AD415 - Teorija vizuelne kulture - L11

|Contents|2

Contents

LearningObject................................................................ 3Uvod................................................................................................................................. 3Slika kao mogunost podsticaja vizibilnih stanja.............................................................3Vizibilitet spirale...............................................................................................................3Dvojstvo kao vizibilno stanje jedinstva suprotnosti......................................................... 9Vizibilitet arhetipskih formi enskolik i mukolik........................................................... 16Vizibilitet lika slova........................................................................................................ 17Zakljuak........................................................................................................................ 26

|LearningObject|3

LearningObject

Uvod

Uvod Lekcija 11Osnovno namera jeste istraivanje onih slojeva slike koji spadaju u domen vizibilnih stanja, akoji, u savremeno doba kada slika oblikuje nau linost u svakom smislu te rei, i jo dubljeutie na ovekovu psihu i njegov doivljaj i razumevanje sveta, postoje dragoceno poljemogunosti saznanja i spoznaje. Razmatranje slike kao mogunosti doivljaja vizibilnihstanja odnosi se na sliku kao fenomen shvaeno u najirem smislu, a ne samo sliku kaoumetniko delo. To znai istraivanje, uoavanje i sagledavanje vizibiliteta slike, onoga to sevidi, ne samo u umetnosti, ve i u prirodi i u svakodnevnom okruenju.

Slika kao mogunost podsticaja vizibilnih stanjaPregled mogunosti slike kao podsticaja vizibilnih stanja

Uvodne napomeneOvo je Objekat Uenja u okviru Oblasti znanja Grafiki dizajn: DH-Drutveno humanistike,Jedinice znanja TVK Teorija vizuelne kulture, Nastavne teme: Slika kao mogunostpodsticaja vizibilnih stanja

Cilj Upoznavanje sa slikom kao mogunou podsticaja vizibilnih stanja

Slika kao mogunost podsticaja vizibilnih stanjaU doba kada se stvarnost sve vie kreira za nas, kako s pravom ukazuje Rob Vederil(Rob Weatherill), kada je slika najizraenija karakteristika savremene kulture i kadanae opaanje vie nije spontano jer smo skloni da vidimo ta mediji, reklame, video-spotovi i slino, unapred stvore za nas, pri emu slika oblikuje nau linost u svakomsmislu te rei neophodno je razvijati, produbljivati i negovati osetljivost za uoavanje,sagledavanje i doivljaj vizibilnih stanja oblika i pojava koje nas okruuju, podjednako uprirodi, svakodnevnom ivotu i umetnosti.

U novonastalim uslovima dominacije slike neophodno je uvek i nanovo imati u vidu Platonovostav i shvatanje slike kao odraza ideje (bia), kao i stanovite Morisa Merlo Pontija koji, dajuislikarstvu povlaeno mesto, smatra da ono prua vizuelni doivljaj onome to profanovienje veruje da je nevidljivo.

Vizibilitet spiralePregled vizibiliteta spirale

Uvodne napomeneOvo je Objekat Uenja u okviru Oblasti znanja Grafiki dizajn: DH-Drutveno humanistike,Jedinice znanja TVK Teorija vizuelne kulture, Nastavne teme: Vizibilitet spirale

|LearningObject|4

Cilj Upoznavanje sa primerima vizibiliteta spirale u prirodi, svakodnevnom ivotu i u umetnosti

Vizibilitet spiraleVizibilitet spirale, jednog od najstarijih simbola u ljudskoj civilizaciji, utemeljen je na samimoblikovnim svojstvima spiralnog toka u prirodi kretanja od sredita i kretanja ka sreditu,odnosno elana toka odmotavanja ili namotavanja, kao i dinamizma vrtloga koji se iri iliu koji se ponire, podstie u ljudskoj uobrazilji u najirem smislu simbolika znaenja raanjai umiranja. U tom smislu, spirala stvara i vizibilno stanje sredita sredita moi i ivota,ime dobija simbolika znaenja pupka sveta Spiralni tok prirodnih oblika i stanja bile suneposredni uzor u razumevanju i sagledavanju energijacije spiralnog toka pre svega spiralnitok vode koja ponire u zemlju (ili tee odozgo), iz ega su proistekla univerzalna simbolikaznaenja spirale kao toka poniranja. S druge strane, energizacija pokreta uzdizanja uvisloze (odnosno biljaka koje se spiralno obavijaju oko nekog uspravnog oslonca) doprinela je ipripisivanju simbolinih znaenja spiralnog kretanja kao kretanja uvis, odnosno (duhovnog)uzdizanja.

Na energiju spiralnog kretanja kao vizibilnog stanja (beskrajnog) kretanja odnosno dinamiketoka stvaranja, upuuje oslikovljavanje stvaranja kao spiralnog toka u egipatskoj umetnosti.U tradicionalnoj egipatskoj hijeroglifici upravo se spirala koristi u oznaavanju osnovnihaspekata stvaranja.

Dinanizam spiralnog kretanja u vidu vertikalnog uzdizanja nalazi se i u nekim oblicimau prirodi, pored raznih vrsta lijana i puzavica, i u nekim ivotinjskim oblicima kao to jearchimedes, vrsta mahovnjaka iz doba karbona (360 290. mil. godina), iji je sredinji skeletu obliku spirale, i koji samom svojom oblikovnou ima vizibilitet uzdizanja u beskraj. Hrammeksikog boanstva Kuecalkoatla izgraen je upravo u obliku spirale koljke, koja je i njegovsimbol. Ovakav nain oprostorenja graevine podraava emu pokreta odnosno spiralnogkretanja vetra uvis.

|LearningObject|5

|LearningObject|6

Vizibilitet spirale kao neprekidnog poniranja podstakao je i jednog od savremenih umetnikakoji pripada tzv. umetnosti zemlje (Land-Art) Roberta Smitsona (Robert Smithson) da zasvoj umetniki projekat napravi nasip spiralnog oblika koji zadire daleko u vodenu povrinujezera. Sama zamisao nasipanja zemlje u vodenu masu ve po sebi nosi klicu dinamizma,odnosno neminovnosti tonjenja mase u vidu rasipanja i rasplinjavanja te zemljane maseu vodi, to se nakon odreenog vremena i dogodilo. Upravo sam oblik spirale po svojimoblikovnim svojstvima ima potenciju poniranja u dubinu, ime je usaglaena sama forma radasa procesom stvarnog poniranja nasipa u more, koji bi se desio i da je bilo koji drugi oblik, alije odabirom oblika spirale ta ideja izuzetno ubedljivo ostvarena.

|LearningObject|7

Vizibilno stanje neprekinutog kretanja odnosno uzdizanja uvis koje podstie spiralni oblik,podstakao je i Johanesa Itena (Itten Johannes) da za simbol Bauhausa odabere oblik spirale.Njegovo delo Vatreni toranj (1921) upravo dinamizmom spirale simbolino naznaavaneprekinuto uzdizanje (umetnosti) u objedinjenosti slikarstva, vajarstva i arhitekture to jebio i program ove kole. U tom smislu, upravo je spirala odabrana kao simbol neprekidnognapredovanja odnosno (duhovnog) uzdizanja.

|LearningObject|8

Vizibilitet beskrajnog prostiranja spirale, posluio je i savremenom japanskom umetniku AratiIsozakiju da doara beskrajno nadahnue i uzdizanje u umetnosti u svom delu pod nazivomUmetniki toranj (1990). Spiralni oblik koji se prostire u visinu, zglavkastog tela, sastavljenje od delova (tro)ugaonih oblika, koji uobiajnom zamahu spiralnog kretanja svojomizlomljnenou daju stanje napora i trnovitog puta u uzdizanju ka (umetnikim) visinama.Materijal od kojeg je napravljen ovaj toranj, titanijum, svojom uglaanim povrinama u kojimase ogleda okolina, ali koje u sebe istovremeno i upijaju bljesak neba i suneve svetlosti,doprinose olakanosti fasade ovom inae veoma visokom tornju.

|LearningObject|9

U duhu vizibiliteta koje podstie spiralno kretanje, u domenu (samo)spoznaje ljudskog bia,Balar se pita: A kakva je to spirala ovekovo bie? Koliko je u toj spirali dinamizama koji seizokreu! a istovremeno, podstaknut spiralnim formiranjem koljke, ukazuje na to da ivotstvarno ne poinje toliko dikljanjem uvis koliko okretanjem u krug (...) ivotni elan koji seokree. Imajui u vidu mogunosti spiralnog kretanja u tri pravca u irinu, dubinu i visinu,spirala u sebi sadri podsticaj za stvaranje vizibilnog stanja irenja, poniranja ili uzdizanja.

Dvojstvo kao vizibilno stanje jedinstva suprotnostiPregled dvojstva kao vizibilnog stanja jedinstva suprotnosti

|LearningObject|10

Uvodne napomeneOvo je Objekat Uenja u okviru Oblasti znanja Grafiki dizajn: DH-Drutveno humanistike,Jedinice znanja TVK Teorija vizuelne kulture, Nastavne teme: Dvojstvo kao vizibilno stanjejedinstva suprotnosti

Cilj Upoznavanje sa primerima dvojstva kao vizibilnog stanja jedinstva suprotnosti

Dvojstvo kao vizibilno stanje jedinstva suprotnostiFenomen dvojstva, u znaenju jedinstva suprotnosti, u ivim formama je prirodna zakonitostkojom se elementarno odrava kontinuitet materije u ivom svetu. Dvojstvo je, kao naelo izakonitost prirodnih procesa i manifestovanja vidljivih formi, temeljno metodoloko polaziteza razumevanje i svih drugih neposredno vienih i u uobrazilji shvatljivih pojmova, znaenjai imenovanja dvojnih odnosa. U tom smislu, ovek je veoma rano uoio fenomen rave, kaoprimera biomorfne forme objedinjenog dvojstva, koji predstavlja i jedan od elementarnihpaleo-tehnikih i univerzalnih naela statike i konstrukcije (nosa i podupira). Paralelnosa procesima posmatranja naela dvojstva prirodnih formi, stvoreni su prvi oblici mitskei religijske svesti u kojoj nastaju mnogi vidovi elementarnoapstraktnog miljenja u vidudvojstva, pre svega mukog i enskog naela. Vieboaki panteon mnogih drevnih religijaEgipta, Grke, Indije, zatim stare religije Persije i Mesopotamije, kao i one u prekolumbovskojAmerici, znatnim delom je u mitoloko-religijskoj osnovi vezan ba za pojam dvojstva muko-enskog naela, pod pojmom boanski par, kao to su egipatski Oziris - Izida, grki Zevs Hera, indijski Krina Rada, srpski Vid i Vida, i slino. Osnovne kategorije takvih mitologijaje dvojstvo u objedinjenosti dva principa enskog i mukog, odnosno materije i duha. Moese rei da je i osnovno polazite spoznaje sveta i prirode zasnovano na naelu dvojstva,odnosno na zakonima jedinstva suprotnosti, pre svega na naelu shvatanja sveta kroz odnosja i svet, odnosno ja i drugi, kao i kroz naelo ja i ti, a sledstveno tome i kroz naeladvojstva zemlje i neba, ljudskog i boanskog, tame i svetlosti, tela due, materije i duha,enskog i mukog, dobra i zla, ali i na prostornim pojmovima kao to su desno-levo, gore-dole, visoko-nisko, i slino, ali i na dvojstvu u vremenkim kategorijama kao to su prolosadanje, prolazno - veno, i slino.

|LearningObject|11

Ideju dvojstva ensko-mukog naela oigledno je imao narodni neimar kada je osmiljavaotarabe, napravljene od drvenih dasaka, grubo tesanih, neravnomernih kontura i nejednakihvisina, koje stvaraju izuzetno ubedljivo vizibilno stanje dvojstva. Iako nejednakih visinai irina, u ovakvom vidu ograde stvoren je ritam ponavljanja dvojstva oblika u viduobjedinjavanja po dva elementa, po pravilu jednog vieg i ueg, i drugog ireg i nieg, topo svojim oblikovnim svojstvima upuuje na ujedinjenost mukog i enskog naela. Samoizuzetna produbljenost i prefinjena osetljivost majstora, tesara, mogla je stvoriti ovakoivopisnu i ivotnu formu pri pravljenju i jednog sasvim obinog predmeta u vidu ograde,u kome se prepoznaje odjek drevnog naina oblikovanja sauvanog u "obinom" narodu.Dubokim razumevanjem svojstava i "govora" drveta, izuzetno odnegovanim oseajem zaritam, bez sterilne pravilnosti (tehniki obraenog drveta) u kome nema sauvanog nervadrveta i bez ikakvih dodataka u vidu ukrasa koji bi samo naruili izvornu lepotu strukturedrveta, narodni majstor prenosi vekovima sticano iskustvo u radu sa drvetom.

|LearningObject|12

Obiaj venavanja dve stene kod Japanaca govori o potrebi prepoznavanja i uoavanjavizibilnog stanja bliskosti meu oblicima u prirodi. To stanje bliskosti se na primeru dveri, kaoobeleja inotistikih svetilita, iitava pre svega po odnosu koji se desio, odnosno koji jeuspostvaljen (dejstvom prirodnih sila) izmeu dve stene, ali i po samim oblikovnim svojstvimastena i njihovom meusobnom vizuelnom dejstvenou.

|LearningObject|13

Na ideju dvojstva upuuju i vrata, kao mesto koje slui za prolaz, objedinjujui u sebi fenomenulaska i izlaska. Koliko god su vrata u svojoj dnevnoj i simbolikoj funkciji mesto na kome seulazi u odreeni prostor, ona su takoe i objektivno mesto odakle se izlazi iz tog prostora.Bez obzira na tu injenicu, vrata kao pojam prvenstveno se odnose na ulaz, a ne na izlaz,jer da bi se izalo, mora se pre toga ui. Vrata su, uz to, Balarovim reima reeno, ceokosmos Odkrinutog, i u tom smislu, po svojim komunikacijskim svojstvima ona su tipianprimer forme-zov, koja kao pojam i kao stvarni otvor u nekom zdanju, podstiu vizbilno stanjeprizivanja da se zaviri iz njih. Bez obzira na to da li se nalaze na kui, stambenoj zgradi ilina verskoj graevini, vrata imaju svrhu da prizovu da se kroz njih udje. Zbog toga je i nagraevinama koje imaju vie ulaza, glavni ulaz uvek naglaen bilo veliinom ili nainomizrade. Ista dejstvenost vrata kao prolaza u koji se istovremeno moe ui ali i izai ima prizorna slici Johanesa Itena Horizontalno-vertikalno (1915), na kojoj je, reanjem horizontalnih ivertikalnih polja u perspektivi, postignuta dubina koja mami i priziva da se u nju ue, ali iostavlja mogunost da se kroz njih moe i izai.

|LearningObject|14

|LearningObject|15

Vizibilno stanje uzdizanja (penjanjem) i silaska (sputanjem) koje stepenice kao pojamstvaraju ljudskoj uobrauilji, podstaknuto je samim oblikom stepenica u stvarnom ivotu. Iu doslovnom smislu, kao stepenite kojim se penjemo i ponovo silazimo, i u simbolikomsmislu, kao mogunost uspinjanja (ka duhovnim sferama, svetlosti) i silaska (sputanja udubinu, tamu), stepenite poseduje povratunu komunikacijsku dimenziju. Slinu vizuelnudejstvenost ima i jedno savremeno delo - prostorna instalacija Donalda Dada (Donald Judd)Bez naslova (1968) koja u vidu slobodne interpretacije stepenica nudi mogunost penjanja(ili silaska), ali istovremeno svojom vizuelnom dejstvenou stepenica koje nikuda ne vodestvara jednu vrstu zabune i vizibilno stanje teskobe.

|LearningObject|16

Fenomen dvojstva kao najoptiji plodotvorni princip i osnova za elementarno razumevanjepolnosti i polarizacije, i kao elementarno naelo pojma mnotvo, univerzalno je naelonunosti i kontrarnosti, boanskog i ljudskog, oveka i prirode, materije i duha, tela i due,dobra i zla. U tom smislu, kao naelo jedinstva suprotnosti, dvojstvo je uzrok svakomnastajanju i uslov spoznaje bia.

Vizibilitet arhetipskih formi enskolik i mukolikVizibilitet arhetipskih formi enskolik i mukolik

|LearningObject|17

Uvodne napomeneOvo je Objekat Uenja u okviru Oblasti znanja Grafiki dizajn: DH-Drutveno humanistike,Jedinice znanja TVK Teorija vizuelne kulture, Nastavne teme: Vizibilitet arhetipskih formienskolik i mukolik

Cilj Vizibilitet arhetipskih formi enskolik i mukolik

Vizibilitet arhetipskih formi enskolik i mukolikRazmatarnje vizibiliteta arhetipskih formi enskolik i mukolik podrazumeva sagledavanjeoblika, pojava, stanja i dogaaja sa stanovita oblikovnog roda, odnosno oblikovne logike,koja podrazumeva i veoma proirena i produbljena simbolika znaenja. Negovanjeosetljivosti za enskolika i mukolika stanja oblika doprinosi produbljivanju nae vizuelnespoznaje, doseui do dimenzije sagledavanja i doivljaja onog skoro neuhvatljivog ilinesaznatljivog sloja stvari i oblika oko nas.

Iako arhetipsku formu enskolika karakteriu, zaobljenost volumena, elegancija u pojavnostiforme, elan izrastanja, vitkost i taktilnost, to su sve atributi koji se vezuju i za enu kaoljudsko bie, enskolik kao arhetipska forma daleko prevazilazi doslovnu i direktnu upuenostna oblik enskog tela, ve u sebi objedinjuje sva veoma proirena mitska, religijska, poezijska,filozofska i antropoloka znaenja enskog naela.

Vizibilitet lika slovaPregled vizibiliteta lika slova

Uvodne napomeneOvo je Objekat Uenja u okviru Oblasti znanja Grafiki dizajn: DH-Drutveno humanistike,Jedinice znanja TVK Teorija vizuelne kulture, Nastavne teme: Vizibilitet lika slova

Cilj Upoznavanje sa vizibilitetom lika slova

Vizibilitet lika slovaU domenu vizibiliteta slike, razmatranje lika slova je veoma je podsticajno podruje u smislusagledavanja samog grafikog znaka kao slike. U tom smislu, jedan od savremenih pesnikaza decu, Duko Radovi, izuzetno domiljato je doiveo i pesnikim jezikom izrazio vizibilnostanje nekih slova na osnovu oblikovnih svojstava lika slova.U nadahnutom tumaenju slike irilinog slova G koje se naglo pod uglom/ i gleda sjajno jevizibilno izraeno stanje grane ili grede koja nadgleda sa visine.Kao preaga,kao grana ili greda,G se podiglo gore,naglo se pod uglomi gleda.Duko Radovi

|LearningObject|18

Drugi vid sagledavanja i tumaenja slike odnosno lika slova predstavlja Radoviev stih oslovu E (koje je identino i u irilinom i u latininom pismu). U liku ovog slova pesnik svojimstihovima izraava i upuuje na vizibilno stanje otvorenosti, toka (poprenih krakova kojiimaju elan da teku u beskraj, privreni za osovinu leve strane), ali uporedo s tim onna izvanredno produbljen i proosean nain pesniki izraava vizibilno stanje koje u tekstustvaraju slova E kako ue u itu slova i povremeno se, ali konstantno, pojavljuju kao iskresvetlosti.EE se otvorilokao izvor pa teekao pupoljak pa cvetakao Sunce pa greje ...Kao prepeliceue u itu slovamale iskre svetlosti.Duko RadoviKK krakatospremilo se za skok.Kopitom kopa,kao koutaskakutae kroz rei.Kao kroz kukuruza klas,veliko skakanjekroz kokoke i kokodakanje.Duko Radovi

U stihovima koji se odnose na doivljaj lika slova K pesnik je ak u jednoj jedinoj rei saeovizibilitet lika slova K krakatog, koje skakue kroz rei upuujui na lik slova kojiiskae svojom visinom od ustaljenog toka ostalih slova u rei ili tekstu.

|LearningObject|19

|LearningObject|20

Vizibilitet lika slovnog znaka J, upuuje vizibilno na stanje u kome e ovaj oblik da sezaljulja, malo levo, malo desno, i da e se opet vratiti u svoj prvobitni poloaj.

|LearningObject|21

|LearningObject|22

|LearningObject|23

Po svom dinamizmu lik pisanog slova M stvara vizibilno stanje beskrajnog nadovezivanja iprostiranja. Za razliku od toga, tampano slovo M upuuje na zadatost, stabilnost i konanu,nepromenljivu formu.

|LearningObject|24

|LearningObject|25

|LearningObject|26

U domenu vizibiliteta lika slova zanimljivo je uoiti razliku izmeu vizibiliteta lika irilinoggrafikog znaka i latininog znaka I, imajui u vidu ulogu veznika ovog slova u reenici.Namee se pitanje koji slovni znak ima ubedljiviji vizibilitet stanja vezivanja odnosnopovezivanja (rei, reenica, smisla). Za razliku od latininog znaka I koji se kao stubac zabiou zemlju, stvarajui vizibilno stanje stamenosti, postojanosti i nepromenljivosti, irilinigrafiki znak za (pisano) slovo I izuzetno ubedljivo stvara vizibilno stanje veze koji pruaruke jednim krajem iza, a drugim ispred sebe.Razmatrajui sliku kao mogunost podsticanja vizibilnog stanja moe se rei da je zauoavanje i doivljaj vizibiliteta to znai mogue vidljivog (onog to lei iza oiglednovienog) bitan nain gledanja, kao i produbljenost posmatraa, a ne slika sama po sebi, bezobzira na to da li je re o slici kao prizoru koji gledamo u prirodi, u svakodnevnom okruenjuili umetikom delu.Vizibilitet lika slova odnosi se na vizuelnu dejstvenost takve slike, bez obzira na to to je re oliku slova odnosno grafikom znaku za odreeni glas.

Proljetno more hARU NO UMI PrOljetnO mOrevalja, lagano valja hi NeMOsU NOtARI vALJA, lAgAnO valjAitavog dana. ..., itAvOg dAnA.hAru...Buson ... notArinotAri kAnA

Fina igra glasova u ovom haikuu, dodaje jo i muziki izraz slici odlaska i vraanja, odnosnodizanja i sputanja talasa. Upravo domen sagledavanja vizibiliteta lika odnosno slike slova,podstakao je pesnika da i samim likom slova doara stanje valjanja, odnodno dizanja isputanja talasa.

Zakljuak

Zakljuak Lekcija 11Platonovo miljenje da je slika samo vrsta privida u kojoj se ideja ne moe utelotvoriti, vesamo oslikati, podstie upitanost na koji nain i u kojoj meri je mogue predoiti ideju udomenu ulne stvarnosti. Pristup umetnosti, odnosno slici kao predoavanju ideje koja leiiza ulne pojavnosti, koji je bio dominatan u umetnosti antikog i srednjovekovnog perioda (uhrianstvu), ponovo biva aktuelizovan u modernoj i savremenoj umetnosti.

ContentsLearningObjectUvodSlika kao mogunost podsticaja vizibilnih stanjaVizibilitet spiraleDvojstvo kao vizibilno stanje jedinstva suprotnostiVizibilitet arhetipskih formi enskolik i mukolikVizibilitet lika slovaZakljuak