zo 12 september 202111.00, 15.00 & 18.00 Concertzaal

ABDEL RAHMAN EL BACHA

72 Preludes

© M

arc

o B

org

gre

ve

Abdel Rahman El Bacha: Chris Maene Straight Strung Concert Grand Piano

—

11.00

Johann Sebastian Bach (1685-1750)Preludes uit Das wohltemperirte Clavier I & II (selectie)

Frédéric Chopin (1810-1849)Preludes, opus 28 (selectie)

Sergey Rachmaninov (1873-1943) Preludes, opus 3, 23 & 32 (selectie)

—

Drie preludes in C (I)Drie preludes in c (I)Drie preludes in Cis (II)Drie preludes in cis (II)Drie preludes in D (I)Drie preludes in d (I)Drie preludes in Es (II)Drie preludes in es (I)

—

15.00

Drie preludes in E (I)Drie preludes in e (I)Drie preludes in F (I)Drie preludes in f (I)Drie preludes in Fis (II)Drie preludes in fis (II)Drie preludes in G (II)Drie preludes in g (II)

—

18.00

Drie preludes in As (I)Drie preludes in gis (I) Drie preludes in A (II)Drie preludes in a (II)Drie preludes in Bes (I)Drie preludes in bes (I)Drie preludes in B (II)Drie preludes in b (I)

Uw applaus krijgt kleur dankzij de bloemen van Bloemblad.

Met de steun van Piano’s Maene

Uitvoerder en programmaBiografie

Abdel Rahman El Bacha (LB/FR/BE) groeide op in een muzikale familie en begon in 1967 piano te studeren bij Zvart Sarkissian, die zelf leerlinge was van Marguerite Long en Jacques Février. Hij studeerde in Frankrijk bij Pierre Sarcan en won vervolgens in 1978 op negentienjarige leeftijd met unanimiteit de Koningin Elisabethwedstrijd. Alhoewel hij hierdoor een directe internationale doorbraak kon realiseren, koos El Bacha ervoor eerst zijn repertoire te verruimen en uit te diepen alvorens een drukke solistencarrière uit te bouwen. Hij nam onder andere de 32 sonates van Beethoven op, het gehele oeuvre van Chopin voor piano-solo, piano met orkest en de melodieën (Forlane), de integrale van het piano-solo werk van Ravel, het eerste

boek van het Wohltemperirte Clavier van Bach (Triton) en de live-opname van de vijf pianoconcerti van Prokofiev met het Muntorkest (Fuga Libera). Zijn recente opnames omvatten de Impromptus van Schubert, de Goyescas-suite van Granados, werken van Prokofiev, een tweede integrale van de Beethovensonates en de cd Arabesques met zijn eigen composities.In 1998 kent de Minister van Cultuur van Frankrijk Abdel Rahman El Bacha de titel van Chevalier des Arts et des Lettres toe. En in 2002 ontving hij van de Libanese Republiek de Médaille de l’Ordre du mérite, de grootste onderscheiding van zijn geboorteland. In februari 2019 werd hem een doctoraat honoris causa van de universiteit van Leuven toegekend.

Expo Yaqine HamzaouiYaqine Hamzaoui is een Brusselse fotograaf en videograaf. Speciaal voor seizoensthema 21-22 rond tijd en herinnering bezette ze samen met een groepje bevriende artiesten – muzikanten, dansers, een dj, een beeldend kunstenaar, een auteur … – 24 uur lang het Concertgebouw. Het resultaat van dat avontuur kan je bewonderen op de muren van het Concertgebouw voor of na een voorstelling of tijdens Concertgebouw Circuit.

Ontdek onze seizoenskunstenaar op concertgebouw.be/seizoenskunstenaar

© P

ete

r D

e B

ruy

ne

DO 09 SEP – ZO 07 NOV 2021

— 02 — — 03 —

12 S

EP

20

21

KLAVIER

BIO

GR

AF

IE

PreludesDe prelude (letterlijk ‘voorspel’) vindt haar oorsprong in de gewoonte van luit- en klavierspelers om hun vingers warm te spelen. Ook in een liturgische context had de prelude een pragmatische bestaansreden. Ze spoorde de kerkgangers aan tot stilte en introduceerde de toonaard van de openingszang. In de vroegst bewaarde klavierpreludes, uit de 15e eeuw, ontplooit zich een improvisatorisch aandoend genre waarin vingervlugheid in de rechterhand gepaard gaat met een trager bewegende linkerhand. Vanaf de tweede helft van de 17e eeuw zien we in de Duitse klaviermuziek de prelude steeds vaker opduiken in combinatie met een fuga of als openingsstuk van een danssuite. Met hun préludes non mesurés (met een vrije invulling van het ritme) legden Louis Couperin en Jean-Philippe Rameau intussen verder de nadruk op het improvisatorische karakter van de prelude. Na een periode van verminderde interesse voor het genre, kwam de prelude bij het begin van de 19e eeuw terug in de belangstelling. Naast enkele schaarse preludes in combinatie met fuga’s, werd de prelude in hoofdzaak een verzelfstandigd genre. Virtuoze pianist-componisten onder wie Ignaz Moscheles en Muzio Clementi integreerden graag enkele preludes in hun recitals. Met zijn Preludes, opus 28 zette Frédéric Chopin de verzelfstandigde prelude op de kaart. Onder meer Stephen Heller, Ferruccio Busoni, Sergey Rachmaninov en Alexander Scriabin volgden zijn voorbeeld om preludes in alle toonaarden te componeren.

‘Voor de leergierige muzikale jeugd’Johann Sebastian Bach voltooide zijn eerste boek van het Wohltemperirte Clavier in 1722, toen hij werkzaam was aan het hof in Köthen. Een jaar later zou hij

• Bach volgde het voorbeeld van zijn voorgangers en koppelde zijn tweemaal 24 preludes aan telkens een fuga in dezelfde toonsoort.

• Ook Chopin en Rachmaninov componeerden preludes in alle mogelijke 24 toonsoorten.

• Daar waar de preludes van Bach en Chopin telkens een gebalde uitwerking zijn van één muzikaal idee, gaat Rachmaninov de breder uitgesmeerde en virtuoze, romantische toer op.

‘Bijzonder is hoe Chopin er telkens weer in slaagt om, soms op amper 30 seconden tijd, een compleet verschillende gevoelswereld op te roepen.’

immers een gooi doen naar de functie van Thomascantor in Leipzig. Bij het solliciteren moesten zijn preludes en fuga’s in alle toonaarden zijn geschiktheid voor de job mee onderstrepen. ‘Voor de leergierige muzikale jeugd en als tijdverdrijf voor hen die in deze studie reeds geoefend zijn’, zo staat op de titelpagina. Bach koos voor systematiek en ordende zijn 24 preludes en fuga’s netjes volgens toonaard: C groot, c klein, Cis groot, cis klein en laat zo alle twaalf tonen telkens in majeur en mineur aan bod komen. Door op de titelpagina ‘Welgetemperd klavier’ te vermelden, verwees hij rechtstreeks naar Andreas Werckmeister (1645-1706). Diens stemmingssysteem zorgde voor een nieuwe verhouding tussen de hele en halve tonen van het octaaf. Componisten konden voortaan alle toonaarden gebruiken, zonder angst voor toonaarden (in het bijzonder die met veel kruisen en mollen) die onaangenaam of onzuiver klonken. In 1744 kwam ook Bachs tweede bundel met 24 preludes en fuga’s uit.

Harmonische verwantschappenFrédéric Chopin was een verwoed Bachliefhebber. Toen hij omwille van zijn zwakke gezondheid in 1838 naar Mallorca trok, nam hij Bachs Wohltemperirte Clavier mee. Chopin zou tijdens dat verblijf zijn 24 preludes, opus 28 voltooien. Net zoals Bach, laat ook Chopin de twaalf toonaarden in majeur en mineur, weliswaar in een andere volgorde, aan bod komen. Door zijn preludes volgens harmonische verwantschappen (op basis van de kwintencirkel) te ordenen, gaf Chopin zijn bundel het karakter van een cyclus. Toch koos hijzelf tijdens zijn pianorecitals nooit voor een integrale uitvoering. Chopin heeft zich duidelijk laten inspireren door de stijl en de gebaldheid van Bachs preludes. Zoals ze bij Bach een staalkaart zijn van toentertijd gekende schrijfwijzen en stijlen, getuigen ze bij Chopin van een uiterst vindingrijke zin voor contrast. Zowel qua tempo als qua begeleidingspatroon, melodievoering, karakter en sfeer zoekt Chopin in elke prelude weer andere oorden op. Bijzonder is hoe hij er daarbij telkens weer in slaagt om, soms op amper 30 seconden tijd, een compleet verschillende

gevoelswereld op te roepen. Daarnaast valt op dat elke prelude, net zoals bij Bach, haast altijd een uitwerking is van slechts één muzikaal idee.

Volbloed romanticusNet zoals Chopin, vatte ook Sergey Rachmaninov zijn preludes op als zelfstandige stukken. Opvallend is dat Rachmaninov niet ineens een complete bundel met 24 preludes componeerde. Zijn prelude in cis klein uit het opus 3 dateert van toen hij net de conservatoriumbanken verlaten had. In 1903 schreef hij zijn tien preludes, opus 10 en pas zeven jaar later componeerde hij zijn dertien preludes, opus 32, zodat ook hij uiteindelijk 24 preludes in alle mogelijke toonaarden kon voorleggen. Een volbloed romanticus en heldenpianist als hij was, componeerde Rachmaninov veel breder uitgesmeerde, contrastrijke en virtuoze preludes dan Bach en Chopin.

ToonaardenIn 1713 publiceerde Johann Mattheson Das neu-eröffnete Orchestre. Daar omschrijft hij onder meer de karakters en expressie die de diverse toonaarden oproepen. ‘Etwas klagend, ehrbar und gelassen, zum Schlaff einladend, aber gar nicht unangenehm dabey’ (‘Ietwat klagend, eerbiedwaardig en kalm, uitnodigend tot slapen, maar toch niet onaangenaam’), zo omschrijft hij a klein. F groot is dan weer ‘capable die schönsten Sentiments zu exprimiren’. Blijkt dat het zoeken naar parallellen tussen ordeningen van toonhoogtes en menselijke eigenschappen al eeuwenlang aan de gang was. Plato boog er zich al over en in de middeleeuwen linkte men bepaalde toonsoorten graag aan de vier temperamenten. De muzikale karakterleer werd verplicht studievoer voor componisten. Dat ook Bach erin thuis was, horen we in de manier waarop hij, onder meer in zijn passies, heel bewust gebruik maakt van bepaalde toonaarden wanneer de tekst daarom vraagt.

— Elise Simoens— 04 — — 05 —

12 S

EP

20

21

Innerlijke reis in 72 preludes

Geniet van meer klavier dit seizoen in het Concertgebouw. Een keur aan klaviervirtuozen bespeelt een rijk instrumentarium van een eeuwenoud klavecimbel over de unieke rechtsnarige concertvleugel tot de nieuwe Steinway van het Concertgebouw.

Met de steun van Piano’s Maene

KLAVIER

MediatheekOpende je al onze schatkist boordevol opnames, publicaties, concertvideo's, afspeellijsten en interactieve verhalen? Uren lees-, kijk- en luisterplezier gegarandeerd. Ontdek het zelf op concertgebouw.be/mediatheek

Mind the ArtistOp uitnodiging van Musea Brugge zorgt het Concertgebouw in het najaar voor een take-over op meerdere museumlocaties. Samen geven we opdrachten aan artiesten die met muziek en dans inspelen op de collectie en het erfgoed van de Brugse musea.

Lees er meer over op concertgebouw.be/mind-the-artist

Muziek en dans op verrassende historische locaties

Het Concertgebouw palmt Musea Brugge in

ZO 19 SEP – ZO 05 DEC 2021

— 06 — — 07 —

12 S

EP

20

21

zo 10.10.21Antwerp Symphony Orchestra & Steven Osborne

Beethoven & Bruckner

wo 20.10.21Daan Vandewalle, Stéphane Ginsburgh & Revue Blanche

Scriabin. Prométhée

za & zo 27 & 28.11.2021 Brussels Philharmonic & Nicholas Angelich Berlioz & Saint-Saëns

zo 19.12.21 Pavel KolesnikovSchubert, Franck, Couperin, Hahn & Fauré

za 15.01.22Antwerp Symphony Orchestra & Anna Vinnitskaya

Rachmaninov, Shostakovich & Gubaidulina

za & zo 22 & 23.01.2022 Wim Berteloot Bach op beiaard

zo 23.01.22 Benjamin Alard & Gerlinde Sähmann Bach. Neumeister-koralen

za 05.02.22 Keiko Shichijo Jürg Frey

zo 06.02.22Guy Vandromme, Eva-Maria Houben, Wim Berteloot

ACT2

zo 13.03.22Frederik Croene, Reinier van Houdt, Elisa Medinilla, Heloisa Amaral, Luc Van Loo & Sarah Picavet

Reich & Eastman

za 26.03.22Youth Orchestra Flanders & Liebrecht Vanbeckevoort

Tchaikovsky & Rachmaninov

za 02.04.22 Jan Michiels, Juan Parra & Lise BruyneelOp zoek naar de verloren tijd

za 30.04.22 Anima Eterna Brugge & Lucas Blondeel Schumann & Brahms

vr 03.06.22Budapest Festival Orchestra & Alexandre Kantorow

Beethoven & Mahler

za 04.06.22Budapest Festival Orchestra & Alexandre Kantorow

Liszt & Mahler

12 S

EP

20

21

ConcertgebouwBrugge

@concertgebouwbr

info & tickets +32 (0)78 15 20 20 — In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge concertgebouw.be

V.U

. Ka

trie

n V

an

Ee

ck

ho

utt

e, '

t Z

an

d 3

4, B

rug

ge

Laat weten wat je van de voorstelling vond op

ConcertgebouwBrugge

@concertgebouwbr

In de kijker

Vox Luminis & Freiburger BarockorchesterRoyals. Händel, Lalande, Caldara

ZATERDAG

20.00 Concertzaal

25 SEP 2021

Londen, Versailles, Wenen. Drie hofsteden, drie vorsten, drie werken met een grandioze traditie. Zo klinken Händels Anthems voor de kroning van George II in 1727 ook in onze tijd nog in Westminster Abbey. Een rijk programma van huisartiest Vox Luminis met het Freiburger Barockorchester.

Camerata Bern & Patricia KopatchinskajaTime & Eternity

VRIJDAG

20.00 Concertzaal

24 SEP 2021

Patricia Kopatchinskaja, bekend voor haar rauwe vioolklank en fijnzinnige programma’s, vertolkt ‘muziek die gemaakt is uit bloed en tranen van getergde zielen’. Rond het Concerto funebre van Hartmann weeft ze werk van Machaut, Bach, Zorn en zangimprovisaties op joodse en bolsjewistische liederen.

© B

ritt

Sc

hill

ing