adım dergisi sayi 3

7/17/2019 Adm Dergisi Sayi 3

1/59


2/59


3/59

Avrupa

Solunda YnAraylar

6Dr. Ozan rmeci

Kaybettiimiz

Masumiyetimiz

4brahim Gaziolu

KadnErkek likileri

Forumu

16brahim Gaziolu

Prof. Dr.

Emin GrsesSyleisi

10

lkemizdektidar

atmas

8Mehmet Ali

Meu

KadnCinayetleri

ve GnmznAhlak Anlay

18ebnemYeilolu

Mahvolan

Kadnlk

19Hacer Kara

Dou BatEksininde

Kadn Algs vezgrlkler

21Furkan avga

Mslmanlkelerde

Mslman Ol-mak: deoloji

37Fatih Rfat

Eymir

Zamann KsaTarihi Stephan

Hawking

36Alican Ekren

Bir Suriye

RomannnHikayesi

34Eser Alpkaya

Kadn ve

DemokrasiPlatformu Syleisi

26

RabindranathTagore

32Sibel Naz

Yaar Kemalve Rfat Ilgaz

zerinden Sanatve Snf likisi

28Veli Reber

Mezopata-

myada ey-

tann Ksa Tarihi

40Serkan Alpkaya

Mecellezerine

38Esma Memi

Karaba SavaHocal Katliam veGregoryan Ruhu

42Velican Polat

Yzlemeslamafobi

44Ayegl ztrk

Bir Srdre-bilir Tehlike

olarak Hidroelek-tirik Santraller

46Gzde

evikaslan

Haya(t-l)i Soh-

betler III : Yalanc

Tanr

48Osman

Erbasan

HepinizAynsnz

49Veysel Onur

ahinTrk Fantastik

Sinemas

50Seyfi Demirci

KiiselGeliimde Pratik

Yntemler

56Mehmet Baltac


4/59admb lgif kiri44

Kaybettiimiz bir ey var adna mutluluk diyorlar. Ne kapitalizm, ne sosyalizm, neliberalizm, ne de bir bakas bize bu kaybettiimiz eyi vermiyor.Din, ahlak, siyaset, felsefe vb. her ne varsa, hepsi doruya bir yerden dokunmu olan,mutlak yanllar ile bizleri paralmaktaSulu kim?Hayatta iyi ve gzel olan ne var ki; kiisel kar, vahet ve katliamlarn arka plan ya dan cephesi olmu ya da yaplmam olmasnMasumiyetimizi kaybettik! Bunun cezas olarak doallmz bozuldu. Kaybettiimizmutluluun doal yaamdan km olmak olduunu anlayamayp, srekli mutluluk

araymz iinde yapay icatlar yapp, btn paraya tercih ettikMaara duvarlarna resim izdiimiz zamanlar daha mutlu, zgr ve kaliteli yayor-duk, ve daha efkatliydik. nk daha masumdukAfrikadaki yar plak yerliler, Toroslarda ki Yrkler bizden daha mutlu, fakat biz birkere bekaretimizi kaybettik! Artk buradan dn yok!Bu kadar yapayln iinde nasl doal davranabiliriz? Hitler vari birisi kp toplumu

bir ksa devre misali biz bilincinde birletiren mastrbasyonlar ekse bile bunlarainanmayn! Diogenesin protestosu daha kkl ama o iradeyi ne kadarmz sergileye-

bilir? stelik yzyllar ncesinden o bile baaramam ve medeniyet ad altndakiyapaylk alm ban gitmiVelhasl kelam, artk bir kere raydan ktk! Yani geri dnemeyiz! Bir kinli rekabetiine girdik. Bir nevi Hobbesin dedii gibi herkesin herkesle savat bir dnyadayz!Byle bir dnyada yaamn anlamn sorgulamaya bile gerek yok. nk kaybettiimizeyi asla bulamayacamz yerlerde aryoruz. Bu durumda dnya doumdan lm birtiyatro sahnesi ve perdelerin kapanmasn bekleyeceiz.Gnler u heyulay da er ge silecektirSessiz yaadm kim beni nereden bilecektir. diyen Mehmet Akifin bile unutulduu

bir yerde bizim ne ehemniyetimiz olur? Baki kalan u gkkubbede ho bir sedaimi desek oda yokBir kara lanet gibi kt zerimize medeniyet denilen ksr mutsuzluk

Nietzschenin deyimiyle kum tepeleri artyor Her yer doalln takliti yapaylkla

dolup tayor!Bu durumda lmden korkmamalyz; zincirlerimizden baka kaybedecek neyimizvar ki?Aslnda daha syleyecek ok szm var ama; cebimde bir ekmek paras ancak var ikenieklerle dolu dallar utansn deyip son noktay koyuyorum.

Kaybettiimiz; Masumiyetimizdi!Knye

EditrlerVelican PolatPolina Cengiz

Pelin GlHacer Kara

Serkan AlpkayaOsman Erbasan

Kltr - SanatSibel Veldet

ebnem Yeilolu

Sinema TelevizyonSeyfi Demirci

Halkla likilerbrahim Gaziolu

Mali HavuzAykut BeylanMesut Ayhan

Organizasyon

Recep StAbuzer Ordu

D likilerrieda Hamzaj

Grafik TasarmKenan YakupErcan ahin

Yayn Ynetmeni

Eser Alpkaya

Yaz leri MdrMuhip zmcolu

Akademik DanmanAr. Gn. Fahriye Keskin

brahim Gaziolu

Sakarya niversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi

ncAdm

Yaz gndermek temsilcimiz olmak yada bata bulunmak iin bizimleiletiime geebilirsiniz.

E-Posta: [email protected]

el: 0506 326 36 57 0534 510 00 40 Merkez: Sakarya


5/59

DAYANIMANIN GC ADINA!!!


6/59admb lgif kiri6

AVRUPA SOLUNDA YN ARAYILARI

Avrupa solunda bugn iin iki temel yaklamdan szetmek doru olacaktr. Bunlar; Avrupa Parlamento-sunda Avrupa Sosyalistler Partisi (Party of Euro-

pean Socialists PES) ats altnda temsil edilensosyal demokrat izgideki demokratik sol ve sosyal-ist-komnist izgideki partilerin bir araya geldiiAvrupa Solu Partisi (European Left EL) ats altndatemsil edilen radikal sosyalist soldur. Bu dorultu-da Fransada iktidarda olan Sosyalist Partisi (PS),

Almanyada koalisyonunkk orta olan AlmanSosyal Demokrat Partisi(SPD), talyada iktidarda

bulunan Demokratik Parti(PD) ve ngilterede Maysayndaki genel seimlerefavori olarak giren i Par-tisi (LP) demokratik soluntemsilcileri olarak saylabi-lecekken, Yunanistandasansasyonel bir seim zaferikazanan SYRIZA, Alman-yadan Sol Parti (Die Linke)ve Fransz Komnist Partisiradikal sosyalist siyasi yaplarolarak rnek gsterilebilir.

Bu iki balca sol grup arasndaki elikilerin temelindeserbest piyasa ekonomisine duyulan gven ve devle-tin piyasaya mdahale etme gereksinimi konusundakifarkl grler bulunmakla birlikte, d politika, gven-lik politikalar, kltr politikas ve daha birok konudada farkllklar son dnemde somutlamaya balamtr.

Demokratik sol, piyasa mdahaleciliini -Keynesiyaklamn zayamasyla birlikte- son yllarda iyicearka plana atmken, sosyalist solda zellikle SYR-IZAnn zaferi sonrasnda mdahalecilik eilimlerigiderek artmtr. rnein, imdilerde sosyalist soladna baarl bir grak sergileyen SYRIZAnn pro-gramna bakldnda; serbest piyasa ekonomisinedorudan mdahale olarak okunabilecek lkedekiasgari cretlerin ykseltilmesi, bankalarn sermaye

yapsnn yeniden dzenlenmesi(recapitalization) ve bankalarnborlarnn ertelenmesi gibi baztartmal uygulamalar bulunmak-tadr. Oysa demokratik sol izgide,serbest piyasa ekonomisi artk ok

byk oranda kabul edilmi vedaha ok gemite Alman Ordolib-erallerinin dile getirdii ekilde,serbest piyasa dzeni ierisinde

byk sermayenin yaratt hakszrekabet koullar (market imper-fection) eletiri konusu yaplmak-tadr. Bu nedenle Ordoliberalizme

benzer ekilde, modern Avrupasosyal demokrat izgisi asn-

dan devletin ekonomideki mdahaleci deil, ancakdzenleyici rol, serbest piyasa ekonomisinin salklilemesi asndan faydaldr. Bu noktada ilgili kiiler,Ordoliberalizmin Keynesilikten farkn merak ede-

bilirler. Ancak mesele daha yakndan incelendiinde,Keynesilerle Ordoliberallerin temel farknn; Keynestaraftarlarnn devlet mdahaleciliini retim ve tke-tim balamnda da ele almalar, oysa Ordoliberallerin

Yunanistanda 25 Ocak 2015 tarihinde dzenlenen genel seimlerden Aleksis iprasn lid-eri olduu ve sosyalist dnya grn savunan Radikal Sol Koalisyon SYRIZAnn zaf-erle kmas, Avrupa solunda yaanan ideolojik yenilenme tartmalarn alevlendirdi. Buyazda Avrupa solunda son dnemde yaanan bu tartmalar nda farkl lkelerde uygu-lanan farkl sol modelleri inceleyecek ve Trkiyedeki sosyal demokrat hareketin (daha okCumhuriyet Halk Partisi evreleri) izleyebilecei en iyi yol zerinde tartacam.

Girne Amerikan niversitesi [email protected]

Dr. Ozan rmeci


7/59admb lgif kiri 7

yalnzca hukuk (tekelleme kart yasalar vesaire) vevergi politikalar yoluyla piyasann dzenlenerek ve ser-

best piyasaya daha uygun koullarn yaratlmasn tercihetmeleri olduu kolaylkla grlecektir. ngiltere, Alman-ya ve Fransadaki kkl sol partilerin giderek bu izgiyedoru evrilmelerini beklemek doru ve yerinde gzk-

mektedir. Zira ekonomik krizden henz tam anlamylakamayan Avrupa ekonomileri, bir de radikal sol taleplerkarsnda ekonomiye mdahale giriimlerinde bulunur-larsa, kreselleme ortamnda ok daha verimli pazarlar

bulmalar mmkn yabanc yatrmc ve ulusal sermayeyirktmeleri ve dolaysyla ekonomik baarszla ura-malar sonucu yaanabilir.

Elbette bu noktada ideolojik farkllklarn tesindelkelerin kendilerine zg koullar da dikkate almakgerekir. Yunanistan gibi 320 milyar avroluk devasa

borcu bulunan bir lke asndan, radikal sol taleplerleAvrupann byk aabeylerinin karsna kmak ve d

politikada Rusya Federasyonu yanls sinyaller vermek,belki de pazarlk masasnda bu lkenin elini glen-direbilecek bir koz durumundadr. Keza isizlik oran-larnn son yllarda ok ykseldii ve SYRIZAya benzerekilde PODEMOS adl radikal sol bir partinin hzlaglendii spanya asndan da bu durum benzer biranlam ifade edebilir. Ancak bahsi geen Gney Avrupalkelerine kyasla makroekonomik veriler asndan ok

daha iyi durumdaki byk Avrupa devletlerindeki solpartiler iin, piyasann ileyiine -tekellerle mcadelednda- mdahale etmemek ve liberallerin de desteinialarak muhafazakar bloun karsna daha gl kmak,imdilik daha aklc bir strateji olarak gzkmektedir.Zira ngiltere ve Almanya gibi lkelerdeki deneyimlere

bakldnda, genelde liberal izgideki partilerin muha-fazakar partilere destek olarak onlar iktidara tadklargrlmektedir. rnein, bugn ngilterede muha-fazakarlar iktidara tayan g, liberal demokratlarn

koalisyon ortakl olmutur. Bir nceki dnemde Alman-

yada da benzer bir koalisyon hkmeti sz konusuydu.Dolaysyla sermaye evrelerinden de destek aramak vesolun karsna piyasadan ok muhafazakarl koymak,kanmca Avrupa solu asndan ok daha aklc bir iktidararay forml olacaktr.

Trkiye perspektinden bakldnda ise, elbetteilk olarak giderek muhafazakarlaan toplum yapsnedeniyle sol deerlerin zayamasnn demokratiksolu (CHP evreleri) zor bir dneme soktuu tespitiyaplmaldr. Ancak byle bir dnemde laik izgidenvazgeilmesi, asla doru bir strateji deildir. Bundandaha ziyade, merkezde konumlanan semenlerin destei-ni aramak ve sermaye evrelerine gven telkin eden pi-yasa ile bark bir sol model ortaya koymak, baar ansdaha yksek bir forml gibi gzkmektedir.

Kaynaka:

1 Quest-ce que Syriza, le parti antiaustrit qui progresse en Grce ?, Le Monde, EriimTarihi: 17.02.2015, Eriim Adresi: http://www.lemonde.fr/europe/article/2014/12/29/qu-est-ce-

que-syriza-le-parti-anti-austerite-qui-progresse-en-grece_4547085_3214.html

2 Ordoliberalizm, adn 1948 ylnda Freiburg Okulu (Freiburger Schule) temsilcileri Alman ekon -

omistler Walter Eucken (1891-1950), Hans Gromann-Doerth (1894-1944) ve Franz Bhmn

(1895-1977) birlikte karmaya baladklar ORDO (Jahrbuch fr die Ordnung von Wirtschaft

und Gesellschaft) dergisinden alr. Gnmzde de halen yayn hayatna devam eden dergi, Walter

Eucken, Hans Gromann-Doerth ve Franz Bhmn dnda, F. Meyer, K. Paul Hansel, Wilhelm

Rpke, Alexander Rstow, Leonard Milksch ve dier baz Alman iktisatlarn katklar sayesinde

Ordoliberalizm ad verilen yeni bir ideolojik akmn domasna yol amtr. Almanca olarak

yayn hayatna balayan, ancak ilerleyen yllarda ngilizce makalelerin de yaynlad dergide,

iktisat analizlerinin yan sra hukuk, siyaset bilimi, sosyoloji ve felsefe alanlarnda da makaleler

yaynlanmtr. ORDO dergisi vastasyla daha ok 1950lerde popler olan ve kinci Dnya

Sava sonrasndaki Alman silkiniine ideolojik kaynaklk eden Ordoliberalizmin temel tezleri,

aslna baklrsa 1930lu yllarda henz Nazi Almanyas dnemi yaanrken Walter Eucken, Franz

Bhm, Hans Grossmann-Doerth ve Leonhard Miksch gibi Alman akademisyenlerce oluturulmu -

tur. Bu konuda bir yaz iin; rmeci, Ozan (2014), Alman Ordoliberalizmi, Uluslararas Politika

Akademisi, Eriim Tarihi: 17.02.2015, Eriim Adresi: http://politikaakademisi.org/alman-ordolib-

eralizmi/.

29 Mart 1981 zmir doumlu, baba tarandan Senirkent, Ispartal. lkretimini zmir rk Kolejinde, ortaokul ve lise eitimi zmirSaint-Joseph Fransz Lisesinde tamamlad. 1999 ylnda girdii Bilkent niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi blmnden 2004ylnda yksek ere rencisi olarak dereceyle mezun oldu. 2004 ylnda girdii Bilkent niversitesi Siyaset Bilimi blm btnleikdoktora programndan ise, 2011 ylnda Yrd. Do. Dr. Berrak Burak danmanlnda hazrlad ve Pro. Metin Heper, Pro. Ergun zbu-dun, Pro. Aye Gne Ayata, Dr. Nur Bilge Criss gibi ok deerli isimlerin yer ald sekin bir jriden geen Portrait o a urkish SocialDemocrat: smail Cem (Bir rk Sosyal Demokratnn Portresi: smail Cem) adl teziyle mezun olarak Siyaset Bilimi doktoru oldu. 2009-2012 yllar arasnda 3,5 yl sreyle Uak niversitesi Kamu Ynetimi blmnde retim Grevlisi olarak alt. 2012 Ekim ayndan beriKbrsta Girne Amerikan niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi blmnde Yardmc Doent olarak almakta ve Blm Bakanlgrevini yrtmektedir. Yurtdnda ve yurt iinde yaynlanm birok bilimsel kitap ve makalesi bulunmaktadr. yi derecede ngilizce ve

Franszca bilmektedir. rmeci, ayrca Ankara merkezli Politik Psikoloji Derneinin Siyaset Bilimi almalar sorumlusu ve UluslararasPolitika Akademisi (UPA) Genel Koordinatrdr. Dr. Ozan rmecinin ana alma alanlar; rk Siyasal arihi, Politik Psikoloji, rki-yedeki Sol Hareketler ve rk D Politikasdr. Dr. Ozan rmeci 30 Eyll 2011 tarihinden beri Cansu rmeci (Karako) ile evlidir. rmeci,ayrca Karyaka Spor Kulb Kongre yesidir.

Dr.Ozan rmeci Kimdir?


8/59admb lgif kiri8

Gemiten gnmze sregelen iktidar atmaskltrn stmzden atamamakla birlikte iddetiniarttrarak devam etmektedir.Eski Trk toplumlarndaiktidar iin kardein kardei ldrmesi,babann oululdrmesi,halk meclislerinin padiaha kar ayaklan-mas ve en nemlisiCumhuriyetimizin

balangcndan iti-baren iktidarda olanpartilerin kendilerinetehdit grdkleri par-tileri kapatmalardr.inde bulunduu-muz durum lkemizihem ekonomik hemde yaamsal olaraknegatif etkilerkenhalkmz da biratma ortamnasrklemektedir.Bunun nedeni ise

modern lkelerinynetme gcolarak tanmladktidar kavramnngnmz Trki-yesinde Orantszg ve para olarak tanmlanmasdr.lkemizdeyaanan bu durum karsnda Julius Sezar u sznsylemeden geemeyeceim Kanuna kar geleceksen

bunu iktidar elde etmek iin yap,dier tm hallerde ka-

nuna uy..Evet, bu sz tamda lkemizde yaanan iktidaratmasn zetlemekte.Politikaclarmz iktidar elde

edebilmek iin yapacaklar hertrl hukuk d sylemve icraatlar mbah grr hale geldiler.Her geen gnsiyasilerimizin iktidar iin yaptklar sylemler her aniin anayasamz ayaklar altna almakta ve bu yzdenhalkmzn hatr saylr ksmnn anayasaya kar gve-

ni kalmamtr.nksiyasilerimizin yapthukuk d sylemlerekar yasalarn ileme-mesi lkede oluabileceksularn nne geile-meyecei kaygsnoluturmutur.

Kanunsuzluu ve ada-letsizlii ilke edinmekBu denli bir anlaynhalk tarafndan tep-ki toplayaca net birekilde ortadadr.Tepkikarsnda ise politi-

kaclar ya geri admatmak zorunda kalrlaryada lkede bir atmaortam yaratrlar.Genelolarak ikinci tercihi seen

politikaclar atmaortamn lehlerine kullanarak lkede kaos yaratp halktepkisizletirirler. Maurice Duvergerin de sylediigibi Hukukun kuvvetinin azald yerde,kuvvetlininhukuku geerli olmaya balar.Cumhuriyet tarihimiz

boyunca bu tarz gelimelerin olmasn eitli neden-lere yoran dnrler var. rneklendirmek gerekirse

LKEMZDE KTDAR ATIMASI:KANUNSUZLUK SLSLES

Mehmet Ali MeuSakarya niversitesi

Siyaset Bilimi ve Kamu [email protected]



Batllama veya Para odakl dnya politikalarnverebiliriz.Lakin cumhuriyet ncesine baktmzdamedeniyet tarihimiz boyunca kanun ve adalet her aniin yneticiden stn konumdayd bu duruma karlkiyi rnekleri grmememiz imkansz. Bu rneklerden

birini belirtmek gemiimizi ve bugnmz anlama-mza yardmc olacan dnyorum. Fatih SultanMehmet Han zamannda, yaplacak bir camii inaatiin bir yerde uygun grlen araziyi satn almak isterfakat arazi sahibi olan Yahudi vatanda araziyi sat-mak istemez bunun zerine arazi zorla istimlak edilir.Fatih Sultan Mehmet ferman mhrleyerek istimlakkararn tasdikler. Bu olay zerine istimlak kararnkendine yediremeyen Yahudi, kadya giderek koca

padiah ikayet eder. Kad, padiah huzuruna karr.

Her iki taraf da dinledikten sonra, kad kararnaklar;

Padiahn mhr vurduu sa eli kesilecekFatih Sultan Mehmet karara tepkisiz kalp bir tek cm-lesine bile kar gelmemitir.

Bu karar zerine, yahudi yahu koskoca padiahnelini kesecekler ve bunu sadece benim arazim istim-lak edildi diye yapacaklar diye dnerek kararndan

vazgeer. Kad Fatih Sultan Mehmete dnerek eerpadiahlna gvenipte benim verdiim karara kargelseydin u grdn topuzla senin kafan ezer seniorackta ldrrdm der. Kadnn bu cmlelerineistinaden Byk Hakan Fatihte eer ki sende benim

padiahlma aldanp farkl bir karar verseydin bendesenin kafan klcmla koparrdm der.

Yahudiye gelince;Bu adalet sistemine ve bu kadar insanla yrei

ne kadar haz etmitir ki o karar verildikten sonraikayetini geri alir .

nsan; byle bir adalet sisteminden nasl gurur duy-maz. Burada Fatihin padiahlk taslamayarak mah-keme (kad) kararna sayg duymas kadar, Kadefendinin glnn deil haklnn yannda yer almasda ayr bir asalet ve hakkaniyet timsalidir. Milletimizintekrar byle bir adalet duygusu ile dirili ve ykselihamlesine gark eylemesini ve dnyaya nizam sal-

masn temenni ediyorum.

Gemiten balayarak lkedeki seim koullarn,ikti-dar atmalarn ve oluturular kanunsuzluk silsilesiniaklamaya altm.Bununla birlikte u kanya vardmseimlerin sonucu ne olursa olsun o sre iindehalkmz ypratlyor.Yine entrikalarn ve oyunlarn bagsterdii ,halkmzn gnden gne iktidar mcedelesiiin ar kayplar verdii bir seim srecine girdik.Seim sreci daraldka artniyetli kk dneninsanlar,tne ve fesatla daha ok younlaarakkendi kar ve siyasi dncelerini toplum arasndatartmaya aarak,kendilerine rakip grdkleri siya-setilere ve kendi grne sahip olmayan insanlaraszle veya ziki olarak saldrarak kendi emellerine aletedip taraftar toplamaya almaktadrlar.Bu durumunrnekleri maalesef ki niversitelerimizde ba gster-

meye balad.Ege niversitesinde oluturulan at-ma ortamnda Frat Ylmaz akrolu kardeimizinldrlmesi bizim iin vahim ve zc bir olay iken

bir can zerinden politik kar gden siyasiler o gn-den bu yana ellerini kovuturup niversitelerde oluankaos ortamndan nasl karl kacann hesabn yap-maktadrlar.

Bir daha bu tarz vahim olaylarn yaanmamasn veinsan can zerinden politika yrtlmemesini dilerim.



Hocam bildiimiz kadaryla Sakarya niversitesiUluslararas likiler blmnn 1998 ylnda ku-rucular arasndasnz. Bu anlamda TrkiyedekiUluslararas likiler disiplini ve niversitelerdekidurumu hakknda neler sylemek istersiniz?

Uluslararas likier eklektik bir disiplindir. Yani birokdal iselletirmitir. Felsefe var, piskoloji var siyasetbilimi var, ekonomi olmadan olmaz, tarih olmadan hiolmaz. Sosyoloji olmadan sosyal bilim olmaz. zelliklesosyoloji ve tarih sosyal bilimlerin temelidir. Sosyo-loji toplumu inceler, tarih bu sreci kayt altna alr.Uluslararas likiler bunlarn hepsinden derleme birdisiplindir. O yzden buna biz eklektik diyoruz. Tr-kiyede Uluslararas likiler okutuluyor, mesela baz

blmlerde Teori dersinde sadece realizm gibi ABDmerkezli d politikann merulatrma yaklam olarakta adlandrabileceimiz Realizme arlk verilirdi.Marksizm geitirilirdi. imdi zaman deiti, onlarcateori-yaklam ortaya kt.

Trkiyede bu dal iin mfredat hazrlanrken bir stan-dart getirilmesi lazm. Dnyada bu alanda yaklak 100senedir eitim veren niversiteler var. nce onlara bak-mamz lazm. nk bunun bir pratii ve bunun zer-ine ina edilmi teorik yaplanmalar sreci var. Bununzerine blgenize gre mesela, Hindistandaysanz Asya

blgesi dersleri koyarsnz semeli ders olarak. Ama

teorik dersleri deitirmezsiniz. Uluslararas likilerTeorisi, D Politika Analizi, Siyasi Tarih ve tabii Sosy-oloji ve Ekonomi dersleri mutlaka olmas lazm. Ama

bu konuda Trkiyede doru drst yazlm birkatane kitabn haricinde kitap yok. Bunlarda biraz topla-ma kitaplar. Uluslararas likiler dalnda alanlardaMarksizm eksik duruyor. Trkiyede Materyalizmin

bir felsefeden ziyade maddiyat olarak alglanmas gibiyanl deerlendirmeler var. Bir ok alanda kavramlarnyanl anlalmas sorunu var. Uluslararas likiler di-siplini alannda da akademisyenlerin aktard ngilizcev.s. dillerden evrilen bir ok ifadenin Trke karlkafa kartracak bir hal almtr.Marksizmin anlatlmasn gereksiz grenler duyuyoruz

Pro. Dr. Emin Grses ile Sylei

Emin Grses Kimdir? Kendisini Nasl Tantr?

Pratie gre yorum yaparm. Her kri de zamannn pratiinegre deerlendiririm. Durup dururken kir retilmez. Bu birsretir. Yaanan pratikler kirleri-teorileri retir. rencilikyllarm uzun srd. Eitim Enstits, Marmara niversite-si, Boazii niversitesi, Kuzey Londra Politeknik, Londraniversitesi. Tm renciliim boyunca altm. stanbulsokaklar, Londra sokaklar karlanarak srdrlen bir ren-cilik sreci doaldr ki kirlerimi de etkilemi, kiiliimize deyansmtr.Marxn bugne uymayan tesbitleri de vardr. Btndnrleri zamann pratiine gre yorumlamak lazm. Marx,1840l yllarda, gnde 17-18 saat alan iileri 12 saatlikalma sresi iin dayanmaya aryordu. Byle bir eyi

bugn sylese ii dman ilan edilir. Onun iin insanlarbir ey sylerler, iyi tarafn alrsn. Dncesinin tmnekatldn anlamna gelmez. Lenin Marxn syledii gibigelimi sanayinin gelimi olduu bir toplumda a devrimyapmad, kylln egemen olduu bir toplumunda devrimyapt. imdi biz Lenine diyebilir miyiz sen Marksist deilsindiye. Hegel devleti tanrlatryordu. Bugn baktmzzaman diyoruz ki devlet bu kadar yceltilir mi? Tanrnnyeryzndeki temsilcisi gibi bakyor devlete. Ama Hegelindneminde bir otorite sorunu var. Hegel iin kimse nemsiz

diyebilir mi? Diyemez. Filozoarn lozofu diyebiliriz. Amaonu o dnemin pratiine gre deerlendirmek lazm.



rencilerden. Uluslararas likiler diye bir dal orta-da kalmaz eer marksizm zerine yaplan aratrmalarolmazsa. Yerine sadece bildiimiz diplomasi dersi kalr.Eletirel teoriler, yapsalc teoriler bunlar hep mark-sizm kkenli. Marksistler marksizme katk yapmakiin bunlar ortaya atyorlar. Marksizm olmadan olmaz.

Nasl ki tarihsel bir sre iindebakarken Hegel an-

lalmadan Marx anlalmaz, Marx anlalmadan We-ber , Keynes anlalmaz. Bunlar hep birbirlerini takipeder. Dnr pratik koullara gre yeni dncelerortaya atar. Keynes sosyal devlet anlay ile bat ka-

pitalizmine nefes aldrmtr. Yoksa Bat Avrupadabirok Komunist Partilerin n kesilemezdi. 1948deekoslovakyada Komunist Parti %38 oy alm veiktidara gelmitir. tayada Komnistler ok glyd.Bunlar hep Sovyetler Birliinin baarsndan dolayyd.nsanlar bu baary rnek alyorlard. Tabii bat, bunakar sosyal devleti ortaya att ve yeni tr liberal-sosyal

demokrat partileri ortaya kard.

Bu anlattklarn dzenleme konusunda bize nemlibir i decek sanrm Hocam.Yani ders anlatrken de biz daldan dala atlyor muuzgibi oluyor. Ama bu disiplin anlatlrken, eklektik bir dalolduu iin ders srasnda ekonomi konuacaksn, tarihkonuacaksn, sosyoloji konuacaksn, siyaset teorileri,

piskoloji konuacaksn. Felsefe olmadan bu dal olmazzaten. Tm bu bilim dallarn bir araya getirmek felse

bir meseledir.

Ergenekondan tutuklanan kiiler arasndasnz.ki sene ieride kaldnz. Bu sre hakkndadncelerinizi renebilirsiniz? Bununla birlikteGlen Cemaatinin yaplanmasna kar, Erdoannifadesiyle paralel yapya kar, ulusalclarn ve eskiTSK mensubunun beraber hareket ettikleri syleni-yor. Bu konuda ne dnyorsunuz?

Valla ben iki sene hapis yattm. Bedava yatmz. imdiErdoan dedi ki beni kandrdlar. Demek ki Erdoana

bunlar tutuklayalm diyen kiiler, imdi Erdoan

bunlara Paralel yap diyor. Emniyette vs. baka nereler-delerse bunlar beraber almlar. Ama ben her zamansylyorum bunlar cemaat falan operasyonlar deilAmerikan operasyonlardr. Cemaatlerdeki elemanlarayak ilerinde kullanlr ounlukla. Hadi bizi alrsnieri ama Genelkurmay Bakann ieriye alacaksn,Kuvvet Komutanlarnn evlerini basacaksn. Bun-lar yle sradan iler deil. NATOnun, dolaysylaWashingtonun izni olmadan yaplacak iler deil. VeGenelkurmayn kendi iinden izin olmadan da bunlarolmaz. sim listeleri ieriden grlm. Bizim isim-

lerde grlmtr ve onay verilmitir. Araya baz kiilergrnm deitirmek iin serpitirilmi. Bunlarniinde zel grevlilerde vardr mutlaka.

imdi Tayyip Bey doru bir i yapyor. Ne var orta-ya ksn diyor. Beni de aldattlar diyor. Allah razolsun biz arada yandk ayr mesele ama zararn ner-esinden dnersen kardr. Eer bu iler devam etseydi

biz ieriden kamazdk. Ama bunlarn faturas var.Gryorsunuz Trkiyenin geldii hali. Btn kurum-lar darmadan edersen toparlamas da zor olacak bir

sre.

Peki Hocam Glen Cemaati ve ktidar arasndakiilikiler sizce neden bozuldu?

Amerika Erdoana sktrma operasyonu yapt. Ce-maat zerinden hatta dorudan polisler zerinden yapt.Dnemin babakan Mesut Ylmaz, gizli yaplanmaemniyete kayd diyordu 2008de Cumhuriyete verdiidemecinde.Erdoann yaknlarna kadar operasyonu genilete-

ceklerdi. Emniyet kendi bana bir Babakann yakn-

larnn evini basma ihtimali olabilir mi? Amerika birplan yapm Erdoan sktrmak iin. Erdoan Suri-yeye askeri operasyon meselesinde ayak diretti. YoksaDavutoluna kalsa Suriyeye oktan girmenin nalrd. Tabi Trk ordusu bu talebi dinler mi kukulu.Davutolunun elinde olsa sokar ama Tayyip Erdoan



olumlu bakmad. Putin ile yakn durdu. O yzdenErdoan cezalandrlmas gereken bir adam olaraklisteye girdi. Amerikada be tane savc, hakim,

polis e zerinden Erdoan sktracakt. Normal-de bu ekip bunu yapabilir mi? Operasyonun merkezi

baka yer. Onlar ayak ilerini yaptlar. Nasl bize karonlar kullandlar Tayyip Erdoana kar da aynsnyapacaklard ama Tayyip Erdoan erken davrand.

Karlkl kyam var. Cemaatin iindeki birileriCemaati kullanr. Onlar gerekten Cemaati midiryoksa yle mi grnr. Onu bilmiyoruz.

Bu noktada Fethullah Gleni nereye koyuyor-sunuz?Fethullah Glen kendi bana bir g deildir. Trki-yedeki operasyonlar srail, ABD, ngiltere merkezlioperasyonlardr. Cemaatlerin v.s. bunlarn iindekil-eri kullanan merkezler nemli.

D Politika sorularyla devam edelim. TrkiyeninSuriye politikas hakkndaki grleriniz nedir?Suriye meselesinde Tayyip Erdoan politikalarnyeniden gzden geirmesi lazm.Tekrardan grmeleri lazm Esad ile. Baka bir areyok. srail Suriyenin blnmesini istiyor. Savan Su-riyenin paralanmas hesaplar bir ABD-ngiltere-s-rail politikasdr. Davutolunun bundan haberi olma-mas mmkn deildir. srailin etrafndaki tek gldevlet Suriye idi. Dier btn Arap devletleri ntralizeedilmi durumda. Msr, Camp David antlamasile saf d brakld. Ayrca her sene 1 Milyar Dolar

civarnda yardm alyor ABDden sraille iyi gein-mesi karl. O ekilde balanmt Msr. Bir tekSuriye vard. Savalar kaybedilse dahi ayakta durmay

baarmt. Suriye Lbnandaki Hizbullaha destekveriyordu. Hizbullah srailin ba edemedii tek rgt.Hizbullah halkn iinde rgtlenmi. Hastanesi var,okulu var, kamu hizmetleri veriyor. srail ba ede-medii iin onunla BMye bavurdu. Suriyede sava

balaynca Hizbullah on binlerce savasn Suriyeyegndermek zorunda kald. Doal olarak srail rahat-lad.

Davutolu mlteci says yz binlere ularsa BMmdahale eder diye umuyordu. Yazk u anda 1.5Milyon hatta 2 Milyon insan mlteci durumundaTrkiyeye snm durumda. Suriyedeki i savata300 binden fazla insan hayatn kaybetti. Esat ldrddiyorlar. Silahlar gnderen onlar, sava kkrtanonlar ldren Esat oluyor. Yarn bir gn yarglanacak-lar. Suriye BMye bavurmu. MT mstearnnkonumalar kt ortaya. Bunlar sava suu kapsam-na alnabilir.

Bu kapsamda IID nereye koyuyorsunuz?IID sprme operasyonunu stlenmi bir rgttr.Amerika, srail, ngiltere hepsi ok memnun. IIDslama bak Mslmanlar arasnda da olumsuz biryne soktu. Blge lkelerini gvenlik ad altndaWashingtonun kucana itebilecek bir sreci de te-tikledi.

Sizin uzmanlk alanlarnzdan birisi etnik ayrlkhareketler. ngilterede bulunduunuz dnemdeRA yeleri ile grtnz bize aktardnzhatrlyoruz. Bu tecrbeyle ktidar partisi tarafn-

dan balatlan ve u anda devam ettirilen zmsreci hakknda ne dnyorsunuz. Son 21 MartNevruz kutlamalarnda Abdullah calann mral

Emin Grsesin katld bir programdan kare



Cezaevinden yaynlad mektup Diyarbakrda okun-du. Gndem onun zerinden ekillendi.

calan kendini kurtarmaya alyor. Devletler gizliolarak rgtlerle grr o ayr bir mesele. ngiltere deayns yapt. IRA silahlar brakt. Ama IRAya sanadevlet kurma yetkisi vereceim diye bir sz verilme-

di. Devlet kurmak isteyen savar, eer kazanrsa kurar.Adam km 40 yldr savayoruz diyor. Hem de mil-letvekili. Bu adam Krt bile deil. Krtlerin bana Krtolmayanlar bela olmu. Krt yoksullarn kullanmayaalyorlar. Niye? Yoksul daha duygusal davranyor.Hesap kitap yapmyor. Bakn HDPnin bandakilereou Krt deil. calanda hapisten kmak iin bunlarkullanyor. Ve bu Krt olmayanlar yoksul Krtleri ateesryorlar.ngilterede birisi Avam Kamarasnda biz 60 yldrngiliz Devletine kar savayoruz desin, onu o

kapdan karmazlar. Dnyann hibir yerinde byle birey olmaz. Asyada falan da olmaz. Aponun sayesindemilletvekili olmular ve yoksul Krtlerin zerinden primyapmaya alyorlar.Baz Krtler sanyor ki eer devlet kurulursa belki bizede bir ey der. Eer yle bir durum olursa Amerika,Krtlere brakr m blgeyi? Van brakmaz mesela.Ermeniler varken Krtlere oralar braklmaz. Hakkariyi

brakabilir. Ermeni diyasporas asndan tarihsel olarakbir zellii olmad iin.

Blgede yaanan bu olaylarda Trkiyenin bir ateemberi iinde olduunu gryoruz. Greceli olarakta Trkiyeyi tm bu yaananlara ramen salam birkale olarak yorumlamak mmkn. Sizin de mesaiarkadalarnzdan rahmetli Mahir Kaynakn yorum-larnda da zellikle Bat Asyada yaanan bu olaylarda asl heden Trkiye olduu belirtiliyordu. Siz buyoruma katlyor musunuz?

Heden Trkiye olduunu 2000li yllardan beri kendil-eri sylyor. NATO karargahlarnda kulanlan haritalarortada. Corafyay birinci dnya savandan sonra tam

kontrol edemedikleri grlyor. Yeniden eksiklikleritamamlama peindeler. Blme abalar devam edecekdemektir. Yalnz bizde deil randa Suriyede Irakta,Arap dnyasnda. Yemenin hali u anda ortada. ran birtaraftan mdahale ediyor, Amerika bir taraftan mdahaleediyor Suudiler adna. iiler mi iktidara gelecek yoksaSnniler mi. Tm abalar zellikle enerji kaynaklarnnkontrolyle balantl.

Trkiyenin Avrasyac bir d politika izlemesi mm-

kn m? Trkiye zellikle ikinci dnya savandansonra kurumsal olarak NATO, IMF, Avrupa Birliigibi kurumlar anlamnda Atlantik cephesine sk

skya eklemlenmi durumda. Son zamanlar angaybirlii rgt tartmas vard.

Davutolu gibi kiilerle olmaz. Bunlar bu politikalaryla,ABDnin Ortadou politikalarnda arac grevi grrler

ancak. Tayyip Erdoan Putin ile angay birlii rgtile ayn ekilde ranla yaklat bana skntlar gelmeye

balad. Kln Paann da ran ve Rusya ile yakn olalmdedii iin bana neler geldiini biliyoruz. Ayn ekildeErdoana da Rusya ile ilikileri gelitirmesinden sonra

basklar artt. O yzden u andaki operasyonlar Ameri-kan merkezli operasyonlar dedim. Cemaati aan iler.

Hocam baz sylediklerinizi biz kitaplarda bu-lamyoruz. Bu noktada biraz zele girmek istiyorum.

Size derin devletin adam diyorlar. Nedir bu derindevlet?

Kontrol dna km baz kamu elemanlarnn faali-yetlerine derin devlet faaliyeti diyorlar. Devletin te-mel grevi toplumdaki arlklar nlemektir. nkarlklar krlmalara ve atmalara yol aar. Bunun iinher devlet ak-rtl yaplanmalara gider. Bu faaliyetlerher devlette yasalarla oluturulur. Fakat en demokratikdediimiz ngilterede devleti koruma reeksiyle yasaldzenlemelere kendi yorumlarn katarak yasa dla

kayld ortaya kmtr. Souk Sava dnemindeABDnin mttek lkelerde kurduu benzer yaplan-malarn bu tr yasadlklara ok defa bulatklar da



ortaya kmtr. Benim iin sylenenler genelde kahvekonumalardr.

Sizi etkileyen yazarlar-airler kimlerdir?Yunus Emre, Sabahattin Ali, Pablo Neruda, NazmHikmet, Bertolt Brecht, Virginia Woolf, Franz Kafka,Yakup Kadri gibi.14 Yamda ilk okuduum roman Krk Mantolu Ma-donna idi. Karlksz sevginin tanmn orada ren-dim. Yllar sonra bir arkadam vard Rizede. Yollardasarho gezerdi. Allah rahmet eylesin, vefat etti. Dedimne oldu, ya dedi ak oldum demezdi, sevdalandumdedi. Kime diye sordum. Birgn daa ktk. Kar da

birisi duruyor. Bak orda dedi. Yzn bile grmemidaha. ay topluyor orda. Ona ak olmu. Krk Manto-lu Madonnann ak gibi bir ey. Sevda byle Bir ey.Karlksz olur ama biraz srnrsn tabii. Ac ekmekkt birey deil. Mesele ona direnebilmek, belki de

pimek. Direnemezsen de lp gidiyorsun zaten. Ozaman ac da kalmyor.

Deer verdiiniz aydn kimdir diye sorsak?Adamlar televizyonda kyor. Ben bir aydn

profesrm diyor. Byle birey olur mu? Hz. Ali nediyor hakikat bir nokta idi, cahiller onu oaltt. Bucahiller bugn kimdir? Kydeki adam cahillik yapmaz.Onun byle yorumlar yoktur. O adam der ki mesela,

arazide otlayan inee kaya tuzu atmak lazm ki onunfarkl minerallere olan ihtiyac karlansn. te bu

hakikat. Profesrlere verirsen bunu, binbir trl tuzdansz eder. Yok Afrika tuzu, yok Himalaya tuzu. Bir insankp ben bir aydnm diyorsa onu dikkate almaya-caksn. Aydn ykseldike mtavazileen kiidir.Adam odasnn kapsna yazm renciler arambagn sadece 12 ile yarm aras gelebilir. Bunlar hep

profesr ama aydn deil. Kz yurdunu okulun dndaErkek yurdunu okulun iinde yapan bir kyl olmaz.Sosyolojide kyllk denebilir buna. Kz yurdunu da

banda yaparsan aydn olamazsn.Trkiyede bana gre Attil lhan, Dr. Hikmet Kvlcm-

l,Doan Avcolu aydndr yazdklaryla braktklaryla.Hocam iinden getiimiz zaman diliminemli dnenceleri de barndrmakta.

Bu sene anakkale Savann 100. yl yine Ermenitehcirinin 100. yl olduu iin Ermeniler nemlihazrlklar yapyorlar.

Baz tarihiler dini sylemlere arlk vererek yorumla-maya alyorlar. Eer bu iler bu ekilde olsayd bizimhibir sava kaybetmemiz lazmd. bni Haldunuokursanz toplumu bir arada tutmak iin dinin gereklil-iini syleyebilirsiniz. Toplumda dinamizmi salamakiin bir kir olarak ne kadar nemli olduu



aktr. Marksizm iin de ayn sylenebilir. 1936daspanya i savanda, 1947 Yunanistan i savanda birok sosyalist cephede ldler. Elbette onlar Allahu Ekberdiyerek lmediler ama kurunlara kar kotular. nan

byle bir eydir. ttifaklar nasl kuruldu ona bakmak lazm.Tamam Almanlarn iine gelmitir oradaki direni. Doucephesini amamz da Almanlarn yararna olmutur. Batcephesinde Ruslara kar rahatlamak anlamnda. Amaanakkalede ngiliz ve Fransz gemilerinin n kesildiiiin Ruslara yardm ulamad. Rus arl yardm alsayd.Rusyada devrim olmazd. Eer devrim olmasayd bugnDou Anadolu senin olurmuydu? Byk olaslkla Van-Di-

yarbakr hatt Ermenistann olurdu.Devrim olunca Bolevikler Anadolu hareketine yardmetti. O Silah yardmlar sayesinde sen daha glendin.anakkaledesSenin karna Avusturalyal, Yeni Zelendalve dier askerleri kardlar. stiklal Harbi dneminde hemierideki ibirlikileri, hemde Yunan askerlerini cepheyesrdler. Venezellos ne diyor 1921de? Biz diyor Yunanordusu olarak ngilizlerin emrinde savatk.Bolevik htilali emperyalizmin hesaplarn bozdu. BaknChurchill ne diyor 1919un Maysnda Avam Kamerasn-daki konumasnda, Boleviklik bir hastalktr, Bolevik

bebek beiinde boulmaldr. Anadolu hareketinin m-cadelesi Boleviklerin desteiyle kolaylat.Benzer ekilde Kemalist harekete kar da ayn tepki var

Londrada. Elimizde belgeler var 1921 tarihli. Diyor ki obelgelerde Kemalist milliyetiler bizim boru hatt yap-mamzda engeldirler. Bakn o zaman boru hatt gndemivar. Musuldan Akdenize uzanan bir petrol boru hatt

projesi. Bugn o proje tekrar gndemde. Eer Suriyeninkuzeyini alrlarsa yapacaklar. Bugn gelmi Tayyipindanman Kemalistlere saldryor. Sen Kemalizmin ne

olduunu bile bilmiyorsun. Kemalizm milli devlet proje-

sidir. mparatorluklarn dald o dnemde milli devletlerrefahn arttrlmas iin en uygun idare biimi olarak ortayakmt. Tekrar sylyorum btn Atatrk kart ve Ke-malizm kart propaganda ngiliz stihbarat kaynakldr.Kimisi bunu bilerek yapar, kimisi bilmeyerek.

Ermeni Meselesinin hocam nedir sizce asl?Tehcirden sonra stiklal Harbi srerken geri dn kararkt. Yaklak 300 bin Ermeni yurttan dnd syleni-yor. Bunlarn da blgedeki suni Krtlerin basklarndandolay Alevilii setii ve kimlik deitirdii syleniyor.Hrant Dink soruyordu 300 bin kii buharlat m diye. te

bunlar onlardr. Hepsi Anadoluda yayor. Bunu syleyeneski Trk Tarih Kurumunun bakan Yusuf Hallaolu.imdi bu Ermenilerin ou PKKnn iinde devlet ku-ralm diyenler. Kendilerini gizleyen Ermenilerin de ouTanakdr. Yoksul Krtleri kkrtanlarn iindeler.Amerikadaki, Avrupadaki diaspora, Hrank Dinkldrnce zlm gibi grnmedi. Adamlar 1.5 MilyonErmeni ldrld diyor. Eer Hrantn tezi dorulansayddiyasporann tm argmanlar kerdi. Doktora tezleri de,makaleleri de bunun zerine kurulu. Ama belgeler diyor

ki tm Osmanl topranda toplam 1.3 Milyon Ermeniyaam. ngiliz belgelerinde de var bu rakamlar. Amer-ikada, Fransada, Kanadada, Suriyede, Lbnandadnyann birok lkesinde Ermeniler yayor. Eer o kadarErmeni ldrlm olsa, bunlar nereden geldi.

Ermeni Meseleleri nedeniyle yaplan basklara karTrkiye nasl bir tavr almal?Devlet ciddi olursa hibir ey olmaz. Bak ran nasl yapt.rana kar o kadar bask yaptlar. Ona kar PJAKkullandlar. ran dayatt. PJAK en sonunda silah brakmak

zorunda kald.

nmzdeki dier bir dnence Cumhuriyetin 100.Sizce Trkiyenin politikasnn temel talar gelecekyllarda nasl olmaldr?Temkinli d politika izlemek lazm . Macerac d politikaevre lkeler asndan nemli sorunlar yaratr. Merkezilkelerin ska grlen yaylmac d politika uygulama-larnn rzgarna kaplmamak lazmdr.

Sylei: Polina Cengiz - Eser Alpkaya - Mart 2015



Bu ekilde bir sonsuz sohbet balad ki insann kendisinikurtarmas bir kenara dursun, yoldan geenlerde katldsohbetimize. Bizlere dardan merakl gzler, katlmakisteyip de katlamayan gnller bakyordu. Bizde budurumun daha msait bir zamanda katlmak isteyenlerin

daha rahat katlp kendini ifade edebilecei bir ortamdakonuulmas kaydyla o an iin bitirip dersimize getik.Konuma bitmi olsa bile aklmz orada kalmt

Stratejik Dnce Topluluu olarak byle bir ortamdatamamen doal bir srete ekillenen bu konuyu birforum ortamna tadk. Bu konuda konuma yapmak ist-eyen arkadalar internet sitemizden yaptmz duyuruyadndler Bizlerde topluluk olarak gerekli izinleri

aldk, aimizi bastk, davetimizi gnderdik.

12 Mart Perembe tarihli Kadn Erkek konulu foru-mumuzda 4 konumacmz vard:

Stratejik Dnce Topluluu

Kadn Erkek likileri Forumu

Haf gneli bir Sakarya gnyd. Her ey sradand, derseara vermitik ve biraz nefes alp ay imek iin birka arkada

bir masann etrafnda toplanm havadan sudan konumayabalamtk. evremizi dzensiz baklarmz ve aslnda dersarasndan da sklan bir halimizle szyorduk. Ruh halimiz bir

monotonluk girdab iindeydi. Aslnda sylemek istediimiz birey vard ama; syleyip sylememek konusunda tereddtly-dk sanki Birden bir erkek arkadan kadnlarn kendi iindetutarsz olduunu sylemesiyle ortammzn duraan havasdeitiriverdiKonu, orada bulunan kadn ve erkekleri, aslnda birbirlerinianlamay birbirlerini sulayarak yapmaya altklar ekili, tatl

bir gerilime srklemiti

- Cennetten kovulmamzda kadnn pay eytana yardm etmesinden dolay ok byktr!- Yemeseydin elmay, sahip ksaydn nesine, sen kendi suuna bir kurban m aryorsun?

- Kadnlar iki yzl, konukan, tutarsz, bencildir- Kadnlar yine iki yzlym erkekler yzszdr! Konumadan insanlk nasl ilerleyecekti? utarl

olmak salt bir eye odaklanmaksa evet yledir. Bencil olan tarih bir kadnla yetinmeyen erkeklervarken bize istesek bile brakmaz heralde

- Kadnn sa uzun akl ksadr- Erkeklerinde sa ksa akl yoktur- Ben sadece sevmitim- Sevmeseydin! Bu onu balamaz ki o da sadece sevmemi yani- Kadn Erkein kaburga kemiinden yaratlmtr. O yzden erkee her zaman muhtatr.- Kapitalizmin devamlln salayan etkenlerden birisi de kadnlarn srekli smrlmesidir.

- Kadnlar erkekler zerinden geinir. Hayatn asl yk erkeklerdedir.- ...- ...

brahim GazioluSakarya niversitesi




Sakarya niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi

3. Snf rencisi Hacer Kara Mahvolan kadnlktemal konumasn yapt, Sakarya niversitesi SiyasetBilimi ve Kamu Ynetimi 3. Snf rencisi Mehmetakar Trkiyede Erkek Olmak konulu sunumunu vekonumasn izleyicilerle paylat.

Sakarya niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi4. Snf rencisi ebnem Yeilolu Kadnn Ahlaksal

Normlardaki Yeri ierikli konumasn sundu.Sakarya niversitesi letme 1. Snf rencisi Furkan

avga zgrlkler Dzleminde Kadn Erkek likileribalkl konumasn yapt.

Deerli konumac arkadalarn sunumundan sonradinleyicilerle soru cevap eklinde forumumuz devametti. Herkesin syleyecek bir sz vard. Forum ne

bizim ne de katlmclarn bekledii bir tatl sert tartmaortamna dnd. Bir taraftan konumalar devam ederkendier taraftan dinleyiciler kendilerine datlan kkkatlara kadn erkek ilikisi denilence akllarna ilk

gelenleri yazdlar. Okunan katlarda yok yoktu. Akl-na iddet, tecavz, ocuk gelinler, paraszlk, isizlik,

bir hayal olan evlilikten, dileri yeni km glen bir

ocua kadar her ey vard tabii kimileri bu konudaFATAL ERROR verdi.

Forumumuzda kendi istedii gibi dnmeyenlerin szsylemesine tahamml edemeyip kanlar da vard. Birdahaki etkinliimizi soran da Topluluumuza yeolmadan gitmeyeceini syleyen de

Her eye ramen ben ve ekip arkadalarm forumu-muzun yeterince verimli sona erdii konusunda hem-

kiriz. rencilerin de syleyecek szleri olduunu vesalanacak eitli platformlarla kirlerini paylaabi-leceklerini renci arkadalarmza gstermi olduk.nsanlarn karlarndaki insanlara tahamml olmad

bir dnyada kar tarafn kirlerini dinleyebilmekve onlara sayg gstermek en byk erdemlerden

biridir. Biz Stratejik Dnce Topluluu olarak Vol-tairee ithaf edilen Dncelerine katlmyorum amasenin dncelerini savunma hakkn sonuna kadarsavunacam. Szn temel topluluk prensiplerimizden

olarak kabul ettiimiz iin kendimizle gurur duyuyoruz

Kadnlar nsandr, Biz nsanolu.. Neet Erta



20 yanda gen bir kadn tecavze urayp ldrld. Sadece o da deil. 18ubatta Kbra, 19 ubatta Hsna, 22 ubatta Nuriye, 25 ubatta rkan, 4martta deniz ve yazmaya kalksak sayalar dolduracak bir sr kadn.

Andy Warhol, birgn herkes 15 dakikalna kadn iddetine zlm gibiyapp unutacak. demi. Bizim unutmaya vaktimiz var m? Son 2 ayda 58,

2014 de ise toplam 304 kadn ldrld. Son 7 ylda da kadn cinayetlerioran %1400 artt.

Peki nasl oluyor da son 12 ylda islami eler bu kadar artmken son 7 yl-da kadn cinayetleri %1400 artyor? Bunun ad ahlaksal normlarn arptl-mas. ncelikle burada bir yaplandrma gerekiyor nk bir ok insanahlak kelimesinin anlamn dahi bilmiyor. Ahlak en dar anlamyla neyindoru neyin yanl sayldyla ilgilidir ve en ok din ile badatrlr.

Ahlak normlar yaanlan toplumun genel yargsdr ve bu insanlar yanla

srkleyebilir. nk her toplum doruyu seme yetisine sahip deildir.Yanl veya ahlaksal normlarn arptld bir toplumda kadn suistimaledilir, kadn tacize veya tecavze urar, kadn ldrlr.

rnein bir kadn sr erkekler hormonlarna sahip kamyor diye n-lem almak zorunda degildir. Gece ge saatte zgrce dolaabilmelidir. Budnyann bir ok yerinde byle. uhafr ki, dnyada kadna iddetin en azolduu lkeler slami deerlere sahip deiller.

Ve slami normlarn yaatr bu lkede kadn olmak ok zor. Ksa etek

giysen, biraz abartl makyaj yapsan veya tam tersi kaan da kapatsan eleti-rilirsin. nk birilerinin ahlaksal normlarna uymamsndr. Gece darkarken biraz ak giyindiysen, Eyvah! acize veya tecavze urayabilirhatta ldrlebilirsin. Eer lrsen arkandan o da o saatte o kyaetle darkmasaym derler. Ha oldu da lmedin o zaman da hakim senin de gn-ln varm yapmaya der. Yani yine sen sulusundur.

Btn bunlar biraz saduyu biraz vicdanla zlebilir. En nemlisi ahlaksalnormlarmz gzden geirelim. Ksa etek giyiyor diye kimseyi yargla-mayalm. Setii dinden, cinsel kimlikten dolay kimseyi yarglamayalm.

Evet, kadn erkek olarak ayrlyoruz ama nce NSAN olalm..

KADIN CNAYETLER VE GNMZN AHLAK ANLAYAI

ebnem YeiloluSakarya niversitesi




MAHVOLAN KADINLIK

Gazete, dergi, televizyon, internet her gn bu arklkadn srd gzmzn nne. lk balarda o kadar-da nemsemiyoduk ama bi sabah bi kalktk ki artk higzel deiliz, imanz, yalanmz, sellitlerimiz var.Aman Allahm imdi napcaz? Hemen fitnessa kotukorda iki saatimizi ldrdkten sonra koarak kuaregetik. Kuarde 5 saat mi 6 saat mi sayamadm amasalarm ok gzel olmutu ve eim bunu arketmemi-

ti.Veee kuarden ktk. Artk etiketi gz alc fiyatpiyasaya gre zamanla artacak yeni rnmz abri-kadan kt. Yeni rn bizler topluma karp hayatm-za devam ettik. Nasl m devam ettik? Sadece fizikiolarak m deitik.HAYIR.. Grdmz kltr, ahlak

ve normlar hi sorgulamadan kendimize yaptrdk.Sadece kendimizle kalsak iyi etramzdakileri tutupkolundan sistemin iine ektik. Ve her gn aynadaMAHVOLMULUUMUZA bakp Allahm ne kadargzelim! diye i geirdik.

Aslnda ortaya ok gzel bir rn kt, bunu bendekabul ediyorum. Ama biz kimin rnyz? Bakn dik-katinizi ekmek istiyorum rn diyorum. Artk insanibir kimliimiz deilde rnsel bir varlmz var. Hangifirmann rnyz, etikette ne yazyor, fiyatmz nekadar?

retici firmamz: Kapitalist sistemFiyatmz ne: Derinlii ve itenlii olmayan yzeysel vemaddi olarak karlanabilen eyler

Etikette ne yazyor: Modern deal Kadn..Altnda kk bir not ksa sre iinde tketiniz

Peki reticimiz olan firma yani kapitalist sistemnasl iler:-Kadn her zaman bakml olmaldr. Kadnn birinci

vaziesi gzel ve alml olmaktr.-Erkek kadn iin her zaman para kazanmaldr. nkerkein birinci vaziesi gzel ve alml kadnn ihti-yalarn karlamaktr.-Dorular hibir zaman nemli deildir. Ancak yalan

yardm eder.-Kendi dndn deil de kardakinin duymak iste-diini syle. Kendi dncelerini sylersen dlanrsn.-Arkada gibi gzk aslnda zay noktalar ren.-Kimseye gvenme.-Byk balk kk bal yutar bu yzden byk balkolmamz lazm.

abiki de biz sulu deiliz! Sistem bunu gerektiriyor!Hayatta kalmak iin bunlar yapmaya mecburuz!inizrahat olsun kprde soukta oturan ocua bir lira

verin gerisini dnmeyin.nk siz elinizden geleniyaptnz.Arada srada otobste ki teyzeye de yer veri-yorsunuz.Hi merak etmeyin siz hari herkes vahi.Birazkonumuzun dna ktk neyse konumuza dnelim.Bu vahi dnya bizlere ne yapt. Neye dndk bu vahidnya yznden.Evet kadn nasl olmal nasl olmakister kim kadn kadn eder.Evcil onksiyonlarla yeterli-ydi balangta.Fakat biz artk sadece ev kadn deilizbiz artk i kadnyz.Artk dnyay yneteceiz nktm tarih boyunca ezildik; yoksaaaa biz mi ezilmek

istedik.Artk dnyann sahibi olma sras bizde asrlarcadnyay erkeler ynetti; yoksaaa biz mi ynetimle

Toplumda kadn nedir? Evin hizmetisi mi, ocuklarn bakcs m, iyi bir a m? Kadn naslolmaldr? Uzun boylu mu, ince belli mi? Bugn ideal kadn nasl olmal deyince oumuzunaklna; uzun boylu, sarn, ince belli, kk ayakl, narin, dokunulunca krlacak, vitrindenfrlam bir kadn gelir. Kimsenin aklna gzlkl orap ren ninesi gelmez, sa ba birbir-ine karm t yapan annesi gelmez. Annelerimiz, ninelerimiz varken bu farkl kadn algsnasl olutu?

Hacer KaraSakarya niversitesi




uramak istemedik.Kadn gerekten ynetimde yokmuydu yoksa kendi istediklerini arkadan hi uramadanyaptrmak daha m kolayd?Btn kadnlar ezildi miyoksa ezilmi gibi gzkmek bazlarnn iine mi geld-i?Amacmza ulamak iin yeterince aba harcadk m?Bunlar aklamak iin tarihe gz atabiliriz.

EVLERNDE OTURUP EZLM RL OYNAMAK YERNE

SSTEME KAFA TUTAN TARHE ADINI YAZDIRAN KADIN-

LAR:

.KLEOPARA

.MARGARE HACHER

.HLLARY CLNON

.JEANNE dARC

.NDRA GANDH

.OMRS HAUN

Hangi ama iin abalyorsan onun getirdiklerini dekabul edeceksin. Sen gelimek istemiyorsan sadece cin-selliin zerinden ilerini halletmeye alyorsan bununbedeline de raz olacaksn. Eim nerde kald neden ben-imle ilgilenmiyor, eim bu paray ne zorluklarla kazanddiye sorgulayamazsn.nk onun grevi sadece paragetirip senin sonsuz isteklerini karlamak. Senin aslsorgulaman gerekenler:Bu sene koltuklar deitirsek mi?Ahmet Ayeye yeni bir kolye ald sen neden almadn?Ben bu antayla ne kadar zaman daha gezeceim? Kursam yazlsam canm ok sklyor da? bunlar sorgula. Burol biz setik lten rolmzn gereklerine uyalm.

Haaaa ben sadece bir kadn deilim ben kimliim var

diyorsan oturduun o kkndenkalk ve sistemle savamaya mey-dana in. Ama sana oturmak dahakolay geliyorsa ki byk ihtimalyle gelecek lten meydanda-kilerin iine karma.

Gelelim ocuk konusuna bizkadnlarn en byk gururkayna ocuklarmzdr.Gururduyulacak ne yapyoruz? ocuk-larmz gerekten iyimiyetitiriyoruz? Aslnda okharika ocuklar yetitiriyoruz.Ayn bizim gibi dnen, bizimgibi uyuyan, bizim gibi yemekyiyen. En byk baarmz

dnyaya kendimizden tam olarakbir kopya brakmak. Kopya olmasa bile benim yap-amadklarm yapsn onun hayallerinin ne nemi var o uan ok kk dnemez byynce bana teekkr ede-cek dourdum yetitiriyorum yediriyorum giydiriyorumdaha ne ister ki bi ocuk? Dinlenmek mi; dncelerinenem verilmesini mi; kiisel zelliklerine sayg gster-ilmesini mi; kendi kanatlarn ap umay m ister?abiki de HAYIR. Bir ocuk eker ve oyun ister nk osadece bir ocuk. Ama nedense psikolojik ve sosyolojik

aratrmalara gre tm katillerin tm hrszlarn kiiselbozukluklar ocukluklarnda ki psikolojik sorunlarndankaynaklanyor.Onlar yetitiren anneler deimliydi ( bazistisnalar hari)?Ortada bir problem varsa sadece bir kii-yi yada bir tara sulamamalyz.Yumurta krlmsa onuiten olmutur. abak dmse onu dren olmutur.Kadnlar hep eziliyor erkekler hep eziyor yada kadnlarerkeleri sadece kar olarak kullanyor diyemeyiz. nkher etki karsnda bir tepki oluturur.

Eer ayn dnyada ayn sistem iinde devam etmekistiyorsanz: ocuklarnza kadn erkek ayrmn retinkadn sadece bir beden olarak anlatn ki onlarda ocuk-larna anlatsn! Fakat artk sistemden kurtulmak pekmmkn grnmese bile sistemin iinde sisteme karyaamak istiyorsanz. Daha gzel bir dnya istiyorsanz.Birbirinizi sulamay birbirinize ta atmay brakp;kendini ve kar tara anlamaya, dinlemeye gelimeye vegelimeye yardm etmeye ne dersiniz? ocuklara para ka-zanmay deil de kalp kazanmay retmeye ne dersiniz?



Bizler zgrlk denildiinde ne anlyoruz?Kadn ne kadar zgrdr? Yaadmz ada kadn erkekeitlii sz konusu mudur? Veya zgrlk eitlik midir?Gerekten kadn haklar savunuculuu yaplmakta mdr?Batda kadn zgrl ne ifade eder? slam kadn hakla-r iin neler belirtmitir?

Son yzyllarda batda kadn ve erkek eitlii zerine birok hareket meydana gelmitir.Bunlarn en nemlilerifeminizm diye mehurdur. Bu hareketlerin bir ksm

baarya bile ulamtr. Ama unu sormak gerek: Bubaarlar kadna bir ey kazandrd m? Yoksa bu baarsaylan ey kadnn daha fazla kullanlmasna m sebepoldu?

zgrlk denince akla ilk gelen bat medeniyetleridir.Bende konuya buradan balamak istiyorum. Peki, batmedeniyetlerini tarih boyunca ele aldmzda kadna

tanm olduu haklar nelerdir? Tarih boyunca kadnlaranasl baklmtr? Batnn bize sunduu modern kadnmodeli nedir? Buray irdeleyelim.

Ortaa ve sonrasnda, Aydnlanma dnemiAvrupasnda kadnn toplumsal kimlii zerindeki di-nin etkisi ve basks zerinde durmadan nce, ncildekadnn yeri zerine bir eyler sylemek gerekir sanrm.Her eyden nce Tanrnn olu say dourann birkadn olmas, salt dourganlk zerinden de olsa, kadnakutsal bir saygnlk kazandrmaktadr. Ancak bu g-re ramen kliseye bal olan eski milletlerin ou,kadnn amellerinin Tanr katnda kabul edilmeyeceini

dnyorlard. Eski Yunanda, kadn eytan ii birpislik olarak adlandrlyordu. Romallar ve baz eskiYunanllarn grne gre erkek soyut bir insani ben-liin sahibi idi; ama kadnn byle bir benlii yoktu.Miladi 586 ylnda Fransada toplanan bir kongredeuzun tartmalardan sonra kadnn insan olduu kabuledilmi; fakat erkee hizmet etmek iin yaratld sonu-

cuna varlmtr. ngilterede yaklak yz yl ncesinekadar kadn, insan toplumunun bir paras saylmyordu...

Fakat II.Dnya savandan sonar bir eyler deiti. Kadnsorunu Batda ok hassas bir mesele olarak gndemegeldi. Bunun sebeplerinden birisi bizzat dnya savadr.nk ikinci dnya sava aile balarn tamamen yk-mtr. Fakat bundan evvel, Kilisenin din adna savun-duklar ve her zaman dinin bekilik ettii sleri, kadnnmanevi, sosyal ve insani deer, hak ve ahsiyetini yoketmitir. Evet kilise bunlar din namna savunmutur.

Rnesasnstan, burjuvazinin devriminden sonra bireyselzgrlk kltr, kiliseye kar bir zafer kazand. Bur-

juvazinin hamle yapmas neticesinde kilisenin hukuki,ahlaki, ruhi ve bilimsel egemenlii ve beraberinde din deyok oldu. Ve anszn cinsel zgrlk meselesi gndemegeldi. Bu cinsel zgrlk iaryla kadn; btn yoksun-luklarn, insanlk d kayt ve snrlamalarn yok olupgittiini grnce onu iddetle kabul etti. Peki, buradasylediim zgrlk gerek zgrlk mdr? Yoksa ge-miten sregelen tutumun oluturduu etkiye tepki olarak

savunulan ancak kadnn birey olma hviyetini elindenalp seksepalitesini ortaya karan bir olgu muydu?

DOU BATI EKSENN KADIN ALGISI VE ZGRLKLER

Furkan avga

[email protected]

Kadn ve erkek dzleminde, zgrlk konusu oka konuulur ve tartlr. Ortada bir so-run olduu ve konuulmas gerektii genel kandr. Ancak bu deerlendirilmelerde okakavram kargaas da mevcuttur. Bu yzden de ou zaman bir sonuca varlamamaktadr.Sonuca ulala bilinmesi iin ilk nce sorun ve kavramlar tam anlamyla tespit edilmelidir.

Sakarya niversitesiletme



ncelikle, zgrlk Nedir?

Batda Kadn zgrl ibaresi ok kullanlr.zgrlk ise kapsam ok geni olan bir kavramdr.Hatta zgrlk henz zerinde ortak bir kir birliinin

olduu bir tanm bulunmayan bir kavramdr. Esarettenzgr olmak eklinde okunabilecei gibi; ahlaken zgrolmak eklinde de okumak mmkndr. nk ahlakda, birtakm balayc ve snrlar olan ilkelerden ibaret-tir. zgrlk kelimesi insanlara ho gelir, bu yadsna-maz bir geektir. Ancak bat tarafndan bizim soframzakonulan zgrlk ibaresinin, ieriini iyi okumak veanaliz etmek gerekir. Bizler gerekten modernlemenin

beraberinde zgrleiyor muyuz? Yoksa bizler zgrinsanlarz derken, aslnda zgrlklerimiz elimizden mi

alnyor. Bu konuda eski Amerikan d ileri bakannnsyledii bir sz gerekten beni etkilemitir: EN YKONTROL EKL, KKNDEN KANDIRILDIIN-DA VE KURALLAR DKTE EDLDNDE ZGROLDUUNU DNMEDR. ESARETN BR EK-L; BR HAPSHANE HCRESNDE OLMAKTIR.PARMAKLIKLARI GREBLR VE ONLARA DO-KUNABLRSN. DER BR EKL SE; YNE BRHAPSHANE HCRESNDE OTURURSUN AMAPARMAKLIKLARI GREMESN BYLECE ZGR

OLDUUNU DNRSN. demitir.Ne yazk ki batda zgrlk kavramna yanl ve zararlbir mana yklenmitir. zgrl, aile kurumunun ge-rektirdii artlarn dna kma, hatta evlenip aile kur-arak ocuk yetitirme yerine geici ehvetlere ynele-

bilme eklinde yorumluyorlar. Bu kavram doru birekilde kullanmyorlar. Toplumsal hareketin baaryaulamas, o hareketin, doru tehisler ve gerek masla-hatlara dayal olmasnn yan sra, birtakm sahih aklitemellere oturtulmasna baldr. Kadn haklarn savun-

ma adna gerekletirilen btn hareketlerde bu ilkeyeriayet edilmelidir. Yani, kadn ve erkein tabiatlar iyicetanmlanmal, kadn ve erkein kendilerine has sorum-luluk ve uralar belirlenmeli ve buna ilave olarak buiki cins arasndaki ortak ynler de gz nnde bulun-durularak taklitilikten uzak bir ekilde kadndan yanahareketler oluturulmaldr. Eer bir hareket, taklit vegeliigzel alnm birtakm kararlarn neticesinde oluur-sa, kesinlikle zararl olur.Eer bizler batllardan gerikalmama kastyla kadn haklarn savunmaya kalkr ve

srf batllar bize kt gzle bakmasnlar diye bu ie gi-riirsek, hareketimiz asla doru bir sonu dourmaz. Eeronlarn bu alanda doru bir yol katettiklerini sanarak

bu meydana girersek, o zaman kesinlikle doru olanaulaamayz. Evet, batllara ait niyet ve hedeerle bu iekalkmamalyz. Bu niyet ve hedeerler biraz kendi kl-trmzle de harmanlanarak bulama haline getirilmi.Ortaya kan rn ne yazk ki ac bir ekilde toplumu-muzda grmekteyiz.

Baty a atlam zgr bir toplum olarak grnlere eskibat zihniyetinden arta kalan bir rnek vermek istiyorum.Bugn bile bir kadn bir erkekle evlendiinde, kendisoyadn brakp kocasnn soyadn almaktadr. Kadn,kendi soyadn tama hakkna sadece bekr olduu md-dete sahiptir. Kadn evlenir evlenmez kendi soyadnnyerini erkein soyad alr. Bu aslen batllara ait birkltrdr. Kadn, kendi hviyetini evlendikten sonra da

korumaktadr. Batdaki soyad deitirme meselesi, erkekkadnn sahibidir anlayndan kalma bir nianedir. Batdamal varlna sahip bir kadn, bir erkekle evlendiindesadece vcudu o erkee ait olmayp babasndan kalma

btn mal varl da kocasna ait bir duruma gelmektey-di. Bu, batllarn inkr edemeyecei bir gerektir.

Avrupadaki ani deiimin nedeni neydi?

Bu alanda dnmek isteyen deerli kadnlarmz, zel-likle de genler, iyi dikkat etsinler. Avrupallarn kendi

sosyologlarnn yaptklar dakik incelemelere gre,Avrupada kadnlara mlkiyet hakknn verilme nedeni,modern teknolojinin gelimesiydi. Batda sanayi yavayava gelimeye balayp fabrikalar kurulunca, iiyeihtiya duyuldu. Byk oranda iiye ihtiyalar vard,ama ii azd. Dk cretle altrabilecekleri kadnlarfabrikalara ekip onlarn i gcnden yararlanabilmekiin kadnlarn da mlkiyet hakkna sahip olduunu ilanettiler. Avrupallar kadnlara mlkiyet hakkn yirminciyzyln balarnda verdiler. Bu tavrlar, batllarn kad-

na olan ifrat ve zulme dayal anlaylarnn neticesidir.Bu ldeki bir geveklik, tabii olarak ayn lde birarl dourdu. Kadn hareketleri byle bir ortamda

balaynca, doal olarak birtakm ifratlar beraberindegetirecektir. Bundan dolay sizlerin de grd gibi okksa bir srede kadn-erkek ilikilerindeki serbestlikdolaysyla batda fesat yle bir hadde ulat ki, bu hzldeiim batl dnrlerin dehete kaplmasna nedenoldu. u anda bat toplumunun slahn kendine dert edi-nen akll insanlar, mevcut artlardan dolay ok rahatsz

bir durumdalar; ama bu gidiatn nn alacak gce desahip deiller. Batllar, kadna hizmet adna onun hayat-na ok byk bir darbe indirdiler.



Peki, bizim toplumumuzda bu sorunlar yok mu?

lkemizde bu konuda hayli sorun olduu akll tmbireylerin ortak kridir. Ve zaten toplumumuzun bukonuda elle tutulur bir taraf bulunmamaktadr. Ancak

toplumumuzun sorunu ise udur. Mslmanlarn vemuhafazakar kesim denilen insanlara baklyor, onlarnyanllar slamiyete ml ediliyor. Sadece rnek olmasasndan soruyorum: Komnist olduunu iddia eden

birinin, sokakta fakir bir adamn parasn aldngrseniz, komnizm mazlumlar ezen bir tutumierisindedir diyor musunuz? Veya kklnden

beri sosyalit olduunu bildiiniz birisi ilerde menfaatiuyarnca bir diktatre yanda olsa, bu kiinin bututumunu sosyalistlie mi ml edersiniz? Peki, sz

konusu olan slam olunca neden bu kadar acmaszz?Diyebilirsiniz ki bir tanesi iki tanesi yanlta olsunancak hepsi yanlsa demekki orda bir bozukluk vardr.Yok ama yle deil. Hakkn lt ounluk deildir.Sz gelimi Hz. Nuh 1000 yl Peygamberlik yapt ancakona iman edenler 1 elin parmaklar kadard. Bu yzdengelin Mslmanlar elinde bozulmayan slamn kadna

bakna gz atalm. Bakalm dmanlk edecek bir tarafvar m?

slamda Kadn

Teoriyle pratik farkl eyler. Mslmanlarn, slamn te-orideki kadna bak asn pratize etmedeki yanllarnzaten az nce belirttik. Mslmanlar bu konuda ziyan-dadr. Ancak Muhammed-i slamdaki kadnn yeri budeildir. Kuran kadn ve erkein yaratlndan bahsetti-i zaman onlarn her ikisinin de ayn oluumdan yaratl-dn beyan etmektedir. Buna gre islami dnce unuifade eder: Yaratlan her ey insan iindir ve insanlar da

birbirleri iin ziynet ve sstrler.

slam, insann olgunlamasn hedeemitir. Bu adanda kadn ve erkek arasnda hibir fark yoktur. slamasndan nemli olan kadnlk veya erkeklik deil,tekmldr, insann insan oluu, yeteneklerin eitilmesive herkesin, ister kadn, ister erkek olsun, vazifeleriniyapmasdr; ki bunun iin kadn ve erkein tabiatlarnniyice tannmas gerekmektedir. slamda kadn ve erkeintabiat gzel bir ekilde aklanmtr ve vazifelerde aslnemli olan ey, dengedir. Yani, fertler arasnda, isterkadn olsun, ister erkek, adaletin salanmasdr. Bundan

dolay da baz konularda kadnlarla ilgili olan hkmlererkeklerinkinden farkl olabilir. nk tabiatlar itibaryla

da kadn ve erkek arasnda birtakm farkllklar sz konu-sudur. slam retide kadn ve erkek tr arasndaki ftriayrcalklar, gereki ve mkemmel bir tarzda belirlen-mitir.

slam, retileri nda kadn yceltti. yle ki kadnilahi risaletin bekisi ve slami hkm ve adabn beyanedicisi klm ve erkeklere bir emanet olarak vermitir.Veda hutbesinde Allah Rasul (s.a.v) yle buyuruyor:Ey insanlar sizin kadnlar zerinde hakknz olduu gibi,onlarn da sizler zerinde haklar vardr. Ben size onlaraiyi davranmanz vasiyet ediyorum. Onlar size Allahnemanetleridirler. Emanete yaplan vefaszln sorgusuelbette olacaktr. Toplumda o gnlerde hibir deeri ol-mayan kadn, slam yceltti ve ona azamet ve insanlk

makamn balad. Ortaa zihniyetinin talam kalpynlar arasnda topraa gmlen kz ocuunu, birmeta gibi alnp satlan kadn, gnmzn azlarndansalya aktan materyalist maddiyat patronlarna cariyeyapan kadn, Fransz devrimiyle yeni bir statiko arayanama aradn bulamayan kadn, yeniden erkeklerin

patronlamasna ve onlarn rettii eylerin tketimiiin reklam rmalarnn kaplarnda srnen bir paavrahaline getirilen kadn, almas lazm, kadn evine hap-solmamal diyerek kendine ucuz ii bulma peinde olan

materyalist patronlar zenginletirmekten teye gemey-

en kadn, evet! gnmz kadnn slam yceltmi vecennet analarn ayaklar altndadr diyerek, kendisineen byk manevi deeri vermitir. Buradan u kavramaulamakta bir baka yanltr bana gre. Yani islama grekadn erkein tand zrlk kadar zgrdr. Kadn evekapanmal ev ileriyle ve ocuklaryla uramal. Hayrzaten bu dnce az nce eski bat medeniyetlerinde yer-lemi olan yerdiimiz dncedir. Evet bir kadnn asligrevi yuvasdr ancak bu kadarla snrl deildir bu d-ncenin sindirilmesi gerekir. Bu yzden ki burada vur-gulanan kadnn kutsalldr. Bakn erkek her zaman birailenin direi olarak gsterilsede, bir yuvay her zamandii ku yapar bunu unutmamak gerekir. Bizim toplumu-muz da aile yaplarnn batllara gre kuvvetli olmasnntemel nedeni budur.

Baknz, Kuran kadn ve erkek hakknda -zellikle deaile iindeki kadn ve erkek hakknda- ne buyuruyor?Ve delillerindendir ki sizin cinsinizden eler yaratmtrsize. Yani, Allah-u Tealann yeryzndeki kudret nian-

elerinden biri de erkek iin kadn ve kadn iin de erkeibir e olarak yaratmasdr. Sizin cinsinizden buyurmasn-dan, bu iki cinsin farkl rtbelere sahip olmadklar ve



ayn cevherden yaratldklar anlalmaktadr. Elbettekadn ve erkek, misyonlarnn farkll nedeniyle bazfarkl zelliklere de sahiptirler. Ayet yle devam edi-yor: Onunla huzur bulasnz diye. Demek ki beeriniki ayr cins olarak yaratlm olmas byk bir hedeftendolaydr. O hedef, huzura kavumaktan ibarettir.Yani,

kadn ve erkek evlilik vastasyla bir araya gelerek huzurakavuurlar. Bir erkek iin evin sakin ortamnda sevdiibir hanmla birlikte olmak, byk bir mutluluk olduugibi, ayn ekilde bir kadnn da,sevebilecei ve onadayanarak kendisini gvende hissedebilecei bir kocayasahip olmas, onun huzurlu olmasna neden olacaktr. teaile ortam, bu huzuru her iki taraf iin de temin ediyor.yleyse hem kadn, hem de erkek aile ortamnda huzuraulaabilmek iin birbirlerine muhtatrlar.

rnek Kadn:

slama gre kadn nasl olmaldr? Kuran tek banagnderilmemitir ve anlalabilinmesi iin lahikutsiyetlere dokunabilecek bir eliye muhtatr. Buyzden Kuran aklamas ve yaantsyla ortayakoymas iin Peygamberimizle birlikte gnderilmitir.Peki, slamdaki kadnn nasl olmas gerektiinin rneikimdir?

Vahiy evinin kz olan, anneler annesi, cennet kadnla-rnn efendisinin hayatna bakalm. Hz.Fatma(a.s) yle

bir kadndr ki toplumunda varolan sapma ve zulmkarsnda sorumluluk hissediyor, sosyal mcadele vekavgalarn ierisinde bulunuyor. Ta lm anna dek ses-siz durmuyor, susmuyor ve snmyor. Ayn ekilde OFatma (a.s) tekrar mslman kadn ortaya koyabilir. OZeyneb gibi bir kzn, Hasan ve Hseyin gibi oullarn,

bu aamada bir anne olarak yetitiriyor. Yce, rnek vee kadnn, baka bir boyutu olarak Alinin yalnzlk,sknt, zorluk ve azametleri durumunda da hep Onunyannda olmutur. Ayrca sorumlu, sosyal bir kadn olarak

doumundan, babasnn defnolunduu ana kadar, yine biran bile mcadeleden geri durmad. D cephede hicretekadar kfrle, i cephede ise lm anna kadar sapma vekatil ile mcadele etmitir. Ayn ekilde Peygamberimi-zin (s.a.v) elerinden Hz. Hatice validemiz slamiyetindouundan itibaren peygamberin en byk destekisiolmutur.

Hedef, kadnlar baka bir safa ekip, onlar erkeklerledmanca bir rekabete sokmak deildir. Hedef,kadnlarnve erkeklerin doru bir eitimden geerek byk insanlarolabilmelerini salamaktr. slami tecrbeler, bu hede-n mmkn olduunu ispatlamtr.unu iyi biliniz ki,kadn hangi zaman ve meknda olursa olsun ve hangi

aileye mensup bulunursa bulunsun, eer belirtilen ekildekendisini yetitirmeyi baarabilirse, azamet ve bykleular.

Kadnlarn ycelii ve slamn onlarn hakk olan onla-ra geri dndrmesi o kadar aikardr ki. Arkadalar bura-ya dikkat edelim. Kadn ilk anndan son anna kadar yce

bir deer sahibidir. imdi 3 evresinden ve bu 3 evredekiAllahn onlara bahettii deeri, hadisler nda huzu-runuza sunacam.

1- Bir kz ocuu dnyaya geldiinde Anne-Babasnngnahlar affolunur. Ve o kz anne-babasnn ssdr.2- Evlilik andaki erkek ile kadnn evlenmesi ile erke-in dini kemale erer. Yani kadn burada erkein dinininve imannn tamamlanmasnn artdr.

3- Ve ncy de zaten oumuz biliyoruz. Bir kadnocuk sahibi olduu andan itibaren, o ocuk iin Cennetannesinin ayaklarnn altndadr.Eer salt, bozulmam slam ele alrsak tam olarak han-gi ynn eletirebiliriz ki?..

Eer slam toplumu, kadnlarna Hz. Hatice (a.s) Hz.Fatma (a.s) ve Hz. Zeynep (a.s) gibi rnek ahsiyetleriideal kadn olarak benimsetebilir ve bu vesileyle dnyayve tarihi kendi tesiri altnda alabilecek byk kadnlaryetitirebilirse, ite o zaman kadn gerek makamna

ulamtr demektir. Kadn, ilahisistemin, kadn erkekayrm yapmadan insan iin belirledii ilmive manevikemallere ulat takdirde, daha iyi ocuklar terbiyeedebilecek, daha scak bir aile ortam oluacak, toplum-sal geliim artacak, hayattaki problemler daha kolayzlecek ve ksacas, kadn ve erkek mutlu olacaktr.Elbette burada yk sadece kadnlarn omzunda deildir

burada asl yk tabularn ykmas gereken erkeklerdedir.Bu hedefe ulamak iin almak gerekir.



DAYANIMANIN GC ADINA!!!



Kadn ve Demokrasi Dernei(KADEM), 2013 ylnda kadnlarn hukuk, siyaset, sanat vei dnyas alanlarna girmelerini amalayarak kuruldu. Entelektel kadnlardan bir beyintakm oluturmaya alan dernek, geleneksel kodlarla modern kazanmlar birletiren biralg ile kadn yeniden tanmlamay amalamakta. Sakarya niversitesi Uluslararaslikiler blm hocalarndan Yrd. Do. Filiz Ciciolunun da ynetiminde bulunduuKADEM Sakarya Temsilcilii 26 Aralk 2014 tarihinde kuruldu. KADEM Sakarya Temsilci-si Yrd. Do. Hlya Terziolu Adm Dergisine KADEMi anlatt:

TOPLUMSAL CNSYET ETL DEL, TOPLUMSAL CNSYET ADALET

Yrdmz yolda en nemli kavrammz toplumsal cinsiyet adaletidir. KADEM olarak sadece sorunoluturan alanlarda deil, eksik grdmz alanlarda da almalar gerekletirmekteyiz. stanbulda 5.000kadnn katlm ile Kadnn yasal haklar seminerleri gerekletirdik. Bu seminerler Nisan 2015de Sa-karyada da balayacak. Ayda bir kez gerekletireceimiz seminerlerde amacmz kadnlar varolan haklarn-dan haberdar etmektir.

KADEM bir kir derneidir!

KADEMin komisyonlardan oluan bir yaps vardr.Akademi komisyonu, hukuk komisyonu, eitimkomisyonu, i dnyas komisyonu, toplumsal farkn-dalk komisyonu, d ilikiler komisyonu, temsilci-likler komisyonu gibi her bir alma alanna ilikinkomisyonumuz vardr. lgili kurumlara raporlarhazrlamak, toplantlar, seminerler ve altaylar

dzenlemek gibi pek ok alma alanmz mev-

cut. KADEM uluslararas projelerde de Aile veSosyal Politikalar Bakanlnn almalarnda dayer almaktadr. Pek ok kanuna ilgili erhler koyanraporlar sunmutur. almalarmz hem Trkiyedeki STKlar hem de uluslararas STKlar araclylagerekletirilmektedir. Genel merkezimiz stan-

bulda olmak zere Gaziantep, Denizli, Konya,Ankara ve Sakaryada temsilciliklerimiz vardr.Sakarya Temsilciliimizde 100 civar ye ve altkomisyonumuz vardr.



REAKSYONER OLMAYI DEL AKSYONEROLMAYI SEVYORUZ. ANT-TEZC OLMAYIDEL TEZC OLMAYI SEVYORUZ.

KADEMde verilen eitimler kadnn yaantsn

sorgulamasna sebep olan eitimler deillerdir.Kadnlar sorunlarnn zm iin saduyulu bir dilkullanmaya tevik ediyoruz. Bugne kadar feministsylemler hep reaksiyoner tavr gstermilerdir. Busebeple erkekler tarafndan anlalamaz ve iticigrlmlerdir. Biz ise uzlamac tavrlar ser-gileyen kadnlarn ortak akl harekete geirmekte

baarl olacana inanyoruz. Olaylara tepkimizi isealer hazrlayarak, basna aklamalar yaparak,yeri geldiinde sokaa karak gsteriyoruz. Ama

KADEM olarak sokakta grnr olmaktan ok iinhukuki ve siyasi boyutuna dahil olmay tercih edi-yoruz. Sokaa kmay somut sonu dourmad vemaniplasyona ak olduu iin tercih etmiyoruz.

NEDEN KADIN VE DEMOKRAS DERNE?

Yaadmz yzyln dnya gr demokrasidir. Gelien demokrasiden en ok kadnlar yararlanacaktr. Demokrasiningelimemesi demek toplumun yarsn oluturan kadnlarn gelimemesi, haklarn kullanamamas demektir. Demokra-si beslenmez ise kadnlarn zgrlkleri gz ard edilecektir. Kadn kri anlamda beslemek gelecei beslemek de-mektir. Erkeklerin cinsiyet eksenli deil adalet eksinli bakmasn ve ehliyetimizin cinsiyetlerimizin nne gemesininamalyoruz.

SZ DNLERZ, GZELNETAB OLURUZ

Grleri farkl dahi olsa herkesiKADEMe bekliyoruz. Btn kadn

dernekleri ile grmeler yapabiliriz.Farkl grlerdeki herkesi dinlemeyeak bir derneiz.Grleri farkl dahi olsa herkesiKADEMe bekliyoruz. Btn kadndernekleri ile grmeler yapabiliriz.Farkl grlerdeki herkesi dinlemeyeak bir derneiz.

Sylei: Pelin Gl - Mart 2015



SANAT VE SINIF LKS

Antropolojik bulgular ve sosyolojik aratrmalar tari-hin her dneminde insanlarn ya topluluk halinde ya datoplum halinde yaadn ortaya koymaktadr. oplumsalbir varlk olan insanolu tarihin her dneminde iindeyaad toplumda bir snn unsuru olmutur. lkelkomnal dnemlerden, kleci toplumlara; kleci toplum-lardan eodal toplumlara, eodal toplumlardan kapitalistmodern toplumlara ve kapitalist modern toplumlardangnmz post modern/bilgi toplumluna dek insanlk veinsanln iinde yaad toplum snflar halinde yaam

ve bu snflarn birbiri ile olan ilikisi ile gnmzeevrimlenmilerdir.

Sosyal bilimlerde toplumsal deimeyi aklayan birok dnce sistemi ve arkl birer disiplin olarak bilimdallar vardr. Bu dnce sistemleri ve bilim dallarinsanlk tarihi ve snflar tarihini sn bilincinin arkndaolmadan eitli teoriler ve yasalar temelinde ortaya koy-maya almlardr. Kukusuz bu dnce sistemleri vekuramlar iinde toplumsal deimeyi ve sn bilincini si-yasi, ekonomik, sosyal ve kltrel analizini materyalist biryorumla, toplumlarn evrimini diyalektiin metodolojikkurallar ile sistemletirerek ve teoriletirerek ortaya koy-

an Karl Marx ve F. Engels olmutur. Marx bunu komnistmaniestoda yle aklar:

Bu gne kadar ki tm toplumlarn tarihi, snf m-

cadeleleri tarihidir. zgr ile kle, Patrisyen ile pleb,

senyr ile serf, lonca ustas ile rak, ksacas ezen ile

ezilen birbiriyle srekli bir kartlk iinde bulunmu,

birbirine kar gizli ya da ak kesintisiz bir mcadele

srdrm, bu mcadele ya tm toplum yapsnn

devrimci bir dnmyle, ya da mcadele eden

snflarn hep birlikte kyle sonulanmtr ( Marx,Engels, 2008: 22).

Marksist dnce sistemine gre bir toplum alt yap vest yapdan meydana gelmektedir. Alt yap ve st yapkartlarn birlii yasas temelinde srekli etkileim veatma halindedir. Karl Marx bu etkileim sonucunda altyapnn her zaman st yapy belirlediini ortaya koyar.Marx alt yap ve st yap arasndaki ilikiyi EkonomiPolitiin Eletirisi adl kitabnn nsz balkl eserindedeerlendirmitir. Bu eserinde bu iki yap arasndakiilikiyi yle aklamaktadr: Uzun uzadya uratktansonra eritiim ve btn incelemelerime nclk edengenel kanaatlerimi yle zetlemek mmkndr. nsan-lar toplumsal retim iinde, zorunlu ve iradelerindenileri bamsz olan belirli bir takm ilikilere giriirler; buretim ilikilerini, retim ilikilerinin toplam da toplu-

mun ekonomik yapsn meydana getirir. te toplumsalbilincin belirli biimlerini karlayan kanun ve politikst yaplar hep bu gereklik hep bu gerek temel zerinekurulmutur. Maddi hayattaki retim biimi politik tinselyani manevi toplumsal oluumlarn genel karakterinibelirtir. nsanlarn bilinci geim yolunu belirtmez, tamtersine geim yolu onlarn bilincini belirler (Fredi,2001: 224-228).

Alt yap ve st yap arasndaki iliki de bir ayrma gidecek

olursak Marksist teoride toplumsal dzenin ekonomiktemeli, alt yapy oluturur. Yani bir toplumda alt yap,ekonomik ilikiler ve retim biimlerinin tmdr. Birtoplumun sosyo-ekonomik ilikilerinin belirlendii al-andr. oplumun baka bir topluma evrimi ile bir dn-cenin baka bir dnceye evrimi, retim srecinin tmilikileri ve retim aralar arasndaki ilikinin karakteris-tik ormu bu yap tarandan belirlenerek alt yap da mey-dana gelir. Ve alt yap aamasnda genel olarak Marksistdnce iki temel sonu ortaya koyar: Birincisi, alt yap o

toplumun ekonomik alt yapsnn ve retim ilikilerininzorunlu bir sonucu olarak snflarn olutuu ve bir-birleriyle etkileim iinde bulunduu yapdr. Ekonomik

YAAR KEMAL VE RIFAT ILGAZ ZERNDEN

SANAT VE SINIF LKS

Veli Reber

Sakarya niversitesialma Ekonomisi ve Endstrilikileri

[email protected]



yapnn bu aamasnda retim ilikisi bu arkl iki snarasndaki ilikilerin belirledii retim biimi ile retimaralarnn zel mlkiyeti konusunu oluturur. kincisi,

toplumun karakterinin ekonominin doas tarandanbelirlendiini sylemitik. Bir toplumda sosyal deimeyitarih boyunca snflar arasndaki atmann saladnortaya koyan Marksist dnce toplumlarn baka birtopuma evrimini tarih boyunca snflar arasndakiatmann saladn, materyalist yorumla, diyalektik veevrimci bir bak as ile ortaya koyar.

Ksacas, Marksist dncenin ortaya koyduu bir toplu-mu meydana getiren iki temel yap olan alt yap ve st

yapy sosyal bilimlerde akademik bir dille ormlleti-recek olursak bir toplum iki yapdan meydana gelme-ktedir. Bu iki yapdan ilki alt yapdr. Alt yap, o toplu-mun ekonomik yapsdr. Bu yapda o toplumun retimbiimi, retim ilikileri ve retim aralarnn toplumdakisnflar asndan durumu ve konumunu belirlenir.Marxa gre alt yap st yapy belirler. oplumu meydanagetiren dier bir yap ise st yapdr. st yap alt yaptarandan yani ekonomi tarandan belirlenen hereydir.Yani o toplumdaki, siyaset( siyasi ideoloji, siyasal rejim),

kltr, inan, sanat, vb. hereyi belirler.te bu blmde snflar asndan sanat ve sn ilikisiniirdeleyerek gnmz toplumlarnda iinde yaadmztoplumda ve coraya da sanat sn bilinciyle el alarakinsan, rgtler ve toplumlar inceleyeceiz.

SANAT VE SINIF LKSNDE DEOLOJKTARTIMA

Egemenlerin Tipletirdikleri Biz

Sanatn kitleleri etkileme ve ynlendirme gc, bugnkimsenin yadsmad bir gerek. nsanlk tarihininbandan bu yana egemenler ve ezilenler, bir styapkurumu olan sanat kendi ideolojilerini sistematik olarakyayma ve alg ynetimi amac dorultusunda kullandlar;egemenler ezilen kitleleri ideolojik bask altnda tut-mak, smrnn ayrmna varmalarn, bilinlen-melerini ve sisteme kar mcadele etmelerini nlemekamacyla onlar, kendi ideolojileri dorultusunda sanatyapan sanatlarn rnleriyle etkilediler, yaam tarz vesylemleri ile ynlendirdiler. Bu olgu, her eyin alnp

satld, her eyin metalatrld gnmzde de ege-menlerin ezilenleri kontrol etme ve ynlendirmek

amacyla kontrol mekanizmas dncesi ile derinleerekdevam etmektedir. Yeni Dnya Dzeninin ideologlar,lkemizde ve dnyann her yerinde, geni emeki yn-

larn kendi istedikleri dorultuda etkilemek; sorgu-lamayan, kar kmayan, yalnzca tekeller iin alan

ve dnmeden tketen tek tip insan oluturmak iin,birtakm sanat figrleri, idoller yaratarak onlarnaraclyla kitleleri etkilediler. En ok mzik alanndagrlen bu etkileme, sinema, tiyatrodan edebiyatn eitlidallarna kadar kendini gstermitir.

Alternatif Sanat

Ezilenler asndan sanata baktmzda gemiten

gnmze dek, sistemi eletiren, sorgulayan, emekisnn bilinlenmesini salayarak edebiyattan, mzie;mzikten resime ve resimden sinemaya, sinemadan hertrl sanat anlayna uzanan, arkndalk yaratan sanatanlay ve ezilenlerin barndan kan sanatlarda herdnemde olmutur. Amac, egemen snn hakim ideo-lojisinin yaratmak istedii insan tipini, modernitenin yada postmodernitenin kskacnda olan ii snn sor-gulayarak, dndrerek, eletirerek iinde bulunduuyaam koullar asndan arkndalk yaratarak emeki

snflarn, duygu ve dncelerini, istemlerini kapsayanve iade eden alternati bir sanat anlay olarak ortayakan proletarya sanat anlaynn varl ile karlamak-tayz. i snnn bir st yap kurumu olan sanat anlayile sistemi sorgulamaya balamas, eletirel yaklam veyorumlarla sistem analizini ortaya koyan mzik, sinema,edebiyat rnleri vermesi ile birlikte burjuva tarandanbu durum engellenmeye, sansrlenmeye ve yok edilmeyeallmtr. Birok sanat cezaevine girmi, bir ou kat-ledilmitir. i snnn sanat, ortaya koyduu sinema,mzik, edebiyat, iir, resim, tiyatro ve heykeltra gibi birok sanat dalnda sansrle kar karya kalmtr.Sn bilinci olmayan, kendiliinden ii ve emeki halkkitlelerinin; egemenlerin istedikleri dorultuda dn-mesi, kendisine sanat olarak sunulan figrleri sorgu-lamadan kabullenmesi, estetik dzeyinin bu dorultudaolumas uygulanan politikann bir sonucudur, doalkarlanabilir. Ancak, sn bilinci edinmi, sistemi veuygulamalarn sorgulayan, buna kar mcadele edenrgtl emein, aydn ve demokratlarn artk kendidnce sistemine uygun davran ve aba iinde olmas

gereklilikten te zorunluluk olarak karmzakmaktadr.



Bir st yap kurumu olan sanatn sn bilinci ile olanilikisini ideolojik tartmasn ve nemini yukarda ortayakoyduk. Kitle iletiim aralarndaki iitsel ve grsel tekno-lojik gelimeye paralel olarak gnmzde nemi kat katartan sanat ve sn bilinci ilikisinin kskacndaki insanlarzerindeki etkisini dnerek insanlarn ynlendirilmesi

ve kontrol edilmesi, egemen snn kendi hakim ideo-

lojisinin insan tipini yaratma abalarn ve ideolojik akltartmalarnn bir kez daha detayl tartlmas gereiortaya kmaktadr. arihsel sreci iinde cumhuriyettarihimizde sanat ve sn ilikisini bata edebiyat, sinema,mzik olmak zere eitli sanat dallarnda inceleyeceiz.

YAAR KEMAL

Yaar Kemal, gneyin ii snndan gelme, bekilikyapm ve tarlalarda alm bir yazarmzdr. Halkn

mitolojik yklerini ya da ii snnn esanevi halegetirdii halk kahramanlarn sade ve yaln bir dille halkndiliyle bize anlatan kiidir. Hikayelerinde, romanlarndagneyin pamuk ve ttn iilerini, ukurovann bereketlitopraklarnda alan rgatlar bulabilirsiniz. Edebiyat vePolitika dergisine verdii bir rportajda kendisini yleanlatr Yaar Kemal : a ocukluumdan bu yana, ken-dimi bildim bileli, okur-yazar deilken bile iir sylerdim.Sonra olklor almalar yaptm. Rportajlar yazdm.Hikayeler, romanlar yazdm. alma tarzm gsteriyorki, halktan yana, halkla birlikte iini gren bir sanatym.Benim kiiliimi ve sanatm halktan ayrmak mmkndeil. Yirmi yedi yama kadar halk iinde, halkla birlikte

altm. Yani bir kol emekisiydim. 1951de stanbulageldiimde, elimde bir kitaplk hikaye vard. rnein,benim dnyaya km ilk eserim nce Memed deildir,Bebek hikayesidir. nce Franszcaya evrildi, sonra n-gilizceye, talyancaya, Rusaya, Romenceye, birok dillere.Son yirmi yln dnyada km birok hikaye antolo-

jisinde Bebek hikayesini de buluruz. 17-18 yalarmda

bende sol dnce belirmeye balamt. Sanatm onunlatay gitti, yani paralel. Ben iki eye inanrm. ki eyinsonsuz gcne, sonsuz yaratclna, sonsuz deiimine;halk ve doa. Sanatm halkmla birlikte, onun bykyaratcl ile birlik olarak, onun iin yaparm. Politi-kam da sanatmdan ayrlmaz. Halka kim zulmediyorsa,etmise, halk kim eziyor, ezmise, onu kim smrm,smryorsa, eodalite mi, burjuvazi mi... Halkn mutlu-luunun nne kim geiyorsa ben sanatmla ve btn ha-yatmla onun karsndaym. Benim sanatm, iinden k-

tm snn yani proletaryann karlarnn emrindedir.Ben etle kemik nasl biribirinden ayrlmazsa, sanatmnhalktan ayrlmamasn isterim. Bu ada halktan kopmubir sanata inanmyorum.

RIFAT ILGAZ

Rat Ilgaz bir mizah ustas ve air halk gldrendndren bir insand...Bu lkenin sanatlarnn, aydn-larnn Sivasta Madmak Otelinde yaklmasnn acsnadayanamayarak yazmaya ve yaama otel yangnndan drtgn sonra veda eden air...2 emmuz 1993 sivas Madmak Otelinin yaklmasn-dan sonra otelde bir ok air, yazar ve aydn arkadann



yanarak lmesinden 4 gn sonra olayn zerindeki etki-siyle 7 emmuz 1993te hayata veda eder. Rat Ilgaznlmeden nce Sivastaki olaylardan ok etkilendiini veson olarak yazd bu lmle yaamn ve insan olmannanlam kalmad adl yazsyla yazarl braktn ve 4gn sonra da yaama gzlerini kapamtr.Yaamla lmn bir anlam kalmad. Her ey yalama

oldu!

Artk hibir eye inanmyoruz. Yaama da inanmyoruz.Artk yaam yalama oldu. Evden dar kmamak mlazm? Bizim aklmz ermez oldu. Asm benim ok eskidostum. Benim iin yllarca alp deerli kitaplar yazanbir yazar.

Yazar, kitaplar yalnz kendisi iin yazmaz. Kitaplarbirer sevgi derlemeleridir. Asm aylarca yllarca benim-le yatt, kalkt. yi gnlerimde glm; hapishanelerde,kelepelerde alam. Gzlerinin nnde 81de kelepeli-yim. Asm yanmda. rkiyede, yaama da lme deinanlmyor. Asm Bezirci yaza yaza kayboldu gitti ite.nsanca yapabileceimiz tek ey, imdi Asm saygylaanmak....Peki ya Nesimi imen... Acaba haberleri var myd otelnnde toplanan ve oteli yakanlarn Nesiminin ne kadarbyk bir ozan olduundan, curas ile hmanizm elsee-si yaptndan...Hi dinlemiler midir Nesiminin Bar

Gvercini adl trksn...Ya da dierleri, Karikatrist Asa Koak mesela ... imdikim izgilerle bize hayat sorgulayacak, kim izgilerle

bizi dndrecek...kirasn bile dyemiyordu oocuk...her sabah ev sahibine grnmemek iin erken-den kard evden...Metin Altok, air ve byk dnr... Muhlis Akarsubyk ozan...Behet Aysan tp doktoru ve o gzel air...Ya o 22 yandaki ocuk , hani elpeyi bulup alan...topyalar lkesinin ate hrsz, Anadolu arkl bir

corayadr, kuzeyden gneye; doudan batya arklkltrler ve olklorik deerleri tayan bir corayadr.O ocuk gidip bu arkllklar bulup kendi kyndeyourup insanla sunard ky trkleri edasyla... Nedemiti bize hatrlayn ... airler iir yazar, ressamlar res-im yapar, bir heykeltra heykeltra yapar, yazarlar halknhikaylerini ve duygularn ykletirir ve romanlatrr.Biz ozanlarda saz alar trkler syleriz Peki biz tmbunlar niin yapyoruz... Dnya alkanlklarndan deilsevgiyle dnsn diye...Ben artk yazmayacam, yazamayacam benden bukadar... artk yaam ve insanl, ve insan ate ile terbiyeeden bir anry hereyi ile sorguluyorum.Hitler ordusu Almanyada ve Avrupada tmktphaneleri yakt. Firavunlar piramitlerin iindekitabletleri yakt. Ama insanlk tarihi boyunca aydn-lar, yazarlar, airleri, ozanlar, ocuklar bir binayakoyup yakmamt. imdi o da oldu... Diyecek azla birszmz yok aslnda...



Merhaba arkadalar. Size aina olduum bir kltrnedebiyatlarndan birini tantmak istiyorum. Kendisi

07.05.1861 Bengal,Kalkta doumludur. Etnik kkeniBengal olup Hindistanda yetimitir. Atalarnn soyu11. yzyla dayanr. Soyunun kurucusu bir BRAH-MANd. Babas varlkl bir din adamdr. Kendisi zelretmenlerden ders ald, Londraya gnderildi ve ora-da hukuk eitimi ald. O srada ngiliz air WLLAMWORDSWORTHun etkisinde kalmaya balad.

19. yzylda Bengalli RACA RAMMAHUN ROYonun edebiyat alannda daha da gelimesinde rol

oynad. Onun ve babasnn etkileri altnda airin dnyagr Hindistann geleneksel kast snrlarn aarakpanteist bir dnya inannn yan sra, Hindu dininintekelci ve ok geleneki emberini kran bir olgunluakavumutur. retmeni Roy; Hindistanda dininoynad byk rol bildii iin, her eyden nce bualanda reform yapmak zorunluluu duymutu. KendisiHindu olduu iin Hint dininin bozulmasna zlyor-du, fakat sosyal gerekleri grecek kadar ileri grl

bir insan olduundan reform yoluna gitmedi. 1930daHindistanda yeni bir mezhep olan Brahmoizmintemelini att. Brahmo Samaj ad altnda tannan buhareket Hinduluk, Mslmanlk ve Hristiyanlnortaklaa deerlerini bir at altnda toplamaktayd.Bu yeni din, mucize ve kerameti bir yana iter, her eyeegemen mutlak ve yanlmaz bir kuvvet yerine, bilgelikve akn esin kayna olan insan ve dnyay kavrayan,ycelten bir varla inanr. Bu Tanr Upanishadlardanalnan bir cmleyle tamamlanr: Tektir ve biimi yok-tur, ama binbir amala, binbir ekle girer..

Brahmo Samajn belli bal sosyal lkleri kardelik,ahlakllk, insanseverlik, kadnln ykseltilmesi,

kastlarn kaldrlmasdr. Bu noktalarda klasik Hin-duizmin karsndadr. Rammahun Roy tarafndan

kurulan Brahmo Samaj; Rabindranath Tagoreunbabas ile Keshup Shandrasen tarafndan gelitirildi.Tagoreun bu yeni oluturulan mezhepten etkilenmesi;22 yanda yazmaya balad yllara denk gelir. Buyllarda daha sonradan ilinti kuraca Avrupa kltrne

pek rastlanmaz.

O yllarda Bengal Hindistann her bakmdan canlve ileri blgesiydi. Din, edebiyat, politika alanlarndayeni grler beliriyordu. Kendisinden nce edebiyat-

ta yenilik yapm olanlar olmasna ramen, kendisinitutuculuktan kurtaran ilk air ve yazar olarak bilinir.lk yazd Sabah arks adl iiri yznden iddetlieletirilere maruz kalmtr. Doa ve insan sevgisininyoun olduu Kitan Jalinin n dnyaya yaylmtr.Eserlerinde ince bir lirizmle, mistisizm harmanlanr.

Hindistann ngiliz Emperyalizminin boyunduruun-dan kurtulmas iin byk abalar sarfetmi ve bunulml bir slupla yapmtr. Edebiyat alannda ki

bakaldrsn yeterli bulmayp genliin milliyetibir eitimle yetitirilmesi amacyla 1901de Kalktayaknlarnda ki Balpurda Skun Barna anlamnagelen Santiniketan adn verdii bir okul kurdu. Bun-dan baka Bangadorshan adyla edebiyat dergisinin

bayazar oldu. 1924de Bat ve Hint geleneklerinikaynatran Vishna-Bharati niversitesinin oluumu-na yol at.

Bengal dilinde yazd yaptlarnnn, hemen hemenhepsini kendisi ingilizceye evirdii iin, dnyann

onu hzl tanmas kanlmaz oldu. 1913te RomainRollandn ok vd Gora adl romanyla Nobel

RABNDRANATH TAGORE

Sibel NazSakarya niversitesi




Edebiyat dln ald. Kitapta Gora adl bir gencin ha-yatndan kesit sunulur. 1915 ylnda ngiltere Sir un-vann verdi. 1919, Hindistan tarihinde bir dnm noktasdr.Amritsar Kym, Gandinin ulusal nder olarak belirmesi

bu yl iinde olmutur. Gandi ve Tagore iki yakn dosttur.

21 Mart 1919da karlan bir yasayla, ynetimin savadneminde kullanabildii zel yetkileri bar dneminde deelinde tutmas salanyordu. Irklk temellerine dayanlarakkarlm bir yasayd. Gandi pasif direnii gndeme getirdi.Ksa sre sonra, 13 Nisanda Amritsarda halktan 400 kiildrld, 2 bin kii de yaraland. Altn Tapnaka girilip Si-

hlerin zerine ate ald. Pencapta skynetim ilan edildi.Tagore bir eyler yapmak gerektiine inanyordu. Genel ValiLord Chelmsforda bir mektup yazarak Sir unvann geriverip, Gandiye destek oldu.

67 yanda resim yapmaya balamasyla, kast ve emperyalistsistemlere kartl ve stn yeteneiyle dnyann saylairleri arasna girmitir. 7 Austos 1941de doduu ehirKalktada lr.

OLDUUN GB GELOlduun gibi gel, sslenmek iin urama!Sann rgleri zldyseAyrm dzgn deilseKorsenin kurdeleleri balanmamsa, aldrma!Olduun gibi gel, sslenmek iin urama!imenlerin zerinden, koar admlarla, gel!

Dudann boyas i taneleriyle silindiyseAyaklarnda ngrdayan bilekliklerin gevek duruyorsaKolyenin incileri koparak yere dyorsa, aldrma!imenlerin zerinden, koar admlarla, gel!Gkyzn kara bulutlar kaplyor, grmyor musun?Irman kar kysndan turnalar havalanyorVe annda, rzgar gibi, arka arkayaGeni fundalklar zerinden geip gidiyorlarrkm koyun srleri allarna kouyorGkyzn kara bulutlar kaplyor,grmyor musun?Aynann nndeki feneri yakma bouna

Alev yine titreyecek ve rzgar onu yine sndrecek.Gzlerin srmesiz olsun, ne fark eder ki?Gzlerin gkyzndeki bulutlardan daha siyah, bilmiyormusun?

Rabindranath Tagore Szleri# Eer gnei gzden kardm diye gzyadkersen, yldzlar da gzden karrsn.# Rya, durmadan konuan bir kar; uyku, ses-sizce strap eken bir kocadr.# Mutluluun kabullenmeyle, mutsuzluun

beklentiler ve hayatn tutturduu yol arasndakimesafeyle ok ilgili olduunu rendim.# Dnya can ekien yrein telleri zerindegidip gelirken, kederin mziini alar# Hibirey saklamadan.. hayatm apak nneserdimBu yzden zemiyorsun beni# Allah insann lamba n kendisinin byk

yldzlarndan daha ok sever.# Yrein gr asndan baktnda, uzaktaolan burnunun dibinde grnr.# Sevincin kapaklarn aclarn anahtaryla aa-caz. Kanatlar altnla kapl ku uamaz.

# Doru olmayan yol, yol kalabalk bile olsa sszdr.# Eer bir insann hayatndan daha deerli bir eyi yoksaonun hayatnn da

adım dergisi sayi 3

Documents