรงดวนอาจจะมาจากภาคสวนอนๆทท าเรองความมนคงทางอาหาร จะท าใหประเมนการบรรลไดเพมมากขน

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- ทบทวนประเดนเกษตรรายยอยของประเทศไทย สถานการณของกลมคนตางๆ

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

บทท 6: การจดล าดบความส าคญ - ในสวนของการจดล าดบ ทางผวจยควรท าการสรปในความเหนของตน โดยมการอธบายเหตผล (Rational)ในการตดสนใจ เงอนไขตางๆประกอบกน เพอใหทราบถงทมาทไปของล าดบทได

-เพมเตมตามค าแนะน า

- ยงไมเหนขอสรปการจดท า Priority ของเปาประสงค หากเปนไปตามหนาสดทายของบท ควรสรปดวยวา ผศกษาใหความส าคญหรอจดล าดบความส าคญตามท UN ก าหนดเพราะอะไร ซงขอเทจจรงเปนการใหความส าคญไลเรยงตงแตแรก หรอถาหากใหความส าคญหมด เพราะแตละเปาประสงคสามารถสนบสนนเปาหมายท 2 ไดนน รบกวนเพมเตมเปนขอสรปของผศกษาเพมเตม

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

บทท 7: การส ารวจเบองตนเกยวกบมาตรการทางเลอกดานเศรษฐกจ สงคมและกฎหมาย เพอบรรลเปาหมายท 1

- นอกจากนนควรส ารวจโครงสรางการท างานของ -ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบ

230

ภาครฐเสรม เพอใหเหนแนวทางการท างาน วาชวยเสรม หรอขดในการท างานใหบรรลผลของเปาหมาย

วตถประสงคการวจย

- แตละเปาประสงมตวชวดทชดเจนมาก เราอาจตองไปหาวาผลของการท างานของภาครฐมประสทธภาพมากแคไหน

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- ขอมลทเราใชจากภาครฐนนนาเชอถอจรงหรอไม นาจะตงขอสงเกตของค านยามและความ นาเชอถอ

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- การมกฏหมายอาจจะไมพอ แตตองเขาไปศกษาวาเนอหาอะไรทสอดคลองตอความยงยนหรอไม

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- อยากใหทบทวนเรองพรบ.ภาษทดน -ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

บทท 8: สรป - หากปรบตามขอเสนอในหวขอท 4 ขอสดทายเชอวาเนอหาในบทสรปจะมการเปลยนแปลงใหสอดคลองกน เชน เปาประสงคท 2.4 หนา 198

-ไมไดเพมเตมเพราะด าเนนงานตามกรอบวตถประสงคการวจย

- ขอใหดความถกตองของตวอกษร เพราะบางยอหนาเปนเปาประสงค แตเขยนผดสลบกบเปาหมาย

-ด าเนนการแกไขตามค าแนะน า

- บทสรปยงไมคอยชดเจน -ด าเนนการแกไขเพมเตมตามค าแนะน า - มมมองสถานการณความจรงจากภาคสวนตางๆ นกวจยควรใหภาพมมมองทแตกตางกน ทจะ น าไปสขอเสนอบางอยางทางงานวชาการ

-เพมเตมขอเสนอแนะจากภาคประชาสงคม