açsap ersi̇n şi̇mşek

AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASINDA ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE ÜREME SAĞLIĞI

HİZMETLERİNE YAKLAŞIM

Uz. Dr. Engin Ersin ŞİMŞEKKartal Dr. Lütfi Kırdar EAH - Aile Hekimliği Kliniği

31.03.2016

Yasal Dayanak - Mevzuat

T.C. Anayasası• Devletin temel amaç ve görevleri

Madde 5 – … insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.

• Kanun önünde eşitlikMadde 10 – …Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.

• Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığıMadde 17 – Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.


• Ailenin korunması ve çocuk hakları Madde 41 – Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir…


• Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunmasıMadde 56 – … Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

• Gençlik ve sporMadde 58 – … Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır.Madde 59 – Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır…


Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (06.05.1930 / 1489)• Madde 1 - … müstakbel neslin sıhhatli olarak yetişmesini

temin…• Madde 3 - … Doğumu (......) teshil ve çocuk ölümünü tenkis

edecek tedbirler, Validelerin doğumdan evvel ve doğumdan sonra sıhhatlerinin vikayesi, Çocukluk ve gençlik hıfzıssıhhasına ait işlerle çocuk sıhhat ve bünyesinin muhafaza ve tekamülüne ait tesisatın murakabesi…

• Madde 20 - …süt çocuğu muayene ve tedavi evi ve doğum evi tesis ve idaresi, Meccani doğum yardımı için ebe istihdamı…


Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (06.05.1930 / 1489)• Madde 89 - Türkiye hudutları dahilinde doğan her çocuk

doğumu takip eden ilk dört ay zarfında aşılanır. Çocuğun peder ve validesi aşı mecburiyetinin ifa edilmesinden aynı suretle mesuldürler.

• Madde 103 - Vücudun hangi kısmında ve ne şekilde tezahür ederse etsin frengi,belsoğukluğu ve yumuşak şankre müptela her şahıs kendisini Türkiye’de sanat icrasına mezun bir tabibe tedavi ettirmeğe mecburdur.

• Madde 122 - Evlenecek erkek ve kadınlar evlenmeden evvel tıbbi muayeneye tabidir.


Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (06.05.1930 / 1489)• Madde 125 - Süt annelik yapacak kadınlar zührevi

hastalıklarla sari vereme ve cüzzama musap olmadıklarını müspit tabip raporları alırlar…

• Madde 153 - Devletin resmi müesseselerinde doğum yardımı meccanidir. Sıhhi ahvali daha fazla kalmayı istilzam etmeyen vakayide lohusaların doğumdan sonra müesseselerde bir hafta alıkonulması mecburidir.


Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (06.05.1930 / 1489)• Madde 280 - … Ana sütü ile beslenmenin önem ve

üstünlüğünün öğretilmesi, yaygınlaştırılması,süt çocukları ve küçük çocukları besleme yönteminin öğretilmesi konularındaki eğitim ve öğretim; halk eğitimi ve beslenme konularında uygulamalı eğitim yapan gerçek ve tüzel kişilerle birlikte, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından sağlanır. Bu eğitim, ana sütü ile beslenmenin yaygınlaştırılmasını önleyici veya çocuk besinlerini reklam edici nitelikte olamaz.


• 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun (04.04.1928 / 863)

• 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun (12.01.1961 / 10705)

• 2827 Sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (28.05.1983 / 18059)• 181 Sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK

(14.12.1983 / 18251)• 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (15.5.1987 / 19461)• 5258 Sayılı Aile Hekimliği Kanunu (09.12.2004 / 25665) • 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri

Hakkında KHK (02.11.2011 / 28103)


Aile Hekimliği Uygulama YönetmeliğiMadde 4 – Aile Hekiminin Görevleri

• Aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek ve hizmet içi eğitimlerini sağlamak, Bakanlıkça ve Kurumca yürütülen özel sağlık programlarının gerektirdiği kişiye yönelik sağlık hizmetlerini yürütmek.

• Kendisine kayıtlı kişileri bir bütün olarak ele alıp kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini bir ekip anlayışı içinde sunmak.

• Sağlıkla ilgili olarak kayıtlı kişilere rehberlik yapmak, sağlığı geliştirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve üreme sağlığı hizmetlerini vermek.

• Kayıtlı kişilerin yaş, cinsiyet ve hastalık gruplarına yönelik izlem ve taramaları (kanser, kronik hastalıklar, gebe, lohusa, yenidoğan, bebek, çocuk sağlığı, adölesan (ergen), erişkin, yaşlı sağlığı ve benzeri) yapmak.


Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği (25.01.2013/28539)

• Madde 7 – Bağışıklama HizmetleriBağışıklama hizmetleri aile hekimi tarafından yürütülür. Genişletilmiş bağışıklama programı kapsamında ve/veya Bakanlık ve Kurum tarafından yürütülen kampanyalar doğrultusunda ihtiyaç duyulan aşılar, bölgesindeki toplum sağlığı merkezi tarafından aile hekimlerine ulaştırılır. Aile hekimleri aile sağlığı merkezinde soğuk zincir şartlarının sürdürülmesi için gerekli tedbirleri alır.

• Madde 8 – Aile hekimliği Birimine Kişi Kaydı ve Aile Hekimi SeçimiKişilerin aile hekimlerine ilk kaydı, müdürlük tarafından ikamet ettikleri bölge göz önünde bulundurularak yapılır. Yenidoğanlar ile henüz nüfusa kayıtlı olmayan bebek ve çocuklar annelerinin kayıtlı olduğu aile hekimine kaydedilir.


Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği (30.12.2010/27801)

• Madde 16 – Aile hekimine yapılacak ödemeler Kayıtlı kişilerden; Gebeler için (3) katsayısı, Cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlüler için (2,25) katsayısı, 0-59 ay grubu için (1,6) katsayısı, 65 yaş üstü için (1,6) katsayısı, Diğer kişiler için (0,79) katsayısı esas alınır.

Yasal Dayanak - MevzuatAile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği (30.12.2010/27801)

• Madde 18 – Aile hekiminden yapılacak kesintilerKoruyucu hekimlik hizmetlerinden; aşılama, gebe, bebek-çocuk takibi için ayrı ayrı, başarı oranına göre kesinti uygulanır. Sözleşmeyle çalıştırılan aile hekimi veya geçici aile hekimi için 16 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre hesaplanan brüt ücretin;

Aylık başarı oranı, % 98 - % 97 ise % 2’si, Aylık başarı oranı % 96 - % 95 ise % 4’ü, Aylık başarı oranı % 94 - % 90 ise % 6’sı, Aylık başarı oranı % 89 - %85 ise % 8’i, Aylık başarı oranı, % 85’ten daha düşük olanlar için % 10’u

esas alınmak suretiyle hesaplanacak miktarlar, aşılama, gebe, bebek-çocuk takibi için ayrı ayrı değerlendirilerek aile hekimine yapılacak ödemeden düşülür.

Üreme Sağlığı Kavramının Gelişimi

• Ülkemizde üreme fonksiyonu ve buna bağlı sağlık sorunları daha ziyade nüfus, doğurganlık, aile planlaması ve ana çocuk sağlığı kavramları ile bağdaştırılmakta ve bu kapsamda değerlendirilmekteydi.

• Bu nedenle, üreme sağlığı politikaları denildiğinde, ilk akla gelen nüfus politikaları olmaktadır. Nüfus konusu bile ancak Cumhuriyet’in kurulduğu dönemlerde politika olarak ele alınmaya başlanmıştır.

• Günümüze kadar nüfus politikalarının hedefi nüfus artış hızını azaltmak veya arttırmak yönünde olmuştur. Bir başka deyişle antinatalist veya pronatalist yaklaşımlar izlenmiştir.


• 5-13 Eylül 1994 tarihinde Kahire’de toplanan Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (UNKK) sonrasında uluslararası sağlık gündemine giren üreme sağlığı kavramı; üreme sistemi ve sistemin fonksiyonları ile işleyişine ilişkin sadece hastalık veya sakatlığın olmaması değil aynı zamanda fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden bütünüyle iyi olma durumunu ifade etmektedir.

• Bütün çiftlerin ve bireylerin çocuklarının sayısına, doğum aralığına ve zamanlamasına özgürce ve sorumlulukla karar verme, bunu yapabilecek bilgiye sahip olma, cinsel ve üreme sağlığında en yüksek standartlara ulaşma, ve bu konuda şiddet, baskı ve ayrımcılık olmaksızın karar verme haklarını ifade eden üreme hakları kavramı da Kahire Konferansı’nda üreme sağlığı konusuyla beraber ele alınmış ve insan hakları kapsamında değerlendirilmiştir.


• Konferans sonunda ilan edilen UNKK Eylem Programı ile Evrensel Eğitim, Bebek ve Çocuk Ölümlerinin Azaltılması, Anne Ölümlerinin Azaltılması ve Aile Planlamasını

da kapsayan Üreme ve Cinsel Sağlık Hizmetlerine Erişim olarak sınıflandırılan dört temel alanda 20 yıllık hedefler öngörülmüş ve tüm ülkelerin bu hedeflere ulaşmak üzere sağlık politikalarını gözden geçirmesi istenmiştir.

• “Üreme sağlığı programlarının kadınların ve adolesanların ihtiyaçlarını da kapsayacak biçimde yeniden düzenlenmesi gerektiği ve üreme sağlığı bilgisi, danışmanlık ve üreme sağlığı hizmetlerini adolesanlar ve erişkin erkekler için de ulaşılabilir kılacak yenilikçi programlara ihtiyaç olduğu” ifade edilerek adolesanlara dikkat çekilmiştir.


• Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı’nın, ülkemizde 1994 yılında Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın hazırlıkları ile aynı zamanda yapılmış olması; 1995-2000 dönemi planına doğurganlığın düzenlenmesi, özgür ve bilinçli seçim yapmaya yardımcı olacak türde kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinin verilmesi, hedef kitlelerin ihtiyaç ve tercihlerini dikkate alan bir yaklaşım gibi yeni kavramların girmesine ön ayak olmuştur.

• 2000-2005 dönemini kapsayan Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı; dengeli ve sürdürebilir bir kalkınma hedefi için nüfusun eğitim, sağlık ve insan gücü yönünden niteliklerinin iyileştirilmesini ve yaşam kalitesinin arttırılmasını amaçlamıştır. Aile planlaması kavramı tek başına yeterli görülmemiş ve üreme sağlığı da eklenmiştir. Bu çerçevede Planın “Nüfus, Demografi Yapısı, Göç” Özel İhtisas Komisyonu’na bağlı olarak bir “Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması” Alt Komisyonu oluşturulmuştur.


• Bu amaçla bugüne kadar yürütülmüş olan iki ana program bulunmaktadır: Bunlar, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) ve T.C. Hükümeti arasında imzalanmış olan UNFPA 3. Ülke Programı ve Avrupa Birliği Türkiye Temsilciliği ile T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen Türkiye Üreme Sağlığı Programı’dır.

• Ergenleri ve gençleri özel ilgi isteyen iki grup olarak gören Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 21.yüzyılda ulaşmayı amaçladığı öncelikli 21 sağlık hedefi listesinin başında; yaşama sağlıklı başlangıç ve gençlerin sağlığının geliştirilmesi yer almaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre; 10-19 yaş arası dönem “Adolesan Dönem”,15-24 yaş arası dönem “Gençlik Dönemi” olarak adlandırılmakta, 10-24 yaş arası insanlara “Genç İnsanlar” denilmektedir.

Aile Hekimliği

• Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktasını oluşturan,• Kolay ulaşılabilen ve hizmet sunumunda süreklilik arz eden,• Bütüncül bir bakış açısına sahip olan ve• Sunduğu hizmeti kişinin gereksinimlerine göre şekillendirirken

konunun Aile ve toplumla ilgili yönlerini de dikkate alabilen bir disiplinin mensubu olan

AİLE HEKİMİANNE İLE BEBEĞİN SAĞLIĞINI, ERGENLİKTEN YAŞLILIĞA UZANAN SÜREÇTE ÜREME SAĞLIĞI İLE BİRLİKTE DEĞERLENDİRMELİDİR…

Aile Hekimliği

AYRICA; – NÜFUS, – EĞİTİM DÜZEYİ, – GELİR DÜZEYİ, – COĞRAFİ DAĞILIM, – ÇEVRESEL FAKTÖRLER, – KÜLTÜR DÜZEYİ VE – SOSYAL DURUM

GİBİ SAĞLIK SİSTEMİ DIŞINDAKİ FAKTÖRLERİ DE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMALIDIR.

Erge

nlik

Yaşlılık

Okul Çocuğu Oyun Çocuğu Süt Çocuğu

Yenidoğan

SağlıksızCinsellik

ErgenGebelik

CinselEğitim

Tanı TedaviEğitim

HIV/CYBH

GüçlendirmeYasal/Toplumsal

Değişim

Cinsel Şiddet

Paralı Seks

DoğurganlığınDüzenlenmesi

Anne ve NeonatalÖlümleri veHastalıkları

BeslenmeYetersiliğiAnemi

Kısırlık

ÜremeYolları

Kanserleri

Osteoporoz

Bilgilendirme

Doğum KontrolüKürtaj

Doğum ÖncesiDoğum ve Doğum

Sonu Bakım.Bebek Bakımı. Aile Planlaması

EğitimDanışmanlık

Tedavi

EğitimEk Beslenme

Emzirme

Erken TanıTedavi

BilgilendirmeTedavi

Aile Hekimliği - Mevcut Durum

• Ortalama 3600 nüfus• 0-14 yaş nüfus yaklaşık 900• 60 bebek / lohusa• 70-75 gebe• 15-49 yaş kadın nüfusu yaklaşık 1000• Ortalama 40 hasta/gün (izlemler dahil)• Ortalama 10 izlem/gün

AHBS- Performans Bilgileri

AHBS- Çocuk İzlem

AHBS- Gebe İzlem

AHBS- 15-49 Yaş Kadın İzlemi

Yıllara Göre Kırsal ve Kentsel Nüfus Oranı (%), Türkiye

Kentsel Nüfus Oranlarının Uluslararası Karşılaştırması, (%), 2013

Yıllara Göre 0-14 Yaş Nüfus ve 65 Yaş ve Üzeri Nüfus Oranları, (%), Türkiye

0-14 Yaş Nüfus Oranlarının Uluslararası Karşılaştırması, (%), 2013

Yıllara ve Kurum Türlerine Göre Toplam Hekime Müracaat Sayısı, Tüm Sektörler, Türkiye

2002 2010 2011 2012 2013 2014Sağlık Ocağı 69.103.517 84.629.163 - - - -

Aile Hekimliği - 108.976.049 240.298.753 221.672.029 212.318.024 214.120.750

Verem Savaş Dispanseri

2.012.458 2.378.998 2.219.534 2.143.765 1.815.805 1.643.937

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi

2.980.481 3.831.859 944.842 630.583 536.707 660.056

TSM’ler Tarafından Yapılan Diğer Muayeneler

- - - 10.035.342 4.999.980 2.234.348

Özel Poliklinikler 731.132 2.497.352 882.973 655.432 582.265 546.514

Birinci Basamak Toplamı

74.827.588 202.313.421 244.346.102 235.137.151 220.252.781 219.205.605

Özel Tıp Merkezleri

9.824.802 33.788.328 29.040.707 32.012.211 31.256.100 28.208.781

Hastaneler 124.313.659 302.984.218 337.849.536 354.636.935 378.812.243 396.577.644

2.ve 3. Basamak Toplamı

134.138.461 336.772.546 366.890.243 386.649.146 410.068.343 424.786.425

Genel Toplam 208.966.049 539.085.967 611.236.345 621.786.297 630.321.124 643.992.030

Yıllara ve Hizmet Kapsamına Göre Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısı, Tüm Sektörler

Yıllara ve Hizmet Kapsamına Göre Hekime Müracaat Sayısının Oranı, (%), Tüm Sektörler

Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısının Uluslararası Karşılaştırması, 2013

İBBS -1’e Göre Aktif Çalışan Aile Hekimi Başına Düşen Nüfus, 2014

Yıllara Göre Birinci Basamak Kuruluşlarında Hekime Müracaat Sayısı,

Tüm Sektörler

Yıllara Göre Gebe, Bebek, Çocuk ve Lohusa İzlem Faaliyetleri

2002 2010 2011 2012 2013 2014

Gebe Başına Ortalama İzlem Sayısı 1,7 4,2 4,3 4,1 4,3 4,8

Bebek Başına Ortalama İzlem Sayısı 3,4 7,1 8,1 8,6 8,8 8,2

Çocuk Başına Ortalama İzlem Sayısı 1,0 1,6 2,0 2,2 2,2 2,2

Loğusa Başına Ortalama İzlem Sayısı 0,7 1,5 2,0 2,3 2,9 3,0

İBBS-1’e Göre Gebe Başına Ortalama İzlem Sayısı

İBBS-1’e Göre Bebek Başına Ortalama İzlem Sayısı

İBBS-1’e Göre Çocuk Başına Ortalama İzlem Sayısı

İBBS-1’e Göre Lohusa Başına Ortalama İzlem Sayısı

Yıllara Göre Ana Çocuk Sağlığı ve Aile

Planlaması Göstergeleri, Türkiye

2002 2010 2011 2012 2013 2014

Sağlık Kuruluşunda Gerçekleşen Doğum Oranı (%)

75 92 94 97 98 98

Antenatal Bakım Kapsamı (En Az Bir Ziyaret) (%)

70 94 95 97 98 97

Sezeryen Doğumların Tüm Doğumlar İçindeki Payı (%)

21,0 45,5 46,6 48,0 50,4 51,1

Primer Sezeryenin Tüm Doğumlar İçindeki Payı (%)

- 25,7 24,8 24,6 25,9 26,3

Yıllara ve Sektörlere Göre Hastanede Yapılan Doğumların Sezaryen ve Primer Sezaryen

Oranları, (%), Türkiye

Sezeryan Doğumların Hastane Doğumları İçindeki Payı (%)

Primer Sezeryan Doğumların Hastane Doğumları İçindeki Payı

(%)

2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Sağlık Bakanlığı 40,2 36,8 35,3 36,0 35,5 22,4 17,6 15,4 15,5 15,0

Üniversite 65,2 65,9 62,6 63,0 63,8 38,4 37,4 33,6 33,6 32,4

Özel 63,7 66,6 66,2 67,9 69,5 36,3 38,3 37,3 37,3 39,6

Toplam 49,7 49,7 49,6 51,4 52,4 28,0 26,5 25,4 25,4 27,0

Yıllara Göre Aşılama Hızları, (%), Türkiye

2002 2010 2011 2012 2013 2014

DaBT 1 82 98 98 97 97 97

DaBT 2 80 98 98 97 98 96

DaBT 3 78 97 97 97 98 96

BCG 77 97 95 96 96 95

HBV-3 72 96 96 97 97 95

KKK 82 97 98 96 98 94

KPA 3 - 95 96 97 97 96

Çocuk Sağlığı İle İlgili Programlar

• Yenidoğana Temel Yaklaşımın Sağlanması Programı• Bebek ve Çocuk İzlemleri Programı• Yenidoğan Yoğun Bakım Programı• Yenidoğan Taramaları Programı• Ana ve Çocuk Beslenmesi Programı• Çocuk Enfeksiyonlarını İzleme Programı• Bebek Ölümlerini İzleme Programı

Yıllara ve Aşı Takvimine Göre Uygulanan Aşı Antijen Sayısı, Sağlık Bakanlığı

İBBS -1’e Göre Beşli Karma Aşı (DaBT+IPA+Hib) Üçüncü Doz Aşılama Hızı , (%), 2002,2014

(DaBT+IPA+Hib) Aşılama Hızlarının Uluslararası Karşılaştırması, (%) , 2013

İBBS -1’e Göre HBV -3 Aşılama Hızı, (%)

İBBS -1’e Göre KKK Aşılama Hızı,(%)

KKK Aşılama Hızlarının Uluslararası Karşılaştırması, (%) , 2013

0-6 Yaş Çocukların Son 6 Ay İçinde Geçirdiği Başlıca Hastalık/Sağlık Sorunlarının Cinsiyete Göre Dağılımı

Kadın Erkek Toplam

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu (Tonsilit, Orta Kulak İltihabı, Farenjit vb.)

42,8 40,9 41,9

İshal 33,7 32,7 33,2

Bulaşıcı Hastalıklar(Suçiçeği, kabakulak vb.)

6,2 9,4 7,8

Kansızlık(Demir Eksikliği Anemisi vb.)

11,4 10,3 10,8

Ağız ve Diş Sağlığı Sorunları 9,6 9,1 9,3

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonu (zatürre vb.) 10,1 10,1 10,1

İdrar Yolu Enfeksiyonu 3,2 6,1 4,6

Cilt Hastalıkları 5,9 4,7 5,3

D Vitamini Eksikliğine Bağlı Kemik Bozuklukları 2,5 2,0 2,3

7-14 Yaş Çocukların Son 6 Ay İçinde Geçirdiği Başlıca Hastalık/Sağlık Sorunlarının Cinsiyete Göre Dağılımı, 2014

Hastalık/Sağlık SorunuKadın Erkek Toplam

Ağız ve Diş Sağlığı Sorunları24,6 24,6 24,6

Göz İle İlgili Sorunlar13,4 14,3 13,8

Enfeksiyöz Hastalıklar9,3 9,6 9,4

Cilt Hastalıkları4,7 5,1 4,9

Beslenme İle İlişkili Hastalıklar3,4 3,6 3,5

İşitme İle İlgili Sorunlar3,5 2,3 2,9

Ruh Sağlığı Sorunları2,2 1,9 2,1

Kas İskelet Sistemi Hastalıkları2,0 2,4 2,2

Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu

Sağlık Kuruluşları Programı

Amaç: Başarılı bir emzirmenin başlatılması ve sürdürülmesi için annelerin hem doğum öncesi hem de doğum sonrası dönemde sadece aileleri ve toplum tarafından değil, bütün sağlık sistemi tarafından desteklenmesini sağlamak.


Sağlık Kuruluşları Programı (10 Öneri)• Emzirmeye ilişkin yazılı bir politika hazırlamak ve bunu

düzenli aralıklarla tüm sağlık personelinin bilgisine sunmak.

• Tüm sağlık personelini bu politika doğrultusunda eğitmek.• Hamile kadınları, emzirmenin yararları ve yöntemleri

konusunda bilgilendirmek.• Doğumu izleyen yarım saat içinde emzirmeye başlamaları

için annelere yardımcı olmak.• Annelere, emzirmenin nasıl olacağını ve bebeklerinden

ayrı kaldıkları durumlarda sütün salgılanmasını nasıl sürdürebileceklerini göstermek.


Sağlık Kuruluşları Programı (10 Öneri)

• Tıbben gerekli görülmedikçe, yeni doğanlara anne sütünden başka bir yiyecek ya da içecek vermemek.

• Anne ile bebeğin 24 saat bir arada kalmalarını sağlayacak bir uygulamayı benimsemek.

• Bebeğin her isteyişinde emzirilmesini teşvik etmek.• Emzirilen bebeklere yalancı meme veya emzik vermemek.• Emzirmeyi destekleyen grupların oluşumunu sağlamak ve

taburcu olan anneleri bu gruplara katılmaya teşvik etmek.

Bebek ve Çocuk Ölümü

DÜNYADA HER YIL;• 6 milyona yakın bebeği daha bir yaşına

gelmeden kaybediyoruz. • Bunların yaklaşık 4 milyonu 1 aylık olmadan

ölüyor. • 1 aylık bebek ölümlerinin 2/3’si ilk bir haftada, • Bunların da 2/3’si birinci günde olmaktadır.


• Tüm 5 yaş altı çocuk ölümlerinin % 50 si 6 ülkede gerçekleşiyor: Hindistan, Nijerya, Çin, Pakistan, Kongo, Etiyopya

• Ölümlerin % 99 u alt gelir grubu ülkelerde gerçekleşiyor.

• Ölümlerin % 90 ı dünya üzerindeki 200 e yakın ülkenin yaklaşık 40 ında gerçekleşiyor. gerçekleşiyor.

İBBS-1’e Göre Bebek Ölüm Hızı, (1.000 Canlı Doğumda), 2014

Bebek Ölüm Hızının Uluslararası Karşılaştırması, (1.000 Canlı

İBBS-1'e Göre Neonatal Ölüm Hızı, (1.000 Doğumda), 2014

Neonatal Ölüm Hızının Uluslararası Karşılaştırması , (1.000 Canlı Doğumda),2013

İBBS-1’e Göre Postneonatal Ölüm Hızı, (1.000 Canlı Doğumda), 2014

İBBS-1’e Göre Beş Yaş Altı Ölüm Hızı, (1.000 Canlı Doğumda), 2014

Beş Yaş Altı Ölüm Hızının Uluslararası Karşılaştırması, (1.000 Canlı Doğumda), 2013

Türkiye Perinatal Mortalite Çalışması

0-28 Günlük Ölen Bebeklerde Temel Ölüm Nedenleri

• Yenidoğanın solunum distres sendromu % 26,5• Preterm diğer bebekler % 11,8• Yenidoğan bakteriyel sepsisi % 11,8• Doğum anoksisi % 8,8

Türkiye Perinatal Mortalite Çalışması

0-4 Yaş Arası Çocuklarda Temel Ölüm Nedenleri

• Perinatal nedenler % 5.75• İnfeksiyöz ve paraziter hst. % 2.57• Düşük doğum ağırlığı % 2.28• Bulaşıcı olmayan hst. % 2.18• Solunum enfeksiyonları % 2.12• Alt solunum yolu enfeksiyonları % 1.95


• Bebek ölümlerindeki düşüş sevindiricidir, ancak yeterli değildir.

• Bölgeler arası farklılıklar devam etmektedir.• Riskli gebelikler önemini korumaktadır.• Doğumun hastanede yapılması ve ilk 24 saat çok

önemli!..• Doğum öncesi bakım ve yenidoğana temel yaklaşım

çok önemli!.. (NRP)• Solunum yolu enfeksiyonları önemini koruyor.

Ana Sağlığı İle İlgili Programlar

• Evlilik ve Gebelik Öncesi Danışmanlık Programı• Aile Planlaması Programı• Doğum Öncesi Bakım Programı• Acil Obstetrik Bakım Programı• Doğum ve Sezaryen Programı• Doğum Sonu Bakım Programı• Anne Ölümlerini İzleme Programı

İBBS-1’e Göre Sağlık Kuruluşlarında Gerçekleşen Doğumların Tüm Doğumlar

İçindeki Oranı, (%)

Sağlık Kuruluşlarında Gerçekleşen Doğumların Uluslararası Karşılaştırması, (%), 2014

BBS-1’e Göre Antenatal Bakım Kapsamı (En Az Bir Ziyaret), (%)

Antenatal Bakım Kapsamının Uluslararası Karşılaştırması, (En Az Bir Ziyaret), (%), 2014

İBBS-1’e Göre Sezaryen Doğumların Tüm Doğumlar İçindeki Oranı, (%)

Sezaryen Doğumların Tüm Doğumlar İçindeki Oranının Uluslararası Karşılaştırması, (%),

2014

İsteyerek Düşük Yapma Oranı (100 Gebelikte)

Annenin Yaş Grubuna Göre Doğumların Tüm Doğumlar İçindeki Oranı, (%) , 2014

Yaşa Özel Doğurganlık Hızı, 2014,(‰)

Anne Ölümü

DÜNYADA HER BİR DAKİKADA;

•380 kadın gebe kalmakta, •190 kadın istenmeyen veya planlanmayan

gebelikle karşılaşmakta, •110 kadın gebelikle ilgili komplikasyon

yaşamakta, •40 kadın tehlikeli düşük yapmakta ve •1 kadın ölmektedir.

81

Maternal Mortality Ratio (1995)(per 100,000 live births)

VERY HIGH - 600 or more MODERATE - 300-599 LOW - less than 100 LOW - less than 100 No data

Source: WHO,UNICEF, UNFPA, Maternal Mortality in 1995: Estimates developed by WHO, UNICEF, UNFPA. Geneva, 2001

Dünyada Anne Ölümlerinin Nedenlerine Göre Dağılımı (%)

İBBS -1’e Göre Anne Ölüm Oranı, (100.000 Canlı Doğumda), 2014

Anne Ölüm Oranı Uluslararası Karşılaştırması (100.000 Canlı Doğumda), 2013

Anne Ölümü

• Anne ölümlerindeki düşüş sevindiricidir, ancak yeterli değildir. 2015 yılı için yüz binde 10 un altı hedefine ulaşılamamıştır.

• Bölgeler arası farklılıklar devam etmektedir.• Kanama ve eklampsi/ preeklampsi önemini korumaktadır.• Doğumun hemen öncesi ve doğum sonu ilk 48 saat çok

önemli!..• Evde ve sevk edilirken ölümler önemini korumakta!..• Doğurganlığın planlanması ve Hipertansiyon önemini

korumakta!..

Anne Ölümü

• Dünya Sağlık Örgütü, anne ölümlerinin üç gecikme modeline dayandığını bildirmektedir: – Hizmet almaya karar vermede ve hizmete yönelmede

gecikme– Hizmete ulaşım ve erişimde gecikme– Hizmetin sunumunda gecikme

Anne Ölümü

• Önlenebilir faktörlerde hane halkı ile ilgili faktörler ön plandadır.

• Personel ve sağlık kuruluşunun uzak olması çok önemli.• Kişisel sağlık eğitimi önemini koruyor.• Riskli gebelikler önemini korumaktadır.

Anne Ölümü

Düşük kaliteli doğum öncesi bakım

% 17.2

Pratisyen hekim tanı koyamadı/sorun ile

başa çıkamadı% 17.2

Ebe tanı koyamadı/sorun ile

başa çıkamadı% 21.2

Sevk edilememe/ sevkte gecikme

% 9.8

Kadın-doğum ekibi tanı koyamadı/sorun

ile başa çıkamadı% 34.6

ANNE ÖLÜMLERİNE KATKIDA BULUNAN SAĞLIK PERSONELİ İLE İLGİLİ FAKTÖRLER

Anne Ölümleri Veri Formları

• F01-KÜSDB-AO Veri Toplama Formu

• F02-KÜSDB-AÖ Ön İnceleme Raporu Formu

• F03-KÜSDB-AÖ Sözel Otopsi Formu

• F04-KÜSDB-AÖ Sağlık Kurumu Kayıt İnceleme Raporu

• F05-KÜSDB-AÖ Defin Bildirim Formu

• F06-KÜSDB-AÖ İl İnceleme Komisyon Raporu

• F21-KÜSDB-Anne Ölümü İl Bildirim Formu

• F22-KÜSDB-AÖ Defin Listesi

Üreme Sağlığı İle İlgili Programlar

• Ergen Sağlığı ve Gençlik Programı• Yaşlı Üreme Sağlığı Programı• Cinsel Sağlık Programı• AÇSAP Hizmetlerine Erkek Katılımının Sağlanması

Programı• Uluslararası Eğitim Programı

Üreme Sağlığı – Sorunlar

• İlk cinsel deneyim yaşı giderek küçülüyor.

• İlk doğum yaşı çok düşük, bu durum kadın eğitimi ile paralellik gösteriyor

• Kontraseptif kullanım sıklığı istenen düzeyde değil.

• Adolesanların üreme sağlığı açısından riskli davranışta bulunma eğilimi fazla.

• 15-19 yaş grubundaki kadınların % 4.5i ve 20-24 yaş grubundaki kadınların % 4,2si en az bir düşük yapmışlar.

Onsekiz Yaş ve Üzeri Bireylerin Kendi Kendine Meme Muayenesi Yapma Durumu (%)

%

Bugüne Kadar Hiç Kendi Kendime Meme Muayenesi Yapmadım 65,1

Arada Sırada (3 Ayda Birden Daha Az Sıklıkla) Kendi Kendime Meme Muayenesi Yapıyorum.

19,4

2-3 Ayda Bir Kendi Kendime Meme Muayenesi Yapıyorum. 5,4

Her Ay Düzenli Olarak Kendi Kendime Meme Muayenesi Yapıyorum. 10,1

Onbeş Yaş ve Üzeri Bireylerin Mamografi Çektirme Durumunun Yerleşim Yerine Göre

Dağılımı, 2012

Kır Kent Türkiye

Son 12 Ay İçerisinde Mamografi Çektirdim. 4,9 7,7 6,8

Son 12 Aydan Daha Öncesine Mamografi Çektirdim. 8,2 12,2 10,9

Mamografi Çektirmedim. 84,2 78,6 80,4

Onbeş Yaş ve Üzeri Bireylerin Smear Yaptırma Durumunun Yerleşim Yerine Göre Dağılımı,

2012

Kır Kent Türkiye

Son 12 Ay İçerisinde Smear Yaptırdım. 5,4 9,1 7,9

Son 12 Aydan Daha Öncesinde Smear Yaptırdım. 7,7 12,6 11,1

Smear Yaptırmadım. 82,2 75,9 77,9

Ne yapmalıyız ?

Üreme çağındaki kadınlar temel sağlık hizmetlerinden yararlanmalı;

• Kadının sağlık durumu, eğitimi ve statüsü düzeltilmeli

• Kız çocukları yeterli ve doğru beslenmeli• Erken evlilik ve erken gebelikten korunmalı• Güvenli cinsel yaşam sağlanmalı

Ne yapmalıyız ?Doğum öncesi bakım hizmetlerinin niceliği ve

niteliği arttırılmalı;• Gebeler doğru ve yeterli beslenmeli • Gebeler sağlık personeli tarafından uygun sıklıkta ve

nitelikte izlenmeli• Riskli gebeliklerin tespiti, anemi, pre-eklampsi ve kanama

gibi gebelik komplikasyonlarının izlem ve tedavisine önem verilmeli

• Doğuma hazır olma, tehlike işaretlerini bilme, bebeği doğumdan sonra erken ve yalnız anne sütü ile besleme konusunda bilgilendirme yapılmalı

Ne yapmalıyız ?

Yenidoğana yaklaşımda standardizasyon sağlanmalı ;•Doğum yapılan sağlık kuruluşunda çalışan her personel Neonatal Resüsitasyon eğitimi almalı•Hipotermi önlenmeli•Doğumdan hemen sonra emzirmeye başlanmalı•Prematürite ve DDA yenidoğanlara özel dikkat gösterilmeli•Yenidoğan taramaları yapılmalı•Bebekler sağlık personeli tarafından uygun sıklıkta ve nitelikte izlenmeli

Ne yapmalıyız ?

Bebekler doğru ve yeterli beslenmeli ;•Bebekler sağlık personeli tarafından uygun sıklıkta ve nitelikte izlenmeli

•Bebekler ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmeli, 6 aydan sonra uygun ek gıdalarla birlikte emzirme 2 yıla kadar sürdürülmeli

•Vitamin ve mikronütrien eksiklikleri giderilmeli

•Protein-enerji malnütrisyonları önlenmeli

Ne yapmalıyız ?

Çocukluk çağı enfeksiyonları önlenmeli ve tedavi edilmeli ;•Genişletilmiş bağışıklama programı eksiksiz uygulanmalı

•Solunum yolu enfeksiyonları önlenmeli ve uygun tedavi sağlanmalı

•İshalli hastalıkların kontrolü sağlanmalı

Üreme Sağlığına Giriş

Üreme Sağlığına Giriş

• ÜREME SAĞLIĞI VE ÜREME HAKLARI• TOPLUMSAL CİNSİYET VE SAĞLIĞA ETKİLERİ • CİNSELLİK VE CİNSEL SAĞLIK• İLETİŞİM BECERİLERİ • DANIŞMANLIK • ENFEKSİYONLARIN ÖNLENMESİ• CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİNDE

KALİTE YAKLAŞIMI

Güvenli Annelik

Güvenli Annelik

• GÜVENLİ ANNELİĞE GİRİŞ • 15-49 YAŞ KADIN İZLEME VE GEBELİK ÖNCESİ BAKIM• DOĞUM ÖNCESİ BAKIMDA ÖYKÜ ALMA, MUAYENE VE KAYIT ALTINA ALINMASI• GEBELİK YAKINMALARI VE DOĞUM ÖNCESİ BAKIM DANIŞMANLIĞI• ANEMİNİN TANI VE YÖNTEMİ • DÜŞÜKLERİN YÖNETİMİ • DOĞUM EYLEMİNİN İZLEMİ VE DOĞUMUN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ• DOĞUM EYLEMİNİN ÜÇÜNCÜ VE DÖRDÜNCÜ EVRELERİ • DOĞUM İZLEMİNDE PARTOGRAF KULLANIMI.• VAJİNAL MUAYENE • EPİZYOTOMİ VE PERİNE YIRTIKLARI • POSTPARTUM BAKIM VE YÖNETİM• EMZİRME İLE BEBEK BESLENMESİ• YENİDOĞANIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DURUMLARIN YÖNETİMİ• POSTPARTUM KANAMA YÖNETİMİ• ACİL OBSTETRİK BAKIMDA (AOB) SEVK

Gençlere Yönelik Üreme Sağlığı Hizmetleri

Gençlere Yönelik Üreme Sağlığı Hizmetleri

• TÜRKİYE'DE GENÇLERİN ÜREME ve CİNSEL SAĞLIK DURUMLARI • ADOLESAN ve GENÇLERİN CİNSEL ve ÜREME HAKLARI • GENÇLERİN CİNSELLİĞİ• GENÇLERİN CİNSELLİK NORM ve DEĞERLERİ• ADOLESAN DÖNEMDE FİZİKSEL, CİNSEL BÜYÜME, ve PSİKOSOSYAL

GELİŞME• GENÇLERİN CİNSEL ve ÜREME SAĞLIK GEREKSİNİMLERİ• GENÇLERDE SIK GÖRÜLEN SORUNLAR• GENÇLERLE İLETİŞİM ve DANIŞMANLIK• SAĞLIK KURULUŞLARINA ULAŞMADA SINIRLILIKLAR ve ÇÖZÜM YOLLARI• SEKTÖRLERARASI İŞBİRLİĞİ• EYLEM PLANI

Aile Planlaması Danışmanlığı

Aile Planlaması Danışmanlığı

• AİLE PLANLAMASI HİZMETLERİNE GENEL BAKIŞ • AİLE PLANLAMASI DANIŞMANLIĞI• KOMBİNE HORMONAL KONTRASEPTİFLER• SADECE PROGESTERON İÇEREN HORMONAL KONTRASEPTİFLER • RAHİM İÇİ ARAÇLAR• BARİYER YÖNTEMLER• DOĞAL AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ• GÖNÜLLÜ CERRAHİ STERİLİZASYON• İSTENMEYEN GEBELİKLER • ÖZEL DURUMLARDA AİLE PLANLAMASI DANIŞMANLIĞI • AİLE PLANLAMASI HİZMETLERİNİN ORGANİZASYONU • AİLE PLANLAMASI DANIŞMANLIĞI UYGULAMASI• AİLE PLANLAMASI EĞİTİMİNE KATILANLAR İÇİN EYLEM PLANI

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE)

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE)

• CYBE/HIV/AIDS'in TOPLUM İÇİN ÖNEMİ • BAŞVURANIN DEĞERLENDİRİLMESİ (ÖYKÜ ALMA ve

MUAYENE)• GENİTAL YOL ENFEKSİYONLARI ve CİNSEL YOLLA BULAŞAN

ENFEKSİYONLAR• HIV/AIDS TANISI ve HIV/AIDS'e YAKLAŞIM• CYBE-HIV/AIDS'in ÖNLENMESİ• CİNSEL EŞE YAKLAŞIM • CYBE/HIV/AIDS DANIŞMANLIĞI• CYBE/HIV/AIDS KURSUNA KATILANLAR İÇİN EYLEM PLANI• CİNSELLİK ve CİNSEL SAĞLIK

Sonuç Olarak ;

Aile Hekimi kendine kayıtlı nüfusun üreme sağlığı yöneticisidir.– Eğitim Becerileri– Bilgi Sistemleri Kullanımı– Lojistik– Temel Sağlık Göstergeleri alanlarına tabip dışı sağlık personellerine “Rehberlik” edebilecek ve

hizmet verdiği bireylerin “Savunuculuğunu” yapabilecek seviyede hakim olmalıdır.

Anneler Ölmesin, Bebekler Yaşasın

TEŞEKKÜRLER…TEŞEKKÜRLER…

açsap ersi̇n şi̇mşek

Health & Medicine