ร่องรอยพระพิมพ์ตามคติพุทธศาสนามหายาน...

191รองรอยพระพมพตามคตพทธศาสนามหายานในนครศรธรรมราช กอนพทธศตวรรษท 19

รองรอยพระพมพตามคตพทธศาสนามหายาน

ในนครศรธรรมราช กอนพทธศตวรรษท 19มณศฑชา โมสาลยานนท

ดำ�รงวช�ก�ร มกราคม-มถนายน 2556

192

บทคดยอ


ในนครศรธรรมราช กอนพทธศตวรรษท 19

บทความฉบบนมจดมงหมายทจะแสดงใหเหนถงรองรอยของพระ

พมพตามคตพทธศาสนามหายานในจงหวดนครศรธรรมราชกอนพทธ

ศตวรรษท 19 โดยผลของการศกษาแสดงใหเหนถงรองรอยพระพมพตาม

คตพทธศาสนามหายานในจงหวดนครศรธรรมราชกอนพทธศตวรรษท

19 ซงสามารถแบงไดเปน 2 ชวง กลาวคอ พระพมพตามคตพทธศาสนา

มหายานอทธพลศลปะศรวชย ราวพทธศตวรรษท 13-18 และ พระพมพ

คตพทธศาสนามหายานอทธพลศลปะขอม ซงไดเขาสนครศรธรรมราชราว

พทธศตวรรษท 18-19

นอกจากนแลวการศกษาครงนยงแสดงใหเหนถงความสมพนธของ

นครศรธรรมราชและอาณาจกรภายนอกทางดานพทธศาสนามหายาน

กอนพทธศตวรรษท 19 โดยชวงแรกราวพทธศตวรรษท 12 พทธศาสนา

มหายานอทธพลจากอาณาจกรศรวชยไดมการสงเปนคตพทธศาสนา

มหายานเขามายงนครศรธรรมราชและมการสงอทธพลไปยงภาคกลาง

ของประเทศไทย ตอมาในชวงพทธศตวรรษท 13-18 นครศรธรรมราช

รบอทธพลพทธศาสนามหายานภายใตอทธพลของอาณาจกรศรวชย และ

เมออาณาจกรศรวชยเสอมอำานาจลง ทำาใหในชวงราวพทธศตวรรษท 18-

19 นครศรธรรมราชรบคตพทธศาสนามหายานจากอาณาจกรเขมรทเผย

แพรมาจากตอนกลางของประเทศไทยในชวงนน


Abstract

The Evidence for the Existence of Mahayana Buddhist

Tablets in Nakornsitammarat Before 14 A.D.

The purpose of this study is to illustrate the evidence of Mahayana

Buddhist Tablets in Nakronsitammarat before 14 A.D. The results

of the find can be divided into 2 periods. The first period shows the

influence of Srivijaya Mahayana Buddhism during 8-13 A.D, while the

second period shows the influence of Khmer Mahayana Buddhism

during 13-14 A.D.

In addition, this study shows the connection of Nakronsitammarat

to other cities before 14 A.D. Around 7 A.D, Mahayana Buddhism,

which originated in Srivijayana, moved to Nakornsitamamarat before

passing to central Thailand. During 8-13 A.D, authentic Mahayana

Buddhism from Srivijayana was accepted by the people of Nakronsi-

tammarat. Later, Khmer Mahayana Buddhism moved to Nakronsitammarat

at around 13-14 A.D, before moving to central Thailand.


194


ในนครศรธรรมราช กอนพทธศตวรรษท 19

มณศฑชา โมสาลยานนท *

Monthicha Mosaleeyanon

พระพมพทมการคนพบในเมองนครศรธรรมราชกอนพทธ

ศตวรรษท 19 นน โดยมากพบตามเจดย ตามวดตางๆ ภายในเขตจงหวด

นครศรธรรมราช ไดแก วดพระนางตรา (พนงตรา) วดพระเขยน วดหว

มนา วดนาสน วดโพธ วดนาขอม วดเขาพนมไตย วดเวยงและถำาเขา

แดง ในหลายเขตพนท อาทเชน อำาเภอเมองนครศรธรรมราช อำาเภอ

ทาศาลา รอนพบลย เปนตน (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร,

2542: 4913-4914) ซงจากการศกษาในครงนเราสามารถแบงกลมพระพมพ

จากนครศรธรรมราชตามอายสมย รปแบบศลปะของพระพมพ หรอคต

การสรางไดเปน 2 กลม คอ

1. พระพมพดนดบแบบศรวชย และ

2. พระพมพดนเผาแบบขอม

1. พระพมพดนดบแบบศรวชย สามารถกำาหนดอายไดราวพทธ

ศตวรรษท 13-18 โดยพระพมพในกลมนมกสรางจากดนดบ และบางครง

อาจมการผสมอฐของผทลวงลบไปแลวผสมลงในพระพมพ พระพมพ

กลมนสามารถแบงไดเปน 2 แบบคอ

* นกศกษาปรญญาโท สาขาโบราณคดสมยประวตศาสตร คณะโบราณคด

มหาวทยาลยศลปากร.


1.1 พระพมพพระพทธรปองคเดยว

1.2 พระพมพพระพทธรปและพระโพธสตว

1.1 พระพมพพระพทธรปองคเดยว ไดแก

1.1.1 พระพมพภาพพระพทธเจาประทบยน ขนาบขาง

ดวยสถป ราวพทธศตวรรษท 13-18 มการคนพบจากกรกำาแพงถม อำาเภอ

เมอง (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4913-4914) พระ

พมพกลมนมคตการสรางคลายกบพระพมพทมการคนพบทถำาเขาอกทะล

จงหวดพทลงราวพทธศตวรรษท 13 นอกจากนยงมพระพมพพระพทธเจา

ปางสมาธ ขนาบขางดวยสถปพบทจงหวดยะลา อายประมาณครงแรก

ของพทธศตวรรษท 13 (พรยะ ไกรฤกษ, 2542: 5049)

ก. ข. ค.

ก. พระพมพพระพทธเจาประทบยน ขนาบขางดวยสถป พบทกร กำาแพงถม อำาเภอเมองนครศรธรรมราช ข. พระพมพภาพพระพทธเจาปางสมาธ ขนาบขางดวยสถปพบท ถำาเขาอกทะล จงหวดพทลง ค. พระพมพพระพทธเจาปางสมาธ ขนาบขางดวยสถปพบทพบ ทจงหวดยะลา


196

1.1.2 พระพมพภาพพระพทธเจา ปางมารวชย อาย

ประมาณครงหลงพทธศตวรรษท 14-15 พบทถำาเขาชมทอง อำาเภอ

รอนพบลย (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4926) และยง

มการคนพบพระพมพรปแบบนอกหลายพนท เชน เขาขรม จงหวดสราษฎรธาน

และ ถำาเขาสาย จงหวดตรง กำาหนดอายราวราวพทธศตวรรษท 14-15

(สรสวสด สขสวสด, 2528: 193)

ก. ข.

ก. พระพมพภาพพระพทธเจาปางมารวชย พบทถำาเขาชมทอง อำาเภอรอนพบลย ข. พระพมพภาพพระพทธเจาปางมารวชย พบทถำาเขาขรม จงหวดสราษฎรธาน

1.1.3 พระพมพพระพทธเจาประทบยน ปางประทานพร

อยบนฐานดอกบว กำาหนดอายราวครงแรกของพทธศตวรรษท 14 พบท

เขาชมทอง อำาเภอรอนพบลย มลกษณะเหมอนพระพมพพบทถำาเขาขรม

จงหวดสราษฎรธาน ราวครงแรกของพทธศตวรรษท 14 และถำาเขาสาย


จงหวดตรง กำาหนดอายราวพทธศตวรรษท 15-18 (สรสวสด สขสวสด,

2528: 193)

ก. ข. ค.

ก. พระพมพภาพพระพทธเจาปางประทานพร พบทเขาชมทอง อำาเภอรอนพบลยข. พระพมพภาพพระพทธเจาปางประทานพร พบทถำาเขาขรม จงหวดสราษฎรธาน ค.พระพมพภาพพระพทธเจาปางประทานพร พบทถำาเขาสายจงหวดตรง

1.1.4 พระพมพภาพพระพทธเจาปางสมาธ ขนาบขาง

ดวยองคสถป ภายใตซมราวครงหลงพทธศตวรรษท 14-18 พบทถำาหมน

ยม เขาเหมน อำาเภอฉวาง (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร,

2542: 4926)คลายกบพระพทธรปศลปะปาละ พบทพหาร ประเทศอนเดย

กำาหนดอายราวพทธศตวรรษท 15-16 แสดงใหเหนถงอทธพลศลปะปาละ

(Leeuw,1984: figure 151)


198

ก. ข.

ก. พระพมพดนเผาปางสมาธเพชร พบทถำาหมนยม เขาเหมน อำาเภอฉวาง ข. พระพทธรปปางมารวชย ศลปะปาละ ราวพทธศตวรรษท 14-18

1.2 พระพมพพระพทธรปและพระโพธสตว ไดแก

1.2.1 พระพมพภาพพระพทธเจาและพระโพธสตว

โดยมทงพระพมพเปนภาพพระพทธเจาประทบยนบนดอกบว

พระหตถแสดงปางประทานธรรม มพระโพธสตวประทบยนขนาบขางบน

ดอกบว เหนอพระพทธเจา เปนพระพทธเจาอกหนงพระองคประทบนง

สมาธขนาบขางดวยองคสถป ราวพทธศตวรรษท 13-16 ซงมการคนพบ

ทวดทาวโคตร และกรกำาแพงถม อำาเภอเมอง (ประทม ชมเพงพนธ และ

วเชยร ณ นคร, 2542: 4919) โดยพระพมพในกลมนมลกษณะคลายกบ


พระพมพทมการคนพบทวดพระประโทน จงหวดนครปฐม และเมองทพ

ชมพล จงหวดนครสวรรค และแหลงโบราณคด Butujaya ท Karawang

ทางชวาตะวนตก ประเทศอนโดนเซยราวพทธศตวรรษท 12-13 (Malay

Peninsula Archaeology Department, 2005: 201)

ก. ข. ค. ง.

ก. พระพมพภาพพระพทธเจามพระโพธสตวขนาบขาง คนพบทกรกำาแพงถม ข. พระพมพภาพพระพทธเจา มพระโพธสตวขนาบขาง ขดพบจากวดพระประโทนค. พระพมพภาพพระพทธเจามพระโพธสตวขนาบขาง พบทเมองทพชมพล จงหวดนครสวรรค ง. พระพมพภาพพระพทธรปมพระโพธสตวขนาบขาง พบทแหลงโบราณคด Butujaya

1.2.2 พระพมพภาพพระพทธเจาปางสมาธ ภายใตซม

ปรกโพธและโพธสตวขนาบขาง ราวพทธศตวรรษท 14-15 พบทเขาชม

ทอง อำาเภอรอนพบลย มลกษณะคลายกบพระพมพเขาอกทะล จงหวด

พทลง กำาหนดอายราวพทธศตวรรษท 13-18 (สรสวสด สขสวสด, 2528: 194)


200

ก. พระพมพภาพพระพทธเจาปางนาคปรกและโพธสตวขนาบขางพบทเขาชมทอง อำาเภอรอนพบลยข. พระพมพภาพพระพทธรปนาคปรกและพระโพธสตวขนาบขางพบทเขาอกทะล จงหวดพทลง

ก. ข.

2. พระพมพดนเผาแบบขอม ทมการคนพบในนครศรธรรมราช

สามารถกำาหนดอายไดราวราวพทธศตวรรษท 17-18 นนสามารถจดได

เปน 4 กลม ไดแก

2.1 พระพมพภาพพระพทธเจาองคเดยว

2.2 พระพมพภาพพระพทธเจา 3 องค (ตรกาย)

2.3 พระพมพภาพพระพทธเจาหลายองค

2.4 พระพมพพระรตนตรยมหายาน


2.1 พระพมพภาพพระพทธเจาองคเดยว ไดแก พระพมพ

ภาพพระพทธเจาปางมารวชย ขนาบขางดวยพระสาวก กำาหนดอายราว

พทธศตวรรษท 18-19 กรพระนางตรา กรวดนาสนและเจดยเกาวดทาว

โคตร อำาเมอง นครศรธรรมราช อายประมาณพทธศตวรรษท 18 (ประทม

ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4918) คลายคลงกบพระพมพ

ภาพพระพทธเจาปางมารวชย ขนาบขางดวยพระสาวก ศลปะลพบร จาก

กรวดราชบรณะ (กรมศลปากร, 2502: รปท 58)

ก. ข.

ก. พระพมพดนเผาภาพพระพทธเจาปางมารวชย ขนาบขางดวยพระสาวก พบทกรวดนาสน ข. พระพมพภาพพระพทธเจาปางมารวชย ขนาบขางดวยพระสาวก จากกรวดราชบรณะ


202

2.2 พระพมพภาพพระพทธเจา 3 องค (ตรกาย) ไดแก

2.2.1 พระพมพภาพพระพทธเจา ประทบนงบนบลลงก

ปางมารวชย ราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 โดยพระพมพมลกษณะเปน

แบบตรกาย โดยมพระพทธเจาประทบนงบนบลลงกปางมารวชย และ

ขนาบขางดวยพระพทธเจานาคปรก พบทกรวดพระนางตรา และกรพระ

เวยง (พรยะ ไกรฤกษ, 2542: 5051) มลกษณะคลายกบพระพมพทมการ

คนพบท วดราชบรณะ จงหวดพระนครศรอยธยา ราวพทธศตวรรษท 18

-19 และพระธาตหรภญชย อำาเภอเมอง จงหวดลำาพน กำาหนดอายราว

พทธศตวรรษท 18-19 (บณฑต เนยมทรพย, 2549: 69)

ก. พระพมพภาพพระพทธเจา ประทบนงบนบลลงกปางมารวชย พบทกรวดพระนางตรา และกรพระเวยงข. พระพมพ ศลปะลพบร จากกรวดราชบรณะค. พระพมพภาพพระพทธเจาสามองค จากวดพระธาตหรภญชย

ก. ข. ค.


2.2.2 พระพมพภาพพระพทธเจา ปางมารวชย ซม

เรอนแกว ปรกโพธ ขนาบขางดวยพระพทธรปนาคปรก บนฐานดอกบวช

กาน (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4919) พบทกรวดนาสน

และวดโพธ อำาเภอเมองนครศรธรรมราช คลายกบพระพมพจากเมองสงห

จงหวดกาญจนบรราวพทธศตวรรษท 18-19 และพระพมพดนเผา กำาหนด

อายราวพทธศตวรรษท 17-18 พบทวดดอนแกว จงหวดลำาพน

ก. ข. ค.

ก. พระพมพภาพพระพทธเจาปางมารวชย พบทกรวดนาสนและวดโพธ ข. พระพมพภาพพระพทธเจาปางมารวชยพบทเมองสงห จงหวดกาญจนบร ค. พระพมพภาพพระพทธเจาปางมารวชย พบทวดดอนแกว จงหวดลำาพน

2.3 พระพมพภาพพระพทธเจาหลายองค ไดแก

2.3.1 พระพมพภาพพระพทธเจาหลายองค กำาหนด

อายราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 พบทกรวดโพธ อำาเภอเมอง

นครศรธรรมราช และเขาชมทอง อำาเภอรอนพบลยโดยลกษณะของพระพมพ


204

เปนภาพพระพทธเจาถกแบงเปน 3 แถว แถวลางสดเปนภาพพระพทธเจา

หลายพระองคปางสมาธ แถวกลางพระพทธเจาหลายพระองคประทบ

นงปางสมาธ และแถวบนเปนรปพระพทธเจาหลายพระองคประทบยน

(ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4917) มลกษณะคลาย

กบพระพมพทมการคนพบท กรปรางคประธานวดราชบรณะ จงหวด

พระนครศรอยธยา กำาหนดอายราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 และ

ปราสาทเมองสงห จงหวดกาญจนบร (กรรณกา จรรยแสง, 2552: 82)

กำาหนดอายราวพทธศตวรรษท 18

ก. ข. ค.

ก. พระพมพดนเผาพบทกรวดโพธ อำาเภอเมองนครศรธรรมราชข. พระพมพรปพระพทธเจาหลายองค จากกรปรางคประธานวดราชบรณะ ค. พระพมพพระพทธรปหลายพระองค จากปราสาทเมองสงห จงหวดกาญจนบร


2.3.2 พระพมพภาพพระพทธเจาหกพระองคบนบลลงก

กำาหนดอายราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 โดยพระพมพเปนภาพ

พระพทธเจาหกพระองคประทบนงบนบลลงกภายในซมโดยพระพทธเจา

องคบนสด เปนปางมารวชย และพระพทธเจาอก 5 พระองคประทบนง

สมาธ พบทกรวดนาขอม (ราง) อำาเภอสชล (พรยะ ไกรฤกษ, 2542: 5051)

ก. พระพมพภาพพระพทธเจาหกพระองคบนบลลงก พบทกรวดนาขอม (ราง) อำาเภอสชลข. พระพมพภาพพระพทธเจา ศลปะลพบร เกบรกษาทพพธภณฑชยนาทมน

ก. ข.


206

2.4 พระพมพพระรตนตรยมหายาน คอพระพมพภาพพระพทธเจา

ปางนาคปรก และมพระอวโลกเตศวรและพระนางปรชญาปารมตาขนาบ

ขาง ไดแก

2.4.1 พระพมพภาพพระพทธเจาปางนาคปรก ขนาบขาง

ดวยพระอวโลกเตศวรทางดานขวาของพระองค และพระโพธสตวปรชญา

ปารมตาทางดานซายของพระองคและเหนอขนไปทางดานขวาของ

พระองค เปนพระพทธรปปางมารวชย ตรงกลางเปนพระโพธสตวปรชญา

ปารมตา 11 เศยร และถดไปเปน พระโพธสตวปรชญาปารมตา 2 กร

กำาหนดอายราวครงแรกของพทธศตวรรษท 18 พบทกรวดพระนางตรา

(พรยะ ไกรฤกษ, 2542: 5051) คลายกบพระพมพทมการคนพบทกรวด

ราชบรณะ พระนครศรอยธยา ราวพทธศตวรรษท 18-19 (กรมศลปากร,

2502: รปท 93)

ก. พระพมพภาพระพทธเจาปางนาคปรก ขนาบขางดวยพระโพธสตวตางๆ พบทกรวดพระนางตราข. พระพมพภาพระพทธเจาปางนาคปรก ขนาบขางดวยพระโพธสตวตางๆ พบทกรวดราชบรณะ

ก. ข.


2.4.2 พระพมพภาพพระพทธเจาปางนาคปรกขนาบขาง

ดายพระโพธสตว พบทกรวดพระนางตรา กำาหนดอายราวครงหลงพทธ

ศตวรรษท 18 (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4920) ม

ลกษณะคลายพระพมพทมการคนพบทเมองพมาย นครราชสมา กำาหนด

อายราวพทธศตวรรษท 18 และพระพมพจากเขมร ราวพทธศตวรรษท 18

ทเกบรกษาทพพธภณฑกเมต (Auboyer, 1965: 202)

ก. ข. ค.

ก.พระพมพภาพพระพทธเจาปางนาคปรกขนาบขางดายพระโพธสตว ข. พระพมพสมฤทธ ศลปะลพบร พบทเมองพมาย อำาเภอพมาย นครราชสมาค. พระพมพปางพระพทธรปนาคปรก ขนาบขางดวยพระโพธสตวศลปะบายน อยทพพธภณฑกเมต


208

อนงเมอมการจำาแนกประเภทของพระพมพรปแบบตางๆ ทมการ

คนพบในนครศรธรรมราช กอนพทธศตวรรษท 19 ซงสามารถแบงไดเปน

2 ชวงนน ปรากฏวา พระพมพทไดรบอทธพลจากอาณาศรวชย ชวงราว

พทธศตวรรษท 13-18 นน คนพบเปนจำานวนมากในเขตพนทอำาเภอเมอง

นครศรธรรมราชและอำาเภอรอนพบลยและพนทจงหวดใกลเคยงอาทเชน

จากเขาขรม จงหวดสราษฎรธาน, ถำาเขาสายจงหวดตรง ราวพทธศตวรรษ

ท 15-18 (Fine Arts Department, 2005: 201) ซงพระพมพในกลมนยง

สงอทธพลทางพทธศาสนาไปยงพนทในแถบภาคกลางทำาใหมการพบพระ

พมพในหลายจงหวดทางภาคกลางทมลกษณะคลายพระพมพตามคต

พทธศาสนามหายานในภาคใต อาทเชน พระพมพภาพพระพทธเจาและ

พระโพธสตวราวพทธศตวรรษท 13-16 พบทวดทาวโคตรซงมลกษณะ

คลายกบพระพมพทมการคนพบทนครปฐม,พระพมพภาพพระพทธเจา

ประทบนงหอยพระบาท ขนาบขางดวยพระโพธสตวอายประมาณพทธ

ศตวรรษท 13-16 จากกรกำาแพงถม อำาเภอเมอง นครศรธรรมราชทม

ลกษณะคลายกบพระพมพทมการคนพบทจงหวดนครสวรรค เปนตน

พระพมพท ไดรบอทธพลพทธศาสนามหายานตนตระจาก

อาณาจกรขอม เขาสนครศรธรรมราชราวพทธศตวรรษท 18-19 เมอ

อาณาจกรศรวชยไดเสอมอำานาจลงราวพทธศตวรรษท 18 นน ทำาใหมการ

พบพระพมพในประเภทนเปนจำานวนมาก ในเขตอำาเภอเมองนครศรธรรมราช

และทาศาลา ซงมลกษณะคลายคลงกบพระพมพศลปะลพบรทมการคน

พบในหลายจงหวดในภาคกลาง อาทเชน พระพมพภาพพระพทธเจา

ประทบนงบนบลลงกปางมารวชย ราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 พบท

กรวดพระนางตรา และกรพระเวยง มลกษณะคลายกบพระพมพศลปะ

ลพบรกำาหนดอายราว พทธศตวรรษท 18 -19 จากกรวดราชบรณะ จงหวด


พระนครศรอยธยาและวดพระธาตหรภญชย อำาเภอเมอง จงหวดลำาพน

ราวพทธศตวรรษท 18-19, พระพมพภาพพระพทธเจาปางนาคปรกขนาบ

ขางดวยพระโพธสตวพบทกรวดพระเขยน ราวครงหลงพทธศตวรรษท 18

(ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4920) คลายกบพระพมพ

สมฤทธ รตนตรยมหายาน ราวพทธศตวรรษท 18 จากพพธภณฑสถาน

แหงชาตพมาย และพระพมพปางพระพทธรปนาคปรก ขนาบขางดวยพระ

โพธสตว ศลปะบายน ราวพทธศตวรรษท 18, พระพมพภาพพระพทธเจา

หลายองคราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 พบทกรวดโพธ ทาเรอ และเขา

ชมทอง (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร, 2542: 4917) คลายกบ

พระพมพรปพระพทธเจาหลายองค จากกรปรางคประธานวดราชบรณะ

จงหวดพระนครศรอยธยา และจงหวดกาญจนบร ราวพทธศตวรรษท 18

เปนตน

ผลของการศกษาพระพมพทมการคนพบในนครศรธรรมราชดงท

กลาวมาแลวนน แสดงใหเหนถงความตอเนองของการนบถอพทธศาสนา

มหายานอยางเดนชด ในเขตพนทอำาเภอเมอง นครศรธรรมราช ทาศาลา

และรอนพบลยตงแตราวพทธศตวรรษท 12-19 ซงพนทเหลานเปน

พนทมความเหมาะสมตอการตงถนฐานมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร

เนองจากมการพบหลกฐานสมยกอนประวตศาสตร อาทเชน ขวานหนขด

พบทตำาบลนบพตำา อำาเภอทาศาลา (ปจจบนคออำาเภอนบพตำา) (ณฏฐภทร

จนทวช, 2543: 37), กลองมโหระทก สำารด (ณฏฐภทร จนทวช, 2543: 43)

เปนตน และเปนพนททเหมาะสมกบการคมนาคมมาตงแตสมยโบราณ

นอกจากนแลวยงแสดงใหเหนถงความสมพนธของนครศรธรรมราช

ทางพทธศาสนามหายานกบอาณาจกรภายนอก โดยในชวงราวพทธ

ศตวรรษท 12 เปนชวงทนครศรธรรมราช ไดมการตดตอกบอาณาจกร


210

ทวารวดทางภาคกลาง โดยมการเผยแพรคตการสรางพระพมพตามคต

พทธศาสนามหายานใหทางภาคกลางมการพบพระพมพในหลายจงหวด

เชน นครปฐม, นครสวรรคทคลายกบพระพมพภาพพระพทธเจาและ

พระโพธสตวราวพทธศตวรรษท 13-16 พบทวดทาวโคตร, พระพมพ

ภาพพระพทธเจาประทบนงหอยพระบาท ขนาบขางดวยพระโพธสตว

อายประมาณพทธศตวรรษท 13-16 จากกรกำาแพงถม อำาเภอเมอง

นครศรธรรมราช ( Stephen Chia & Barbara Watson Andaya, 2011: 292)

ราวพทธศตวรรษท 13-18 อาณาจกรศรวชย ไดมอำานาจเหนอ

คาบสมทรภาคใต ทำาใหนครศรธรรมราช อยภายใตอาณาจกรศรวชย ซง

ใหการยอมรบพทธศาสนามหายานเปนหลก ทำาใหมการพบหลกฐานเนอง

ในพทธศาสนามหายานภายในพนทนครศรธรรมราช เชน จารกวดเสมา

เมอง จงหวดนครศรธรรมราช จารกเปนภาษาสนสกฤต อกษรหลงปล-

ลวะ พ.ศ. 1318 และ พ.ศ. 1325, พระโพธสตวอวโลกเตศวร ราวพทธ

ศตวรรษท 13-14 พบทวดพระเพรง อำาเภอเมอง นครศรธรรมราช และ

พระพมพแบบศรวชย อาทเชน พระพมพภาพพระพทธเจา ปางมารวชย

อายประมาณครงหลงพทธศตวรรษท 14-15 พบทถำาเขาชมทอง อำาเภอ

รอนพบลย, พระพมพพระพทธเจาประทบยนปางประทานพรอยบนฐาน

ดอกบว ราวครงแรกของพทธศตวรรษท 14 พบทเขาชมทอง อำาเภอ

รอนพบลย เปนตน

ราวพทธศตวรรษท 17-18 อาณาจกรขอมไดเผยแพรอทธพลพทธ

ศาสนามหายานลงสนครศรธรรมราช ทำาใหมการพบหลกฐานพทธศาสนา

มหายานตามอยางเขมร อาทเชน พระพทธรปประทบยนปางประทาน

ธรรม สำารด พบทวดนางตรา อำาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

(พรยะ ไกรฤกษ, 2523: 84) และพระพมพตามแบบเขมร อาทเชนพระพมพ


ภาพพระพทธเจา ประทบนงบนบลลงกปางมารวชย ราวครงหลงพทธ

ศตวรรษท 18 พบทกรวดพระนางตรา และกรพระเวยง, พระพมพภาพ

พระพทธเจาปางนาคปรกขนาบขางดวยพระโพธสตวพบทกรวดพระเขยน

ราวครงหลงพทธศตวรรษท 18 (ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร,

2542: 4920) เปนตน

หลงจากนนในชวงราวพทธศตวรรษท 19 นครศรธรรมราช ไดม

การรบพทธศาสนาเถรวาทจากลงกาเขามา และใหการนบถอแทนทพทธ

ศาสนามหายาน ทำาใหปรากฏหลกฐานทางดานโบราณคด อาทเชน จารก

วหารโพธลงกา วดมหาธาตเมองนครศรธรรมราช ซงจารกดวยอกษรมอญ

ภาษามอญและภาษาพมาโบราณ ราวพทธศกราชท 1775-1825 คนพบ

ทวหารโพธลงกา วดมหาธาตวรมหาวหาร อำาเภอเมองนครศรธรรมราช

และการสรางพระบรมธาตวรมหาวหารตามแบบอยางลงกา เปนตน


212

บรรณานกรมกรรณกา จรรยแสง. นครปฐมศกษาในเอกสารฝรงเศส: รวมบทความแปล.

นครปฐม: ศนยขอมลเพอการคนควาวจยฝรงเศส-ไทยศกษา คณะ

อกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2552.

บณฑต เนยมทรพย. “พระพมพทพบในจงหวดลำาพน.” วทยานพนธปรญญา

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศลปะ บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร, 2549.

ประทม ชมเพงพนธ และวเชยร ณ นคร. “พระเครอง: กรเมองนครฯ.”

สารานกรมวฒนธรรมวฒนธรรมไทยภาคใต. 10 (2542): 4913-4926.

ณฏฐภทร จนทวช. นำาชมพพธภณฑสถานแหงชาต นครศรธรรมราช.

กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ, 2540.

พรยะ ไกรฤกษ. “พระพมพ: ทพบในภาคใตกอนพทธศตวรรษท 20.”

สารานกรมวฒนธรรมวฒนธรรมไทยภาคใต. 10 (2542): 5050-5051.

สรสวสด สขสวสด. “การศกษาพระพมพภาคใตของประเทศไทย.” วทยานพนธ

ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาโบราณคดสมยประวตศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2528.

ศกดชย พจนนนทวาณชย และสรญญา สรยรตนกร. นำาชมพพธภณฑสถาน

แหงชาตปราจนบร. กรงเทพฯ: สำานกโบราณคดและพพธภณฑสถาน

แหงชาต กรมศลปากร, 2542.

Jeannine Auboyer. L’Art Khmer: Cambodge. VI-XIIIe Siecle, Paris:

Publications Filmees d’Art et d’Histoire, 1965.

J.E. VanLohuizen-De Leeuw. Pala-Sena Schools of Sculpture. Studies

in South Asian Culture England: Institute of South Asian

Archaeology University of Amsterdam, 1984.


Malay Peninsula. Archaeology Department.Proceeding of the seminar

on Thailand-Malaysia. Malaysia: Malay Peninsula Archaeology

Department Programme, 2005.

Piriya Krairiksh. Art in Peninsular Thailand Prior to the Fourteenth

Century A.D. Bangkok: the Fine Arts Department, 2003.

Stephen Chia & Barbara Watson Andya. Bujang Valley and Early

Civilisations in Southeast Asia. Department of National Heritage:

Ministry of Information, Communications and Culture, Malaysia,

2011.

ร่องรอยพระพิมพ์ตามคติพุทธศาสนามหายาน...

Documents