ผลงานทเปนผลการด าเนนงานทผานมา

พนธไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน

The Dipterocarps in Klong Phanom National Park, Surat Thani Province

นายผดงศกด เสอแกว

PADUNGSAK SUEAKAEW

เพอประกอบการแตงตงใหด ารงต าแหนง นกวชาการปาไม ระดบช านาญการ

ต าแหนงเลขท 1886

สงกดสวนฟนฟและพฒนาพนทอนรกษ ส านกบรหารพนทอนรกษท 4 (สราษฎรธาน)

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

พ.ศ. 2556

พนธไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน

บทคดยอ

การศกษาพนธไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน มวตถประสงค

เพอศกษาถงความหลากหลายระดบชนดพนธ ตลอดจนลกษณะทางสณฐานวทยา และนเวศวทยา เรมด าเนนการส ารวจและศกษาตงแตเดอนกมภาพนธ–กนยายน 2555 จากการศกษาพบไมวงศยาง จ านวน 6 สกล 19 ชนด นบวาอทยานแหงชาตคลองพนม มความหลากหลายของไมวงศยางอยเปนจ านวนมาก ซงเปนตนทนของแหลงพนธกรรมในธรรมชาต และสามารถน าไปเปนขอมลประกอบการวางแผนการบรหารจดการ และการอนรกษไมวงศยางในพนทอทยานแหงชาตคลองพนมตอไป ค าหลก : พนธไมวงศยาง อทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน

The Dipterocarps in Klong Phanom National Park, Surat Thani Province

Abstract

The purposes of this project for study species diversity, morphological

characters and ecology of the dipterocarps in Klong Phanom National Park, Surat Thani Province. The study was conducted from February to September 2012. It was found that there were 5 genus, 19 species of the dipterocarps. The result showed that Klong Phanom National Park is rich in the dipterocarps species. This natural genetic resource is invaluable and can be utilized as basic data in conservation management plan for the dipterocarps in Klong Phanom National Park.

Key word : The Dipterocarps, Klong Phanom National Park, Surat Thani Province

สารบญ

หนา

ค าน า 1 ตรวจเอกสาร 2 วธการศกษา 8 ผลการศกษา 10 สรป 36 ปญหาและอปสรรค 37 ขอเสนอแนะ 37 ค านยม 38 เอกสารอางอง 39 ภาคผนวก 40

ดชนชอไทย 41

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 แผนทแสดงขอบเขตอทยานแหงชาตคลองพนม 9

2 ยางยง 12

3 ยางปาย 13

4 ยางเสยน 15

5 ยางใต 16

6 ยางมนหม 17

7 ยางกลอง 19

8 ยางขน 20

9 ไขเขยว 21

10 พนจ า 22

11 ชามวง 23

12 กระบาก 25

13 เคยนทราย 26

14 กระบากด า 28

15 เคยมคนอง 29

16 พนอง 30

17 ตะเคยนแกว 31

18 ตะเคยนหน 33

19 กรายด า 34

20 เคยนราก 35

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 รายชอไมวงศยางทพบในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน เรยงล าดบตามสกล ชอไทย ลกษณะวสย และชอวทยาศาสตร 36

1

ค ำน ำ

อทยานแหงชาตคลองพนม มสภาพภมประเทศเปนภเขาสงชนเรยงรายสลบซบซอนเชอมตอเปนแนวยาวจากทศตะวนออกไปตะวนตกประมาณ 80 เปอรเซนต ของพนท โดยบรเวณตอนเหนอจะยกตวขนเปนภเขาหนปนมหนาผาสงชน สวนพนทราบจะเปนพนทราบรมหวยรมคลองซงอยระหวางหบเขา มความสงจากระดบนาทะเลตงแต 200–950 เมตร ลกษณะภมอากาศมฝนตกชกตลอดป โดยไดรบอทธพลของลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอและลมมรสมตะวนตกเฉยงใต และอทธพลของภเขาสงทเปนสงกดขวางลมมรสม มปาไมปกคลมอยางหนาแนน จงทาใหฝนตกมากกวาในทองททว ๆ ไป ซงสามารถจาแนกไดชดเจนเพยง 2 ฤด คอ ฤดรอนเรมจากเดอนมกราคมถงเดอนเมษายน มอากาศรอนมากทสดในตนเดอนเมษายน และฤดฝนเรมจากเดอนพฤษภาคมถงเดอนธนวาคม โดยมฝนตกชกมากทสดระหวางเดอนสงหาคมถงเดอนตลาคม ปาอทยานแหงชาตคลองพนมเปนแหลง ตนนาลาธารของคลองพนมและคลองศก ไหลไปรวมกบคลองแสงซงเปนตนกาเนดของคลองพมดวง ทเปนสาขาหนงของแมนาตาป

แนวคดของการสารวจและศกษาไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนมในครงน เรมตนจากการทผดาเนนการสารวจและศกษาไดปฏบตงานสารวจทรพยากรปาไม ในพนทอทยานแหงชาตคลองพนมและไดพบวาตนไมยกษในเสนทางศกษาธรรมชาตซงทางอทยานแหงชาตคลองพนมไดระบวาเปนตนกระบาก แตโดยขอเทจจรงแลวเปนตนชามวง ประกอบกบผสารวจนนไดมโอกาสเดนเทาเขาไปยงพนทเปาหมายทจะตองปฏบตงาน ผานสภาพปาดบชนทวทงพนทอทยานแหงชาต ไดประจกษในความหลากหลายทางชวภาพของปา ตงแตทราบจนถงจดสงสดของพนท และพบวาพนธไมทเปนไมเดนของพนทคอไมวงศไมยางซงมความสวยงามทงดอกและผล จงไดเรมศกษาและเกบขอมลอยางจรงจงตามหลกอนกรมวธานพช ซงผลจากการศกษาในครงน สามารถนาขอมลทไดไปใชประกอบเปนแนวทางในการบรหารจดการ และพฒนาการใชประโยชนอยางยงยนและเหมาะสม ตลอดถงการนาขอมลไปใชในการสงเสรมการทองเทยว ทาใหนกทองเทยวมความรความเขาใจเรองไมวงศยาง และทาใหอทยานแหงชาตคลองพนมไดทราบชอทถกตองของไมยกษในเสนทางศกษาธรรมชาต อนจะนาไปสความตระหนกและการใหความรวมมอในการอนรกษไมวงศยางรวมตอไป การสารวจไมวงศยางในครงนมวตถประสงคเพอ

1) เพอใหทราบถงจานวนสกลและชนดของไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม

2) เพอศกษาขอมลลกษณะทางพฤกษศาสตร สภาพนเวศของไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม

3) เพอเปนขอมลพนฐานของไมวงศยางสาหรบการบรหารจดการอทยานแหงชาตคลองพนม

พนทด ำเนนกำร

ดาเนนการสารวจไมวงศยางในพนทอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน

ระยะเวลำในกำรด ำเนนกำร

ระยะเวลาในการสารวจและรวบรวมขอมล ระหวางเดอนกมภาพนธ–เดอนกนยายน 2555

2

กำรตรวจเอกสำร

พนธไมในวงศไมยาง (Dipterocarpaceae) เปนไมดกดาบรรพวงศใหญทมขนาดสงใหญ มมาชานานแลว ไดมผพบซากไมวงศยางเปนครงแรกทชวาและพมา จงเชอกนวาไมวงศนมถนการกระจายพนธตามธรรมชาตอยางกวางขวางอยในบรเวณแหลมมลาย เปนไมเอนกประสงคซงมบทบาททงตอระบบนเวศนและเศรษฐกจ ในประเทศไทยพบไมวงศน 8 สกล 65 ชนด แยกเปน สกลไมกระบาก 3 ชนด สกลไมเคยม 1 ชนด สกลไมยาง 16 ชนด สกลไมตะเคยน 13 ชนด สกลไมตะเคยนชนตาแมว 1 ชนด สกลไมไขเขยว 1 ชนด สกลไมเตง พะยอม และสยา 22 ชนด สกลไมพนจา 8 ชนด พรรณไมทงหมดนสวนใหญขนตามปาดบชน ปาดบแลง และปาเบญจพรรณ ตามภมภาคตางๆ ทวประเทศ มเพยง 6 ชนดเทานนทพบในปาเตงรง คอ เตง รง พะยอม ยางเหยง ยางพลวง ยางกราด แตทรจกกนดและมการนาไปใชประโยชนกนอยางแพรหลาย ไดแก ยางนา เคยม กระบาก ตะเคยน สยา เตง รง ยางเหยง ยางพลวง ยางกราด ไขเขยว พนจา จนทนกะพอ เปนตน สามารถพบเหนไมวงศยางไดตงแตทราบจนถงยอดเขา ซงปจจยแวดลอมทแตกตางกนเหลาน จะเปนปจจยกาหนดการปรากฏอยรวมถงชพลกษณของไมวงศยางแตละชนด (จาลอง เพงคลายและชวลต นยมธรรม, 2542) แตไดมการสารวจเพมเตมพบวามไมวงศยางในประเทศไทยถง 8 สกล 78 ชนด (มานพ , 2550) สาเหตหนงทประเทศไทยเปนแหลงกระจายพนธทสาคญของไมวงศยาง เนองจากประเทศไทยตงอยในเขตพฤกษภมศาสตร (phytographic regions) ของโลกถงสามเขตคอ เขตอนโดเบอมส (Indo–Bermese region) เขตอนโดไซนส (Indo–Chinese region) และเขตอนโดมาลายน (Indo–Malayan region) ซงแตละเขตมความหลากหลายของไมวงศยางแตกตางกนไป

ลกษณะตำง ๆ ของไมวงศยำง

วสย เปนไมยนตนขนาดเลกถงใหญ มกพบวาเปนไมสงเดนในปาดงดบชน ยกเวนจนทนกะพอ (Vatica diospyroides) และยางคลอง (Dipterocapus oblongifolius Blume) เปนไมยนตนขนาดเลก

รปทรงล ำตน ลาตนเปลาตรง มเรอนยอดเปนพม มหรอไมมพพอน ในสกล Hopea อาจพบรากคายน (stilt root) หรอพพอนคายน (stilt buttress) ตนทขนในปาดบชนมกจะพบพพอน

เปลอก เปลอกของพรรณไมวงศยางพบไดหลายแบบคอ เปลอกนอก (outer bark) มลกษณะเรยบ (smooth bark) แตกเปนรองรอยไถ (fissured bark) แบบสะเกด (scale bark) บางชนดอาจพบชองหายใจ (lenticel) เปลอกในเมอถกสบสวนใหญเปราะแตกหกงายหรอเปนเสนใย มสคอนขางแนนอน เปลอกชนในของสกล Anisoptera เปนลายสสมสลบกบสจางกวา สกล Parashorea มชองอากาศขนาดใหญทเปลอก สกล Dipterocarpus มชองอากาศขนาดกลาง สกล Hopea มชองอากาศขนาดเลก สกล Dipterocarpus และ Vatica มเปลอกเรยบ ในสกล Shorea และ Hopea สวนมากเปลอกแตกแบบรองรอยไถ ในบางชนดของสกล Shorea มเปลอกแบบหลดลอกเปนหลม (dippled bark) เปลอกแตกเปนแผนใหญพบในบางชนดของสกล Anisoptera

หใบ หใบออกเปนค มขนาดเลกถงใหญ บางชนดโคนหใบจะโอบกง ตดทนนานหรอหลดรวงงาย หใบทออกใหมมกมสแดงเรอๆ สวนมากมขนาดเลกยกเวนสกล Dipterocarpus จะมขนาดใหญ สงเกตไดชดเมอรวงสพน หใบมขอบเรยบ บางสกลมตมใบ (domatia) ทผว

3

กง กงมกพบขนรปดาว (stellate hair) หรอขนกระจก (fascicled hair) พบขนแบบเซลลเดยว (unicellular hair) ขนหลายเซลล (multicellular hair) และขนตอมมหลายเซลล (multicellular glandular hair) หรอขนรปรม (peltate hair) ในสกล Dipterocarpus มรอยแผลหใบเปนวงรอบกง

ใบ ใบเดยว (simple leaf) เรยงสลบ (alternate) ขอบใบเรยบ (entire) หรอเวาเปนคลน (sinuate) ปลายใบอาจหยกคอดทนททนใด กานใบโคงงอหรอไมโคงงอ เนอใบเหนยวคลายหนง ผวใบเรยบ เนอใบออนนม ผวใบพบจบคลายรางนา พบในสกล Dipterocarpus (มานพ, 2550) มขนรปดาว หรอขนรปรม หลายชนดมสงปกคลมใบเชน ขย (scurf) หรอมลกษณะนวลขาว (glaucous) ขณะทบางชนดของสกล Shorea และสกล Parashorea มใบเกลยงในตนแกแตในตนหนมจะมขน อาจพบตมใบ (domatia) ตามงามเสนแขนงใบหรอเรยงเปนแถวขนานกบเสนกลางใบ หายากทเรยงไปตามเสนแขนงใบ ลกษณะการเรยงของเสนแขนงใบม 6 แบบไดแก แบบขนบนได (scalariform) พบในสกลสยา กลมสยาแดง (Shorea;Red Meranti group) และ Dipterocarpus เสนแขนงใบแบบเสนรางแห (reticulate) พบในสกล Vatica เสนใบแบบขนาน (parallel) พบในสกล Dryobalanops เสนใบแบบเสนใบแซม (dryobalanoid) พบในสกลตะเคยนกลมทมชนเปนเมดกลม เสนใบแบบเสนใบแซมกงขนบนได (subdryobalanoid) พบเกอบทกชนดในสกลตะเคยนกลมเปลอกเรยบ (Hopea; Smooth–barked Hopea) และเสนใบแบบโคงจรดกน (looped venation) พบในสกล Cotylelobium

ชอดอก ชอดอกแบบชอแยกแขนง (panicles) หรอชอกระจะ (racemes) ออกทปลายกงหรองามใบ หายากทเปนชอกระจก (cymose) ชอดอกสวนใหญเปนทรงสมดลย มใบประดบ (bracts) และใบประดบยอย (bracteoles) ตดเปนค มขนาดเลกถงใหญ ตดคงทนหรอหลดรวงงาย มกานดอกสนหรอไมม ดอกสมบรณเพศ มกลนหอม ดอกสมมาตรตามแนวรศม (actinomorphic) ดอกยอยออกดานเดยวหรอทงสองดานบนชอดอก ฐานรองดอกมการพฒนาไปเปนฐานเกสรเพศผ (androphore) ในอนวงศ Monotoideae หรอไมมการพฒนาเปนกานเกสรเพศผ แตพฒนาเปนฐานเกสรเพศเมย (gynophore) ในอนวงศ Dipterocarpoideae (มานพ, 2550)

วงกลบเลยง กลบเลยงม 5 กลบ แยกกนหรอเชอมตดกนทโคน กลบเรยงซอนเหลอม (imbricate) หรอเรยงจรดกน (valvate) ตดคงทน สวนมากขยายไปเปนปกในผล กลบเลยงมตงแต 5 กลบขนไป กลบเลยงเชอมตดกนเปนรประฆง (campanulate) หรอระฆงสนๆ และเชอมตดทโคนรงไขหรอไมเชอม กลบเลยงเจรญเปนปกทง 5 ปก หรอ 2 หรอ 3 ปกตอผลหรอขยายพองออกและแขง

วงกลบดอก วงกลบดอกมตงแต 5 กลบขนไป บดเปนเกลยว โคนเชอมตดกนหรอแยก ปกตทงกลบหรอบางสวนมขนแบบเซลลเดยว (unicellular hair) กลบดอกสขาว เหลอง ชมพ แดงถงมวงเขม ดอกมกรวงหลนชวงพระอาทตยขนกอนเทยง

เกสรเพศผ มจานวน 5-110 เรยงเปนวงรอบ 1–3 วง (verticillate) หรอเรยงไมเปนระเบยบ โคนเกสรออกจากโคนรงไข (hypogynous) หรอออกทระดบเดยวกบรงไข (subperigynous) มการพฒนาจากดานในออกดานนอก (centrifugul) กานชอบเรณมวนหรอยาวคลายเสนดาย แยกกนหรอเชอมตดกนเมอรวงหลนยงคงตดกบกลบดอก อบเรณตงตรง แบงเปน 2 พ มถงอบเรณ (pollen sac) (2)–4 ถง หนเขากลางดอก (introrse) แตกตามแนวยาว เปนรปเรยวยาว มรยางคสนหรอยาวตดทปลายอบเรณ เกสรเพศผบางครงไมเรยงเปนวง สวนมากม 15 อน บางครงแตกแขนง (สวนมาก 1 กลมม 10 กง) เมอแกจะโคงออกดานนอก มกตดกบโคนวงกลบดอกหรอไมตด กานเกสรตดกบอบเรณดานหลง (dorsifixed) ในอนวงศ Monotoideae หรอตดทฐาน (basifixed) ในอนวงศDipterocarpoideae เรณแบบกลมละส (tetrad) สมมาตรดานขาง (isobilateral) หรอรปตรงขาม

4

ตงฉาก (decussate) เรณมชองเปด 3 ชองแบบยาว (tricolpate) หรอแบบผสม (tricolporate) มกลนหอมแรง และตด ทนนาน (มานพ, 2550)

เกสรเพศเมย รงไขอยเหนอวงกลบ (superior ovary) หรอกงใตวงกลบ (semi-inferior ovary) ม 3 (2) ชอง แตละชองมไขออน 2 (3) ใบ ตดแบบรอบแกนรวม (axile) หรอในสกล Anisoptera มรงไขอยใตวงกลบ (inferior ovary) มคารเพลเชอม (syncarpous) 2 หรอ 3-(5) คารเพล แตละคารเพลมไขออน 2 ถง 4 ใบ มหรอไมมฐานกานเกสรเพศเมย (stylopodium) มกานเกสร (style) 1 กาน หรอแบงเปน 3 แฉกทปลาย ยอดเกสรเพศเมย (stigma) เหนชดหรอไมชด ม 3–6 พ ไขออนตดแบบควาลง (anatropous) หรอแบบมวนกลบ (circinotropous)

ผล ผลแบบเปลอกแขง แหงไมแตก (nut) หายากทเปนผลแบบแหงแตก (capsule) ผลแบบแหงไมแตก ปกตมปกชดเจน ทขยายมาจากกลบเลยง ผลแหงแตกมกแตกเปน 3 พ หนงผลม 1 เมลด 2 ใบเลยง แตละผลม 1 เมลด หายากทม 2 เมลด ผลแบบแหงไมแตก เยอหมผล (pericarp) แขงคลายไมและทน มหรอไมมปก ผลมปกชดเจน เกดจากกลบเลยงขยายหรออาจไมมปกแตขยายหมรอบผลหรอเพยงบางสวน ในสกล Shorea สวนมากม 3 ปกยาว 2 ปกสน สกล Hopea สวนมากม 2 ปกยาว 3 ปกสน สกล Dipterocarpus ม 2 ปกขนาดใหญและยาวกวาอก 3 ปกทเปนตงสนๆ

เมลด เมลดสวนใหญไมมเอนโดสเปรม (endosperm, exalbuminous) ใบเลยงสวนมากมขนาดไมเทากน เปนแผนแบนหรออวบอวน ผวเรยบหรอหยกยน ใบเลยงมกบดเบยวและตดอยใกลกบรากแรกเกด (radicle) เอมบรโอ (embryo) ตงตรงมสเขยว

กำรงอกเปนตนกลำ เมลดงอกแบบใบเลยงอยเหนอผวดน (epigeal) หรอใบเลยงอยใตดน (hypogeal) เมลดมอายสนหลงจากหลดรวง ใบเลยงปกตมขนาดไมเทากนหรออาจเทากน เมองอกเปลอกหมเมลด (pericarp) แตกออกไมสมาเสมอหรอแตกเปน 3 แนว หรอแตกเปน 2 แนว ในสกล Parashorea ใบเลยงมสเหลองซด เขยว สมแดงจนถงมวง

กำรกระจำยพนธ พรรณไมวงศยางกระจายพนธในเขตรอนทวโลก พบทงหมด 3 อนวงศ 16 สกล ประมาณ 470-580 ชนด อนวงศ Dipterocarpoideae เปนอนวงศทมความหลากสกลและชนดมากทสดเมอเทยบกบอนวงศอนในวงศยาง พบ 13 สกล ประมาณ 470 ชนด ขอบเขตการกระจายอยในทวปเอเชยเขตรอนไดแก ตอนใตของประเทศจน (มณฑลยนาน มณฑลกวางส มณฑลกวางตงและเกาะไฮหนาน)ประเทศไทย ภมภาคอนโดจน ประเทศพมา ประเทศบงคลาเทศ ประเทศอนเดย (ตะวนออกและคาบสมทรตอนใต) ประเทศศรลงกา หมเกาะเซยเชลล (Seychelles) และในภมภาคมาเลเซยไดแกคาบสมทรมาเลเซย เกาะสมาตรา เกาะชวา เกาะบอรเนยว เกาะสลาเวส เกาะบาหล หมเกาะฟลปปนส จนถงเกาะนวกน ซงในภมภาคนมความหลากหลายของสกลและชนดมากทสด พบทงสน 10 สกล 386 ชนด (มานพ, 2550)

นเวศวทยำ พรรณไมวงศยางขนกระจายตามธรรมชาตในปาเขตรอน ทมปรมาณนาฝนมากกวา 1,000 มลลเมตรตอป ฤดแลงไมเกน 6 เดอน มกพบทระดบความสงตากวา 1,000 ม. ลงมา อยางไรกตามสามารถพบไดเลกนอยทระดบความสงกวา 1,000 ม. จนถง 1,800 ม. และสามารถพบไดในสงคมพชทแหงแลงและทนตอไฟปาเชน สงคมพชปาเตงรง (dry dipterocarp forest) ชนดทพบบอยไดแก ยางกราด (Dipterocapus intricatus Dyer) ยางเหยง (D.obtusifolius Teijsm. ex Miq.) ยางพลวง (D. tuberculatus Roxb.) เตง (S. obtuse Wall.ex Blume) และรง (S. siamensis Miq.)

กำรใชประโยชน จาลอง และ ชวลต (2542) กลาววาพรรณไมวงศยางเปนพรรณไมทประชาชนชาวไทยนาเนอไมมาใชประโยชนกนมากทสดวงศหนง เพราะมคณสมบตของเนอไมทหลากหลายและยงใชเปนวตถดบในโรงงานอตสาหกรรมไมเชน ตอเรอ ไมอด ไมบาง ไมแปรรป

5

เปนตน และชน (ยางไมทแหงและแขง) และยางไม (ยางไมทยงเปนของขนถงเหลว) ชนนามาใชยาแนวรอยตอไมเพอกนนาซมเชน การตอเรอ คหรอชะลอมใสนา เปนตน ยางไมมประโยชนมากมายเชน ใชทาไม ผสมกบชนใชอดรอยรว ทาไต นามนขโล นามนชกเงา นามนเชอเพลง หมกพมพ สทาบาน กาวดกสตว เปนตน (บญชบ, 2542) ชนและยางไมเปนของปาทชาวบานนยมหามาใชในครวเรอนและนามาขาย หาไดจากตนไม 27 ชนด ซงเปนไมวงศยางถง 18 ชนด ยางไมไดมาจากสกล Dipterocarpus สวนชนไดมาจากสกล Hopea, Anisoptera, Cotelylobium, Neobalanocarpus และ Shorea กำรศกษำอนกรมวธำนของพรรณไมวงศยำง

ระบบการจาแนกพรรณไมวงศ Dipterocarpaceae แบบกวาง (sensu lato) แบงเปน 3 อนวงศคอ Dipterocarpoideae, Monotoideae และ Pakaraimoideae ซงม 16 สกล จานวนประมาณ 500 ชนด (Ashton, 1982) ถาเปนระบบการจาแนกอยางแคบ (sensu stricto) หมายถงเฉพาะอนวงศ Dipterocarpoideae ซงม 13 สกล ซงมลกษณะเดนคอผลมปกขยายรอบเมลด เนอไมและเปลอกมทอนายาง ในหลกอนกรมวธานถอวามความใกลชดกบวงศ Monotaceae มากทสด ซงเปนวงศทเนอไมไมมทอนายาง อนวงศ Dipterocarpoideae เปนอนวงศทพบเฉพาะในทวปเอเชยเขตรอน จาแนกพชในอนวงศนออกเปน 3 เผา (tribe) คอ Shoreae (Hopea, Shorea, Neobalanocarpus, Parashorea, Upuna), Dryobalaneae (Dryobalanops) และ Dipterocarpeae (Cotylelobium, Vateria, Vateriopsis, Vatica, Stemonoporus, Dipterocarpus, Anisoptera) ขณะท Ashton (1982) จาแนกพชในอนวงศนออกเปน 2 เผา คอ Shoreae (Dryobalanops, Parashorea , Hopea, Neobalanocarpus, Shorea) และ Dipterocarpeae (Vateria, Vateriopsis, Stemonoporus, Vatica, Cotylelobium, Upuna, Anisoptera , Dipterocarpus) ลกษณะทำงพฤกษศำสตรของไมวงศยำง

ไมวงศยางเปนพชทม วสยเปนไมยนตนขนาดใหญ (Pooma and Newman, 2001) มบางทเปนไมยนตนขนาดกลางหรอเลก มทอนายาง (resin duct) ในเนอไม ยางและชนมกลนฉน ล ำตน สวนมากเปลาตรง โคนมหรอไมมพพอน อาจพบรากคายน เปลอก เรยบ เรยบและมรอยควนรอบ แตกแบบสะเกดตามยาวหลดลอนเปนแผนขนาดเลกหรอใหญ หรอแตกเปนรองลกตามยาว เปลอกชนใน มสและลวดลายเฉพาะตว หรอผนแปรเลกนอย มชนสขาว สเหลอง สเหลองอาพนใส สเหลองปน สนาตาลหรอสนาตาลปนสมวงเขม ใสหรอขน ไหลออกจากแผลหรอรอยปรแตกของเปลอก เรอนยอด เปนพมทรงกลม รปรม รปกรวยแหลม หรอรปทรงกระบอก สงปกคลม ขนกระจก (fascicles hair) สนหรอยาว ขนสนกระจกทมขนยาวหนงเสนตรงกลาง (a pilose in fascicles hair) ขนแบบเสนเดยว(single hair) สะเกดรปรม (peltate scale) ตอม (gland) สแดงเขม คราบไข (wax) หรอขย (scurf) สขาว สงปกคลมเหลานมกพบบนกงออน ชอดอก ดอก หใบ ใบ และผล บนรยางคทปลายอบเรณอาจพบ ปมเลก (papillae) ขนยาว (pilose) หรอขนสนละเอยด (puberulent) บนรงไขมกพบขนสนกระจก บางครงพบขนสนละเอยด หรอจดโปรงแสง (punctate) หรอมขนยาว หใบ ออกเปนค มขนาดเลก-ใหญ สเขยวออน เขยวเขม ชมพ มวงเขมหรอสแดงเขม มกมสงปกคลม หรอบางครงเกลยง หลดรวงงาย หรอตดทน ใบ เดยว เรยงสลบ รปไข รปไขกวาง รปร รปรกวาง รปหอกรปขอบขนาน รปขอบขนานแกมรปหอก รปหอกกลบ หรอรปไขกลบ ปลายใบแหลม เรยวแหลมหยกเปนตงสนถงคลายหางยาว

6

มน หรอกลม โคนใบรปลม แหลม มน กลมถงรปหวใจ ขอบใบสวนมากเรยบ บางครงหยกเวาเปนคลน หยกมน หรอมวนลง แผนใบสวนมากเหนยวคลายแผนหนง หนามากหรอบาง แผนใบมกเรยบ และเกลยงเปนมนเงา ในสกลยาง (Dipterocarpus) แผนใบมกพบจบเปนรางนา หลายชนดมสงปกคลมใบโดยเฉพาะทองใบหรอตามเสนใบ บางชนดในสกลตะเคยน (Hopea) และสกลสยา (Shorea) อาจพบตมใบ (domatia) ทงามเสนแขนงใบ ซงตมใบมทงหมด 3 แบบไดแก แบบกระจกขนสนหนาแนน (pubescent) แบบหลมตนหรอลก (pore like)ภายในเกลยงหรอมขนสนภายใน และแบบแผนเนอเยอปกคลมภายในเปนโพรง (cavity) ดานในมขนสนเลกนอยหรอไมม เสนกลำงใบ เปนรอง แบนหรอนนดานบน มกเปนแทงกลมนน บางชนดเปนสนคมดานลาง เสนแขนงใบ สวนมากมกโคงและมปลายเรยวใกลขอบใบ บางครงตรงแลวโคงใกลขอบใบซงพบในสกลยาง เสนใบทโคงทามมแหลมมากกบเสนกลางใบและมปลายโคงเรยวยาวใกลขอบใบพบในสกลไขเขยว (Parashorea) เสนใบ มทงหมด 6 แบบหลกๆ คอ แบบขนบนได(scalariform) พบสวนใหญในสกลยาง สยา และพบบางชนดในสกลตะเคยน แบบรางแห (reticulate) พบสวนมากในสกลพนจา (Vatica) หรอบางชนดในสกลกระบาก (Anisoptera) และแบบโคงจรดกนใกลขอบใบ (anastomosing) พบในบางชนดของสกลกระบาก แบบเสนใบแซม (dryobalanoid) และแบบเสนใบแซมกงขนบนได (subdryobalanoid) สองชนดสดทายพบในสกลตะเคยน กลมตะเคยนราก (Section Dryobalanoides) บางครงพบเสนแขนงใบแบบผสมไดแก แบบขนบนไดกงโคงจรดกนใกลขอบใบทพบบางชนดในสกลยาง แบบรางแหกงขนบนไดพบในบางชนดของสกลพนจา และบางชนดในสกลกระบาก กำนใบ สวนมากคดงอมากหรอนอย และมกจะปดโปนชวงปลาย ชอดอก แบบชอกระจะ พบในสกลยาง (racemose) แบบชอแยกแขนง 1-2 ชน ม 2 แบบ คอ ชอแยกแขนงทมชอดอกยอยแบบชอกระจะ (raceme panicle) มดอกยอยเรยงสลบดานเดยวหางหรอชดกน พบในสกลสยา สกลตะเคยน สกลไขเขยว สกลตะเคยนชนตาแมว แบบชอแยกแขนงทมชอดอกยอยไมแนนอนระหวางชอกระจก-ชอกระจะ (raceme-cyme panicle) พบในสกลพนจา ออกทปลายกงหรองามใบใกลยอด หอยลงหรอตงขน ใบประดบ และใบประดบยอย ตดเปนค ขนาดเลก หรอใหญ มกมสงปกคลมมากหรอนอย สวนมากหลดรวงงาย มสวนนอยทตดทน มกมสงปกคลมเหมอนกงออน ดอก สมบรณเพศ สมมาตรตามแนวรศม (actinomorphic) มกลนหอมมากหรอนอย วงกลบเลยง ม 5 กลบ เรยงจรดกน (valvate) พบในเผายาง (Tribe Dipterocarpeae) เรยงซอนเหลอม (imbricate) พบในเผาสยา (Tribe Shoreae) แตสกลไขเขยว (Parashorea) จะเรยงซอนเหลอมกนเพยงเลกนอย เกอบทงหมดกลบเลยงแยกถงโคน ยกเวนสกลยางโคนเชอมตดกนเปนหลอดตดคงทน สวนมากขยายเปนปกเมอเจรญเปนผลหรอเปนพแขงคลายไม มกมขนาดไมเทากน วงกลบดอก เรยงบดเวยน (convolute) ม 5 กลบ เรยงบดเวยน แยกถงโคน ปลายบดเปนเกลยวหรอมวน มากหรอนอย รวงหลนงาย เมอรวงจะตดกนเปนวงทโคนทง 5 กลบ หรอแยกกนแตละกลบ เกสรเพศผ ม 10-35 อน เรยง 1-3 วง วงในยาวกวาวงนอก กานเกสรตดกบอบเรณทฐาน และอดกนแนนทโคน อบเรณรปขอบขนาน รปแถบ หรอรปคอนขางกลม ม (2)-4 ถงๆ คในเลกกวาคนอกมากหรอนอย แตกตามยาวดานขาง ปลายอบเรณมรยางคสนหรอยาว บางครงมการแตกแขนง กานเกสรเรยวยาว หรอสน โคนแผกวาง เกสรเพศเมย รงไขอยกงใตวงกลบ 1/4–1/2 สวน พบในเผายาง รงไขตดเหนอวงกลบพบในเผาสยา รงไขมโคนกานเกสรเพศเมย (stylopodium) หรอไมม รปไข รปคอนขางกลมทรงกระบอก รปมงกฎ หรอบางครงมรอยคอดระหวางโคนกานเกสรเพศเมยกบรงไขม 3 ชอง (locule) เชอมตดกน รงไข สวนมากมขนปกคลม กานเกสรเพศเมยเรยวยาวหรอ สน เรยบหรอหยกเปนพตามยาว ยอดเกสรเพศเมยมนพบในเผาสยา แตเผายางมหลายแบบไดแก หยกซฟนพบในสกลยาง ยอดเกสรเพศเมยหยก 3 พ พบในสกลพนจา และสกลกระบาก กลมชามวง (SectionGlabrae) และสกลสยากลมสยาขาว

7

ยอดเกสรเพศเมยแยก 3 แฉกพบในสกลกระบาก กลมกระบาก(Section Anisoptera) ไขออน ม 2 ใบตอชอง ตดรอบแกมรวม (axile placenta) ผล แบบเปลอกแขง(nut) รปไข รปร รปกลม หรอทรงกระบอก สวนมากมปกยาว ทพฒนามาจากกลบเลยง โคนปกแขงหนาหอหมผลมดหรอไมมด สาหรบเผายางผลมกจะฝงอยในฐานรองดอกทงหมดหรอเพยงโคนลกษณะปกแตกตางในแตละสกลดงน สกลยาง สกลกระบาก สกลพนจา กลมพนจา (SectionSunaptea) และสกลตะเคยนเกอบทงหมด มปกยาว 2 ปกๆ สน 3 ปก สกลไขเขยวมปกยาวใกลเคยงกนทง 5 ปก สกลตะเคยนชนตาแมวไมมปก เปนกลบเลยงแขงหมทโคนมขนาดเกอบเทากน เมลด ม 1 เมลด ไมมเอนโดสเปรมแตมใบเลยงขนาดใหญ 2 อน การงอกของตนกลามสองแบบคอ แบบใบเลยงอยเหนอผวดน (epigeal germination) พบในเผาสยา และเผายาง และแบบใบเลยงอยใตผวดน(hypogeal germination) พบในเผายาง (มานพ, 2550)

8

วธกำรศกษำ

วธกำรศกษำ

การศกษาไมวงศยางในพนทอทยานแหงชาตคลองพนม มขนตอนในการดาเนนงานดงน

1) ศกษาสภาพภมประเทศของพนทอทยานแหงชาตคลองพนม โดยใชขอมลแผนทภาพถายดาวเทยมและสอบถามขอมลพนฐานจากเจาหนาทและราษฎรทอาศยอยรอบพนทอทยานฯ

2) ศกษา คนควา รวบรวมขอมล เอกสารทเกยวของเพอวางแนวทางการศกษา รวมทงกาหนดหวขอทจะทาการศกษา

3) กาหนดเสนทางทจะทาการเดนสารวจเกบตวอยาง

4) จดเตรยมอปกรณ เครองมอ ทตองใชในการดาเนนการ

5) ทาการเดนสารวจและบนทกขอมลไมวงศยางทพบพรอมทงถายภาพสวนประกอบตาง ๆ เกบตวอยางไมวงศยางในกรณทไมสามารถจาแนกชนดได โดยจะทาการเกบตวอยางทงใบ ดอก ผล เปลอกนอก เปลอกใน กระพ ถากเปลอกและถายรปเกบไว

6) ทาการจดบนทกขอมล และรายละเอยดตาง ๆ ของไมวงศยางแตละชนด และรายละเอยดของพนททสารวจพบไมวงศยาง

7) นาขอมลไมวงศยางทสารวจพบมาศกษาเปรยบเทยบกบภาพถายและลกษณะทางพฤกษศาสตรจากเอกสารดานอนกรมวธาน เพอจาแนกสกลและชนด

8) รวบรวมชนดไมวงศยางทพบเขยนคาบรรยายลกษณะทางพฤกษศาสตร กอนเรยบเรยงจดทาเปนรปเลมพรอมสาเนาเอกสารใหอทยานแหงชาตคลองพนม เพอใชเปนฐานขอมลของอทยานฯตอไป

พนทด ำเนนกำร

ดาเนนการสารวจไมวงศยางในพนทอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน สานกบรหารพนทอนรกษท 4 (ภาพท 1 )

ระยะเวลำในกำรด ำเนนกำร

ระยะเวลาในการสารวจและรวบรวมขอมล ระหวางเดอนกมภาพนธ–เดอนกนยายน 2555

9

ภาพท 1 แผนทแสดงขอบเขตอทยานแหงชาตคลองพนม

10

ผลกำรศกษำ

ผลจากการสารวจและศกษาไมวงศยางในพนทอทยานแหงชาตคลองพนม เพอนามาตรวจวเคราะหชนดใหไดชอวทยาศาสตร และบรรยายลกษณะทางพฤกษศาสตร โดยเทยบกบเอกสารอางอง ผลการสารวจ พบไมวงศยาง จานวน 6 สกล 19 ชนด ซงแตละชนดมรายละเอยดดานอนกรมวธาน ชอพอง ชอทองถนอน ๆ ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญอยางละเอยด ถนทอย และภาพประกอบ

รปวธำนจ ำแนกไมวงศยำงในอทยำนแหงชำตคลองพนม 1. ผลม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวมเสนเดนชดตามยาวปก 3 เสน 2. หลอดโคนปกเชอมตดตวผล (Anisoptera)

3. ผวหลงใบเกลยงหรอมขนประปราย ผวทองใบมขนสเหลองหมน สเทา หรอสเหลองนวลปก คลม 11.กระบำก Anisoptera costata

3. ผวใบเกลยงทง 2 ดานหรอมเกลดสเทาประปรายทางทองใบ 10.ชำมวง Anisoptera scaphula 2. หลอดโคนปกไมเชอมตดตวผล (Dipterocarpus) 4. หลอดกลบเลยงของผลมสนหรอครบ 5 อนตามยาว 5. หลอดกลบเลยงดานนอกของผลมขนสนกระจายหรอหนาแนน มสนคมหรอครบสนตาม

แนวยาวสงไมเกน 0.4 ซม. ผลรปรางคอนขางกลม ผลยาว 1.2-1.5 ซม. ใบมขนประปรายหรอหนาแนน

2.ยำงปำย Dipterocarpus costatus 5. หลอดกลบเลยงดานนอกของผลเกลยง 6. สนดานขางยาวจรดตวผล สนสง 1-1.5 ซม. ผลยาว 4.5-6 ซม. ใบเกลยงทง 2 ดาน 1.ยำงยง Dipterocarpus grandiflorus 6. สนดานขางยาวไมจรดขวผล สวนทเปนสนสง 0.1-0.3 ซม. ผลรปรแกมรปกระสวย

ยาว 4-4.5 ซม. ผวใบเกลยงหรออาจมขนประปรายทางทองใบ 6.ยำงกลอง Dipterocarpus dyeri 4. หลอดกลบเลยงของผลเรยบ ไมมสนหรอครบ 7. หใบดานนอก และทองใบมขนหนาแนน 8. กงออน กานใบ และกานผล มขนสนสเทาปกคลม ผลรปรหรอรปไข 3.ยำงเสยน Dipterocarpus gracilis 8. กงออน กานใบ และกานผล มขนยาวสนาตาลอมแดงปกคลม ผลรปกลม 7.ยำงขน Dipterocarpus baudii 7. หใบดานนอกเกลยง ทองใบเกลยงหรอมขนประปรายตามเสนแขนงใบ 9. หใบยาวประมาณ 1.5 ซม. ใบเกลยงทง 2 ดาน ผลรปกลมแบน 5.ยำงมนหม Dipterocarpus kerrii 9. หใบยาว 10-13 ซม. ทองใบมขนสนและยาวประปรายตามเสนแขนงใบ

ผลรปกลมหรอคอนขางกลม 4.ยำงใต Dipterocarpus hasseltii

11

1. ผลมปกยาว 2, 3 หรอ 5 ปก มเสนเดนชดตามยาวปกมากกวา 3 เสน 10. โคนปกเรยงเกยซอนกน 11. ผลม 2 ปกยาว 3 ปกสน (Hopea) 12. แผนใบไมมเสนใบแซมระหวางเสนแขนงใบ เสนขนบนไดปรากฏ 13. แผนใบรปขอบขนาน หรอรปหอกแกมขอบขนาน ยาวมากกวา 14 ซม. ปกผลคยาว

ยาว 7-9 ซม. ฐานใบมกจะเบยวดานหนง 18.กรำยด ำ Hopea oblongifolia 13. แผนใบรปไข รปไขแกมรปหอก หรอรปรแกมรปหอก ยาวไมเกน 9 ซม. 14. ฐานใบมกจะเบยวหรอเยอง ผวทองใบมขนประปราย ตมใบทงามเสนแขนงใบม

ขนเปนกระจก 16.ตะเคยนแกว Hopea sankal 14. ฐานใบมนกวาง สมมาตร ผวใบเกลยงทง 2 ดาน ตมใบทงามเสนแขนงใบเกลยง

มกพบขนตามภเขาหนปน 17.ตะเคยนหน Hopea ferre 12. แผนใบมเสนใบแซมระหวางเสนแขนงใบ เสนขนบนไดไมปรากฏ เสนแขนงใบ 9-11 ค

แผนใบ รปไขถงรปหอก โคนตนมกจะมรากคา 19.ตะเคยนรำก Hopea griffithii 11. ผลม 3 ปกยาว 2 ปกสน (Shorea) 15. เนอใบบางหรอคอนขางบาง แผนใบรปไขแกมหอก ใบแกหายากทจะยาว

ถง 10 ซม. 16. กงออนมขนสนนมสสนมอมชมพ ผวทองใบมขนสนนมหรอขาวนวลหรอ

เปนสชมพ 14.เคยมคะนอง Shorea henryana 16. กงออนเกลยง ทองใบเกลยง หรอเปนสเทาครม 12.เคยนทรำย Shorea gratissima 15. เนอใบหนาและเหนยวคลายหนง แผนใบรปรกวาง หรอรปขอบขนานแกม

รปหอก ใบแกมกจะยาวเกน 10 ซม. 17. แผนใบรปรกวาง ไมมตมใบตามงามของเสนแขนงใบ ผวทองใบม

สะเกดสเทาเงนแนบ 15.พนอง Shorea hypochra 17. แผนใบรปขอบขนานหรอรปขอบขนานแกมรปหอก มตมใบตามงาม

ของเสนแขนงใบ ผวทองใบเกลยงหรอคอนขางเกลยง 13.กระบำกด ำ Shorea farinosa 11. โคนปกเรยงเคยงกน บางครงเชอมตดกนเปนรปถวยแตไมหมผล 18. ปกมขนาดและความยาวใกลเคยงกนทง 5 ปก ผวทองใบมกมคราบไขสขาวในระยะลกไม

และไมหนม และเกลยงเปนมนสเขยวออนในตนเตมวย 8.ไขเขยว Parashorea stellata 18. ปกมขนาดและความยาวตางกนมาก โดยมปกยาวและใหญ 2 ปก และปกเลกสน 3 ปก ปก

ยาวมความยาวมากกวาความยาวผล ผวผลเรยบมขนสนปกคลมหนาแนน ระหวางเสนแขนงใบไมมเสนแซม เปลอกเรยบสเทา มรอยควนรอบๆ 9.พนจ ำ Vatica odorata

12

1. ยำงยง ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus grandiflorus (Blanco) Blanco ชอพอง: - ชออน: ยง ยำงตง ยำงมนหม ยำงเสยน ยำงกระเบอง

ภาพท 2 ยางยง

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 55 ม. ล ำตน กลม เปลาตรง โคนตนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก เรยบ หรอหลดลอนเปนแผนใหญ มชองอากาศกระจาย เปลอกใน สสมอมชมพ กงออน เกลยง สเขยวออน มคราบสขาว มรอยแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ สชมพ รปขอบขนาน หรอรปไขกวาง ปลายแหลม ยาว 2-9 ซม. ดานนอกมขนสนหนาแนน ใบ เดยว เรยงสลบ แผนใบ รปร หรอรปไขแกมร หรอรปไข กวาง 5.5-11.5 ซม. ยาว 12-20 ซม. ปลายใบ แหลมหรอเปนตงแหลม โคนใบ มนหรอแหลมแกมมน ขอบใบเรยบหรอบดเปนคลนเลกนอย แผนใบหนาและเหนยวคลายแผนหนง เรยบไมพบจบเปนรางนา ผวใบเกลยงเปนมนทง 2 ดาน เสนแขนงใบ 10-16 ค เสนใบยอยแบบขนบนได กานใบยาว 5-8 ซม. เกลยง งอเลกนอยทปลาย ชอดอก แบบชอกระจะ หอยลง ออกตามงามใบใกลยอด เกลยง ม 3-5 ดอก กลบเลยงและกลบดอก อยางละ 5 แฉก กลบเลยง สเขยวโคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวย มครบ 5 ครบตามยาว ปลายหลอดกลบเลยงม 5 กลบ เรยงจรดกน กลบดอก 5 กลบ สขาว มแถบสชมพเขมตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ดอกบานมเสนผาศนยกลาง 5-6 ซม. ผล แบบเปลอกแขง รปร เกลยงดานนอก มครบ 5 ครบ ตามแนวยาว ครบแผกวางและหยกเปนคลนสง 1-1.5 ซม. ม 2 ปกยาว และ 3 ปกสน ปกยาวรปแถบ กวาง 3.3-4 ซม. ยาว 15-19 ซม. ปกสน กลมเลกคลายหหน เสนลายตามยาวปก ม 3 เสนชดเจน เสนปกยอยแบบรางแห ปกเกลยงทง 2 ดาน ผลออนปกสแดงเขม ผลแกแหงปกสาตาลหรอนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ หมเกาะอนดามน ภาคใตของไทย มาเลเซย เกาะสมาตรา เกาะบอรเนยว และ ฟลปปนส นเวศวทยำ พบขนกระจายตามทราบลกคลนหรอสนเขาทดนมการระบายนาด ในปาดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 50-500 ม.

13

2. ยำงปำย ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus costatus C.F. Gaertn. ชอพอง: - ชออน: ยำงกระเบองถวย ยำงแกน ยำงบำย ยำงฮ ยำงเบองถวย สะแฝง

ภาพท 3 ยางปาย

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 45 ม. ล ำตน กลม เปลาตรง โคนตนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก เรยบ หรอหลดลอนเปนแผนใหญ มชองอากาศกระจาย เปลอกใน สสมอมชมพ กงออน มขนสนหนานมสนาตาลทอง มรอยแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ สแดงอมชมพ รปขอบขนานแกมรปร ปลายแหลม ยาว 5 ซม. ดานนอกมขนสนและยาวหนาแนน ใบ เดยว เรยงสลบ แผนใบ รปร หรอรปไข กวาง 3-6.5 ซม. ยาว 6-10 ซม. ปลายใบ แหลมหรอเปนตงแหลม โคนใบ มนหรอแหลมมน หรอมนกงเวาเลกนอย ขอบใบเรยบหรอบดเปนคลนเลกนอยชวงปลาย แผนใบหนาปานกลางและเรยบไมมรอยพบจบเปนรางนา ดานบน สเขยวเขม เกลยง หรอมขนสนนมตามเสนแขนงใบ ดานลาง สเขยวออน มขนสนและยาวหนานม ซงสวนใหญเปนขนสนกระจกสนาตาลทอง เสนกลำงใบ แบน หรอเปนรองตน มขนสนหนา เสนแขนงใบ ม 10-14 ค เหยยดตรง ปลายเสนโคงใกลขอบใบ เสนใบยอยแบบขนบนได กำนใบ ยาว 1.5-2.6 ซม. มขนสนหนานม เหยยดตรง หรองอทปลายเลกนอย ชอดอก แบบชอกระจะหอยลง ออกตามงามใบใกลยอด ยาว 2 ซม. มขนสนหนานมสขาว มดอกยอย 2 ดอก กลบเลยง สเขยว โคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวย ดานนอกมขนสนและยาวหนาแนน ม 5 สนตามยาว ปลายหลอดกลบเลยงม 5 กลบ เรยงจรดกน กลบดอก 5 กลบ สขาว มแถบสชมพเขมตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ดอกบานเสนผานศนยกลาง 2-3 ซม. ผล แบบเปลอกแขง รปรางคอนขางกลม เสนผานศนยกลาง 1.3-1.5 ซม. ยาว 1.2-1.5 ซม. (รวมหลอดกลบเลยง) ดานนอกมขนสนนมกระจาย หรอหนาแนน และมสนคม 5 สนตามยาว สง

14

2 มม. ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปแถบแกมรปหอกกลบ กวาง 1.8-2 ซม. ยาว 6.5-9 ซม. ปลายมน เสนปก 3 เสน เสนปกยอยแบบรางแห มขนสนประปรายทงสองดาน ปกสน คอนขางกลม มวนงอคลายหหน ผลออนปกสแดงปนสชมพเขม ผลแกแหงปกสนาตาล หรอสนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ หมเกาะอนดามน ไทย พมา กมพชา เวยดนาม มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนเปนกลมตามสนเขาหรอยอดเขาในปาดบชนระดบตา ทระดบความสง 100-850 ม. ออกดอกชวงเดอนกมภาพนธ-มนาคม ผลแกชวงเดอนพฤษภาคม-มถนายน

15

3. ยำงเสยน ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus gracilis Blume ชอพอง: - ชออน: ยำงมนหม ยำงตง ยงหวแหวน ยำงคลอง ยำงแดง

ภาพท 4 ยางเสยน

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 45 ม. ล ำตน กลม เปลาตรง โคนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก สขาวปนเทา เรยบ หลดลอนเปนแผนขนาดเลกหรอใหญ มชองอากาศกระจาย เปลอกใน สสมปนสชมพ กงออน มขนสนและยาวหนาแนน สนาตาลทอง มรอยแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ รปขอบขนาน ปลายแหลม ยาว 5 ซม. สเขยวออน ดานนอกมขนยาวคลายไหมหนาแนน ดานในเกลยง ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปร หรอรปไขกลบแกมรปร กวาง 3.5-8.5 ซม. ยาว 8-17 ซม. ปลายใบหยกเปนตงแหลมหรอแหลม ขอบใบหยกมนและเปนคลนชวงปลาย หรอเรยบ โคนใบรปลม แผนใบหนาปานกลาง พบจบเปนรางนาชดเจน หลงใบ สเขยวเขม เกลยง แตมขนสนและยาวหนาแนนสนาตาลทองตามเสนแขนงใบและเสนกลางใบ ทองใบ สเขยวออน มขนสนและยาวหนาแนนตามเสนแขนงใบและเสนกลางใบ เสนแขนงใบ 14-18 ค เหยยดตรง ปลายเสนโคงใกลขอบใบ เสนใบยอยแบบขนบนได กำนใบ งอเลกนอยทปลาย ยาว 2-3 ซม. มขนสน ชอดอก แบบชอกระจะ หอยลง ออกตามงามใบใกลยอด ยาว 4-9 ซม. มขนสนหนานมสขาว มดอกยอย 2-6 ดอก ดอกตมรปขอบขนาน ปลายมน เสนผานศนยกลาง 1 ซม. ยาว 4 ซม. ดานนอกมขนสนหนาแนน สขาว กลบเลยง สเขยว มโคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวยยาว 0.9-1 ซม. ผวเรยบ ดานนอก มขนสนหนาแนน สขาว ผวเรยบ ปลายหลอดมกลบเลยง 5 แฉก กลบดอก 5 กลบ สขาว มแถบสชมพเขม หรอสสมออนตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ดอกบานเสนผานศนยกลาง 2.5-4 ซม. ผล แบบเปลอกแขง รปไข มขนสนหนานม สนาตาลทอง เสนผานศนยกลาง 1-1.3 ซม. ยาว 1.5-1.8 ซม.(รวมหลอดกลบเลยง) ผวผลเรยบไมมสน ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปแถบ กวาง 1.5-2.5 ซม. ยาว 11-17 ซม. เสนปก 3 เสน เสนปกยอยแบบรางแห มขนสนนมประปรายทงสองดาน ปกสน รปคอนขางกลม มวนงอคลายหหน ผลออนปกสแดงปนสชมพเขม ผลแกแหงปกสนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ หมเกาะอนดามน พมา ภาคใตและตะวนออกเฉยงใตของไทย มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนกระจายตามรมลาธาร ทราบลม ทราบลกคลน รวมถงตามสนเขา ในปาดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 100- 800 ม. ออกดอกชวงเดอนเมษายน ผลแกชวงเดอนกรกฎาคม-สงหาคม

16

4. ยำงใต ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus hasseltii Blume ชอพอง: - ชออน: ยำงมนใส

ภาพท 5 ยางใต

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 45 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก สขาวปนเทา เรยบ หรอหลดลอนเปนแผนใหญ มชองอากาศกระจาย เปลอกใน สสมปนสชมพ กงออน เกลยง สเขยว มคราบสขาว มชองอากาศสนาตาลกระจาย และรอยแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ รปแถบ ปลายมน ยาว 10-13 ซม. สเขยวออนแตมสแดง เกลยงทงสองดาน ใบออนสเขยวออน ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปร หรอรปรแกมรปไขกลบ กวาง 5.3-11 ซม. ยาว 10-17 ซม. ปลายใบแหลม หรอหยกเปนตงแหลม ยาว 2-3 มม. ขอบใบหยกมน และเปนคลนชวงครงบน โคนใบรปลม แผนใบหนาปานกลาง พบจบเปนรางนาชดเจน หลงใบ สเขยวเขม เปนมนเงา เกลยง ทองใบ สเขยวออน มขนยาวและขนสนประปราย หรอคอนขางเกลยงตามเสนแขนงใบและเสนกลางใบ เสนแขนงใบ ม 9-13 ค เหยยดตรง เสนใบยอยแบบขนบนได กำนใบ งอเลกนอยทปลาย ยาว 3.3-4.5 ซม. เกลยง ชอดอก แบบชอกระจะหอยลง เกลยง ออกตามงามใบใกลยอด ยาว 5-8.5 ซม. มดอกยอย 3-4 ดอก ดานนอกมขนสนหนาแนน สขาว กลบเลยง สเขยว มโคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวย ยาว 0.8-1 ซม. ดานนอกมขนสนกระจายครงบน สขาว ผวเรยบ ปลายหลอดกลบเลยงม 5 กลบ เรยงจรดกน กลบดอก 5 กลบสขาว มแถบสชมพเขมตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ดอกบานเสนผานศนยกลาง 3-4 ซม. ดานนอกมขนสนหนาแนน สขาว ผล แบบเปลอกแขง รปไขกวาง มขนสนหนาแนน สนาตาลออน ปลายตด เสนผานศนยกลาง 2-2.5 ซม. ยาว 2-2.5 ซม. (รวมหลอดกลบเลยง) ดานนอก เกลยง ผวคอนขางเรยบ ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปแถบ กวาง 2-2.8 ซม. ยาว 13.5-17.5 ซม. ปลายมน เสนปก 3 เสน เสนปกยอยแบบรางแห เกลยงทงสองดาน ปกสน รปคอนขางกลม หรอรปไขแกมรปกลม มวนงอคลายหหน ผลออนปกสแดงปนสชมพเขม ผลแกแหงปกสนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ ภาคใตของไทย มาเลเซย เกาะสมาตรา เกาะชวา เกาะบอรเนยว ฟลปปนส นเวศวทยำ พบขนเปนกลมตามรมลาธาร รวมถงทราบเชงเขาในปาดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 100-600 ม. ออกดอกชวงเดอนเมษายน ผลแกชวงเดอนกรกฎาคม-สงหาคม

17

5. ยำงมนหม ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus kerrii King ชอพอง: - ชออน: ยำงมนขน ยำงมนใส ยำงวด ยำงเสยน

ภาพท 6 ยางมนหม

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 45 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก สขาวปนเทาหรอสนาตาล เรยบ หลดลอนเปนแผนใหญ หรอเลกตามยาว เปลอกใน สสมปนสชมพ กงออน เกลยง สนาตาลเขม รอยแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ รปหอกแกมรปเคยว ปลายแหลม ยาว 1.5 ซม. สเขยว ดานนอกเกลยง ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปร กวาง 5-7 ซม. ยาว 8-11 ซม. ปลายใบแหลม หรอหยกเปนตงมน ขอบใบหยกมนและเปนคลนชวงครงบน โคนใบรปลม หรอมน แผนใบหนาปานกลาง พบจบเปนรางนาเลกนอย หลงใบ สเขยวเขม เปนมนเงา เกลยง ทองใบ สเขยวออน เกลยง เสนแขนงใบ ม 9-11 ค เหยยดตรง ปลายเสนโคงใกลขอบใบ เสนใบยอยแบบขนบนได กำนใบ งอเลกนอยทปลาย ยาว 2.5-3.5 ซม. เกลยง ชอดอก แบบชอกระจะหอยลง ออกตามงามใบใกลยอด ยาวถง 8 ซม. มดอกถง 5 ดอกยอย กลบเลยง สเขยว มโคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวย ผวเรยบ กลบดอก 5 กลบ สขาว มแถบสชมพเขมตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ผล แบบเปลอกแขง รปกลมแบน ขนาดเสนผานศนยกลาง 2.3 ซม. ยาว 2 ซม. (รวมหลอดกลบเลยง) ดานนอก เกลยง ผวเรยบ ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปแถบ กวาง 2.3-2.5 ซม. ยาว 8.5-9 ซม. เสนปก 3 เสน เสนปกยอยแบบรางแห เกลยงทงสองดาน ปกสน รปคอนขางกลม มวนงอคลายหหน ผลออนปกสแดงปนสชมพเขม ผลแกแหงปกสนาตาลเขม

18

กำรกระจำยพนธ หมเกาะอนดามน พมา ภาคใตของไทย มาเลเซย เกาะสมาตรา เกาะบอรเนยว และ ฟลปปนส นเวศวทยำ พบขนเปนกลมตามรมลาธาร ทราบลกคลน รวมถงทราบเชงเขาในปาดงดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 100-500 ม. ผลแกชวงเดอนกรกฎาคม

19

6. ยำงกลอง ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus dyeri Pierre ชอพอง: - ชออน: ยำงรวง ยำงรอง ยงด ำ ยงเหยง อโต

ภาพท 7 ยางกลอง

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 55 ม. ล ำตน กลม เปลาตรง โคนตนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก สนาตาลอมเทา เรยบ หรอหลดลอนเปนแผนหรอสะเกดขนาดใหญ เปลอกใน สนาตาลอมเหลอง กงออน สนาตาลคลาอมเขยว มขนสเหลองปกคลม มรอยแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ สนาตาล รปขอบขนาน หรอรปไขกวาง ปลายแหลม ยาว ซม. ดานนอกมขนนมหนาแนนสนถงยาว ใบ เดยว เรยงสลบ แผนใบ ขนาดใหญ รปรแกมรปไขแกมร กวาง 11-18 ซม. ยาว 17-40 ซม. ปลายใบ แหลมหรอเปนตงแหลม โคนใบ ท ปานหรอเวาเลกนอย ขอบใบหยกมนหรอบดเปนคลน แผนใบคอนขางหนาและเหนยวคลายแผนหนง เรยบไมพบจบเปนรางนา ผวใบเกลยงเปนมนทง 2 ดาน ยกเวนอาจมขนสนประปรายตามเสนกลางใบทางทองใบ เสนแขนงใบ 18-22 ค เสนใบยอยแบบขนบนได กานใบยาว 5-7 ซม. คอนขางเกลยง งอเลกนอยทปลาย ชอดอก แบบชอกระจะ หอยลง ออกตามงามใบใกลยอด กลบเลยง สเขยวโคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวย มสนตนๆ 5 สนตามยาวไมถงโคนหลอด กลบดอก 5 กลบ สขาว มแถบสชมพตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ผล แบบเปลอกแขง รปรแกมรปกระสวย คอนขางเกลยงหรอมขนประปรายทางดานนอก ผวผลมสนตรง คม ตนๆ 5 สน ตามแนวยาว แตไมแผมาจรดโคนผล สนสงประมาณ 1.5-3 มม. ม 2 ปกยาว และ 3 ปกสน ปกยาวรปแถบ กวาง 3.3-3.9 ซม. ยาว 17-20 ซม. ปกสน รปขอบขนานปลายโคงมน เสนลายตามยาวปก ม 3 เสนชดเจน เสนปกยอยแบบรางแห ปกมขนสนประปรายทง 2 ดาน ผลออนปกสแดงเขม ผลแกแหงปกสาตาลหรอนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ กมพชา เวยดนาม พมา ภาคตะวนออกเฉยงใต ภาคตะวนตกเฉยงใตและภาคใตของไทย ถงมาเลเซยเพนนซลาร นเวศวทยำ พบขนกระจายตามปาดบชนทลมตา รมลาธาร หรอตามกนหบเขา ทสงจากระดบนาทะเล 20-250 ม.

20

7. ยำงขน ชอวทยำศำสตร: Dipterocarpus baudii Korth. ชอพอง: - ชออน: ยำงมดคน ยำงเยอง ยงกระเบอง ยงแดง

ภาพท 8 ยางขน

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 50 ม. ล ำตน กลม เปลาตรง โคนตนมพพอนไมชดเจน เปลอกนอก สเทาถงเทาคลา เรยบ หรอหลดลอนเปนแผนหรอสะเกดขนาดใหญ มรอากาศสชมพอมนาตาลกระจาย กงออน หใบ กานใบ และกานชอดอก มขนหยาบยาวสนาตาลอมแดงปกคลมหนาแนน ใบ เดยว เรยงสลบ หอยยอยลงแผนใบขนาดใหญ รปรกวาง กวาง 13-15 ซม. ยาว 20-25 ซม. ปลายใบ แหลมหรอเปนตงแหลม โคนใบ ทหรอเวาเลกนอย ขอบใบหยกมนหรอบดเปนคลนเลกนอย แผนใบคอนขางหนาและเหนยวคลายแผนหนง พบจบเปนรางนาเลกนอย หลงใบเกลยง แตมขนตามเสนกลางใบและเสนแขนงใบ ทองใบมขนสนาตาลอมแดงหนาแนน เสนแขนงใบ 16-21 ค เสนใบยอยแบบขนบนได กานใบยาว 3.5-6 ซม. งอเลกนอยทปลาย ชอดอก แบบชอกระจะ หอยลง ออกตามงามใบใกลยอด กลบเลยง สเขยวโคนเชอมตดกนเปนหลอดรปกรวย ผวมขนปกคลม กลบดอก 5 กลบ สขาว มแถบสชมพตามยาวกลางกลบ เรยงตวบดเวยนกนคลายรปกงหน ผล แบบเปลอกแขง คอนขางกลมหรอกลมแกมร ผวผลมขนสนปกคลมประปราย เรยบไมมสน ม 2 ปกยาว และ 3 ปกสน ปกยาวรปแถบ กวาง 2.6-3.3 ซม. ยาว 14-16.5 ซม. ปกสน รปคอนขางกลมคลายหหน เสนลายตามยาวปก ม 3 เสนชดเจน เสนปกยอยแบบรางแห ปกมขนสนประปรายทง 2 ดาน ผลออนปกสแดงเขม ผลแกแหงปกสาตาลหรอนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ กมพชา ตอนใตของเวยดนาม พมา (ตะนาวศร) ภาคตะวนออกเฉยงใต ภาคตะวนตกเฉยงใตและภาคใตของไทย นเวศวทยำ พบขนกระจายตามปาดบชนทลมตา รมลาธาร หรอตามกนหบเขา ทสงจากระดบนาทะเล 50-250 ม.

21

8. ไขเขยว ชอวทยำศำสตร: Parashorea stellata Kurz ชอพอง: - ชออน: กเบ โกเบ เคยนสวย แคเมำะ ตะเคยนซวย สวย ตะเคยนสำมพอน เบเขยง

ภาพท 9 ไขเขยว

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 60 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง หรอบดเลกนอย โคน มพพอน สงถง 4 ม. เปลอก เรยบ หรอหลดลอนเปนแผนขนาดเลก สนาตาลออน หรอ นาตาลเขม หนา 0.2 ซม. เปลอกในสแดงปนสชมพ หรอสสมออน กงออน มขนสนหนานม สขาว ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปหอก หรอรปรแกมรปหอก กวาง 2-5 ซม. ยาว 7-18 ซม. ปลายใบแหลมหรอเรยวแหลม ขอบใบเรยบ หรอบดเปนคลนเลกนอย โคนใบรปลม แหลม หรอมน บางครงเบยว แผนใบคอนขางบาง หลงใบ สเขยวเขม เกลยง และเปนมนเงา ทองใบ สเขยวซด เกลยง ในตนกลาและไมหนมจะมคราบไข สขาว เสนแขนงใบ ม 7-13 ค เสนใบยอยแบบขนบนไดหางๆ กำนใบ เหยยดตรง หรองอเลกนอย ยาว 1.3-2 ซม. มขนสนหนาแนนสขาว หรอเกลยง ชอดอก แบบแยกแขนง 1-2 ชน ออกตามปลายกง หรองามใบใกลปลายกง ยาว 3-9 ซม. ตงขนหรอหอยลง มขนสนหนานม สขาว กลบเลยง ม 5 กลบ ขนาดใกลเคยงกน กลบดอก 5 กลบ สขาว หรอสขาวปนสเหลอง กลางกลบตามยาวสมวงคลา ดอกบานมเสนผานศนยกลาง 0.5-0.7 มม. ผล แบบเปลอกแขง รปไข หรอรปไขกวาง เสนผานศนยกลาง 0.7-1.3 ซม. ยาว 1-1.7 ซม. มขนสนสนาตาล และมชองอากาศสนาตาลออนกระจาย ปลายเปนตงแหลมสน ม 5 ปกขนาดใกลเคยงกน ปกรปหอกกลบแกมรปแถบ หรอรปชอนกลบ ปลายมน หรอแหลม กวาง 0.5-2.2 ซม. ยาว 4-11 ซม. เสนปก 4-6 เสน โคนปกสอบเรยวแคบหาโคนผลไมแผโอบผล เรยงจรดกน ขนาด กวาง 2 มม. มขนสนสขาวกระจาย ม 1 เมลด ผลออนปกสเขยว หรอสเขยวอมเหลอง ผลแกแหงปกสนาตาล หรอสนาตาลเขม เขตกำรกระจำยพนธ ลาว เวยดนาม กมพชา ไทย พมา และมาเลเซยเพนนซลาร นเวศวทยำ พบขนอยเปนกลม หรอกระจายโดยเฉพาะตามสนเขา ทลาดชน หรอทลาดเชงเขา ซงดนมการระบายนาไดด ในปาดงดบชน ทระดบความสง 150-1,000 ม. ออกดอกชวงเดอนพฤษภาคม ผลแกชวงเดอนกรกฎาคม-ตลาคม

22

9. พนจ ำ ชอวทยำศำสตร: Vatica odorata (Griff.) Symington ชอพอง: - ชออน: ขมอด ชน ซ ดำง ต ำเสำ ยำงหน สก สกเขำ

ภาพท 10 พนจา

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดกลาง สงถง 25 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคนตน มพพอนไมจดเจน เปลอกนอก สเทา เรยบ และมรอยควนรอบลาตน เปลอกใน สสมปนชมพ มชนสเหลองออน หรอเหลองอาพน ใส ไหลออกตามรอยแผล กงออน มขนสนหนาแนน หลดรวงงาย สสนม ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปขอบขนาน หรอรปขอบขนานแกมรปไขกลบ กวาง 2.7-4.5 ซม. ยาว 6-10.5 ซม. ปลายใบแหลม หรอเรยวปลายมน ขอบใบเรยบ โคนใบมน แผนใบบาง ดานบน สเขยวเขม เปนมน เกลยง ดานลาง สเขยวเหลอง เกลยง เสนแขนงใบ ม 8-13 ค ปลายเสนโคง เสนใบยอยแบบรางแห กำนใบ บวมและงอ ยาว 0.5-1 ซม. มขนสนหนาแนน สสนม ชอดอก แบบชอแยกแขนงตงขน ออกตามปลายกง หรองามใบใกลยอด ยาว ถง 6 ซม. มขนสนหนาแนน สสนม หลดรวงงาย ผล แบบเปลอกแขง ฝงอยในฐานรองดอก 1/2-3/4 ของความยาวผล รปกลม เสนผานศนย-กลางผล 0.5-0.8 ซม. ผลดานนอกเรยบและมขนสนสสนมกระจายหรอเกลยง ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปชอน หรอรปหอกกลบ กวาง 1-2.2 ซม. ยาว 3-8 ซม. ปลายปกมน โคนเรยวสอบ เสนปก 5 เสน ปกสน รปหอก กวาง 0.2-0.6 ซม. ยาว 0.5-2 ซม. ปลายปกแหลม โคนปกเรยว กานผลยาว 2-3 ซม. ผลออน ปกสแดงเขม ผลแกแหงปกสนาตาล เขตกำรกระจำยพนธ พมา ไทย ลาว เวยดนาม กมพชา และมาเลเซยเพนนซลาร นเวศวทยำ พบขนเปนกลมตามสนเขา หรอทลาดชน ชนดนตนทมหนโผล ในปาดงดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 100-700 ม. ผลแกเดอนกนยายน

23

10. ชำมวง ชอวทยำศำสตร: Anisoptera scaphula (Roxb.) Kurz ชอพอง: - ชออน: กะบำกขำว กะหด จ ำปำ จ ำปำใบเลก ปก ตำบ ชำมวง

ภาพท 11 ชามวง

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 55 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคนมพพอนชดเจน สงถง 4 ม. เปลอก สเทาหรอสเทาปนสนาตาลออน แรกๆ เรยบ ตอมาขรขระหรอแตกแบบสะเกดตามยาว หนา 0.2-0.3 ซม. เปลอกในเปนชนสสมสลบสขาว กงออน มขนสนหนานมหรอกระจาย สนาตาลออน และสะเกดสเทาอมนาตาลหนาแนน หใบ หลดรวงงาย รปขอบขนานแกมรปหอก ปลายแหลม ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปขอบขนาน หรอรปขอบขนานแกมรปร กวาง 3.3-5.5 ซม. ยาว 7-13.5 ซม. ปลายใบหยกเปนตงแหลม ยาว 0.3-0.5 ซม. ขอบใบเรยบ โคนใบมนหรอกลม แผนใบบาง เรยบ หรอเปนรองตนตามเสนแขนงใบ หลงใบ สเขยวเขม เปนมนเงา เกลยง ทองใบ สเขยวออน เกลยงหรอมสะเกดสเทาประปราย และหลดรวงเมอใบแก เสนแขนงใบ ม (12) 15-18 ค โคงเลกนอย ปลายเสนโคงเรยวไมจรดกนหรอจรดกนใกลขอบใบไมชดเจน ดานบนเปนรองตน หรอแบน ดานลางนน เสนใบแบบรางแหกงขนบนได มองเหนไมชดเจน กำนใบ เหยยดตรงหรองอเลกนอยทปลาย ยาว 1.5-2.5 ซม. มสะเกดกระจาย ผล แบบเปลอกแขง รปกลม ฝงอยในฐานรองดอกทงผล เสนผานศนยกลาง 0.8-1 ซม. ปลายเปนตงแหลม ผวผลดานนอกมขนสนนมกระจาย เปนสะเกดแขงขรขระเลกนอย สนาตาลเทา ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปแถบแกมรปหอกกลบ กวาง 1.3-2.3 ซม. ยาว 11-13 ซม. ปลายมน หรอมนแกมแหลม โคนปกสอบเรยวหาผลทรอยคอด เสนปก 3 เสน นนชดเจน เสนปกยอยแบบขนบนได มขนสนนมประปรายทงสองดาน ปกสน รปแถบหรอรป

24

สามเหลยมยาว ปลายเรยวแหลมหรอแหลม กวาง 0.2-0.4 ซม. ยาว 0.5-2.5 ซม. กานผลยาว 3 มม. ผลออนปกสเขยวออน ผลแกแหงปกสนาตาล กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา เวยดนาม ปากสถานทางตะวนออก นเวศวทยำ พบขนกระจดกระจายหางๆ ตามทราบรมแมนา ทราบลกคลน ทราบเชงเขา รวมถงสนเขาในปาดงดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 100-650 ม.

25

11. กระบำก ชอวทยำศำสตร: Anisoptera costata Korth. ชอพอง: Anisoptera cochinchinensis Pierre ชออน: กระบำกขำว กระบำกแดง กระบำกด ำ กระบำกดำง กระบำกโคก ตะบำก บำก ประตก

ภาพท 12 กระบาก

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 55 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคนมพพอนตาๆ เปลอก สนาตาลอมเทา แตกเปนรองเปนสะเกดหนา หนา 0.2-0.3 ซม. เปลอกในสเหลองออน กงออน มขนสนหนานมหรอกระจาย สนาตาลออน และสะเกดสเทาอมนาตาลหนาแนน หใบ หลดรวงงาย รปขอบขนานแกมรปหอก ปลายแหลม ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปร รปไข หรอรปไขกลบถงรปขอบขนาน หรอรปขอบขนานแกมรปร ปลายเสนแขนงใบคอนขางตรงแตปลายเสนโคงจรดกบเสนถดไปกอนถงขอบใบ เสนใบยอยแบบเสนขนบนได เหนชดทางผวใบดานลาง เสนแขนงใบ โคงเลกนอย ปลายเสนโคงเรยวไมจรดกนหรอจรดกนใกลขอบใบ กำนใบ เหยยดตรงหรองอเลกนอยทปลาย ยาว 1.5-2.5 ซม. ดอก สขาวหรอเหลองออน กลนหอม ออกรวมกนเปนชอกระจะสนๆ ตามงามใบและปลายกง โคนกลบเลยงตดกนเปนรปถวย ปลายแยกเปนกลบยาว 2 กลบ และสน 3 กลบ โคนกลบดอกตดกน ปลายแยกเปนกลบบดเวยนกนหรอบางทเพยงโคนกลบเกยซอนกน ผล แบบเปลอกแขง รปกลม หรอคอนขางกลม ฝงอยในฐานรองดอกทงผล เสนผานศนยกลาง 0.8-1 ซม. ปลายเปนตงแหลม ผวผลดานนอกมขนสนนมกระจาย เปนสะเกดแขงขรขระเลกนอย สนาตาลเทา ม 2 ปกยาว 3 ปกสน ปกยาวรปแถบแกมรปหอกกลบ ปลายมน หรอมนแกมแหลม โคนปกสอบเรยวหาผลทรอยคอด เสนปก 3 เสน นนชดเจน เสนปกยอยแบบขนบนได มขนสนนมประปรายทงสองดาน ปกสน รปแถบหรอรปสามเหลยมยาว ปลายเรยวแหลมหรอแหลม กวาง 0.2-0.4 ซม. ยาว 0.5-2.5 ซม. กานผลยาว 3 มม. ผลออนปกสเขยวออน ผลแกแหงปกสนาตาล กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา เวยดนาม ปากสถานทางตะวนออก นเวศวทยำ พบขนกระจดกระจายหางๆ ตามทราบรมแมนา ทราบลกคลน ทราบเชงเขา รวมถงสนเขาในปาดงดบชน ทสงจากระดบนาทะเล 100-650 ม.

26

12. เคยนทรำย ชอวทยำศำสตร: Shorea gratissima (Wall. ex Kurz) Dyer ชอพอง: - ชออน: ตะเคยนทรำย ไกเกยว ไขเขยว เขมชำง เคยนสำมพอน คน คปอง ชน ชนดแตก ซวย ตะเคยนตำนออน ยอม เรยวนกทง ตะเคยนทอง ยำงด ำ

ภาพท 13 คยนทราย

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตนขนาดใหญ สงถง 55 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคน มพพอน สงถง 2.5 ม. เปลอกนอก นาตาล หรอนาตาลอมเทา แรกๆ เรยบ ตอมาแตกรองตน และเมอตนแกจะแตกแบบสะเกดตามยาว เปลอกใน สนาตาลออนสลบกบสเหลองเปนชนๆ เมอขยจะเปนเมดทรายรวนๆ กงออน มสะเกดสขาว กระจาย หรอคอนขางเกลยง มแผลหใบรอบกงชดเจน หใบ รปหอก หรอขอบขนาน ปลายเรยวแหลม ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปไขแกมร หรอ รปรแกมหอก ขนาด กวาง 1.7-3.3 ซม. ยาว 5.5-10.5 ซม. ปลายใบแหลม หรอเปนตงท ขอบใบมวนลงเลกนอย โคนใบทหรอเปนรปลม แผนใบบาง หลงใบ สเขยวเขม เกลยง และเปนมนเงา ทองใบ สเขยวออน เกลยงหรอสเงนจางๆ เสนกลำงใบ ถกกดเปนรองลกลงดานลาง เสนแขนงใบ ม (18) 20-24 ค ปลายเสนโคง เสนใบแบบขนบนได กำนใบ เหยยดตรงหรองอหรองอเลกนอย ยาว 1.2-1.6 ซม. เกลยง ชอดอก แบบแยกแขนง ออกตามปลายกง หรองามใบใกลยอด แบบชอแยกแขนง 1 ชน มชอดอกยอยแบบชอกระจะ ออกตามปลายกง หรองามใบใกลยอด ยาว 5-9.5 ซม. หอยลง ชอดอกยอยเรยงสลบ 3-5 ค ยาวถง 4.5 ซม. มดอกยอยเรยงสลบดานเดยวหลวมๆ 3-5 ดอก กานดอกยาว 2 มม. กลบเลยง ม 5 กลบ กลบใหญ 3 กลบ รปหอก ปลายแหลม ขนาด กวาง 1.3 มม. ยาว 7 มม. กลบเลก 2 กลบ รปหอกแกมรปสามเหลยม ปลายแหลม ขนาด กวาง 1.3 มม. ยาว 6 มม. ดานนอกมขนสนหนานม ดานในมขนสนหนานมครงทปลาย กลบดอก สขาวเหลอง ม 5 กลบ รปขอบขนานแกมรปเคยว ขนาด กวาง 2.5-3 มม. ยาวถง 7 มม. ปลายมน บดเปนเกลยวเลกนอย ขอบเรยบ โคนพองคลายถง ดานนอกมขนสนหนานม ดานในเกลยง เมอบานเสนผานศนยกลางประมาณ 1 ซม. เกสรเพศผ จานวน 25 อน เรยงเปนวงไมชดเจน วงในยาวกวาวงนอก อบเรณ รปขอบขนานม 4 พ คในเลกกวาคนอกเลกนอย เกลยง ปลายมรยางค เรยวยาว ยาว 2-2.5 เทาของอบเรณ มขนสนละเอยดทปลายชวง 1/3 ของความยาวรยางค กานชอบเรณ โคนแผกวาง ทกงกลางคอดฉบพลน แลวคอยเรยวหาโคนอบเรณ เกลยง เกสรเพศเมย อยเหนอวงกลบ รงไขรปไขกวาง ขนาด เสนผานศนยกลาง 1 มม. ยาว 1-1.3 มม. มขนสนหนานม โคนเกลยง ไมมโคนกานเกสรเพศเมย กานเกสรเพศเมยเรยวยาว ยาว 1.7 มม. โคนมขนสนนม ปลายเกลยง ยอดเกสรเพศเมยหยกเปน 3 พ ผล แบบเปลอกแขง รปคอนขางกลม ขนาด เสนผานศนยกลาง

27

1 ซม. ยาว 1.2-1.4 ซม. เกลยง มขนสนเลกนอยชวงปลาย ปลายเปนตงเรยวแหลมของโคนกานเกสรเพศเมยทตดทน ม 3 ปกยาว 2 ปกสน ปกยาวรปหอกกลบ ปลายมน ขนาด กวาง 1-1.5 ซม. ยาว 6-7.5 ซม. เสนปก 8-9 เสน ปกสน รปแถบยาว ขนาด กวาง 0.5 ซม. ยาว 3-5 ซม. โคนปกแขงและหนา โอบผลไมมด ขนาด กวาง 7 มม. ยาว 7 มม. มขนสนกระจาย ม 1 เมลด ผลออนปกสชมพ หรอสแดงเขม ผลแกแหงปกสนาตาลเขม กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา เวยดนาม มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนอยเปนกลมจานวนมากตามสนเขา เปนไมเดนในปาดงดบชนระดบสง ทระดบความสง 700-1,200 ม. และอาจพบเพยงเลกนอยในทระดบความสงประมาณ 200 ม. ผลแกชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน

28

13. กระบำกด ำ ชอวทยำศำสตร: Shorea farinosa Fischer ชอพอง: - ชออน: กระบากขาว เคยนทราย ตะบากดา ยอมกา เหลกปด สยา เหยตะงะบะ

ภาพท 14 กระบากดา

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตน สงถง 40 เมตร ไมผลดใบหรอผลดใบแตผลใบใหมไว ลาตน เปลาตรง มพพอน เปลอกสนาตาล แตกเปนสะเกดเลก ๆ ไมเปนระเบยบ เปลอกในสนาตาล กงออนเกลยง สเทา เนอไมสเหลองออน ใบ เดยว รปรแกมรปขอบขนาน รปขอบขนาน ถงรปขอบขนานแกมรปหอก ปลายใบเปนตงแหลมท หรอมน โคนใบมนกวาง แผนใบหนา เกลยง ยกเวนอาจมขนตามเสนกลางใบทางผวใบดานลาง ใบแหงออกสนาตาลอมแดง ทางผวใบดานลางมกมตมใบทมขนตามงามเสนแขนงใบ กานใบมกโคงและออกสนาตาลเขมเมอแหง ดอก โต สขาวหรอเหลองออน ออกรวมกนเปนชอใหญตามปลายกงและงามใบ กลบเลยงมขนาดใหญ 3 กลบ และเลก 2 กลบ กลบดอกรปไขกลบ ผวดานนอกมขนยาว โคนกลบเกยซอนเวยนกนเปนรปกงหน ผล รปไข โตประมาณ 3 x 1.5 ซม. ถกหมดวยกระพงโคนปกทหนาและแขง ปกยาว 3 ปก ยาวถง 15 ซม. มเสนตามยาวปก 8 -12 เสน ปกสนม 2 ปก ยาวประมาณครงหนงของปกยาว ตามธรรมชาตจะพบตามปาดบทางภาคตะวนออกเฉยงใตและภาคใต ออกดอกเปนผลระหวางเดอนมกราคมถงเมษายน การขยายพนธนยมใชเมลดเพาะ กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนอยทระดบความสงไมเกน 1,000 ม.

29

14. เคยมคะนอง ชอวทยำศำสตร: Shorea henryana Pierre in Laness. ชอพอง: Shorea sericeiflora Fischer & Hutch. ชออน: เคยนทราย เคยม ตะเคยนทราย ชนรง สยา สายา เชอม พนอง

ภาพท 15 เคยมคะนอง

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตน สงถง 40 เมตร ผลดใบแตผลใบใหมไว ลาตน เปลาตรง เปลอกหนา สนาตาลอมเทา แตกเปนรองลกตามยาวและเปนสะเกด เปลอกในสสมหรอเหลองออน กงออนและ หใบมขนสนาตาลแดงหนาแนน หใบรปขอบขนานแกมรปหอกปลายมกเรยวโคง เนอไมสนาตาล อมเหลอง เรอนยอดเปนพมกลมสเหลอง ใบ เดยว รปขอบขานแกมรปหอก หรอรปไขแกมรปหอก ปลายใบเรยวแหลม โคนใบมนหรอเวาเขาเลกนอย ใบออนสชมพเรอ สวนใบแหงออกสนาตาลอมมวง หรอบางทเปนคราบขาวหรอสชมพทางผวใบดานลาง แผนใบหนา อาจมขนบางทางผวใบดานลาง ดอก เลก สขาว ออกรวมกนเปนชอใหญตามปลายกงและงามใบ กลบเลยงมขนาดใหญ 3 กลบ และเลก 2 กลบ กลบดอกเกยซอนเวยนกนเปนรปกงหนหรอบดเปนเกลยว ผล รปไข มปกใหญและยาว 3 ปก ยาวถง 9.5 ซม. สวนปกเลกและสน 2 ปก ยาวไมเกน 5.5 ซม. เสนตามยาวปก 7 – 15 ซม. ตามธรรมชาตจะพบตามปาดบแลงทางภาคตะวนออก ตะวนออกเฉยงใต และภาคใต ออกดอกเปนผลระหวางเดอนมกราคมถงเมษายน การขยายพนธนยมใชเมลดเพาะ กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนอยทระดบความสงไมเกน 1,000 ม.

30

15. พนอง ชอวทยำศำสตร: Shorea hypochra Hance, Journ. ชอพอง: - ชออน: กระบากดา กระบากหน ชนพนอง ตะเคยนชน บากขาว บากดา บากหน พนองหยวก

ภาพท 16 พนอง

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตน สงถง 40 เมตร ไมผลดใบหรอผลดใบแตผลใบใหมไว ลาตนเปลาตรงมพพอน เปลอกหนาสนาตาลเขมแตกเปนรองลกตามยาว เปลอกในสทอง กงออนมขนแนนในระยะแรก เนอไมสเหลองออน ใบ เดยว รปไข รปร หรอรปรแกมรปขอบขนาน ปลายใบมน หรอเปนตงสน โคนใบมน แผนใบหนา เกลยง ผวใบดานบน ออกสนาตาลแดง และถกกดเปนรองตามแนวเสนกลางใบเมอแหง ผวใบดานลาง สนาตาลอมเทา สวนเสนกลางใบจะเปนแทงกลมรปทรงกระบอกไปตลอดถงกานใบ ดอก โต สขาว เหลองออน ออกรวมเปนชอใหญตามปลายกงและงามใบ กลบเลยงมขนาดใหญ 3 กลบ และเลก 2 กลบ กลบดอกรปไข ผวดานนอกมขนยาว โคนกลบเกยซอนเวยนกนเปนรปกงหน ผล รปไข โตประมาณ 4.5 x 2.5 ซม. ถกหมดวยโคนปกทหนาและแขง ปกยาว 3 ปก ยาวถง 17 ซม. มเสนตามยาวปก 9 – 12 เสน ปกสน 2 ปก ยาวประมาณครงหนงของปกยาว ตามธรรมชาตจะพบตามปาดบชนทางภาคตะวนออก ตะวนออกเฉยงใต และภาคใต ออกดอกเปนผลระหวางเดอนมกราคมถงตลาคม การขยายพนธนยมใชเมลดเพาะ กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนอยทระดบความสงไมเกน 1,000 ม.

31

16. ตะเคยนแกว ชอวทยำศำสตร: Hopea sangal Korth. ชอพอง: Hopea minutiflora Fischer ชออน: ตะเคยนขน ตะเคยนไพร ตะเคยนสามพอน ตะเคยนหม

ภาพท 17 ตะเคยนแกว

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: วสย เปนไมตนขนาดใหญ สงถง 40 ม. ล ำตน กลมเปลาตรง โคนมพพอน สงถง 3 ม. เปลอก แตกแบบสะเกดตามยาว สนาตาลเขม หรอสดา หนา 0.5 ซม. บางครงพบชองอากาศกระจาย เปลอกในสเหลองออน หรอสเหลองแกมสชมพ หนา 0.5 ซม. มชนสขาวขน เปนเมดกลม กงออน มขนสนหนานม สขาว หใบ รปหอก ปลายแหลม กวาง 1-1.5 มม. ยาว 4-5 มม. มขนสนหนานมทงสองดาน สนาตาลออน ใบออน สเขยวเหลอง ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปไข หรอรปร กวาง 3-5 ซม. ยาว 6-11 ซม. ปลายใบเรยวแหลม หรอหยกคอดเปนตง ยาว 1 ซม. ขอบใบเรยบ โคนใบรปลม หรอแหลม และมกเบยว แผนใบหนาปานกลาง ดานบน สเขยวเขม เกลยง มกมคราบไขสขาว ดานลางสเขยวซด มขนสนนมกระจาย เสนกลำงใบ เปนรองตน หรอแบน มขนสนหนานมดานบน เปนแทงกลมนน มขนสนนมกระจายดานลาง บางครงพบตมใบแบบขนกระจกแนนตามงามเสนแขนงใบขนมาถง 1/2 ของความยาวใบ เสนแขนงใบ ม 10-13 ค ปลายเสนโคงเรยว เสนใบแบบขนบนได เรยงคอนขางตามขวาง กำนใบ เหยยดตรง ยาว 0.8-1 ซม. มขนสนหนานม ใบประดบยอย รปสามเหลยม ปลายแหลม ยาว 1 มม. มขนสนหนานมทงสองดาน หลดรวงงาย ชอดอก แบบแยกแขนง ออกตามปลายกง หรองามใบใกลยอด ยาว 2-5 ซม. คอนขางตงขน มขนสนหนานม สขาว ชอดอกยอย เรยงสลบ 3-6 ค ยาว 1 ซม. มดอกเรยงสลบชดกน ดานบนดานเดยว 6-10 ดอก ดอกตม รปไข ปลายแหลม เสนผานศนยกลาง 2 มม. ยาว 3 มม. มขนสนหนานม สขาว กานดอก ยาว 1 มม.

32

กลบเลยง ม 5 กลบ กลบวงนอก 2 กลบ รปไข ปลายมน กวาง 1 มม. ยาว 1.5 มม. ดานนอกมขนสนหนาแนน ดานในมขนสนหนาแนนครงบน กลบวงใน 3 กลบ รปคอนขางกลม ปลายกลม เสนผาน-ศนยกลาง 1 มม. ดานนอกมขนสนหนานม ดานในเกลยง กลบดอก สขาวเหลอง ปลายกลบสขาว ม 5 กลบ รปขอบขนานแกมรปเคยว กวาง 1 มม. ยาว 2.5 มม. ปลายมน บดและหยกเปนคลนเลกนอย โคนไมพองเปนถง ดานนอกมขนสนหนานม สขาว ดานในเกลยง เมอบานเสนผาน-ศนยกลาง 0.6 ซม. กลนหอมออน เกสรเพศผ จานวน 10 อน เรยง 1 วง อบเรณ รปรแกมรปขอบขนาน ม 4 พ คในเลกกวาคนอกเลกนอย เกลยง ปลายมรยางคเรยวยาว ยาว 1 เทาของอบเรณ กานชอบเรณ โคนแผกวาง คอยเรยวชวงปลายหาโคนอบเรณ เกลยง เกสรเพศเมย อยเหนอวงกลบ รงไขและโคนกานเกสรเพศเมย รปทรงกระบอก ไมมรอยหยกคอด เสนผานศนยกลาง 0.8 มม. ยาว 1.2 มม. เกลยง โคนกานเกสรเพศเมยปลายตด สง 0.3 มม. มขนสนละเอยด กานเกสรเพศเมยเปนแทง ยาว 0.4 มม. เกลยง ยอดเกสรเพศเมยมน ผล แบบเปลอกแขง รปคอนขางกลม เสนผานศนย-กลาง 0.6 ซม. ยาว 0.6 ซม. เกลยง ปลายแหลมของกานเกสรเพศเมยทตดคาง กลบเลยงวงนอกโตเปนปกยาว 2 ปก และไมโต 3 กลบ ปกยาวรปหอกกลบแกมรปขอบขนาน ปลายมน กวาง 0.8-1 ซม. ยาว 4-6 ซม. เสนปก 7-9 เสน โคนปกแขงหนาโอบผล กวาง 4 มม. ยาว 5 มม. มขนสนนมกระจาย กลบเลยงวงใน 3 กลบ แขงหนา หมผลไมมด กานผลยาว 1 มม. ม 1 เมลด ผลออนปกสเหลองออน หรอสเขยวเหลอง ผลแกแหงปกสนาตาลเขม กำรกระจำยพนธ มการกระจายพนธทวไป แตขนกระจายหางๆ และหายาก นเวศวทยำ พบขนตามทราบลมรมนา ตามทลาดเชงเขา หรอสนเขา ในปาดงดบชน ทสงจากระดบนาทะเลประมาณ 150-550 ม. ออกดอกชวงเดอนพฤษภาคม-มถนายน ผลแกชวงเดอนสงหาคม-กนยายน

33

17. ตะคยนหน ชอวทยำศำสตร: Hopea ferrea Laness ชอพอง: - ชออน: เคยนทราย ตะเคยนหน เหลาเตา

ภาพท 18 ตะเคยนหน

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตน สงถง 30 เมตร ผลดใบแตผลใบใหมไว ลาตน เปลาตรง และมกบด โคนตนมกเปนพพอนตาๆ เปลอกสนาตาล แตกเปนสะเกดหอยยอยลง เปลอกในสสมอมเหลอง เนอไมสเหลองออน และมรวสนาตาลอมมวงผาน ใบ เดยว รปไขถงรปไขแกมรปหอก ปลายใบแหลม โคนใบมนกวาง แผนใบคอนขางบาง เปนมน ใบออนสแดงเรอ ดอก สขาวหรอเหลองออน กลนหอม ออกรวมเปนชอสน ๆ ตามงามใบและปลายกง ผล รปทรงกระบอก ปลายเปนตงแหลม ปกยาว 2 ปก ยาวถง 4 ซม. เสนตามยาวปก 7 เสน สวนปกสน 3 ปก ยาวไมเกน 5 มม. ตามธรรมชาตจะพบตามปาดบแลงทวไป และมกขนเปนกลมใหญ ออกดอกเปนผลระหวางเดอนสงหาคมถงเมษายน การขยายพนธนยมใชเมลดเพาะ กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนอยทระดบความสงไมเกน 800 ม.

34

18. กรำยด ำ ชอวทยำศำสตร: Hopea oblongifolia Dyer. ชอพอง: - ชออน: หมอราน

ภาพท 19 กรายดา

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: ไมตน สงถง 25 เมตร ไมผลดใบ ลาตน เปลาตรง เปลอกสเทาเขม แตกเปนแผนหอยยอยลง เปลอกในสชมพออน เนอไมขาวถงแดงอมนาตาล กงออน เกลยง ใบ เดยว รปขอบขนาน หรอรปหอกแกมขอบขนาน ปลายใบเรยวแหลม โคนใบมนและเบยว แผนใบบาง ดานบนเกลยง สวนทางผวใบดานลางมขนนม สเหลองออน เสนใบแบบเสนขนบนได เหนชดทางผวใบดานลาง เสนกลางใบเปนสนขนทางผวใบดานบน ดอก เลก สขาวหรอเหลองออน ออกรวมกนเปน ชอสน ตามงามใบ ผล เลก รปไข ปลายเปนตงแหลม ปกคยาว ยาวถง 6 ซม. เสนตามยาวปก 7 เสน สวนปกสน 3 ปก ยาวไมเกนความยาวตวผล ตามธรรมชาตจะพบตามปาดบแลงทางภาคใต ออกดอกเปนผลระหวางเดอนมกราคมถงเมษายน การขยายพนธนยมใชเมลดเพาะ กำรกระจำยพนธ พมา ไทย กมพชา มาเลเซย นเวศวทยำ พบขนอยทระดบความสงไมเกน 800 ม.

35

19. ตะเคยนรำก ชอวทยำศำสตร: (Hopea griffithii Kurz) ชอพอง: - ชออน: เคยนรำก

ภาพท 20 ตะเคยนราก

ลกษณะทำงพฤกษศำสตร: เปนไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สง 25-37 ม. ล ำตน คอนขางกลม เปลาตรง โคนตน มพพอนผอมๆ ตาๆ และมกจะมรากคาไมมาก (ในระยะตนขนาดเลกและไมหนมมรากคาจานวนมาก) เปลอกนอก สนาตาลอมเทาหรอเทาอมเขยวคลาๆ แรกๆเรยบและมรอากาศ ตอมาแตกแบบสะเกดเลกๆบางๆ เปลอกใน สเนอถงสนาตาล กงออน กลม เรยวยาวและเกลยง หใบ รปแถบ ยาว 2 มม. หลดรวงไว ใบ เดยว เรยงสลบ ใบรปไข ถงรปหอก กวาง 1.7-4.5 ซม. ยาว 4-9 ซม. ปลายใบเรยวคลายหาง สวนปลายเปนตง ยาวถง 1.5 ซม. ขอบใบเรยบ มกจะมวนลงดานลางเลกนอย โคนใบแคบๆ หรอเปนรปลมกวาง แผนใบคอนขางบางแตเหนยวคลายหนง เกลยงทง 2 ดาน ดานบน สเขยวเขม เกลยง ดานลาง สเขยวออน เสนกลำงใบ กดเปนรองทางดานบน และคอนขางนนทางดานลาง เสนแขนงใบ ม 9-11 ค มเสนใบแซมระหวางเสนแขนงใบ กานใบ เรยวยาว ยาว 8-15 มม. เกลยง ชอดอก แบบแยกแขนง ยาวถง 2.5 ซม. ออกงามใบหรอปลายกง กลบดอก 5 กลบ สแดงเขม บดเวยนคลายกงหน ผล แบบเปลอกแขง รปไข ขนาด 7 x 5 มม. กลบเลยงวงนอกโตเปนปกยาว 2 ปก และไมโต 3 กลบ ปกยาวรปชอน กวาง 0.5 ซม. ยาว 3 ซม. เขตกำรกระจำยพนธ พมาตอนใต ภาคใตตอนบนของไทย มาเลเซย เกาะบอรเนยว นเวศวทยำ พบขนตามไหลเขา และสนเขา ในปาดงดบชน โดยมกพบขนผสมอยกบยางมนหม (Dipterocarpus kerrii King) ทสงจากระดบนาทะเลประมาณ 50-400 ม.

36

สรป

จากการสารวจและศกษาไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน พบไมวงศยางทงหมด 6 สกล 19 ชนด รายละเอยดตามตารางท 1 โดยมสกลทพบมากเรยงตามลาดบคอ สกล Dipterocarpus จานวน 7 ชนด สกล Hopea จานวน 4 ชนด สกล Shorea จานวน 4 ชนด สกล Anisoptera จานวน 2 ชนด สกล Parashorea จานวน 1 ชนด และสกล Vatica 1 ชนด

ตารางท 1 รายชอไมวงศยางทพบในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน เรยงลาดบตามสกล ชอไทย ลกษณะวสย และชอวทยาศาสตร

ชอสกล ชอไทย ลกษณะวสย ชอวทยำศำสตร

Anisoptera กระบาก

tree Anisoptera costata Korth.

ชามวง

tree Anisoptera scaphula (Roxb.) Kurz

Dipterocarpus

ยางกลอง

tree Dipterocarpus dyeri Pierre

ยางขน

tree Dipterocarpus baudii Korth.

ยางใต

tree Dipterocarpus hasseltii Blume

ยางปาย

tree Dipterocarpus costatus C.F. Gaertn.

ยางมนหม

tree Dipterocarpus kerrii King

ยางยง

tree Dipterocarpus grandiflorus (Blanco) Blanco

ยางเสยน

tree Dipterocarpus gracilis Blume

Hopea กรายดา

tree Hopea oblongifolia Dyer.

ตะเคยนแกว

tree Hopea sangal Korth.

ตะเคยนราก

tree Hopea oblongifolia Dyer.

ตะเคยนหน

tree Hopea ferrea Laness

37

ตารางท 1 (ตอ)

ชอสกล ชอไทย ลกษณะวสย ชอวทยำศำสตร

Parashorea

ไขเขยว tree Parashorea stellata Kurz

Shorea

กระบากดา

tree Shorea farinosa Fischer

เคยนทราย

tree Shorea gratissima (Wall. ex Kurz) Dyer

เคยมคนอง tree Shorea henryana Pierre in Laness.

พนอง

tree Shorea hypochra Hance, Journ.

Vatica

พนจา tree Vatica odorata (Griff.) Symington

ปญหำและอปสรรค

1) สภาพพนทเปนภเขาสงชนสลบกบหบเขา ทาใหเกดความยากลาบากในการเขาถงและเปนอปสรรคในการสารวจ

2) ชวงเวลาททาการสารวจไมตรงกบชวงทไมวงศยางออกดอก -ตดผล ทาใหยากตอการจาแนกชนด

3) ตวอยางพรรณไมแหงไมสมบรณยากตอการจาแนกและไมวงศยางบางสกลมลกษณะคลายคลงกนยากแกการจาแนกชนด ตองอาศยการสงเกตอยางถถวนหรอใหผเชยวชาญชวยจาแนก

4) ปททาการสารวจมฝนตกตอเนองและพนทอทยานแหงชาตคลองพนมมลานาสาขามากเมอมฝนตกในปรมาณมากจะเกดนาปาไหลหลากและนาทวมฉบพลนเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน ขอเสนอแนะ

1) การลกลอบตดไมวงศยางเพอแปรรปเปนปญหาสาคญในอทยานแหงชาตคลองพนม บางครงกมเจาหนาทอทยานฯ รเหนเปนใจ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชควรมมาตรการปองกนและปราบปรามอยางเฉยบขาด 2) รฐจะตองเรงประชาสมพนธใหความรแกประชาชน โดยเฉพาะนกเรยน นกศกษา ซงเปนกาลงสาคญของประเทศชาตในอนาคต ใหตระหนกถงความสาคญและความจาเปนในการอนรกษพรรณไมวงศยางไว 3) ไมวงศยางทมการกระจายพนธจากด ควรเกบผลมาเพาะเพอขยายพนธตอไป หรอทาการขยายพนธโดยวธเพาะเลยงเนอเยอ เพอปองกนการสญพนธ 4) ควรแตงตงหวหนาหนวยงานภาคสนามทมความรความสามารถและมจตสานกทดในการปฏบตงานปาไมเขามารบผดชอบดแลพนทปาอนรกษโดยเฉพาะอทยานแหงชาต

38

ค ำนยม

การสารวจไมวงศยางในอทยานแหงชาตคลองพนม จงหวดสราษฎรธาน ในครงนประสบผลสาเรจดวยด เพราะไดรบความชวยเหลอและสนบสนนจากบคคลหลายทาน ผศกษา ขอขอบคณ คณอรณ สนบารง นกวชาการปาไมชานาญการ กรมปาไม ทใหคาแนะนาแนวทางในการสารวจ ตรวจสอบรายชอ จาแนกสกลและชนด สนบสนนขอมลดานวชาการและภาพถายของไมวงศยาง สายตรวจปราบปรามอทยานแหงชาตคลองพนม เจาหนาท งานสารวจทรพยากรปาไมเพอประเมนสถานภาพและศกยภาพ สบอ.4 กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ทสนบสนนงบประมาณในการสารวจ ขอขอบคณอยางยงตอคณาจารยคณะวนศาสตรทกทาน เอกสาร ตารา หนงสอ ทใชในการคนควาอางอง ตลอดจนผมสวนรวมทกทานทมไดเอยนามไวในโอกาสนดวย

39

เอกสำรอำงอง

จาลอง เพงคลาย และ ชวลต นยมธรรม. 2542. พรรณไมวงศไมยางของไทย, น.5-206. ใน รำยงำน กำรประชมสมมนำไมยำงนำและไมในวงศไมยำง เลม 3. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

บญชบ บญทว. 2542. การใชประโยชนจากไมยางนา, น.299-305. ใน รำยงำนกำรประชมสมมนำ

ไมยำงนำและไมในวงศไมยำง เลม 3. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

มานพ ผพฒน. 2550. การศกษาความหลากชนดของพรรณไมวงศยางในปาฮาลา-บาลา จงหวดยะลา และนราธวาส. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

Ashton, P.S. 1982. Dipterocarpaceae. Flora Maleysiana Ser. I, 9(2): 237-552. Pooma and M. Newman. 2001. Checklist of Dipterocarpaceae in Thailand. Thai For.

Bull.(Bot.) 20: 110–187.

40

ภำคผนวก

41

ดชนชอไทย

หนา กระบาก 25 กระบากดา 28 กรายดา 34 ไขเขยว 21 เคยนทราย 26 เคยมคนอง 29 ชามวง 23 ตะเคยนแกว 31 ตะเคยนราก 35 ตะเคยนหน 33 พนอง 30 พนจา 22 ยางกลอง 19 ยางขน 20 ยางใต 16 ยางปาย 13 ยางมนหม 17 ยางยง 12 ยางเสยน 15

42