สำนกพมพมหาวทยาลยนเรศวรNaresuan University Publishing House

www.nupress.grad.nu.ac.th

¡®ËÁÒÂÊ×ÍÊÒÃÁÇŪ¹¡Òä،Á¤ÃͧÊÔ·¸ÔʋǹºØ¤¤Å áÅЪ×ÍàÊÕ§ à¡ÕÂõԤس

ºØÞÞÃѵ¹� ⪤ºÑ¹´ÒŪÑÂ

ตวอยาง

ขอมลทางบรรณานกรมของสานกหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data บญญรตน โชคบนดาลชย.

กฎหมายสอสารมวลชน: การคมครองสทธสวนบคคล และชอเสยงเกยรตคณ.— พษณโลก: สานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร, 2558. 143 หนา. 1. สอมวลชน--กฎหมายและระเบยบขอบงคบ. I. ชอเรอง.

343.099 ISBN 978-616-7902-32-6 สพน. 006 กฎหมายสอสารมวลชน: การคมครองสทธสวนบคคล และชอเสยงเกยรตคณ บญญรตน โชคบนดาลชย

สงวนลขสทธโดยสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร พมพครงท 1 กนยายน พ.ศ.2558 จานวนพมพ 500 เลม ราคา 250 บาท

การผลตและการลอกเลยนหนงสอเลมนไมวารปแบบใดทงสน ตองไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร ผจดพมพ สานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร มวางจาหนายท 1. ศนยหนงสอแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย อาคารวทยกตต ชน 14 ซอยจฬาลงกรณ 64 ถนนพญาไท แขวงวงใหม

เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 สาขา ศาลาพระเกยว กรงเทพฯ โทร. 0-2218-7000-3

สยามสแควร กรงเทพฯ โทร. 0-2218-9881, 0-2255-4433 มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก โทร. 0-5526-0162-5 มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร จงหวดนครราชสมา โทร. 044-216131–2 มหาวทยาลยบรพา จงหวดชลบร โทร. 0-3839-4855-9 โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา (รร.จปร.) จงหวดนครนายก โทร. 037-393-023, 037-393-036 จตรสจามจร กรงเทพฯ โทร. 0-2160-5301 รตนาธเบศร จงหวดนนทบร โทร. 0-2950-5408-9 มหาวทยาลยพะเยา โทร. 0-5446-6799, 0-5446-6800 ยอยคณะครศาสตรจฬาฯ โทร. 0-2218-3979

2. เสยงทพยบคเซนเตอร 108/3-5 ถนนเอกาทศรฐ ตาบลในเมอง อาเภอเมองพษณโลก จงหวดพษณโลก 65000 โทร. 0-5525-8862 สาขา มหาวทยาลยนเรศวร อาคารขวญเมอง จงหวดพษณโลก โทร. 0-5526-1616

ศนยการเรยนรพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเทศบาลนครพษณโลก ถนนขนพเรนทรเทพ จงหวดพษณโลก โทร. 084-814-7800

3. ศนยหนงสอมหาวทยาลยเกษตรศาสตร อาคารวทยบรการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 50 ถนนงามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0-2579-0113 4. ศนยหนงสอมหาวทยาลยธรรมศาสตร อาคารอเนกประสงค ชน 1 มหาวทยาลยธรรมศาสตร ถนนพระจนทร แขวงพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200 โทร. 0-2613-3899, 0-2623-6493 สาขา ศนยหนงสอมหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม โทร. 0-5394-4990-1

ศนยหนงสอมหาวทยาลยสงขลานครนทร จงหวดสงขลา โทร. 0-7428-2980, 0-74282981 5. ศนยหนงสอมหาวทยาลยขอนแกน 123 หม 16 ถนนมตรภาพ ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40000 โทร. 0-4320-2842

กองบรรณาธการ กองบรรณาธการจดทาเอกสารสงพมพทางวชาการของสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร ออกแบบปก สรญา แสงเยนพนธ image by Freepik.com พมพท รตนสวรรณการพมพ 3 30-31 ถนนพญาลไท อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 โทร. 0-5525-8101

ตวอยาง

ก

ค ำน ำ

หนงสอกฎหมายสอสารมวลชน : การคมครองสทธสวนบคคล และชอเสยง เกยรตคณ เปนหนงสอทผเขยนไดคนควาจากกฎหมายระหวางประเทศ และกฎหมายภายในของประเทศตางๆทเกยวของกบการคมครองสทธสวนบคคล ไดแกกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา และกฎหมายของประเทศองกฤษ เพอน ามาเปนแนวทางส าหรบนกสอสารมวลชน และนกกฎหมายในการปฏบตงาน โดยไดยกตวอยางคดของตางประเทศทเกยวของกบการคมครองสทธสวนบคคลในมตตางๆ ซงหลายๆคดกยงไมเคยเกดขนในประเทศไทยเพอใหผอานไดเหนตวอยางของปญหา และสามารถวเคราะหวธการแกปญหากบการกระท าทมความเสยงตอการละเมดสทธสวนบคคลไดอยางเปนรปธรรมมากขน ผเขยนยงไดน าหลกการคมครองขอมลสวนบคคลในกฎหมาย Data Protection Act ของประเทศองกฤษมาน าเสนอในบททสาม เพอใหเหนหลกการทชดเจนเกยวกบการด าเนนการใดๆกบขอมลสวนบคคลท จะตองเปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย นอกจากนนเนอหาในบททหก ไดแยกเรองของการคมครองสทธในชอเสยง เกยรตคณ ตามกฎหมายลกษณะหมนประมาทซงถอเปนการคมครองสทธสวนบคคลประเภทหนงออกมาตางหาก เนองจากการปฏบตหนาทของนกสอสารมวลชนมโอกาสทจะถกฟองคดในความผดฐานหมนประมาทมากทสด ในสวนนผเขยนจงไดรวบรวมค าพพากษาศาลฎกาในสวนทเกยวกบความรบผดของนกสอสารมวลชนในความผดฐานหมนประมาทมาน าเสนอ และวเคราะห เพอเปนแนวทางส าหรบการน าเสนอขาวสารของนกสอสารมวลชนในอนทจะลดความเสยงจากการถกฟองคดในความผดฐานหมนประมาท

ผเขยนกราบขอบพระคณบรพคณาจารยทงหลายทเปนผประสทธประสาทวชาความรใหกบผเขยนโดยเฉพาะอยางยง รศ.ดร.สมควร กวยะ ซงเปนผใหความรทางดานการสอสารมวลชนกบผเขยนในขณะศกษาอยทมหาวทยาลยธรรมศาสตร ขอขอบพระคณ ศ.ไชยยศ เหมะรชตะ รศ.สหธน รตนไพจตร ทไดใหค าแนะน าทมประโยชนกบผเขยนในการสรางผลงานทางวชาการตลอดมา และขอขอบพระคณคณาจารยทงหลายทไดใหความรในขณะทผเขยนศกษาอย ณ The University of New South Wales ทางดาน Media Communications and Information Technology Law และ ณ The University of Durham และหวงเปนอยางยงวาหนงสอเลมนจะมประโยชนตอผอานโดยเฉพาะอยางยงผท าหนาทสอมวลชน

บญญรตน โชคบนดาลชย

คำ�นำ�

คำ�นำ� ก

ตวอยาง

ตวอยาง

ส�รบญ ค

ข

สำรบญ ค าน า............................................................................................................................................................... ก บทท 1 เสรภาพของสอ ................................................................................................................................ 1

1.1 แนวคดเรองเสรภาพของสอ ........................................................................................................... 1 1.2 เสรภาพของสอมความส าคญอยางไร ............................................................................................. 3 1.3 เสรภาพของสอตามกฎหมายระหวางประเทศ ............................................................................... 5 1.4 เสรภาพของสอตามกฎหมายรฐธรรมนญ ...................................................................................... 8 1.4.1 เสรภาพในการแสดงความคดเหนตามรฐธรรมนญของประเทศสหรฐอเมรกา ............................ 8 1.4.2 เสรภาพในการแสดงความคดเหนตามรฐธรรมนญของประเทศออสเตรเลย .............................. 11 1.4.3 การคมครองเสรภาพของสอในประเทศไทย ............................................................................. 13

บทท 2 สทธสวนบคคล .............................................................................................................................. 17 2.1 ความหมายและลกษณะของสทธสวนบคคล ................................................................................ 17 2.2 การคมครองสทธสวนบคคลตามกฎหมายระหวางประเทศ .......................................................... 18 2.3 การคมครองสทธสวนบคคลตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา .......................................... 25 2.4 การคมครองสทธสวนบคคลตามกฎหมายของประเทศองกฤษ .................................................... 29 2.4.1 การกระท าผดหนาททมตอความไววางใจ (Breach of confidence) ...................................... 29 2.4.2 หลกเกณฑการพจารณาการกระท าผดหนาททมตอความไววางใจ ........................................... 32 2.4.3 การเปดเผยขอมลเพอประโยชนสาธารณะ ............................................................................... 38 2.4.4 Human Rights Act 1998 ...................................................................................................... 39

บทท 3 Data Protection Act 1998 .................................................................................................... 43 3.1 หลกการเบองตนของ Data Protection Act ............................................................................ 43 3.2 หลก Fair and Lawful Processing ..................................................................................... 45 3.3 ขอมลทมความละเอยดออน (Sensitive data) ........................................................................ 46 3.4 สทธของผเปนเจาของขอมลสวนบคคล ....................................................................................... 47 3.5 ขอยกเวนส าหรบสอมวลชนในการน าเสนอขอมลสวนบคคล ....................................................... 50 3.5.1 แนวคดพนฐานในการคมครองเสรภาพในการแสดงความคดเหน ............................................. 51 3.5.2 การคมครองเสรภาพในการแสดงความคดเหนตาม Data Protection Act ........................... 51 3.5.3 การคมครองเสรภาพของสอตาม มาตรา 32 ......................................................................... 53

ส�รบญ

ตวอยาง

ส�รบญง

ค

บทท 4 การคมครองสทธสวนบคคลในประเทศไทย ................................................................................... 59 4.1 การคมครองสทธสวนบคคลตามกฎหมายรฐธรรมนญ ................................................................. 59 4.2 สทธสวนบคคลกบสทธในการรบรขอมลขาวสาร ......................................................................... 60 4.3 พระราชบญญตประกอบธรกจขอมลบตรเครดต พ.ศ.2545 ....................................................... 65 4.4 พระราชบญญตคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 .................................................................................. 66 4.5 รางพระราชบญญตคมครองขอมลสวนบคคล พ.ศ. ..... ..... ..................................................... 67

บทท 5 สทธสวนบคคลกบทรพยสนทางปญญา ......................................................................................... 71 5.1 ลขสทธ ........................................................................................................................................ 72 5.1.1 งานสรางสรรคทมลขสทธ ........................................................................................................ 75 5.1.2 ผเปนเจาของลขสทธ และสทธของผเปนเจาของลขสทธ ........................................................ 76 5.1.3 ขอยกเวนการละเมดลขสทธ..................................................................................................... 77 5.1.4 อายการคมครองลขสทธ .......................................................................................................... 82 5.1.5 ลขสทธกบการคมครองสทธสวนบคคล .................................................................................... 82 5.2 เครองหมายการคา ...................................................................................................................... 84 5.2.1 สทธสวนบคคลในภาพถาย ....................................................................................................... 84 5.2.2 ลกษณะส าคญของเครองหมายการคา ..................................................................................... 87 5.2.3 สทธสวนบคคลกบการใชภาพลกษณของบคคลเพอประโยชนทางการคา ................................ 88

บทท 6 ความผดฐานหมนประมาท ............................................................................................................ 91 6.1 ความผดฐานหมนประมาทตามประมวลกฎหมายอาญา .............................................................. 91 6.1.1 หลกเกณฑในการพจารณาความผดฐานหมนประมาททกระท าโดยสอมวลชน ......................... 93 6.1.2 หมนประมาทผตาย ................................................................................................................ 104 6.1.3 เหตยกเวนความผดในความผดฐานหมนประมาท .................................................................. 105 6.1.4 เหตยกเวนโทษในความผดฐานหมนประมาท ......................................................................... 117 6.2 ดหมน หมนประมาท พระมหากษตรย พระราชน รชทายาท ฯ ......................................... 121 6.3 หมนประมาทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ............................................................... 122 6.3.1 หลกเกณฑความรบผดตามมาตรา 423 ................................................................................ 123 6.3.2 เหตยกเวนความรบผดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 423........................ 127

บรรณานกรม .............................................................................................................................................. 131

ตวอยาง

บทท 1 เสรภำพของสอ

สทธสวนบคคลเปนสทธขนพนฐานอยางหนงของมนษยทไดรบการยอมรบ และคมครองตามกฎหมายระหวางประเทศ และกฎหมายภายในของประเทศตางๆ การปฏบตหนาทของสอมวลชนใน การน าเสนอขอมลขาวสาร และคนควาหาขอเทจจรง อาจมความเสยงทจะไปกระทบตอการด าเนนชวตสวนตวของบคคลอน อนน าไปสการตอสทางคดระหวางสอมวลชนกบผถกละเมดสทธสวนบคคล ขอตอส อนเปนสากลทสอมวลชนสามารถยกขนกลาวอางไดเมอถกฟองคดกคอสอมวลชนจะตองมเสรภาพใน การน าเสนอขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอสงคม โดยเฉพาะอยางยงในสงคมประชาธปไตยซงประชาชนมความจ าเปนทจะตองไดรบขอมลขาวสารทถกตองเพอประกอบการตดสนใจทางการเมอง ดงนนการศกษาเรองการคมครองสทธสวนบคคลจะตองด าเนนไปควบคกบการศกษาถงการคมครองเสรภาพในการแสดงความคดเหน และเสรภาพของสอ เพอใหทราบถงความส าคญของสอในสงคมประชาธปไตย และเพอเชอมโยงไปสแนวคดในการคมครองสทธสวนบคคลทเหมาะสม ควบคไปกบการคมครองเสรภาพของสอ ในบททหนงนผเขยนจะไดน าเสนอถงความส าคญของเสรภาพของสอเพอใหผอานเกดความเขาใจในภาพรวมของการคมครองเสรภาพของสอในเบองตน กอนทจะไดน าเสนอถงแนวทางในการคมครองสทธสวนบคคลใหเกดความสมดลกบการคมครองเสรภาพของสอในบทตอไป

1.1 แนวคดเรองเสรภำพของสอ

ค าวา “เสรภาพ” เปนค าทมความส าคญตอมนษยทกคน เปนสงทตดมากบธรรมชาตของความเปนมนษย ไมสามารถแยกออกจากกนได1 และเปนสทธขนพนฐานอยางหนงของมนษยซงยอมรบกนเปนสากล โดยในเวทระหวางประเทศนนไดมการบญญตคมครองสทธขนพนฐานในกฎหมายระหวางประเทศหลายฉบบ เชน ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (International Covenant on Civil and Political Rights)

โดยธรรมชาตแลวมนษยทกคนยอมตองการมเสรภาพโดยปราศจากการแทรกแซงจากบคคลอน โดยเฉพาะการแทรกแซงจากผมอ านาจ2 และมกจะจนตนาการค าวา “เสรภาพ” กนไปตางๆ นาๆ ตามความคดและความตองการของตน ซงในบางสถานการณมนษยอาจมจนตนาการถงเสรภาพไกลเกนขอบเขตแหงความถกตองและเหมาะสมจนอาจกอใหเกดการใชเสรภาพของตนเองในลกษณะทกอใหเกดความเดอดรอนแกผอน ในความเปนจรงของการด ารงชวตของคนในสงคมนน การมเสรภาพอยางไรขอบเขตเปนสงทเปนไปไมได การอยรวมกนของมนษยในสงคมจะตองมกฎเกณฑ กตกา กฎศลธรรม และ

1 จากแนวความคดของ Jean Paul Sartre นกปราชญฝรงเศส (1905-1980) ผเขยน “ปรชญาอตถ ภาวนยม” (Existentialism)

2 สมควร กวยะ นกวชาการดานสอสารมวลชน ไดแสดงความคดเหนวา “เสรภาพเกอบจะเปนสงเดยวกนกบอ านาจ เพราะอ านาจของเราคอเสรภาพของเราทจะใชควบคมผอน และอ านาจของผอนกคอเสรภาพของเขาทจะใชควบคมเรา เสรภาพจงเปนสงทมนษยปรารถนาไมนอยกวาอ านาจ ถามอ านาจมนษยกจะไมใครพดถงและเรยกรองเสรภาพ ฉนใดกฉนนน รฐบาลผมอ านาจมแนวโนมทจะใหเสรภาพแกประชาชนนอยทสด และในทางตรงกนขาม ประชาชนผไมมอ านาจกมแนวโนมทจะเรยกรองเสรภาพของตนใหเพมมากทสด และลดอ านาจของรฐบาลใหนอยทสด” ดรายละเอยดไดจาก สมควร กวยะ, (2547), กำรสอสำรมวลชน, พมพครงท 6, (กรงเทพฯ: โกสนทร), หนา 191, และ พศษฐ ชวาลาธวช, (2555), กฎหมำยสอสำรมวลชน, (กรงเทพฯ: นตธรรม), หนา 1-2.

เสรภาพของสอบทท 1

ตวอยาง

2

ขนบธรรมเนยมประเพณ ซงอาจมรายละเอยดแตกตางกนไปในแตละสงคม เชน การแสดงออกทางความคด บางสงคมอาจใหเสรภาพกบผคนในการแสดงออกถงความรสกของตนไดมาก และแสดงออกไดหลากหลายรปแบบ ในขณะทบางสงคมอาจมขอจ ากดในการแสดงออก ในการอยรวมกนของคนในแตละสงคมจงตองมกฎเกณฑในระดบทแตละสงคมยอมรบได โดยค านงถงผลประโยชนของสวนรวม ดงนนในการอยรวมกนของคนในสงคมจงตองมการจ ากดเสรภาพเพอใหการใชชวตของคนในแตละสงคมเกดความสมดลในการใชชวตรวมกนอยางสงบสข ไมกระทบตอการด าเนนชวตของกนและกน การจ ากดเสรภาพในการใชชวตของคนในสงคมนนอาจอยในรปแบบตางๆ เชน มารยาทในสงคม ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามทพฒนาอยางตอเนองของสงคมใดสงคมหนง กฎศลธรรม จรรยาบรรณในการประกอบวชาชพ และกฎหมาย ซงอาจมความเครงครดแตกตางกนไป

เสรภาพของสอ เปนสงทมความส าคญเปนอยางมาก โดยเฉพาะในสงคมประชาธปไตย สอตางๆ จะเรยกรองเสมอวาสอจะตองมเสรภาพในการแสดงความคดเหน และเสนอขาวสาร เพอสนองตอสทธในการรบรของประชาชน (Right to know) เมอพดถงค าวา “เสรภาพของสอ” อาจท าใหนกถง ค าวา “เสรภาพ” ไปไดหลายบรบท เชน เสรภาพในการพดเสรภาพในการแสดงออก หรอแสดง ความคดเหน หรอการแสดงออก (Freedom of Speech or freedom of expression) เสรภาพของหนงสอพมพ (Freedom of the press) และเสรภาพของสอ (Freedom of the media) เมอพจารณาจากความรสกของคนทวไปอาจคดไดวาเสรภาพทงหมดทกลาวมานเปนสงเดยวกนเปนสวนหนงของกนและกน เปนสงทสนบสนนซงกนและกน

อยางไรกดหากพจารณาใหลกซงจะพบวาในบางครงการใชเสรภาพในบรบทตางๆ ทกลาวมาขางตน อาจไมไดเปนสงเดยวกน หรอสนบสนนซงกนและกนเสมอไป ในทางตรงกนขามการใชเสรภาพเหลานในบางกรณกลบมความขดแยงซงกนและกน จนกอใหเกดการโตแยงสทธในการใชเสรภาพดงกลาววากอใหเกดความเสยหายตอการใชเสรภาพอนๆ เชนการใช เสรภาพของสอ หรอเสรภาพของหนงสอพมพ อาจไมสอดคลองหรอเปนอนหนงอนเดยวกนกบการใช เสรภาพในการพด และเสรภาพในการแสดง ความคดเหน หรอการแสดงออก ของบคคลใดบคคลหนง กลาวโดยงายใหเหนไดชดเจนกคอ กำรใชเสรภำพของสออำจจะไปท ำลำยเสรภำพในกำรพด หรอเสรภำพในกำรแสดงควำมคดเหน หรอ กำรแสดงออกของบคคลอนได โดยเฉพาะอยางยงการพด หรอแสดงออกในเรองสวนตว

ดวยเหตนจงน ามาซงแนวคดทวาเสรภาพของสอไมใชเปนเสรภาพแบบเสรจเดดขาด แตจะตองมขอจ ากดในบางกรณเพอคมครองเสรภาพของผอน เหตผลส าคญทจะตองคมครองเสรภาพของสอกคอเพอเปนการตรวจสอบการท างานของรฐเพอประโยชนของสงคมสวนรวม รวมทงตอบสนองตอสทธใน การรบรของประชาชน แตในขณะเดยวกนเสรภาพของสอกจ าเปนจะตองถกจ ากดบางในบางกรณ เชนกรณทอาจไปกระทบถงสทธสวนบคคลของผอน หรอกระทบตอประโยชนสาธารณะอนๆ ดงนนสอเองกตองพรอมทจะรบการตรวจสอบจากสงคมเชนกน

ค าถามทตามมาใหตองวเคราะหกคอ ค าวา “เสรภาพ” (Freedom) มค าจ ากด ความอยางไร มขอบเขตเพยงใดกนแน บางคนอาจคดวาเสรภาพตองเดดขาดไมควรมขอจ ากด บางคนอาจมองวาเสรภาพจะตองอยภายใตกฎหมาย หรอกตกาบางอยาง ทเรยกวา Freedom under the law บางคนอาจมองเสรภาพในแงอนๆ เชนในแงปรชญา ศาสนา หรอในแงการเมอง

จรงๆ แลวเสรภาพเปนสงทเกยวของกบการเมอง เศรษฐกจและสงคมอยางแยกกนไมออก ตวอยางเชน เสรภาพของสอจะมอยมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบอทธพลของสภาพการเมอง เศรษฐกจ

เสรภาพของสอ2

ตวอยาง