>>> ABB Review: Elektroenergetyka – Gorący temat str. 18

www.abb.pl

ISS

N 1

644-

4094

Lipiec 2005 nr 13

01 okl 7/19/05 14:51 Page 1

Spis treÊci

Redakcjai wydawca

Dzisiaj – Magazyn dla klientów ABB

ABB Sp. z o.o.ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 1802-366 Warszawa

Redaktor prowadzàcy i sekretariat redakcji:S∏awomir Dolecki, tel.: (22) 843 49 83,tel. kom.: 604 101 366e-mail: sd@aude.pl

Korespondencja z wydawnictwem:Aude, ul. Dominikaƒska 11b02-738 Warszawa

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/Ada

m S

teph

an (2

)

Fot. na ok∏adce: A. Stephan/Arch. ABB

WYDARZENIA3 • Transformatory z Łodzi podbijają Europę

4 • Fred Kindle – prezes Grupy ABB w Polsce

4 • Ludzie energetyki

5 • IRB do... roboty

6 • Prezentacja oferty ABB dla energetyki

6 • Rozdzielnia dla drukarni Bauera

6 • Studenci AGH z wizytą w Łodzi

7 • Swedwood czeka na zasilanie

7 • II łódzkie targi OrtenExpo 2005

8 • Kolejne tłocznie pracują na pełnych obrotach

10 • Młodzi konstruktorzy rywalizowali na Marsie

11 • Nagroda ABB dla zwycięskiej uczelni

12 • Bezobsługowa stacja „Gdańsk 1” już zasila Trójmiasto

RAPORT14 • Bezpieczeństwo

w domu, biurzei w podróży

INWESTYCJE26 • Przasnysz w centrum świata

TECHNOLOGIE28 • W pogoni za nowymi

technologiami

30 • Kolekcja krojona na światową miarę

PRODUKTY32 • Tłumienie drgań

ferrorezonansowych

33 • Pasywny wskaźniknapięcia

34 • Bezpieczeństwo ze znakiem CE

35 • Niewielkie wymiary, doskonałe parametry

str. 8

str. 4

REVIEW

18 • Gorący temat

22 • Symulator do szkolenia operatorów siecielektroenergetycznych

str. 35

str. 5str. 12

str. 32str. 14

02-03 sptresci 7/19/05 15:05 Page 2

Lipiec 2005 Dzisiaj 3

Wydarzenia

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/Ada

m S

teph

an (2

)

P ierwszy kontrakt o wartoÊci4,5 mln euro, podpisany w kwiet-niu z niemieckà firmà EON, doty-czy dostawy 900 transformato-

rów w czasie 12 miesi´cy. Aby uczestni-czyç w przetargu, ABB wykona∏a prototy-py urzàdzeƒ, które pomyÊlnie przesz∏ypróby. Ponadto EON przeprowadzi∏ au-dyt w ¸odzi, który równie˝ wypad∏ po-myÊlnie.

Kolejny kontrakt podpisano w majuz włoską firmą ENEL na dostaw´ 4 tys.sztuk o mocach od 100 do 630 kVA, a jegowartoÊç wynosi11,9 mln euro. Ter-min realizacji – 12miesi´cy (z opcjàna kolejne 2 lata).Aby uczestniczyçw przetargu, ka˝dytyp transformatoramusia∏ byç homolo-gowany, a sama fabryka poddana zosta∏adok∏adnej kontroli.

Ważnym z rynkowego punktu widzeniabył także kontrakt podpisany zeszwedzką firmą Sydkraft, gdy˝ ABB wy-gra∏a m.in. z najgroêniejszym skandynaw-skim konkurentem – firmà Areva. Prze-targ o wartoÊci 4,4 mln euro na dosta-w´ 600 transformatorów podpisanow czerwcu. Sukces by∏ mo˝liwy m.in.dzi´ki bardzo dobrej wspó∏pracy ∏ódzkiejfabryki oraz szwedzkiej organizacji sprze-da˝owej.

ABB uczestniczyła także w przetarguoraz aukcji internetowej dla holender-skich firm energetycznych Nuon/Essent.Przedmiotem przetargu by∏y dwie partietransformatorów – ∏àcznie 1300 sztuk,oraz obs∏uga logistyczna kontraktu.W chwili obecnej ustalane sà szczegó∏yobs∏ugi logistycznej, które negocjujeABB w Holandii. Ostateczne rozstrzy-

gni´cie przetargunastàpi w ciàgu kil-ku tygodni.

Aukcje tego typusą ciekawie zorga-nizowane. Na po-czątku uczestnicyskładają ofertę ce-

nową. Przez 30 minut ka˝dy widzi tylkowartoÊç swojej oferty i aktualne miejscew rankingu. Na tej podstawie podejmujesi´ decyzj´ o ewentualnym obni˝eniu ce-ny. JeÊli w ciàgu ostatnich trzech minut˝aden z oferentów nie zmieni ceny, au-kcja si´ koƒczy. Gdy jednak ktoÊ skoryguje swojà ofert´,czas trwania aukcji przed∏u˝any jest o ko-lejne 3 minuty. Obie aukcje, w którychbra∏a udzia∏ ABB, przed∏u˝ane by∏y kilku-nastokrotnie, co zwi´kszy∏o czas trwaniaka˝dej z nich do pó∏torej godziny.

Andrzej Gabler

Przetargi

Zak∏ad TransformatorówRozdzielczych ABB

w ¸odzi podpisa∏ w ciàguminionych dwóch

miesi´cy kontraktyeksportowe na dostaw´

ponad szeÊciu tysi´cyurzàdzeƒ.

Transformatory z Łodzipodbijają Europę

Transformatory dla EON-u

Transformatory dla ENEL

Transformatory dla Sydkraft

900sztuk

4000sztuk

600sztuk

ABB wygra∏aprzetargina ponad

20 mln euro

»Kontrakty«

02-03 sptresci 7/18/05 14:14 Page 3

4 Dzisiaj Lipiec 2005

Wydarzenia

Wizyta

Fred Kindleprezes Grupy ABB w Polsce

Pod koniec czerwca br. z dwudniowàwizytà przylecia∏ do Polski prezeskoncernu ABB Fred Kindle. Odwie-

dzi∏ zak∏ady ABB w ¸odzi, uczestni-czy∏ w kilku spotkaniach z klientami.Wzià∏ równie˝ udzia∏ w uroczystoÊcipodpisania protoko∏u zdawczo-od-biorczego na dwie t∏ocznie gazu,w Ciechanowie i Zambrowie, które fir-ma ABB Zamech Gazpetro wykonywa-∏a „pod klucz” na polskiej nitce rurocià-gu jamalskiego. Prezes wielokrotniepodkreÊla∏ istotne znaczenie polskiej or-ganizacji ABB oraz wysokie kwalifikacje,

doskona∏e wykszta∏cenie i umiej´tnoÊcipolskiej kadry.

Presti˝owà nagrodà „Cz∏owiek Energe-tyki” wyró˝niono prezesów pi´ciu du-˝ych spó∏ek. WÊród uhonorowanych

jest tak˝e prezes ABB. Te szczególne wy-ró˝nienia zosta∏y wr´czone osobom, którew znaczàcy sposób wp∏yn´∏y na pozytyw-ne przemiany w sektorze elektroenerge-tycznym.Miros∏aw Gryszka, prezes ABB, otrzyma∏tytu∏ za wspania∏à, skutecznà i wyczerpujà-cà realizacj´ strategii rozwoju firmy na pol-skim rynku w dziedzinie energetyki i auto-matyki. Tytu∏em wyró˝nieni zostali tak˝e:Stefania Kasprzyk, prezes zarzàdu PSEOperator SA, Zbigniew Bicki, prezes grupyBOT, Jerzy Chachu∏a, prezes Elektrowni

Rybnik SA, Jakub Radulski, prezes AL-STOM w Polsce.Konferencja, podczas której wr´czono tytu∏„Cz∏owieka Energetyki”, poÊwi´cona by∏adebacie nad strategicznymi zmianamiw sektorach energetycznym i gazowym.Przedstawione prezentacje poÊwi´conom.in. tematyce inwestowania w sektorzeenergetycznym, perspektywom rozwojuenergetyki w Polsce, liberalizacji rynkuenergii elektrycznej, jak te˝ potrzebie roz-woju energetyki jàdrowej w Polsce.Organizatorem II Kongresu Nowego Prze-mys∏u by∏o Polskie Towarzystwo Wspiera-nia Przedsi´biorczoÊci.

AG

Transformatory ABB dla Nowej Kaledonii

Fabryka ABB w Wietnamie wypro-dukuje w 2005 roku trzy transfor-

matory mocy (dwa o mocy 25 MVAi jeden o mocy 50 MVA na napi´-cie 150/33 kV) dla Nowej Kaledonii(terytorium zamorskie Francji), wyspypo∏o˝onej na po∏udniowym Pacyfiku.B´dà one zasila∏y m.in. dynamicznierozwijajàcy si´ przemys∏ wydobywczyniklu oraz najwi´kszà na Êwieciekopalni´ niklu, która rozpoczniewydobycie w 2007 roku. Nowa Kale-donia posiada czwartà cz´Êç rozpo-znanych Êwiatowych zasobów niklu,przy zaludnieniu wynoszàcym213 tys. mieszkaƒców.

Pierwszy system FACTS dla Francji

Na poczàtku lipca 2005 r. francu-ska firma przesy∏owa RTE zade-

cydowa∏a o zinstalowaniu systemuFACTS produkcji ABB do stabilizacjinajbardziej wra˝liwej i prze∏adowanejcz´Êci francuskiej sieci przesy∏owejznajdujàcej si´ w Bretanii. Francuskasieç jest drugà co do wielkoÊci w Eu-ropie (po niemieckiej), pod wzgl´demiloÊci przesy∏anej energii – oko∏o530 mld kilowatogodzin rocznie.To pierwsza implementacja technolo-gii FACTS we Francji.ABB jest wiodàcym dostawcà syste-mu FACTS na Êwiecie. Dotychczasdostarczy∏o ponad 600 instalacji tegotypu, co stanowi po∏ow´ rynkuglobalnego. FACTS, bazujàcy na ener-goelektronice oraz bardzo szybkichkomputerach sterujàcych, cieszy si´du˝ym popytem wÊród zak∏adówenergetycznych na Êwiecie.

FACTS zwi´ksza zdolnoÊçprzesy∏owà o 40 proc.

System FACTS zwi´kszy∏ zdolnoÊçprzesy∏owà energii elektrycznej

pomi´dzy dwiema z czterech indyj-skich sieci elektroenergetycznycho oko∏o 40 proc. System zosta∏ zain-stalowany na jednym koƒcu liniiprzesy∏owej Raipur–Rourkela o d∏ugo-Êci 412 km i napi´ciu 400 kV, ∏àczàcejwschodnià i zachodnià sieç elektro-energetycznà. Linia jest cz´Êciàprogramu rzàdu indyjskiego, majàce-go na celu stworzenia jednej krajowejsieci przesy∏owej.

» ABB na świecie «

Ludzie energetyki Fo

t. na

kolum

nach

: Arc

h. A

BB

Fot.:

Ada

m S

teph

an

04-07 wydarzenia 7/18/05 14:17 Page 4

Lipiec 2005 Dzisiaj 5

» Kontrakty «Transformatory dla ENION-uNa poczàtku czerwca 2005 r.ABB podpisa∏a umow´ z Grupà Energetycznà „ENION” na dostaw´

transformatorów rozdzielczych olejowych oraz 2 transformatorówsuchych typu RESIBLOK. WartoÊçkontraktu wynosi

Pierwsze 140 sztuk odbiorca otrzyma∏ ju˝ w czerwcu 2005 r.

Ca∏y kontrakt zostanie zrealizo-wany do koƒca tego roku.W przetargu bra∏o udzia∏ pi´ç

firm: ABB, Areva, Transfixz Francji, Vatech z Austrii oraz Cotra-dis z Hiszpanii. Transformatory przeznaczone

sà dla wszystkich pi´-ciu oddzia∏ów Grupy

Energetycznej„ENION”.

437W

ostatnich miesiàcach robotyka pozyska∏a kilka ciekawych zamówieƒ. Wi´k-szoÊç z nich ma zwiàzek z projektami nowych modeli samochodów, którepojawià si´ na rynku w 2006 roku. Cztery nowe roboty pomogà montowaçsiedzenia samochodowe w Johnson Controls w Bieruniu. Dwa najmniejsze

– IRB140, b´dà nak∏adaç mas´ klejàcà na elementy plastikowe siedzeƒ. Ich wi´kszy brat– IRB2400, zajmie si´ monta˝em mechanicznym – z pomocà systemu wizyjnego zloka-lizuje w∏aÊciwe otwory monta˝owe w podstawiesiedzenia, a nast´pnie wkr´ci w nie Êruby.Najwi´kszy robot – IRB6600, wyr´czy pra-cowników w niewdzi´cznej operacji przek∏a-dania gotowych siedzeƒ z linii monta˝owej na pa-lety transportowe. Ca∏a linia ruszy po tegorocznychwakacjach.Z kolei firma Valeo z Krakowa wykorzysta trzy robo-ty IRB2400 do monta˝u reflektorów nowego modelusamochodu rodem z Francji. Wszystkie trzy robotyb´dà pracowaç w jednej klatce. Dwa z nich zajmà si´monta˝em mechanicznym elementów sk∏adowychreflektora, trzeci umo˝liwi na∏o˝enie masy szczelnie∏àczàcej okular z obudowà.Dwa roboty podj´∏y si´ dla odmiany skomplikowanegoprocesu szlifowania kraw´dzi zespolonych szyb samochodo-wych w jednej z hut szk∏a na po∏udniu Polski. Aplikacja zosta-∏a wykonana przez wspó∏pracujàcego z ABB integratorasystemów – firm´ Controlmatic. JakoÊç dostarczonych urzà-dzeƒ, jak równie˝ terminowoÊç wykonania otwo-rzy∏y nam drog´ na rynek zachodni. Po odebraniustanowiska przez zak∏ad w Polsce siostrzanafabryka z Niemiec zamówi∏a w firmie Con-trolmatic identycznà aplikacj´, dla której ro-bota dostarczy ABB.

Przemys∏ motoryzacyjny

Fabryki samochochodów z∏o˝y∏y zapotrzebowanie na noweroboty, które majà wspomóc produkcj´ najnowszych modeliaut i podzespo∏ów do nich.

IRB do... roboty

5,5mlnz∏

O G ¸ O S Z E N I E

Z dniem 1 paêdziernika 2005 r.

ulega zmianieadres siedziby ABB Sp. z o.o.

nowy adres:

ul. ˚egaƒska 1 04-713 Warszawa

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

04-07 wydarzenia 7/19/05 15:01 Page 5

6 Dzisiaj Lipiec 2005

Oddzia∏ ABB w Krakowie podpisa∏umow´ na realizacj´ kompletnegouk∏adu zasilania nowo budowanej

drukarni niemieckiego koncernu wydawni-czego Bauer.Drukarnia powstaje w miejscowoÊci Wy-kroty na terenie Specjalnej Strefy Ekono-micznej w Kamiennej Górze. Zadanie obej-muje budow´ dwóch linii zasilajà-cych 110 kV o d∏ugoÊci 2,5 km ka˝da orazstacji 110/15 kV, zarówno w cz´Êci koncer-nu EnergiaPro, jak i firmy Bauer. Rozdziel-nia 110 kV zostanie wybudowana z wyko-rzystaniem nowoczesnych modu∏ów typuCOMPASS oraz unikatowego rozwiàzaniaszyn zbiorczych typu NABLA. Zakoƒczenieprac monta˝owych jest przewidzianena poczàtek wrzeÊnia, a zakoƒczenie reali-

zacji i za∏àczenie napi´cia jeszcze w paê-dzierniku tego roku.Koncern medialny Bauer podjà∏ decyzj´o budowie nowej, drugiej po Ciechanowiedrukarni w Polsce dwa lata temu. Na loka-lizacj´ wybrano Wykroty, gdy˝ sà po∏o˝onenajbli˝ej budowanej autostrady. Budowaruszy∏a w grudniu 2004. Nowa drukarnia b´dzie najwydajniejszài najszybszà drukarnià wkl´s∏odrukowàw naszej cz´Êci Europy. Rocznie ma z niejwychodziç ponad 100 tys. ton zadrukowa-nego papieru. Codziennie do drukarni b´-dzie wje˝d˝aç 100 tirów z papierem i tylesamo b´dzie wyje˝d˝aç z wydrukowanymiczasopismami lub katalogami; zaspokajaçb´dzie potrzeby g∏ównie Europy Wschod-niej i Ârodkowej. AG

Prezentacje zorganizowano wewszystkich regionach sprzeda˝y Dy-wizji Energetyki w Polsce. Na po-czàtku ka˝dego z nich szefowie Re-

gionalnych Biur Sprzeda˝y przedstawiali Gru-p´ ABB w Polsce i na Êwiecie. Nast´pnieszefowie produktów prezentowali wyroby,us∏ugi oraz mo˝liwoÊci projektowe ABB– aparatur´ Êrednich i wysokich napi´ç, mo-du∏y 110 kV COMPASS, PASS i GIS, mo˝li-woÊci projektowe w zakresie stacji i syste-mów elektroenergetycznych, zabezpiecze-nia, program Network Manager do zarzàdza-nia siecià elektroenergetycznà oraz transfor-matory rozdzielcze. Za najciekawszà uznanoprezentacj´ VD4 w wykonaniu Piotra La-chowskiego. By∏a dynamiczna, bardzo szcze-gó∏owa, zag∏´biona w technik´ i budow´ wy-∏àcznika oraz przedstawia∏a ciekawe przyk∏a-dy zastosowaƒ. Takich prezentacji oczekujàteraz klienci – nie ogólnych, bo takà wiedz´majà podanà w katalogach i na p∏ytach CD.

Aby uatrakcyjnić spotkania, ABB w Polscewypożyczyło od ABB we Włoszech specjal-ny kontener wystawowy, w którym zainsta-lowano szeÊç w pe∏ni wyposa˝onych roz-dzielnic Êredniego napi´cia typu UniGear,UniSwitch, SafePlus i ZX 1.2 oraz zabezpie-czenia REF i REX. Kontener o d∏ugoÊci po-nad dziewi´ciu metrów wyposa˝ony by∏ wew∏asny system zasilania. Ponadto podczasspotkaƒ pokazywano stacj´ kioskowà CSS(przewo˝onà samochodem ci´˝arowym),wyposa˝onà w transformator rozdzielczy ole-jowy oraz rozdzielnic´ Êredniego i niskiegonapi´cia.

Organizatorzy spotkań nie ograniczyli sięjedynie do przedstawienia produktów ABB,ale tak˝e zwrócili uwag´ na pytania i sygna∏yod klientów. Pytania te dotyczy∏y m.in. roz-∏àczników napowietrznych SN w izolacji gazuSF6, zdalnego sterowania ∏àcznikami napo-wietrznymi oraz wn´trzowymi, zabezpie-

BezpoÊrednie spotkania z klientami

Klienci ABB mieli okazj´ zapoznaç si´ z ofertà firmydla energetyki. W oÊmiu spotkaniach uczestniczy∏oprawie 300 przedstawicieli zak∏adów i grupenergetycznych, projektantów oraz wykonawców.

Prezentacja ofer tdla energetyki

Wydarzenia

Rozdzielnia dla drukarni Bauera

K ilka tygodni temu ∏ódzkà fabryk´ ABBzwiedzi∏a grupa 40 studentów wraz

z wyk∏adowcami z Wydzia∏u Elektryczne-go Akademii Górniczo-Hutniczej w Krako-wie. Przed wejÊciem do hali produkcyjnej

Studenci AGH z wi z

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

04-07 wydarzenia 7/18/05 14:19 Page 6

Lipiec 2005 Dzisiaj 7

Inwestycje

Swedwoodczeka na zasilanie

Oddzia∏ ABB w Krakowie podpisa∏umow´ na wybudowanie uk∏aduzasilania dla nowego zak∏adu

produkcyjnego firmy SWEDWOODw Zbàszynku. Kontrakt przewiduje wyko-nanie projektów budowlanych i wyko-nawczych (wraz z uzgodnieniami i uzy-skaniem pozwolenia na budow´), dosta-w´, monta˝ i uruchomienie urzàdzeƒstanowiàcych uk∏ad zasilania.ABB rozbuduje G∏ówny Punkt Zasilania(GPZ) 110/15 kV Zbàszynek (nale˝àcydo Grupy Energetycznej ENEA, Oddzia∏

w Zielonej Górze), wybuduje lini´ ka-blowà 110 kV, zbuduje stacj´110/15 kV na terenie fabryki SWE-DWOOD oraz po∏àczenia kablo-we 15 kV z rodzielnicami oddzia∏o-

wymi. Harmonogram realizacji jest bardzonapi´ty, a zakoƒczenie przewidzianejest na poczatek paêdziernika tegoroku. SWEDWOOD jest firmàutworzonà przez sieçIKEA, od 14 lat do-

starcza do jej sklepów meble. Ma 35 fa-bryk w Europie, z czego 13 zlokalizowa-nych jest w Polsce. Zatrudnia ponad 12tys. osób, w tym prawie 6 tys. w Polsce.Obroty roczne si´gajà 795 mln euro,z czego prawie po∏owa pochodzi z Polski. Fabryka SWEDWOOD w Zbàszynku zo-sta∏a zbudowana w 2000 roku, obecniepowstaje tam nowy zak∏ad produkcyjny,który b´dzie wytwarza∏ meble z p∏ytlaminowanych.

Andrzej Gabler

r ty ABB

czeƒ, wymagaƒ ppo˝. dla stacji, systemówbezpieczeƒstwa w rozdzielnicach oraz op∏acal-noÊci inwestycji stacji kompaktowych 110 kV.

Podczas rozmów o potencjalnym popycie za-kłady energetyczne przyznały, i˝ obserwujàwzrost mocy przy∏àczeniowej, co dotyczy za-równo obecnych, jak i nowych klientów. Po-nadto wiele przy∏àczy jest modernizowanychw celu zapewnienia bezpieczeƒstwa dostawenergii do koƒcowego odbiorcy.

Andrzej Gabler

RSO Wroc∏aw, Pa∏ac w Kliczkowie

–12 majaƒsk,

àga

¸ódê,

Krakowskie Centrum Konferencyjne

18 maja,

Êrodek ZE

RSO Lublin, Na∏´czów

nasi goÊcie przeszli szkolenie z zakresu bhp.Szkolenie takie jest niezb´dne ze wzgl´duna wiele niebezpiecznych miejsc w hali pro-dukcyjnej – du˝o maszyn, praca na wysoko-Êci, transport wewnàtrz zak∏adu itp. AG

i zytà w ¸odzi

II ∏ódzkie targi OrtenExpo 2005

Centrum Handlowo-Wystawienni-cze firmy Orten po raz drugi ju˝ by-∏o gospodarzem targów elektro-

technicznych pod nazwà OrtenExpo.Nad edycjà 2005 roku patronat objà∏ wi-ceprzewodniczàcy Parlamentu Europej-skiego prof. Jacek Saryusz-Wolski. W trwajàcej dwa dni imprezie, po∏àczo-nej z ciekawymi prezentacjami i atrakcyj-nymi promocjami, wzi´∏o udzia∏ po-nad dwadzieÊcia firm. Organizatoremimprezy jest istniejàca od pi´tnastu lathurtownia elektrotechniczna Orten, cz∏o-nek mi´dzynarodowej grupy zakupowejIMELCO. ABB zaprezentowa∏a na targach najnow-szà aparatur´ modu∏owà serii HOMEoraz osprz´t elektroinstalacyjny.

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

rys.

AUDE

04-07 wydarzenia 7/19/05 15:39 Page 7

Gazociàg tranzytowy Jama∏ – Europa Zachodnia

Kolejne tłocznie na pełnych ob r

Zpi´ciu t∏oczni gazu, które majàdocelowo pracowaç na pol-skim odcinku jamalskiego gazo-ciàgu, cztery oficjalnie zosta∏yju˝ przekazane do eksploatacji.

Wszystkie wybudowa∏a spó∏ka ABB Za-mech Gazpetro.

29 czerwca 2005 roku oficjalnie oddanodo użytku tłocznie gazu w Ciechanowiei Szamotułach. Uroczyste podpisanie pro-toko∏ów odbioru koƒcowego obu obiek-tów odby∏o si´ w obecnoÊci Freda Kindle,prezesa Grupy ABB na Êwiecie. Swojepodpisy na dokumentach z∏o˝yli reprezen-tanci stron zaanga˝owanych w realizacj´przedsi´wzi´cia: inwestor EuRoPol GAZ,generalny wykonawca PHZ Bartimpexoraz ABB Zamech Gazpetro – wykonawcainwestycji,, pod klucz”. Prowadzenie równolegle trzech przedsi´-wzi´ç na tak du˝à skal´ w odleg∏ychod siebie lokalizacjach (Ciechanów, Sza-motu∏y, Zambrów) stanowi∏o wyzwanie

dla licznego grona projektantów, kon-struktorów i wykonawców zarówno krajo-wych, jak i zagranicznych. Sprostanie te-mu wyzwaniu wymaga∏o ogromnego zdy-scyplinowania s∏u˝b ABB Zamech Gazpe-tro w zakresie obs∏ugi in˝ynieryjnej projek-tu, w zakresie zakupów i dostaw materia-∏ów i urzàdzeƒ oraz s∏u˝b bezpoÊredniozarzàdzajàcych projektem. Sprawnewspó∏dzia∏anie wszystkich tych komórekmia∏o decydujàce znaczenie dla skutecz-nego przebiegu wykonania projektu,zw∏aszcza e termin realizacji uleg∏ skróce-niu z 24 do 18 miesi´cy i wymusi∏ szcze-gólnie rygorystyczny nadzór nad wcze-Êniej zaplanowanym harmonogramem.Wszystkie pojawiajàce si´ zagro˝enia wy-maga∏y zatem podejmowania natychmia-stowych decyzji.

Dla ABB Zamech Gazpetro był i wciążjest to wielki sprawdzian kompetencjiw zakresie zarzàdzania du˝ymi inwestycja-mi budowanymi w systemie „pod klucz”.

Wydarzenia29 czerwca 2005:t∏ocznie oddane

ZWIEDZANIE TŁOCZNI CIECHANÓW

FRED KINDLE, PREZES GRUPY ABB

OFICJALNE PRZEKAZANIE TŁOCZNI

Pod koniec czerwca br. dwie kolejne t∏ocznie gazu na rurociàgu Jama∏ – Edo eksploatacji. W uroczystym przekazaniu obiektów uczestniczy∏ Fred K

8 Dzisiaj Lipiec 2005

Budynek warsztatów z kotłownią i stacjąuzdatniania wody

Magazyn olejów

i smarów

Zbiornik ppoż. z pompownią

Wieża antenowa z kontenerem Portiernia

Polska „nitka” Kontener AKPiA

Instalacja ciekłego azotu

Stacja red.–pom. na potrzeby własne

z kotłownią techniczną

Budynek obsługitechnicznej SGT

Studniawiercona

Lądowiskohelikoptera

Szamotu∏y

W∏oc∏awek

Ciechanów

Zambrów

Kondratki

Gazociàg tranzytowy Jama∏ –Europa Zachodnia ma 4 tys. km,

z czego 680 km w Polsce. Poza tym,na krajowym odcinku jest pi´çt∏oczni gazu, których wykonawcàjest ABB Zamech Gazpetro.

Budynekadministracyjny z dyspozytornią

08-09 ciech 7/19/05 15:44 Page 8

Lipiec 2005 Dzisiaj 9

pracująb rotach

Fot.

na ko

lumna

ch: A

dam

Ste

phan

/Arc

h. A

BB, r

ys. M

arian

˚yw

icki/P

etro

balti

c

Pi´ç t∏oczni na polskim odcinku gazociàguJama∏ – Europa Zachodnia stanowi kluczo-wy element ca∏ego systemu niezb´dny dlaprzesy∏u gazu na pe∏nej d∏ugoÊci gazocià-gu w maksymalnej planowanej wielkoÊciprzep∏ywu. Rozmieszczenie oraz liczba t∏oczni zosta∏yzdeterminowane szczegó∏owymi analizamiekonomicznymi, technicznymi i technolo-gicznymi. Nie bez znaczenia by∏a równie˝kwestia zagwarantowania bezpieczeƒstwaciàg∏oÊci przesy∏u gazu. W efekcie t∏oczniezapewniajà nieprzerwanà prac´ ca∏ego sys-temu gazociàgów tranzytowych.

Pierwsze oddane do użytku w latach1999 i 2000 tłocznie gazu ziemnego Kon-dratki i Włocławek stanowi∏y pionierskieprzedsi´wzi´cie tego rodzaju w Polsce,którego realizacji podj´∏a si´ firma ABB Za-mech Gazpetro. Obok swojego podstawowego zadania, ja-kim jest t∏oczenie gazu, stacje te pe∏niàw zaprojektowanym systemie dodatkowe

funkcje. I tak w Kondratkach znajduje si´Pomiarownia Gazu, która s∏u˝y do prowa-dzenia ciàg∏ego pomiaru iloÊci i jakoÊci ga-zu dostarczanego zza granicy wschodnieji transportowanego przez polski odcinekgazociàgu. Nato-miast t∏ocznia weW∏oc∏awku wyposa-˝ona jest w Syste-mowà Stacj´ Regu-lacyjno-Pomiarowào d p o w i e d z i a l n àza handlowy pomiargazu rozprowadza-nego z gazociàgu Jamalskiego do KrajowejSieci Gazowniczej.

Do wyposażenia tłoczni gazu w Ciecha-nowie i Szamotułach zastosowano no-woczesne urządzenia o najwy˝szych Êwia-towych standardach. W ka˝dej z nich zain-stalowano trzy kompresory nap´dzane tur-binami gazowymi o mocy 25 MW ka˝da,ch∏odnice i filtry gazu oraz stacj´ energe-

tycznà z agregatami pràdotwórczymi.Uk∏ad automatyki i sterowania, opartyna myÊli in˝ynieryjnej ABB Zamech Gazpe-tro, pozwala na w∏àczanie i wy∏àczanie po-szczególnych kompresorów, ich prac´

równoleg∏à oraz zdal-ne sterowanie t∏ocz-ni z centralnej dyspo-zytorni poprzez uk∏adSCADA. Ka˝da z t∏oczni matak˝e infrastruktur´pozwalajàcà na sa-modzielnà prac´.

W Zambrowie powstaje piąta, ostatniajuż tłocznia, której zakończenie planowa-ne jest na grudzień 2005 roku. Aktualnypost´p prac na budowie potwierdza, i˝wszystkie dzia∏ania zostanà sfinalizowanena czas zgodnie z wymaganà jakoÊcià.

Anna Ro˝entalska Anita Romanowska

Budowa t∏oczniby∏a wielkim

sprawdzianemkompetencji

∏ – Europa Zachodnia zosta∏y oddane d Kindle, prezes Grupy ABB na Êwiecie.

Kolumnawydmuchowa gazu

Chłodnica oleju

Budynek agregatusprężającego

Zbiornik sprężonegopowietrza

Kontener sterowaniaagregatem

Stacja energetyczna z agregatami

prądotwórczymi

Schemat t∏oczni gazu ziemnegow Ciechanowie

Filtry centralne

Chłodnicewentylatorowe

gazu

Zbiornik gazokondensatu

08-09 ciech 7/19/05 15:46 Page 9

Ca∏y tydzieƒ trwa∏y zmaganiauczestników Turnieju Robo-tów Mobilnych z... klockamiLEGO, z których mia∏y po-wstaç roboty wys∏ane na „mar-

sjaƒskà” misj´ ratunkowà. Konstrukcje ze-spo∏ów reprezentujàcych europejskieuczelnie techniczne oraz trójmiejskie szko-∏y Êrednie zmierzy∏y si´ w rywalizacji nanajlepiej zaprojektowanego i zaprogramo-wanego symulatora sondy kosmicznej.M∏odzi konstruktorzy zostali wyposa˝eniw klocki LEGO, a dok∏adnie – zestawy LE-GO MindStorms Robotics Invention Sys-tem 2.0.

– Impreza odbywała się w ramach Bałtyc-kiego Festiwalu Nauki, a Turniej RobotówMobilnych jest najbardziej spektakularnymwydarzeniem i bi∏ rekordy pod wzgl´demliczby obserwujàcych – powiedzia∏ prorek-tor ds. kszta∏cenia Politechniki Gdaƒskiej

prof. dr hab. in˝. W∏adys∏aw Koc. – Tak na-prawd´ wszystko zorganizowali studenci,my wsparliÊmy ich jedynie finansowo.Spotkanie m∏odych konstruktorów trwa∏oprawie tydzieƒ, w tym czasie uczestnicywarsztatów projektowali i budowali swojeroboty. Kulminacjà by∏ w∏aÊnie turniej robo-tów – „Misja ratunkowa”. W AudytoriumNovum na Politechnice Gdaƒskiej stworzo-no symulacj´ misji ratunkowej robotówna obcej planecie. Tam te˝ uczestnicy tur-nieju sprawdzili swoje koncepcje, przekutena inteligentne urzàdzenia.

In˝ynierskie zabawy klockami LEGO

Młodzi konstrukto rrywalizowali na

Lego MindStorms

Mózgiem systemu jest RCX –programowalny mikrokomputer

w formie klocka. Do jego budowywykorzystano procesor HitachiH8/3292/16 MHz. Do procesoradodatkowo do∏àczony jestwyÊwietlacz LCD, g∏oÊniczek, modu∏z nadajnikiem i odbiornikiempodczerwieni oraz prosta klawiatura.

Ruch we wszystkich kierunkachzapewnia silnik pràdu sta∏egoo napi´ciu 9 V i sprawnoÊci 80 proc.

Czujnik dotyku to zwyk∏yprze∏àcznik analogowy; daje jednakkonstrukcji supermo˝liwoÊci.

Pomiar temperatury w zakresieod –20 OC do +70 OC nie stanowidla robota wi´kszego problemu.

Innego robota, wyposa˝onegow RCX, mo˝na namierzyç dzi´kifototranzystorowi wra˝liwemuna podczerwieƒ. Sokoli „wzrok” mo˝e zapewniç

kolorowa kamera pod∏àczonaza pomocà portu USB;to jeden z bardziej z∏o˝onychsensorów.

Wydarzenia

Studenci uczelni technicznychz ca∏ej Europy oraz licealiÊciz Trójmiasta uczestniczyliw warsztatach naukowychna Politechnice Gdaƒskiej.

10 Dzisiaj Lipiec 2005

Turniejrobotów

mobilnych by∏najbardziej

spektakularnymwydarzeniemca∏ej imprezy.

prof. W∏adys∏aw Koc

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/LEG

O

ROBOTY I ICH KONSTRUKTORÓW GOŚCIŁO AUDYTORIUM NOVUM POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ

10-11robo-elektryk 7/18/05 14:33 Page 10

Ku rozpaczy studentów uczelni technicz-nych pierwsze miejsce zajęli trójmiejscyuczniowe z VI Liceum w Gdyni. Oni najle-piej pokonali tras´ o trzech poziomachtrudnoÊci, deklasujàc rywali. Zwyci´zcy po-jadà na mi´dzynarodowe zawody do USA. Turniej Robotów Moblinych oraz warszta-ty BEST Spring Course Martian Holidays:„Mobile Robots Competition” przygoto-wujà dwie organizacje studenckie: SKALP(Studenckie Ko∏o Automatyków), dzia∏ajà-ce przy Wydziale Automatyki i Robotyki,odpowiadajàce za stron´ merytorycznàwarsztatów, natomiast organizacja BEST(Board of European Students of Technolo-gy) jest stowarzyszeniem studentówuczelni technicznych z ca∏ej Europy. Do naukowej zabawy m∏odych konsktruk-torów bardzo ch´tnie w∏àczy∏a si´ firmaABB. By∏a g∏ównym sponsorem spotka-nia i turnieju robotów na PolitechniceGdaƒskiej.

Ogólnopolskie Dni M∏odego Elek-tryka (ODME) to cykliczna im-preza organizaowana dla stu-

dentów szkó∏ technicznych. Jednymz g∏ównych sponsorów tegorocznejedycji by∏a ABB, wspierajàc organizato-rów kwotà 6 tysi´cy z∏otych oraz fundu-jàc g∏ównà nagrod´ dla zwyci´skiejuczelni – zabezpieczenie REF o warto-Êci 15 tysi´cy z∏otych.

W imprezie uczestniczyło ponad stustudentów z 15 uczelni w Polsce.Organizatorem by∏o poznaƒskie Ko∏oStudenckie SEP nr 7, wsparte przezuczelnie techniczne, Stowarzysze-nie Elektryków Polskich oraz firmyenergetyczne, w tym ABB jako g∏ów-ny sponsor. W bie˝àcym roku ODMErozpocz´∏o si´ w sali wyk∏adowejPolitechniki Poznaƒskiej. Oficjalnegootwarcia dokona∏ dziekan Wydzia∏uElektrycznego prof. dr hab. in˝. RyszardNawrowski.

Rywalizacja drużyn studenckich po-szczególnych uczelni odbywa∏asi´ w Sielinku (oko∏o 40 km od Po-znania). Tam zorganizowano za-wody manualne, sportoweoraz teoretyczne na najlep-szy zespó∏ Ligi Elektryków.Zwyci´zcà zosta∏a dru˝y-na studentów z Politech-niki ¸ódzkiej. Wr´czenienagród mia∏o miejscew Muzeum Gospodarki

Mi´snej w Sielinku, po czym odby∏ si´uroczysty bankiet.

ABB blisko współpracuje z uczelniamitechnicznymi, udost´pniajàc im apara-tur´ rozdzielczà i systemy automatykiniezb´dne podczas zaj´ç praktycznych.Studenci sà te˝ mile widziani w fabry-kach ABB, gdzie podczas zwiedzaniamogà zapoznaç si´ najnowoczesniejszàprodukcjà aparatury i urzàdzeƒ dla ener-getyki. Ponadto od dwóch lat Centrum

Badawcze ABB w Krakowie or-ganizuje konkurs dla najlep-

szych prac magister-skich i doktor-

skich.

rzy Marsie

PolitechnikaGdaƒskaTrójmiejska uczelnia obchodzi w tym

roku podwójne urodziny –100 rocznic´ powstania szko∏ytechniczej w Gdaƒsku oraz 60 rocznic´dzia∏alnoÊci Politechniki Gdaƒskiej.Królewska Politechnika w Gdaƒskuinaugurowa∏a swojà dzia∏alnoÊç w rokuakademickim 1904/1905; tymczasemw 1945 roku odbudowano szko∏´,nadajàc jej do dziÊ znanà nazw´. Rada Miasta Gdaƒska ustanowi∏arok 2005 Rokiem Politechniki Gdaƒskiej.

Wy˝sze szko∏y techniczne

Nagroda ABBdla zwyci´skiej uczelni

JEDNĄ Z KONKURENCJI BYŁ MONTAŻWYŁĄCZNIKA ABB TYPU TMAX

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/LEG

O

10-11robo-elektryk 7/19/05 15:11 Page 11

12 Dzisiaj Lipiec 2005

Najwi ksza modernizacja 2004 roku

Fot.

na ko

lumna

ch: A

dam

Ste

phan

/Arc

h. A

BB

Po 22 miesiàcach ABB zakoƒczy∏a kompleksowàmodernizacj´ stacji elektroenergetycznej 220/110 kV

„Gdaƒsk 1”. Jest to jeden z wa˝niejszych w´z∏ów sieciowym dla tranzytu, rozdzia∏u i transformacji energii z napi´cia 220 na 110 kV dla Trójmiasta.

STACJA GDAŃSK 1

Wydarzenia

Bezobsługowa stacja „Gdańsk 1”

już zasilaTrójmiasto

12-13 gdansk 7/18/05 14:42 Page 12

Lipiec 2005 Dzisiaj 13

Fot.

na ko

lumna

ch: A

dam

Ste

phan

/Arc

h. A

BB

Modernizacja stacji zosta∏awykonana w wynikupierwszego w historii Pol-skich Sieci Elektroenerge-tycznych przetargu na re-

alizacj´ zadania inwestycyjnego „podklucz”. Zakres obejmowa∏ zaktualizowa-nie istniejàcej dokumentacji formal-noprawnej, w tym pozwolenia na budo-w´, opracowanie projektu wykonawcze-go, dostarczenie wyposa˝enia, wykona-nie robót budowlano-monta˝owychi przekazanie odbudowanej stacji do eks-ploatacji. Stopieƒ trudnoÊci znacznie powi´ksza∏akoniecznoÊç wykonania wszystkich pracbez przerywania dostaw energii elek-trycznej.

Prace polegały na całkowitym demon-tażu starej stacji i budowie od podstawwn´trzowej rozdzielni 220 kV z aparaturàw izolacji SF6 (5 pól typu ELK14). Pozatym projekt przewidywa∏ zainstalowanienapowietrznej rozdzielni 110 kV z 16 mo-du∏ami typu PASS M0, 2 jednokadzio-wych autotransformatorów 220/110 kVwraz z zasilanymi z nich transformatora-mi potrzeb w∏asnych SN/0,4 kV oraz sys-temów sterowania i nadzoru (SSiN),systemu zabezpieczeƒ rozdzielni220/110 kV, ∏àcznoÊci, kontroli dost´pui potrzeb w∏asnych. Roboty obejmowa∏yte˝ wzniesienie budynku stacyjnego dlarozdzielni 220 kV i nastawni, dróg we-

wn´trznych, ochrony odgromowej, uzie-mienia, odwodnienia oraz przebudow´ogrodzenia i wprowadzeƒ linii 110i 220 kV.

Większość urządzeń została dostarczo-na przez firmę ABB. Inwestycja finanso-wana była ze środków własnych PolskichSieci Elektroenergetycznych uzupe∏nio-nych kredytem z Banku Âwiatowego.Nowa stacja jest przystosowana do ca∏-kowicie bezobs∏ugowej pracy. Z jednejstrony wp∏yw na to ma zastosowaniepodzespo∏ów, takich jak komputerowysystem sterowania i monitoringu stacji,zabezpieczenia cyfrowe oraz specjalneuk∏ady ochrony obiektu, obejmujàce sy-gnalizacj´ w∏amania, przeciwpo˝arowe,oraz ochrony obwodowej z wykorzysta-niem barier mikrofalowych. Z drugiej strony, co jest wyjàtkowe dla tejstacji, zastosowano rozwiàzania w izolacjiSF6 zarówno po stronie 220 (pola ELK14)– jak i 110 kV (modu∏y PASS M0). Takierozwiàzanie, zapewniajàce osiàgni´ciemaksymalnej niezawodnoÊci, gwarantujeprawdziwà „bezzobs∏ugowoÊç” stacji.

W najbliższej przyszłości przewidujesię rozbudowę stacji do 400 kV. Nowarozdzielnia 400/220 kV b´dzie po∏àczo-na z wybudowanà rozdzielnià 220 kVprzez kolejne pole rozdzielnicy typuELK14.

Andrzej Gabler

Pierwszy powa˝nyprzeglàd techniczny

b´dzie koniecznypo 15 latach pracy

U ruchomiona z koƒcem lat 50.ubieg∏ego wieku, stacjaw Leênie pod Gdaƒskiem zo-

sta∏a w pe∏ni wyeksploatowana tech-nicznie, a utrzymywanie takiego sta-nu zagra˝a∏o k∏opotami z zasilaniemdla przy∏àczonych do niej odbiorców.Dlatego przygotowania do unowo-czeÊnienia stacji zacz´∏y si´ ju˝w 1995 roku, kiedy to zatwierdzonowytyczne rozbudowy i modernizacji. Bank Âwiatowy, który cz´Êciowo fi-nansowa∏ przebudow´, zatwierdzi∏dokumentacj´ przetargowàw 2002 roku, natomiast w czerw-cu 2003 zatwierdzi∏ wyniki przetargu. Umow´ pomi´dzy Polskimi SieciamiElektroenergetycznymi a ABB podpi-sano 23 lipca 2003 r. Niedawno zo-sta∏a ona wype∏niona i zmodernizo-wana stacja „Gdaƒsk 1” pracuje ju˝zgodnie z za∏o˝onymi parametrami.Po zmodernizowaniu stacja uzyska∏adu˝à niezawodnoÊç, a jej dzia∏anieb´dzie zwiàzne z wyjàtkowo niskimikosztami eksploatacji w ca∏ym okre-sie jej przysz∏ej pracy. Szacuje si´, ˝epierwszy powa˝ny przeglàd b´dzieprzeprowadzony po oko∏o 15 latacheksploatacji.

Historia stacji„Gdaƒsk 1”

12-13 gdansk 7/18/05 14:44 Page 13

Ekspert radzi

Bezpieczeƒstwo cz∏owieka zale˝y w du˝ymstopniu od niego samego. Dlaczego? G∏ówniedlatego, i˝ wielu zagro˝eniom mo˝emy zapobiegaçpoprzez unikanie sytuacji niebezpiecznych,posiadanie wiedzy o nich czy umiej´tnoÊcizachowania si´ w czasie ich wystàpienia.

Miejscem, w którym sp´dza-my znacznà cz´Êç ˝ycia,a tak˝e w którym groma-dzimy cz´Êç dorobku, jestnasze mieszkanie. Cz´sto

wyposa˝amy je w bardzo kosztownesprz´ty, aby spe∏nia∏o nasze marzenia, by∏o∏adne i funkcjonalne. Im wi´cej w nie inwe-stujemy tym bardziej staje si´ ono obiek-tem „zainteresowania” osób niepowo∏a-nych. Âwiadczà o tym statystyki przest´p-czoÊci, gdzie w∏amania do mieszkaƒ zaj-mujà znaczàcà pozycj´. Bez wzgl´du na to, czy jest to dom jedno-rodzinny, apartament czy mieszkaniew bloku, zagro˝enie w∏amaniem jest jedna-kowo du˝e.

Do domów i mieszkań złodzieje wchodząnajczęściej przez drzwi balkonowe i wej-ściowe, od zaplecza domu oraz przez oknapiwniczne i strychowe. Najbardziej nara˝one (wed∏ug statystyki) sàmieszkania po∏o˝one na parterze i ostatnimpi´trze (po 40 proc.), pierwszym pi´trze(15 proc.), pi´trach wy˝szych (5 proc.). Panujàce powszechne przekonanie, ˝ew∏amania sà dokonywane przede wszyst-kim w nocy, nie jest prawdà. W∏amania domieszkaƒ najcz´Êciej dokonywane sàw dzieƒ, wtedy gdy jesteÊmy w pracy, skle-

pie czy na spacerze z psem. Statystyki po-licyjne notujà niestety wzrost tego rodzajuprzest´pczoÊci. Wybiegajàc rano do pracy, zamykamydrzwi zamiast na wszystkie zainstalowanezamki tylko na jeden, a co bardziej roztar-gnieni zapominajà nawet i o tym. Gdy popewnym czasie w pobli˝u naszego miejscazamieszkania pojawi si´ z∏odziej, to mo˝e-my byç pewni, ˝e zacznie swojà prac´ odpodejÊcia do drzwi. Po krótkiej chwili nas∏u-chiwania, czy w mieszkaniu nie ma nikogo,w∏amywacz naciÊnie klamk´. Dlatego przy zabezpieczeniu domu powin-niÊmy zwróciç szczególnà uwag´ na profe-sjonalne ich zabezpieczenie.

Drzwi – najlepiej jeśli są antywłamanio-we, posiadające atesty Centralnego Labo-ratorium Kryminalistycznego KomendyG∏ównej Policji oraz Instytutu MechanikiPrecyzyjnej. Drzwi te standardowo wypo-sa˝one sà w stalowe oÊcie˝nice, solidnezamki i zawiasy, wizjer panoramiczny, bla-chy wpustowe wzmacniajàce drzwi, dodat-kowe zaczepy rygli, blokady antywywa˝e-niowe, wielowarstwowe, grube skrzyd∏odrzwi oraz uszczelniony próg chroniàcyprzed wywa˝eniem. Zainstalowane w tego typu drzwiach zam-ki majà wielopunktowy system podparç.

Bezpieczeństwow domu,

biurze i w podróży

Absolwent Instytutu ProfilaktykiSpo∏ecznej i Resocjalizacji Uni-wersytetu Warszawskiego,

Wy˝szej Szko∏y Policji w Szczytnie, Eu-ropejskiego Studium ProblematykiPrzest´pczoÊci przy Wydziale PrawaUniwersytetu ¸ódzkiego, Podyplomo-wych Studiów Przywództwa i Komuni-kacji Spo∏ecznej przy Wojskowej Aka-demii Technicznej oraz Instytutu Stu-diów Strategicznych. Uczestniczy∏w wielu kursach i szkoleniach z zakre-su prewencji kryminalnej, wiktymolo-gii, kryminologii, ochrony osób i mie-nia, wspó∏pracy ze Êrodkami masowe-go przekazu, autoprezentacji i psycho-logii spo∏ecznej. Ukoƒczy∏ m.in. kursy:przeciwdzia∏ania przest´pczoÊci wNiemczech, The Association of Euro-pean Police Colleges, Fundacji imieniaStefana Batorego, Crime PreventionCollege (Wielka Brytania), Business Le-aders Forum (public relations), Funda-cji Rozwoju Kultury Negocjacji. Proble-matykà prewencji kryminalnej zajmujesi´ w Policji od ponad 12 lat, a zagad-nieniami bezpieczeƒstwa w biznesieod 8 lat. Obecnie koordynuje z ramie-

nia Biura Taktyki ZwalczaniaPrzest´pczoÊci KomendyG∏ównej Policji problematyk´bezpieczeƒstwa prowadzeniadzia∏alnoÊci gospodarczejw Polsce. Spo∏ecznie pe∏ni

funkcj´ prezesa Pol-skiego Towarzy-stwa Edukacji Eko-nomicznej i Bez-pieczeƒstwaw Biznesie orazwiceprzewod-niczàcego Ko-mitetu Bez-pieczeƒstwaBiznesu

w KrajowejIzbie Gospo-

darczej.

Krzysztof Jaskólski

Raport

14 Dzisiaj Lipiec 2005

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

Fot.

BEW

14-17raport 7/18/05 14:48 Page 14

Lipiec 2005 Dzisiaj 15

W sprzeda˝y sà równie˝ zamki po∏àczonez akustycznym systemem alarmowym orazsuwakowym ogranicznikiem otwarciadrzwi, spe∏niajàcym rol´ tradycyjnego ∏aƒ-cucha. Sygna∏ alarmowy zosta-je uruchomiony, zanim w∏amy-wacz dostanie si´ do Êrodka.System zasilany jest na bate-rie, które wymienia si´ razw roku, od zewnàtrz zamekotwierany jest kluczem, a odwewnàtrz – za pomocà automatycznie blo-kowanego pokr´t∏a.

W oknach zwykłe klamki najlepiej wymie-nić na klamki mające blokadę automa-tyczną lub blokowane przez przycisk. Za-równo jedne, jak i drugie sà mo˝liwe dootwarcia wy∏àcznie od wewnàtrz za pomo-cà specjalnego klucza. Innym rozwiàzaniem jest zamek blokujàcydwa skrzyd∏a okien razem. JeÊli w mieszka-niu lub w domu posiadamy patio, któregowejÊcie stanowià przesuwane oszklonedrzwi, nale˝y je równie˝ wyposa˝yç w ate-stowany zamek. Pami´tajmy jednak, ˝ew tym przypadku zabezpieczenie takie po-winno byç umieszczone zarówno na górze,jak i na dole drzwi. JeÊli posiadamy np.od strony ogrodu du˝e, przesuwane drzwi,mo˝emy je wyposa˝yç w lekki wpuszczany

zamek, który zabezpiecza je przed otwar-ciem, a tak˝e poprzez swà konstrukcj´ za-bezpiecza przed wywa˝eniem. Innà mo˝liwoÊcià zabezpieczenia drzwi bal-

konowych, oprócz zamków, jest pokryciepowierzchni szklanych specjalnà folià unie-mo˝liwiajàcà jej wybicie lub wypadni´cie.Zamiast folii mo˝na stosowaç tzw. szk∏opancerne. Jest ono odporne na uderzeniai wybicie. Okna zabezpieczyç równie˝ mo˝-na przez zainstalowanie krat lub rolet an-tyw∏amaniowych. Obecnie coraz popular-niejsze stajà si´ okna antyw∏amaniowe zespecjalnie wzmocnionà oÊcie˝nicà.

Zainstalowanie systemu alarmowegow dużym stopniu zwiększa gwarancjębezpieczeństwa naszego domu. Na rynkuistnieje ca∏a gama systemów alarmowych.Sk∏adajà si´ one z czujników, sygnalizato-rów, centralek itp. Czujniki reagujà naotwarcie okien lub drzwi, na st∏uczenie szy-by, ruch w mieszkaniu itp. W momencie,gdy ktoÊ próbuje dostaç si´ do mieszkania

lub uszkodziç dowolny element systemualarmowego, automatycznie uruchamiajàsi´ sygnalizatory optyczne lub akustycznei powiadamiane jest centrum monitorowa-

nia obiektu. Coraz cz´Êciej instalowane sys-temy alarmowe wyposa˝one sàw sygnalizatory antynapadowepozwalajàce uruchomiç alarm.O zainstalowaniu systemu alar-mowego dobrze jest powiado-

miç sàsiadów i poprosiç o interwencj´w razie jego uruchomienia. Dobrym zabezpieczeniem przed osobaminiepo˝àdanymi jest domofon lub videodo-mofon.

Aby ustrzec się potencjanego zagożenia,warto pamiętać o kilku zasadach: • Nie chwalmy si´ posiadanymi dobrami,

które mogà skusiç ewentualnego w∏a-mywacza.

• Nie przesadzajmy z wylewnoÊciàw opowieÊciach o tym, co ostatnio ku-piliÊmy, lub ˝e np. wyje˝d˝amy na d∏u-˝ej z domu. Oprócz znajo-mych mo˝e tej informacjiwys∏uchaç tak˝e ktoÊ obcy.

• Wspó∏dzia∏ajmy z sàsiadamiw zakresie wzajemnejochrony i obserwacji do-

Przekonanie, ˝e w∏amaniadokonywane sà g∏ównie

w nocy, nie jest prawdziweFo

t. na

kolum

nach

: Arc

h. A

BB

14-17raport 7/18/05 14:49 Page 15

mów i mieszkaƒ. Gdy wy-je˝d˝amy z domu, zapewnij-my sobie pomoc cz∏onkówrodziny lub sàsiadów, którzynp. b´dà wyjmowaç listy ze

skrzynki, sprzàtaç ulotki sprzed drzwiwejÊciowych lub bramy.

• Nie pokazujmy znajomym, dzieciom,gdzie przechowujemy gotówk´, bi˝ute-ri´ lub inne cenne przedmioty.

• Wychodzàc, pami´tajmy o zamykaniudrzwi i okien.

• Zapalajàc wieczorem Êwiat∏o, koniecz-nie zas∏aniajmy okna, aby nie u∏atwiçz∏odziejowi ustalenia, co cennego ma-my w mieszkaniu.

• Nie powierzajmy kluczy dzieciom i oso-bom obcym oraz nie chowajmy ichw tzw. umowne miejsca znane „tylko”domownikom.

• Gdy nas odwiedza listonosz lub np. hy-draulik, dok∏adnie sprawdzajmy ich to˝-samoÊç i cel wizyty. Nie pozwalajmy imobejrzeç ca∏ego mieszkania.

• Bujne krzewy przed oknem sà niewàt-pliwie efektowne, ale mogà pos∏u˝yç zaparawan, za którym z∏odzieje spokojniemogà przeciàç kraty i wywa˝yç okno.

• Je˝eli w pobli˝u Twojego miejsca za-mieszkania w podejrzany sposób cho-rujà lub zdychajà psy, bàdêmy bardziejczujni, bo mo˝e to oznaczaç, ˝e z∏odzie-je planujà seri´ w∏amaƒ.

• JeÊli zgubisz lub zostanà Ci skradzioneklucze i dokumenty, to jak najszybciejzmieƒ przynajmniej jeden zamekw drzwiach.

• Zwracajmy uwag´ na osoby bez celukr´càce si´ po najbli˝szej okolicy. JeÊlispostrze˝emy jakàÊ nienaturalnà sytu-acj´ lub inne niepokojàce zdarzenie, na-tychmiast poinformujmy o tym s∏u˝byochrony, dozorc´ lub policj´.

Coraz wi´cej czasusp´dzamy w podró˝y.

Jeêdzimy na delegacjes∏u˝bowe, konferencje,szkolenia. Wyje˝dzamy nawypoczynek. Aby unikaçsytuacji niebezpiecznych,pami´taj: • Zachowaj szczególnà

ostro˝noÊç w miej-scach, gdzie wyst´pujedu˝y t∏ok, np.: na dwor-cach, przystankachi w Êrodkach komunika-cji publicznej.

• Bàdê szczególnieostro˝ny przy wsiadaniudo zat∏oczonego auto-busu czy pociàgu.

• W czasie podró˝y starajsi´ nie pozostawiaç ba-ga˝u bez opieki.

• Torebki, podr´czne ple-caki noÊ z przodu lubpod ramieniem, za-mkni´ciem do siebie.

• W podró˝y miej przy so-bie tylko niezb´dnàkwot´ pieni´dzy.

• Je˝eli masz przy sobiewi´kszà kwot´, nie trzy-maj jej w jednym miej-scu. Zmniejsza to ryzy-ko ewentualnej utratywszystkich pieni´dzy.

• W Êrodkach komunika-

cji publicznej siadaj bli-sko kierowcy lub grupyludzi.

• Podró˝ujàc kolejà, uni-kaj pustych przedzia-∏ów. Staraj si´ nie spaç.

• Planujàc zwiedzanie, za-pytaj w recepcji hotelulub pensjonatu o nie-bezpieczne miejsca i za-gro˝enia.

• Cenne przedmioty, pie-niàdze i dokumentyprzechowuj w sejfie ho-telowym lub skrytcebankowej.

• Nie przyjmuj pocz´stun-ków od przypadkowopoznanych osób.

• Bàdê nieufny wobecobcych, nie zawierajprzygodnych znajomo-Êci w podró˝y.

• Zachowaj szczególnàostro˝noÊç w stosunkudo atrakcyjnych propo-zycji wspó∏pracy czykupna atrakcyjnych to-warów po niskich ce-nach.

• Je˝eli zostanà Ci skra-dzione dokumenty, kar-ty p∏atnicze, baga˝ lubinne przedmioty, pami´-taj, aby jak najszybciejzg∏osiç ten fakt do naj-bli˝szej jednostki policji.

Jak unikaç zagro˝eƒ w podró˝yBEZPIECZEŃSTWO W PRACY... W DOMU... ..

Raport

16 Dzisiaj Lipiec 2005

fot.

Arch

. ABB

fot.

Med

ium

fot.

BEW

14-17raport 7/19/05 14:58 Page 16

Pami´taj,˝e pracownicy

nie zawsze sà tak

zaanga˝owani w dbanie

o bezpieczeƒstwofirmy jak Ty

Zabezpieczenie naszego biura powinni-śmy rozpocząć od wybrania odpowied-niego systemu ochrony. Zaliczamy do nichm.in. zainstalowanie urzàdzeƒ technicz-nych chroniàcych obiekt w trakcie i po za-koƒczeniu pracy, ochron´ fizycznà, jak rów-nie˝ opracowane algorytmy post´powaniapracowników w sytuacjach zagro˝eƒ. Nast´pnym krokiem jest ustalenie, którzypracownicy, kiedy i w jakich okoliczno-Êciach, majà dost´p do poszczególnychpomieszczeƒ. Nale˝y opracowaç hierar-chi´ dost´pu opartà na organizacji pracyi jeÊli jest to mo˝liwe, wydzieliç miejsca, doktórych dost´p majà interesanci. Pomieszczenia, w których jest najwi´kszyruch interesantów, powinny znajdowaç si´jak najbli˝ej wejÊcia do obiektu. Natomiastpomieszczenia wymagajàce szczególnejochrony powinny sàsiadowaç ze sobà.W wi´kszoÊci obiektów znajdujà si´ rów-nie˝ pomieszczenia ogólnodost´pne, takiejak: toalety, bufety, sto∏ówki itp. Dost´p donich nie powinien przechodziç przez strefyszczególnie chronione.

Aby usprawnić ruchu interesantów orazudzielać wstępnej informacji, a w razie za-gro˝enia szybko wezwaç pomoc z ze-wnàtrz, wskazane jest przy wejÊciu do fir-my usytuowanie portierni. Wezwanie po-mocy z portierni powinno odbywaç si´ au-tomatycznie, przez naciÊni´cie przyciskuantynapadowego uruchamiajàcego sys-tem alarmowy oraz sygnalizacj´ pod∏àczo-nà do stacji monitorowania alarmów. Tutak˝e mo˝e znajdowaç si´ stanowisko od-bioru monitoringu wizyjnego z kamer zain-stalowanych na terenie przedsi´biorstwa.Portiernia jest równie˝ wa˝nym elemen-tem w systemie kontroli dost´pu osób dopomieszczeƒ firmy. Osoby zatrudnionew portierni powinny zostaç przeszkolone

pod wzgl´dem zachowania si´ w sytu-acjach zagro˝eƒ. Zresztà wszyscy pracow-nicy przedsi´biorstwa powinni zostaçw tym zakresie odpowiednio przeszkoleni. Do zabezpieczenia poszczególnych po-mieszczeƒ mo˝emy zastosowaç zamkimechaniczne lub elektroniczne systemykontroli dost´pu. Najlepszym rozwiàza-niem jest zainstalowanie zamków tej samejfirmy. G∏ównie chodzi o to, aby przy u˝yciujednego klucza mo˝na by∏o otworzyç drzwido swojego pokoju oraz do innych ogólniedost´pnych pomieszczeƒ. Klucz otwierajà-cy wszystkie pomieszczenia powinien po-siadaç szef firmy oraz pracownik odpowie-dzialny za ochron´ obiektu. Oprócz ww. za-bezpieczeƒ mo˝na równie˝ zainstalowaçblokady czasowe oraz rejestracj´ otwiera-nia i zamykania pomieszczeƒ.

Do zabezpieczania pomieszczeń możnarównież stosować szyfratory i kluczeelektroniczne. S∏abà stronà tego zabezpie-czenia jest wprowadzanie kodu, które trwakilka sekund. W tym czasie osoba postron-na mo˝e podpatrzeç i zapami´taç wprowa-dzany kod dost´pu. Aby wyeliminowaç teniedogodnoÊci, coraz cz´Êciej stosowanesà czytniki kart magnetycznych pe∏niàcychrol´ kluczy. Dzi´ki temu mamy mo˝liwoÊçkontroli, kto z pracowników kiedy i gdzieprzebywa∏. Wymienione szyfratory i kluczeelektroniczne mogà równie˝ sterowaç sys-temem alarmowym. Pami´taj, i˝ personel nie zawsze jest tak za-anga˝owany w bezpieczeƒstwo firmy jakTy. Dlatego stosuj zasad´ ograniczonegozaufania w stosunku do podw∏adnychi zwracaj uwag´ na ich nieodpowiedzialnezachowanie, które w konse-kwencji mo˝e doprowadziç dozaistnienia przest´pstwa.

Krzysztof Jaskólski

Bezpieczeƒstwow samochodzie1. Dbaj o stan techniczny swojego

pojazdu. Dokonuj okresowychprzeglàdów.

2. Przed podró˝à zaplanuj tras´i czas przejazdu.

3. Wybieraj drogi g∏ówne, a unikajbocznych, s∏abo lub w ogóle Cinieznanych.

4. Staraj si´ planowaç przejazdw ciàgu dnia. W nocy jest z∏a wi-docznoÊç i jesteÊ zm´czony.

5. Opuszczajàc samochód, zabierzkluczyki oraz dokumenty. Za-wsze w∏àczaj system alarmowy.

6. Nie zostawiaj na widocznymmiejscu wartoÊciowych rzeczy,chowaj je do baga˝nika.

7. Nie zabieraj przygodnych pasa-˝erów, zw∏aszcza poza obsza-rem zabudowanym.

8. W czasie jazdy zamykaj pojazdod wewnàtrz.

...I W PODRÓŻY

Lipiec 2005 Dzisiaj 17fot. Toyota

fot.

BEW

fot.

Med

ium

14-17raport 7/19/05 14:59 Page 17

18 Dzisiaj Lipiec 2005

Na ca∏ym Êwiecie podejmuje si´wiele badaƒ dotyczàcych za-chowywania si´ urzàdzeƒelektroenergetycznych, takichjak: rozdzielnice, transformato-

ry i systemy szyn zbiorczych, w zale˝noÊciod temperatury. Wykorzystujàc sieci ter-miczne oraz dodatkowe numeryczne sy-mulacje w zakresie machaniki p∏ynów,mo˝na okreÊlaç rozk∏ad temperatury w no-wych lub modyfikowanych produktachoraz wykorzystywaç takà informacj´ pod-czas wymiarowania i optymalizacji produk-tu. Dzia∏ania te zapewniajà popraw´ para-metrów produktów oraz zmniejszajà ko-niecznoÊç wykonywania czasoch∏onnychi kosztownych badaƒ termicznych orazzmian w projektach.Politechnika Drezdeƒskia jest jednymz oÊrodków, gdzie badania takie prowadzo-ne sà na bardzo wysokim poziomie. Od po-czàtku lat dziewi´çdziesiàtych XX w., w ce-lu modernizowania i rozwijania produktówwchodzàcych w sk∏ad oferty dla elektro-energetyki, z badaƒ tych korzysta ABB.

Dwa z najważniejszych kryteriów w pro-jektowaniu urządzeń elektroenergetycz-nych to pole elektryczne oraz zwiàzanaz tym konstrukcja systemów izolacyjnych.Poniewa˝ urzàdzenia majà coraz bardziejzwartà budow´, a optymalizacja sta∏a si´obecnie decydujàcym parametrem pod-czas projektowania produktu, nale˝yuwzgl´dniaç skutki przep∏ywu pràdu elek-trycznego (czyli w efekcie skutki wp∏ywutemperatury) na d∏ugoÊç ˝ycia produktu.Nie ma wàtpliwoÊci, ˝e parametry produk-tu ulegnà pogorszeniu, jeÊli temperaturaprzekroczy okreÊlone wartoÊci graniczne.Na przyk∏ad konwencjonalne przewodnikipràdu charakteryzujà si´ rezystancjà, którapowoduje, ˝e im wi´ksze straty mocy od-notowywane sà w przewodniku, tym wi´-cej wydziela si´ w nim ciep∏a. Aby poko-naç ten problem, nale˝y zapewniç prawi-d∏owy rozk∏ad temperatury we wszystkichurzàdzeniach elektroenergetycznych. Pro-ducenci zainteresowani sà oczywiÊcieprojektowaniem urzàdzeƒ, w których ma-teria∏y izolacyjne i przewodzàce wykorzy-stywane sà na granicy ich mo˝liwoÊci ter-micznych.

Jednym z większych problemów siecielektroenergetycznych są dzisiaj stratyelektrotermiczne. Mo˝e to prowadziçdo wysokiej temperatury torów przewo-dzàcych pràd oraz materia∏ów izolacyjnych.Z drugiej jednak strony maksymalizacjastrat cieplnych oraz dopuszczalnego prze-p∏ywu ciep∏a z przewodnika do Êrodowiskamo˝e doprowadziç do osiàgni´cia tempe-ratur przekraczajàcych temperatury okre-Êlone przez producenta (lub dopuszczalneprzez normy) dla materia∏ów przewodzà-cych i izolacyjnych oraz po∏àczeƒ elektrycz-nych. Aby tego uniknàç, nale˝y uwzgl´d-niaç maksymalnà, dopuszczalnà tempera-tur´ otoczenia w warunkach obcià˝eniaznamionowego.Aby poprawiç przep∏yw ciep∏a w urzàdze-niach oraz pomi´dzy wieloma urzàdzenia-mi w systemie, mo˝na na przyk∏ad:

projektowaç izolatory z materia∏ów wy-sokotemperaturowych,

projektowaç przewodniki z materia∏ówo du˝ej przewodnoÊci w∏aÊciwej,

zastosowaç intensywne odprowadzanieciep∏a, np. wentylacja, ch∏odzenie wymu-szone lub modu∏y ch∏odzàce (radiatory,ciep∏owody czy elementy Peltiera),

zoptymalizowaç uk∏ad przewodnikauwzgl´dniajàc zjawisko przesuni´cia prà-du i efekty bliskoÊci,

projektowaç po∏àczenia elektryczne i sty-ki charakteryzujàce si´ d∏ugookresowàstabilnoÊcià parametrów.

Udoskonalanie nowych urządzeń metodąprób i błędów jest jednak niezwykle kosz-towne. Bardziej oszcz´dnym sposobemokreÊlania wp∏ywu temperatury na para-metry produktu sà symulacje.

ReviewElektroenergetyka

Gorący temat

Temperaturamo˝e byç czynnikiem, który

uniemo˝liwi prawid∏owà prac´urzàdzenia elektroenergetycznego.

Dlatego te˝ coraz wa˝niejsza staje si´dok∏adna znajomoÊç dzia∏ania aparaturyw zale˝noÊci od temperatury. W czasachb∏yskawicznego rozwoju technicznego

i zapotrzebowania na coraz mniejsze i bardziejkompaktowe uk∏ady prognozowanie

niezawodnoÊci i efektów pracy urzàdzeƒw okreÊlonym Êrodowisku staje si´

warunkiem podstawowym.

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

18-25 review 7/18/05 14:54 Page 18

Lipiec 2005 Dzisiaj 19

Naukowcy z Politechniki w Dreênie ju˝ w la-tach pi´çdziesiàtych XX w. rozpocz´li bada-nia nad nowymi metodami obliczania wp∏y-wu temperatury na parametry urzàdzeƒelektroenergetycznych, w szczególnoÊcigeneratorów i silników elektrycznych. Ba-dania doprowadzi∏y do powstania narz´-dzia, które modelowa∏o zachowywanie si´pola zarówno elektrycznego, jak i termicz-nego. Narz´dzie to umo˝liwia∏o podzieleniebardzo z∏o˝onych problemów na pojedyƒ-cze, znacznie prostsze elementy. Te z koleimo˝na ju˝ opisaç za pomocà prostych za-sad fizycznych.Poniewa˝ podstawowà cz´Êcià sieci ter-micznej jest przenoszenie ciep∏a przezkonwekcj´, dalsze badania umo˝liwi∏y na-ukowcom z Politechniki Drezdeƒskiej sfor-mu∏owanie opisu unoszenia i promienio-wania ciep∏a, u˝ywajàc tzw. funkcji podo-bieƒstwa. Poczàtki funkcji podobieƒstwasi´gajà roku 1883, gdy Osborne Reynolds(profesor uczelni, która teraz jest Uniwer-sytetem w Manchester) pierwszy opisa∏ la-minarny i turbulentny przep∏yw cieczy.W latach dwudziestych XX w. s∏awneLaboratorium Maszyn Cieplnych na Uni-wersytecie Drezdeƒskim wykorzysta∏oi rozwin´∏o t´ teori´ do maszyn i turbin pa-rowych, a w 1959 roku pierwsze z∏o˝onesieci termiczne zastosowane zosta∏ydo prognozowania generacji ciep∏a w silni-kach i transformatorach. W nast´pnych la-tach sieci te zastosowano do bardziejskomplikowanych konstrukcji, takich jakrozdzielnice, trasy kablowe oraz stacje roz-dzielcze wysokiego napi´cia. W ich wyni-ku Politechnika Drezdeƒska utworzy∏a

bibliotek´ wzorców termicznych, któraumo˝liwia in˝ynierom przeprowadzanieobliczeƒ i symulacji z∏o˝onych problemówelektrotermicznych z zastosowaniem me-tody sieci termicznej (MST).

Metoda sieci termicznej opiera sięna analogii istnieją-cej między polemelektrycznym i ter-micznym i jest odwielu lat stosowanado prognozowaniaprzyrostów tempe-ratury w urzàdze-niach elektroener-getycznych. Skomplikowane kszta∏ty geo-metryczne, na przyk∏ad uk∏adów rozdziel-nic, zast´powane sà siecià integralnychelementów przedstawiajàcych wytwarza-nie ciep∏a w przewodnikach oraz odprowa-dzanie ciep∏a poprzez przewodzenie, pro-mieniowanie i konwekcj´.Po wprowadzeniu programu do rozwiàzy-wania problemów numerycznych w sieci,dzi´ki MST mo˝na dok∏adnie przewidzieçtermiczne zachowywanie si´ kompletnychurzàdzeƒ elektroenergetycznych. Jedno-czeÊnie, dzi´ki ciàg∏emu wzrostowi mocyobliczeniowej komputerów, ju˝ w latachdziewi´çdziesiàtych projektanci mogliuwzgl´dniç pojemnoÊci cieplne, umo˝li-wiajàc w ten sposób symulacj´ dynamicz-nego zachowywania si´ z∏o˝onych syste-mów. W przypadku urzàdzeƒ elektroener-getycznych jest to bardzo wa˝na cecha,umo˝liwiajàca przewidywanie warunkówprzecià˝eniowych.

Dokładność każdej symulacji zależy od ja-kości zastosowanych modeli, dlatego mu-szà one zapewniaç jak najwi´kszà dok∏ad-noÊç. Najpewniejszym sposobem potwier-dzenia dok∏adnoÊci modelu sà doÊwiad-czenia, a zw∏aszcza pomiary temperaturydokonywane termoparami lub kamerami

termowizyjnymi. Do-bry model o du˝ejg´stoÊci mo˝e za-pewniaç dok∏adnoÊç1 °K. Po utworzeniuzatwierdzonej, spa-rametryzowanej sie-ci in˝ynierowie mogà∏atwo badaç wp∏yw

ró˝nych czynników (w∏aÊciwoÊci materia∏ui powierzchni, warunki przenoszenia ciep∏aoraz zmieniajàce si´ wymiary) na przyrostytemperatury.Wiele mówi si´ o wy˝szoÊci nowych narz´-dzi, takich jak multifizyczne narz´dzia symu-lacji (wykorzystujàce numeryczne symula-cje w mechanice p∏ynów – CFD) nad meto-dà sieci termicznej. Prawdà jest, ˝e pewneproblemy fizyczne, takie jak konwekcja mi´-dzy rurami, sà lepiej modelowane za pomo-cà metody CFD ni˝ przy u˝yciu MST.Si∏a metody CFD polega na jej zdolnoÊcido dok∏adnego symulowania indywidual-nych struktur fizycznych jak konwekcjami´dzy dwiema rurami. Jednak˝e im bar-dziej z∏o˝ony jest system, tymwi´cej czasu potrzeba na wyko-nanie obliczeƒ. Mówiàc ÊciÊlej,symulacja z∏o˝onego systemumo˝e zajàç tygodnie, a nawetmiesiàce.

Symulacjemogà zastàpiçd∏ugotrwa∏e

badania

èród∏o ciep∏aKonwekcja

Promieniowanie

Przewodzenieciep∏a

Nat´˝enie pràdu ( I ) Straty mocyP=k∗|2R(ϑ) R

S1

RK

1

2

1

RL1 RL2

P12

R1

Konwekcja Promieniowanie

PojemnoÊç cieplna do obliczeƒ dynamicznych

Przewodzenie ciep∏a

BADANIE SYMULOWANEGO URZĄDZENIA.OBRAZ WYŁ. SN Z KAMERY TERMOWIZYJNEJ

SPRAWDZENIE W RZECZYWISTOŚCI.WIDOK NA OPRZEWODOWANIE TERMOPAR

Metoda sieci termicznej (MST)Parametr elektryczny

Ró˝nica potencja∏ów ∆ϕ VPràd I ARezystancja Rel ΩPojemnoÊç C As/V

Parametr termiczny

Ró˝nica temperatur ∆ϑ KMoc cieplna P WRezystancja termiczna Rth K/WPojemnoÊç cieplna Cw Ws/K

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

18-25 review 7/19/05 15:16 Page 19

20 Dzisiaj Lipiec 2005

Jednak˝e integrujàc wyniki in-dywidualnych komponentówotrzymane metodà CFD z po-dobnym rozwiàzaniem meto-dà MST, wyznaczenie termicz-nego zachowywania si´ z∏o˝o-

nych systemów (rozdzielnice SN i WN izo-lowane gazem) mo˝e byç wykonanew czasie krótszym ni˝ minuta w przypadkusymulacji statycznych i w troch´ d∏u˝szymw przypadku symulacji dynamicznych.Zalety obu metod sprawiajà, ˝e z∏o˝oneproblemy fizyczne mo˝na rozwiàzywaçwykorzystujàc metod´ CFD. Otrzymanyw ten sposób model nale˝y sprawdziç eks-perymentalnie i przeprowadziç badaniag∏ównych parametrów. Na podstawie ba-daƒ tych parametrów mo˝na utworzyç no-wy model dla metody TNM i wykorzystaçgo do szybkich obliczeƒ systemu.

Politechnika Drezdeńska jest dziś wiodą-cym centrum w zakresie techniki wiel-kich prądów. Ponadto uczelnia ma wyjàt-kowe doÊwiadczenia i sukcesy w przeno-szeniu swojej wiedzy na zastosowaniaprzemys∏owe, co jest bardzo wa˝ne dlaABB jako lidera w zakresie automatyzacjii technologii dla elektroenergetyki.Metoda MST u˝ywana jest obecniew ABB jako podstawowe narz´dziedo konstruowania: rozdzielnic Êredniegonapi´cia, transformatorów pomiaro-wych, wk∏adek bezpiecznikowychi gniazd bezpiecznikowych, urzàdzeƒ ma-gistral pierÊcieniowych, z∏àczy kablo-wych, wy∏àczników pró˝niowych i wy-∏àczników generatorowych, rozdzielnicizolowanych gazem, transformatorówsuchych, przepustów wysokiego napi´-cia, styczników niskiego napi´cia i roz-∏àczników liniowych. Dobrym przyk∏ademudzia∏u metody MTS w rozwoju produktu

Instytut Systemów Elektroenergetycznychi Techniki Wysokich Napi´ç PolitechnikiDrezdeƒskiej

Review

SYSTEM WYŁĄCZNIKÓW TYPU HECS PRODUKCJI ABB

1894 • Johannes Görges zak∏ada Instytut Elektrotechniki.1919 • Ludwig Binder tworzy oddzielne Laboratorium Wielkich Pràdów

i Wysokich Napi´ç.1928–1930 • Ludwig Binder tworzy najwi´kszy w Niemczech Instytut Techniki

Wysokich Napi´ç.1945 • budynki politechniki zostajà ca∏kowicie zniszczone.1945 • odbudowana zostaje hala wysokich napi´ç z generatorem impulsów 2 MV

oraz êród∏em napi´cia przemiennego 1,5 MV.1951 • zostaje wydzielony Instytut Techniki Wysokich Napi´ç pod kierownictwem

Fritza Obenausa.1963 • wykonane zosta∏y podstawowe prace dla systemu przesy∏owego pràdu

przemiennego 400 kV.1968 • Mosch przejmuje kierownictwo po Obenausie i rozpoczyna si´ rozwój

rozdzielnic izolowanych gazem SF6.1978 • pod kierownictwem Helmuta Böhme prowadzone sà badania dotyczàce

napr´˝eƒ elektrotermicznych w urzàdzeniach elektroenergetycznych.1980–1990 • nowe koncepcje pomiarów wy∏adowaƒ niezupe∏nych zostajà

rozwini´te przez Eberharda Lemke.1990 • powstaje Instytut Techniki Wysokich Napi´ç i Konstrukcji Wielkopràdowych.1990–2000 • trwajà prace badawcze nad problemami elektrotermicznymi

pod kierownictwem Helmuta Böhme, Helmuta Löbla, Steffena Grossmanna oraz badania nad materia∏ami izolacyjnymi pod kierownictwem Martina Eberhardta, Josefa Kindersbergera i Steffena Grossmanna.

2003 • oba instytuty ∏àczà si´ i tworzà Instytut Systemów Elektroenergetycznychi Techniki Wysokich Napi´ç.

OBRAZ WEKTORÓW PRZEPŁYWU CIEPŁA Z POZIOMYCH PRZEWODNIKÓW CYLINDRYCZNYCH

Prędkość (m/s)

Temperatura °C

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

18-25 review 7/18/05 16:25 Page 20

jest nowy system wy∏àczników generato-rowych ABB typu HECS.

Ponieważ „przerywanie” prądu w elek-trowni w celu ochrony urzàdzeƒ siecio-wych przed skutkami wzrostu mocy wy-maga najpot´˝niejszych wy∏àczników, sys-tem typu HECS zosta∏ zaprojektowany jakoodpowiedni dla wszelkiego typu elektrow-ni. Gwarantuje on 20 tys. cykli w∏àcz/wy-∏àcz – w porównaniu z mo˝liwoÊciami po-przedników, wynoszàcymi 15 tys. cykli.Ponadto wy∏àcznik ma struktur´ modu∏o-wà, zajmuje mniej miejsca, jest l˝ejszy, mazwi´kszonà zdolnoÊç zwarciowà i zwi´k-szonà trwa∏oÊç ∏àczeniowà.Thomas Schoenemann, szef oÊrodka ba-dawczo–rozwojowego wielkich pràdówABB, jest przekonany, ˝e te nowe cechymo˝na by∏o wprowadziç tylko dzi´ki do-brym wynikom symulacji metodà MTS. Program badawczy ABB „Power DeviceTechnologies” wspó∏pracuje z PolitechnikàDrezdeƒskà w kilku obszarach: kompleksowa symulacja rozdzielnic

Êredniego napi´cia, projekty systemów wielkopràdowych

pod kàtem termiki, d∏ugookresowe zachowywanie si´ sys-

temów styków, symulacja termiczna rozdziel-

nic wysokonapi´ciowych izo-lowanych gazem (GIS).

B

Dzi´ki zastosowaniu symulacjimetodà MTS firmie ABBuda∏o si´ skonstruowaçi wprowadziç na rynek

ogromne wy∏àczniki typu HECS,przeznaczone dla wszelkiego

typu elektrowni

Wi cej informacji:Prof. Steffen Grossmann, Dr Helmut LöblHigh-Voltage and High Current Engineering Instituteof Electrical Power Systems and High Voltage Engineering Technische Universität DresdenDr Uwe Kaltenborn, ABB Switzerland Ltd. CorporateResearch e-mail: uwe.kaltenborn@ch.abb.com

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

18-25 review 7/18/05 14:57 Page 21

22 Dzisiaj Lipiec 2005

Bardzo wa˝nym elementemszkolenia dyspozytorów siecielektroenergrtycznych jest tre-ning na symulatorze. Aby takielekcje okaza∏y si´ naprawd´

po˝yteczne, reakcje symulatora muszàjak najwierniej odzwierciedlaç zachowa-nia rzeczywistego systemu. Dotychczassymulatory bardzo dobrze odzwierciedla-∏y niektóre zjawiska, lecz nie zapewnia∏ytego w przypadku innych. Symulator tre-ningu dyspozytora (DTS), znany tak˝e ja-ko FAST-DTS, opracowany wspólnieprzez ABB i belgijskà firm´ Tractebel En-gineering, wykorzystuje zupe∏nie nowymodel w celu stworzenia symulacji o nie-spotykanej dotàd wiernoÊci!

W wyniku podpisania długotermino-wej umowy mi´dzy Tractebel i ABBoraz w nast´pstwie sprzeda˝y przezABB Systemu Zarzàdzania Energià(EMS) dla krajowych i regionalnych dys-pozytorni belgijskiego systemu elektro-energetycznego zdecydowano si´ po∏à-czyç doÊwiadczenia obu partneróww celu lepszego ich wykorzystania. Part-nerzy rozpocz´li projekt systemu symu-lacyjnego, który wyposa˝y∏by belgijskie-go operatora sieci elektroenergetycz-nych ELIA w najbardziej zaawansowanenarz´dzia istniejàce na rynku.Firma ABB udost´pni∏a platform´ Ne-twork Manager, która charakteryzuje si´pot´˝nà bazà danych oraz narz´dziamiszkoleniowymi i infrastrukturà. FirmaTractebel zintegrowa∏à swój systemFAST-DTS, wykorzystujàcy technologi´

Kilka systemów elektroenergetycznych,uwa˝anych dotychczas za wyjàtkowo niezawodne,

nie ustrzeg∏o si´ w ostatnich latachprzed awariami na znacznà skal´. Jednym ze

sposobów unikni´cia takich zdarzeƒ jest staranneszkolenie dyspozytorów, czyli uczenie ich, jak

mo˝na szybko i zdecydowanie radziç sobiew niespodziewanych sytuacjach awaryjnych.

RzeczywistoÊç prawie

Symulatorsieci

Review

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/Med

ium (1

)

Wzrastajàce zapotrzebowanie na energi´ elektrycznà stawiaprzed operatorami sieci coraz powa˝niejsze wyzwania.

PRZESYŁANIE ENERGII

18-25 review 7/18/05 16:38 Page 22

Lipiec 2005 Dzisiaj 23

e rzeczywista

r do szkolenia operatorówelektroenergetycznych

EDF-Tractebel EUROSTAG (pakiet opro-gramowania do dynamicznych symulacjisystemów elektroenergetycznych).W rezultacie powsta∏ nowy symulatordo szkolenia dyspozytorów, znany jakoFAST-DTS.

Przerwy w dostawieenergii elektrycznejnie są czymś no-wym: zjawisko to wy-st´puje od czasu, gdywybudowano pierw-sze linie przesy∏owe. Jednak˝e w ostat-nich latach systemy elektroenergetycznekilku zachodnich paƒstw doÊwiadczy∏yszczególnie powa˝nych awarii. Prostymwyt∏umaczeniem tego jest fakt, ˝e Êwiatelektroenergetyki zmienia si´: post´pujederegulacja rynku energii, rozdzieleniewytwarzania i przesy∏u energii, zreduko-wanie lub od∏o˝enie na póêniej inwesty-cji, pojawiajà si´ transakcje handlowetworzàce niespodziewane rozp∏ywy mo-cy, pod∏àczenie du˝ych, niesta∏ych êróde∏

mocy, linie wysokiego napi´cia cz´stopracujà blisko granicy ich fizycznychmo˝liwoÊci i w warunkach nieprzewidzia-nych przez projektantów. Oznacza to zre-dukowanie marginesu bezpieczeƒstwaw takim stopniu, ˝e w pewnych warun-

kach pojedyncze zdarzenie mo˝e dopro-wadziç do za∏amania si´ ca∏ego systemuelektroenergetycznego. Tak wi´c opera-torzy codziennie majà do czynienia z co-raz bardziej z∏o˝onymi sytuacjami kry-tycznymi i zmuszeni sà do stosowaniacoraz bardziej wyrafinowanych narz´dzi,aby móc kontrolowaç i sterowaç siecià.

Szkolenie i trening są podstawą pra-widłowego zarządzania siecią. Opera-torzy muszà rozszerzaç wiedz´ o zjawi-

skach fizycznych i uczyç si´, jak prawi-d∏owo reagowaç w nieprzewidzianychsytuacjach. Zaawansowane symulatorytreningowe stanowià istotnà cz´Êç takie-go podejÊcia do problemu. Wiele osóbwie, ˝e symulatory lotu od lat u˝ywane

sà do szkolenia pi-lotów, lecz obec-nie symulatoryu˝ywane sà rów-nie˝ w transporcie,marynarce i woj-sku.

Systemy elektroenergetyczne, z po-wodu ich złożoności, stanowią szcze-gólny przypadek. Zjawiska, jakie mogàwystàpiç w ka˝dym systemie, mogà si´znacznie ró˝niç, mogà mieç charakterkrótko- i d∏ugotrwa∏y, mogàwyst´powaç jednoczeÊnielub nak∏adaç si´ na siebie.Modelowanie takiego pro-cesu wymaga u˝ycia za-awansowanych systemów

Z punktu widzenia operatorasymulator w systemie treningowym

zast´puje rzeczywistà sieç

Porównanie symulatora DTS z symulatorem FAST-DTS Architektura systemu FAST-DTS

Klasyczny DTS FAST-DTS i stosowany przez

niego uogólniony modelZjawiska quasi-statyczneZjawiska d∏ugoczasoweZjawiska krótkoczasoweKo∏ysania elektromechaniczneUtrata synchronizmuSymulowanie urzàdzeƒ zabezpieczajàcych

Scada Sirius

System Sterowania

Network Manager

kopiowanie

Network Manager

Instruktor Osoby szkolone

Baza danychBaza danych

FAST

Centra dyspozycji Symulator FAST-DTS

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/Med

ium (1

)

14.08.2003, AWARIA ENERGETYCZNA W USA FAST-DTS W AKCJI

18-25 review 7/18/05 16:40 Page 23

matematycznych, któremuszà dzia∏aç w czasie rze-czywistym. Niestety wi´k-szoÊç obecnie dost´pnychsymulatorów ma ograni-czony obszar zastosowania

i dlatego tylko cz´Êciowo rozwiàzujeproblem. Zniesienie tych ograniczeƒ sta-∏o si´ wyzwaniem, jakie podjà∏ systemFAST-DTS.

Większość symulatorów jest „zoriento-wana na zjawisko”. Oznacza to, ˝e zo-sta∏y zaprojekto-wane tak, aby sy-mulowaç okreÊlo-ny zakres zjawisk.Zjawiska wyst´pu-jàce w systemachelektroenergetycz-nych mo˝na sklasyfikowaç wed∏ug ró˝-nych kryteriów, na ogó∏ wed∏ug ich szyb-koÊci lub tego, czy dotyczà mocy biernejczy czynnej. Zjawisko, które dany symula-tor jest w stanie wiernie odtwarzaç, okre-Êla zakres jego zastosowania.Przyk∏adowo, jeÊli symulator przezna-czony jest do symulacji zjawisk d∏ugo-czasowych, nie b´dzie w stanie prawi-d∏owo symulowaç zjawisk krótkoczaso-wych. Powodem takiego podejÊcia jestfakt, ˝e im bardziej ograniczony jest za-kres, tym prostszy jest model matema-tyczny, a prosty model matematycznyoznacza równie˝ prosty mechanizm sy-mulacyjny.Takie podejÊcie ma pewne ograniczenia– pierwsze z nich jest czysto praktyczne:jeÊli operatorzy muszà byç szkoleniz uwzgl´dnieniem ró˝nych warunkówi okolicznoÊci, wymaganych jest kilka sy-mulatorów, co jest doÊç niepraktyczne.Jednak g∏ówne ograniczenie ma charak-ter koncepcyjny: w systemach elektro-energetycznych nie ma zjawisk niezale˝-

nych. Zjawiska krótkoczasowe wp∏ywajàna d∏ugoczasowe zachowanie si´ sieci;mocy czynnej i biernej nie da si´ rozdzie-liç, a zjawiska o bardzo ró˝nym charakte-rze mogà zdarzyç si´ jednoczeÊnie. Na-wet gdy symulator stosowany jest w za-kresie, do którego jest przeznaczony, tozachowania si´ systemu, które sà przezniego obliczane, mogà byç kwestiono-wane, jeÊli symulator ca∏y czas ignorujezjawiska spoza obszaru jego zastosowa-nia! Jedynym sposobem pokonania tychograniczeƒ jest oparcie projektu na mo-

delu ogólnym, tzn. takim, który radzi so-bie ze zjawiskami wszelkiego typu, bezwzgl´du na czas ich trwania, bez wzgl´-du na to, czy dotyczà mocy biernej czyczynnej lub czy wyst´pujà jednoczeÊnieczy kolejno.Taki typ modelu zosta∏ wybrany do sy-mulatora FAST-DTS. OczywiÊcie takimodel powoduje, ˝e symulacja staje si´bardziej z∏o˝onà, lecz korzyÊci sà oczywi-ste: zakres obszaru zastosowaƒ rozcià-ga si´ od utraty synchronizmu przez ge-nerator (np. wskutek zwarcia) do powol-nej dynamiki kot∏ów i dzia∏ania scentrali-zowanego sterowania. Inaczej mówiàc,symulator modeluje zjawiska od cz´sto-tliwoÊci 10 Hz do quasi-statycznych.

Producenci systemów uważają, żeszczegółowy model matematyczny,bliski zjawisku fizycznemu, zarzàdzanyprzez rozbudowane oprogramowanie,jest lepszym rozwiàzaniem ni˝ modeleuproszczone, u˝ywane zazwyczaj w sy-mulatorach. Tak wszechstronny model

zdolny jest symulowaç z∏o˝one zdarze-nia, a˝ do wy∏àczeƒ sieci, i daje wynikiiloÊciowo dok∏adne w sytuacjach, w któ-rych wi´kszoÊç symulatorów daje wynikijakoÊciowo przybli˝one lub zawodzi.Z punktu widzenia operatora to symula-tor w systemie treningowym zast´pujerzeczywistà sieç, przyjmuje rozkazyz systemu sterowania i w odpowiedzina nie wysy∏a odpowiednie wartoÊcido punktów telemetrii analogowej i cy-frowej. Takie myÊlenie pozostaje praw-dziwe w stosunku do architektury

FAST-DTS – mecha-nizm symulacyjny jestniezale˝nym syste-mem, oddzielonymod systemu sterowa-nia. Oba systemy ko-munikujà si´, u˝ywa-

jàc wspólnego protoko∏u (ELCOM), któryzaimplementowany jest w warstwie ko-munikacyjnej systemu nadzoru, stero-wania i zbierania danych (SCADA). Abyosiàgnàç jak najwi´kszà elastycznoÊç,FAST zosta∏ zintegrowany z systememABB Network Manager4.

Architektura taka posiada następującezalety: System sterowania pod∏àczony do sy-

mulatora jest dok∏adnà replikà syste-mu sterowania w dyspozytorni. Ope-ratorzy operujà systemem tak, jakbydzia∏ali w rzeczywistej dyspozytorni.

Zintegrowanie FAST z platformà ABBNetwork Manager pozwala na stoso-wanie go bez powielania narz´dzi sys-temu sterowania. Jest to bardzo u˝y-teczna funkcja, gdy u˝ytkownik chcepracowaç z mniej z∏o˝onà wersjàFAST-DTS, w której symulator i sys-tem sterowania nie sà rozdzielone.

Platforma ABB Network Manageroferuje równie˝ najnowoczeÊniejsze

24 Dzisiaj Lipiec 2005

ReviewSchemat struktury symulatora FAST-DTS

Szkolenia i treningi pozwalajàprawid∏owo reagowaç

na nieprzewidziane okolicznoÊci

Przerwa w dostawie energii Rozruch systemu

elektroenergetycznego po wyłączeniu

Kołysanie mocy Załamanie częstotliwości Zadziałanie urządzenia

zabezpieczającego Awaria wyłącznika Zarządzanie rozpływem mocy Załamanie napięcia Utrata synchronizmu Efekt kaskadowy

Po∏àczona sesja szkoleniowa

Operator krajowej sieci przesy∏owej

Operator regionalnej sieci dystrybucyjnej

Instruktor

In˝ynier ds. eksploatacji

Kod procedury

Platforma testowa

zaawansowanych narz´dzi

sterowania

Zespó∏ wdro˝eniowy

rys.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

fo

t. Ad

am S

teph

an

Zjawiska uwzgl´dnianeprzez symulator FAST-DTS

18-25 review 7/19/05 15:20 Page 24

Lipiec 2005 Dzisiaj 25

Êrodowisko, tworzàce infrastruktur´symulacji dla instruktora, co pozwalamu skutecznie tworzyç i monitoro-waç sesje treningowe.

Baza danych dla mechanizmu symu-lacji nie ma jakichÊ szczególnychcech w porównaniu z bazà danychsystemu sterowania, jest po prostujej kopià. Informatycy firmy nie mu-szà wykonywaç dwa razy tej samejpracy podczas aktualizacji bazy da-nych.

¸àcza ELCOM mogà byç zwielokrot-nione, jeÊli do symulatora trzeba przy-∏àczyç kilka systemów sterowania.Jest to bardzo po˝yteczna cecha, gdyna przyk∏ad sesje szkoleniowe obej-mujà koordynacj´ dzia∏aƒ kilku opera-torów lub dyspozytorni. Gdy prze-strzegany jest protokó∏ ELCOM, mo˝-na nawet po∏àczyç systemy sterowa-nia ró˝nych typów i ró˝nych produ-centów.

Uogólniony model dla systemu FASTwymaga pewnych specyficznych da-nych, których nie znajdzie si´ w baziedanych standardowego systemu stero-wania. W rzeczywistoÊci model u˝ywanyprzez FAST jest kompatybilny z EURO-STAG. Cecha ta umo˝liwia dostrajaniemodelu dynamicznego z elastycznoÊciànarz´dzia badawczego, a po prawid∏o-wym dostrojeniu model ten mo˝na zapi-saç w g∏ównej bazie danych symulatora.KompatybilnoÊç modelu umo˝liwia eks-portowanie stanu sieci z symulatorado EUROSTAG. Poszczególne elementysesji szkoleniowej mo˝na odtwarzaçi dok∏adnie badaç, np. w celu analizy zja-wisk dynamicznych, które nie sà wystar-czajàco dok∏adnie przedstawiane w sys-temie SCADA. Analizy takie przedstawia-jà wielkà wartoÊç nie tylko dla osóbszkolonych, lecz równie˝ dla instrukto-rów podczas tworzenia nowych scena-riuszy szkoleniowych.

W obszarze zastosowania FAST-DTSnależy rozważyć dwa aspekty: struktu-ralny i dotyczący zjawisk. Aspekt struk-turalny wynika z architektury FAST-DTS.Jak ju˝ poprzednio powiedziano, do sy-mulatora mo˝na pod∏àczyç ró˝ne syste-my sterowania. Dzi´ki takiej architektu-rze FAST-DTS obs∏uguje sesje szkolenio-we, które sà nie tylko replikà narz´dzi,lecz równie˝ kopiujà hierarchi´ dzia∏ania.Jest to bardzo istotna cecha podczasanalizy krytycznych wzajemnych relacjimi´dzy operatorami i dyspozytorniamiw normalnych i awaryjnych sytuacjach– zw∏aszcza podczas testowania nowychprocedur dzia∏ania. Symulator jest tak˝eidealnà platformà do testowania on-linezaawansowanych narz´dzi sterowania,takich jak zarzàdzanie przy ogranicze-

niach bezpieczeƒstwa lub scentralizowa-ne sterowanie napi´ciem.Aspekt dotyczàcy zjawisk wynika z dyna-micznego modelu FAST-DTS. Im bar-dziej ogólny jest model, tym wi´kszy jestobszar zdarzeƒ, które mo˝na symulo-waç. Poni˝sza lista nie wyczerpujewszystkich mo˝liwoÊci: rozkazy prze∏àczeƒ na linii, zwarcie na linii, w transformatorze

lub na podstacji, kompensatory mocy biernej, w∏àczanie/wy∏àczanie urzàdzeƒ zabez-

pieczajàcych lub regulacji automa-tycznej,

zmiana nastawy generatora (mocczynna i napi´cie),

w∏àczanie/wy∏àczanie specjalnychfunkcji regulatora generatora,

w∏àczanie/wy∏àczanie sterowania roz-∏àcznikiem (awaria wy∏àcznika),

sterowanie prze∏àcznikiem zaczepówtransformatora pod obcià˝eniem.

Różnorodność zdarzeń, które mogąbyć uwzględniane przez FAST-DTS po-zwala w praktyce symulować dowolnestany sieci.ELIA wykorzystuje centrum szkoleniowefirmy Tractebel Engineering do ciàg∏egoszkolenia swoich dyspozytorów sieci.System FAST-DTS u˝ywany jest od po-czàtku 2004 roku. Komponent systemusterowania symulatora skonfigurowanyjest jako wierna replika (SCADA i EMS)

dwóch dyspozytorni. Konfiguracja do-stosowywana jest do scenariusza szko-lenia. Model obejmuje 900 podsta-cji, 175 generatorów, 3 tys. linii lubtransformatorów, 17,5 tys. wy∏àcznikówi roz∏àczników oraz ponad 6 tys. urzà-dzeƒ zabezpieczajàcych. Symulator pra-cuje na dwuprocesorowym komputerze,a typowy scenariusz obejmuje zarzàdza-nie rozp∏ywem mocy, sterowanie napi´-ciem i rozruch systemu elektroenerge-tycznego po wy∏àczeniu.

Symulator FAST-DTS uważany jestza udany efekt współpracy ABB z fir-mą Tractebel. Symulator mo˝e byç u˝y-wany jako samodzielny system, mo˝ezostaç zintegrowany podczas moderni-zacji istniejàcego systemu lub mo˝e zo-staç zastosowany jako dodatek do no-wego systemu zarzàdzania siecià.Oprócz istniejàcego klasycznego symu-latora szkoleniowego, opartego na sys-temie EPRI, ten zaawansowa-ny symulator zostanie przezABB w∏àczony do oferty sys-temu Network Manager.

Scenariusz odzwierciedlajàcy realne warunki ∏àcznie ze wzrostem napi´cia i wy∏àczeniem generatora (analiza posesyjna)

Wi cej informacji:Fran˜ois PromelBruksela, Belgia; francois.promel@tractebel.comIché SoudryABB Power Technologies; Mannheim, Niemcyiche.soudry@de.abb.com

rys.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

fo

t. Ad

am S

teph

an

18-25 review 7/18/05 15:03 Page 25

26 Dzisiaj Lipiec 2005

Fabryki specjalizowane

Przasnysz w centrum świata

Strategia fabryk specjalizowa-nych (global feeder focus fac-tory) obok eliminowania we-wn´trznej konkurencji ma jesz-cze innà zalet´. Efekt skali po-

zwala znacznie obni˝yç koszty produkcji,chocia˝by przez zakupy du˝ych iloÊci ma-teria∏ów, co daje mo˝liwoÊç z lepszej pozy-cji negocjowaç ceny. Poza tym, skupiajàcprodukcj´ w jednym miejscu, ∏atwiej zgru-powaç ludzi najbardziej kompetentnychw danej dziedzinie – projektantów, in˝ynie-rów, sprzedawców i logistyków. Wszyscysà blisko produkcji i majà ze sobà dosko-na∏y kontakt.

Z takim zamysłem i właśnie w ramach po-lityki fabryk specjalizowanych powsta∏w Przasnyszu Oddzia∏ Roz∏àczników i Bez-pieczników Ârednich Napi´ç. Decyzja zo-sta∏a podj´ta w 2001 roku i praktycznieod razu przystàpiono do jej wykonania.– Przygotowania do przeniesienia produkcjirozpocz´liÊmy w 2002 roku – wspomina

Jaros∏aw Krzy˝anowski, dyrektor Oddzia∏uRoz∏àczników i Bezpieczników SN w Prza-snyszu. – Najpierw przenieÊliÊmy lini´ bez-pieczników, nast´pnie roz∏àczników typuRotary i NAL. Wszystko trwa∏o niewiele po-nad rok, ale – co niezwykle istotne – pro-dukcja nie mog∏a zostaç zatrzymana, boprzecie˝ klient nie b´dzie czeka∏, a˝ dokoƒ-czymy przeprowadzk´.

Produkcję bezpieczników przeniesionoz Norwegii, gdzie linia produkcyjna zosta∏aspakowana, przetransportowana do Polskii uruchomiona. To by∏o chyba najtrudniej-sze wyzwanie. Po pierwsze dlatego, i˝ by∏oto pierwsze przeniesienie linii do Przasny-sza, wi´c brak jakiegokolwiek doÊwiadcze-nia nie sprzyja∏ komfortowi pracy, a po dru-gie przerwa w produkcji nie mog∏a byçd∏u˝sza ni˝ trzy tygodnie, na tyle bowiemtylko pozwala∏y zapasy magazynowe.– Bezpiecznik to produkt, który mo˝na ku-piç od bardzo wielu firm na ca∏ym Êwiecie– t∏umaczy dyr. Krzy˝anowski. – Brak asor-

Inwestycje

JAROS¸AW KRZY˚ANOWSKI

Razem z produkcjà przej´liÊmyglobalnà odpowiedzialnoÊçza rozwój produktu. Mamy

na to specjalne fundusze i wcià˝ trwa-jà prace nad unowoczeÊnianiem na-szych wyrobów oraz badania nad po-szerzeniem oferty. Teraz pracujemy

w Przasnyszu nad projektemroz∏àcznika nowej genera-cji. Staramy si´ pogodziçoczekiwania klientówz dost´pnà technologià.Ju˝ wkrótce chcieliby-

Êmy wejÊç na rynekz zupe∏nie nowym

produktem.

Aby uniknàç niezamierzonego konkurowania pomi´dzyw∏asnymi fabrykami, ABB stosuje polityk´ fabrykspecjalizowanych. Polega ona na koncentrowaniu produkcjitych samych lub podobnych urzàdzeƒ w jednym miejscu.

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

26-27 inwestycje 7/18/05 15:07 Page 26

Lipiec 2005 Dzisiaj 27

tymentu to automatyczna utrata klientów.Te trzy tygodnie musia∏y wystarczyç na roz-montowanie linii w norweskim Skien, prze-transportowanie ci´˝arówkami wszystkie-go do Przasnysza, monta˝ i uruchomienieprodukcji.

Pomijając wystawioną na największą pró-bę odporność psychiczną i nerwowąwszystkich pracowników zak∏adu, wszyst-ko przebieg∏o bez wi´kszych problemów.Kolejne linie technologiczne (roz∏àcznikówtypu Rotary z W∏och i roz∏àczników NALz Norwegii) montowane by∏y w Polsceprzez doÊwiadczony ju˝ zespó∏, wi´c prze-bieg∏y praktycznie bezproblemowo.OczywiÊcie nieprawdà by∏oby stwierdze-nie, ˝e nie pojawi∏y si´ k∏opoty. Mia∏y onejednak zupe∏nie inne pod∏o˝e.– Nie ma co ukrywaç, ˝e wÊród klientówby∏a pewna nerwowoÊç i obawa o jakoÊçi terminowoÊç dostaw – przyznaje dyrektorzak∏adu. – Dla wielu odbiorców z krajów za-chodnich Polska wcià˝ kojarzy si´ z zapóê-nieniem technologicznym i kiepskà jako-Êcià. Szybko musieliÊmy udowodniç wi´c,˝e to opinia bezpodstawna.

Najlepszym przykładem tego „podejrzli-wego” traktowania produktów z Polskiby∏a niemal histeryczna reakcje pewnegoodbiorcy z Czech, który zauwa˝y∏, ˝e srebr-ne styki szybko ciemniejà. Interwencja by∏ana tyle powa˝na, ˝e do czeskich magazy-nów wyjechali nawet szefowie zak∏adu.Okaza∏o si´, ˝e faktycznie styki ciemniejà.Reklamujàcy nie zauwa˝y∏ jednak, ˝e conajmniej po∏owa jego zapasów wyprodu-kowana by∏a jeszcze w Skien, a dostawcaelementów ze srebra wcià˝ by∏ norweski.Pomijajàc ju˝ zupe∏nie fakt, ˝e srebro ciem-nieje w sposób dla siebie naturalny. Takich przyk∏adów szczególnego patrzeniana r´ce i doszukiwania si´ niedociàgni´çby∏o kilka, na szcz´Êcie jednak klienci szyb-ko zrozumieli, ˝e jakoÊç gwarantowanaprzez ABB jest niezale˝na od miejsca pro-dukcji.

Zresztą kłopoty z przestawieniem się mie-li także pracownicy zakładu. Wielu z nichprzyt∏acza∏a ÊwiadomoÊç, e produkujà wy-

roby, które rozje˝d˝ajà si´ po ca∏ym Êwie-cie i na ka˝dym pracowniku spoczywa obo-wiàzek udowodnienia na wszystkich konty-nentach, ˝e ABB to dobra marka.Decyzja zarzàdu Grupy ABB mia∏a dla pra-cowników przasnyskiego zak∏adu tak˝e in-ne konsekwencje. Po przeniesieniu linii nietylko zwi´kszy∏ si´ wolumen produkcji (a˝trzykrotnie), ale odbiorca wymaga∏ nieco in-nego podejÊcia do obs∏ugi serwisowej i re-klamacyjnej. Innego, chocia˝by j´zykowo.– PomyÊla∏em wówczas, ˝e to doskona∏ymoment do odm∏odzenia za∏ogi i podnie-sienia kompetencji ca∏ego zespo∏u – mówiJaros∏aw Krzy˝anowski. – Pomys∏ by∏ z za-∏o˝enia doÊç prosty – na miejsca tych, któ-rzy z zak∏adu odchodzili na emerytur´ lubz innych wzgl´dów opuszczali fabryk´,mieli byç przyjmowani absolwenci lub oso-by z niewielkim doÊwiadczeniem, za to zeznajomoÊcià j´zyka obcego, zdolnoÊciamimanualnymi i umiej´tnoÊcià obs∏ugi kom-putera. Wyszed∏em z za∏o˝enia, ˝e m∏odziludzie sà na tyle elastyczni, i˝ bardzo szyb-ko nauczà si´ pracy na linii, a umiej´tnoÊcidodatkowe, ambicja i ch´ç rozwoju to ce-chy, których wyuczyç si´ nie da.

Założenie było takie, by pracownikna montażu sam mógł czytać angloję-zyczną dokumentację i w razie potrzebyporozmawia∏ z klientem albo pojecha∏ za

granic´ serwisowaç sprz´t. Za∏o˝enie tozresztà doÊç szybko zosta∏o wdro˝onew ˝ycie, poniewa˝ jeden z du˝ych duƒ-skich odbiorców za˝àda∏... przepakowaniadostarczonego transportu. Okaza∏o si´, ˝eNorwegowie zapomnieli przekazaç infor-macj´, i˝ ten akurat odbiorca ma bardzospecyficzne oczekiwania wobec pakowa-nia. Na szcz´Êcie nie stanowi∏o to ˝adne-go problemu. Jeden z m∏odych pracowni-ków prosto z linii produkcyjnej pojecha∏na miejsce, uporzàdkowa∏ wszystko we-d∏ug oczekiwaƒ, a jego znajomoÊç j´zykaangielskiego pozwoli∏a mu nie tylko poro-zumieç si´, ale tak˝e wiarygodnie zapew-niç klienta, ˝e wi´cej taka sytuacja si´ niepowtórzy. W sumie, w ramach programu odm∏adza-nia kadry, od lipca 2002 do stycznia 2004do fabryki przysz∏o 11 m∏odych pracowni-ków. To ponad 20 proc. ca∏ej za∏ogi. Se-lekcja by∏a du˝a, bo rozmowy kwalifika-cyjne prowadzono z co najmniej 50 oso-bami.

– Dzisiaj na produkcji mamy mieszankędoświadczenia z ambicjami młodości– kwituje z uÊmiechem dyr. Krzy˝anowski.– Wszystkim lepiej si´ pracuje, a klienci sànaprawd´ zadowoleni z produktów „Madein ABB”...

S∏awomir Dolecki

Organizujàc produkcj´

w jednym miejscu, obni˝amy koszty

i grupujemy specjalistów

MONTAŻ ROZŁĄCZNIKÓW NAL W PRZASNYSZUfot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

26-27 inwestycje 7/18/05 15:08 Page 27

Roboty przy liniiprodukcyjnej

Technologie

DRASANIE CHOLEWKI

STEROWANIE ROBOTAMI

SPRYSKIWANIE FORMY

Producent obuwia roboczego w Strzelcach Opolskichjest szczególnym u˝ytkownikiem produktów ABB. Przy linii technologicznej pracujà tam bowiem dwa typyrobotów – najstarsze i najnowoczeÊniejsze w Polsce.

Przemys∏ obuwniczy

W pogoni za nowymi

technologiami

Niewiele jest w Polsce przed-si´biorstw, które mogà po-szczyciç si´ tak d∏ugà historià.Niedwno Przedsi´biorstwuPrzemys∏u Obuwniczego

w Strzelcach Opolskich min´∏o pó∏ wieku.Najbardziej zaskakujàce jest jednak to, ˝ePPO przetrwa∏o w bardzo dobrej kondycjifinansowej rewolucyjne przemiany ustrojo-we i gospodarcze, jakie mia∏y miejscena prze∏omie lat osiemdziesiàtych i dzie-wi´çdziesiàtych, utrzymujàc wcià˝ pozycj´lidera na rynku obuwia ochronnego. – Mamy 28 proc. udzia∏u w polskim rynkuobuwia ochronnego – mówi Jacek Lyka,dyrektor Przedsi´biorstwa Przemys∏uObuwniczego w Strzelcach Opolskich. – Je-steÊmy najwi´kszym producentem w krajui z naszà obecnoÊcià muszà tak˝e liczyç si´producenci w innych krajach Europy.

Jednym z filarów sukcesu przedsiębior-stwa było postawienie już w latachosiemdziesiątych na unowocześnianieprodukcji. Wówczas w przedsi´biorstwiepojawi∏y si´ pierwsze automaty, a by∏ to

czas, gdy o automatach myÊla∏o si´ tylkow najwi´kszych i najpr´˝niejszych firmachw kraju. – UruchomiliÊmy wówczas produkcj´ obu-wia z wewn´trznà ochronà palców – doda-je dyrektor Lyka. – Na poczàtku lat dzie-wi´çdziesiàtych dokonaliÊmy kolejnych re-wolucyjnych zmian i jako pierwszy produ-cent w Polsce wprowadziliÊmy nowe tech-nologie produkcji obuwia roboczegoi ochronnego metodà bezpoÊredniegowtrysku poliuretanu. Ju˝ wówczas naszeprodukty nie odbiega∏y standardemod oferty firm zachodnich.Wzbogacajàc naszà ofert´ o typy obuwianajwy˝szej jakoÊci, wdra˝amy coraz dosko-nalsze technologie ich wytwarzania.

– Zainstalowaliśmy najnowsze robotyIRB 2400, sterowane systemem IRC5– mówi Rafa∏ Kura, automatyk i elektronikfirmy. – Ca∏e linie zamontowa∏a u nas nie-miecka firma DESMA, która wykorzystujeelementy najlepszych Êwiatowych produ-centów, w tym roboty produkowaneprzez ABB.

Liniatechnologiczna

Za prawid∏owà prac´ obu robotówprzy linii odpowiada najnowszy sys-tem sterowania – IRC5. Dzi´kiniemu nie trzeba ju˝ unieruchamiaçca∏ej linii, by wprowadziç zmiany.

28 Dzisiaj Lipiec 2005

Pierwszà z czynnoÊci jest spryskiwa-nie formy wtryskowej do produkcjipodeszwy. Gdyby ta czynnoÊç zo-sta∏a êle zrobiona, poliuretan przykle-i∏by si´, unieruchamiajàc ca∏à lini´.

To kluczowa dla jakoÊci czynnoÊç.Ostry frez wyznacza precyzyjnie miej-sce, w którym podeszwa po∏àczy si´z cholewkà. Ka˝de, nawet minimalneodst´pstwo powoduje, ˝e poliuretannie po∏àczy si´ ze skórà i podeszwanie b´dzie dobrze przymocowana.

fot.

na ko

lumna

ch: A

dam

Ste

phan

/Arc

h. A

BB

Ostatni etap produkcjiodbywa si´ na ogromnejmaszynie, gdzie wtryski-wany jest poliuretan.Automatyka pozwalana niemal równoczesnàprodukcj´ ró˝nychtypów i rozmiarów buta.

28-29 strzelce.qxd 7/19/05 15:23 Page 28

Lipiec 2005 Dzisiaj 29

JACEK LYKA

Na polskim rynku obuwiaochronnego i roboczego

jesteÊmy producentem wiodàcym.Dbamy o to, by unowoczeÊniaçprodukcj´ i dopasowywaç jàdo rosnàcych wymagaƒ u˝ytkowni-ków; starannie dobieramy materia∏y,podnoszàc walory u˝ytkowei ochronne obuwia. JesteÊmyw sta∏ym kontakcie z dostawcami,ch´tnie sprawdzajàc oferowane przeznich nowoÊci. Niedawno wprowadzili-Êmy na rynek kolekcj´ obuwiaochronnego dla kobiet. Teraz naszaoferta jest porównywalna z ofertamirenomowanych zachodnichproducentów. MyÊl´, ˝e naszesukcesy w du˝ej mierze zwiàzane sàze stale unowoczeÊnianym parkiemmaszynowym, którego jakoÊçgwarantujà nam najlepsi Êwiatowiproducenci.

Buty do pracy nie ró˝nià si´dzisiaj od tych, których u˝ywamyna co dzieƒ. Sà porównywalnejakoÊciowo i równie estetyczne.

OBUWIE ROBOCZE

Restrukturyzacja jeszcze bardziej umocni∏apozycj´ firmy na rynku. Teraz z taÊm scho-dzi ponad 3 tysiàce par butów dziennie, codaje miesi´cznie produkcj´ na poziomieod 60 do 80 tysi´cy par. OczywiÊcie mo˝li-woÊci technologiczne sà znacznie wi´ksze,a wielkoÊç produkcji reguluje jedynie popyt.W ofercie jest ponad 70 modeli butów dlaka˝dej praktycznie bran˝y w Polsce.W pracy nie ustajà tak˝e automaty z latosiemdziesiàtych. Na liniach obs∏ugiwa-nych przez nie wcià˝ powstajà buty.

Innowacje spowodowały jednak, że strze-lecki zakład oferuje dziś w największymwyborze buty wytwarzane wed∏ug jednejz najnowoczeÊniejszych w Europie techno-logii. G∏ówny sekret nowej oferty tkwi

w podeszwie, która wykonana jest w sys-temie dwustopniowego wtrysku poliureta-nu oraz poliuretanu termoplastycznego. Taszczególna forma tworzywa ∏àczy w sobiew∏aÊciwoÊci poliuretanu i gumy, sprawia-jàc, ˝e obuwie nie rysuje powierzchni, madoskona∏e w∏aÊciwoÊci przeciwpoÊlizgo-we, jest odporne na Êcieranie i przecinanie,b´dàc jednoczeÊnie lekkie i elastyczne.DziÊ nie ma w kraju nowoczeÊniejszego za-k∏adu produkujàcego obuwie ochronne. Toprocentuje najszerszà ofertà na wysokimpoziomie. I po raz kolejny w swojej historiiprzedsi´biorstwo ze Strzelec Opolskich za-inwestowa∏o w technologi´ w najlepszymmomencie. W∏aÊnie otworzy∏ si´ szeroko– równie˝ dla niej – rynek Unii Europejskiej.

S∏awomir Dolecki

Roboty wykonujà przy taÊmie tylkodwie czynnoÊci, sà to jednak

czynnoÊci kluczowe dla ca∏ej produkcji

28-29 strzelce.qxd 7/19/05 15:26 Page 29

Poznaƒski architekt S∏awomir Rosolski rozpoczà∏ rewolucj´ na rynku nieruchomoÊci.Zamiast projektu proponuje klientom gotowy „dom pod klucz” wraz z systememfinansowania. To stawia pod znakiem zapytania potrzeb´ dzia∏ania developerów.

Unikatowe projekty domków jednorodzinnych

Kolekcja krojona na światową miarę

Dr in˝. S∏awomir Rosolskizaprojektowa∏ m.in. to osiedledomków jednorodzinnych.

ŚWIATOWY STANDARD

30 Dzisiaj Lipiec 2005

Technologie

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/Pra

cow

nia R

osols

ki (4

)

30-31rosolski 7/18/05 15:16 Page 30

S∏awomir Rosolski

D r in˝. architekt S∏awomirRosolski jest w∏aÊcicielem

renomowanej pracowni projektowej,wyk∏adowcà na WydzialeArchitektury Politechniki Poznaƒskiejoraz cz∏onkiem Komisji Urbanistykii Planowania Przestrzennego PolskiejAkademii Nauk. G∏ównym celem,który przyÊwieca jego pracy, jestkreowanie i kszta∏towanie nowegopoziomu estetyki budynkówmieszkalnych, wykoƒczeniawn´trz oraz wzornictwau˝ytkowego przy udzialezintegrowanych systemówtechnologicznych.Pracownia dr. in˝.Rosolskiego jest laureatemkilkunastu najwa˝niejszychnagród bran˝owychzarówno polskich, jaki zagranicznych.

„Dom podklucz”

Rosolskiegoto efektpi´ciu lat

pracy

le

RD

Naczelnà zasadà kolekcji „Dompod klucz” ROSOLSKI jest za-gwarantowanie u˝ytkowni-kom najwy˝szego komfortu.Drogà do tego jest zastoso-

wanie nie tylko supertechnologii, ale tak˝eestetyka wykoƒczenia wn´trz i elewacji.Propozycja pracowni projektowej z Pozna-nia skierowana jest zarówno dla poszuku-jàcych ma∏ych, przytulnych domków, jaki mi∏oÊników przestrzennych salonów.

W katalogu klient znajdzie propozycjedomów o powierzchni od 60 do 160 m2

mieszkania z dodatkowà powierzchniàprzeznaczonà na gara˝ (24 m2). Ka˝dy domzosta∏ zaprojektowany w dwóch warian-tach architektonicznych – elewacja neohi-storyzujàca wykoƒczona jest w cegle lubw tynku. Ten typ wystroju zewn´trznego

nawiàzuje do historycznej architektury pó∏-nocnej Francji i po∏udniowej Angli, w su-mie jednak jest autorskà koncepcjà g∏ów-nego architekta. Ponadto wszystkie pro-jekty przygotowane sà w dwóch wersjach– dla dzia∏ek szerokiej i wàskiej.OczywiÊcie du˝y wybór to nie najwi´kszazaleta proponowanego rozwiàzania. Ka˝dybudynek wyposa˝ony jest w system ogrze-wania i wentylacji oraz w system EIB, cosprawia, ˝e oddany klientowi dom w pe∏nizas∏uguje na miano „inteligentnego”.

Wykreowanie kolekcji to efekt pięciu latpracy ugruntowany dziesięcioletnim do-świadczeniem. Jednym z g∏ównych za∏o-˝eƒ kolekcji domów wolno stojàcych„Dom pod klucz” ROSOLSKI jest bezpo-Êrednia wspó∏praca z producentami wszel-kich materia∏ów wykorzystanych do budo-wy i wyposa˝enia. Idàc dalej, pracownianawiàza∏a wspó∏prac´ z FORTIS Bankiem,by maksymalnie u∏atwiç klientowi wszel-kie finansowe formalnoÊci.

Powołany do życia specjalny rachunekpowierniczy jest gwarancją bezpieczeń-stwa inwestycji zarówno dla kupujàcego,jak i sprzedajàcego. Pieniàdze na przysz∏àinwestycj´ (w∏asne kupujàcego lub pocho-dzàce z kredytu) trafiajà na ten w∏aÊnie ra-chunek, z którego wykonawca pobiera nie-zb´dne na okreÊlonym etapie prac kwoty.Z jednej strony sprzedajàcy „widzi” ca∏àkwot´ i wie, ˝e kupujàcy jest wyp∏acalny,z drugiej – kupujàcy ma gwarancj´, ˝e pie-niàdze przeznaczone na inwestycje nie zo-stanà wykorzystane nienale˝ycie.

Jednym z głównych atrybutów całej ko-lekcji jest identyfikacja produktu z na-zwiskiem architekta. Stàd unikanie przezpracowni´ ROSOLSKI terminu „develo-per”, gdy˝ w tym przypadku klient kupujeod architekta gotowy dom, a nie tylko pro-

jekt, który ktoÊ ma póêniej wykonaç. Wie-loletnie doÊwiadczenie pokazuje, ˝e tylkotaka forma zakupu daje gwarancj´ pe∏ne-go wykorzystania mo˝liwoÊci architektai producenta materia∏ów. Klient natomiastwie, e nabywa produkt o okreÊlonej, gwa-rantowanej jakoÊci.Sumujàc cechy budowlane kolekcji i pro-ponowane rozwiàzanie finansowe, docho-dzimy do wniosku, i˝ „Dom pod klucz”ROSOLSKI to pierwszy na polskim rynkuprodukt budowlano-bankowy. Pe∏en pa-kiet oferowanych rozwiàzaƒ zostaniezaprezentowany pod koniec lipca, pod-czas oficjalnego otwarcia kolekcji na przy-k∏adzie domów wzorcowych, wybudowa-nych w Zalasewie, w gminie Swarz´dzpod Poznaniem.

S∏awomir Rosolski

Nieod∏àcznym elementem kolekcjijest zainstalowany

w ka˝dym domu system EIB

Relacj´ z oficjalnego otwarcia kolekcji w Zalasewie przedstawimy w kolejnym

numerze magazynu „Dzisiaj”.

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

/Pra

cow

nia R

osols

ki (4

)

30-31rosolski 7/18/05 15:18 Page 31

Pomimo ˝e pierwsze publikacje na tematferrorezonansu ukaza∏y si´ niemal sto lat temu,

to tak naprawd´ do dzisiaj nie uda∏o si´jednoznacznie scharakteryzowaç skutecznych

w praktyce kryteriów jego wyst´powaniaoraz sposobów pe∏nego wyeliminowania.

Tłumienie drg aferrorezonan

A A A

N N N

a a a

n n n

da

R

da da

dn dn dn

L1L2L3

Napi´cie zasilania: 100–200 VZakres strefy nieczu∏oÊci: 0–20 VKategoria klimatyczna: 5/50/40

Urzàdzenie powinno pracowaç w pomieszczeniu o temperaturzeotoczenia nieprzekraczajàcej 40

oC

i przy wilgotnoÊci wzgl´dnej do90 proc. SmartLoad nale˝y stosowaç we wspó∏pracy z przek∏adnikaminapi´ciowymi i w∏àczony w uk∏adotwartego trójkàta.

Efekt stosowania urzàdzenia do t∏umienia f

Sposóbwłączeniaurządzenia w układotwartegotrójkątaprzekładnikównapięciowych

Urzàdzenie do t∏umieniaferrorezonansu SmartLoad

Schemat ideowy

32 Dzisiaj Lipiec 2005

I=1,28 A

U=39,8 kV

WartoÊç pràdu p∏ynàcego przezuzwojenie pierwotne przek∏adnika I (mA)

WartoÊç napi´cia na zaciskupierwotnym przek∏adnika U (kV)

ZałączenieSmartLoad

U=14,13 kV

ProduktySmartLoad

Zjawisko ferrorezonansu mo˝epojawiaç si´ w obwodzie elek-trycznym, w którym wyst´pujeindukcyjnoÊç oraz rdzeƒ ferro-magnetyczny. Zjawisko to po-

wstaje, gdy rdzeƒ pracuje w warunkachnasycenia, a indukcyjnoÊç staje si´ w ta-kim przypadku nieliniowa.

Ferrorezonans jest dla układów elek-troenergetycznych groźny w skutkach.Po pierwsze dlatego, ˝e znaczne nasyce-nie rdzenia mo˝e doprowadziç do ter-micznego zniszczenia uzwojenia pier-wotnego w przek∏adniku napi´ciowym.Drugim z zagro˝eƒ jest powstawaniecz´sto d∏ugotrwa∏ych przepi´ç ferrore-zonansowych.W praktyce ferrorezonans mo˝e zostaçwywo∏any nawet przez chwilowe wpro-

wadzenie rdzenia w stan nasycenia. Mo-˝e to nastàpiç podczas za∏àczania urzà-dzenia lub przy zmianie wartoÊci napi´-cia zasilajàcego, na przyk∏ad wskutekprzepi´cia.

W przypadku wystąpienia oscylacji fer-rorezonansowych wartoÊci szczytowepràdów w uzwojeniach pierwotnychprzek∏adników mogà osiàgaç wartoÊç kil-ku amperów, ze wzgledu na prac´ rdzeniprzek∏adników w warunkach g∏´bokiegonasycenia. Wynika stàd bezwzgl´dna ko-niecznoÊç stosowania elementów zapo-biegajàcych utrzymywaniu si´ stanu fer-rorezonansowego, na przyk∏ad rezystorat∏umiàcego.ABB proponuje jednak znacznie lepsze roz-wiàzanie ni˝ stosowanie jedynie prostegorezystora t∏umiàcego.

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

32-33 ferro 7/19/05 15:56 Page 32

g ań sowych

Pasywny wskaênik napi´cia

N ajwi´kszà zaletà wskaênika na-pi´cia PVI jest niebywa∏a prosto-ta jego obs∏ugi. Montuje si´ go

na sta∏e na przewodach zarówno we-wnàtrz, jak i na zewnàtrz, we wszystkichurzàdzeniach Êredniego napi´cia; prze-wody mogà, ale nie muszà byç izolowa-ne. Do sprawnego dzia∏ania PVI nie wy-maga ˝adnego dodatkowego osprz´tu.Dzia∏a prawid∏owo niezale˝nie od prze-kroju przewodu. Informacja o napi´ciupojawia si´ w formie czytelnego znakugraficznego na wyÊwietlaczu wskaênika. PVI przystosowany jest do pracy na prze-wodach nieekranowanych oraz na szy-nach pràdowych. Powoduje to, i˝ urzà-dzenie doskonale spe∏nia swojà rol´na zaciskach transformatorów, zaciskachod∏àczników lub roz∏àczników, szynachpràdowych w rozdzielnicach oraz na na-powietrznych liniach zasilajàcych. Jego konstrukcja jest niebywale prosta,urzàdzenie nie zawiera bowiem ˝adnychelementów elektronicznych, wi´c jest ca∏kowicieodporne na chwilowe przepi´cia w sieci. Silikono-wa, hermetyczna obudowa zapewnia ochron´przed wszelkimi wp∏ywami atmosferycznymi.Dzia∏anie wskaênika PVI jest opartena jego wra˝liwoÊci na pole elek-tryczne otaczajàce przewód, na któ-rym wskaênik jest zainstalowany.W systemie jednofazowym PVI wskazu-je obecnoÊç napi´cia pomi´dzy przewo-dem a potencja∏em ziemi. W systemie trójfazowym wskaêniki(potrzebne sà trzy) wskazujà zarów-no napi´cie mi´dzyfazowe, jaki pomi´dzy fazà a ziemià.Pasywny wskaênik obecnoÊci napi´-cia jest urzàdzeniem samozasilajàcym– pobiera energi´ potrzebnà do dzia-∏ania z pola elektrycznego wytwarza-nego przez przewód, na którym jestzainstalowany. Pami´taç jednak nale˝y, i˝ wskaênikPVI sygnalizuje obecnoÊç napi´ciapowy˝ej okreÊlonego progu. Dlate-go nie nale˝y go traktowaç jakowskaênika braku napi´cia. W raziekoniecznoÊci upewnienia si´, ˝e sys-tem jest od∏àczony, wymagane jestprzeprowadzenie odpowiedniego testubàdê zastosowania zatwierdzonej norma-mi procedury.

WSKAŹNIKI W SYSTEMIE TRÓJFAZOWYM

Ogólna charakterystyka wskaênika PVI: nie wymaga dodatkowych urzàdzeƒ lub po∏àczeƒ, uniwersalny – niededykowany do okreÊlonego urzàdzenia, nie wymaga dodatkowego êród∏a energii, przystosowany do ciàg∏ej pracy i jednoczeÊnie ca∏kowicie bezobs∏ugowy, ∏atwy do zainstalowania na wiele sposobów, informacja o stanie obecnoÊci napi´cia w systemie dost´pna jest ca∏y czas.

Produkowane przez ABB urządzenieSmartLoad przeznaczone jest do przeciw-dzia∏ania negatywnym skutkom zjawiskaferrorezonansu w sieciach z izolowanymbàdê nieskutecznie uziemionym punktemzerowym transformatora WN/SN po stro-nie Êredniego napi´cia oraz z liniami o cha-rakterze pojemnoÊciowym. Stosowanie SmartLoada w sieciach za-gro˝onych zjawiskiem ferrorezonansupozwala na natychmiastowe wyt∏umie-nie bardzo du˝ej wartoÊci pràdu p∏ynàce-go w uzwojeniu pierwotnym przek∏adni-ka w razie pojawienia si´ tego zjawiska.W odró˝nieniu od innych urzàdzeƒ prze-znaczonych do t∏umenia ferrorezonansuSmartLoad jest w stanie rozpoznaç za-k∏ócenia oraz w przypadku „stwierdze-nia” ferrorezonansu w sposób skutecznygo wyt∏umiç.

a ferrorezonansu

W ykresy pokazujàrzeczywiste przebieginapi´cia (wykres czerwony)

oraz pràdu (wykres czarny)p∏ynàcego przez przek∏adnikw stanie ferrorezonansu. W Êrodkowej cz´Êci oscylogramubardzo wyraênie widaç zmian´parametrów – jest to momentr´cznego uruchomienia urzàdzeniaSmartLoad. W efekcie t∏umenia zjawiskawartoÊç pràdu spad∏a, a napi´ciefazowe si´ ustabilizowa∏o.

MONTAŻ SMARTLOADA NA SZYNIE DIN

Lipiec 2005 Dzisiaj 33

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

32-33 ferro 7/18/05 15:20 Page 33

Dyrektywa Maszynowa UniiEuropejskiej reguluje kwe-stie maszyn i urzàdzeƒ,z którymi cz∏owiek pracuje bez-

poÊrednio i w pewnych sytuacjach mogàone stwarzaç zagro˝enie dla ˝ycia lubzdrowia obs∏ugi. Regulacj´ nale˝y rów-nie˝ stosowaç w stosunku do urzàdzeƒbezpieczeƒstwa, wprowadzanych na ry-nek oddzielnie. W przeciwnym razie firmanara˝a si´ na ryzyko kar i obowiàzku wy-cofania swoich produktów ze sprzeda˝yi u˝ytkowania. Oferta urzàdzeƒ bezpieczeƒstwa ABBobejmuje: wy∏àczniki kraƒcowe, przekaê-niki i przyciski bezpieczeƒstwa.

Wyłączniki krańcowe bezpieczeństwa se-rii LS stosuje si´ w ruchomych cz´Êciachobudów i os∏on maszyn, których otwarciepodczas pracy mo˝e nieÊç groêne skutkidla obs∏ugi. Wykorzystywane sà równie˝w systemach Êledzenia po∏o˝enia obiek-tów. Ró˝nica mi´dzy zwyk∏ymi wy∏àcznika-

mi kraƒcowymi a wy∏àcznikami bezpie-czeƒstwa polega na dostosowaniu

g∏owic do specjalnych wyzwalaczyoraz mo˝liwoÊci podtrzymaniai kontrolowanego zwolnienia blo-

kady. Bogata oferta styków, po-dejÊç kablowych, g∏owic, kluczy i wy-zwalaczy dêwigniowych sprawia, ˝e

wy∏àczniki mogà spe∏niaç ka˝-de wymaganie klienta.

Przekaźniki bezpieczeństwa serii C57 i C67spe∏niajà wymagania kategorii bezpieczeƒ-stwa 3 i 4. Mogà byç stosowane w nast´-pujàcych aplikacjach: sterowanie dwur´cz-ne, stop awaryjny, kontrola drzwi, matybezpieczeƒstwa lub detekcja zwarcia po-przecznego. Specjalna konstrukcja prze-kaêników zapewnia poprawne dzia∏anie na-wet przy uszkodzeniu uk∏adu stykowego. Niektóre z przekaêników mogà pracowaçz opóênieniem czasowym. Dost´pne sàrównie˝ modu∏y styków dodatkowych,dz´ki którym rozszerzajà si´ mo˝liwoÊcipodstawowe urzàdzeƒ. Wàska obudowaniektórych przekaêników pozwala oszcz´-dziç miejsce, dzi´ki temu mogà byç onestosowane w sytuacjach, gdy jest ograni-czona przestrzeƒ monta˝owa.

Przyciski bezpieczeństwa Pilot oferowanesà w dwóch seriach: modu∏owej i kompak-towej. Ka˝dy przycisk wyposa˝ony jestw blokad´, która – w zale˝noÊci od wyko-nania – mo˝e byç zwalniana przez odcià-gni´cie, obrót lub za pomocà klucza. Przy-ciski bezpieczeƒstwa z serii modu∏owejmogà byç podÊwietlane. Wszystkie urzà-dzenia dost´pne sà z ró˝nymi zestawamistyków sygnalizacyjnych.

Wymienione rodziny produktów charak-teryzują się bardzo wysoką niezawodno-ścią i trwałością. Sà odporne na uszkodze-nia mechaniczne i wp∏yw warunków Êrodo-wiskowych. Umiej´tnie dobrane niezawod-ne zabezpieczenia przyczyniajà si´ do po-prawy bezpieczeƒstwa i komfortu pracypersonelu obs∏ugi. Natomiast producentamaszyn uwalniajà od p∏acenia wysokichodszkodowaƒ i kar b´dàcych nast´p-stwem wypadków.

Produkty

Wi cej informacji: Jakub Matasek tel.: (22) 516 44 54e-mail: jakub.matasek@pl.abb.com

W roku 2003wprowadzono

obowiàzek znakowaniawyrobów znakiem CE.Ka˝da maszyna, która

ma trafiç do pracyna terenie paƒstw Unii

Europejskiej, podlegawytycznym tzw.

Dyrektywy Maszynowej.Dotyczà one tak˝e firm,

które wykorzystujàprodukty koncernu ABB

do produkcji maszyn i urzàdzeƒ.

Bezpieczeństwo ze znakiem CE

Kategorie bezpieczeƒstwaznajdujà si´ w normach: EN418, EN574, PN-EN292-1, PN-EN1050, EN1088, PN-EN954-1,EN60204-1,IEC61508 i innych.

34 Dzisiaj Lipiec 2005

Dyrektywa Maszynowa Unii Europejskiej

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

34-35 produkty 7/18/05 15:27 Page 34

ABB wyznacza nowe standardy

Niewielkie wymiary, doskonałe parametry

Rezultatem zmiany technologicz-nej jest zmniejszenie wymiarówurzàdzeƒ nawet o po∏ow´ w sto-sunku do obecnie oferowanych

produktów. Zgodnie z za∏o˝eniem spowo-dowa∏o to obni˝enie ogólnych kosztówrozdzielnicy.Prosta instalacja, bezpieczeƒstwo, global-na dost´pnoÊç okreÊlajà si∏´ tego produk-tu na rynku, który obecnie zosta∏ rozszerzo-ny do 200... 400 A, a ju˝ wkrótce b´dziepowi´kszony do 630... 800 A.Sercem superkompaktowej rodziny OTjest nowa konstrukcja obrotowych, po-dwójnych styków z podwójnymi przerwa-mi stykowymi zamiast jednej. Pomniejszo-ny mechanizm nap´dowy sk∏ada si´ z dwuspr´˝yn napinajàcych zamiast jednej du-˝ej. Dzi´ki temu mechanizm jest prosty,

niezawodny, bezpieczny oraz co najwa˝-niejsze – efektywny. Ulepszone komorygaszeniowe, niezale˝ny od operatora me-chanizm migowy, jednoznaczne odwzoro-wanie pozycji po∏o˝enia styków na ràczcenap´du znacznie wyprzedzajà poprzedniàtechnologi´.Pràdy cieplne w roz∏àcznikach OT zarów-no w otwartej przestrzeni (Ith), jak i w obu-dowie (Ithe) sà takie same – nie ma po-trzeby zwi´kszania wielkoÊci rozdzielnicz powodu wentylacji. Urzàdzenia sà prze-widziane do stosowania blisko transfor-matora, do 100 kA pràdów zwarciowych.Roz∏àczniki OT mogà pracowaç w ca∏ymzakresie pràdowym a˝ do AC-23 A, rów-nie˝ w obwodach silnikowych do 690 V.Ich instalacja jest bardzo prosta. OT mo˝ebyç zamontowany w dowolnym kierunku:

w poziomie, pionie lub nawet na... suficie.Akcesoria sà ustandaryzowane. Normalnieotwarte i normalnie zamkni´te styki po-mocnicze sà takie same dla ca∏ej rodziny.Montuje si´ je zatrzaskowo na korpusieaparatów. Równie˝ monta˝ os∏on zaci-sków nie wymaga narz´dzi. Przygotowanekana∏y kablowe obwodów sterowania orazmo˝liwoÊç pod∏àczenia równoleg∏ego po-dwójnych kabli do zacisków czynià procesokablowania prostym i wygodnym. Roz∏àcznik OT oferuje stopieƒ ochronyIP3X – wszystkie cz´Êci b´dàce pod na-pi´ciem sà os∏oni´te.

Nowe roz∏àczniki OT firmy ABB szybko ustanowi∏y standardkonstrukcyjny na rynku. Dzi´ki zastosowaniu stykówobrotowych nowego typu roz∏àczniki te sà du˝o mniejszeprzy znacznie poprawionych parametrach elektrycznych.

Lipiec 2005 Dzisiaj 35

Dobra ofertadla klientówObecnie, wspomagajàc

prezentacj´ nowychroz∏àczników na rynku, ABBoferuje aparaty z rodziny OTw preferencyjnych cenachw ramach trwajàcej od lipcado wrzeÊnia promocji. Oprócznajnowszych roz∏àcznikówOT 200... 400 A w promocjibiorà udzia∏ roz∏àcznikiOT 16... 160 A oraz prze∏àcznikiOT_C „sieç – agregat”w zakresie 16... 125 A.Szczegó∏owe informacjeo produktach i dystrybutorachuczestniczàcych w promocjimo˝na uzyskaç na stronieinternetowej www.abb.pllub w regionalnych biurachsprzeda˝y ABB.

Wi cej informacji: Dariusz Zienkiewicz tel.: (22) 516 44 42Katarzyna Jarzyƒska tel.: (22) 516 44 34

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

34-35 produkty 7/18/05 16:44 Page 35

ISS

N 1

644-

4094www.abb.pl

© 2004 ABB

Widzimy z daleka nadchodzacy zanik zasilania.˛

Wyjàtkowy satelitarny system monitorowania wyprodukowany przez ABB umo˝liwia zak∏adomenergetycznym wczesne wykrycie potencjalnego zaniku zasilania zanim dojdzie do rozleg∏ychzak∏óceƒ. Dlatego nie nale˝y si´ dziwiç, ˝e sieç elektroenergetyczna Ameryki Pó∏nocnej w ponad dwóch trzecich korzysta z technologii ABB. Zapobieganie problemom to zaledwie jedna z konkurencyjnych korzyÊci, jakie oferujemy naszym klientom. ABB to ponad sto tysi´cyprofesjonalistów na ca∏ym Êwiecie, wyspecjalizowanych w energetyce i automatyce. Ponad milionrozwiàzaƒ dostarczanych ka˝dego dnia w formie produktów, systemów i us∏ug. Made in ABB.

01 okl 7/18/05 16:46 Page 40