abc 2019. godina vol 19 broj 1 -...

ABC 2019. godina vol 19 broj 1

Sadržaj /Contents Impresum Impressum

a-d

Uređivačka politika Politics

I-X

Originalni radovi / Original articles

Prikaz slučaja/ case report

Vojislava V. Milutinović¹, Vladimir M. Milutinović² Dva lica plućne embolije ¹Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć Beograd, Srbija ²Opšta bolnica Valjevo, Srbija Vojislava V. Milutinović¹ Vladimir M. Milutinović² City Institute for Emergency Medicine Belgrade

1-6

Erratum/erratum

Uzelac M. Bojana

Gradski zavod za Hitnu medicinsku pomoć Beograd

EKG artefakati u urgentnoj medicini

ECG artefacts in emergency medicine

7

Uputstvo autorima Instruction for Autors

I-X

a

Impressum

——————————————————————

ABC časopis urgentne medicine 2019;(1):a-e

Open Access

ABC Časopis urgentne medicine

ABC Journal of emergency medicine

Izdavač

Publisher

Sekcija Urgentne medicine Srpskog lekarskog društva

Department of Emergency Medicine of Serbian Medical Society

11000 Beograd, Džordža Vašingtona 19,

+ 381 (0)11 3234 261 [email protected]

Časopis izlazi tri puta godišnje april-avgust-decembar

Journal is publisted tre times a year april-august-december

Članci su u celini dostupni na

The articles are completely available at http://urgentnamedicina.sld.org.rs/sr/casopis/

Lektor za srpski jezik

Serbian language editor

Živka Žiža Stanojević

Lektor za engleski jezik

English language editor

Momirović Stojković Milena

Grafička obrada i prelom

Slavoljub Živanović

Leyout & Prepress

Slavoljub Živanović

ABC časopis urgentne medicine je zvanična publikacija Sekcija Urgentne Medicine

Srpskog lekarskog društva

ABC Journal of emergency medicine is an official publication

of Department of Emergency Medicine of Serbian medical society

e-issn ISSN 2560-3922 (Online)

COBISS SR-ID UDC 105333260

mailto:[email protected]

http://urgentnamedicina.sld.org.rs/sr/casopis/

b

Impressum

——————————————————————


Uređivački odbor

Editorial board

Glavni i odgovorni urednik

Zagorka Maksimović MD primarius Beograd Srbija

Editor in Chief

Zagorka Maksimović MD Primarius Beograd Srbija

Primarijus, specijalista urgentne medicine. Član Uređivačkog odbora

časopisa HALO 194. Recenzent časopisa OPŠTA MEDICINA, stručnih i naučnih radova

kandidata za dobijanje naziva Primarijus. Zamenik predsednika Sekcije Urgentne medicine SLD-a.

Bila je delegat u Regionalnoj lekarskoj komori Beograd i Lekarskoj komori Srbije u dva saziva,

Predsednik Posebnog odbora za medicinsku etiku RLK Beograda.

Professional title of Primarius, Emergency medicine specialist. Reviewer for the medical journal

General Practice. Reviewer of scientific papers for obtaining the professional title of Primarius.

Vice President of the Emergency Medicine Section of Serbian Medical Society. Was delegate of

the Regional Medical Chamber Belgrade and Serbian Medical Chamber. Was Chairman of the

Special Committee on Medical Ethics of Regional Medical Chamber of Belgrade.

Sekretar Secretary

Dr Mihaela Budimski Hitna medicinska pomoć Subotica

Mihaela Budimski MD Emergency Medical Service Subotica [email protected]


c

Impressum

——————————————————————


Članovi

Memebers

Momir Mikov Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Srbija

Momir Mikov, University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Serbia

Velibor Vasović Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Srbija

Velibor Vasović, University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Serbia

Lidija Ristić Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Srbija

Lidija Ristić, University of Niš, Faculty of Medicine, Serbia

Dragana Bogićević Univerzitet u Beogradu, Medicinski fakultet, Srbija

Dragana Bogićević, University of Belgrade, Faculty of Medicine, Serbia

Slađana Anđelić Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć Beograd, Srbija

Slađana Anđelić, City Institute for Emergency Medicine Belgrade, Serbia

Dragan Milojević Zavod za hitnu medicinsku pomoć Kragujevac, Srbija

Dragan Milojević, City Institute for Emergency Medicine Kragujevac, Serbia

Vladimir Gajić Zavod za hitnu medicinsku pomoć Kragujevac, Srbija

Vladimir Gajić ,City Institute for Emergency Medicine Kragujevac, Serbia

Kornelija Jakšić- Horvat Hitna medicinska pomoć Subotica,Srbija

Kornelija Jakšić Horvat , Emergency Medical Service of Subotica, Serbia

Snežana Holcer Vukelić Hitna medicinska pomoć Sombor, Srbija

Snežana Holcer Vukelić, Emergency Medical Service of Sombor, Serbia

Zoran Milanov Hitna medicinska pomoć Vrbas

Zoran Milanov, Emergency medical service Vrbas

Snežana Petrović Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć Beograd, Srbija

Snežana Petrović , City Institute for Emergency Medicine Belgrade, Serbia Aleksandra Lučić Prokin Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Srbija Aleksandra Lučić Prokin University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Serbia

Slavoljub Živanović Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć Beograd, Srbija

Slavoljub Živanović , City Institute for Emergency Medicine Belgrade, Serbia

Mihaela Budimski Hitna medicinska pomoć Subotica, Srbija

Mihaela Budimski, Emergency Medical Service of Subotica, Serbia

Nikola Beljić Opšta bolnica "Laza Lazarević" Šabac, Srbija

Nikola Beljić, General Hospital “Laza Lazarević” Šabac, Serbia

Međunarodni uređivački odbor

International editorial board

Viktor Švigelj Klinički centar Ljubljana, Slovenija

Viktor Švigelj University Medical Centre of Ljubljana, Slovenia Nada Banjac Univerzitet u Banjoj Luci, Medicinski fakultet, BIH Nada Banjac, University of Banja Luka, Faculty of Medicine,

Federation of B&H

d

Impressum

——————————————————————


RECENZENTI: REVIEWERS

Prof.dr Lidija Ristić, Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Srbija

Prof.dr Lidija Ristić, University of Niš, Faculty of Medicine, Serbia

Doc. dr Aleksandra Lučić Prokin, Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Srbija Doc.dr Aleksandra Lučić Prokin ,University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Serbia

Prof.dr Branislav Milovanović, Univerzitet u Beogradu, Medicinski fakultet,

Srbija

Prof.dr Branislav Milovanović, University of Belgrade, Faculty of Medicine,

Serbia Prof. dr Velibor Vasović, Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Srbija

Prof.dr Velibir Vasović, University of Novi Sad, Faculty of Medicine, Serbia

Doc.dr Dragana Bogićević, Univerzitet u Beogradu, Medicinski fakultet, Srbija

Doc.dr Dragana Bogićević, University of Belgrade, Faculty of Medicine, Serbia

Prof. dr Nada Banjac Univerzitet u Banjoj Luci, Medicinski fakultet, BIH Prof.dr Nada Banjac, University of Banja Luka, Faculty of Medicine, Federation of B&H

Van.prof. NS.dr sci.med Slađana Anđelić Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć Beograd,

Srbija

Van.prof. NS. dr sci.med Slađana Anđelić, City Institute for Emergency Medicine Belgrade,

Serbia

Doc. dr sci. med Vladimir Gajić Zavod za hitnu medicinsku pomoć Kragujevac, Srbija

Doc.dr sci.med Vladimir Gajić, City Institute for Emergency Medicine Kragujevac, Serbia

Doc. Dr sci. med Dragan Milojević Zavod za hitnu medicinsku pomoć Kragujevac, Srbija

Doc. dr sci.med Dragan Milojević, City Institute for Emergency Medicine Kragujevac, Serbia

Prim. mr sci. med Siniša Saravolac Zavod za hitnu medicinsku pomoć Novi Sad, Srbija

Prim.mr sci.med Siniša Saravolac, City Institute for Emergency Medicine Novi Sad, Serbia

Prim. dr Zagorka Maksimović Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć Beograd, Srbija

Prim.dr Zagorka Maksimović, City Institute for Emergency Medicine Belgrade, Serbia

Prim. dr Milan Božina Hitna medicinska pomoć Sombor, Srbija

Prim.dr Milan Božina, Emergency Medical Service of Sombor, Serbia

Prim. dr Milan Božina Hitna medicinska pomoć Sombor, Srbija

e

Prim. dr Kornelija Jakšić Horvat Hitna medicinska pomoć Subotica, Srbija

Prim.dr Kornelija Jakšić Horvat, Emergency Medical Service of Subotica, Serbia

Prim. dr Snežana Holcer Vukelić Hiitna medicinska pomoć Sombor, Srbija

Prim.dr Snežana Holcer Vukelić, Emergency Medical Service of Sombor, Serbia

Prim. dr subspec. gerontologije Slavoljub Živanović Gradski zavod za hitnu medicinsku pomoć

Beograd, Srbija

Prim.dr Slavoljub Živanović subspec. Gerontologist City Institute for Emergency Medicine

Belgrade, Serbia

Impressum

——————————————————————


I

Politika časopisa

ABC časopis urgentne medicine je časopis

posvećen radovima iz oblasti prehospitalne

medicine ili inicijalno boničkog nivoa,

isključivo originalne, prethodno

neobjavljene radove:

Tipovi radova koji se objavljuju u

časopisu

Originalni naučni (stručni) rad ili prikaz

slučaja (pod originalnim naučnim radom se

podrazumeva rad u kome se prvi put

objavljuju rezultati sopstvenih istraživanja).

Pregledni rad koji sadrži originalan,

detaljan i kritički prikaz istraživačkog

problema ili područja u kome je autor već

ostvario određeni doprinos, prikazan u vidu

autocitata.

Kratko ili prethodno saopštenje, što

podrazumeva originalan naučni rad punog

formata, ali manjeg obima.

Naučna kritika, odnosno polemika na

određenu temu zasnovana na naučnoj

argumentaciji, aktuelne teme: savremena

pitanja od teorijskog i praktičnog značja za

struku.

Monografske studije, istorijsko-arhivske,

leksiokografske, bibliografske studije ili

preglede podataka, za koje važi pravilo da

su u pitanju sažeti podaci koji ranije nisu bili

dostupni javnosti.

Ukoliko je rad deo magistarske teze,

odnosno doktorske disertacije, ili je urađen

u okviru naučnog projekta, to treba posebno

naznačiti u napomeni na kraju teksta.

Takođe, ukoliko je rad prethodno

saopšten na nekom stručnom sastanku,

navesti zvaničan naziv skupa, mesto i

vreme.

Recenzentski postupak

Recenzenti

ABC časopis urgentne medicine

primenjuje postupak dvostranog anonimnog

recenziranja svih radova. Svaki rukopis

recenziraju najmanje dva recenzenta.

Recenzenti deluju nezavisno jedni od

drugih, a njihov identitet je međusobno

nepoznat. Recenzenti se biraju isključivo

prema tome da li raspolažu odgovarajućim

znanjima za ocenu rukopisa. Ne smeju biti

iz iste institucije kao autori rukopisa niti

njihovi koautori u skorijoj prošlosti. Even-

tualni predlozi poimeničnih recenzenata od

strane autora rukopisa se ne uvažavaju.

Cilj recenzije jeste da Uredništvu pomogne

u donošenju odluke o tome da li rad treba

prihvatiti ili odbiti. Cilj je, takođe, da se u

procesu komunikacije s urednikom, autori-

ma i drugim recenzentima poboljša kvalitet

rukopisa.

Recenzentski proces

Rukopisi se upućuju na recenziju tek nakon

inicijalne ocene da li su, s obzirom na for-

mu i tematski delokrug, podobni za objavl-

jivanje u časopisu. Posebna pažnja se pos-

većuje tome da inicijalna ocena ne traje

duže nego što je neophodno.

U redovnim okolnostima postupak recenzi-

ranja traje najviše četiri nedelje, a samo izu-

zetno do tri meseca. Period od prijema rada

do njegovog objavljivanja traje u proseku

90 dana.

Tokom postupka recenzije glavni urednik

može da zahteva od autora da dostave

dodatne informacije, uključujući i primarne

podatke, ako su one neophodne za

donošenje suda o rukopisu. Urednik i

recenzenti moraju da čuvaju takve

informacije kao poverljive i ne smeju ih

upotrebiti u druge svrhe.

Razrešavanje nesaglasnosti

U slučaju da autori imaju ozbiljne i

osnovane zamerke na račun recenzije,

Uredništvo proverava da li je recenzija

objektivna i da li zadovoljava akademske

standarde. Ako se pojavi sumnja u

objektivnost ili kvalitet recenzije, urednik

angažuje dodatne recenzente.

Dodatni recenzenti se angažuju i u slučaju

kada su odluke recenzenata (odbiti/

prihvatiti) međusobno oprečne ili na drugi

Politika časopisa / Politics

——————————————————————

ABC časopis urgentne medicine 2017;(3):I-X

II

način nepomirljive.

Konačnu odluku o prihvatanju rukopisa za

objavljivanje donosi isključivo glavni

urednik.

Odgovornosti

Odgovornost autora

Autori garantuju da rukopis predstavlja

njihov originalan doprinos, da nije objavljen

ranije i da se ne razmatra za objavljivanje na

drugom mestu. Istovremeno predavanje

istog rukopisa u više časopisa predstavlja

kršenje etičkih standarda, što ga isključuje iz

daljeg razmatranja za objavljivanje u

časopisu. Rad koji je već objavljen na

nekom drugom mestu, ne može biti

preštampan u ABC časopisu urgentne

medicine. Autori snose svu odgovornost za

celokupan sadržaj rukopisa. Rukopis ne sme

da sadrži neosnovane ili nezakonite tvrdnje,

niti da krši prava drugih lica.

Autori su dužni da obezbede da njihov

autorski tim, naveden u rukopisu, obuhvati

sva i samo ona lica koja su značajno

doprinela sadržaju rukopisa. Ako su u

bitnim aspektima istraživačkog projekta i

pripreme rukopisa učestvovala i druga lica,

njihov doprinos treba navesti u fusnoti ili

posebnoj napomeni (Zahvalnica,

Acknowledgements).

Obaveza je autora da u napomeni navedu

naziv i kodnu oznaku naučno-istraživačkog

projekta u okviru koga je rad nastao, kao i

pun naziv Institucije koja je finansirala

projekat. U slučaju da je rad pod istim ili

sličnim naslovom bio izložen na nekom

skupu u vidu usmenog saopštenja, detalji o

tome treba da budu navedeni na istom

mestu.

Autori su dužni da potpuno i pravilno

citiraju izvore koji su značajno uticali na

sadržaj istraživanja i rukopisa. Delovi

rukopisa, uključujući tekst, jednačine, slike

ili tabele, koji su doslovno preuzeti iz drugih

radova, moraju biti jasno označeni

posebnom napomenom, na primer, znacima

navoda s preciznom oznakom mesta

preuzimanja (broja stranice) ili, ako su

obimniji, navesti u zasebnom paragrafu.

Pune reference svih navoda u tekstu (citati)

moraju biti navedene u zasebnom odeljku

(Literatura ili Reference) i to na

jednoobrazan način, u skladu sa citatnim

stilom koji časopis koristi. U odeljku

Literatura navode se samo citirani, a ne i

ostali izvori upotrebljeni prilikom pripreme

rukopisa.

U slučaju da autori otkriju grešku u svom

radu nakon njegovog objavljivanja, dužni

su da momentalno o tome obaveste glavnog

urednika (ili izdavača) i da sarađuju na

tome da se rad povuče ili ispravi.

Obveza je autora da u rukopisu navedu da li

su u finansijskom ili bilo kom drugom

bitnom sukobu interesa, koji bi mogao da

utiče na njihove rezultate ili interpretaciju

rezultata.

Predavanjem rukopisa, autori se obavezuju

na poštovanje uređivačke politike časopisa

Odgovornost Uredništva

Glavni urednik časopisa donosi konačnu

odluku o tome koji će se rukopisi objaviti.

Odluke se donose isključivo na osnovu

vrednosti rukopisa. Moraju biti oslobođeni

rasnih, polnih/rodnih, verskih, etničkih ili

političkih predrasuda. Prilikom donošenja

odluke o objavljivanju, glavni urednik se

rukovodi uređivačkom politikom, vodeći

računa o zakonskim propisima koji se

odnose na klevetu, kršenja autorskih prava i

plagiranje.

Članovi Uredništva, uključujući glavnog

urednika, ne smeju biti u sukobu interesa u

vezi sa rukopisima koje razmatraju. Članovi

za koje se pretpostavi da bi neko mogao

smatrati da su u sukobu interes, ne

učestvuju u postupku odlučivanja o

određenom rukopisu.

Rukopisi se čuvaju kao poverljiv materijal.

Informacije i ideje sadržane u rukopisima

ne smeju se koristiti u lične svrhe bez

izričite pisane dozvole autora.


——————————————————————

ABC časopis urgentne medicine 2017;(3): I-X

III

Glavni urednik i članovi Uredništva su

dužni da preduzmu sve razumne mere da

autori/recenzenti ostanu anonimni tokom i

nakon procesa evaluacije u skladu s

procedurom u upotrebi.

Odgovornost recenzenata

Recenzenti su dužni da kvalifikovano i u

zadatim rokovima dostave uredniku ocenu

naučne, odnosno stručne vrednosti rukopisa.

Recenzent vodi posebnu brigu o stvarnom

doprinosu i originalnosti rukopisa.

Recenzija mora biti sasvim objektivna. Sud

recenzenata mora biti jasan i potkrepljen

argumentima.

Recenzenti ocenjuju rukopise u odnosu na

usklađenost sadržaja s profilom časopisa,

značaj i korisnost sadržaja, adekvatnost

primenjenih metoda, naučnu vrednost

sadržanih informacija, stil izlaganja i

opremljenost teksta. Recenzija ima

standardni format koji obuhvata ocene

pojedinih dimenzija rada, opštu ocenu i

zaključnu preporuku.

Recenzent ne sme biti u sukobu interesa sa

autorima ili finansijerom istraživanja.

Ukoliko takav sukob postoji, recenzent je

dužan da o tome pravovremeno obavesti

urednika. Recenzent ne prihvata na

recenziju radove izvan oblasti za koju se

smatra potpuno kompetentnim.

Recenzenti treba da upozore glavnog

urednika ako imaju osnovanu sumnju ili

saznanje o mogućim povredama etičkih

standarda od strane autora rukopisa. Takođe,

treba da prepoznaju odgovarajuće izvore

koji u radu nisu uzeti u obzir. Mogu da

preporuče citiranje određenih referenci, ali

ne i da zahtevaju citiranje radova

objavljenih u časopisu ABC časopis

urgentne medicine ili svojih radova ako za

to ne postoji opravdanje.

Od recenzenata se očekuje da svojim

sugestijama unaprede kvalitet rukopisa. Ako

ocene da rad zaslužuje objavljivanje uz

korekcije, dužni su da preciziraju način na

koji to može da se ostvari.

Rukopisi koji su poslati recenzentu moraju

se smatrati poverljivim dokumentima.

Recenzenti ne smeju da koriste materijal iz

rukopisa za svoja istraživanja bez izričite

pisane dozvole autora.

Etičnost publikovanja Razrešavanje neetičkih postupaka

Svaki pojedinac ili institucija mogu u bilo

kom trenutku da uredniku i/ili Uredništvu

prijave saznanja o kršenju etičkih standarda

i drugim nepravilnostima i da o tome

dostave verodostojne informacije/dokaze

radi pokretanja istrage. Postupak provere

iznetih dokaza odvija se na sledeći način:

-glavni urednik donosi odluku o pokretanju

istrage;

-tokom tog postupka svi dokazi se smatraju

poverljivim materijalom i predočavaju

samo onim licima koja su direktno

obuhvaćena slučajem;

-Licima za koje se predpostavlja da su

prekrsili eticke standarde pruža se prilika da

odgovore na iznete optužbe;

-ako se utvrdi da je zaista došlo do

nepravilnosti, ocenjuje se da li je reč o

manjem prekršaju ili grubom kršenju

etičkih standarda.

Manji prekršaji, bez posledica po integritet

rada i časopisa, na primer, kada je reč o

nerazumevanju ili pogrešnoj primeni

publicističkih standarda, razrešavaju se u

direktnoj komunikaciji s autorima i

recenzentima bez uključivanja trećih lica,

na neki od načina.:

-Autorima i/ili recenzentima se upućuje

pismo upozorenja;

-Objavljuje se ispravka rada, na primer, u

slučaju kada se sa spiska referenci izostave

izvori koji su u samom tekstu citirani na

propisan način;

-Objavljuje se greška (erratum), na primer,

ako se ispostavi da je greška nastala

omaškom Uredništva.

U slučaju grubog kršenja etičkih standarda,

glavni urednik / Uredništvo može da

preduzme različite mere:

Objavljuje saopštenje ili uvodnik u kom se

slučaj opisuje; službeno obaveštava

afilijativnu organizaciju autora/recenzenta;


——————————————————————


IV

povlači objavljeni rada na način opisan

pod Politika povlačenja;

Izriče zabranu objavljivanja u časopisu na

određeni vremenski period;

Predočava slučaj nadležnim organizacijama

i regulatornim telima radi preduzimanja

mera iz njihove nadležnosti.

Ove mere se mogu primenjivati pojedinačno

ili istovremeno. U procesu razrešavanja

slučaja po potrebi se konsultuju nadležne

ekspertske organizacije, tela ili pojedinci.

Prilikom razrešavanja etički spornih

postupaka, Uredništvo se rukovodi

smernicama Komiteta za etiku publikovanja

(COPE).

Sprečavanje plagijarizma

ABC časops urgentne medicine ne

objavljuje plagirane radove. Uredništvo

polazi od stava da je plagiranje, odnosno

preuzimanje tuđih ideja, reči ili drugih

oblika kreativnog doprinosa i njihovo

predstavljanje kao svojih, grubo kršenje

naučne i izdavačke etike. Plagiranje može

da uključuje i kršenje autorskih prava, što je

zakonom kažnjivo.

Plagiranje obuhvata:

doslovno (reč po reč) ili gotovo doslovno

preuzimanje ili smišljeno, radi prikrivanja

izvora, parafraziranje delova tekstova drugih

autora bez jasnog naznačavanja izvora, na

način opisan pod Odgovornosti autora;

kopiranje jednačina, podataka ili tabela iz

drugih dokumenata bez pravilnog

naznačavanja izvora i/ili bez dozvole

izvornog autora ili nosioca autorskog prava.

Rukopis u kome se utvrde jasne indicije pla-

gijarizma, biće automatski odbijen. U sluča-

ju da se plagijarizam otkrije u već objavlje-

nom radu, rad će biti opozvan (povučen) u

skladu sa procedurom opisanom

pod: Politika povlačenja .

Politika povlačenja

U slučaju kršenja prava izdavača, nosilaca

autorskih prava ili samih autora, objavlji-

vanja istog rukopisa u više časopisa, lažnog

autorstva, plagijata, manipulacije podacima

radi prevare ili bilo koje druge zloupotrebe,

objavljeni rad se mora opozvati.

Rad se može opozvati i da bi se ispravile

ozbiljne i brojne omaške koje nije moguće

obuhvatiti objavljivanjem ispravke. Opoziv

objavljuje glavni urednik / Uredništvo,

autor(i) ili obe strane sporazumno.

Opoziv ima oblik zasebnog rada koji se

prikazuje u sadržaju sveske i urednički

klasifikuje kao Opoziv ili Retrakcija. U

SCIndeksu kao matičnoj bazi punog teksta,

uspostavlja se dvosmerna veza (HTML link)

između originalnog rada i retrakcije.

Originalni rad se i dalje čuva u

neizmenjenom obliku, s tim da se vodenim

žigom na PDF dokumentu na svakoj

stranici označava da je članak povučen.

Opozivi se publikuju prema zahtevima

COPE-a razrađenim od strane CEON-a kao

izdavača baze u kojoj se časopis primarno

indeksira.

Otvoreni pristup

Politika otvorenog pristupa

ABC časops urgentne medicine se izdaje je

u režimu tzv. otvorenog pristupa. Sav

njegov sadržaj dostupan je korisnicima

besplatno. Korisnici mogu da čitaju,

preuzimaju, kopiraju, distribuiraju,

štampaju, pretražuju puni tekst članaka, kao

i da uspostavljaju HTML linkove ka njima,

bez obaveze da za to traže saglasnost autora

ili izdavača.

Pravo da sadržaj koriste bez pisane

saglasnosti ne oslobađa korisnike obaveze

da citiraju sadržaj časopisa na način opisan

pod Licenciranje .

Arhiviranje digitalne verzije

Sve objavljene sveske časopisa arhiviraju se

po zakonu u digitalni depozit Narodne

biblioteke Srbije i istovremeno polažu u

Repozitorijum SCIndeksa - Srpskog

citatnog indeksa kao primarnu bazu punog

teksta.


——————————————————————


http://publicationethics.org/resources/

http://publicationethics.org/resources/

http://www.ceon.rs/pdf/postupanje_s_nelegitimnim_radovima.pdf

V

Naplata troškova autorima

ABC časops urgentne medicine ne naplaćuje

Article Submission Charge ni APC - Article

Processing Charge

Autorska prava i licenciranje Autorska prava

Autori zadržavaju autorska prava nad

objavljenim člancima, a izdavaču daju

neekskluzivno pravo da članak objavi, da u

slučaju daljeg korišćenja članka bude

naveden kao njegov prvi izdavač, kao i da

distribuira članak u svim oblicima i

medijima.

Licenciranje

Objavljeni članci distribuiraju se u skladu sa

licencom Creative Commons Autorstvo –

Deliti pod istim uslovima 4.0

International (CC BY-SA). Dopušteno je da

se delo kopira i distribuira u svim medijima

i formatima, da se prerađuje, menja i

nadograđuje u bilo koje svrhe, uključujući i

komercijalne, pod uslovom da se na pravilan

način citiraju njegovi prvobitni autori,

postavi veza ka originalnoj licenci, naznači

da li je delo izmenjeno i da se novo delo

objavi pod istom licencom kao i originalno.

Korisnici su pri tom dužni da navedu pun

bibliografski opis članka objavljenog u

ovom časopisu (autori, naslov rada, naslov

časopisa, volumen, sveska, paginacija), kao

i njegovu DOI oznaku. U slučaju

objavljivanja u elektronskoj formi, takođe su

dužni da postave HTML link kako sa

originalnim člankom objavljenim u časopisu

ABC časopis urgentne medicine, tako i sa

korišćenom licencom.

Autori mogu da stupaju u zasebne, ugovorne

aranžmane za neekskluzivnu distribuciju

rada objavljenog u časopisu (npr.

postavljanje u institucionalni repozitorijum

ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je

rad prvobitno objavljen u ovom časopisu.

Politika samoarhiviranja

Autorima je dozvoljeno da objavljenu

verziju rada deponuju u institucionalni ili

tematski repozitorijum ili da je objave na

ličnim veb stranicama (uključujući i profile

na društvenim mrežama, kao što su

ResearchGate, Academia.edu, itd. na sajtu

institucije u kojoj su zaposleni, u bilo koje

vreme nakon objavljivanja u časopisu.

Autori su obavezni da pri tom navedu pun

bibliografski opis članka objavljenog u

ovom časopisu (autori, naslov rada, naslov

časopisa, volumen, sveska, paginacija) i

postave link kako na DOI oznaku tog

članka, tako i na korišćenu licencu.

Odricanje od odgovornosti

Stavovi izneti u objavljenim radovima ne

izražavaju stavove urednika i članova

Redakcije časopisa. Autori preuzimaju

pravnu i moralnu odgovornost za ideje

iznete u svojim radovima. Izdavač neće

snositi nikakvu odgovornost u slučaju

ispostavljanja bilo kakvih zahteva za

naknadu štete.


——————————————————————


https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/

VI

Politics:

ABC emergency medicine journal – Publication

policy

ABC journal of emergency medicine publishes scientific

articles related to the medicine practiced in pre-hospital

environment and on initial hospital level, but strictly those

articles that haven’t already been printed or submitted for

publishing elsewhere.

Types of articles published in this journal

Original article or case report. The original article stands

for reports which present results of one’s original research

for the first time. Case report reveals individual cases from

medical practice and it usually describes one to three patients

or a family.

Review article – represents individual, well focused and

critical review of the research topic or field of expertise in

which the author has already made contribution, documented

through auto-citations

Short announcement should be full original article in a

short format.

Scientific review - systematic and critical assessment of a

certain scientific topic based on scientific arguments

Exceptionally with editor’s approval- monographic,

historical, bibliographic or lexicographic study, or

information review (these are supposed to summarize data

previously unavailable to public).

If the article is a part of a master’s theses or a part of a

dissertation, or it is made through a scientific project, it

should be emphasized in a reference at the end of the text.

Likewise, if an article has been presented at scientific

convention, precise information of the time, place and title of

the event should be noted.

Reviewing procedure

Peer reviewers

ABC emergency medicine journal uses double-blind

review system for all papers. Each manuscript is

reviewed by at least two reviewers. The reviewers act

independently and they are not aware of each other’s

identities. The reviewers are selected solely

according to whether they have the relevant expertise

for evaluating a manuscript. They must not be from

the same institution as the author(s) of the

manuscript, nor be their co-authors in the recent past.

No suggestions of individual reviewers by the author

(s) of the manuscript will be accepted.

The purpose of peer review is to assists the Editorial

Board in making decision of whether to accept or

reject a paper. The purpose is also to assist the

author in improving papers.

Peer review process

Manuscripts are sent for review only if they pass the

initial evaluation regarding their form and thematic

scope. A special care is taken that the initial

evaluation does not last more than necessary.

Under normal circumstances, the review process

takes up to four weeks, and only exceptionally up to

three months. The total period from the submission

of a manuscript until its publication takes an average

of 90 days.

During the review process the Editor-in-Chief may

require authors to provide additional information

(including raw data) if they are necessary for the

evaluation of the manuscript. These materials shall

be kept confidential and must not be used for any

other purposes.

Resolving inconsistences

In the case that the authors have serious and

reasonable objections to the reviews, the Editorial

Board makes an assessment of whether a review is

objective and whether it meets academic standards.

If there is a doubt about the objectivity or quality of

review, the Editor-in-Chief will assign additional

reviewer(s).

Additional reviewers may also be assigned when

reviewers’ decisions (accept or reject) are contrary

to each other or otherwise substantially

incompatible.

The final decision on the acceptance of the

manuscript for publication rests solely with the

Editor-in-Chief.

Responsibilities

Authors' responsibilities

Authors warrant that their manuscripts are their

original works, that they have not been published

before, and are not under consideration for

publication elsewhere. Parallel submission of the

same paper to another journal constitutes a

misconduct and eliminates the manuscript from

further consideration. The work that has already

been published elsewhere cannot be reprinted in the

ABC emergency medicine journal . Authors are

exclusively responsible for the contents of their


——————————————————————

ABC časopis urgentne medicine 2017;(3)I-X

VII

submissions. Authors affirm that the article contains

no unfounded or unlawful statements and does not

violate the rights of third parties.

Authors must make sure that their author team listed

in the manuscript includes all and only those authors

who have significantly contributed to the submitted

manuscript. If persons other than authors were

involved in important aspects of the research project

and the preparation of the manuscript, their

contribution should be acknowledged in a footnote or

the Acknowledgments section.

It is the responsibility of the authors to specify the

title and code label of the research project within

which the work was created, as well as the full title

of the funding institution. In case a submitted

manuscript has been presented at a conference in the

form of an oral presentation (under the same or

similar title), detailed information about the

conference shall be provided in the same place.

Authors are required to properly cite sources that

have significantly influenced their research and their

manuscript. Parts of the manuscript, including text,

equations, pictures and tables that are taken verbatim

from other works must be clearly marked, e.g. by

quotation marks accompanied by their location in the

original document (page number), or, if more

extensive, given in a separate paragraph.

Full references of each quotation (in-text citation)

must be listed in the separate section (Literature or

References) in a uniform manner, according to the

citation style used by the journal. References section

should list only quoted/cited, and not all sources used

for the preparation of a manuscript.

When authors discover a significant error or

inaccuracy in their own published work, it is their

obligation to promptly notify the Editor-in-Chief (or

publisher) and cooperate with him/her to retract or

correct the paper.

Authors should disclose in their manuscript any

financial or other substantive conflict of interest that

might have influenced the presented results or their

interpretation.

By submitting a manuscript the authors agree to

abide by the Editorial Policies of ABC emergency

medicine journal .

Editorial responsibilities

The Editor-in-Chief is responsible for deciding

which articles submitted to the journal will be

published. The decisions are made based exclusively

on the manuscript's merit. They must be free from

any racial, gender, sexual, religious, ethnic, or

political bias. When making decisions the Editor-in-

Chief is also guided by the editorial policy and legal

provisions relating to defamation, copyright

infringement and plagiarism.

Members of the Editorial Board including the Editor

-in-Chief must hold no conflict of interest with

regard to the articles they consider for publication.

Members who feel they might be perceived as being

involved in such a conflict do not participate in the

decision process for a particular manuscript.

The information and ideas presented in submitted

manuscripts shall be kept confidential. Information

and ideas contained in unpublished materials must

not be used for personal gain without the written

consent of the authors.

Editors and the editorial staff shall take all

reasonable measures to ensure that the authors/

reviewers remain anonymous during and after the

evaluation process in accordance with the type of

reviewing in use.

Reviewers' responsibilities

Reviewers are required to provide the qualified and

timely assessment of the scholarly merits of the

manuscript. The reviewer takes special care of the

real contribution and originality of the manuscript.

The review must be fully objective. The judgment of

the reviewers must be clear and substantiated by

arguments.

The reviewers assess manuscript for the compliance

with the profile of the journal, the relevance of the

investigated topic and applied methods, the scientific

relevance of information presented in the

manuscript, the presentation style and scholarly

apparatus. The review has a standard format.

The reviewer must not be in a conflict of interest

with the authors or funders of research. If such a

conflict exists, the reviewer is obliged to promptly

notify the Editor-in-Chief. The reviewer shall not

accept for reviewing papers beyond the field of his/

her full competence.


——————————————————————


VIII

Reviewers should alert the Editor-in-Chief to any

well-founded suspicions or the knowledge of

possible violations of ethical standards by the

authors. Reviewers should recognize relevant

published works that have not been considered in the

manuscript. They may recommend specific

references for citation, but shall not require to cite

papers published in ABC emergency medicine

journal , or their own papers, unless it is justified.

The reviewers are expected to improve the quality of

the manuscript through their suggestions. If they

recommend correction of the manuscript prior to

publication, they are obliged to specify the manner in

which this can be achieved.

Any manuscripts received for review must be treated

as confidential documents. Reviewers must not use

unpublished materials disclosed in submitted

manuscripts without the express written consent of

the authors.

Ethical publishing

Dealing with unethical behaviour

Anyone may inform the Editor-in-Chief / Editorial

Board at any time of suspected unethical behaviour

or any type of misconduct by giving the necessary

credible information/evidence to start an

investigation.

o Editor-in-Chief makes the decision regarding

the initiation of an investigation.

o During an investigation, any evidence should

be treated as confidential and only made available to

those strictly involved in the process.

o The accused will always be given the chance

to respond to any charges made against them.

o If it is judged at the end of the investigation

that misconduct has occurred, then it will be

classified as either minor or serious.

Minor misconduct (with no influence on the integrity

of the paper and the journal, for example, when it

comes to misunderstanding or wrong application of

publishing standards) will be dealt directly with

authors and reviewers without involving any other

parties. Outcomes include:

o Sending a warning letter to authors and/or

reviewers.

o Publishing correction of a paper, e.g. when

sources properly quoted in the text are omitted from

the reference list.

o Publishing an erratum, e.g. if the error was

made by editorial staff.

In the case of major misconduct the Editor-in-Chief /

Editorial Board may adopt different measures:

o Publication of a formal announcement or

editorial describing the misconduct.

o Informing officially the author's/reviewer's

affiliating institution.

o The formal, announced retraction of

publications from the journal in accordance with the

Retraction Policy .

o A ban on submissions from an individual for

a defined period.

o Referring a case to a professional

organization or legal authority for further

investigation and action.

The above actions may be taken separately or

jointly. If necessary, in the process of resolving the

case relevant expert organizations, bodies, or

individuals may be consulted.

When dealing with unethical behaviour, the Editorial

Board will rely on the guidelines and

recommendations provided by the Committee on

Publication Ethics (COPE).

Plagiarism prevention

ABC emergency medicine journal does not publish

plagiarised papers. The Editorial Board has adopted

the stance that plagiarism, where someone assumes

another's ideas, words, or other creative expression

as one's own, is a clear violation of scientific ethics.

Plagiarism may also involve a violation of copyright

law, punishable by legal action.

Plagiarism includes the following:

o Verbatim (word for word), or almost

verbatim copying, or purposely paraphrasing

portions of another author's work without clearly

indicating the source or marking the copied fragment

(for example, using quotation marks) in a way

described under Authors’ responsibilities ;

o Copying equations, figures or tables from


——————————————————————


IX

someone else's paper without properly citing the

source and/or without permission from the original

author or the copyright holder.

Any manuscript which shows obvious signs of

plagiarism will be automatically rejected. In case

plagiarism is discovered in a paper that has already

been published by the journal, it will be retracted in

accordance with the procedure described under

Retraction policy .

Retraction policy

Legal limitations of the publisher, copyright holder

or author(s), infringements of professional ethical

codes, such as multiple submissions, bogus claims of

authorship, plagiarism, fraudulent use of data or any

major misconduct require retraction of an article.

Occasionally a retraction can be used to correct

numerous serious errors, which cannot be covered by

publishing corrections. A retraction may be published

by the Editor-in-Chief / Editorial Board, the author

(s), or both parties consensually.

The retraction takes the form of a separate item listed

in the contents and labeled as "Retraction". In

SCIndeks, as the journals' primary full-text database,

a two-way communication (HTML link) between the

original work and the retraction is established. The

original article is retained unchanged, except for a

watermark on the PDF indicating on each page that it

is “retracted”.

Retractions are published according to the

requirements of COPE operationalized by CEON/

CEES as the journal indexer and aggregator.

Open access

Open access policy

ABC emergency medicine journal is published under

an Open Access licence. All its content is available

free of charge. Users can read, download, copy,

distribute, print, search the full text of articles, as

well as to establish HTML links to them, without

having to seek the consent of the author or publisher.

The right to use content without consent does not

release the users from the obligation to give the credit

to the journal and its content in a manner described

under Licensing .

Archiving digital version

In accordance with law, digital copies of all

published volumes are archived in the legal deposit

library of the National Library of Serbia and

concurrently in the Repository of SCIndeks - The

Serbian Citation Index as the primary full text

database.

The journal does not charge Article Submission

Charge nor Article Processing Charge.

Copyright & Licensing

Copyright

Authors retain copyright of the published papers and

grant to the publisher the non-exclusive right to

publish the article, to be cited as its original

publisher in case of reuse, and to distribute it in all

forms and media.

Licensing

The published articles will be distributed under the

Creative Commons Attribution ShareAlike 4.0

International license (CC BY-SA) . It is allowed to

copy and redistribute the material in any medium or

format, and remix, transform, and build upon it for

any purpose, even commercially, as long as

appropriate credit is given to the original author(s), a

link to the license is provided, it is indicated if

changes were made and the new work is distributed

under the same license as the original.

Users are required to provide full bibliographic

description of the original publication (authors,

article title, journal title, volume, issue, pages), as

well as its DOI code. In electronic publishing, users

are also required to link the content with both the

original article published in ABC emergency

medicine journal and the licence used.

Authors are able to enter into separate, additional

contractual arrangements for the non-exclusive

distribution of the journal's published version of the

work (e.g., post it to an institutional repository or

publish it in a book), with an acknowledgement of

its initial publication in this journal.

Self-archiving policy

Authors are permitted to publisher's version (PDF)

of their work in an institutional repository, subject-

based repository, author's personal website

(including social networking sites, such as


——————————————————————


X

ResearchGate, Academia.edu, etc.), and/or

departmental website at any time after publication.

Full bibliographic information (authors, article title,

journal title, volume, issue, pages) about the original

publication must be provided and links must be made

to the article's DOI and the license.

Disclaimer

The views expressed in the published works do not

express the views of the Editors and the Editorial

Staff. The authors take legal and moral responsibility

for the ideas expressed in the articles. Publisher shall

have no liability in the event of issuance of any

claims for damages. The Publisher will not be held

legally responsible should there be any claims for

compensation.


——————————————————————


Originalni radovi/Original Articles doi:10.5937/abc1901001M ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

ABC časopis urgentne medicine 2019;19:(1):1-6 UDC 616.24-005.7-073

COBISS.SR-ID 275980812

Creative Commons Licence CCL

(CC BY-SA)

Korespodencija /Correspondence to Vojislava V Milutinović [email protected]

1

Vojislava V. Milutinović¹

Vladimir M. Milutinović²

¹Gradski zavod za hitnu medicinsku

pomoć Beograd, Srbija

²Opšta bolnica Valjevo, Srbija

Dva lica plućne embolije

Sažetak

Cilj rada. Prikazati dva u potpunosti različita slučaja kliničke manifestacije

plućne embolije sa kojima se autor susreo u terenskim uslovima. Kod oba

pacijenta ST angiografijom utvrđena je masivna embolija pluća.

Metodologija. Korišćeni su podaci iz medicinske dokumentacije dva

pacijenta.

Prikaz slučaja. Prvi slučaj; muškarac star 62 godine, koji je pozvao Službu

hitne medicinske pomoći zbog iznenadno nastalog intenzivnog bola u

grudima u vidu pritiska, praćenog preznojavanjem i trnjenjem u obe šake.

Tahipnoičan, SaO2 80%, nad plućima se auskultatorno čuje oslabljen

disajni šum levo bazalno, TA 110/60 mmHg obostrano. Elektrokardiogram

registruje sinusni ritam, srčane frekvencije 90/min., novonastali

inkompletni blok desne grane, aplatiran T talas u prekordijalnim odvodima.

Onkološki pacijent, sa gipsanom imobilizacijom zbog preloma desne

potkolenice, pre 9 godina imao emboliju pluća. Pacijent je transportovan u

dežurnu ustanovu, sa uputnom dijagnozom embolije pluća, koja je i

dokazana CT pregledom plućne arterije.

Drugi je slučaj mlađeg muškarca starog 48 godina, koji je imao kratkotrajni

gubitak svesti sa spontanim vraćanjem u svesno stanje, zbog čega ukućani

zovu službu hitne medicinske pomoći. Prethodno zdrav, bivši aktivni

sportista, bez faktora rizika za kardiovaskularne bolesti, kao i bez

predisponirajućih faktora za nastanak tromboze dubokih vena. Po dolasku

ekipe, žali se samo na malaksalost. Eupnoičan, auskultatorno nad plućima

se čuo normalan disajni šum, SaO2 98%, TA 120/80 mmHg obostrano.

Elektrokardiogram (EKG) registruje sinusni ritam, srčane frekvencije 110/

min., QS u V1-V3, ST elevacija 1mm u V2-V3. Transportovan kardiologu, hs

troponin T 194, primljen u koronarnu jedinicu pod dijagnozom akutnog

infarkta miokarda. Naknadna CT angiografija registruje masivnu plućnu

emboliju.

Diskusija i zaključak. Za tačno postavljanje dijagnoze plućne embolije

najvažnije je da se posumnja na ovo oboljenje. Problem je što klinički znaci

i simptomi nisu specifični, te se PE često ne dijagnostikuje na vreme ili, u

nekim slučajevima, ostane i neprepoznata. U terenskim uslovima su nam

dijagnostičke mogućnosti ograničene, što otežava postavljanje dijagnoze.

U svim slučajevima neobjašnjive sinkope i tahikardije razmotriti mogućnost

postojanja PE. O plućnoj emboliji treba misliti i kada nedostaju faktori

rizika.

Ključne reči: plućna embolija, bol u grudima, sinkopa, CT angiografija


2

Vojislava V. Milutinović, Vladimir M. Milutinović Dva lica plućne embolije

ABC časopis urgentne medicine 2019;19:(1):1-6

slučajevima PE, u blažim slučajevima može se naći

samo sinusna tahikardija prisutna kod 40%

pacijenata [2].

Budući da klinička slika nije specifična, za kliničku

procenu verovatnoće postojanja PE mogu se koristiti

različiti skorovi, od kojih se najčešće upotrebljava

Velsov (Wells) skor. Cilj rada

Cilj rada je da prikaže dva u potpunosti

različita slučaja kliničke manifestacije plućne

embolije sa kojima se autor susreo u terenskim

uslovima. Kod oba pacijenta CT angiografijom

utvrđena je masivna plućna embolija.

Materijal i metod

Korišćeni su podaci iz medicinske

dokumentacije za prikaz slučajeva dva pacijenta sa

plućnom tromboembolijom.

Prikaz slučaja

Prvi slučaj je prikaz muškarca starog 62

godine, koji je pozvao Službu hitne medicinske

pomoći zbog iznenadno nastalog intenzivnog bola u

grudima u vidu pritiska praćenog bledilom,

preznojavanjem i trnjenjem u obe šake; bol se širi

preko celog prekordijuma i traje sat vremena.

Tahipnoičan, SaO2 80%, nad plućima oslabljen

disajni šum levo bazalno, TA 110/60 mmHg

obostrano. Leči se od multiplog mijeloma, ima

gipsanu imobilizaciju desne potkolenice zbog

preloma od pre mesec dana, pre 9 godina imao

emboliju pluća. Elektrokardiogram (EKG) registruje

sinusni ritam, srčane frekvencije 90/min.,

novonastali inkompletni blok desne grane, aplatiran

T talas u prekordijalnim odvodima (Slika 1).

Slika 1. EKG prvog pacijenta pokazuje novonastali inkompletni

blok desne grane i aplatiran T talas u prekordijalnim odvodima.

Figure 1. The ECG of the first patient shows the newcomer and

the incomplete block of the right branch and the assigned T wave

in precordial leads.

Uvod

Plućna embolija (PE) je patološko stanje

nastalo usled opstrukcije manjih ili većih grana

plućne arterije trombom ili drugim materijalima, koji

putem venske krvi, kroz desno srce, dospevaju u

plućnu cirkulaciju [1]. To je treća najčešća

kardiovaskularna bolest posle ishemijske bolesti srca

i cerebrovaskularnog insulta, sa ukupnom godišnjom

incidencijom od 100-200/100.000 stanovnika [2]. U

95% slučajeva uzrok ovog oboljenja je

tromboembolus, najčešće poreklom iz dubokih vena

donjih ekstremiteta. Uglavnom se javlja tri do sedam

dana od nastanka tromboze dubokih vena, a u 10%

slučajeva je fatalna, najčešće u prvom satu od pojave

simptoma.

U zavisnosti od rizika intrahospitalnog ili 30-

dnevnog mortaliteta i kliničkih manifestacija, plućna

embolija se klasifikuje kao visokorizična i

niskorizična. Pod visokorizičnom PE se

podrazumeva suspektna ili potvrđena PE u prisustvu

šoka ili perzistentne hipotenzije (sistolni krvni

pritisak < 90 mmHg ili pad sistolnog krvnog pritiska

za najmanje 40 mmHg pod uslovom da nisu

uzrokovani novonastalom aritmijom, hipovolemijom

i sepsom). Niskorizična plućna embolija

podrazumeva odsustvo šoka ili perzistentne

hipotenzije [1].

Snažni faktori rizika za nastanak tromboze dubokih

vena, a samim tim i embolije pluća jesu: velika

trauma, hirurške intervencije koje zahtevaju opštu

anesteziju dužu od 30 minuta, prelomi donjih

ekstremiteta, zamena veštačkog kuka i povreda

kičmene moždine. Umereni faktori rizika su:

malignitet, oralna kontracepcija, in vitro fertilizacija,

trombofilije, transfuzija krvi, prethodni venski

tromboembolizam, starost preko 70 godina,

gojaznost, laparoskopska hirurgija i ostali[3].

Poznavanje faktora rizika je važno u određivanju

verovatnoće PE, što se povećava sa brojem prisutnih

faktora, međutim, kod čak 40% bolesnika sa plućnom

embolijom ne mogu se otkriti faktori koji je izazivaju

[4, 5, 6, 7].

Klinička slika nije specifična. U najvećem broju

slučajeva prisutna je iznenada nastala dispneja u miru

(50%), bol u grudima pleuritičkog karaktera (40%),

dispneja pri naporu (27%), kašalj (23%), bol u

grudima ishemijskog tipa (15%), jednostrani otok

ekstremiteta (24%). Sinkopa se javlja u svega 5%

slučajeva [8, 9], a čak 40% pacijenata sa plućnom

embolijom ima normalnu saturaciju kiseonikom

arterijske krvi.

U elektrokardiogramu mogu biti prisutni pokazatelji

opterećenja desne komore, kao što su skretanje

srčane osovine udesno, novonastali S1Q3T3,

novonastali inkompletni ili kompletni blok desne

grane, negativni T talasi ili depresija ST segmenta u

odvodima V1-V4, kao znaci ishemije desne komore.

Ove EKG promene se obično nalaze u težim

3



Pacijent je transportovan u dežurnu ustanovu, sa

uputnom dijagnozom embolije pluća. Laboratorijske

analize pri prijemu: D-dimer 31.96, NTproBNP 1024,

hs troponin T 415, CK 56, gasne analize arterijske

krvi - pH 7.46, pO2 6.6 kPa, pCO2 3.85 kPa.

Ehokardiografski nalaz: ''Aorta je šira u korenu i

ascendentnom delu (do 4,4 cm), dobre sistolne

separacije veluma, sa malom AR 1+ centralnog mlaza.

Leva komora je normalnih dimenzija (5.4/3.5 cm),

normalne debljine zidova, usporene relaksacije,

očuvane ukupne kontraktilnosti, EF oko 60%.

Septum celom dužinom prožet crtastim i

sitnozrnastim fibrozama i nešto je rigidniji u odnosu

na suprotan zid. Mitralna valvula je blago sklerotično

izmenjena, dobre pokretljivosti, LPK je normalne

veličine. Desna komora je normalne veličine (2.7

cm), normalne kinetike (TAPSE 19 mm), TR 1-2+,

SPDK 29 mmHg. Perikard prazan, CT pregledom

plućne arterije registrovane su masivne trombotične

mase u obe a. pulmonalis, kao i lobarnim granama za

gornji i donji režanj obostrano, te segmentnim

granama (Slika 2).

Slika 2. MDCT angiografija plućne arterije, na kojoj se uočava

masivna tromboza glavnih grana plućne arterije.

Figure 2. MDCT angiography of the pulmonary artery shows a

masive thrombosis of the main branches of the pulmonary artery.

Drugi slučaj je prikaz muškarca starog 48 godina,

koji je u kasnim večernjim satima nakon defekacije

imao kratkotrajni gubitak svesti sa spontanim

rasvešćivanjem, zbog čega ukućani zovu Službu

hitne medicinske pomoći. Prethodno zdrav, bivši

aktivni sportista, bez faktora rizika za

kardiovaskularne bolesti, kao i bez predisponirajućih

faktora za nastanak tromboze dubokih vena. Po

našem dolasku, žalio se samo na malaksalost.

Eupnoičan, nad plućima normalan disajni šum, SaO2

98%, TA 120/80 mmHg obostrano. EKG registruje

sinusnu tahikardiju 110/min., QS u V1-V3, ST

elevacija 1 mm u V2-V3 (Slika 3).

Slika 3. EKG drugog pacijenta pokazuje sinusnu tahikardiju, QS

u V1-V3 i ST elevaciju 1mm u V2 i V3..

Figure 3. The ECG shows sinus tachycardia, QS in V1-V3 and ST

elevation 1mm in V2 and V3.

Transportovan je kardiologu, hs troponin T 194,

primljen u koronarnu jedinicu pod dijagnozom

akutnog infarkta miokarda. Naknadna CT

angiografija registruje masivne trombotične mase

obostrano u glavnim, lobarnim i segmentnim

granama plućne arterije (Slika 4).

Slika 4. MDCT angiografija plućne arterije na kojoj se uočava

masivna tromboza desne grane plućne arterije.

Figure 4. MDCT angiography of the pulmonary artery shows a

massive thrombosis of the right branch of the pulmonary artery.

4



Diskusija i zaključak

Za tačno postavljanje dijagnoze embolije pluća

najvažnije je da se posumnja na ovo oboljenje.

Problem je što klinički znaci i simptomi nisu

specifični, te se PE često ne dijagnostikuje na vreme

ili, u nekim slučajevima, ostane i neprepoznata.

Problem koji se javlja kod dijagnostikovanja plućne

embolije jeste preterano i prečesto postavljanje

dijagnoze, pa je tako utvrđeno da se kod manje od

35% pacijenata za koje se sumnja da imaju plućnu

emboliju ona zaista i potvrdi [9].

U terenskim uslovima dijagnostičke mogućnosti su

ograničene, što otežava postavljanje dijagnoze.

Prvi pacijent je imao više faktora rizika za PE, jasnu

kliničku sliku, visoku kliničku verovatnoću (Wells

skor 7), SaO2 80% i EKG koji je olakšao postavljanje

dijagnoze. Drugi pacijent nije imao poznate faktore

rizika za PE, nejasnu kliničku sliku, nisku kliničku

verovatnoću (Wells skor 1,5), SaO2 98% i EKG koji

je otežao postavljanje dijagnoze. Kod oba pacijenta

utvrđena je masivna plućna embolija.

U svim slučajevima neobjašnjive sinkope i

tahikardije uvek treba razmotriti mogućnost

postojanja PE. O plućnoj emboliji treba misliti i kada

nedostaju faktori rizika.

5



Literatura:

1. Ivošević T, Kalezić N, Bradić Ž i sar. Plućna embolija. U:

Kalezić N. urednik. Inicijalni tretman urgentnih stanja u medicini.

Drugo izmenjeno i dopunjeno izdanje. Beograd, Medicinski

fakultet, 2016; str. 541-558.

2. Konstantinides S, Torbicki A, Agnelli G et al. 2014 ESC

Guidelines on the diagnosis and management of acute pulmonary

embolism. Eur Heart J 2014;35:3033-3073.

3. Anderson FAJr., Spencer FA. Risk factors for venous

thromboembolism. Circulation, 2003; vol. 107 (23 Suppl.):19-116.

4. White RH. The epidemiology of venous

thromboembolism. Circulation, 2003, vol. 107 (23 Suppl 1):14-18.

5. Cushman M, Tsai A, Heckbert SR et al. Incidence rates, case

fatality and recurrence rates of deep venous thrombosis and

pulmonary embolus: the Longitudinal Investigation of

Thromboembolism Etiology (LITE). Thromb Haemost 2001;86

(Suppl 1):OC 2349.

6. Jimenez S, Ruiz-Artacho P, Merlo M et al. Risk profile,

management, and outcomes of patients with

venous thromboembolism attended in Spanish Emergency

Departments. The ESPHERIA registry. Medicine

(Baltimore). 2017;96(48):e8796.

7. Heit JA, O’Fallon WM, Petterson TM et al. Relative impact of

risk factors for deep vein thrombosis and pulmonary embolism: a

population-based study. Arch Intern Med. 2002;162:1245–1248.

8. Pollack CV, Schreiber D, Goldhaber SZ et al. Clinical

characteristics, management and outcomes of patients diagnosed

with acute pulmonary embolism in the emergency department:

initial report of EMPEROR (Multicenter Emergency Medicine

Pulmonary Embolism in the Real World Registry). J Am Coll

Cardiol, 2011; vol. 57(6): 700-706.

9. Miniati M, Prediletto R, Formichi B et al. Accuracy of clinical

assessment in the diagnosis of pulmonary embolism. Am J Respir

Crit Care Med, 1999; vol. 159 (3): 864-871.

Primljen - Received: 21.11.2018

Ispravljen - Corrected: 10.02.2019

Prihvaćen - Accepted: 10.02.2019.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Jimenez%20S%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=29310357

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Ruiz-Artacho%20P%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=29310357

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Merlo%20M%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=29310357

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29310357

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29310357

Vojislava V. Milutinović, Vladimir M. Milutinović

Two faces of pulmonary embolism


Korespodencija /Correspondence to: Vojislava V Milutinović [email protected]

6

Vojislava V. Milutinović¹,

Vladimir M. Milutinović²

¹City Institute for Emergency

Medicine Belgrade, Serbia

²General Hospital Valjevo, Serbia

Two faces of pulmonary embolism

Abstract

Objective. The aim of this paper is to present two completely different clinical

manifestations of pulmonary embolism which the author encountered in the

field. In both cases CT angiography confirmed massive embolism.

Methodology. The data from medical documentation were used to present

cases of two patients with pulmonary embolism.

Case report. The first one presents a case of a 62-year-old man who called

emergency service because of a sudden intense pressure-like chest pain,

accompanied by sweating and tingling in both hands. Physical exam showed

tachypnea, SaO2 of 80%, with auscultatory finding of weakened breath sound

on left side basal, BP= 110/60 mmHg on both sides. ECG registered sinus

rhythm, HR = 90 / min, new incomplete right bundle branch block and

flattened T wave in precordial leads. Patient’s history revealed an oncologic

diagnosis, plaster immobilization on right lower leg and previous pulmonary

embolism 9 years ago. The patient was transported to the emergency medical

institution, with suspected diagnosis of pulmonary embolism, which was

eventually confirmed by CT pulmonary angiography.

The other is the case of a 48-year-old man presenting with short-term loss of

consciousness followed by spontaneous recovery, which was the reason for

contacting the emergency service. Healthy, former active athlete, without any

risk factors for cardiovascular disease, also without predisposing factors for the

development of deep vein thrombosis. Upon our arrival, he complained only of

languor. Physical exam showed eupnea, with normal breath sounds, SaO2 98%,

BP= 120/80 mmHg on both sides. The ECG registered sinus rhythm, HR=

110 / min, QS in V1-V3, ST elevation 1mm in V2-V3. The patient was

transported to the cardiology department. Because of the hs troponin T= 194,

he was admitted to the cardiology ICU with a working diagnosis of acute

myocardial infarction. Subsequent CT angiography registered a massive

pulmonary embolism.

Discussion and conclusion. In order to make the correct diagnosis of

pulmonary embolism, it is necessary to keep high level of suspicion. The fact

that clinical signs and symptoms are not specific is the reason why PE often

isn’t diagnosed in time or remains unrecognized in some cases. In field

conditions, with limited diagnostic possibilities, establishing the diagnosis of

PE is particularly challenging.

In all cases of unexplained syncope and tachycardia, the possibility of PE

should be considered. We need to think about pulmonary embolism even when

risk factors are absent.

Key words: pulmonary embolism, chest pain, syncope, CT angiography

Originalni radovi/Original Articles doi:10.5937/abc1901007U ———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————-

ABC časopis urgentne medicine 2019;19:(1):7

UDC 616.12-073.97 COBISS.SR-ID 272275724

Creative Commons Licence CCL

(CC BY-SA)

7

Od uredništva - Erratum

EKG artefakati u urgentnoj medicini

ECG artefacts in emergency medicine Uzelac M. Bojana

Gradski zavod za Hitnu medicinsku pomoć Beograd

U ABC časopisu urgentne medicine

201;(3):41-48, http://urgentnamedicina.sld.org.rs/sr/casopis/

Uredništvo je učinilo previd u radu koji je od strane autora poslat kao

editorijal. Omaškom je radu dodeljena klasifikacija originalni članak i rad je

objavljen kao Originalni rad.

Ispravna klasifikacija rada je Editorijal. Za učinjeni propust autor rada ne

snosi nikakvu odgovornost.

Propust je primetilo uredništvo ABC časopis urgentne medicine.

Uredništvo se izvinjava zbog povrede Publicističkih Standarda

Uredništvo ABC časopis urgentne medicine


I

Uputstvo autorima/Instrucions to the autors

——————————————————————————————————————————–


UPUTSTVO SARADNICIMA

ABC ĉasopis urgentne medicine objavljuje

prethodno neobjavljene nauĉne i struĉne

radove iz oblasti medicine koja se odvija na

na prehospitalnom i inicijalno hospitalnom

nivou kao i onih oblasti medicine koje mogu

biti od interesa za lekara koji radi u službi

Hitne Pomoći. Za objavljivanje se primaju

originalni radovi, prikazi sluĉaja, pregledni

ĉlanci i ĉlanci iz istorije medicine, koji nisu

do sada objavljivani, kao i da radovi koji

nisu podneti za objavljivanje u drugom

ĉasopisu

Vrste radova koje se objavljuju u časopisu:

1. Originalni naučni (stručni) rad ili prikaz

slučaja. Pod originalnim naučnim radom se

podrazumeva rad u kome se prvi put

objavljuju rezultati sopstvenih istraživanja.

2. Pregledni rad koji sadrži originalan,

detaljan i kritički prikaz istraživačkog

problema ili područja u kome je autor već

ostvario određeni doprinos, prikazan u vidu

autocitata.

3. Kratko ili prethodno saopštenje što

podrazumeva originalni naučni rad punog

fomata ali manjeg obima.

4. Naučna kritika, odnosno polemika na

određenu naučnu temu zasnovana na

naučnoj argumentaciji.

5. Izuzetno: monografske studije, istorijsko-

arhivske, leksikografske, bibliografske

studije ili preglede podataka, za koje važi

pravilo da su u pitanju sumirani podaci koji

ranije nisu bili dostupni javnosti.

Ukoliko je rad deo magistarske teze,

odnosno doktorske disertacije, ili je urađen

u okviru naučnog projekta, to treba posebno

naznačiti u napomeni na kraju teksta.

Takođe, ukoliko je rad prethodno saopšten

na nekom stručnom sastanku, navesti

zvaničan naziv skupa, mesto i vreme.

Rukopise treba pripremiti u skladu sa

"Vankuverskim pravilima" "UNIFORM

REQUIREMENTS FOR MANUSCRIPTS

SUBMITTED TO BIOMEDICAL

JOURNALS", koje je preporučio ICMJE

(International Committee of Medical

Journal Editors - Ann Intern Med.

1997;126:36-47.) Rukopise u elektronskoj

verziji slati na adresu E-pošte:

[email protected]

Uz rukopis članka treba priložiti potvrdu o

autorstvu. Uredništvo daje sve radove na

stručnu recenziju. U radovima gde može

doći do prepoznavanja opisanog bolesnika,

treba pažljivo izbeći sve detalje koje ga

mogu identifikovati, ili pribaviti pismenu

saglasnost za objavljivanje od samog

bolesnika ili najbliže rodbine. Kada postoji

pristanak, treba ga navesti u članku. Radovi

se ne vraćaju i ne honorišu.

TEHNIČKI ZAHTEVI

Celokupni tekst, reference, naslovi tabela i

legende slika treba da budu u jednom

dokumentu. Tekst fajlovi pripremite u

Microsoft Office Word programu font

Times New Roman, veličine 12 ppt.

Paragraf pišite tako da se ravna samo leva

ivica (Alignment left). Ne delite reči na

slogove na kraju reda. Ne koristite

uvlačenje celog pasusa (Indentation).

Ubacite samo jedno prazno mesto posle

znaka interpunkcije. Ostavite da naslovi i

podnaslovi budu poravnjani uz levu ivicu.

Svaki naslov u tekstu rada: uvod,

metodologija, ciljevi rezultati diskusija

zaključak i ključne reči postaviti na sredinu

tj centrirati.

Grafikoni, sheme (crteži) sa natpisom ispod

grafikona npr grafikon br 1 Grafikone

izrađivati u programu Excel, Koristiti font

veličine 10pt i priložiti u originalnom

programu - fajlu sa tabelom iz koje se

konstruiše grafikon (ne uvoziti i ne

linkovati iz drugih programa). Sheme raditi

u programu Corel DrawH3 ili ranijoj verziji

(ne uvoziti i ne linkovati u Corel Draw iz

drugih programa), ili gotovu shemu snimiti

ili skenirati u rezoluciji 300dpi u jpg

formatu označiti ih arapskim brojevima po

redosledu pojavljivanja u tekstu i navesti

naziv.

Svi podaci kucaju se u fontu Times New


II


——————————————————————————————————————————–


pretraživanje, koristiti MESH. Kraću

verziju naslova (do 70 slovnih mesta); ime

srednje slovo i prezime svih autora; naziv,

mesto i adresu institucija iz kojih su autori,

(brojevima u zagradi povezati sa imenima

autora); eventualnu zahvalnost za pomoć u

izradi rada; predlog kategorije rukopisa

(originalni rad, pregledni članak, prikaz

slučaja i dr); ime i prezime i srednje slovo,

godinu rođenja autora i svih koautora, punu

adresu, broj telefona i e-pošta autora za

korespodenciju. DRUGA STRANICA

sadrži: sažetak (uključuje naslov rada,

imena autora i koautora i imena ustanova iz

kojih su autori) se sastoji od najviše 250

reči. Sažetak ne može imati fusnote, tabele,

slike niti reference. U sažetku treba izneti

važne rezultate i izbeći opšte poznate

činjenice. Sažetak treba da sadrži cilj

istraživanja, material i metode, rezultate i

zaključke rada. U njemu ne smeju biti

tvrdnje kojih nema u tekstu članka. Posle

sažetka napisati 3 do 8 ključnih reči na

srpskom jeziku.

Ključne reči su termini ili fraze koje

najbolje opisuju sadržaj članka za potrebe

indeksiranja i pretraživanja. Treba ih

dodeljivati s osloncem na neki međunarodni

izvor (popis, rečnik ili tezaurus) koji je

najšire prihvaćen ili unutar date naučne

oblasti, npr. u oblasti medicine Medical

Subject Headings, ili u nauci uopšte, npr.

lista ključnih reči Web of Science. Ako je

jezik rada srpski, veoma je poželjno je da se

sažetak na stranom jeziku daje u

proširenom obliku, kao tzv. rezime.

Posebno je poželjno da rezime bude u

strukturiranom obliku. Dužina rezimea

može biti do 1/10 dužine članka. Rezime se

daje na kraju članka, nakon odeljka.

TREĆA STRANICA sadrži: prošireni

sažetak na engleskom jeziku (extended

summary) i 3 do 8 ključnih reči na

engleskom jeziku (key words) .

NAREDNE STRANICE: Označite dalje

rednim brojem sve preostale stranice

rukopisa. Svako poglavlje započnite na

posebnom listu. UVOD mora biti kratak, s

jasno izloženim ciljem članka i kratkim

pregledom literature o tom problemu.

Roman 12. I grafikone i sheme dostaviti

uz rad u elektronskom obliku i navedenom

formatu, a u radu naznačiti mesto gde

grafikoni ili sheme treba da budu postavljeni

(npr. Grafikon 1..., Shema 1... crvenim

slovima).

Korišćene skraćenice objasniti u legendi

ispod grafikona ili sheme na srpskom i

engleskom jeziku. Sve tabele raditi u

programu Word (ne uvoziti i ne linkovati u

Word iz drugih programa), sa proredom 1

(single). Sa natpisom tabela br 1 iznad same

tabele. I tabele dostaviti uz rad u naedenom

formatu а u radu naznačiti mesto gde tabele

treba da budu (npr. Tabela 1) crvenim

slovima. Same tabele, slike i grafikone

možete umetnuti u tekst na mestu gde treba

da se pojave u radu

Slike: Označavaju se arapskim brojevima

redosledom navođenja u tekstu (Slika 1) i sa

nazivom na srpskom i engleskom jeziku.

Fotografije snimati digitalnim fotoaparatom

u jpg formatu ili skenirati sa rezolucijom

300 dpi, u dovoljnoj veličini ne manjoj od 6

cm x 8 cm i priložiti uz rad kao poseban fajl,

a u radu naznačiti mesto gde slika-

fotografija treba da bude (npr. Slika 1),

Fotografija... crvenim slovima). Ukoliko je

slika ili fotografija već negde objavljena,

citirati izvor.

Dužina teksta može biti do 5000 reči. Prikaz

slučaja rasvetljava pojedinačne slučajeve iz

medicinske prakse. Obično opisuju jednog

do tri bolesnika ili jednu porodicu. Tekst se

ograničava na 3000 reči, najviše 3 tabele ili

slike i do 25 referenci. Člancima iz istorije

medicine i zdravstvene kulture rasvetljavaju

se određeni aspekti medicinske prakse u

prošlosti. Dužina teksta može biti do 3500

reči .

Uvod, Cilj rada, Metod, Rezultati,

Zaključak; svaki od navedenih segmenata

pisati kao poseban pasus koji počinje

boldovanom reči

PR IPREM A RU KO P IS A: PR V A

STRANICA sadrži: potpuni naslov, Naslov

treba da što vernije opiše sadržaj članka. U

interesu je časopisa i autora da se koriste

reči prikladne za indeksiranje i

III


——————————————————————————————————————————–

ABC časopis urgentne medicine 2017;(3):I–X

nekom drugom časopisu, te izjavu da su

rukopis pročitali i odobrili svi autori koji

ispunjavaju merila autorstva. Takođe je

potrebno dostaviti kopije svih dozvola za:

reprodukovanje prethodno objavljenog

materijala, upotrebu ilustracija i

objavljivanje informacija o poznatim

ljudima ili imenovanje onih koji su

doprineli izradi rada.

REFERENCE: Sastavni delovi referenci

(autorska imena, naslov rada, izvor itd.)

navode se u svim člancima objavljenim u

časopisu na isti način, u skladu sa

usvojenom formom navođenja. Veoma je

preporučljiva upotreba punih formata

referenci koje podržavaju vodeće

međunarodne baze namenjene vrednovanju,

kao i Srpski citatni indeks, a propisani su

uputstvima: APA - Publication Manual of

the American Psychological Association,

se numerišu redosledom pojave u tekstu.

Reference u tekstu obeležiti arapskim

brojem u uglastoj zagradi [ ... ]. U literaturi

se nabraja prvih 6 autora citiranog članka, a

potom se piše "et al". Imena časopisa se

mogu skraćivati samo kao u Index Medicus

-u. Skraćenica časopisa se može naći preko

web sajta http://www.nlm.nih.gov/. Ako se

ne zna skraćenica, ime časopisa navesti u

celini. Literatura se navodi na sledeći način:

Članak u časopisu: Vega KJ, Pina I,

Krevsky B. Heart transplantation is

associated with an increased risk for

pancreatobiliary disease. Ann Intern Med

1996;124:980-3. Janković S, Sokić D,

Lević M, Šušić V, Drulović J, Stojsavljević

N et al. Eponimi i epilepsija. Srp Arh Celok

Lek 1996;124:217-221. Shen HM, Zhang

QF. Risk assessment of nickel

carcinogenicity and occupational lung

cancer. Environ Health Perspect 1994;102

Suppl 1:275- Knjige i druge

monografije: Ringsven MK, Bond D.

Gerontology and leadership skills for

nurses. 2nd ed. Albany (NY): Delmar

Publishers; 1996. Poglavlje iz knjige:

Phillips SJ, Whisnant JP. Hypertension and

stroke. In: Laragh JH, Brenner BM, editors.

Hypertension: pathophysiology, diagnosis,

and management. 2nd ed. New York:

MATERIJAL I METODE moraju sadržati

dovoljno podataka da bi drugi istraživači

mogli ponoviti slično istraživanje bez

dodatnih informacija. Imena bolesnika i

brojeve istorija bolesti ne treba koristiti, kao

ni druge detalje koje bi omogućili

identifikaciji bolesnika. Treba navesti imena

aparata, softvera i statističkih metoda koje

su korišćene. REZULTATE prikažite jasno i

sažeto. Ne treba iste podatke prikazivati i u

tabelama i na grafikonima. Izuzetno se

rezultati i diskusija mogu napisati u istom

poglavlju. U DISKUSIJI treba raspravljati o

tumačenju rezultata, njihovom značenju u

p o re đen ju sa d r u g im , s l i č n i m

istraživanjeima i u skladu sa postavljnim

hipotezama istraživanja. Ne treba ponavljati

već napisane rezultate. Zaključke treba dati

na kraju diskusije ili u posebnom poglavlju.

PRILOZI UZ TEKST Svaka tabela ili

ilustracija mora biti razumljiva sama po

sebi, tj. i bez čitanja teksta u rukopsiu.

Tabele: Iznad tabele treba da stoji redni broj

i naslov (npr: Tabela 1. Struktura

ispitanika). Legendu staviti u fusnotu ispod

tabele, i tu objasniti sve nestandardne

skraćenice. Ilustracije (slike): Fotografije

moraju biti oštre i kontrastne. Broj crteža i

slika treba ograničiti na najnužnije (u

principu ne više od 4 – 5). Ukoliko se slika

preuzima sa interneta ili nekog drugog

izvora, potrebno je navesti izvor. Ispod

ilustracije treba staviti redni broj iste i

naslov, a ispod ovoga legendu, ukoliko

postoji Naslove i tekst u tabelama i

grafikonima dati i na engleskom jeziku

ZAHVALNICA. Navesti sve saradnike koji

su doprineli stvaranju rada a ne ispunjavaju

merila za autorstvo, kao što su osobe koje

obezbeđuju tehničku pomoć, pomoć u

pisanju rada ili rukovode odeljenjem koje

obezbeđuje opštu podršku. Finansijsku i

materijalnu podršku u vidu sponzorstva,

stipendija, poklona, opreme, lekova i drugo,

takođe treba navesti. Propratno pismo. Uz

rukopis obavezno priložiti pismo koje su

potpisali svi autori, a koje treba da sadrži:

izjavu da rad prethodno nije publikovan i da

nije istovremeno podnet za objavljivanje u

IV


——————————————————————————————————————————–


reviziji od znatnog intelektualnog značaja u

završnom doterivanju verzije rukopisa koji

se priprema za štampanje. Sakupljanje

podataka ili generalno nadgledanje

istraživačke grupe sami po sebi ne mogu

opravdati autorstvo. Svi drugi koji su

doprineli izradi rada, a koji nisu autori

rukopisa, trebalo bi da budu navedeni u

zahvalnici s opisom njihovog rada, naravno,

uz pisani pristanak. Ukoliko je rad deo

magistarske teze, odnosno doktorske

disertacije, ili je urađen u okviru naučnog

projekta, treba posebno naznačiti u

napomeni na kraju teksta. Takođe, ukoliko

je rad prethodno saopšten na nekom

stručnom sastanku, navesti zvaničan naziv

skupa, mesto i vreme održavanja.

Adresa uredništva: ABC časopis urgentne

medicine. Džordža Vašingtona 19, 11000

Beograd e-pošta [email protected]

Raven Press; 1995. p. 465-78. Doktorska

disertacija ili magistarski rad: Kaplan SJ.

Post-hospital home health care: the elderly's

access and utilization [dissertation]. St.

Louis (MO): Washington Univ.; 1995.

Đorđević M: Izučavanje metabolizma i

transporta tireoidnih hormona kod bolesnika

na hemodijalizi. Magistarski rad, Medicinski

fakultet, Beograd, 1989. Članak objavljen

elektronski pre štampane verzije: Yu WM,

Hawley TS, Hawley RG, Qu CK.

Immortalization of yolk sac-derived

precursor cells. Blood. 2002 Nov 15;100

(10):3828-31. Epub 2002 Jul 5. Članak u

casopisu na internetu: Abood S. Quality

improvement initiative in nursing homes:

the ANA acts in an advisory role. Am J

Nurs [serial on the Internet]. 2002 Jun [cited

2002 Aug 12];102(6):[about 3 p.]. Available

from: http://www.nursingworld.org/

AJN/2002/june/ Wawatch.htm Monografija

na internetu: Foley KM, Gelband H,

editors. Improving palliative care for cancer

[monograph on the Internet]. Washington:

National Academy Press; 2001 [cited 2002

Jul 9]. Available from: http://www.nap.edu/

books/0309074029/html Web lokacija:

Cancer-Pain.org [homepage on the Internet].

New York: Association of Cancer Online

Resources, Inc.; c2000-01 [updated 2002

May 16; cited 2002 Jul 9]. Available from:

http://www.cancer-pain.org/. Deo web

lokacije: American Medical Association

[homepage on the Internet]. Chicago: The

Association; c1995- 2002 [updated 2001

Aug 23; cited 2002 Aug 12]. AMA Office

of Group Practice Liaison; [about 2

screens]. Available from: http://

w w w . a m a a s s n . o r g / a m a / p u b /

category/1736.html. Najbolje je koristiti

Zotero ili Mendeley. Autorstvo. Sve osobe

koje su navedene kao autori rada treba da se

kvalifikuju za autorstvo. Svaki autor treba

da učestvuje dovoljno u radu na rukopisu

kako bi mogao da preuzme odgovornost za

celokupan tekst i rezultate iznesene u radu.

Autorstvo se zasniva samo na: bitnom

doprinosu koncepciji rada, dobijanju

rezultata ili analizi i tumačenju rezultata;

planiranju rukopisa ili njegovoj kritičkoj

V


——————————————————————————————————————————–

ABC časopis urgentne medicine 2017;(3) :I-X

Instruction to the authors:

ABC journal of emergency medicine publishes scientific articles related to the

medicine practiced in pre-hospital

environment and on initial hospital level,

but strictly those articles that haven’t

already been printed or submitted for

publishing elsewhere.

Types of articles published in this journal

Original article or case report. The

original article stands for reports

which present results of one’s

original research for the first time.

Case report reveals individual cases

from medical practice and it usually

describes one to three patients or a

family.

Review article – represents individual,

well focused and critical review of

the research topic or field of

expertise in which the author has

al ready made contribution,

documented through auto-citations

Short announcement should be full

original article in a short format

Scientific review - systematic and

critical assessment of a certain

scientific topic based on scientific

arguments

Exceptionally with editor’s approval-

m o n o g r a p h i c , h i s t o r i c a l ,

bibliographic or lexicographic study,

or information review (these are

supposed to summarize data

previously unavailable to public).

If the article is a part of a master’s theses or

a part of a dissertation, or it is made through

a scientific project, it should be emphasized

in a reference at the end of the text.

Likewise, if an article has been presented at

scientific convention, precise information of

the time, place and title of the event should

be noted. Manuscripts should be prepared

a c c o r d i n g t o t h e V a n c o u v e r

R e c o m m e n d a t i o n s ‘ ’ U N I F O R M

REQUIREMENTS FOR MANUSCRIPTS

SUBMITTED TO BIOMEDICAL

JOURNALS’’ recommended by ICMJE

(International Committee of Medical

Journal Editors – Ann Intern Med.

1997;126:36-47.) With the manuscript a

certificate of authorship should be attached.

Editorial staff forwards all the articles to the

expert peer reviewers. Publisher doesn’t

return manuscripts and doesn’t provide

fees.

TECHNICAL DEMANDS

Complete text, references, titles of the

charts and picture legends should be in one

document. Text files should be typed in

Microsoft Office Word program

(extension.doc), using font Times New

Roman size 12, with left alignment and no

indentation. The words should not be cut at

the end of the row, and after punctuation

one character spacing should be made.

Every title and subtitle (introduction,

methodology etc.) should be centered. If the

text contains special characters (symbols),

Symbol font should be used. Do not use

commercial names of drugs and other

medicaments. Instruments (equipment)

should be referred to by their trade names,

producer’s name and address, typed in

parenthesis. Abbreviations should not be

used unless absolutely necessary. Full term

should be given in first appearance in the

text for each abbreviation used, except for

standard units of measurement. Numbers

should be rounded to one decimal whenever

possible. For decimal numbers coma should

be used as a decimal separator in Serbian

text, but period in English text as well as in

tables, graphs and other illustrations.

Measure units should be given according to

International System of Units SI,

Temperature should be specified in degrees

Celsius (°C), the amount of substance in

moles (mole), and blood pressure in

millimeters of mercury (mm Hg).

Charts, diagrams and pictures

Charts should be made in Microsoft Office

VI


——————————————————————————————————————————–


Excel program, using font size 10, and

attached to the original file, along with the

table from which the chart is constructed (do

not import and insert links from other

programs). They should be marked with

Arabic numerals in order of appearance and

titled in both Serbian and English. All the

data within charts should be typed with

Times New Roman size 12 in both Serbian

and English. Abbreviations used in graphs

should be explained in a legend below it in

both languages.

Diagrams should be made by Corel Draw

H3 program or earlier version (do not

import or insert links from other programs

into Corel Draw), or previously prepared

diagram could be recorded and scanned with

resolution 300 dpi in .jpeg format, marked

with Arabic numerals in order of appearance

and titled. All the data should be typed with

Times New Roman size 12, in both Serbian

and English. Abbreviations used in graphs

should be explained in a legend below it in

both languages.

Charts and diagrams should be submitted

with the manuscript in electronic form

(specified format), with the indication of

their exact place in the text (e.g. Chart 1,

Diagram 1… written in red). Abbreviations

used in the text should be explained in the

legends beneath the charts and diagrams in

Serbian and in English.

Tables should be prepared in MO Word (do

not import or insert links into Word

document from other programs) with single

line spacing. Titled tables should be

submitted along with the manuscript in

electronic form and specified format with

indication of their exact place in the text

(e.g. Table 1 written in red).

Pictures and photographs should be marked

with Arabic numerals in order of appearance

with titles in both Serbian and in English.

Photographs should be taken by digital

camera formatted as .jpg file or scanned in

resolution 300 dpi, sized adequately (at least

6-8cm) and submitted with manuscript as a

separate file, with indication of their exact

place in the text (e.g. Picture 1, Photo 2…

written in red). If the photograph has already

been published elsewhere, reference of the

source should be documented.

Every chart or illustration should be self-

explanatory, i.e. understandable even

without reading the text of the article.

Legends should be in the footnotes beneath,

with explanation of all nonstandard

abbreviations. Number of graphs and

illustrations should be limited to 4 or 5

necessary. Note that all charts,

schemes and pictures can be inserted

directly onto their position in the text

VOLUME OF THE MANUSCRIPT

Original articles consisting of Title Page,

Abstract, Article text, References, all

illustrations including legends (tables,

photographs, charts, diagrams), Title page

and Abstract in English – total volume

should not exceed 5,000 words.

Short announcement - 1200

Case report -text should consist of max

2500 words, 3 tables and up to 25

references.

Systematic review, articles on history of

medicine and health education shed light on

certain aspects of past medical practice.

They should consist of up to 3500 words.

MANUSCRIPT PREPARATIONS

FIRST PAGE should be the title page of

your manuscript file. The title should be

short, clear and informative, corresponding

to the content of the paper and it should not

contain abbreviations. Subtitles should be

avoided. It is best to use words appropriate

for searching and indexing, in best interest

of the journal and the author. Best is to use

MESH. . If the title doesn’t have such

words, it would be advisable to add a

subtitle – shorter version of the title (up to

70 characters). First page also contains full

names of all authors, names and addresses

of institutions where they work (use

numbers in brackets to link them with

names of authors), gratitude note possibly

for the help in article realization, suggestion

of the article type (original article, case

VII


——————————————————————————————————————————–


report, review …) and e-mail of the

corresponding author.

SECOND PAGE should contain a structured

abstract (including again the title of the

article, names of authors and coauthors and

names of institutions in which each of them

works) written in both Serbian and English.

If the original article is in Serbian language,

it is desirable to provide the expanded

translation of the abstract, a kind of a

summary. Summary should have the same

structured form and it shouldn’t be longer

than 1/10 of the article length. It states the

introduction, objective of the work, basic

methods of research and analysis, used

materials, important results (statistic

relevance) and main conclusion. The

abstract cannot contain footnotes, figures,

pictures or references. Statements that do

not exist in the article text should be

avoided, as well as general known facts.

Abstracts of original articles should have

250 words and following subtitles:

Introduction, Aim, Method, Results and

Conclusion. Each of these parts should be

written as a separate paragraph that begins

with a bolded word.

Three to six keywords or short phrases

which summarize the content of the paper

should be given under „Keywords” below

the Abstract. A structured abstract for case

reports should not exceed 150 words, with

following subtitles: Introduction, Case

Study and Conclusion.

KEY WORDS are terms or phrases that

describe adequately the contents of the

article for the purpose of indexing and

searching. They should be appointed relying

on an international source (index,

vocabulary or thesaurus) accepted within

specific scientific field, e.g. in medical

circles Medical Subject Headings, or

generally (e.g. key words index Web of

science). The text should be paginated from

one onwards, commencing with the Title

Page within bottom margin.

SUBSEQUENT PAGES should contain the

remaining sections. Every section should be

on a separate page. An original work should

have the following subtitles: Introduction,

Aim, Method, Results, Discussion,

Conclusion, References.

INTRODUCTION should be concise, with

a brief argumentation of the reasons for the

study or research clearly stating the

objective and a brief literature overview of

the theme. A hypothesis, if there is one, and

the aims of the work deriving from that

hypothesis should be noted.

METHOD AND MATERIALS section

must contain enough information for other

researchers to repeat the investigation. All

the details that could enable recognition of

the patient should be avoided. Identify

methods, apparatus (producer’s name and

place in parenthesis) as well as procedures,

statistical methods and software in order to

enable other authors to repeat the results.

When reporting on experiments on humans,

it should be emphasized that the procedure

was done in accordance with the

D e c l a r a t i o n o f H e l s i n k i a n d

Recommendation for Conduct of Clinical

Research from 1975, revised in 1983. The

compliance of the authorized ethics

committee is also obligatory. Names,

initials or patients’ card numbers should

never be published, especially if the

material is illustrated. If there is a

possibility of recognizing the patient, all

details that can provide identification

should be excluded, unless written consent

for publishing is acquired from the patient

or his relatives, which should be

emphasized in the manuscript. You should

also state if the principles of animal

protection according to laws and

regulations were followed in experiments.

A detailed account of statistical methods

used should be given in order to enable that

a well- informed reader can check the

results. Whenever possible, quantify the

results and also state the corresponding

statistical flaw index (e.g. SD, SE or

credibility borders). Avoid relying only on

statistical testing of the hypothesis, such as

VIII


——————————————————————————————————————————–


r value, which does not provide relevant

quantitative data. Always discuss the

plausibility.

RESULTS should be presented clearly and

concisely. Do not repeat all the data from

the tables or illustrations in the text,

emphasize or summarize only significant

observations. The results and discussion can

be presented in the same section.

DISCUSSION should contain interpretation

of the results according to assumed

hypothesis, their significance in relation to

other similar researches. Do not repeat

results that have already been presented. Do

not repeat in detail the data and material

previously disclosed in Introduction or

Results. Implications of findings and their

restrictions, including those of relevance for

future research, should be included in

Discussion. Observations should be

connected to other relevant studies, in

particular those done within the last three-

year period, and only in special cases older

than these.

CONCLUSIONS can be given at the end of

the discussion or in a separate section.

Relate the conclusions to the aims of the

paper. When appropriate, recommendations

can be included.

ACKNOWLEDGMENTS

All other persons who have made substantial

contributions to the work reported in the

manuscript (e.g. data collection, analysis,

and writing or editing assistance) but who

do not fulfill the authorship criteria should

be named with their specific contributions,

with written permission of course. Sources

and funding, sponsorships, scholarships,

gifts, equipment and medicines should also

be listed.

COVER LETTER

Along with the manuscript a cover letter

should be submitted, signed by all qualified

authors. It should contain a statement that

the article hasn’t been previously published

or submitted for publishing in another

journal. The letter should also include a

statement that all those designated as

authors (who meet the authorship criteria)

have read and approved the article.

REFERENCES

Regular components of references (authors’

names, article title, source etc.) are noted in

the same way in every article published in

the journal, according to accepted form of

referencing. The use of format supported by

leading international bases of referencing,

and Serbian Citation Index, following in

fact the instructions of APA (Publication

Manual of the American Psychological

Association), is highly recommended.

References should be listed in order of

appearance. Identify references in text,

tables and legends using ordinal numbers in

square brackets [1]. If the number of

authors exceeds six then six should be

named and the rest should be referred to as

‘’et al’’.

Names of the journals can be abbreviated

only according to Index Medicus.

Abbreviations can be found at http://

www.nlm.nih.gov/. Full title of the journal

should be written if the abbreviation is

unknown.

References should be listed in order of

appearance in the text. The number of

references should not exceed 30, except in

reference overview where there could be up

to 50. Most of the cited works should not be

older than 5 years. All data on cited

literature must be correct. All works,

regardless of their original language, are to

be cited in English, with reference to the

source language in parenthesis after the title

(e.g. in Serbian, in Russian, in French, etc.).

The style of citing should be the same as in

Index Medicus (see the examples below).

Citations from abstracts, secondary

publications, oral announcements,

unpublished papers and certified and

classified documents are not accepted.

http://www.nlm.nih.gov/

http://www.nlm.nih.gov/

IX


——————————————————————————————————————————–


References to papers accepted but not yet

published are acceptable, but should be

designated as „in press” and with the name

of journal.

EXAMPLES OF CORRECT REFERENCE

FORMS

Standard journal article (name all the

authors, but if their number exceeds six,

name six and add et al. Jurhar-Pavlova M,

Petlichkovski A, TrajkovD, Efinska-

Mladenovska O, Arsov T, Strezova A, et al.

Influence of the elevated ambient

temperature on immunoglobulin G and

immunoglobulin G subclasses in sera of

Wistar rats. Vojnosanit Pregl 2003; 60(6):

657–612.

Book or monography: Ringsven MK, Bond

D. Gerontology and leadership skills for

nurses. 2nd ed. Albany (NY): Delmar

Publishers; 1996.

Book chapter: Phillips SJ, Whisnant JP.

Hypertension and stroke. In: Laragh JH,

Brenner BM, editors. Hypertension:

pathoph ysiology, diagnosi s, and

management. 2nd ed. New York: Raven

Press; 1995. p. 465-78.

Dissertation: Knežević D. The importance

of decontamination as an element of

complex therapy of poisoning with

o r g a n o p h o s p h o r o u s c o m p o u n d s

[dissertation]. Belgrade: School of

Veterinary Medicine; 1988 (In Serbian).

(19)

Congress proceedings: Kimura J, Shibasaki

H, editors. Recent advances in clinical

neurophysiology. Proceedings of the 10th

International Congress of EMG and Clinical

Neurophysiology; 1995 Oct 15–19; Kyoto,

Japan. Amsterdam: Elsevier; 1996.

Dictionaries and similar references Kostić

AĐ. Multilingual Medical Dictionary. 4th

Edit ion. Beograd : Nol i t ; 1976.

Erythrophobia; p. 173–4.

In press: Pantović V, Jarebinski M,

Pekmezović T, Knežević A, Kisić D.

Mortality caused by endometrial cancer in

female population of Belgrade. Vojnosanit

Pregl 2004; 61 (2): in press. (In Serbian)

Article in electronic form: Abood S.

Quality improvement initiative in nursing

homes: the ANA acts in an advisory role.

Am J Nurs [serial on the Internet]. 2002 Jun

[cited 2002 Aug 12];102(6):[about 3 p.].

A v a i l a b l e f r o m : h t t p : / /

www.nursingworld.org/AJN/2002/june/

Wawatch.htm

Monograph in electronic form: Foley KM,

Gelband H, editors. Improving palliative

care for cancer [monograph on the

Internet]. Washington: National Academy

Press; 2001 [cited 2002 Jul 9]. Available

f r o m : h t t p : / / w w w . n a p . e d u /

books/0309074029/html

Web location: Cancer-Pain.org [homepage

on the Internet]. New York: Association of

Cancer Online Resources, Inc.; c2000-01

[updated 2002 May 16; cited 2002 Jul 9].

Available from: http://www.cancer-

pain.org/.

Part of web location: American Medical

Association [homepage on the Internet].

Chicago: The Association; c1995- 2002

[updated 2001 Aug 23; cited 2002 Aug 12].

AMA Office of Group Practice Liaison;

[about 2 screens]. Available from: http://

w w w . a m a a s s n . o r g / a m a / p u b /

category/1736.html. Best is to use Zoter or

Mendeley.

AUTHORSHIP

All individuals listed as authors should

qualify for authorship. Each author should

have participated sufficiently in the work to

take public responsibility for the article

content and presented results. One or more

authors should take responsibility for the

integrity of the work as a whole, from

inception to published article. Authorship

credit should be based on substantial

contributions to conception or design of the

http://www.nap.edu/books/0309074029/html

http://www.nap.edu/books/0309074029/html

http://www.cancer-pain.org/

http://www.cancer-pain.org/

X


——————————————————————————————————————————–


work, or the acquisition, analysis, or

interpretation of data for the work; and

drafting of the work or revising it critically

for important intellectual content; and final

approval of the version to be published.

Gathering of the data or just supervision of

the research team is not enough to justify

authorship. All other persons who have

made substantial contributions to the work

reported in this manuscript (e.g., data

collection, analysis, or writing or editing

assistance) but who do not fulfill the

authorship criteria should be named with

their specific contributions and affiliations

in an acknowledgment of the manuscript,

with written permission of course. If the

article is a part of master’s theses or

dissertation, or it came out from a certain

scientific project, it should be noted at the

end of the text. Likewise, if the article has

already been presented at a scientific

convention, precise name of the event, as

well as time and place where it happened

should be noted.

SUBMISSION OF MANUSCRIPT

The manuscript, together will all

illustrations, could be sent by registered

mail, by email or submitted in person in the

Editorial office.

Address: ABC journal of emergency

medicine – Džordža Vašingtona Str. 19,

11000 Beograd

E mail: [email protected]


abc 2019. godina vol 19 broj 1 -...

Documents