AgrobiznesiAgrobiznesiE përdyjavshme e pavarur Viti i dhjetë i botimit Nr. 128 14 - 27 Gusht 2009 Çmimi 20 lekë

Botim i Këshillit të Agrobiznesit Shqiptar Tel/ Fax: 2229445 www.kash.org.al

Këshilli i AgrobiznesitShqiptar

FFFFFaqe 6aqe 6aqe 6aqe 6aqe 6

FFFFFaqe 3aqe 3aqe 3aqe 3aqe 3

ENGLISH

Vazhdon fushata e abonimeve në të përdyjavshmen “Agrobiznesi”, organ iKëshillit të Agrobiznesit Shqiptar. Ajo gjendet në të gjitha pikat e shitjes sëgazetave, në kryeqytet dhe në rrethe. Abonimi bën që gazeta “Agrobiznesi” t’juofrojë direkt në shtëpinë, qendrën e punës apo zyrën tuaj, në çdo cep tëShqipërisë, të rejat që ju interesojnë nga fusha e bujqësisë, pyjeve, peshkimit,agrobiznesit, import-eksportit, projekteve të huaja, subvencioneve, etj.Pajtimi mund të kryhet pranë sporteleve të filialit të Postës Tiranë dhe filialevetë Postës në çdo rreth. Ato mund të kryhen edhe pranë zyrave të KASH. Neua sjellim gazetën në çdo komunë, më lirë se çmimi i tregut në Tiranë!Tarifat janë si më poshtë:

12 - mujore 1000 lekëZgjidhni rrugën më të lehtë për marrjen e informacionit që

ju intereson, më të sigurtë dhe më të lirë!

FFFFFaqe 4aqe 4aqe 4aqe 4aqe 4

TASK FORCA E ULLIRIT NJIHET MESTUDIMIN PËR ULLIRIN

Nen drejtimin e ministrit te Bujqesise,zotit Jemin Gjana,u zhvillua me date 23korrik 2009, mbledhja e Task Forces perUllirin. Ne takim u diskutua drafti I stu-dimit per projektin e madh te ullirit nevend, per mbjelljen e 20 milione rren-jeve, si faza e pare e studimit te paraqi-

tur nga Qendra e Transferimit teTeknologjive Bujqesore ne Vlore, ne bash-kepunim me shume specialiste vendas dheekspertize nderkombetare, ne zbatim teporosise se Kryeministrit Berisha permbjelljen e 20 milion rrenjeve ullinj per disavjet....

PROJEKTE ZHVILLIMI

Çmimet dhe gazeta “Agrobiznesi” nëInternet www.kash.org.al

ABONOHUNI!

FFFFFaqe 8 - 9aqe 8 - 9aqe 8 - 9aqe 8 - 9aqe 8 - 9

INFORMACIONE TREGUINTERPRETIME TE ECURISE SE ÇMIMEVEPER DISA PRODUKTE BUJQESORE

Llogaria Bankare: Tirana Bank 0100 301826 1000100 301826 1000100 301826 1000100 301826 1000100 301826 100CONTENT IN ENGLISH PPPPPage 2age 2age 2age 2age 2

Kontaktoni në zyrat e KASH-it:Adresa: Rr. “Mine Peza”, Pall. 87/3, Hyrja 1, Kati 1Tel./Fax: 0035542229445; E-mail: info@kash.org.al

KASH fton kompani,donatorë e organizata tëhuaja, institucione dheprojekte në fushën e

bujqësisë dhe industrisëagropërpunuese, të

marrin pjesë në Panairinmë të madh të

Agrobiznesit Shqiptar membështetjen e veçantë tëMinistrit të Bujqësisë dhe

Ushqimit.24 - 27 Shtator 2009

PANAIR“AGROBIZNES 2009”

ALTERNATIVA ZHVILLIMI

SHQIPËRIA MUNDËSI TË PAFUNDMENË BUJQËSI

AUTORITETI KOMBËTAR I USHQIMIT,FILLON FUNKSIONIMIN

INSTITUCIONE

Vendi ynë është mjaft i pasur meresurse natyrore- mjedisore si dhe pose-don hapësira të konsiderueshme përzhvillimin ekonomik, ku duhet përmen-dur fusha e bujqësisë dhe blegtorisë.Këto përfundime dalin nga një interv-

istë me specialistin e njohur të bujqësisë,ish-ministrin e Bujqësisë dhe Pyjeve,Ahmet Osja, i nderuar së fundmi ngaKëshilli Bashkiak i Shkodrës me titullin“Mirënjohja e Qytetit” dhe i dekoruar ngaPresidenti i Republikës...

FFFFFaqe 3aqe 3aqe 3aqe 3aqe 3

FFFFFaqe 2aqe 2aqe 2aqe 2aqe 2

Garantohetvazhdimi i

projekteve përmbështetjen e

fermerëve

Presidenti i Republikes Bamir Topi dekoron me titullin “Mjeshter i Madh” peronalitetin e bujqesise shqiptare Ahmet Osja

Krijimi dhe venia ne funksionim eAutoritetit Kombetar te Ushqimit(AKU) brenda muajit, si nje nga sfidatper integrimin e Shqiperise ne BE, pritette rrise sigurine dhe cilesine e produk-teve ushqimore ne tregjet e vendit.

Burime nga Ministria e Bujqesise, Ush-qimit dhe Mbrojtjes, Valbona Paluka, thase Autoriteti Kombetar i Ushqimit eshtenje institucion i ri, qe po ngrihet si pjese eligjit te ri te ushqimit, qe eshte hartuar nefillim te ketij viti, sipas ...

Presidenti i Republikës, Bamir Topi dekoroi me titullin “Mjeshtër i Madh” personalitetine njohur të bujqësisë shqiptare Ahmet Osja me rastin e 70 vjetorit të lindjes së tij

Vlerësimi i lartë që i kanëbëre ndër vite fshatarët,specilistët e bujqësise poredhe ata të fushave të tjera,njeriut të shquar, ciceronit tëbujqësisë shqiptare, Prof.Ahmet Osjes, u finalizua ngaPresidenti i Republikës, BamirTopi , i cili e dekoroi atë metitullin “Mjeshtër i Madh”. Kyvlersim për Ahmet Osjen, u bëme rastin e 70 vjetorit tëlindjes së tij. Në pak fjalë tëmotivacionit të dekorimit,përmblidhej puna plotpërkushtim që ai ka bërë ndërvite në fushën e bujqësisë:“Për kontributin e vecantë nëzhvillimin e bujqësisëshqiptare si drejtues,specialist dhe shkencëtar,vecanërisht në aplikimin emetodave moderne të kërkimit,për krjimin dhe prodhimin ehibrideve te misrit”.

Duke folur pas dekorimitProf. Osja, u shpreh:...

AHMET OSJA - CICERONI I BUJQËSISË SHQIPTARE

Ministri i Bujqësië, Ushqimit dhe Mbrojtjessë Konsumatorit, Z. Jemin Gjana, ga-

rantoi në Vlorë, me datën 14 korrik 2009 gjatënjë vizite ne subjekte e ferma të këtij qarku,vazhdimin e projekteve dhe të investimeve tëmbështetura financiarisht nga qeveria për tënxitur prodhimin dhe stimuluar fermerët. Gjatë disa vizitave që zhvilloi në subjektetë ndryshme të prodhimit agroindustrial dhetakimeve me fermerë të këtij rrethi, MinistriGjana, premtoi mbështetjen e dikasterit që aidrejton me projekte konkrete, ndërkohë qëvlerësoi standardet e prodhimit agroindustri-al, si kushte të domosdoshme për eksport,zgjerimin e kapaciteteve të punësimit etj.“Kam ardhur këtu për të ndjekur nga afër nive-lin dhe projektet e investimeve, në shërbim tëstimulimit të prodhimit”, nënvizoi Gjana gjatënjë vizite që zhvilloi në fabrikën e përpunimittë qumështit “Ermali”, në fshatin Bishan, nëkomunën e Novoselës, 20 km në veri të qy-tetit të Vlorës....

2 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

STAFI I GAZETES Kryetar i bordit të gazetës: Enver Ferizaj; Drejtor Ekzekutiv: Zydi Teqja; Gazetare: Etleva Xhajanka; Design & Layout: Elvira Çeku;Asistente: Rozi Martini Adresa: Rr.“Mine Peza”, P. 87/3, Hyrja 2, Kati 1, Tel./ Fax: ++ 355 4 229445: Web site: www.kash.org.alE-mail: info@kash.org.al kashtirana@gmail.com Llogaria Bankare: Tirana Bank 0100 301 826 100

CONTENT

– Ahmet Osja - Albanian Agriculture spokesman.......................................3

– The continuation of projects to support farmers is guaranteed ...........2

– Albania: endless opportunities in agriculture...........................................4

– Olive Task Force is known with the study on olives..............................3

– National Food Authority begins operation..............................................6

– Analyses of the fluctuations of some agricultural produce prices...8 - 9

– Practical Agriculture .........................................................................12 - 13

Page

POLITIKA MBËSHTETËSEPOLITIKA MBËSHTETËSEPOLITIKA MBËSHTETËSEPOLITIKA MBËSHTETËSEPOLITIKA MBËSHTETËSE

Njoftime

Me shume se 140 pjesemarres ngatrembedhjete vende dhe kater kontinentemoren pjese ne Ditet Nderkombetare tePjeprit 2009 ne Parma Itali nga datat 15- 17 Korrik.

Zgjidhjet pershtatese qe pranohen negjithe zinxhirin e prodhimit, kuptimi i pref-erencave te konsumatorit, ndarjen e of-ertes se pjeprit sipas kerkeses se tregutdhe vendosjen e te rejave ne qender teaktiviteteve. Te gjitha keto ishin mesazhete qarta nga kjo ngjarje per hedhjen e of-ertes se pjeprit e cila percaktoi dhe bazatstrategjike qe drejtojne bashkeorganiza-toret e aktivitetit – Farat De Ruiter, Semi-nis dhe Poloni (ISG). Pjesemarres duke vizituar parcelen

eksperimentale te pjeprit

Me 6 Tetor, nje dite para hapjes zyrtare teekspozites, Macfrut do te organizoje samitin e pareeuropian te frutave, gjate te cilit eksperte te sektorit do tediskutojne problemet dhe te ardhmen e tregut Europi-an te frutave.

(Cesena, 21 Korrik 2009) Fokusuar ne sektorin efrutave ne edicionin e vitit 2009 te Macfrut, do te hapetnje ekspozite ne Çesena me 7 - 9 Tetor, 2009. Konfer-enca me e rendesishme e e cila per 26 vjet me radheeshte pika me kryesore e referencave per industrinee prodhimit te fresketne Mesdhe, do te jete Samiti iPare Europian e Frutave, organizuar nga Macfrut bash-ke me CSO (Qendra e Sherbimeve te Frutave dhePerimeve) dhe Rajoni Italin i Emilia Romanjas. Samitii Pare Europian e Frutave do te mbahet me 6 Tetor,perpara hapjes se ekspozites, ne hollin e konferen-cave te Qendres se Panaireve te Çezenes. Gjate kety-re takimeve te ‘Frutave te seres se larte’, ekspertetnga sektori, nga vendet Europiane kryesore te pro-dhimit, do te analizojne kushtet e tregut, do te japinshifra e do te bejne parashikime rreth se ardhmes seindustrise se frutave ne Europe, duke marre ne kon-siderate problemet dhe mundesite e rritjes ne nje botete globalizuar. Kumtuesit e spikatur nga Italia, Spanja,Franca, Belgjika dheZelanda e Re do te marrin pjesene Samit, I cili do te ndahet ne dy pjese. Ne mengjes,Paneli 1 do te diskutoje per frutat e veres, me nje

NE MACFRUT SAMITI I PARE EUROPIAN I FRUTAVE

pershkrim te stines Italiane siguruar nga CSO - Qen-dra e Sherbimeve te Frutave dhe Perimeve – dhenje analize e rezultateve te stines per gjithe boten perluleshtrydhetdhe pjeshket e nektarinat. Paneli 2,mbasdite, do te fokusohet ne frutat e dimrit. Pasparashikimeve lidhur me prodhimin e dardheve, kivitdhe molleve ne Itali, vemendja do te kaloje ne situat-en e Europes, me nje pjese kushtuar kompletagrumeve.

Edicioni 2009 i Macfrut konfirmon prirjen e tijnderkombetare, e cila e ben kete ekspozite nje ngapikat me te rendesishme te referimit ne Europe persektorin e prodhimit te fresket dhe nje nga ngjarjet mete rendesishme ne Mesdhe. Per kete aresye deleg-acioni nga Greqia, Anglia, Turqia, Franca, Germa-nia, Kina, Spanja, Ekuadori, Egjipti, Pakistani dheLibani do te marrin pjese zyrtarisht. Shifrat e vitit tekaluar jane nje evidence e qarte: me shume se 21,500vizitore profesionale ishin ne edicionin 2008 te Mac-frut, 25% e te cileve erdhen nga jashte, me nje totalprej 74 vendesh te huaja dhe 684 perfaqesuesish neekspozite.

Per informacion te metejshem:Cesena Fiera,Macfrut foreign press office c/o Fruitecom;Tel: +39 0547-317435; +39 059-7863894info@macfrut.coma; elena.vincenzi@fruitecom.it

DITËT NDËRKOMBËTARE TË PJEPRIT 2009

Pranë Drejtorisë së Përgji-theshme të Tatimeve, tashmëështë funksionale një zyrë, qëmbledh denoncimet e rastevetë evazionit fiskal, apo aktevekorruptive në këtë sektor.

Për këtë qëllim, është vënënë dispozicion një linjë falastelefonike 0800 14 14, ku mundtë denoncohen aktet korrup-tive, apo sjelljet jo etike tëpunonjësve të administratëstatimore, si dhe evazioni fiskalapo shkeljet e ligjeve tatimorenga subjektet tatimpagues, tëregjistruar ose jo.

Tatimet: Numër telefonipa pagesë për ankesat

Sipas burimeve zyrtare tëDrejtorisë së Përgjithshme tëTatimeve, mirëpriten denonci-met si nga tatimpaguesit ,

ashtu dhe qytetarët. Gjithash-tu denoncimet mund të kryhenedhe me anë të letrave apoe-mailit.

Ministri i Bujqësië,Ushqimit dheMbrojtjes së

Konsumatorit, Z. JeminGjana, garantoi në Vlorë, medatën 14 korrik 2009 gjatë njëvizite ne subjekte e ferma tëkëtij qarku, vazhdimin e pro-jekteve dhe të investimeve tëmbështetura financiarisht ngaqeveria për të nxitur prodhimindhe stimuluar fermerët.

Gjatë disa vizitave qëzhvilloi në subjekte të ndry-shme të prodhimit agroindus-trial dhe takimeve me fermerëtë këtij rrethi, Ministri Gjana,premtoi mbështetjen e dikas-terit që ai drejton me projektekonkrete, ndërkohë që vlerë-soi standardet e prodhimitagroindustrial, si kushte tëdomosdoshme për eksport,zgjerimin e kapaciteteve tëpunësimit etj. “Kam ardhurkëtu për të ndjekur nga afërnivelin dhe projektet e investi-meve, në shërbim të stimulimittë prodhimit”, nënvizoi Gjanagjatë një vizite që zhvilloi nëfabrikën e përpunimit tëqumështit “Ermali”, në fsha-tin Bishan, në komunën e No-voselës, 20 km në veri të qy-tetit të Vlorës.

Sipas Ministrit Gjana, pro-dhimet e kësaj fabrike, plotë-sojnë standardet e kërkuarapër eksport dhe për tregun ebrendshëm. Kjo fabrikë, menjë kapacitet përpunues deri në20 tonë qumësht në ditë, ësh-të shembull i seriozitetit të in-vestimeve nga ana e indi-vidëve, që, për kreun e Minis-trisë së Bujqësisë, duhet dhedo të mbështeten nga qeveria.

Sipas tij, rritja dhe zhvilli-mi i ekonomisë, kanë nevojëedhe për krijimin e raporteve

Garantohet vazhdimi iprojekteve për mbështetjene fermerëve

të reja mes tregut vendas dheeksportit, gjë që kërkon plotë-simin e standardeve tëprodukteve. Në këtë kënd-vështrim, Ministri Gjana vlerë-soi teknologjinë dhe cilësinë eprodhimit në fabrikën e kon-servave “Vlora”, një investimprivat bashkëkohor, i realizuarpak muaj më parë. Kjo fabrikë,me një kapacitet ditor prodhi-mi prej 5-7 tonë konservapeshku, përfaqëson arritjet mëtë fundit në teknologjinë res-pektive.

Duke u ndalur tek puna qëpo bëhet nga ana e fermerëvepër rritjen dhe zgjerimin e ka-paciteteve të prodhimevebujqësore dhe pemëtarisë,Ministri Gjana, garantoi vazh-dimin e projekteve për mbësh-tetjen financiare të tyre. Gjatëvizitës, që zhvilloi në një par-celë në fshatin Bishan, në ko-munën Novoselë, ku ishin kul-tivuar mollë, e realizuar mbibazën e një projekti, të finan-cuar nga fondet e Ministrisësë Bujqësisë, Ushqimit dheMbrojtjes së Konsumatorit,kreu i këtij dikasteri, vlerësoipunën e bërë nga fermeri,Mjergullosh Llanaj, i mbësh-

tetur nga specialistët eDrejtorisë së Bujqësisë. SipasGjanës, “ky është një shem-bull konkret i efektivitetit tëskemës së mbështetjes finan-ciare për bujqësinë, që do tëvazhdojë edhe në të ardhmen”.Në këtë parcelë, me një sipër-faqe prej 5 dynymë, janë kul-tivuar 3 lloje mollësh, të cilat,në ndryshim nga zona të tjeratë traditës, si Korça, kanë njëcikël vegjetativ më të shkurtërdhe, për rrjedhojë, plotësojnënevojat e tregut me prodhimvendi qysh në gusht, ose dymuaj më parë, krahasuar meperiudhën e zakonshme.

Duke ju referuar këtijshembulli të kultivimit tëmollëve në zona jo të traditësdhe që, për shkak të kushteveklimaterike arrijnë pjekjen mëshpejt, Ministri Gjana nënviz-oi se, “Duhet të synojmë të kr-ijojmë hapësira të tjera në tregnë raport me prodhuesit etjerë”.

Ai vizitoi edhe vreshtat efermerit Vesaf Musai, një ngaprodhuesit më të njohur nëVlorë, i cili ka përfituar ngaskemat e mbështetjes financia-re të qeverisë.

0800 14 14

3Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

PERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISË

Nen drejtimin e ministrit teBujqesise, zotit Jemin Gjana,uzhvillua me date 23 korrik 2009,mbledhja e Task Forces perUllirin. Ne takim u diskutua drafti I studimit per projektin emadh te ullirit ne vend, per mb-jelljen e 20 milione rrenjeve, sifaza e pare e studimit te para-qitur nga Qendra e Transferim-it te Teknologjive Bujqesorene Vlore, ne bashkepunim meshume specialiste vendas dheekspertize nderkombetare, nezbatim te porosise se Kryemi-nistrit Berisha per mbjelljen e20 milion rrenjeve ullinj perdisa vjet. Per hartimin e ketijstudimi, kane punuar 150 spe-cialiste bujqesie nga rrethe tendryshme te vendit si dhe disaspecialiste te huaj. Ne studimtrajtoheshin nje sere proble-mesh si gjendja aktuale e ullir-it, problemet me te cilat perbal-let sot ullishtaria jone, kulti-varet e ndryshem te ullirit pervaj dhe tavoline qe jane neShqiperi, gjendja e fidanish-teve aktuale dhe ajo e mekani-zimit, e tokave ku do behen

Task Forca e ullirit njihetme studimin për ullirin

mbjelljet e reja, problemet eefektivitetit, e buxhetit qenevoitet per zbatimin e ketijprogrami etj.

Ministri Gjana pergezoipunen qe eshte bere, kaper-cimin e kundershtive dhe hez-itimeve te fillimit dhe tani keminje product gati final ne doreper te ndaluar kotesine e dis-kutimeve te pafundme per pro-jektin e ullirit, product qeshuan me ne fund diversitetinvdekatar qe nuk shuhet lehte.Ky studim, vijoi Gjana, eshtepercaktimi I rtregullave te lojesper planin e veprimit qe do tenisim dhe rezultante e qendri-meve qe kane qene deri ne ketecast. Pra kemi tashme te per-caktuar siperfaqet, strukturenvarietore dhe materialin mb-jelles. Keto jane detyrat bazikeqe ploteson ky studim. Minis-tri u shpreh edhe per vleres-imin e 20 apo me shume fidan-ishteve vendase qe do te prod-hojne fidane ulliri. Ne fjalen etij ministri Gjana theksoi sesynimi kryesor i studimit du-het te jete:ku do mbjellim dhe

cfare do mbjellim. Duhet tepercaktojme prioritetet e stu-dimit .Ne funksion te tij, doorientojme edhe skemat mb-eshtetese qe do aplikohen perfermeret, vijoi ai. Ne fund temuajit shtator ose ne fillim tetetorit, Ministria e Bujqesiseduhet te jete gati per te orga-nizuar nje konference kombe-tare per ullirin, ku te behenpublike gjithe te dhenat e stu-dimit, theksoi ministri Gjana.

Ai pasi vleresoi punen ebere deri tani, theksoi se tedhenat statistikore, duhet tejene ne rang fshatrash, ndersaper strukturen varietore, duhetzbatuar koncepti i zones klima-terike. Te dhenat e studimit uvleresuan edhe nga anetaret eTask-Forces. Ky studim duhette perfshije arealin me te per-shtatshem gjeografik, pasi aika rendesi te vecante jo vetemper fermeret qe do mbjellin ul-linj por edhe per vendin. Punae kryer per kete studim, do jetenje model i mire per kryerjen estudimeve edhe per kultura tetjera ne te ardhmen.

Me datë 14 korrik 2009, mepraninë e ministrit Gjana, upërurua fillimi i punimeve përndërtimin e mjediseve të Qen-drës së re të Transferimit tëTeknologjive Bujqësore (IshInstituti i Pemtarisë dhe Ullirit),në qytetin e Vlorës, një projektqë financohet nga qeveria menjë fond prej rreth 50 milionëlekësh.

Kjo qendër, përbëhet ngamjediset e laboratorëve dhebazat eksperimentale, godina eadministratës dhe infastruktu-ra e nevojshme për të realizuarkërkime shkencore në stan-darde bashkëkohore, në fush-ën e aplikimit të metodave të rejanë kultivimin e ullirit, në vresh-tari, pemtari, prodhimin e fi-danëve etj.

Kompleksi i Qendrës sëTransferimit të Teknologjive, qëdo të ndërtohet në një distancë15 km në veri të qytetit të Vlorës,është konceptuar si një institu-cion kërkimor shkencor me pro-fil perëndimor. Pjesë e tij, do të

Përurohet fillimi i punimeve përQendrën e re të Transferimit tëTekonologjive Bujqësore në Vlorë

jenë në vazhdimësi edhe serat ereja me kapacitet vjetor për pro-dhimin e 300 mijë deri në 500 mijëfidanë ulliri, si dhe disa dhjetrahektarë për kultivimin eksperi-mental të vreshtave e pemëveetj.

Mjediset e punës, godina eadministratës, laboratorët etj, dotë përfundojnë deri në fund tëkëtij viti, ndërkohë që, fazat etjera do të jenë pjesë e investi-meve për vitin e ardhshëm.

Duke marrë fjalën në cere-moninë e përurimit, Ministri iBujqësisë, Ushqimit dheMbrojtjes së Konsumatorit,Jemin Gjana, nënvizoi se, Qen-dra e Transferimit të Teknolo-gjive, do të jetë një institucionkërkimor shkencor, aplikativ nëshërbim të fermerëve. “Ajo dotë ofrojë asistencë teknike dheshkencore për fermerët e qarkuttë Vlorës dhe të gjithë vendit”,theksoi Ministri Gjana, dukesjellë si shembull në këtë drejtimfaktin se, ky institucion ështëngarkuar për të udhëhequr

strategjinë e programit të ulliritnë vendin tonë, që do të nisë tëzbatohet në vitin e ardhshëm.Sipas tij, kjo është një nga 5 qen-drat kërkimore shkencore nëfushën e bujqësisë, të krijuarapas vitit 2007, pas reformave tëaplikuara nga qeveria në fush-ën e kërkimit shkencor.

Qendra e Transferimit tëTeknolgjive në Vlorë, pason ishInstitutin e Pemtarisë dhe Ullir-it, në një dimension tjetër nëpërshtatje me standardet bash-këkohore. Tashmë, aktiviteti ikëtij institucioni, do të fokuso-het në tre drejtime kryesore, qëjanë prodhimi i fidanave të ullir-it, studimi i kultivarëve të vresh-tave, ullirit, pemëve frutore, ru-ajtja dhe nxitja e kultivimit tëvarieteteve autoktone në to etj.

Aktualisht, kjo qendër, ësh-të vendosur në një godinë nëafërsi të Ujit të Ftohtë në Vlorë,ndërkohë që, administron njëbazë modeste eksperimentale nëhyrje të qytetit.

Vlerësimi i lartë që ikanë bëre ndër vitefshatarët, specilistët

e bujqësise por edhe ata të fush-ave të tjera, njeriut të shquar, ci-ceronit të bujqësisë shqiptare,Prof. Ahmet Osjes, u finalizuanga Presidenti i Republikës,Bamir Topi , i cili e dekoroi atëme titullin “ Mjeshtër i Madh”.Ky vlersim për Ahmet Osjen, ubë me rastin e 70 vjetorit tëlindjes së tij. Në pak fjalë të mo-tivacionit të dekorimit, përmblid-hej puna plot përkushtim që aika bërë ndër vite në fushën ebujqësisë: “Për kontributin evecantë në zhvillimin e bujqë-sisë shqiptare si drejtues, spe-cialist dhe shkencëtar, vecanër-isht në aplikimin e metodavemoderne të kërkimit, për krjimindhe prodhimin e hibrideve temisrit”.

Duke folur pas dekorimit Prof.Osja, u shpreh: “ Gjatë jetës simekam dëgjuar shumë herë himnine flamurit kombëtar, por këtëhimn që dëgjova sot në deko-rimin tim , nuk do ta harroj sa tejem gjallë. Puna që kam bërë unëgjatë jetës sime, është shumë evogël në krahasim me vlersiminqë më bëri sot Presidenti i Re-publikës”.

Në një bashkëbisedim me tëpranishmit pas dekorimit, Presi-denti Topi theksoi se gjatë dyvjetëve në këtë detyrë, jamtreguar i kursyer në dekorime

ndërsa për Ahmet Osjen, nuk ekam patur të vështirë, pasi aiështë një figurë e shquar ebujqesisë shqiptare dhe parameje ja kishte dhënë vlersimin etij, gjithë opinioni bujqesor e mëgjërë.

Para pak ditësh me rastin e70 vjetorit të lindjes së tij u or-ganizua një veprimtari e vecantëedhe ne Shkodër, në qytetin etij, të cilin Ahmeti nuk e ndron

me asnjë qytet tjeter jo vetëmnë Shqiperi por edhe në botë .Ishte një ceremoni sa e bukuraq edhe e thjeshtë, sic ështëvete Ahmeti, me pjesëmarrës jovetëm nga Shkodra por edhenga rrethe të tjerë të Shqipërisë,pasi kudo ka miq ai , me njerezte profesioneve dhe moshave tëndryshme, pasi i tillë është rre-thi i miqve te tij. Buqeta me kara-filë Shkodre, nje shportë e qend-

isur, një kartolinë, një poezi ebukur kushtuar atij, një libër menjë dedikim, pasi ai është një ngamiqtë me të mëdhenj të librit dhembi të gjitha, urime zemrerrodhën për Ahmetin në këtëpërvjetor të lindjes së tij. Si njëmontazh i bukur muziko - letrar,ishte konceptuar kjo veprimtaringa organizatori i saj, miku iAhmetit , Zef Gjeta. Por cili ësh-të Ahmet Osja? Pse ai ka një

emër të nderuar, jo vetëm nëShkodër por në gjithë Sh-qipërinë? Ai është bir i një fs-hatari të thjeshtë por të nderu-ar nga fshati Luarz i komunëssë Velipojës. I dipllomuar në In-stitutin e Larte Bujqësor (sotUniversiteti Bujqësor i Tiranës) ai punon agronom në zonën eDukagjinit, në Stacionin eZooteknisë në Shkodër e mëpas për afro 30 vjet në Institu-tin e Misrit dhe Orizit. Ky insti-tut ishte shtepia e dyte e Ah-metit. Duke qënë krah i djathtëi drejtorit të këtij instituti, aka-demikut dhe shkencëtarit, Hy-sen Lacej, së bashku mepunojës të tjerë, Ahmeti kadhënë një kontribut të cmuarnë krijimin e hibrideve të rinj tëmisrit si dhe përmirësimin eteknologjisë së kësaj kulture. Aika qënë për 9 vjet deputet nëKuvendin e Shqipërisë ( 1982 -1991), ka qënë ministërbujqesie, lektor në Universite-tin e Shkodrës, etj. Edhe pasdaljes në pension para 10vjetesh, Ahmeti nuk ka nden-jur një ditë pa punuar. Udhë-timet e tij në fshatrat e Shko-drës si dhe nëpër Shqipëri, nukkanë rreshtur. Gjithmon pranëfshatarëve duke i dhënë njëkëshillë, në takime special-istësh bujqesie, duke folur mepasion dhe argumenta , me spe-cialistë të fushave të tjera dukefolur për historinë e Shqipërisëdhe trevave shqiptare, për arke-ologjinë, letërsinë, gazetarinë,mjedisin etj, pasi ai zotëron njëkulturë të gjithanëshme. Por

sigurisht ligjërimet e vecanta tëAhmetit janë për bujqësinë,pasi në këtë fushë ai u rrit dheasaj i kushtoj gjithë jetën e tij.Kudo që ai ndodhet, messhokësh e miqsh apo edhe menjerëz të panjohur, me një lapsdhe një cop leter ai u flet plotpasion për bujqesinë shqiptare,për mundesitë që ajo ka për tëfurnizuar tregun tonë. I flet mefakte e argumente të cilat i bënnë prani të tyre. I flet edhe përrezervat tona ujore, për pyjet,mjedisin e agroturizmin. Me tëdrejte atë e kanë quajtur cice-ron i bujqësisë shqiptare. Ai kanje dashuri naimjane për Sh-qipërinë dhe bujqësinë sh-qiptare. Portretin e figurës ko-mplekse të Ahmet Osjes e “gd-hendin” bukur me “daltën” efjalës, diskutantët e shumtë qëfolën në atë veprimtari, zhvillu-ar në një lokal buzë liqenit tëShkodrës .

Duke “situr” fjalët dhe vler-esimet e shumta që u thanë përProf. Ahmet Osjen, vecuamdisa prej tyre. Fadil Kraja, sh-krimtar: - Ahmeti ka një urtësidhe mirësi proverbiale. Ai ësh-të artist i tokës, luleve dhe gjel-bërimit . Orteku i fjalëve të tijështë një piedestal për Shko-drën, jehonë e ditëve të saj qëvijnë, amëshim për Shkodrën ,ajo atë e pastë ! (Fadili e dha nëvargje vlersminim e tij për Ah-metin, ketu përmblodhëmvetëm disa prej tyre). Dhe, mëtej ai vazhdoj, (tashmë në

(Vijon ne faqen 4)

Presidenti i Republikës, Bamir Topi dekoroi me titullin “Mjeshtër i Madh” personalitetine njohur të bujqësisë shqiptare Ahmet Osja me rastin e 70 vjetorit të lindjes së tij

Nga Fuat Memeli

Ahmet Osja:Gjatë jetës sime kam dëgjuar shumë herë himnin e flamurit kombëtar,

por këtë himn që dëgjova sot në dekorimin tim , nuk do ta harroj sa tejem gjallë. Puna që kam bërë unë gjatë jetës sime, është shumë e vogël

në krahasim me vlersimin që më bëri sot Presidenti i Republikës”

AHMET OSJA - CICERONI I BUJQËSISË SHQIPTARE

4 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

prozë).: -Pranë doganës sëMuriqanit, është një vëndshumë i preferuar për kal-imtarët. Aty jane 100 pemë de-korative dhe 100 pemë frutore,duket sikur thonë : - Falemind-erit Ahmet Osja! - pasi janëmbjellë nga dora e tij.

Prof. Ago Nezha, gazetar: -Ahmeti është një mik i madh igjithë hapësirave shqiptare. Aika një ndershmëri të madhe sishtatore, një patriotizëm tërrallë, një njeri që u dhurondashuri e mirësi të tjerëve dhenuk u kërkon azgjë si shpër-blim. Ahmeti nuk e njeh grind-jen. Ai është sa i madh nga kul-tura aq edhe tokësor ngathjeshtësia.

Zef Gjeta, agronom: - Mekontributin e tij, Prof. Ahmetie ka të shkruar me gërma tëmedha emrin e tij në bujqësineshqiptare. Ai ka lënë gjurmë tëpashlyera në Ministrinë eBujqesisë dhe Parlamentin

(Vijon nga faqja 3)

Ahmet Osja - Ciceroni i bujqësisë shqiptareShqiptar si dhe në projekte tëndryshme. Ahmeti kapërkrahur pa kursim brezat endryshëm të specialistëve tëbujqësisë. Ai ka vënë themelenë shumë punë. Per mua Ah-met Osja është institucion,është pasuri kombëtare.

U fol shume për Ahmetinnga shokët dhe miqtë e tij tëInstitutit të Misrit si NaimLacej, Lazër Capaliku, MenduhDibra dhe Kostandin Hajkola.

U fol nga miqtë e tij tëardhur nga Tirana si special-istët e njohur të pyjeve, HakiKola e Gjon Fierza, nga biznes-meni i bujqësisë Arif Daci,gazetari Veli Hoxha etj. Me“gjuhën” e këngëve dhevalleve folën për Ahmetin gru-pi i fëmijëve i ardhur posacër-isht nga uri i Zi dhe veshur mekostume popullore . Urime tëbukura mori Ahmeti në këtëpërvjetor edhe nga Amerika,nga miku i tij Prof. AndreaShundi me të cilin janë bash-

këautorë në mjaft shkrime e li-bra për bujqësinë. (Theksojmëse Ahmeti ka jo me pak shkrimenë gazeta qëndrore e lokale enë revista, se një gazetar pro-fesionist). Per kete kontribut,Shoqata e GatezareveShqipëtar të Bujqësisë, a ka

Ahmetin Kryetar Nderi të saj.Këto vlersime e plot të tjera

për Ahmetin, ishin me fjalë, porpati edhe vlersime zyrtare.Këshilli Bashkiak i Shkodrës eshpalli atë “Mirënjohja e Qy-tetit” me motivacionin: “Përkontributin e dhënë në

zhvillimin e shkencës e tekno-lo-gjisë bujqësore si dhe përvlerat e spikatura qytetare qëmanifeston”. Një vleresim i ve-cantë u bë edhe nga Forumi iIntelektualëve Shqiptarë, degaShkodër, dhënë nga kryetari itij, Gëzim Uruci, me motivacio-

SHKODER- Vendi ynë ësh-të mjaft i pasur me resurse naty-rore- mjedisore si dhe posedonhapësira të konsiderueshmepër zhvillimin ekonomik, kuduhet përmendur fusha ebujqësisë dhe blegtorisë. Këtopërfundime dalin nga një inter-vistë me specialistin e njohurtë bujqësisë, ish-ministrin eBujqësisë dhe Pyjeve, AhmetOsja, i nderuar së fundmi ngaKëshilli Bashkiak i Shkodrës metitullin “Mirënjohja e Qytetit”dhe i dekoruar nga Presidenti iRepublikës, Bamir Topi, me tit-ullin “Mjeshtër i Madh”.

Profesor Osja, njiheni sinjë ndër specialistët e shquartë vendit tonë në fushën ebujqësisë. Cili është mendimijuaj për vazhdimësinë e bujqë-sisë shqiptare?

Njeriu jetën e tij të përdit-shme e ka të lidhur ngushtë dheme jetën e tij të punës. Aktual-isht tani jam në pension, pormegjithatë, dëshirat e mija, lidh-jet e mija me fermerë të ndry-shëm në fushën e bujqësisë, tëcilat i kam në të gjithë hapë-sirën shqiptare kanë ndikuar qëtë mos shkëputem nga fusha ebukur e bujqësisë. Duke e parënga afër, tërë këto vite zhvil-limin e bujqësisë në vendintonë, mund të them se realishtkëto vitet e fundit është krijuarnjë psikozë e gabuar se bujqë-sia nuk është më prioritet. Per-sonalisht mendoj të kundërtën,pasi e shoh bujqësinë jo vetëm

Ahmet Osja: Shqipëria mundësitë pafundme në bujqësi

si prioritet, por bujqësia nëvendin tonë e shoh si një do-mosdoshmëri.

Ku e mbështesni këtë ide?Idenë time e mbështes në

faktin se Shqipëria ka kushte tëatilla klimateriko-tokësore, tëcilat ofrojnë mundësi dheresurse të jashtëzakonshme përshfrytëzim. Përveç kësaj vendiynë ka dhe një traditë të lashtë,pasi mendohet se fusha ebujqësisë në vendin tonë ush-trohet që para 7-8 mijë vitevedhe asnjëherë bujqësia nuk eka zhgënjyer njeriun që ështëmarrë me të. Përkundrazi bujqë-sia i ka shërbyer njerëzimit sinjë mundësi që sjell të ardhuratë vazhdueshme, si një mundë-si për të rritur mirëqenien si dhepër të rritur numrin e popul-latës. Tashmë tek ne bujqësiadomosdoshmërish duhet pran-uar nga shqiptarët. Duke parëburimet, mendoj se ka ardhurkoha që bujku shqiptar tëndërgjegjësohet dhe t’i prod-hojë vetë prodhimet bujqësore,pasi e ka mundësinë. Prodhiminë vend i ushqimeve bujqësoresjell fitime të konsiderueshme.Llogaria është e thjeshtë. Ush-qimet që dalin nga prodhimetbujqësore, në masë të kon-siderueshme blihen nga jashtëme para të vlerësueshme siçjanë euroja apo dollari. Në qoftëse ushqimet do të prodho-heshin në vend paratë do tëshërbenin jo më për të blerëushqime, të cilat kanë një vlerë

të shkurtër, por do të shërbe-nin për të krijuar vende puneme një vlerë afatgjatë.

Shoh se flisni me mjaft pa-sion për bujqësinë. Në qoftë dot’u jepej mundësia për të fillu-ar nga fillimi, cilën fushë dotë zgjidhnit?

Mund të them me plot bind-je se nuk do të ndërroja fushë.Edhe sot po të duhej të apliko-ja, përsëri vetëm bujqësinë dotë aplikoja, pasi përveçse jamndier mirë me të, kam ndier dhekënaqësi në jetë prej kësajfushe. Nëpërmjet fushës sëbujqësisë më është dhënëshansi dhe më është krijuarmundësia të njoh mirë Sh-qipërinë, resurset e saj, pasi ekam shkelur në çdo vend. Ësh-të pra profesioni që ma dha këtëmundësi. Përveç kësaj është njëprofesion njerëzor që nuk mëka krijuar asnjëherë problemeapo konflikte.

Kujt ia dedikoni arritjet tu-aja në fushën e bujqësisë dhecili ka qenë vendi ku jeni ndi-er më mirë gjatë punës suaj?

Vlerësoj se në përgjithësi ar-ritjet janë kolektive, pra nukjanë individuale. Kjo ide vlensidomos në shkencë, ku arrit-jet janë tamam kolektive. Men-doj se pa bashkëpunim nukmund të kesh arritje. Arritjavendi ku jam ndier më mirë katë bëjë me praninë time në In-stitutin e Misrit dhe Orizit qëfilloi punën në Shkodër, në ko-rrik të vitit 1971. Që nga krijimisaj dhe deri më sot ky institutnuk e ka shkëputur veprim-

tarinë e tij, veprimtari kjo jash-tëzakonisht e zgjedhur, mjaftrezultative dhe mjaft bashkëko-hore. Rezultatet mund t’i vlerë-sojmë edhe sot nga fakti qëende hibridet e krijuara para 20vitesh, konkurrojnë dukshëmhibridet e huaja, edhe ato tëkrijuara nga vendet me kushteklimatiko-tokësore si të vendittonë. Ky realitet tregon më sëmiri se puna në IMO, ka qenënjë punë e mirëfilltë studimore-shkencore. Këto arritje për muajanë një sadisfaksion, por jovetëm për mua, por dhe për tëgjithë atë kolektiv shkencor qëpunoi aty me një përkushtim edije të jashtëzakonshme.

Emërimin si ministër tëBujqësisë dhe Pyjeve në vitin1991 e konsideruat si majënku donit të arrinit me punëntuaj?

Emërimin si ministër e kamparë më tepër si një anë admin-istrative. Për mua më tepërrëndësi ka personalitetit inxhin-iero-teknik. Pozicioni i ministritështë i lidhur më tepër me njëstaf, të cilin ministri duhet tadrejtojë dhe si i tillë dërgon poli-tika në instanca më të larta. Përmua e rëndësishme ishte se kuru emërova ministër nuk patashumë vështirësi, pasi punashkencore më kishte përgatituraq shumë, saqë të qenurit min-istër nuk e shihja me vështirë-si, por shumë normalisht.

Në ç’nivele ishte bujqësianë periudhën kur ishit min-istër?

Për hir të së vërtetës, duhet

thënë së në vitin 1990, ekono-mia e përqendruar kishte aku-muluar shumë pasuri. Bujqësiaishte shumë e pasur. Vetëm njëfermë po të përmend, atë tëLushnjës, ku kishte 14 mijë hatokë dhe si e tillë kishte pro-dhim tepër të fuqishëm. Mjaf-ton të përmendim se në këtëfermë mbilleshin rreth 400 hapambuk, kulturë kjo që ishte njëluks. Përveç kësaj kishte njësistem drithërash të bukësshumë të fuqishëm, një sistemblegtoral tepër të fuqishëm,pasi kishte disa sektorë me 800-900 krerë lopë. Në këto ferma tëpërqendruara, mund tëbëheshin shumë vështrime. Nëatë kohë u quajtën të pavlef-shme, por tani kuptohet se ish-in gabime. Mendoj se këto ga-bime falen po të kemi parasyshse në atë kohë kishte problemetë tjera më të mëdha, të cilatndoshta krijuan harresën teknjerëzit se kishte dhe pasuri tëtjera për të cilat duhej treguarkujdes.

Vitet e fundit keni qenëmjaft aktiv dhe në fushën emjedisit. Çfarë ju tërheq tekkjo fushë?

Janë vetë pasuritë shumë tëmëdha natyrore të vendit tonëqë të tërheqin. Vetëm një ele-ment të këtyre pasurive, siçështë uji, të bind për këtë fakt.Duke iu referuar këtij elementimund t’ju them se në 7 detet eMesdheut vendi ynë derdh10% të ujërave të Mesdheut.Kjo sasi uji kaq e madhe ështënjë kontribut i jashtëzakon-shëm, i cili ka të veçantën e vet,për arsye se të gjithë vendet eMesdheut janë horizontalë dheujërat i kanë të ndotura, oseshumë të përdorura. Ndërkohëvendi ynë është vertikal dheburimet e ujërave tona janë mbi900 m mbi nivelin e detit, janëpërjetësisht të pandotura, për-jetësisht të pashtershme. Nëkëtë vështrim çështja e mjedis-it tek ne, merr jo vetëm vlera na-cionale, por dhe globale, pasi

ne ndihmojmë në mjedis jovetëm veten tonë, por edhe tëtjerët. Përveç ujit me vlera tëjashtëzakonshme në vendintonë janë pyjet. Ne kemi njëmilion e 50 mijë ha pyje, një el-ement mjedisor mjaft pozitiv ky,po të kemi parasysh se në njëha pyje fiksohet 4,6 ton karbongjatë vitit. Ky është një pastrimi madh i ajrit, të cilin aktualishtKomuniteti Evropian po mun-dohet që ta nxisë, dukë paguarrreth 420 euro për ha pyje, nëmënyrë që edhe në vendet etjera të menaxhohen në këtëdrejtim, me synim pasurimin eklimës së tyre. Në ditët e sotmeambienti në vendin tonë kon-siderohet i ndotur, por ne keminjë ndotje komunale, nuk keminjë ndotje industriale siç ështësot në Evropë në një shkallëshumë të lartë, ndotje kjo qëvjen për shkak të industrisë. Nëkëto 10 vitet e fundit është bërënjë punë jashtëzakonisht emadhe në drejtim të edukimitmjedisor dhe sot janë shtuarshumë projekte e tavolina përmjedisin, shkalla e njohjes ësh-të shumë e madhe dhe kjo përmua është e rëndësishme.Mendoj se sasitë e parave qëjanë harxhuar këto 10 vitet efundit, janë kaq të vogla në kra-hasim me punën që është bërë,punë kjo që do t’i japë efektetmë vonë.

TITUJTProfesor Ahmet Osja u de-

korua pak ditë më parë ngaPresidenti i Republikës, BamirTopi, me titullin “Mjeshtër iMadh”. Ky titull iu dha me ras-tin e 70-vjetorit të lindjes së tij.Vlerësimi i dhënë nga Presiden-ti Topi kishte si motivacion “Përnjë kontribut të veçantë dhe tërëndësishëm në bujqësinë evendit tonë”.Vetëm një javëpara dhënies së këtij titulli nënjë ceremoni të organizuar nëShkodër, me rastin e 70-vjetorittë lindjes se Ahmet Osjes,Këshilli Bashkiak e vlerësoi metitullin “Mirënjohja e Qytetit”.

Ish-ministri i Bujqësisë jep alternativat për zhvillim. “Vendiynë me klimë dhe pasuri të mëdha”

nin: “Për kontributin e shquarintelektual si emblemë eqytetaris, me njohuri të gjith-anëshme në shumë fusha tëshkencës e kulturës, si një per-sonalitet enciklopedik i his-torisë shqiptare”. Para prerjessë tortës nga 70 vjeçari AhmetOsja (për energjinë që ka,dikush e quajti atë 50 vjeçar)pak fjalë edhe nga Ahmeti, tëcilat ishin edhe epilogu i kësajveprimtarie të bukur: “Sot pomarr nga ju një borxh të madh,por kam besim se ju dhenjerëzit e mi, do të më ndihmo-ni ta shlyej këtë borxh. E marratë në Shkodrën time, e marrnga shkodranët dhe miqtë e minë gjithë Shqipërinë.Nëqoftëse unë nuk do ta shly-ej dot, do ta shlyejnë atë fëm-ijët, nipat dhe mbesat”.

Jo, i dashur Ahmet! Ju nukkeni asnjë borxh. Ne u kemiborxh juve, për atë ç’ka kenidhënë e vazhdoni të jepni.

Intervistoi Virtut Avdyli - Gazeta Metropol

Presidenti Topi:Për Ahmet Osjen,

nuk e kam patur tëvështirë, pasi ai ështënjë figurë e shquar ebujqesisë shqiptaredhe para meje ja

kishte dhënë vlersimingjithë opinioni

bujqësor e më gjerë

”PERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISËPERSONALITETE TË BUJQËSISË

5Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

BLETBLETBLETBLETBLETARIARIARIARIARI

Marketingu (tregtimi) i produkteve tëbletarisë për një ekonomi të re të sektorit

Materjalet ne kete shkrim ndihmojne bleterritesit per hartimin e planit 3 vjecar qe ju duhet ne dokumentet qe plotesohen per subvencionin(Vijon nga numri i kaluar)

Prof. (Assoc) Dr. Kristaq Thomo

Magazinimi dheruajtja e mjaltitSi cdo produkt ushqimor

edhe mjalti eshte objekt prishje-je kimike dhe biologjike gje qeul vlerat ushqyese dhe ndry-shojne karakteristikat organo-leptike te tij.

Faktoret qe ndikojne perprishje te mjaltit jane kryesishtmjalti i pamaturuar (% e larte elageshtise), trajtimet termike,nje ruajtje zgjatur ose njekeqruajtje, kjo con ne shkater-rimin e enzimave ne mjalte dhehumbje te substancave aroma-tike, erresimi i ngjyres, dhe sh-timi i H.M.F (Hidro – metal -furfuroli).

Ruajtja. Per te arritur njeekonomi solide, eshte e do-mosdoshme te dish te ruashparametrat cilesore te mjaltit.

Ruajtja ne temperature teambjentit nuk duhet te shtyhetpertej dy viteve dhe duhet t’idrejtohemi here pas here frig-oriferit. Ne praktike zakonishtmbetja eshte e lehte te shitetne harkun kohor 2 vjecar, dukeu ruajtur me kujdes.

Jashte kosheres ne temper-ature 20° C mjalti absorbon la-geshtin e ajrit kur kjo eshte, nelargeshtine 60%. Ne vjeshte,kur ulet temperatura shoqero-het me nje shtim relativ te la-geshtise, mjalti thith uje edhene temperature (5-15)°C. Kurmjalti fillon te thith lageshtipermbajtja e tij ujore mund tepesoje nje kremosje te perd-iteshme dhe ne % te vogel mepasoja qe rrezikon fermentimin.Ne ambjente te thata mund tevertetohet edhe nje leshim i ujitnga ana e mjaltit, por procesieshte i rralle dhe pengohet ngaformacione shtrese te holla sip-erfaqe mbrojtese qe pengon njeavullim te ulet nga shtresat emeposhteme.

Per nje konservim te mireeshte e nevojshme pervec njeruajtje teknike te mos kete aro-ma intensive.

Enet mbajteseEnet mbajtse duhen mbyl-

lur hermetikisht, te jene higjeni-ke, te pastra, dhe prej materjialiqe nuk vepron mbi mjaltin (p.shinoksi, qelqi). Mjalti nuk duhetmbahet ne ene (fuci, bidona)hekuri, bakri dhe zingu, sepseketo veprojne me acidet e

mjaltit. Materiali me i mire esh-te celik inoksi ose hekuri te rive-shur me vernik ushqimor. Janeabsolutisht te ndaluar vernuketme baze lini te djegur, ose nitroqe japin aroma te keqija dhetoksina. Ndonjehere nje vjeljee bolleshme dhe e papritur i sh-trengon bletaret te rendin teenet rrethanore qe ne pjesen mete madhe te rasteve jane meta-like. Ne kete rast mund te rreg-ullohen materiale jo te persh-tateshme te lyer me dyll blete.Pasi te kemi siguruar te laret dhete fshiret me ajer enet, ju behetlyerja nga brenda me dyll tengrohte, e cila ngjitet me pare-tet dhe pershkon gjithandej neqoshet dhe pjeset e salduara qejane ndryshkur. Edhe ne situ-ate emergjente nuk duhenshfrytezuar ene qe kane qeneperdorur me pare me vaj ulliriose vaj vegjetal. Sasi te paper-filleshme vaji mbeten nemenyre te paevitueshme te cilatjane te mjaftueshme per tedhene arome te keqe mjaltit.Aktualisht magazinimi dhe shit-ja e mjatit behet me kontenjerekryesisht ne tre tipash:

a) - fuci metalike te kapaci-tetit 217 litra - 300kg. b) - bido-na. c) kova trung-konik te kal-laisura te rikoperuara me ver-nice (vernik) ushqimor. Jane mebaze levizese, me tape te ins-pektuar ne mes te cilindrit, mepeshe ambalazhi te fiksuar.

Kontenjeret e medhenj janeshume praktike dhe preferohenne se mund te perdoren gjysemmekanike (rreshqites) per t’uspostuar. Per tradite shitja be-het efektivisht me peshe neto.Kova te medha te rikoperuarame vernice ushqimore janeduke zevendesuar tashme plo-tesisht enet prej teneqeje mepak praktike. Duke patur te nje-jtin avantazh per bletaret e veg-jel per t’u manovruar me lehtepa patur defekte. Kovat emedha jane higjenike jane paji-sur me kapak te puthitur dukesiguruar nje mbajtje tekenaqeshme pervec nje bos-hatisje te lehte kur mjalti eshtepjeserisht lejon te magazino-het.

Futja neper vazoEshte veprimi i fundit ne te

cilin i nenshtrohet para se tijepet konsumatorit. Si te gjithete tjeret kerkon shume vemend-je mos kompromentimin epunes se bere prezente per tacuar tek bleresi. Lokali i persh-tatshem per ambalazhim duhetdhene disa perdoruesvehigjenike, te autorizuar ngaqendra sanitare.

Mjetet e nevojeshme pervecvazove jane te thjeshta dhekonsiston ne nje mbajtes merubinete dhe nje peshore. Pernje pune me komode dhe teshpejte jane shume te dobish-

me pompat e vogla elektrike qethithin mjaltin nga kontenjeridhe e vene ne vazo sipas sa-sise se deshiruar 25gr.- 25kg.do te ishte oportune qe kapac-iteti i kontenjereve te kore-spondonte me sasine e pro-dhimit qe punohet ne 1 dite.Mjalti per t’u transferuar duhette jete i pastruar mire, nga mbet-jet e bletes, shkuma etj. ne ras-tin e viskozitetit te tepert du-het te ngrohet. Per te evituarqe mjalti te kontaktoje me ajrinte jete e pamundur duhet tembajtur vazo e mbushur sa meafer te jete e mundur me rubi-netin e daljes. Eshte e keshil-lueshlne sistemimi i mjaltit nekontenjer diten para ambal-azhimit, sepse ndihet perrethajri i perzjere te aromave gjatezbrazjeve.

Veprimi i fundit qe meritonnje vemendje te kon-siderueshme eshte ajo nezgjedhjen e vazove ku duhet tembahet mjalti destinuar perkonsumatorin.

Kriteret qe duhet t’ipergjigjen nje vazo te mire janete shumta; si pesha e lehte, cmi-mi i ulet, kufizimet penguese,rezistenca ndaj prishjes, mby-llja hermetike, pamja terheqese,higjena, marrja e lehte, dhe eplote, ruajta e prodhimit. Permjaltrat solide (qe kristalizo-hen) preferohen vazo te erreta,per ato qe e ruajne gjendjen elenget dhe shkelqimin janepreferuar vazo transparente qenuk duhet te jene teper temedha per deri sa mjalti nukndryshon per efekt te hapjes,gjendja e tij fizike.

Pa dyshim ambalazhimi neqelq (vazo) eshte ajo qe

preferohet me shume…Pra behet pervec ndjekjes

dhe mekanizimimit (proceseveteknologjike), larja dhe steriliz-imi, tharja fshirja eneve mbaj-tese mbushja, mbyllja herme-tike me presion pasterizimi.

Vazot plastike i pergjigjen miresasive, me kohe dhe shitje jome shume se 6 muaj. Ka njekosto te ulet, eshte i per-doreshem, i lehte, pak i renduar,i lehte per t’u transportuar dhemerret per te qene ne seri nedicitura te ndryshme. Megjith-ate eshte delikate, nuk mund tembyllet hermetikish ne presion,influencon negativisht ne pro-cesin e kristalizimit, zoteron njearome te vecante (dhe pse elehte), qe mund te transmeto-het ne mjalte.rimbyllet keq pasperdorimit. Ngadonjeheremund te jete e vlefshme, ndih-mon shitjen e prodhimit - te en-embajtesve - per te terhequr ve-mendjen per dicka te re. Perdori-mi i ketij tipi ambalazhi duhet tejete dashur hera - heres, te lid-het me cilesine e publikuar(p.sh., per femijet me nxitje tevecante te shitjes).

Por ambalazhi plastik akomaeshte objekt diskutimi ne Ko-misionet Europiane, ka hezitimene vendosje ne standart.

EtiketimiEshte procesi i fundit qe na

con tek konsumatori. Etiketimii mallit i cili finalizohet me ush-trimin e disa normativave lig-jore qe ne fund te fundit ka perqellim te mbroje konsumatorindhe te ndihmoje njekohesishtte zgjidhet produkti me i mire,eshte nje moment qe merr per-siper pergjegjesine e mallitnjekohesisht dhe garancine etij.

Eshte teper e rendesishmete kuptohet thelbi i etiketimit.Ne cdo ekonomi normale dhete qyteteruar tregtohet vetem

me produkte te etiketuara.Shitesi prezanton produktin

e tij me te gjitha karakteristikatne maksimimum e vlerave. Porcilat jane kriteret qe duhet tepermbushin etiketat per tetreguar reklamin e permbajtjes

qe ka:Se pari - vazo duhet te jete e

paketuar ne menyre te tille qehapja e vazos te mos behet pau keputur shiriti dallues karak-teristik (sigla e sigurise).

- Te gjitha etiketat duhet teshkruajne fjalen mjalte, por nukmund te shenosh emertimin“mjalte puro”,”mjalte natyral”,“mjalte pasi kjo shkel normat epershkrimit ne se i atribohetvertete nje mjalti i tille.

- Sipas eneve perkateseshenohet sasia e mjaltit neto negr, ose kg (pa pike). Enet janestandarte dhe pesha e enes nukshenohet.

- Emeri i zones dhe adresae prodhuesit ose perpunuesit.

- Viti i prodhimit. Njetregues lidhur me origjinen bot-anike, dhe ne se ka te dhenafiziko - kimike

Me qe shenohet fjala mjalte,kjo mund te kompletohet me tetjera te dhena si: mjalte nektari,menje, i presuar ose jo, te dhe-na botanike si mjalte geshten-je, bliri etj, ose te dhenagjeografike.

Fantazite ne pershkrime permjaltin mund te kete, por qe tekorespondojne me nje percak-tim te sakte te cilesise se pro-dhimit.

Permblodhem me sa mun-dem disa momente kryesoreparimore te cilat natyrisht gjith-mone mbetet per te thene ako-ma.

Ne vendin tone mjalti eshteprodukti kryesor dhe pershume bletare i vetmi qe treg-tohet ne forma te organizuara(dyqane) dhe forma empirikeme enet e tyre ne familje oseqendra ambulante. Organizimi

i marketingut te mjaltit siprodukt ushqimor le shume perte deshiruar. Bota ka nje eks-perience te madhe ne ketedrejtim dhe mendon se akomaka shume probleme per tezgjidhur.

Shume bletare mund teparapelqejne kete mosorganiz-im te marketingut, nga munge-sa e ligjit te pazbatuar per kon-trollin ushqimor, por kjo amullinuk eshte tjeter vecse nje pra-pambetje, nje moszhvillim meane te se ciles kurre nuk mundte zhvillohet bletaria dhe te ha-pet prodhimi per eksport.

Cilat mendojme se jane prob-lemi kryesor per te zhvilluar njemarketing normal

- projekte te fuqishme dhete vogla per te zbatuar keteteknologji

- zbatimi i ligjit te bletarise,dhe kontrollit te mjaltit sipasstandarteve perkatese.

- zhvillimi i trajnimeve peraftesimin e bletareve per njo-hje teorike dhe praktike dhe sh-kembim eksperience me bletarite perparuar (brenda dhe jash-te vendit)

KRITERE TEKNIKO- SHKENCORE MBIMJALTIN BIOSot, flitet shume per mjaltin

bio.Ky eshte bere objekt inter-esi per shume bletare. Por, pro-dhimi i mjaltit bio duhet te mb-eshtetet ne disa kritere tekniko- shkencore te cilat jane te do-mosdoshme per vleresimin e tijdhe per kete qellim ndermorakete artikull.

Se dyti mjalti bio duhet sho-qeruar me nje certifikateorigjine e cila permpan rezul-tatet e disa analizave te cilat poi parashtroj si me poshte:

Analizat organo leptike singjyra, aroma e shija te cilatjane karakteristike ne llojet endryshme te mjaltave.

Analizat polenike per perm-bajtet e grimcave polenike si-pas llojeve te mjaltave.

Analizat per HMS (Hidrook-simetil furferol) per te provuarvjeresine e mjaltave i cili duhette jete ne nje kg mjalte jo meshume se 25.

Analizat per numrin diasto-lik qe tregon, per aktivitetin eenzimave qe duhet te jete nelenden e thate (pa uje) jo mepak se 7 njesi Gote.

Duhet pershkruar lloji imedikamenteve te perdorura tecilat te jene biologjike.

Te mos kete mbetje mekani-ke si pjese te trupit te bletes,larva, mbeturina dylli etj.

Te mos kete shenja thartimisi shkume ne siperfaqe osenxjerje gazesh qe prishin shijendhe aromen.

Te mos kete mbetje dhendotje nga metalet e renda.

Te gjitha keto analiza jane tenevojshme per certifikimin easaj ekonomie qe do te tregtojemjaltin bio. Çertifikime qe be-hen nga organe kompetente tepercaktuara ne ligjin perushqimin.

6 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

AKTUALITETAKTUALITETAKTUALITETAKTUALITETAKTUALITET

Elbasan: Çdo metërtokë, e shfrytëzuarnga fermerët përplantacioneNë qarkun e Elbasanit nuk

ka asnjë metër tokë që nukpunohet, pasi fermerët kanëmë shumë se pesë vjet, qëkanë hequr dorë nga mbjelljettradicionale si gruri dhe mis-ri.

Tashmë ata i janë drejtuarinteresave të tyre, ku duke ukonsultuar me ekspertë tëfushës së bujqësisë i janë drej-tuar mbjelljeve të pemëtorevedhe frutikulturës në arat, oseoborret e shtëpive të tyre.Konkretisht në çdo fshat, apoparcelë të qarkut të Elbasanittë zë syri mbjellje të reja nëdrufrutorë si pjeshkë, dardha, mollë etj.Shumë prejfermerëve me ndihmën edhetë subvencioneve të shtetit,kanë ngritur parcelat e tyre siedhe serat duke zënë një sipër-faqe të mbjellë me perime tëndryshme të cilët marrin trederi ne katër herë prodhimenë vit.

Jo vetëm në fushë poredhe në kodër tashmë poshfrytëzohet çdo pëllëmbëtokë. Fermerët shprehen sekanë 2-3 vjet që kanë inves-tuar në ndërtimin e serave dhenë ngritjen e plantacioneve mevreshta, si ullinj, drufrutorë,qershi etj. Shkak sipas tyre

është bërë mbështetja finan-ciare e dhënë nga shteti përçdo dynym të mbjellë.

Përgjegjësi i shërbimitkëshillimor pranë DrejtorisëRajonale të Bujqësisë NeshatSadiku thotë se “vetëm në rre-thin e Elbasanit janë mbjellëmbi 2000 hektarë tokë me fru-ta perime, ku plotësojne mbi90% të tregut me mallra ven-das. 412 hehktarë tokë janëmbjellë me dru frutorë nga632 fermerë.”

Janë mbjellë gjithashtu 334hektarë tokë me ullinj, nga522 fermere, 64 hektarë pemëfrutore nga 92 fermerë, 15hektarë vreshta nga 18 ferm-erë etj.

Elbasan: Shtohetprodhimi vendas nëtreg, ulen çmimet efruta perimeveGjatë dy javëve të para të

këtij muaji në tregun e madhtë fruta - perimeve në qytetine Elbasanit është vënë re njëulje e çmimit të frutaperimeve.Tregu i madh i cilindodhet tek “Namazgjaja” ësh-të i mbushur thuajse plotvetëm me prodhime vendi.

Fermerët e qarkut të El-basanit që në orët e para tëmëngjesit zbarkojnë prodhimete tyre në treg, duke furnizuartë gjitha tregjet në qytet, ç’kaka shkaktuar edhe uljen e çmi-

meve të frutave dhe perimevetë stinës.Vetë tregëtarët shpre-hen se këtë vit ndryshe ngavitet e tjera çmimet janë ulurndjeshëm, pasi shumica e fru-ta perimeve prodhohen ngafermerët e qarkut, dhe shumëpak vjen nga importi.

Drejtori i Drejtorisë Rajo-nale të Bujqësisë Ushqimit dheMbrojtjes së KonsumatoritShkëlqim Elezi deklaron se,-“ edhe këtë vit, prodhimi ven-das ka ardhur në shtim, dheçmimet janë më të ulta, kra-hasuar me një vit më parë,duke shtuar se shumica e pro-dhimeve janë vendase, mepërjashtim të impotit tëagrumeve”.Kjo ulje çmimi poredhe cilësia e frutave dhe per-imeve në treg, ka sjellë edheinteresimin e qytetarëve të cilëtjanë të kënaqur me prodhimine freskët që konsumojnë ,pro-dhime bio, por edhe me çmi-met e tyre.

Vlorë: Masa tëpërbashkëta përsigurinë ushqimoredhe standardetmjedisore gjatësezonit turistikDrejtoria e Shëndetit Pub-

lik, ajo e Bujqësisë, Ushqimitdhe Mbrojtjes së Konsumatoritdhe Bashkia e Vlorës, kanënisur një kontroll të përbash-

kët disa ditor, për cilësinë eprodukteve ushqimore, tëmishit, bulmetit në të gjithanjësitë tregtare, duke upërqëndruar në ato që funk-sionojnë përgjatë bregdetit.

Këto kontrolle, janë pjesë enjë plani të përbashkët vepri-mi, që ka si synim të garan-tojë standarde të përshtatshmetë sigurisë ushqimore dhe mje-disore gjatë sezonit turistik.Mes prioriteteve të këtij pro-grami, përfshihen kontrolli ivazhdueshëm i njësive të shër-bimit tregtar, që funksionojnëpërgjatë bregdetit, dezifektimii zonave të ekspozuara ndajrrezikut të insekteve, mbajtjanën kontroll e sistemit të furni-zimit me ujë të pijshëm dhe atijtë kanalizimeve të ujrave tëzeza etj.

Po ashtu, është në procesedhe verifikimi i njësive të li-censuara të shërbimeve,bareve, restoranteve, hoteleveetj. Programi i përbashkët përsezonin turistik, mes tre insti-tucioneve është i përvitshëm.Por, për këtë sezon ai do tëjetë shumë më i gjerë dhe dotë shtrihet në të gjitha drej-timet, që mund të krijojnëshqetësime për mjedisin dhepasoja për pushuesit. Grupete specialistëve kanë përcaktu-ar detyrimet respektive nëzbatim të këtyre masave.

Kukës: Kalimi ipyjeve në përdorim,rrit kujdesin ngabanorëtKalimi i mbi 60 për qind të

masiveve pyjore në përdorimtë komunitetit në rrethin eKukësit po rezulton mjaft efi-kas, pasi brenda vitit ndërsaështë minimizuar prerja pakriter e masiveve pyjore, nukështë vërejtur asnjë rast irënies së zjarreve.

Drejtori i ndërmarrjes sëShfrytëzimit Pyjor të rrethit,Fatmir Gjana tha se masat an-tizjarr janë të plota, janë ngri-tur grupet e vrojtimit, skuad-rat e shuarjes si dhe ekipe kon-trolli të monitorimit me spe-cialistë të ndërmarrjes sëshfrytëzimit pyjor e drejtuestë pushtetit vendor.

Ndërkaq, për mbrojtjen emasiveve pyjore nga dëmtimetështë rritur bashkëpunimi mePolicinë për rritjen e kontrollitnë akset rrugore rurale, kuende ka raste të trafikut tëlëndës drusore. Pozitiv ështëfakti se komuniteti është bërëparandaluesi i parë i mbrojtjessë masiveve pyjore nga zjarrisi dhe nga dëmtimet pa kriter,ç’ka i shërben vetë atij.

“Në të paktën 20 fshatra tërrethit të Kukësit fenomeni ierozionit është problematik,ndaj për minimizimin e tij ështëi domosdoshëm shtimi i sipër-faqeve pyjore në afërsi të

zonave të banuara, si nëLojmje, Nimçë, Vilë, Kolosjan,etj, krahas mbrojtjes nga zjar-ri e dëmtimet e tjera”, thotëGjana.

Për mbrojtjen nga zjarri ko-muniteti ka marrë përsipërpërkujdesjen për shtimin esipërfaqeve pyjore, përmeszbatimit të një projekti në tëgjitha komunat e qarkut tëKukësit.

“Projekti që ka nisur që nëfillim të vitit synon që përveçmbjelljes së fidaneve të reja,ngritjen e pritave malore,përmirësimin e sipërfaqevepyjore të dëmtuara, dërgimine ujit të pijshëm në zonatkullosore, ç’ka mundësonshfrytëzimin e tyre nga ban-orët kur në bjeshkë janë vetëbanorët me blegtorinë, ka rri-tur më shumë kujdesin e tyrepër pyjet”, tha Gjana.

Prej projektit që do të vazh-dojë dhe vitin e ardhshëm, për-fitues janë thuajse të gjitha ko-munat e rrethit, që kanë për-fituar të paktën një fond prej10 mijë dollarësh. Ndërsa ko-munat që kanë më shumësipërfaqe pyjore, të cilat kanëkaluar në përdorimin e tyre,kanë përfituar një fond deri në30 mijë dollarë.

Rrethi i Kukësit ka një sipër-faqe pyjore prej mbi 45 mijëha dhe mbi 8000 ha kullota.Mbi 60 për qind e kësaj sipër-faqeje tashmë ka kaluar në për-dorim të komunitetit.

“Një telefon i gjelbër për mje-disin” për dhënien e informacion-it mjedisor për të gjithë qyetarëte interesuar, është gjetja e grupi-mit mjedisor “Ekolëvizja”.

Ky telefon synon më tepërinformimin dhe sensibilizimin epublikut të gjerë, sidomos graveshtëpiake, pensionistëve, fëm-ijëve, etj. “Këto grupe mund tëmarrin këtu informacione, sesi tëmbrohen nga ndotësit shtëpiakë,apo si të ndryshojnë sjelljen nëmbrojtjen e mjedisit edhe me ve-primet brenda dhe rrotull sh-tëpisë së tyre”, pohuan burimenga grupimi “Ekolëvizja”, pjesëe Milieukontakt International.

Grupimi “Ekolëvizja” vazh-don zbatimin e programit të

Grupimi “Ekolëvizja” - njëtelefon i gjelbër për mjedisin

ProCredit Bank, Shqipërika nënshkruar një marrëveshjebashkëpunimi me Universite-tin e Tiranës e cila konsistonnë mbështetjen e stafeve aka-demike në fushën kërkimore,dhe aktiviteteve të tjera me or-ganizmat studentore.

Kjo marrëveshje u nënshk-rua nga Drejtor i Përgjithshëmi ProCredit Bank Shqipëri,Borislav Kostadinov dhe Rek-tori I Universitetit të TiranësDhori Kule. Dy fushat krye-sore të bashkëpunimit për pe-riudhën në vijim do të jenëkryesisht të përqëndruara në

UT - ProCredit Bank: Hapësira të rejapër shkëmbim akademik dhe kulturor

ofrimin e mundësisë nga anae ProCredit Bank për realizimite praktikave të punësimit përstudentët e Universitetit të Ti-ranës, si dhe shkëmbimin pro-fesional në fushën akademikenëpërmjet drejtuesve më tëlartë të ProCredit Bank.

Në mënyrë të vazh-dueshme ProCredit Bank kambështetur Univesitetin e Ti-ranës në aktivitete të ndry-shme shkencore, praktikapunësimi dhe projekte studen-tore, bashkëpunim ky që menënshkrimin e kësaj mar-rëveshje bashkëpunimi pritet

nisur vitin e kaluar “Forcimi ishoqërisë civile shqiptare për njëmjedis më të mirë”. Fillimi i këtijprojekti dhe administrimi i këtij‘telefoni’ pati zanafillën nga sit-uatat mjedisore të krijuara vitet efundit në Shqipëri, nga ndry-shimet mjedisore që rrezikojnëshëndetin e njerëzve, katastro-fat natyrore që lidhen me të,ndryshimin global të klimës, pordhe mungesën e ndërgjegjësim-it të publikut të gjerë për mjedi-sin në tërësi. Sipas specialistëve,nga njëra anë, qytetarët mund tëtelefonojnë në këtë numër për tëmarrë informacion dhe përgjigjetë pyetjeve të ndryshme në lidhjeme situatat dhe problematikatmjedisore.

Krijimi dhe venia ne funk-sionim e Autoritetit Kombetarte Ushqimit (AKU) brendamuajit, si nje nga sfidat perintegrimin e Shqiperise ne BE,pritet te rrise sigurine dhecilesine e produkteve ushqi-more ne tregjet e vendit.Burime nga Ministria e Bujqe-sise, Ushqimit dhe Mbrojtjes,Valbona Paluka, tha se Autori-teti Kombetar i Ushqimit esh-te nje institucion i ri, qe pongrihet si pjese e ligjit te ri teushqimit, qe eshte hartuar nefillim te ketij viti, sipas stan-dardeve te BE-se. Duke nen-vizuar se ky institucion, eshtepjese e perpjekjeve te

Autoriteti Kombëtar i Ushqimit,fillon funksionimin

MBUMK-se, per te rritur kon-trollin ndaj cilesise dhe sig-urise ushqimore, burimet neMinistri sqarojne se, AKU-jasynon mbajtjen nen kontroll tezinxhirit ushqimor, qe ngafaza e prodhimit, tregjet kutregtohet e deri tek qendrat eperpunimit. Ky organizim, dote nxjerre nga kaosi institucio-nal ku ndodhet aktualisht kon-trolli ushqimor. AKU-ja eshtekonceptuar te jete nen varesinee Ministrise se Bujqesise dhekrijimi i tij nuk do te thote sedo te zbehen strukturat e Min-istrise. Ministria do te jete ajoqe ben politikat ne fushen esigurise ushqimore dhe

mbrojtjes se konsumatorit,ndersa autoriteti do te kete meshume rolin e inspektimit dhekontrollit per ligjshmerine nekete fushe. Ministria e Bujqe-sise, Ushqimit dhe Mbrojtjesse Konsumatorit, ne bash-kepunim dhe me ekspertet ehuaj, ka pergatitur te gjitheinfrastrukturen e nevojshmeper ngritjen e venien ne funk-sionim te AKU-se. “Ne po engreme dy vjet para afatit keteautoritet, me qellim qe te per-shpejtojme plotesimin edetyrave e standardeve dhe tehapim rrugen, per integrimine Shqiperise ne BE”, u shpre-hen ekspertet e bujqesise.

që të zgjerohet edhe më tej nëtë ardhme.

ProCredit Bank është epranishme nëpërmjet një rrje-ti prej 40 degë dhe agjenci, kuofron një linjë të plotë me shër-bime bankare dhe produktekredie për të gjithë. Aksionerëte ProCredit Bank Shqipëri janëinstitucione të qendrueshmedhe të fuqishme ndërko-mbëtare, si: ProCredit Hold-ing AG dhe CommerzbankAG. ProCredit Bank është epranishme në 22 shtete, në:Europën Juglindore, Afrikëdhe Amerikën Latine.

Por, nga ana tjetër shoqatatdhe gjithë qytetarët mund të sig-urojnë informacion mbi situatatmjedisore që kërkojnë vëmendjeurgjente, të japin këshilla, sesi tëzgjidhen probleme të ndryshmemjedisore, duke sjellë kontakteme aktorë të ndryshëm, dheshpreson të rrisë përfshirjen epublikut në çështjet mjedisore.

Informacioni, i mbledhurnëpërmjet telefonit të gjelbër, dotë përpunohet dhe do të shërbe-jë si bazë për studime dhe pro-grame mjedisore, të cilat do t’usugjerohen politikëbërësve dhevendimmarrësve në programetdhe politikat e tyre për parandal-imin e rrezikut mjedisor dhembrojtjen e mjedisit në përgjithësi.

Italia dhe Greqia vazhdojnëtë jenë partnerët kryesorë mesvendeve anëtare të BashkimitEvropian (BE), organizëm me tëcilin tregtia e jashme e vendittonë në muajin Maj zuri 63,6 përqind të totalit.

Sipas burimeve zyrtare të In-stitutit të Statistikave (INSTAT),në muajin Maj eksporti me Ital-inë u llogarit në 60,2 për qind tëtotalit dhe importi 27,6 për qind.Ndërsa me Greqinë, eksporti zuri7,7 për qind të totalit dhe impor-ti 13,3 për qind.

Italia dhe Greqia, partnerëtkryesorë në tregtinë e jashtmeTë dy vendet e BE mbajnë peshën kryesore në eksportet dhe importet

Ndërkohë vihet re se përmuajin Maj, disa nga partnerëttanë tregtarë me të cilët ekspor-ti dhe importi është rritur janë:Kina, Gjermania, Zvicra, Kroa-cia, Maqedonia, Spanja, Austriaetj.

Sipas INSTAT, për periudhën5-mujore janar-maj 2009, vlera emallrave të importuara nga ven-det e BE-se arriti në vlerën105,020 miliardë lekë, nga166,160 miliardë lekë që arrintotali i shkëmbimeve tregtarepër këtë tregues.

Vetëm vlera e mallrave te im-portuara nga Italia në 5 muajt eparë të këtij viti arriti 45,087 mil-iardë lekë, ndërsa nga Greqia nëvlerën 25,296 miliardë lekë.

Në periudhën 5-mujore drejtvendeve të BE-së u eksportuanmallra të ndryshme me një vlerëprej 31,194 miliardë lekë, nga38,137 miliardë lekë vlera epërgjithshme e eksportit.

Vlera e mallrave të eksportu-ara drejt Italise në këtë periudhëarriti në 24,027 miliard lekë dheme Greqinë 3,741 miliardë lekë.

7Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

(Vijon nga numri i kaluar)

Kapitulli: Skema e zhvillimit të planit të përshtatjes

RAPORT I BBRAPORT I BBRAPORT I BBRAPORT I BBRAPORT I BB

Përshtatja ndaj ndryshimeve klimatikenë Europë dhe Azinë Qendrore

Pershtatja efektivekerkon teperballesh me disasfidaEdhe pse e pranojme qe ekz-

istojne kufizime ne zhvillimin eplaneve te pershtatjes dhe kamesime se si te perfshijme aktoretne kete process, mbeten perserinje numer sfidash teknike, (kutia1.2, Næss et al. 2006), vecaner-isht nese plani i pershtatjes esh-te per te ndryshuar sjelljet. Netheksojme se planifikimi i persh-tatjes dhe zbatimi duhet tipergjigjen ndryshimit te mesataresdhe rritjes se ekstremeve.

Te marreshvendime ne situatate paqartaNdryshimi i mesatareve te

klimes, rritja e ndryshueshmerise,dhe ritja e frekuences se ngjar-jeve ekstreme te motit: te gjithaketo jane aresyet per te cilat poli-tike-beresit ne sektorin privat dhepublik duhet te bejne menaxhimine rreziqeve klimatike duke bere njeplan politikash. Ceshtja eshte site besh qe keto paqartesi te dhe-nash klimatike ti konvertosh neprojekte klimatike dhe te vlere-sosh koston e cdo mosveprimiapo pershtatjeje jo te duhur.

Deshtimet ne menaxhimet erreziqeve ndahen ne disa kate-gori; per shembull, “te mos beshasgje” dhe “te pranosh humbjen”qe mund te jete nje strategji (tabe-la 1.3). Nje kombinim i disastrategjive te ndryshme mund tejete optimale sic mund te jete edhekalimi nga nje strategji tek tjetrame ndryshimin e rrethanave.

Çfaredo rruge qe te ndiqet, lit-eratura ofron disa rekomandimete rendesishme se si te zgjedheshrruget per veprim: minimizo per-dorimin e investimeve me humb-je dhe rrit mbeshtetjen ne rruget“fito – fito per shembull, rrugetqe sjellin perfitime edhe neserreziqet qe priten nuk materializo-hen.

Shume analiste rekomandojnengjarjet e shkuara ekstreme si njetregues te grupimit te rrezikut pertu pergatitur per dobesite kycete sistemeve ekzistuese. Ata udrejtohen planifikuesve qe te zh-villojne tregues te dobesive qembeshteten ne rreziqe te njohuradhe pika te nxehta (EEA 2005). Kymund te jete nje hap i pare i mire,bazuar ne nje qartesi relativishtte forte ku tregohet se frekuencae ngjarjeve ekstreme do te rritet.

Sidoqofte, per aresye separashikimet e klimes sugjerojnenje rritje te intensitetit jo vetem tefrekuences, se ngjarjeve ekstreme(permbytje me te medha, thate-sira me te medha, stuhira me temedha etj.), mbrojtja ndajrreziqeve te njohura mund te mosmjaftoje. Edhe ndryshimi i mesa-tareve duhet te merret parasysh,i cili mund te alternoje cfare du-het te ndertohet ose si duhe temenaxhohet. Per shembull: a do

te kete uje mjaftueshem per njehidrocentral?

Politikeberesve do tu duhet tezgjedhin midis mundesive konku-ruese mes costos se tanishmedhe demit potencial te parash-ikuar. Per me teper ata duhet tezgjedhin ne nje situate te paqarterreth mundesise se ndryshimevendaj te cilave duhet te mbrohen.Ndryshimi i klimes nuk eshte gjee re por pasiguria ka ndryshuar:po ndryshojne mundesite e ng-jarjeve ekstreme klimatike dhe zg-jatja dhe shpejtesia e ketyre ndry-shimeve eshte e panjohur. E ash-tuquajtura permbytja 1,000 vje-care (nje permbytje me nje mag-nitude te tille qe ndodh njeherene njemije vjet) tani mund te jetepermbytje 100 vjecare. Keto ng-jarje jane bere te paparash-ikueshme sepse nuk ndjekin njeritem te rregullt. Edhe vendimetper infrastruktura jetegjata duhette marrin ne konsiderate mesa-taren e ndryshimeve.

Mundesite e panjohura lenete kuptojne qe analizat e kostosdhe perfitimit tradicional nukmund te perdoren. Duke perdorurmundesi subjektive (per shembullmendime te eksperteve) ky vazh-don te jete nje objekt studimi

(shiko UKCIP 2003 per nje vesh-trim).

Mundesia e ngjarjeve mendikim te pakthyeshem ose“rreziqeve te papranueshme” tre-gojne qe analizat me kosto efek-tive per nje nivel te caktuar rrez-iku ja vlen te behet. Me fjale tetjera, sapo disa katastrofa aporreziqe te identifikohen si te pa-pranueshme, duhet te merrenmasat me efektive e ne menyre qete siguroheni qe kjo katastrofe temos ngjase. 16 analiza shume kri-tereshe mund te ndihmojne tedallosh mundesite e pranueshmenga ato te papranueshme (UKCIP2003).

Nje fokus ne “strategjite e for-ta”— qe eshte, i forte ne te ardh-men e paparashikueshme (Lem-pert dhe Schlesinger 2000)—per-shtatet mire me mundesite e pan-johura. Kjo do te thote tipergjigjesh pyetjes cfare vep-rimesh duhet te ndermarrim kurnuk mund te parashikojme teardhmen? Ne kundershtim mecila eshte stratgjia me e mire, kurpresim te ngjase nje situate eveçante ne bote? Politika e ndry-shimit te klimes pastaj behet njeproblem i rastesishem me shumese nje problem per zgjidhje.

Duke kerkuar me shume perstrategji te forta se sa optimaleper te pergatitur planin e bazuarne ngjarje te ndodhura, kjo rrugemerr ne konsiderate “veprime teformes,” e cila influencon te ardh-men, “veprime mbrojtese ndajpengesave,” e cila ul dobesine perte ardhmen, dhe ngjarjet “shtylledrejtuese” qe zgjidhen per te drej-tuar nje ndryshim ne strategji (vander Heijden 1996). Nje rast i fres-ket i dokumentuar me te cilin uperball komunalja e Kalifornise nelidhje me mungesen e ujit, eshtenje shembull praktik se si te per-doret kjo rruge ne rastet e vertetajetesore (Groves et al. 2008).

Marrja e te dhenavete sakta — dhe si tiperdoresh atoPolitikeberesit nuk kane nje

ekuivalent klimatik te llojit fiskal,financiar ose te dhena te shen-detit publik qe te publikohet rreg-ullisht, i cili te jete i kuptueshemdhe i thjeshte mbi ndryshuesh-merine. Nje ceshtje eshte qetreguesit klimatike te pershtatenper nje fermer nuk mund te jenepatjeter njesoj te pershtateshmeper nje menaxher te sherbimit ele-ktrik ose te nje specialist te

shendetit—dhe te dhenat e per-shtatshme per nje ferme te mad-he qe kultivon nje kulture mundte mos jen njesoj te pershtateshmenga ajo e nje kopeshti te vogelme qershi. Eshte e veshtire te per-caktohet se cilat te dhenanevojiten, kur dhe si duhet te prod-hohen keto te dhena dhe, ndosh-ta ajo qe eshte me e rendesishme,si ti interpretosh keto te dhenadhe te qartesosh paqartesite.

Nuk eshte gjithnje e lehte tekesh gjithnje keto te dhena mbiraste te tilla klimatike vecanerishtprojekte me shkalle zvogelimi tevogel. Vleresimi i rrezikut klimatikne baze te aktoreve dhe mjetet eplanifikimit per pershtatje, qe uspjeguan me pare ne kete kapit-ull, mund te sigurojne nje baze perte kuptuar nevojat e te dhenaveklimatike dhe kostot per nje sek-tor te dhene si dhe ndihmen perte nxjerre perparesite dherendesine.

Disa persona qe merren meplanifikime te pershtatjeve venene dukje se nevoja per te dhenaklimatke qe do te ndihmojne neprojekte eshte e mbi-theksuar; tedhena te tilla jane te paqarta, dheklima eshte e vetmja drejtuese edobesive. Ata gjithashtu thone setheksimi i tepert ne te dhenat eklimes mund te erresojne nevojenper hapa me te rendesishem neplanifikimet e pershtatjeve, siçjane perfshirja e aktoreve dhekuptimi i dobesive te klimes setanishme. Po luftohet qestrategjite me te shumta te persh-tatjes te rishikuara per kete raportte diskutohen persa i perket ndry-shimeve te klimes duke u fokusuarne tendencat kryesore (me shumelageshti/me shume thatesire; menxehte) ose duke vene ne dukjepaqartesite me te medha.

Pavaresisht, ka shume inisia-tiva per te bere te disponueshmete dhenat klimatike. Per shembull,Banka Boterore ka zhvilluar nje

“portal klimatik” i cili lejon per-doruesit te marrin projektet klima-tike te vendeve te vecanta bazuarne modelet komplete te perdoru-ra nga IPCC si dhe nga GCMjaponze (shiko Portali klimatik iBankes Boterore). Per vendet eafta qe zhvillojne portalet e tyreklimatike, faqja e internetit e Pro-gramit te Ndikimit Klimatik te An-glise (UKCIP) eshte nje shembulli mire. Ajo ofron projekte klima-tike (pershkruar si ngjarje tendodhura klimatike), si dhe nje“ekspert pershtatjeje” per te ndi-hmuar perdoruesit te punojne nekushtet e dobesive te munde-shme dhe metodologjive per territur mundesite dhe marre ven-dime (shiko Mjetet qe ju ndihmojne).

PORTALI KLIMATIKI BANKESBOTEROREPortali me te Dhenat e Ndry-

shueshmerive Klimatike i BankesBoterore qe eshte ne (http://worldbank.org/climateportal/)siguron te dhenat e shpejta dhete klimes globale qe kane lidhjeme zhvillimin e komunitetit. Kjofaqe interneti eshte bazuar ne plat-formen e hartes familiare te goo-gle dhe lejon perdoruesit qe ti per-dorin modelet klimatike dhe vroj-timet historike te klimes, te dhen-at e shkaterrimeve te natyresa,plani i rendimentit te prodhimitdhe te dhenat socioekonomike necdo pike te globit. Kjo faqe perf-shin nje mjet visual per te bereharta (webGIS) i cili tregon ndry-shueshmerine kyce klimatike dhelidhjet me databazen e BankesBoterore dhe nje baze njohurishme baze hapsinore. Ky portal dote sherbeje gjithashtu si nje pikenga ku do te merren mjete te ndry-shimit te klimes, dhe perfshin mje-tin e quajtur ADAPT i cili sher-ben per te bere vleresimin e pro-jekteve te rreziqeve te klimes seBankes Boterore.

Kutia 1.5 Mjetet qe ju ndihmojne: Portofoli i mjeteve te Programit te Ndikimit te Klimes ne Angli

8 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

9Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

10 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

KORCE- Në fushën eqarkullimit të mallrave në bujqë-si deri tani, nga të gjitha qever-itë, është ndjekur një politikë lib-erale, duke e lënë në dorë tëspontanitetit fatin e prodhimitbujqësor dhe të realizimit të tëardhurave të fermerit shqiptar”,shprehet dr. Hysen Kobellari,pedagog në universitetin “FanNoli” në Korçë.

“Për rrjedhojë, vijon ai, nëbujqësi vërejmë dy sjellje. Epara, një pjesë e sipërfaqes sëtokës nuk mbillet, për shkak seproduktet e prodhuara ose nukshiten, ose shiten me çmimeshumë të ulëta dhe pa ndonjëfitim të ndjeshëm për fermerin.E dyta, prodhimet e mjaft fer-mave familjare, për shkak tëmosshitjes në kohë, ose prish-en, ose shiten më vonë, meçmime shumë të ulëta, nën kos-to. Është e kuptueshme se sahumbje ka në kushte të tilla eko-nomia e fermave bujqësore dheekonomia kombëtare nëpërgjithësi. Për të mënjanuarkëto humbje, që në vit shkojnëmiliarda dollarë, bota ka përvo-ja shumë të vlefshme, që janëzbatuar pas studimesh mjaft in-teresante. Një ndër to ështëedhe krijimi i ATB (Agjencia eTregut Bujqësor), për të cilin bënfjalë leksioni në vijim.

Çfarë organizmash duhenkrijuar për këtë qëllim?

Për zbatimin praktik të poli-tikave qeveritare për bujqësinëdhe mbarëvajtjen e tregutbujqësor është e domosdoshmekrijimi i organizmave përgjegjësdhe efektivë. Një organizëm itillë është këshilluar nga special-istët, krijimi p.sh i Agjencisë sëTregut Bujqësor (ATB), e cila,siç tregon edhe përvoja evendeve të lindjes, krijon kush-te të mira për realizimin e poli-tikave agrare efikase. Organizi-mi mbetet i domosdoshëm.

Këto vite të kaluara të ekon-omisë së tregut në vendin tonëkanë provuar se çmimet eprodukteve bujqësore e blegto-rale, si dhe të atyre ushqimoretë industrializuara me lëndë tëparë bujqësore, kontrollohennga mekanizmat e tregut spon-tan. Në këtë drejtim është nd-jekur një politikë liberale. Kufiz-imi dhe mënjanimi për fare i sub-vencioneve, rritja e konkur-rencës nga tregjet e huaja, dobë-simi, dhe pse jo, shkatërrimi ilidhjeve të fshatit me industrinëpërpunuese, liberalizimi i çmi-meve, krijimi i monopoleve nëtregtimin e inputeve dhe

Agjencia e tregut bujqësor,ndërhyrje në çmime dhe prodhim

TREGU DHE BUJQESIATREGU DHE BUJQESIATREGU DHE BUJQESIATREGU DHE BUJQESIATREGU DHE BUJQESIA

Intervistë me Dr. Hysen Kobellarin, pedagog në universitetin “Fan Noli” Korçë

autputeve, etj., u shoqëruan menjë nivel të ulët të të ardhuravetë realizuara nga bujqësiapërgjithësisht. Për rrjedhojë,përdorimi i inputeve bujqësorepër njësi sipërfaqeje u ul nëmënyrë drastike. Vetëm rreth30% e sipërfaqes së mbjellë megrurë, misër, patate, perime, etj.merr minimumin e nevojshëmpër plehra azotike dhe vetëmrreth 15% e tyre merr nevojatminimale për plehra fosforike.Humbjet nga mospërdorimi ipesticideve vetëm në bimët krye-sore të arave arrijnë çdo vit rreth40 milionë dollarë amerikanë, si-pas përllogaritjeve të një studi-mi të kryer nga OECD para disavitesh. Në të tilla kushte, ku treg-jet bujqësore janë të pastabili-zuara, zhvillohen në mënyrëkaotike dhe pa efektivitet, ësh-të e nevojshme të krijohen or-ganizma që të orientojnë e tëmbrojnë prodhimin bujqësordhe rregullojnë tregun agrar.Këtij qëllimi i shërben krijimi iAgjencisë së Tregut Bujqësor(ATB).

Çfarë synon krijimi i Agjen-cisë së tregut bujqësor?

Objektivi kryesor i ATB-sëkonsiston përgjithësisht në sta-bilizimin e tregjeve të produk-teve të fermës dhe të mbrojë tëardhurat nga bujqësia. Madje,sipas përvojës së vendeve tëtjera, krijohen mundësitë qëAgjencia të mund të menaxhojëedhe rezervat ushqimore sh-tetërore. ATB mund të ketë au-tonomi të gjerë, si për interven-imet (ndërhyrjet) e studiuara nëtregjet bujqësore, ashtu edhe nëzbatimin efikas të politikave sh-tetërore në këtë drejtim. ATBbëhet faktor tregu. Karakteristi-ka bazë për veprimtarinë e ATBështë fakti se ajo duhet të inter-venojë në treg nëpërmjet me-kanizmave të tregut, me anë tëmbështetjes dhe rregullimit tëkërkesës dhe ofertës, në vendtë përdorimit të kanaleve dhemekanizmave administrativë.Mbi bazën e politikave qeveri-tare ajo mund të vendosë përçdo sezon prodhimi e shër-bimesh dhe për produkte qëshikohet e nevojshme, çmimeminimum për të stabilizuar çmi-met e tregut. Si funksione tëkësaj agjencie mund të përmend:Ndërhyrja në blerjen e produk-teve bujqësore ose ushqimore,për t’i magazinuar ose për t’ishitur në tregjet e brendshmeapo të jashtme, me synimin qëtë arrijë stabilizimin e çmimevetë produkteve bujqësore e

blegtorale. Akumulimi i rezer-vave të tepërta të produktevebujqësore e blegtorale dhemenaxhimi i rezervave sh-tetërore të ushqimit, madhësiae të cilave mund të përcaktohetme VKM (Vendim të Këshillit tëMinistrave), në bashkëpunimme ATB. Mbështetja e firmavetë reja që merren me tregtimin eprodukteve që vijnë nga bujqë-sia, kryesisht me anë të sigurimittë garancisë së kredimarrjes, sidhe garanci për blerjen, maga-zinimin dhe eksportimin eprodukteve të gatshme për treg.Analiza dhe parashikimi i prob-lemeve që lidhen me tregjet eprodukteve bujqësore. Mbledh-ja e të dhënave, formulimi i pro-pozimeve dhe ndërmerr iniciati-va për zhvillimin e infrastruk-turës së tregut, si dhe studionpërmirësimin e operacionet etregut agrar në vazhdimësi. Si-pas rrethanave dhe nevojave,ATB mund të kryejë edhe funk-sione të tjera që kanë të bëjnëme shitblerjen e inputeve dheautputeve të bujqësisë.

Cila do të ishte mënyra e fi-nancimit të kësaj agjencie?

ATB në vetvete, nga pikë-pamja juridike dhe organizativemund të jetë trup korporate. Ajomund të financohet nga dyburime kryesore: Buxheti i sh-tetit, nëpërmjet planifikimit që ibën ministria përkatëse dhe tëardhurat e saj, të nxjerra ngaveprimet efiçente në treg. Agjen-cia do të ketë të ardhurat dheshpenzimet e saj, si shpenzimetpër aktivitetin, për blerje të pro-dhimeve bujqësore dhe ushqi-more, shpenzime për transport,pagesa në avancë për produktetë kulturave të ndryshme,shpenzime për magazinime, përimporte, për efekt të rezervaveshtetërore, subvencione tëmundshme të eksporteve përprodukte të veçanta,etj. Por cilido të ishte sistemi i ndërhyrjesnë çmime? Theksuam se një ngadetyrat kryesore të ATB ështëstabilizimi i çmimeve për produk-tet bujqësore. Për këtë qëllim ajomund të përdorë efektivisht

intervenimin në politikën e çmi-meve. Intervenimet lidhur merregullimin e çmimeve nuk kanëasnjëherë karakter administra-tiv, d.m.th ato nuk zëvendësojnërregullimin e çmimeve nëpërm-jet kërkesë – ofertës, por shër-bejnë si mjete shtesë, duke rreg-ulluar balancat e humburapërkohësisht. Këshillohet qëAgjencia, për të arritur objekti-vat e saj mund të përdorë dykategori çmimesh: Çmime mini-mum të garantuara dhe çmimeintervenuese (ndërhyrëse, rreg-ulluese); Përcaktimi i çmimeveminimum, si nivel dhe sipasprodukteve (sigurisht në të nukmund të përfshihen të gjithaproduktet ), mund të bëhet meVKM nga qeveria. Por kjo mundt’i lihet në kompetencë edheAgjencisë, konkretisht niveli içmimeve, por jo emërtesën eprodukteve, duke pasur parasy-sh resurset në dispozicion, çmi-met e tregut dhe kostot eprodukteve.

Cila mund të jetë vendim-marrja e agjencisë?

ATB për të marrë vendime samë të drejta, mund të marrë kon-takt me përfaqësues të ferm-erëve lidhur me caktimin e çmi-meve minimum. Pas kësaj, çmi-met minimum paraqiten nëKëshillin e Ministrave dhe pasmiratimit atje, bëhen të njohurapublikisht. Këto çmime janë tëvlefshme për një periudhënjëvjeçare, e cila konsiderohetsi periudhë tregtare. Kjo peri-udhë mund të jetë nga 1 marsideri më 28 shkurt të vitit tjetër.Çmimi minimum përcakton kufi-rin e poshtëm (dysheme) të fluk-tuacionit të çmimit të tregut.Limiti (kufiri) më i lartë i çmimitminimum është çmimi i inputit(c.i.f. plus tarifat). Rritja në nive-lin e çmimit minimum duhet tëlidhet me tarifat sasiore mbi in-putet, të caktuara nga ATB. Meqëllim që të mbulojë çmimin min-imum, Agjencisë do t’i duhet tëpërcaktojë nivelin e çmimeve tëintervenimit që, si rregull, janëmë të larta se çmimet minimum.Intervenimi në treg (për të blerë

ose shitur) bëhet për të paran-daluar lëvizjen e papritur të çmi-meve të produkteve të fermës,e cila ka ndikim direkt mbi tëardhurat e saj, çka shoqërohetme vendime jo të drejta, jo racio-nale të prodhimit, duke ndikuarpër keq në nivelin e ekonomisëkombëtare. Aktualisht, duke elënë fshatarin në mëshirë të lojëssë tregut, do të ketë një lëvizjetë madhe në strukturën e mb-jelljeve, duke pakësuar sipër-faqen dhe prodhimin në kultu-ra të rëndësishme për ekonom-inë kombëtare dhe për të ardhu-rat e vetë fermerëve. Kështu,nga njëri vit në tjetrin ka pasurpakësime të mëdha të sipër-faqeve të mbjella dhe të korrurame grurë, panxharsheqeri, du-han, etj. Sipas të dhënave tëmarra nga vrojtimi statistikor përnjë vit, të ardhurat mesatare përfermë në të holla dhe jo në tëholla, nga aktiviteti bujqësor kaqenë 1219 dollarë, ose rreth 1000euro. Agjencia në përgjithësi fil-lon ndërhyrje në treg për blerje,kur çmimi në treg është më i ulëtse çmimi intervenues dhe i shetpastaj produktet e magazinuara,kur çmimi i tregut është pak mëshumë se çmimi intervenues.Sikurse shihet, rëndësi tëveçantë ka përcaktimi i nivelittë çmimeve të intervenimit. Nive-li i lartë i tyre pengon aktivitetine industrisë përpunuese dhebiznesit tregtar agrar, pasi oper-acionet e tyre shpesh varen ngakredia e marrë për të blerë e mag-azinuar produkte. Nivelet e lar-ta të çmimeve të intervenimitjanë të mirëpritura nga fermerët,por bëhen shkak për kosto tëlarta në sektorë të tjerë të ekon-omisë, duke përfshirë përfundi-misht konsumatorët dhe tak-sapaguesit. Në rastet kur ekzis-ton mbiprodukt i vazhdueshëm,pra një ofertë e tepërt, Agjenciamund t’i shtrijë operacionet e sajedhe në tregun e jashtëm. Sh-këmbimet tregtare duhet të jenëtë tilla që të nxitin ruajtjen e për-pjesëtimeve të përcaktuara mi-dis çmimeve të tregut tëbrendshëm dhe atij të jashtëm.Niveli shumë i lartë i çmimeveintervenuese, me referencë jo-reale të çmimeve botërore pen-gon përmirësimin e efektivitetitekonomik të bujqësisë dhe sh-këmbimeve të jashtme. Nga satheksuam dhe argumentuam mëlart, kuptohet, se çmimet e tregutdo të lëvizin rreth çmimeve in-tervenuese, prandaj aktiviteti iATB–së ka ndikim të madh nëstabilizimin e çmimeve të tregutdhe sjell të ardhura më të rriturapër fermerët. Zbatimi praktik iaktiviteteve nëpër rrethe, mundtë kryhet nga sipërmarrje të

ndryshme, por të lidhura meAgjencinë me kontrata zyrtare.Kjo shtrirje patjetër që kërkonpërmirësime në lidhje me bankat,me infrastrukturën tregtare, etj.

Kjo agjenci a mund tëmbështesë iniciativat nëtregtinë e produkteve bujqë-sore?

Ndër detyrat parësore tëATB-së është mbështetja e ini-ciativave apo formave të ndry-shme, që kanë të bëjnë metregtinë e produkteve të fermës,sidomos kur në to përfshihensubjektet private. Disa nga këtodetyra lidhen edhe me funksio-net kryesore të Agjencisë,d.m.th të blerjeve intervenuese,ndërsa të tjerat përfshijnë aktiv-itete që lidhen me interveniminnë mënyrë indirekte. P.sh. Ak-tivitete të lidhura me interven-imin në tregun e grurit mund tëishin: Autorizimi i magazinave tëdrithit (kur nuk janë pronë e rr-jetit të Agjencisë), me qëllim qëpronarët e tyre të përfitojnë kre-di preferenciale për blerjen dhemagazinimin e drithit. Blerja edrithit me çmime intervenuesepërmes ndërmjetësve të rrjetit tëautorizuar të magazinave, nëbashkëpunim me agjentët eagjencive, duke përdorur kredipreferenciale. Parapagim për njëpjesë të vlerës së produktit osemallrave të magazinuar nga vetëprodhuesit, sipas çmimeve tëintervenimit, për t’u transportu-ar në një kohë të afërt. Garantimii kredive bankare për huamar-rësit, kryesisht për blerjen edrithërave. Sikurse shihet, au-torizimi nga ATB i firmave tëndryshme blerëse apo magazin-uese, do të ligjëronte një kushtpër të fituar kredi preferenciale.Të gjitha shpenzimet që lidhenme autorizimet, do të përballo-hen nga kërkuesi i tij. Agjenciado të tërheqë drithin sipas kush-teve të vendosura në kontratëedhe kur çmimi në treg është nënçmimin intervenues. Në këtërast, Agjencia blen produktinduke paguar një përqindje sh-tesë mbi çmimin intervenues, poashtu edhe shpenzimet e maga-zinimit. Pagesa në avancë do tëbëhet për prodhuesit që do tëmagazinojnë për një periudhë tëcaktuar kohe dhe në masën p.sh.jo më shumë se 45% të vlerës sëproduktit të magazinuar. Përveçkëtyre aktiviteteve, ATB-sëmund t’i lihet edhe detyra e kry-erjes së importeve për produktebujqësore direkt vetë ose dukelicencuar firma të tjera. Në këtëmënyrë mund të sigurohen mjetetë konsiderueshme financiarepër buxhetin e Agjencisë.

Intervistoi: Vepror Hasani - Gazeta “Metropol”

11Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

KESHILLA PRAKTIKE

GuzhinaModerne

Materjali origjinal është marrë ngalibri “Cucina italiana”

Bimët mjekësore, frutat e perimetqë shërojnë të gjitha sëmundjet

(Vijon ne numrin e ardhshem)

SUPA DETAREPerbersit: Dy koka merluci, 180 gram oriz, gjysem qepe, gjy-

sem gote vere te bardhe te athet, majdanoz, hudher, vaj, kripe.Pergatitja: Grini qepen dhe e skuqni ne tre luge vaj; i shtoni

gjysmen e thelbit te hudhres dhe nje tufe majdanoz te grire, kokate merlucit te lara mire.

U jepni shije, hidhni veren dhe kur te kete avulluar i mbuloni menje liter uje te ngrohte. I lini te ziejne per gjysem ore. Filtroni supenme nje kullese te imet dhe ne lengun qe do te merrni zjeni orizin dhepastaj e servirini.

SUPE ME GJALPPerbersit: 40 gram gjalpe, kater veze, kater luge miell, ekstrat

supe, kripe, piper.Pergatitja: Ne nje tas punoni gjalpin deri sa te behet i bute dhe

shkumezues. Pastaj i hidhni te verdhat e vezeve nje nga nje dhepastaj miellin. I hidhni kripe e piper.

E rrihni te bardhen e vezeve qe te fryhet dhe me kujdes e bash-koni me perberjen tjeter. E vini supen te zieje dhe me luge, gatuanikremin e gjalpit te pergatitur.

E servirni kete supe te imet me djathe te grire.

SUPA JESHILEPerbersit: 400 gram panxhar, 40 gram djathe i grire, tre veze, nje

liter e gjysem supe te gatshme, kripe.Pergatitja: Zjeni dhe qeroni panxharin. Kur te jene te ftohta i

shtrydhni per te eleminuar te gjithe ujin dhe i kaloni ne griresen eperimeve. Grumbulloni pjesen e grire ne nje ene te sheshte dhetrazojeni me djathin, vezet, pak kripe, pastaj hollojeni me nje lugesupe te ftohte.

Ne nje tenxhere vini te zieje pjesen tjeter te supes se gatshmedhe hidhni perberjen e pergatitur duke e trazuar me nje tel per te

rrahurE lini qe te zieje edhe pese minuta dhe pastaj hidheni ne enen e

supes. E servirni me djathe te grire.

TOPTHA ME LIMONPerbersit: 100 gram gjalpe, tre veze, 40 gram kackavall, 50 gram

buke te grire, dy luge leng limoni, kripe, piper, supe e gatshme.Pergatitja: ne nje tigan shkrini gjalpin, pastaj i hidhni te ver-

dhat e vezeve dhe buken e grire duke i trazuar shpejt.I hidhni kripe e piper. I shtoni lengun e limonit dhe e trazoni

perseri. I rrihni dhe i forconi te bardhat e vezeve dhe me kujdes temadh e bashkoni me pjesen tjeter.

E lini te qendroje nje ore dhe pastaj beni shume toptha te med-henj sa nje arre.

E vini supen e gatshme te zieje, futni topthat dhe i lini te ziejneper disa minuta.

SUPE ME SPINAQPerbersit: 500 gram spinaq, 30 gram gjalpe, dy veze, 40 gram

kackavall te grire, tete feta buke, kripe, piper.Pergatitja: zjeni spinaqin, e grini, i jepni shije me gjalpe. E lini

te ftohet.I shtoni vezet, djathin, e kriposni, i hidhni piper.Fetat e bukes i thekni lehte. I vendosni ne fundin e nje ene per

supe. Hidhni perberjen e spinaqit ne supen qe zjen, e trazoni miredhe e kaloni te gjithe ne enen e supes dhe pastaj e servirni.

TOPTHA BESHAMELEPerbersit: 120 gram miell, 80 gram gjalpe, cerek gote qumesht,

50 gram parmixhano te grire, dy veze, koncentrat supe, kripe.Pergatitja: beni nje beshamelle te forte me gjalpe, miell e

qumesht. Kur te jete gati i fusni vezet dhe djathin.E trazoni mire. Nga kjo perberje nxirrni shume toptha dhe i rrot-

ulloni lehte ne miell.I shkundni dhe i zjeni topthat per dy ose tre minuta ne supen qe

zjen lehte.

MAKARONA DHE FASULEPerbersit: 400 gram fasule te bardha, 80 gram makarona supe,

tre luge tul domate, kater gjethe sherbele, vaj, nje thelb hudher,kripe, piper.

Pergatitja: nje nate me pare vini ne uje fasulet. I kulloni dhe izjeni per rreth dy ore. I rrihni gjysmat.

Ne nje tenxhere skuqni ne tre luge vaj sherbelen dhe hudhrente shtypur. Hidhni fasulet qe keni rrahur dhe rreth nje liter e gjysemuje, i hidhni kripe e piper. I shtoni tulin e domates dhe ne perfud-nim te zierjes, te gjitha fasulet.

E vini te zieje, i gatuani makaronat per dhjete minuta ose meshume. Eshte shume e mire e ngrohte, e ftohte dhe gjysem e ftohte.

ORIZ ME VEZE E LIMONPerbersit: 80 gram oriz, dy veze, nje limon, nje liter e gjysem

supe te gatshme, kripe, piper.Pergatitja: Vini supen e gatshme te zieje dhe hidhni orizin. Pas

nje cerek ore hiqni tenxheren nga zjarri dhe me shpejtesi trazoniorizin me dy te verdhat e vezeve dhe me lengun e limonit te kaluarne kullese.

E vini akoma ne zjarr dhe perfundoni zierjen edhe per tre osekater minuta por pa valuar.

E servirni me djathe te grire.

Sa herë që mjekësia moderne zbulon një të re, po aqherë i kthen sytë prapa, në kohë dhe në metodë. E thënëme pak fjalë në një traditë që lidhet me metoda të vjetrapër shërimin e sëmundjeve, por që janë po aq të rëndë-sishme sa zbulimet e fundit në shkencën mjekësore. Edhekjo është një lloj mjekësie, gati paralele, madje ndon-jëherë duket sikur konkurron edhe mjekësinë moderneqë çuditërisht bota nuk e ka braktisur. A nuk iu kandodhur që të keni një të sëmurë në shtëpi dhe doktorinuk i bën derman dhe për një çast i ktheheni mjekësisëpopullore. Ja për shembull: Murrizi shëron zemrën,manaferra shëron shikimin, hithra që djeg nëse zihetkuron rënien e flokëve, rigoni në ushqim dhe në lëngjendihmon në zhdukjen e gurëve në tëmth, sherebela lar-gon astmën dhe temperaturën e lartë, spinaqi kuron re-umatizmën. Lulet e pjeshkës zhdukin bajamet nëse zi-hen dhe pihet si lëng. Dafina dhe çikorja parandalojnëpankreasit. Këto dhe shumë bimë të tjera mjekësore, poredhe fruta dhe perime që shërojnë sëmundjet në trupine njeriut, vijnë sot në një suplement të rrallë. Për të cilëtas vetë mjekët nuk heqin dorë dhe në shumë raste i re-komandojnë. Fundja një ilaç që marrim në farmaci anuk është një bimë e përpunuar? Po botojme gjithçkapër përdorimin e duhur të tyre dhe këshilla speciale. Ebashkë me to edhe 18 vetitë e frutave dhe perimeve.Gjithashtu do të mund të gjeni bimën apo frutin për-katës, për të gjithë personat që kanë të paktën njëshqetësim shëndetësor, mendor apo fizik. Ketu jane botu-ar të gjitha bimët që i duhen atyre që kanë probleme mesëmundje të ndryshme të gjakut, veçanërisht aneminë.Veç kësaj do të mund të lexoni edhe vetitë kryesore qëkanë për Mjekësinë Popullore, kafeja, kakaoja dheçokollata, si dhe bimë të veçanta që vitet e fundit kanëfilluar të hyjnë edhe në tregun shqiptar. Si përgatitenato, masat e duhura, kohëzgjatja e përdorimit, vetitëkryesore, si dhe këshillat përkatëse.

1 - ZEMRA/ MURRIZIMurrizi, është shumë i njohur në vendin tonë. Ajo që duhet

theksuar, lidhet ngushtë me faktin se për Mjekësinë Popullore,murrizi nuk është vetëm një shkurre, që shërben si ushqim përkafshët, por edhe një bimë e pasur me substanca, të cilat ndih-mojnë në parandalimin dhe lehtësimin e shumë sëmundjeve.

Kryesisht ndihmon të gjithë ata që kanë probleme me zemrën,pasi forcon muskujt e këtij organi dhe i siguron ritëm normal. Kjobimë është e pasur me lëndë vepruese. Përmban substanca fla-vonike, adeninë, adenosinë, guaninë, aminopurinë, krategalaktonedhe derivate tritepenilë. Çaji ndihmon edhe kur të sëmurët ndiejnëdhimbje të zemrës. Në këto raste këshillohet që, përveç pirjes sëçajit, i sëmuri duhet të drejtohet patjetër për vizitë te mjeku për-katës. Rezultate të shkëlqyera jep ky çaj edhe për të normalizuargoditjet e forta, që pëson ky organ.

2 - MIGRENA/ BAR-BLETABar bleta është një bimë mjaft e njohur në mjekësinë popullore.

Prej kohësh çaji i përftuar nga kjo bimë ka ndihmuar në parandal-imin dhe lehtësimin e shumë sëmundjeve. Një rol të rëndësishëmlulebleta luan në qetësimin e dhimbjeve të migrenës. Çaji rekoman-dohet kryesisht kur ajo karakterizohet nga dhimbje të forta të kokësdhe sidomos në gjysmën e saj. Në këtë rast këshillohet të pihetmenjëherë një gotë çaj barblete. Shumë shpejt të sëmurët do sho-hin rezultatet e shkëlqyera të bimës. Ky çaj ndihmon edhe në paran-dalimin dhe qetësimin e sëmundjeve të shfaqura në mëlçi.

3 - GURËT NË TËMTH/ RIGONIBima aromatike shpesh është me nuancë të kuqe të dobët. Gje-

thet i ka të holla dhe në formë vezake. Kërcelli i rigonit ka gjith-monë ngjyrë të gjelbër. Bima lulëzon nga muaji qershor deri nështator dhe ka një lartësi deri në 15 centimetra. Gjendet në ferra epyje. Vetitë e rigonit në kurimin e sëmundjeve e kanë bazën tepërbërësit e tij. Kjo bimë është e pasur me vaj kariofilenë, timolo,karvarkrolo dhe terpininë. Janë pikërisht këta komponentë, që ijapin bimës vlera. Rigoni është një luftuesit kryesorë të gurëve nëtëmth, pikërisht për këtë arsye rekomandohet përdorimi i rigonitgjatë konsumimit të ushqimeve të ndryshme.

4 - RËNIA E FLOKËVE/ HITHRANë mjekësinë popullore hithra njihet si mbretëresha e bimëve

mjekësore, për shkak të efekteve të saj pozitive në shërimin e disasëmundjeve. Përdorimi i kësaj bime gjatë periudhës së pranverësndihmon në pastrimin e gjakut dhe te të sëmurët me anemi. Nëkozmetikë ndihmon kundër rënies së flokut dhe zbokthit. Personatqë kanë probleme me zbokthin u rekomandohet larja e kokës melëngun që përftohet nga zierja e hithrës. Është mirë që larja tëkryhet dy herë në javë dhe të vazhdojë deri në eliminimin përfun-dimtar të zbokthit. Larja e kokës me ujin e hithrës këshillohet edhepër ata që kanë probleme me rritjen e ngadaltë të flokut.

5 - HIPERTENSIONI/ LIMONINjë mënyrë mjaft e suksesshme për uljen e tensionit të lartë të

gjakut, është lëngu i limonit. Mjekët popullorë rekomandojnë lën-gun e përftuar nga shtrydhja e të paktën 4 kokrrave në ditë. Lëngumund të pihet ashtu siç është ose i ëmbëlsuar. Kura me limonkëshillohet të zgjasë për 2 muaj. Sëmundja e hipertensionit, ështëpasojë e çrregullimeve të funksioneve të aparateve nervore qen-drore, që marrin pjesë në rregullimin e presionit të gjakut. Por ajomund të shfaqet edhe me rritjen e moshës si dhe prej sëmundjevetë veshkave. Shenjat e sëmundjes shfaqen gradualisht. Presioniarterial, në fazat fillestare, lëkundet me ngritje e zbritje dhe mëvonë stabilizohet me shifra të ngritura.

6 - SPINAQI/ REUMATIZMABima e sinapit para 300 vjetësh përdorej nga kinezët si erëz për

t’i dhënë shije ushqimeve. Më pas një mjek grek, pas eksperiment-eve të kryera me të, zbuloi se sinapi mund të përdorej për lehtë-simin e dhimbjeve të reumatizmës. Në sajë të esencave, që lirohennga farat e sinapit, duke i shtypur dhe mbajtur në ujë me temper-aturë 25 deri 35 gradë, lëngu ka veti të irritojë dhe të skuqë lëkurën.Për efektin që jep në lëkurë, sinapi në formë banjash përdoret përtë aktivizuar qarkullimin e gjakut. Në këtë mënyrë pakëson osemund t’i largojë plotësisht dhimbjet reumatizmale. Kurimi isëmundjes mund të bëhet në dy mënyra. Së pari, farat e sinapitpasi bluhen përftohet një pluhur, i cili përdoret për të krijuar njëmasë në formë brumi dhe vendoset në vendin ku ndihen dhimbjet.

12 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

BUJQESIA PRAKTIKEMarre nga botimet e Projektit FAO - GCP/ALB/ITAPERIMTARI

VRESHTARI

(Vijon ne numrin e ardhshem)

(Vijon nga numri i kaluar)

(Vijon nga numri i kaluar)

Kontrolli i klimës në mjediset e mbrojtura

Shërbimet agroteknike në vreshtari

NGROHJA ESERRËS ME TUBOPLASTIKE TËMBUSHURA MEUJËKjo teknike ngrohjeje, bazohet

në mbushjen me ujë të një tubi plas-tik special transparente ndajrrezeve të diellit, me një rezistencërelativisht të qëndrueshme ndajveprimeve mekanike. Gjërësia ekëtij tubi mund të jetë e ndryshmepër tipe të ndryshme, por në rastine përdorimit për qëllime dëmostra-tive 80 cm (fi gura 37). Gjatësia etubit pritet në varësi të gjatësisësë serrës. Energjia që uji merr ngadielli gjatë ditës, e çliron atë gjatënatës duke bërë të mundur rua-jtjen deri në një farë masë regjimine duhur të temperaturave të ajritnë serrë.

Aplikimi i ngrohjes me këtëmetodë, ka fi lluar të përdoret nëvëndin tonë në formë eksperimen-tale, rezultatet e të cilave pomundësojnë aplikimin në masë tëgjërë të kësaj metodë në sipërfaqetë tjera. Provat fi llestare janë bërënga projekti i FAO-s TCP/ ALB/8822 në vitin 1999 në disa serradëmostrative, si në Institutin ePerimeve dhe të Patateve në Ti-ranë, në Divjake, Shkoder, Lush-Një dhe Elbasan.

Duke ditur se Kapaciteti Specifik Termik i ujit është 1 kalori, qënenkupton se për të ngritur tem-peraturën e 1 gr uji në 1oC duhet 1kalori, është fare e thjeshtë mundtë gjëndet sasia e kalorive të aku-muluara gjatë ditës dhe që i vihennë dispozicion të bimëve gjatënatës. Kjo nga ana praktike për-bën një rezervë të kon-siderueshme e cila mund tëshfrytëzohet në ruajtjen e regjimittermik të një mjedisi të mbrojtur.

Këto tubo shtrihen pas mbjell-jes në çdo 2 rreshta të bimëve dhembushen sa më mirë të jetë e mun-dur me ujë të zakonshëm. Sasia e

ujit të mbushur ose të vënë në dis-pozicion të tubit për ngrohjen eserrës, varet dierekt nga gjatësia etubit të prërë sipas gjatësisë sëserrës dhe nivelit të mbushur meujë.

Për të llogaritur se sa kalori janënë dispozicion të ngrohjes së njëserrë të dhënë (Qd), duhet të kemiparasysh:

i) Kapacitetin Termik Specifi ktë ujit (Ct) = 1000 K/kal*1 litër ujë;

ii) Vellimin e ujit të vënë në tubo(Wo) Në dispozicion të ngrohjes;

iii) Diferencën e temperaturavenga fi llimi i ngrohjes së diellit derinë fund (DT).

Kështu duke patur parasyshdisa tregues:

- Përmasat e një serrë me 4 kam-pata nga 3.2 m gjërësi dhe gjatësitë serrës 33 m,

- Gjërësia e një tubi e cila është80 cm,

- në çdo kampatë vendosen 2tubo ose 66 ml

duke pretenduar që tubat janëmbushur në mbi 97 – 99 % të vëllimittë mundshëm të tyre, fare lehtëmund të llogaritet vëllimi i ujit tëvënë në një tub, si dhe sasinë ekalorive të mundshme të akumu-luara në këtë sasi uji.

Për të llogaritur këtë, në fi llimduhet gjetur sipërfaqja e prerjestërthore të tubit e cila duke ditur seperimetri i tij është 160 cm (2 x 80cm), me anë të formulës P = 2ÐR,gjejme rrezen R, që në rastin tonëështë rrezja e tubit. Duke zëvendë-suar 1.6 m = 2 x 3.14 x R, atëhere R= 1.6 / (2 x 3.14) = 0.255 m. R = 0.255m. Sipërfaqja e prerjes tërthore ësh-të S = ÐR2 = 3.14 x 0.065 = 0.204m2. Duke ditur se gjatësia e tubove

të vendosur në serrë është Lt = n xl x nr, ku:

n = numër i i kampatave të ser-rës,

l = gjatësia e serrës dhenr = numri i rreshtave të tubove

të vendosur në një kampatë,Atehere gjatësia e tubit të ven-

dosur në serrë (Lt) është Lt = 4 x 2x 33 = 264 ml. Vëllimi i ujit të ven-dosur në këtë serrë (Wo) është nëfunksion të drejtë të gjatësisëtubove (L), sipërfaqes së seksionittërthore të tubit (S) dhe të % tëmbushjes me ujë të tyre (k).

Wo = L x S x k, duke ditur që L= 264 m, S = 0.204 m2 dhe k = 98 %,pas zëvendësimit

Wo = 264 x 0.204 x 0.98, vëllimii ujit Wo = 52.8 m3.

Për të gjetur sasinë e kalorivetë grumbulluara gjatë ditës mjaf-ton të masim se sa grade ështëngritur temperatura e ujit nga fi lli-mi i ngrohjes nga dielli deri në fundtë saj. Diferenca e temperatyraveDT = tm – tf, ku tm është temper-atura maksimale të ngrohur ngadielli dhe tf temperatura fi llestaree ujit para se të fi llojë ngrohja ngadielli. Nëqoftëse tm = 30oC dhe tf= 20oC, atëhere DT = 30-20 = 10oC.Duke ditur se 1 litër ujë për DT = 1oC grumbullon 1000 kalori ose 1C.cal, atëhere 1m3 ujë që është ebarabartë me 1000 litra ujë grum-bullon 1000 C.cal. Kështu farethjeshtë llogaritet së një serrë mevëllimin e ujit Wo = 52.8 m3, dheme diferencë temperaturash DT =10oC, sasia e kalorive të grumbul-luara gjatë ditës dhe të vënë nëdispozicion të serrës (Qd), ështënë raport të drejtë të vëllimit të ujit(Wo), diferences së temperaturave

(DT) dhe të kapacitetit termik speci-fi k të ujit (Ct) Kështu Qd = Wo xDT x Ct = 52.8 x 10 x 1000 = 528000C.cal që i vihet në dispozicion tëserrës.

Kjo metodë e re ngrohjeje, për-bën një rezervë të konsiderueshmee zëvendësimit të pjesëshëm dhegradual të ngrohjes me energji tëlëndëve djegëse me alternativen eshfrytëzimit të energjisë diellore.

Krahas anëve pozitive të kësajmetodë, mbeten që aplikuesit tëdinë se: I) Sipërfaqja e tokës du-het jetë e niveluar mirë, pa plisasepse tubot duke qënë nën pre-sionin e peshës së ujit, mund tëçahen dhe të zbrazet ujit;

II) Niveli i sipërfaqes së tokësduhet të jetë sa më horizontalsepse pjerrësia ndikon që njëra anëe tubit të tejmbushet me ujë që dhemund të plasin nga presioni i ujitdhe pjesa e sipërme nuk mund tëmbushet plotësisht;

III) Gjatë kryerjes së Shër-bimëve të tjera mund të ndodhinçarje duke bërë të mundur humb-jen e ujit;

IV) Industria e prodhimit të tyreakoma nuk ka gjetur konstruksio-nin më të mirë dhe më të resis-tueshem të kësaj metodë;

V) Megjithëse në serrë ndodhngrohje, kjo nuk mund të sigurojëtemperatura të tilla për të përballu-ar zbritjet e menjehershmë të tem-pertaturave të jashtëme.

Gjthesesi, kjo metodë po gjengjithnjë e më tepër përhapje, si al-ternativa më e mirë e mbajtjes sëregjimit termik të serrës gjatë peri-udhës së natës dhe për raste apli-tudash jo shumë të mëdha.

Efektiviteti i kësaj metodë rritetduke zbatuar njëkohësisht edhe njëserrë kërkesash të tjera që janë: i)izolimi i mirë i serrës gjatë mon-timit, ii) Përdorimi i mulçerimittë tokës, mundësisht me plastmasetë zinj me qëllim që gjatë ditës vetëmulçerimi të grumbullojë sa mëshumë energji e cila do të shërbejepër bilancin energjitik të serrës.

NGROHJA MEUJRA TERMALEDuke qënë se vëndi ynë përf-

shihet në zonat me aktivitet sizmi-ko-vullkanik, të pranishëm janëdhe burimet ujore termale. Si rezu-ltat i proçeseve kimike ndërmjetshtresave të thella me origjinëgëlqerore të tokës me ujin, të cilatshoqërohen me çlirim energjie, bënqë ujrat nëntoksore të dalin nësipërfaqen e tokës me temperatu-ra relativisht të larta.

Kjo energji natyrore që në tëshumtën e rasteve shkon kot, nëaspektin ekonomik merr një rëndësitë veçantë për shfrytëzimin e saj.Kjo energji është falas nga natyradhe njeriut i mbetet vetëm tashfrytëzoje atë duke realizuar kal-imin e këtij uji në serrën e tij. Kjomerr akoma më tepër rëndësi sepseçmimet e burimeve energjitike ngahidrokarburet sa vinë e po rriten.

Sipas temperaturës që arrijnënë sipërfaqen e tokës ujrat termalendahen:

- me temperaturë të zakonshme20 – 35 oC,

- të ngrohta me temperaturë 35- 50 oC,

- të nxehta me temperaturë mëtë larta së 50 oC dhe

- shumë të nxehta deri në 100 oC.Si rezultat i veprimeve intensive

të reaksioneve kimike që kanëndodhur në proçesin e ngrohjessë ujrave termale, këto ujra janëshumë të pasura me elementëkimike në formë anionesh dhe ka-tionesh, kripra të ndryshme si Na+,Cl-, Mg2+, Ca3+, NaCl deri në 47%.

Sasia e kriprave të ndryshme

zakonisht vërtitet në ato të grupitNaCl-HCO3 deri në 26 %, të Ca-Mg-HCO3 deri në 14 %, grupetNa-Ca-HCO3, Na-Ca-Cl dhe ato tëCa-Mg- HCO3-SO4 deri në 10 %,etj.

Ujrat temale në shumë vëndetë tjera kanë gjetur përdorin nëshfrytëzimin e kësaj energjie nëdrejtim të ngrohjes së banesave,stallave të blegtorisë, në industrinëe tharjeve të produkteve dhe tënenprodukteve, në përpunimin equmeshtit dhe kohët e fundit psejo, po shfrytëzohen me sukses nëngrohjen e serrave.

Ngrohja e serrave me ujra ter-male në zonat ku ato janë dis-ponibile, do të jetë perspektiva eshfrytëzimit të kësaj energjie alter-native, që deri më tani ka shkuarkot pa asnjë dobi.

Në parim proçesi i ngrohjes meujra termale, është i njëjtë me atë tëmetodës së ngrohjes me ujë tëngrohtë. Veçse në këtë rast, uji nukngrohet nga kaldaja të posaçme,por mjafton të montohet sistemi itubove i cili në dallim me ngrohjenteknike me ujë të ngrohtë, nukduhen përdorur tubo metalike siato të zakonshmet, sepse % e lartëe kriprave, bën që metalet si bazë endërtimit të tubove të gërryhennga brënda dhe amortizohenshumë shpejt. Prandaj për këtëqëllim janë bërë studime dhe rezu-ltatet kanë qënë se, tubot me aliaz-he të ndryshme metalesh kanë rri-tur rezistencën ndaj këtij efektinegativ.

Avantazhet e kësaj metodëjanë:

- Vlera e ulët e kostove të impi-anteve.

- Sasi relativisht e vogël e pa-jisjeve instaluese, gjë që ndikonnë ulje e hijezimit të serrës.

- Nuk ka shumë shpenzimevjetore të mirëmbajtjes.

- Nuk ka nevojë për njohuri tëthella dhe asistence teknike.

Figura 39. Pamje e një tubi të palosur dhe nje të mbushur me uje

Fig40. Vendosja e tubove e kombinuarme mulçerimin (Marikaj/Tiranë)

Plehrimi i hardhiveNe vargun e praktikave që

sigurojnë suksesin në vresh-tari, si: punimi i tokës, sistemi-

mi mbështetës, zgjedhja e vari-etetit dhe nënshartesës së për-shtatshme, përcaktimi i distan-cave të përshteshmë të mbjell-jes, etj, plehrimi i hardhive për-

bën një ndër hallkat më tërëndësishme agroteknike. Nisurnga fakti se: i)Hardhia ka njësistem rrënjor të zhvilluar dheqë depërton thellë në shtresatë ndryshme të tokës, si dhenga fakti tjetër se; ii) Ajo kul-tivohet me sukses në toka nëpjerresi të ndryshme, si në tëpasura ashtu edhe në tëvarfera, nga vreshtaret shpeshherë mendohet në mënyrë tëgabuar, se kjo bimë nuk kakërkesa të veçanta për elementëushqimore.

Megjithëse bimët e hardhivefalë sistemit rrënjor, te cilat kanëaftësinë të zhvillohen mirë nëthellësi dhe gjërësi, si rrjedhojëato kanë aftësinë të marrin ujindhe lëndët ushqimore ngathellësite e tokës, përsëri ple-hrimi plotësues mbetet një ngamasat më të rëndësishme

agroteknike.Bimët e hardhive para hyrjes

së tyre në prodhim, duhet tëkenë formuar një kurorë të zh-villuar dhe në proporcion tëdrejtë me sistem rrënjor. Kjondihmohet në sajë të aplikimittë një sistemi të drejtë plehrimiplotësuese me bazë organikedhe minerale. Nga kjo pikëpam-je shumë e domosdoshmeështë kombinimi i plehrave or-ganike me ato minerale, pasiplehrimi i njëanshëm mineral,ndikon negativisht në struk-turën e tokës dhe në asimilimine elementëve të tjerë ushqimoreqë ndodhen në të.

Përvojat dhe kryesisht stu-dimet kanë treguar se, në njëhektar vreshtë me prodhim me-satar rrushi, largohen nga tokaper nje vit, mesatarisht reth 80-120 kg lëndë aktive Azot; 30-50

kg Fosfor dhe 90-150 kg Potas.Në qoftë se vreshti nuk plehro-

het sistematikisht, atehere tokagradualisht do të varferohet metej dhe prodhimi e cilësia errushit do të bjere vazhdimisht.

Varferimi i tokës së vresh-tave vjen: i) Nga largimi i ele-mentëve ushqimore nëpërmjetprodhimit; ii) Si rezultat i shplar-jeve dhe i humbjeve në natyretë elementëve ushqimore; iii) Sirezultat i heqjes së për viteshmetë masës bimore nga krasitjetdhe së bashku me to, të njësasie të konsiderueshme të el-ementëve ushqimore.

Sipas natyres së plehut, ple-hrimi mund të jetë organik dhemineral. Hedhja e për viteshmee plehrave kimike dhe atyre or-ganike në vreshta, është njëdomosdoshmeri. Këshillohetqë plehrimi organik i hardhivetë bëhet i përbashket: Organo-Mineral.. Plehrimi organo-min-eral siguron shkallën më të lartëtë pjellorie të tokës, qëndruesh-

Figurë 17. Skema e shpërndarjes së plehrave organike dhe minerale

Fig 18. Shpërndarja e plehur organik

13Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

BUJQESIA PRAKTIKEPEMTARI

(Vijon ne numrin e ardhshem)

(Vijon ne numrin e ardhshem)

Shërbimet agroteknike në pemëtore(Vijon nga numri i kaluar)

mëri në ushqimin e bimëve,rritje të qëndrueshmërise ndajsëmundjeve, thatësires, ngri-cave, etj.

Ndër plehrat organike që rritmë mirë përmbajtjen e humusitnë tokë, padyshim është ple-hu i stalles. Ai duhet të jetë idekompozuar mirë të pakten 3-4 muaj para përdorimit.

Plehu i pularive në dozat40-70 kv/ha, përbën një burim

me vlera të larta për ushqimine hardhive, sidomos në qofte-se ai hidhet çdo vit në peri-udhën e qetësisë dimërore.Plehrimi i gjelber (bathe, ter-fili i kuq, esparceta, batha,lupini, grashina, etj), ështënjë metode tjetër plehrimi, qëduhet vleresuar shumë dhekëshillohet të gjejnë një për-dorim të gjërë sepse rrit përm-bajtjen e lëndës organike nëtokë dhe ul koston e prodhim-it.

Me pleherim organik nënk-uptojme përdorimin e plehut tëstalles, kompostimeve tëmbetjeve të ndryshme organi-ke (bërsite nga përpunimi in-dustrial, komposto me masatë krasitjeve si të thata ashtuedhe të gjelbërta, kompos-timet e mbeturinave të qytetit,llumrat e thara të ujrave tëzeza, torfat, tallaxhet, kash-tërat, byku i të lashtave, gje-thet e ndryshme të pemëtve,etj,).

Plehrimi organik në veçantigaranton:

i) Rritjen e aktivitetit mikro-biologjik të tokës;

ii) Rritjen e shkallës sëpërvetesueshmerisë së ele-mentëve ushqimore;

iii) Rritjen e shkallës sëajrimit të tokës dhe aftësine eruajtjes së ujit dhe të ele-mentëve ushqimore në tokë,etj.

Plehu hidhet ndërmjetrreshtave dhe përmbyset men-jëherë në thellësinë 25-30 cmgjatë punimit të vjeshtës. Efek-ti ushqyes i sasisë së ele-

Figurë 19. Plehrimi mineral i mekanizuar

mentëve ushqimore që përm-ban plehu organik zakonishtzgjat 3-4 vjet. Plehu organik,po ashtu edhe ato minerale,duhet të shpërndahen në tëgjithë sipërfaqen e tokës,sepse pikërisht në të gjithësipërfaqen sistemi rrënjor ësh-të me aktiv dhe me mundësiasimiluese më të madhe të ele-mentëve ushqimore. Ndërsapjesa më pak aktive e hardhive

është deri në 35-40 cm nga qafae rrënjës (fig. 17).

Ne plehrimin mineral, nënk-uptojme përdorimin e plehravekimike me përmbajtje lëndëshushqyese në gjëndje thuajsetë gatëshme për t’u asimiluarnga sistemi rrënjor. Plehrimi

mineral synon sigurimin e njëushqimi të shpejtë me lëndëtushqyese kryesore.

Përpara se të caktohen llo-jet dhe sasite e plehrave orga-no-minerale, është enevojshme të njihen disa fak-torë që lidhen ngushtë jovetëm me jetën e hardhisë, poredhe me nivelin e prodhimitdhe të cilësise së tij. Disa ngakëto faktorë janë: klima, toka,

teknika e plehrimit, tipi dhekarakteristikat biologjike tëkultivarit dhe të nënshartesës,etj.

Ecuria dhe shkalla e asi-milimit të lëndëve ushqyesenga hardhia, nuk është e njëjtëgjatë të gjithë periudhës së

Figurë 20. Rezultate të një plehrimit të drejtë organo-minerala) Merlot (spaliere, Koxhas/Durrës) b) Victoria (tendë, Rromanat/Durrës)

vitit. Madje ajo ndryshon edhenë vite të ndryshme . K josepse, niveli i temperaturave,i lagështirës, i ndriçimit diel-lore, niveli i prodhimit, etj, janëtë ndryshme. Vreshtari duhettë dije mirë se në stinet merreshje, azoti që ndodhet nështresat e tokës, pikërisht atyku shtrihet pjesa më e madhe esistemit rrënjor, shplahet dhehumbet më me shpejtësi dhebima nëse nuk plehrohet rreg-ullisht, ndjen uri për këtë llojelementi. Po kështu edhe po-tasi e magnezi, të cilat shpla-hen nga shtresat e sipërmedhe përqëndrohen me nëthellësi, atje ku sasia e siste-mit rrënjor është më e vogël.Gjithashtu, në tokat e lehtashplarjet ndodhin me shpejt.Përkundrazi, në stinat e thatarrënjët e hardhive ndjejnevështirësi në asimilimin e po-tasit dhe borit, sepse mungonsasia e duhur e lagështirës nëtokë.

Procedura eformimit të kurorëskordon dhe palmetëNë vitin e parë (pas mbjelljes

në vëndin e përhershëm figuranr. 54 (kordon i lire dhe konike

vertikale), 55 dhe 56), kërçelliduhet të pritet në lartësinë 50cm nga toka. Gjatë Pranverëssythat vegjetative (më tëmundeshme janë ato që ndod-hen afër majes) shpërthejnë 4

ose më shumë llastarë. Përformimin e katit të parë të pal-metës apo të spalierës, gjatëverës duhet të zgjidhen 3llastarët më të mirë dhe duhet të

jenë mundësisht në drejtim osenë afërsi të telave mbështetëse.Të tjerat nuk këshillohen tehiqen, por te pincohen me qëllimqë fotosinteza e cila do të kry-het nëpër gjethe, te ndihmojnë

në ntrashjen e kërçellit. Ato qëndodhen me poshte pikës sedaljes së degëve të para skele-tore duhet të liqen plotësisht meqëllim qe trungu i ardheshem tërritet pa plagë dhe pa deformimenga prerjet e mevonëshme, idrejtë dhe i lemuar. Degët e tjeraqë ndodhen në pozicione jo tefavorshme duhet të hiqen plotë-sisht.

/* - Numërat A, B, C... etj, janënumërat e viteve kur një palmetëështë e stabilizuar

Dy llastarët e parë shtrihenhorizontalisht dhe lidhen nëpërtela (ose lidhen me pjerrësine eduhur 45-60 gradë nëse do tëformohet forma palmetë) dhepincohen me qëllim stimulimine diferencimit të sytheve

Figure 54. Formimi i sistemit të kultivimit kordon a) Forma kordon e shtrirë b) Forma konike vertikale

vegjetative dhe shpërthimin ellastarëve të rinj që do të jenëdhe degëzat e ardheshmë tëcilat do të shërbëjnë për formim-in e degëzave dhe diferencimine sythave frutore. Ai që është

me në majë lihet i lire dhe drejto-het me anë të një huri/kallami

mbështetës vertikalisht drejtë.Gjatë krasitjes dimërore ky i funditpritet përsëri në lartësinë 50 cm meqëllim që të shpërthejnë llastarë tëtjerë nga ku përzgjidhen (ashtu sipër katin e parë) edhe 3 llastarë tëtjerë për formimin e katit të dytë tespalierës apo të palmetës.

Ndryshimi i ndërtimit ndërmjetformës spalierë dhe asaj palmetëështë se; nëse dy llastarët anësoretë forma spalierë vendosen horizon-talisht (pra 90 gradë ne relacion meudhëheqësin qëndror), të palmetaato vendosen në një kënd afërsisht45-60 gradë. Për ta përshpejtuarvendosjen e këndit 45-60 gradë, nëndihmë duhet të vine vendosja edisa hunjëve prej ose kallama, telae materiale të tjera lidhëse, të cilëtdo të ndihmojnë për hapjen e dyllastarëve anësore në këndin që edëshirojme.

Procedura eformimit të kurorëspiramidale me aksqëndrorNjë formë tjetër e kultivimit të

mollës mund të jetë ajo piramidale.Kjo formë realizohet në formimin ekateve të cilat vinë rreth e rotulludhëheqësit qëndror (fig nr. 57).Avantazhi i kësaj formë qëndron nëatë se katet vinë rreth e rrotulludhëheqësit qëndrore (ne 360gradë) në formën e një suste. Kjomënyrë kultivimi e shfrytezon mirë

hapsiren si ne gjërësi ashtu edhenë lartësi. Kjo formë kultivimi bën

b) forma palmetë (Melan/Peshkopi)

d) forma palmetë me aksqëndrorë (Tomin/Peshkopi)

Figure 55. Forma të kurorës palmetë dhe kordon

a) forma palmetë (Pojan/Korçë) b) forma kordon (Koxhasë/Durrës)

c) Palmetë e përzier me formën aksiale (Rromanat/Durres) d) Kordon (Koxhas/

që prodhimi për njësi të sipërfaqestë jetë më e lartë se sa ato spalierëapo palmetë.

Sipas figures kjo formë, mundtë diferencohet qysh në vitin e tretëdhe vazhdon edhe për disa vite(edhe 5-7 vjet) të tjera deri sa bimatë shkojë në lartësinë që kultivuesikërkon ta kultivoje.

Në vitin e parë pas mbjelljes fi-dani pritet në lartësinë 40 cm ngatoka. Pas prerjes gjatë Pranverësdhe verës, rriten dhe zhvillohenllastarë të tjerë të cilët në fillim zgjid-hen 3 - 4 katë degë skeletore të cilatdo të shërbejnë për formimin e katittë parë. Për të rregulluar këndin evendosjes se këtëyre llastarëve, nëndihmë vine vendosja e kallamave/shkopinjëve të cilat rregullojnehapesirat e vendosjes së tyre. Bëhetkujdes te lihet një llastar vertikal-isht drejtë, me qëllim që të shërbejesi degë udhëheqëse. Ne krasitjendimërore (vitin e II) bëhet prerja eudhëheqësit në lartësinë 40 cm meqëllim që gjatë Pranverës dhe verëste dalin llastarë të tjerë, të cilët do tëshërbëjnë për formnimin e katit tëdytë. Lastaret e tjerë anësore pritenne 2/3 e gjatësise me qëllim që tëstimulohet dalja e llastarëve veshëstë cilat shërbëjnë si degëza frutore.

Në vitin e tretë aplikohet po kjomënyre si në vitin e dytë dhe kësh-tu bima hyn aktualisht në formën ekultivimit piramide me kate. Kjomënyre aplikohet edhe për disa vitetë tjera, dërsa bima te marri formën

e dëshiruar.Figure56. Skema të formës palmetë /

Figure 57. Kultivimi në formën piramidale me aks qëndrorë

14 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi

TURIZEM

Rreth 7000 turistë tëhuaj, kanë vizituarqytetin e Gjirokas-

trës, në jug të vendit, gjatëgjashtë mujorit të parë të këtijviti, ndërkohë që fluksi më imadh është regjistruar nëmuajin maj, me rreth 1300turistë.

Sipas Zyrës së Adminis-trimit dhe Koordinimit të Qy-tetit Muze, të Gjirokastrës, nëkrahasim me të njëjtën peri-udhë të një viti më parë mundtë thuhet se numri i person-ave që kanë vizituar këtëqytet është katërfishuar,ndërsa ajo çka bie në sy ësh-të fakti se turistët nuk kanëmunguar as në muajt e dim-rit.

“Turistët që vizitojnëGjirokastrën, vijnë nga shtetetë ndryshme të botës,ndërkohë që gjatë këtij viti,grekët përbëjnë edhe num-rin më të madh të turistëvetë huaj, për t’u ndjekur mëtej nga turistët gjermanë”shprehen burimet.

Ndërkohë, sipas opera-torëve turistikë që funksion-ojnë në qytetitn e Gjirokas-trës, një ndihmesë në rritjene numrit të turistëve ka dhënëedhe përfshirja e Gjirokas-trës në guidat turistike tëmjaft agjensive prestigjiozeturistike botërore.

Rritja e numrit të turistëve,përveç vlerave që ka në njo-hjen e Gjirokastrës si njëqendër turistike ka bërë tëmundur edhe gjallërimin e

Kalaja e Kaninës,një kala me origjinëilire e pushtuar në

vitin 234 para Krishtit, nga ro-makët rreth 5 km larg qytetittë Vlorës, i është nënshtruarnjë projekti rehabilitues, i fi-nancuar nga Ministria e Tur-izmit, Kulturës, Rinisë eSporteve.

Projekti parashikonrindërtimin e mureve nëpjesët e dëmtuara dhepastrimin e territorit tëbrendshëm nga disa objektetë ndërtuara pa leje vite mëparë, duke synuar eviden-timin e vlerave të këtij objek-ti me mjaft rëndësi dhevënien e tij në funksion tëzhvillimit të turizmit.

Drejtori i Drejtorisë Rajo-nale të Monumenteve të Kul-turës, Ymer Yzeiri, thotë se“kalaja e Kaninës, katërhequr gjithnjë vëmendjene turistëve të huaj , ndërkohëqë tani vihet re një rritje e viz-itave në këtë kala pas përf-shirjes së saj axhendën eagjensive turistike”.

Në kalanë e Kaninës, nëmajë së kodrës të çon njërruginë e ngushtë, e shtruarpjesërisht me kalldrëm, e ciladevijon nga rruga e rikon-struktuar që lidh Vlorën mefshatin Kaninë. Nga lartësiae kësaj kodre, 5 km largVlorës, kalaja duket sikur ibën roje qytetit që, shtrihetteposhtë. Ndoshta për këtëarsye, themeluesit dhe ndër-tuesit e saj, kanë menduar tangrejnë këtë fortesë në njëpikë ku, krahas sigurisë ngasulmet e armiqve, të krijoninhapësirën e nevojshme tëvëzhgimit të detit.

Historianët e përfshijnëkëtë kështjellë, mes objek-teve më të rëndësishme në

Kalaja e Kaninës, njëobjekt i rëndësishëm nëfunksion të turizmit

rrethin e Vlorës. Kalaja eKaninës, është ndër ato ob-jekte historike me vlera ku,muret dhe infrastruktura nx-isin kureshtjen vizitorëve.Zanafilla e saj, shtyhet tutjenë historinë e lashtë kur, si-pas historianëve, banorët eparë kanë qenë pjestarë tëfisit të njohur të amantëve.

Ata u vendosën këtu, diku nëshekullin VI para Krishtit.

Kalaja me origjinë ilire upushtua në vitin 234 paraKrishtit, nga romakët, të cilëtqëndruan këtu deri në peri-udhën e ndarjes së Peran-dorisë në atë të Lindjes dhetë Perëndimit. Pas kësaj,kështjella mbeti nën zotërimine Bizantit. Më tej kaloi nëpronësi të fisit të njohur tëBalshajve dhe më vonë, nënatë të Gjergj Arianitit.

Në vitin 1417, kalaja upushtua nga turqit. Por, kali-mi nën pushtimin osman nuku realizua lehtë dhe men-jëherë. Kjo, për arsyen se,Republika e Venedikut kish-te pretendime mbi këtë kësh-tjellë, ashtu sikundër edhendaj Vlorës.

Bashkëshortja e Gjergj

Arianitit ishte shpallur qyteta-re nderi në Republikën eVenedikut dhe, sipas një aktidetyrues, pas vdekjes së Ari-anitit, kësaj republike i lind-nin të drejta pronësie mbi pr-onat e tij. Në këto kushte,mes turqve dhe venedikasveu zhvillua një betejë e madhedhe e ashpër që, nuk njohu

fitues dhe të humbur.Në arki tekturën e

kalasë, ndihen mjaftndikime të stilit venecian.Kjo, nga historianët argu-mentohet me lidhjet që ekz-istonin me fqinjët e përtej-detit. Për herë të parë nëvitin 1200, në këtë kësh-tjellë përmendet edhe emrii Kastriotëve, ndoshta përshkak të identitetit të ndonjëprej kështjellarëve.

Sipas dokumentave tëndryshme, me origjinë ngaperandoria turke, bëhet editur se, në vitin 1620 ajo uvizitua nga kronikani i njo-hur turk Evlia Çelebi. Thu-het se ai u mahnit nga pozi-cioni i kështjellës, terreniku ngrihej dhe hapësira epamatë që i ofrohej cdovizitori.Ne sezonin e veres,

vec marketingut,destinacionet e

ndryshme turistike ne mbareboten reklamohen edhe ne inter-net fale pushuesve te shumtenderkombetare. Ne faqe te ndry-shme te kushtuara turizmit, reko-mandimet e atyre qe shetisin za-konisht ne te gjithe boten kanenisur te perfshijne edhe Shqi-perine. Stiv Mckenna eshte njeprej turisteve qe ne faqen egazetes australiane Sidnej Morn-ing Herald rekomandon vendintone per sezonin e veres. Njeadhurues i Dhermiut, Mckenaashpjegon se Shqiperia ofron jovetem plazhe mbreselenese, ush-qime te shijshme apo mikpritje tejashtezakonshme, por edhe cmi-met me te lira ne zonen e euros.Shqiperia, nje nga vendet memisterioze te botes eshte ebekuar me nje bukuri te rralle

Shqipëria, ëndrra e re eturistëve të huaj

natyrore. Duke pershkruar happas hapi pushimet e tij ne Dher-mi, Mckeena rrefen se cmimet ehoteleve pothuaj 40 dollare nata,ishin cuditerisht te lira, dukeqene se per kete ambient kudotjeter ne bote ai do te paguantedhjete here me shume, ndersa perkete perralle te bukur sic e per-shkruan ai, ka arritur ta shijojeshume here me lire dhe me shumedeshire se kudo tjeter.

Shqiperia vendi itrete ne Evrope perçmimet me te liraNje vezhgim i Eurostat tregon

se nivelet e cmimeve te ketyreartikujve ne vendin tone jane sagjysma e mesatares se vendevete Bashkimit Evropian. Vezhgimiqe ka nisur nga viti 2007 e nevijim, perfshin 2500 produktekonsumi apo sherbime. Ne kate-gorine e pare ku bejne pjese 4

grupe mallrash, si ushqimet dhepijet jo alkoolike, ato alkoolikedhe duhani, veshjet dhe kepu-cet, Shqiperia ka nje indeks te uletnen 100, qe eshte edhe mesatar-ja evropiane e cmimeve, ne kra-hasim edhe me vende te tjera terajonit. Ne kategorine e dyte temallrave si energjia, mallrat elek-tronike apo dhe sektori i mobilim-it, Shqiperia ka serish cmimet mete uleta, qe perbejne gjysmen emesatares se vendeve te bllokut.Sic shihet edhe nga grafiku, ven-di me i lire mes vendeve anetarete Bashkimit Evropian eshteMaqedonia, e ndjekur nga Bull-garia. Shqiperia renditet e tretasipas listes se dhene nga Euro-stat, e ndjekur nga Bosnje-Her-cegovina dhe Serbia. Ndersapersa i perket vendeve me te sh-trenjta te kontinentit, Danimarkarenditet e para e ndjekur ngaNorvegjia dhe Zvicra.

zonës muzeale të Qafës sëPazarit, si dhe biznesevë qëfunksionojnë në këtë pjesë.

E gjithë zona muzeale, pornë veçanti kështjella eArgjirosë, pazari karakteris-tik, banesat që mbajnë statusin

e monument kulture të kate-gorisë së parë, si ajo e Zekat-eve, janë destinacionet më tëpreferuara të turistëve, të cilëtimpresionohen, prej vlerave ar-kitektonike e historike qëGjirokastra ofron për ta.

Gjirokastra, një pikëaktraktive për turistëtvendas dhe të huaj

15Agrobiznesi14 - 27 Gusht 2009

MJEDIS

Shqipëria, me një territor që përfshin tipe tëndryshme habitatesh

dhe një diversitet të lartë bi-ologjik, është e ndjeshme ndajrreziqeve të specieve invazive(joautoktone), të pranishmetashmë në vend.

Për të parandaluar dëmet qëmund të shkaktojnë këto specie,Ministria e Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit të Ujrave ka ndër-marrë një plan veprimi, që përf-shin studimin e situatës dhemarrjen e masave paraprake.

Sipas të dhënave nga kydikaster, aktualisht rreth 10 % eflorës së vendit klasifikohet,apo përfaqësohet nga llojetjoautoktone, apo të natyrali-zuara (speciet aliene). Vetëm njëfraksion i vogël i numrit tëpërgjithshëm të specieve bi-more të introduktuara kanë qenëtë suksesshme dhe janë stabili-zuar në mënyrë të përhershmenë ekosistemet autoktone.Ndërkohë, nuk ka një numër tësaktë të këtyre specieve nëvend.

Ndër speciet bimore alieneme ndikim negativ në biodiver-sitetin shqiptar, përmenden Elo-de e Kanadasë, e pranishme nëpërroin e Tushemishtit, Akacia,me origjinë nga juglindja eSHBA-ve dhe e pranishmepothujase në të gjithë vendin,apo Akacia Bregdetare, meorigjinë nga Australia Perëndi-

Speciet invazive në Shqipëri - Planveprimi për parandalimin e dëmeve

more, e pranishme në zonën eDivjakës, etj.

Edhe pema e mimozës klas-ifikohet specie aliene për Sh-qipërinë. Origjina e saj është ngaAustralia Perëndimore dhe njëshembull i përhapjes në mënyrëtë pakontrolluar është në rrethine Tiranës, në pjesën lindore tëtij (Linzë). Bimë të klasifikuaraspecie aliene janë lule akulli (ngaAfrika e Jugut), plepi kanadez(Amerika e Veriut), etj.

“Por, edhe pse niveli ispecieve bimore aliene të in-troduktuara në Shqipëri është imadh, shkalla e rrezikshmërisëpër biodiversitetin aktualishtnuk është i një niveli shumë tëlartë”, pohojnë specialistët. Si-pas tyre, disa specie nuk janë tëdëmshme për biodiversitetin,megjithatë ato kanë ndikimin etyre dhe në bujqësi.

Ndër speciet shtazore nëShqipëri në gjendje të egër(gjithsej 5438), 47 janë invazive.Kështu, në vend gjenden 70 gji-tarë, 343 shpendë, 313 peshq,36 reptilë, 15 amfibë, 520 molusë,115 krustacetë, 46 ekinoder-matët, 4000 insekte. Ndër speci-et invazive janë 21 insekte, 18peshq, 1 molusk, 1 krustace, 5gjitarë dhe 1 nematod.

Midhja zemër, buburreci i fa-sules, mushkonja tigër aziatike,flutura e patates së ëmbël, etj,janë specie aliene negative përvendin tonë. Ndër peshqit janë

krapi prusian (Liqeni i Prespës),krapi krucian, i introduktuar përherë të parë në liqenin e Tiranësnë 1959, barkaleci, apo peshkumizë i Azisë, që konsiderohet sinjë ndër 100 speciet inavazivemë të këqinj në botë, trofta ebrigjeve në Liqenin e Ohrit, etj.Ndër gjitarët janë miu i arave,kastori, lepuri europian, etj.

Përhapja dhendikimiPërhapja e llojeve inazive,

sipas specialsitëve, është bërëme qëllim, apo pa dashje, përshekuj me radhë. Ky procesështë nxitur së fundi nga zhvil-limi i transportit, tregtisë, udhë-timeve, turizmit, globalizimi itregjeve, etj. Speciet invaziverenditen në shkakun e dytë mëtë rëndësishëm për humbjet ediversitetit global, pas shkatër-rimit të drejtpërdrejtë të habi-tatit.

Ndikimi i specieve invazivenë ekosistemin e një vendimund të jetë i shumëllojshëm.Rreth 80 % e të gjitha llojeve tërrezikuara në botë mund të kenëhumbje, si pasojë e konskur-rencës nga llojet inazive, apo ngagrabitqariteti i tyre.

Speciet invazive ndikojnëdhe në ekonominë e një vendi.Kështu, kostot ekonomike nda-hen në kosto direkte të humb-jeve të prodhimit në agrikulturëdhe në kosto menaxhimi të

MJEKËSIMarrë nga “Zëri i Amerikës”

Në fillim të këtij viti, Qendrapër Kontrollin dhe Parandalimine Sëmundjeve u dha disa ko-mpanive farmaceutike një mostërtë gripit të derrave që ato të mundtë fillonin prodhimin e vaksinavepër prova në laborator, që mundtë fillojnë muajin e ardhshëm.

Universiteti Emori në Atlantaështë një prej klinikave ku do tëprovohen vaksinat. Dr. MarkMulligan thotë se ka nevojë për300 vollnetarë.

“E vetmja mënyrë për zhvil-limin e një ilaçi të ri është nëpërm-jet pjesëmarrjes së komunitetit.Ne shpresojmë se në kushtet eemergjencës kombëtare,shqetësimet që ekzistojnë mesnjerzve do të bëjnë që ne të kemishumë vullnetarë”.

Tetë klinika në gjithë Shtetet eBashkuara do të provojnë vaksi-nat, së pari tek të rritur të shën-detshëm, e pastaj tek të gjithëgrup-moshat. Shpresohet që deringa mesi i tetorit të jenë gati rreth100 milion doza vaksine. Univer-siteti Vanderbilt është mes 8 klin-ikave, ku do të provohet vaksina.

“Skenari më i rëndë, thotë Dr.

Uilliam Shefner i UniversitetitVanderbilt, do të ishte sikur ras-tet e infektimit me virusin H1N1të ishin të shumta që në fillim parase të zhvillohet vaksina”.

Siç ndodh me çdo vaksinë qëprodhohet me nxitim, kashqetësime rreth rrezikut të efek-teve anësore ose për reaksioninalergjik që mund të shkaktojë nëorganizëm.

Megjithatë zyrtarët e sektorittë shëndetit publik janë të shqetë-suar rreth mundësisë së epidemisësë virusit H1N1.

Në muajin prill, ky grip bëri qënjë numër shkollash të mby-lleshin dhe ato nuk u hapën derisa u dezinfektuan.

Sekretari amerikan i arsimit,Arni Dankën është i shqetësuarse sa shkolla mund të mbyllenkëtë vit për shkak të virusit.

“Vitin e kaluar ne patëm fatpasi virusi nuk u shfaq deri ngafundi i vitit shkollor. Ne nuk do takemi këtë fat vitin e ardhshëm sh-kollor, prandaj duhet të jemi gati”.

Shkencëtarët nuk e dinë sepse disa njerëz janë më të rrezikurnga ky virus se disa të tjerë. Por

ata që preken nga virusi H1N1shpesh janë fëmijë shkollash, ad-oleshentë dhe të rinj.

Mjekët në Qendrën Ko-mbëtare të Mjeksisë për Fëmijëtkëtu në Uashington kanë kërkuarmë shumë maska, respiratorë dheilaçe kundër gripit. Dr. Peter Hol-brook thotë se spitali është gatit’i fusë fëmijët në karantinë nësekjo është e nevojshme.

“Ne duhet të jemi të përgatiturpër mundësinë se virusi H1N1 dotë shfaqet në raste të shumta”.

Ky virus në fakt nuk ështëparandaluar. Fëmijët vazhdojnë tëpreken. Dhjetra kadetë në Aka-deminë Amerikane të Rojes Breg-detare janë të sëmurë. Përhapja enjë gripi në stinën e verës ka habi-tur zyrtarët e shëndetsisë. WillHumble drejton shërbimet shën-detsore në Arizona.

“Në fakt gjatë gjithë karierëstime mbi 20 vjeçare, nuk kam parëkurrë që gripi të shfaqet në mes tëverës”.

Agjencia amerikane për ush-qimet dhe ilaçet thotë se do tëpërshpejtojë miratimin e vaksinëskundër gripit H1N1 që ky virus të

mos shndërohet në një epidemi.

Shqipëri, autoritetetnuk shikojnë rreziknga gripi H1N1Në Shqipëri pas konfirmimit të

rastit të parë me gripin e derraveautoritetet shëndetësore men-dojnë se do të ketë edhe raste tëtjera, por sigurojnë se vendi nukka rrezik të përballjes me njëshpërthim të virusit A/H1N1.Ministrja e shëndetësisë AnilaGodo deklaroi sot se nuk ka vendpër panik dhe se popullata duhettë vazhdojë jetën normalisht dukeduke patur parasysh që për cdosimptomë t’i drejtohen mjekëvemenjëherë. Autoritetet kanë po-rositur10 mijë doza tamiflu dhe pomendojnë të blejnë edhe 10 mijëtë tjera.

Ministria e Shëndetësisë njof-toi mbrëmë se virusi A-H1N1 ësh-të konstatuar te një student 20vjecar nga Gjirokastra, i cili javëne shkuar është paraqitur në spi-talin infektiv të Tiranës, por për-fundimet e analizave të speciali-zuara kanë mbërritur vetëmmbrëmë nga një laborator në Ru-mani. Të paktën dhe 5 raste të tjerajanë të dyshuara mes të cilëve tremarinarë filipinas dhe dy emi-grantë të ardhur nga Greqia.

Për askënd nuk përbën njëhabi apo dicka të papritur zbulimiedhe në Shqipëri i rastit të parë

Përpjekje për vaksinënkundër gripit A-H1N1

me virusin A-H1N1. Për javë të tërapraktikisht Shqipëria kishte mbe-tur si një ishull i paprekur, ndërko-hë që të gjithë fqinjët e saj e va-canërisht Greqia, me të cilën lëviz-jet e qytetarëve janë të dendura,kishin një numër të lartë të per-sonave të prekur nga virusi ipërhapur në formën e pandemisënë të gjithë botën.

Rasti i zbuluar mbrëmë i përketnjë studenti 20 vjecar, konfirmoipër Zërin e Amerikës, Silva Bino,specialiste pranë Institut të Shën-detit Publik. Studenti është para-qitur vetë në spitalin infektiv nëTiranë ku janë marrë edhe mos-trat të cilat më pas i janë nënsh-truar analizave laboratorike.

Rezultati përfundimtar, nga njëlaborator i specializuar në Ru-mani, ka mbërritur mbrëmë. Stu-denti nga Gjirokastra ka paraqi-tur një formë të lehtë të virusit A-H1N1 dhe tashmë e ka kaluar këtëlloj gripi.

Të paktën edhe 5 raste të tjeradyshohen të jenë po me virusinA-H1N1. Nga këto 3 i përkasintre marinarëve filipinas të cilëtkishin mbërritur në portin e Dur-rësit me anije. Ata kanë shfaqurtemperaturë dhe kanë marrë kurimnë spitalin e qytetit portual përt’u larguar më pas me anijen etyre. Megjithatë nga laboratorëtpriten përgjigjet e analizave edhepër ta. Dy tjerët, përundrazi, janëemigrantë të ardhur nga Greqia.

llojeve invazive. Përveç kësaj,kosto mund të ketë dhe nga uljae turizmit.

Ndikimi i specieve invazivenë ekonomi mund të demonstro-het, nëse analizohen sektorë tëndyshëm si tregtia, bujqësia tur-izimi dhe shëndeti publik. Sipasspecialistëve, shumë bimë tëintroduktura konkurrojnë nëkullota me bimët autoktone dhejanë toksike për gjedhët dhe jotë ngrënshme.

Në vendin tonë problemetekonomike të lidhura me bimëtinvazive janë kryesisht nëbujqësi dhe në sektorin epyjeve, apo dhe në ujëra, dukekrijuar probleme me mirëm-bajtjen e tyre. Disa nga specietinvazie përfaqësojnë llojeparazite, apo shkaktarë tësëmundjeve të bimëve zbuku-ruese, apo ato me vlera tregtare.

Këto specie mund tëndikojnë edhe në peshkim, gjue-ti, apo aktivitete turistike në par-qe. Ato ndikojnë negativisht nënjë sërë karakteristikash mjed-isore, sikurse cilësia dhe sasiae ujit, diversiteti i bimëve dhekafshëve dhe shumëllojshmëriae llojeve. Ndërkohë, sëmundjetjoindigjene ndikojnë në shën-detin e njerëzve dhe gjithashtunë kostot për shëndetin. Rritjae rrezikshmërisë vjen nga llojetë ndryshme insektesh, si p.sh.ato që shkaktojnë epidemitë.

Plani i veprimitMMPAU dhe Banka

Botërore kanë ndërmarrë tash-më studimin mbi speciet in-vazive në vend, duke hartuardhe planin përkatës të veprimit,i bazuar në kërkesat ndërko-mbëtare. Plani përfshin objekti-va dhe masa për katër fusha tërëndësisë së veçantë, duke idhënë rëndësi informimit dhendërgjegjësimit të opinionitpublik.

Pikësynimi i planit të veprim-it për speciet invazive është pro-movimi i zhvillimit dhe zbatimittë masave të koordinuara për tëparandaluar apo minimizuarndikimet e ndryshme që kanë llo-jet invazive në biodiversitet,ekonomi dhe shëndetin publik.

Qëllimet e këtij plan-veprimijanë ndërgjegjësimi për çështjete lidhura me speciet invazivedhe mekanizmat e kontrollit,vendosja e prioriteteve në listëne veprimeve për zbatimin në niv-el kombëtar dhe rajonal, aftësi-mi i strukturave të shtetit që stu-diojnë speciet invazive si dherritja e bashkëpunimit midis tyre,parandalimi i hyrjes së llojeve tëreja invazive dhe aftësimi përpërgjigje të shpejta, reduktimi illojeve të introduktuara ekzis-tuese, rikuperimi i llojeve autok-tone dhe restaurimi i habitatevedhe ekosistemeve natyrorë tëprekur nga pushtimet biologjike.

Llojet më me përparësi janë

përzgjedhur ato që përbëjnëkërcënim për diversitetin bi-ologjik, por në konsideratë janëmarrë kryesisht ato që kanëndikim negativ ekonomik, si dheshëndetësor.

Ndërkohë, edukimi dhe rritjae shkallës së ndërgjegjësimit sëopinionit publik është një hapme rëndësi në këtë drejtim, pasifutja në vend e specieve in-vazive bëhet në një farë mase tëmadhe nga vetë njeriu. Komu-nikimi teknik i diferencuar mesautoriteteve shtetërore dhepublikut të gjerë është një hapthelbësor në drejtim të rritjes sënjohurive.

Ngritja e kapaciteve, si dhezhvillimi i njohurive nëpërmjetkërkimit shkencor, janë po ash-tu elementë të rëndësishëm tëzbatimit të këtij plani.

Shqipëria duhet të zhvillojëplanet dhe kërkimet e saj në har-monizimin e monitorimit ko-mbëtar të biodiversitetit. Kon-venta për Diversitetin Biologjike Kombeve të Bashkuara, kuShqipëria është palë nga viti1994, kërkon që anëtarët tëparandalojnë introduktimin, tëkontrollojnë, apo të çrrënjosinspeciet aliene që kërcënojnëekositemet, habitatet e speciet.Parimet udhëzuese për specietaliene u përcaktuan në 2002 nëKonferencën e 6-të të anëtarëvetë Konventës për DiversitetinBiologjik.

16 14 - 27 Gusht 2009Agrobiznesi