Seminarski rad ekspertni sistemi

-Ekspertni sistemi- Seminarski rad - AHP metoda-

UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU

SAOBRAAJNI FAKULTET

DOBOJ

SEMINARSKI RAD

Ekspertni sistemiTema: Izbor najboljeg tampaa za kupovinu

primjenom AHP metodeMentor: Student: Mr Mladen Vidi dipl. mat. Dragana Ili 244/09

ProfesorDr Zdravko Boikovi, doc .

Doboj Sadraj:3Uvod

41. Definisanje cilja analize

42. Definisanje atributa za viekriterijumsku analizu

63. Definisanje uzajamnog odnosa atributa prema znaaju za izbor

74. Opis tampaa koji su razmatrani prilikom izbora

95. Odreivanje meusobnog odnosa alternativa po atributima analize

146. Rangiranje reenja analize

197. Osjetljivost reenja za promjene odnosa atributa i promjene odnosa alternativa za atribute

197.1. Osjetljivost rijeenja primjenom performanse

207.2. Osjetljivost rjeenja primjenom opcije - Dinamic

217.3. Osjetljivost rjeenja primjenom opcije Gradient

227.4. Osjetljivost rjeenja primjenom opcije "Head to Head "

23Zakljuak

24Literatura

UvodJedan od osnovnih problema donoenja neke odluke je kako izabrati pravu metodu odluivanja. Razliite metode i tehnike odluivanja mogu posluiti kao koristan alat pri donoenju poslovnih odluka. Problematika donoenja odluka, predstavlja vanu ljudsku delatnost, koja je vremenom postajala sve znaajnija to se moe argumentovati injenicom da se u poslednjih pet decenija intenzivno razvija nova nauna disciplina nazvana teorija odluivanja.

Po Schermerhornu odluka je izbor izmeu vie alternativnih mogunosti za reavanje problema. Odlukom se eli postii neki cilj, jer ona obino predstavlja odziv na neku konkretnu potrebu. Odlukom je rezultat izbora jedne, iz skupa alternativa, odnosno akcija, koje donosiocu odluke (pojedinanom ili grupnom) stoje na raspolaganju. Pojam viekriterijumskog odluivanja se odnosi na situacije odluivanja kada prisutno postoji vei broj konfliktnih kriterijuma. Upravo ta injenica predstavlja znaajan korak ka realnosti problema koji se metodama viekriterijumskog odluivanja mogu reavati, za razliku od klasine optimizacione metode koja koristi samo jedan kriterijum pri odluivanju, ime se drastino umanjuje i realnost problema koji se moe reavati.Problemi koji se mogu razmatrati korienjem viekriterijumskog odluivanja poseduju sledee zajednike karakteristike:

Vei broj kriterijuma, odnosno atributa, koje mora kreirati donosilac odluke.

Konflikt meu kriterijumima, kao daleko najei sluaj kod realnih problema.

Nesamerljive (neuporedive) jedinice mere, jer po pravilu svaki kriterijum, odnosno atribut ima razliite jedinice mere.

Projektovanje ili izbor. Reenja ove vrste problema su ili projektovanje najbolje akcije (alternative) ili izbor najbolje akcije iz skupa prethodno definisanih konanih akcija.

Prilikom rjeavanja problema viekriterijskog odluivanja mogu se koristiti programski alati. Jedan od najrairenijih programskih alata koji koristi AHP metodu je ExpertChoice (trial verzija), koji e biti koriten za rjeavanje problema u ovome radu. U ovom radu vie panjebiti e posveeno AHP metodi, koja e biti koritena u primjeru odabira tampaa uz pomo Expert Choice alata.

1. Definisanje cilja analizeProces donoenja odluke prikazan u ovom radu odnosi se na odabir optimalnog tampaa, a to je ujedno i glavni cilj. Namera: Izbor tampa treba da bude u skladu sa naim potrebama jer tekst, grafika i fotografije zahtjevaju razliite tampae. Ali osobinama koje moraju zadovoljiti sve potrebe korisnika koji e s njim rukovata, u pogledu cijene, broja strana u minuti, rezolucije, interne memorije, cijene, maksimalni kapaciter, teine, dimenzija, kvaliteta otiska idr. 2. Definisanje atributa za viekriterijumsku analizuIzabrani atributi za viekriterijumsku analizu su:

Memorija omoguava uvanje veeg broja podataka. Ako je vea memorija, onda se prua mogunost preuzimanja vieg broja stranica. Rezolucija se odreuje brojem taaka po inu. Vea rezolucija, bolja tampa. Rezolucija tampaa je broj taaka boje za tampanje po inu (dpi) dobijenih ubrizgavanjem boje za tampanje ili laserskim tampaem. tampa koristi malu matricu taaka boje za tampanje da bi reprodukovao piksel obojene ili sive slike, na primer tampa sa 600 dpi jedino moe da napravi sliku od 150 piksela po inu (ppi). Kapacitet fioke predstavlja broj listova papira koji mogu u jednom trenutku stati u fioku tampaa namenjenu za skladitenje papira za tampu. Dimenzije i teina tampaa su isto tako bitne, jer ukoliko su manju tampai mogu da stoje na radnom stolu i mogu se transportovat bez ikakvih potekoa. Kada je u pitanju nivo buke, u stand-by reimu je bukvalno neujan pored raunara, dok je u radu, buka oekivano visoka. U meniju tampaa postoji mogunost aktiviranja tihog reima rada, pri emu tampa radi duplo sporije, ali i uz osetno manju buku. Kvalitet slike: Kriterijum koji bi trebao biti u samom vrhu prioriteta, ako ne i najbolji. Brendje prepoznatljiva oznaka ili ime nekogproizvoda, koje esto podrazumijeva ikvalitet. Marka mora stvarati snani i trajniidentitetproizvoda/usluge i poticati osjeaje povjerenja, korisnosti, dobrobiti i sigurnosti. U sadanjim uslovima usled ogranienih materijalnih sredstava sa kojima se raspolae, cena je jedan od najvanijih kriterijuma za izbor. Cena je deterministika veliina i vrlo esto se deava da na donoenje odluke oko izbora ona ima presudan uticaj. Cena pri izboru tampaa prvenstveno zavisi od broja odtampanih stranica u minuti, rezolucije i memorije koja je instalirana. Brzina: Treba imati u vidu da brzina tampaa utie na kvalitet eljenog ispisa.Rad ink jet tampaa u najbrem modu ne znai i najbolji kvalitet samog ispisa. Broj odtampanih strana u minuti je jedan od bitnih kriterijuma za odreivanje tampaa.Postoje dve vrste brzina koje se mjere brojem stranica u minuti u zavisnosti od vrste tampe (monohromatska ili u boji). Uslov je to vie stranica to bolji tampa.

Kapacitet tampanja ili mjeseni obim tampe je broj, koji se moe vidjeti vezan uz tampa i on predstavlja preporuenu tampu za mesec dana. Duplex mehanizam: Bazirani su na istoj, provjerenoj HP tehnologiji ispisa, ali korisniku nude dvostruko vei kapacitet ketrida za istu cijenu, to istovremeno sniava cijenu stranice.

Utede energije, primenom energetski efikasnih mjera poboljava i kvalitet radnog ambijenta za zaposlene, a ostvaruje se i korist za itavo drutvo u smislu zatite ivotne sredine. Tehnologije tampe je vana u stvranju mogunosti u prikazu stvarne strukture tampaa. Reparacija ketrida, i eventualna zamjena neispravnih sitnih dijelova; laser toner kasetu doveduponovo u funkcionalno stanje, kako bi se ona mogla ponovno koristiti u procesu tampe.Na prethodnoj slici su prikazani uneeni atributi u Program Expert Choice , prilikom izbora tampaa za kupovinu.

Slika1.Podaci o atributima iz Expert Choice 3. Definisanje uzajamnog odnosa atributa prema znaaju za izborPrikupljanjem podataka i njihovim mjerenjem, zapoinje druga faza metode AHP. Donosilac odluke dodeljuje relativne ocjene parovima atributa jednog hijerarhijskog nivoa, i to za sve nivoe celokupne hijerarhije.Poreenje odnosa atibuta oznaenih crvenom bojom pokazuje recipronu vrijednost kao npr. vrijednost 3.0 jednaka je vrijednosti 1:3 . Poreenje odnosa oznaenih crnom bojom npr. vrijednost 2.0 jednaka je vrijednosti 2: 1. Tabela 1.-Podaci uzajamnog odnosa atibuta iz Expert Choice

Nakon unoenja uzajamnih odnosa atributa u tabelu 1., utvruje se da prioritet ima atribut kvalitet slike. Na predhodnoj slici 1. je grafiki prikazan odnos atributa.On pokazuje da je najbolji atribut kvalitet slike iji je prioritet u odnosu na ostale atribute 0,134, a indeks nekonzistentnosti je 0,08.

Slika 2.- Grafiki prikaz uzajamnog odnosa atributa iz Expert Choice4. Opis tampaa koji su razmatrani prilikom izbora

Obinim korisnicima tampa je potreban za kune potrebe ili za manji kancelarijski rad. Tip tampaa koji e se odabrati, zavisi od toga ta elimo da tampatamo tekst, grafikone, ili fotografije u crno-beloj ili kolornoj tampi. Ukoliko znate da e tekstualni dokumenti initi veinu vaih potreba za tampanjem, onda je crno beli tampa najpogodniji za vas. Ali zato, za veinu grafikona i fotografija bie vam potrebna kolorna tampa. to znai da ete morati izabrati ili Ink-Jet , ili laserski tampa. Takoe zaposleni u kancelarijama moraju pored personalnih tampaa, imaju i vienamenske, laser ili portabl tampace za svoje potrebe. Bilo kakve su vae potrebe za tampanjem, uvek postoji tampa koji odgovara istim. Svaki od modela odgovara potrebama tampe.

Prmjena viekriterijumske analize za izbor tampaa, pri emu se koristi sajt ComTrade SHOP tampai. tampai koji su izabrani na osnovu cijene, zatim prema tipu i prema proizvoau su: EPSON Work Force PRO- 4025;

SAMSUNG CLP-415 color laserski tampa;

EPSON AcuLaser M2300DN laserski tampa;

HP Laser Jet Pro 400 Printer M401a (CF270A);

LEXMARK Color Laser C540n

EPSON LQ 300 + II matrini tampa;

HP Color LaserJet Pro 200 Printer M251n (CF146A)

Ovi izabrani tampai su alternative koje e se koristit za poreenje. U prethodnoj tabeli 2. su navedeni stvarni podaci o pojedinim alternativama prikupljenih na sajta ComTrade Shop. Podaci koji se nalaze u tabeli su pojedinano za svaki alternativu po njihovim karakteristikama ( atributi). Prema kriterijima navedenim u tabeli napravljeno je poreenje alternativa, ali po njihovim karakteristikama ( atributima).

Tabela 2. Podaci o atributima i alternativamaPodaci o alternativama i atributimaALTERNATIVE

Epson Inkjet tampaSamsung Color Laserski tampaEpson AcuLaserHP laser JetLexmark Color LaserEpson LQ matrini tampaHP Color laser Jet Pro

ATRIBUTIInterna memorija64 MB256 MB 64 MB128 MB128 MB64 kb128 MB

Rezolucija4800x1200dpi9600x6001200x12001200x12004800x1200640x480600x600

Kapacitet

fioke250 listova250 listova300 listova250 listova250 listova1 list150 listova

Dimenzije tampaa460 x 420x

284 420x426x

264390x378x255364,6x368x

267,5292x275x

159366x275x159405x453x250

Teina10,9 kg16,6 kg11,5 kg10,1 kg21 kg4,4 kg18,7 kg

Nivo buke62 dB50 dB54 dB38 dB47 dB49 dB38 dB

Kvalitet otiskaDobarOdlianOdlian kvalitetOdlianOdlianNizak kvalitetOdlian

Cijena24.369,00 din25.559,00 din.25.869 din26.999 din27.499 din27.859 din27.999 din

Brzina tampanja26 ppm mono

24 ppm u boji18 ppmmono

18 ppm

u boji

30 ppm mono33 ppm

mono20 ppm mono

20 ppm u boji10 cpi je 300 znakova14 ppm mono 14 ppm u boji

Kapacitet tampe20.000 str.40.000 str.20.000 str.30.000 str.35.000 str.2 mil znakova50.000 str.

Potronja enrgije prilikom rada240 W380 W492 W315 W480 W240 W570 W

Vrijeme do tampanje prve stranice20 sek.16 sek.6 sek.19 sek.13 sek.20 sek.8 sek.

Duplex mehanizamPodravaManuelnoPodravaManuelnoNije mogueNije mogueNije mogue

Tehnologija tampanjaJekjetlaserski colorlaserskilaserskilaserski colormatrinilaserski

Reperacija tonera/ketrid a3.421 din.4.686 din.11.103din.9.411 din.10.480 din.1.200 din.9.838din.

5. Odreivanje meusobnog odnosa alternativa po atributima analizeOdreivanje meusobnih odnosa alternativa po atributima analize se regulie tako to se unesu podaci alternativa vezano za svaki atribut. Podaci se unose tabeli (3:1) i na kraju se dobijaju podaci koja alternavita ima bolji prioritet, odnosno koja je najbolja. Na prethodnoj slici 3.su prikazani atributi u velikom praugaoniku lijevo, a u desnom uglu se nalaze alternative koje e se porediti po pojednim atributima. Odreivanje odnosa alternativa po atrubutu memorije. Prioritet ima ona alternativa koja ima veu memoriju. U tabelu se unose odnosi alternativa, koji su uzeti iz tabele 2.Tabela 3.- Podaci poreenja prema atributu memorije iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternativa po atributu - memorije

Slika 3.-Grafiki prikaz poreenja na osnovu memorijeNa slici 3. je prikazano poreenje i alternativa pod rednim brojem II. ima prioritet, odnosno ima najveu vrijednost 0,308, indeks nekonzistentnosti 0,01.

Poreenjem odnosa izmeu alternativa po atributu rezolucije. Cilj je da svaki tampa ima veu rezoluciju. U tabeli 4. je prikazan odnos alternativa.

Tabela 4.- Podaci poreenja prema rezoluciji iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternativa po atributu rezolucije tampe

Slika 4.- Grafiki prikaz poreenja na osnovu rezolucije tampeNa ovoj slici 4. je grafiki prikazano da tri alternative imaju istu rezoluciju to se moglo i oekivati na osnovu podataka iz tabele 2. Prioritet imaju alternative pod rednim broje I. II i V. Njihova vrijednost je 0,264 a indeks nekonzistentnosti je 0,01.

Poreenje odnosa izmeu alternativa po atributu kapaciteta fioka. Cilj svakog korisnika tampaa je da posjeduje to vee fioke za papir, jer se izgubi dosta vremena prlikom postavljanja pakovanja papira. U tabeli 5. je prikazan odnos poreenja alternativa .

Tabela 5. Podaci poreenja prema kapacitetu fioke iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternativa po atributu - kapaciteta fioke

Slika 5.-Grafiki prikaz poreenja po atributu kapaciteta fiokeNa slici 5. se prikazuje da ima prioritet alternativa pod rednim brojem III. Njena vrijednost je 0,199, a indeks nekonzistentnosti je 0,00.

Poreenje izmeu alternativa po atributu dimenzija tampaa. Cilj je da alternativa to manjih dimenzija, odnosno zapremine, jer se tad prua bolja mogunost manipulisanja i transportovanja tampaem. Unos odnosa je prikazan u tabeli 6.

Tabela 6.- Podaci poreenja prema dimenziji tampaa iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu - dimenzije tampaa

Slika 6.-Grafiki prikaz poreenja na osnovu dimenzije tampaa Na slici 6. je utvreno da prioritet ima alternativa pod rednim brojem VI. i njena vrijednost je 0,315, a indeks nekonzistentnosti 0,00.

Poreenje po atributu teine tampaa, cilj nam je da tampa manje teine, zbog transporta. Unos podataka odnosa alternativa je prikazano u tabeli 7.

Tabela 7.- Podaci poreenja prema teini iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu - teine

Slika 7-Grafiki prikaz poreenja na osnovu teineNa slici 7. je grafiki prikazan odnos alternativa, ali prioritet ima altenativa pod rednim broje VI., to je i logino jer je ta alternativa najlaka.Njena vrijednost je 0,340 a indeks nekonzistentnosti je 0,02. Poreenje odnosa izmeu alternativa po atributu - nivoa buke.Svakog korisnika tamaa je cilj da to manje uje buku prilikom rada tampaa. Unoenje podataka odnosa je je prikazano u tabeli 8.

Tabela 8 - Podaci poreenja prema nivou buke iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu Nivo buke

Slika 8.- Grafiki prikaz poreenja prema nivou bukeNa slici 8. je grafiki prikazano da prioritet imaju dvije altenative a to su pod rednim brojem IV. i IV. Njihova vrijednost je 0,177, a indeks nekonzistentnosti je 0,00 Poreenje odnosa alternativa po atributu brend, najee zavisi od korisnikove odluke, koliko mu je bitna marka nekog proizvoaa. Moje miljenje o ovim odnosima je prikazano u tabeli 9.

Tabela 9. - Podaci poreenja prema brendu iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu Brend.

Slika 9..- Grafiki prikaz poreenja prema brenduNa slici 9. je grafiki prikazan odnos alternativa, a i prioritet po mom miljenju zauzima alternativa rednog broja V. Njena vrijednost je 0,383, a indeks nekonzistentnosti je 0,03.

Poreenje odnosa alternativa po atributu kvaliteta slike, je jedan od najbitnijih atributa jer svaki korisnik e se odluiti za onaj tampa koji ima najbolji kvalitet slike otiska. Unos odnosa alternativa je prikazano u tabeli 10.

Tabela 10.- Podaci poreenja prema kvalitetu slike iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu Kvalitet slike

Slika 10- Grafiki prikaz poreenja prema kvalitetu slikeNa slici 10 je grafiki prikazan odnos alternativa, kao i to da alternativa pod rednim brojem V. Posjeduje najveu vrijednost poreenja 0,268, kao i to da je njegov indeks nekozistentnosti 0,09. Najbolji do sad.

Poreenje odnosa alternativa po atributu cijene je, nije toliko bitan atirbut,al kad se porede alternative, uvijek je cilj da alternativa ima manju novanu vrijednost. Unos odnosa podataka alternativa je prikazan u tabeli 11.

Tabela 11. Podaci poreenja prema cijeni iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu - Cijena

Slika 11-Grafiki prikaz poreenja prema cijeniNa slici 11 je grafiki prikazano da prioritet ima alternativa pod rednim brojem I., to je i logino jer je ta alternativa najjeftinija. Njena vrijednost poreenja je 0,156, a indeks nekonzistenosti je 0,00.

Poreenjem odnosa izmeu alternativa po atributu tampanja monohromski ( crno bijelo) se prati poreenjem brzinom otampanih strana u minuti. Alternativa koja ima veu brzinu je prioiritet u odnosu na ostale alternative. Unos odnosa je prikazan u tabeli 12.

Tabela 12- Podaci poreenja prema stampanju monohromski iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu tampanje monohromski

Slika 12- Grafiki prikaz poreenja prema tampanju monohromskiNa slici 12 je grafiki prikazano da alternativa pod rednim brojem III ima najveu vrijednost 0,229, a njen indeks nekozistentnosti je 0,04.

Poreenje odnosa alternativa po atributu tampanje u boji, takoe se poredi brzina odnosa alternativa, alternativa koja ima najveu brzini je prioritet u odnosu na ostale.Unos podataka je prikazan u tabeli 13.

Tabela 13.- Podaci poreenja prema tampanju u boji iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu tampanje u boji

Slika 13- Grafiki prikaz poreenja prema tampanju u bojiNa slici 13 je grafiki prikazano da prioritet ima alternativa pod rednim broje I. i da je njena vrijednost 0,266, a indeks nekonzistentnosti 0,00

Poreenje odnosa alternativa po atributu kapaciteta tampe, pokazuje koliko se moe otampati mjeseno, i alternativa koja ima vei kapacitet je bolja kao prioritet. Odnos poreenja je prikazano u tabeli 14.

Tabela 14. Podaci poreenja prema kapacitetu tampe iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu kapacitet tampe

Slika 14- Grafiki prikaz poreenja prema kapacitetu tampeNa slici 14 je grafiki prikazano da prioritet ima alternativa pod rednim broje IV., koja ima vrijednost 0,244., al nekonzistentnosti je 0,00 to ne pokazuje kao bitan atribut. Poreenje odnosa alternativa po atributu utede energije, ima prioritet alternativa koja ima manju potronju energije prilikom rada, odnosno tampanja. Podaci odnosa su prikazani u tabeli 15.

Tabela 15. Podaci poreenja prema potronji energije iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu potronja energije

Slika 15-Grafiki prikaz poreenja prema potronji energijeNa slici 15 je grafiki prikazan prioritet alternative pod rednim broje I. da je njena vrijednost od 0,208 , a njen indeks nekozistentnosti je 0,00.

Poreenje odnosa alternativa po atributu dupex mehanizma, je bitan je se utedi u toneru, odnosno u potronom materijalu. Tabela 16. pokazuje odnos alternativa.Tabela 16. - Podaci poreenja prema duplex mehanizmu iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu Duplex mehanizam

Slika 16- Grafiki prikaz poreenja prema duplex mehanizmuSlika 16 pokazuje da I. i III. alternativa posjeduju ovaj atrubut, a njenova vrijednost u odnosu na ostale alternative je 0,222, a indeks nekonzistentnosti je 0,00. Poreenjem odnosa alternativa po atributu reparacije tonera/ketrida ima prioritet one alternative kojima je cijena manja potronom materijalu toneru.Tabela 17. pokazuje te odnose. Tabela 17. - Podaci poreenja prema reparaciji tonera iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenja odnosa alternative po atributu reparaciji tonera/ketrida

Slika 17-Grafiki prikaz poreenja prema reparaciji toneraNa slici 17.je prikazano, prioritet ima alternativa pod rednim brojem VI i njena vrijednost poreenja 0,480, a indeks nekonzistentnosti 0,00.

Poreenje odnosa alternative po atributu tehnologije tampe se vri na osnovu poreenja tampaa, u ovom sluaju se radi o inkjet, color laser, laserskom i matrinom tampau.

Tabela 18. Podaci poreenja prema tehnologiji tampe iz Expert Choice

Grafiki prikaz poreenje odnosa alternative po atributu- tehnologija tampe

Slika 18-Grafiki prikaz poreenja prema tehnologiji tampe

Na slici 18. prikazano je da najbolju vrijednost ima druga po redu alternativa, i njena vrijednost poreenja u odnosu na ostale aleternative je 0,234, a indeks nekozistentnosti je 0,03.6. Rangiranje reenja analize (numeriki i grafiki) AHP metod dajebrojnemogunosti,takodase,naprimjer,moe se pojaviti neka vrsta tampaa kao prioritet ponekom atributu .Na primjer, atribut kvalitet slike je znaajan.,i po ovom atributu najbolji je tampa pod rednim brojem V. Sline procjene se mogu dati i za sve ostale atribute, u zavisnosti od toga ta je najinteresantnije ili najznaajnije sa aspekta onog ko radi procjenu, u ovom sluaju zavise od osobe koja je istraivala i izvrila poreenje odnosa atributa, kao i alternativa po atributima.Na osnovu slike 2. se popunjava naredna tabela 18. Unose se ocjene preferencija za svaki atribut.Nakon unosa, vri se mnoenje sa vrijednostima poreenja odnosa sa alternativa za pojedine atribute.Tabela 18.- Rang lista prema atributima Kvalitet slik= 0,134= 0.010988

0.017554

0.017554

0.01675

0.035912

0.007236

0.028006

Rezoluciju = 0,130= 0.03432

0.03432

0.00975

0.00975

0.03432

0.00286

0.00468 Teh.tampe = 0,122= 0.0078080.028548

0.01647

0.011346

0.02501

0.005246

0.027572

Br. tampe = 0,116

mono=0,200.041064

0.0027608

0.0053128

0.0047792

0.0031784

0.0012296

0.0018328boji = 0,800.0246848

0.0207872

0.00232

0.00232

0.0220864

0.00232

0.0181888

Kap. tampe =0,091= 0.008918

0.017745

0.008918

0.022204

0.015561

0.004459

0.013286

Reparacija = 0,082

= 0.013858

0.010168

0.004264

0.004264

0.00451

0.03936

0.004838

Brend = 0,069= 0.0042090.011661

0.004209

0.0077970.026427

0.004485

0.010212Memoriju = 0,044= 0.00396

0.013552

0.00396

0.007216

0.007216

0.00088

0.007216

Nivo buke = 0,041= 0.004428

0.005535

0.005125

0.007257

0.005863

0.005535

0.007257Cijena = 0,037= 0.0057720.005476

0.005402

0.005217

0.005106

0.005069

0.004995Pot.energije= 0,036= 0.0074880.004716

0.003672

0.003168

0.003744

0.007488

0.005724Duplex meh.= 0,033= 0.0073260.003663

0.007326

0.0036630.0036630.0036630.003663

Kapac. fioke = 0,029= 0.004872

0.004872

0.005771

0.004872

0.004872

0.00058

0.003132

Dimenizije = 0,019= 0.001748

0.002033

0.002546

0.002679

0.001938

0.005985

0.00209

Teina = 0,018= 0.002178

0.00162

0.00234

0.002664

0.00126

0.00612

0.0018

Na osnovu prethodne tabele 18. , vri se sabiranje alternativa po atributima, i dobija se rang lista alternativa :

LEXMARK 0,201

SAMSUNG 0,185

EPSON WORK 0,147

HP COLOR 0,144

HP LASER 0,116 EPSON AcuLaser 0,105

EPSON LQ 0,103

Slika 19.Grafiki prikaz najbolje alternativeSlika 19. predstavlja grafiki prikaz izbora tampaa za kupovinu.7. Osjetljivost reenja za promjene odnosa atributa i promjene odnosa alternativa za atribute

Metoda daje mogunost da se radi i analiza osjetljivosti. Mogu se promjeniti prioritetiti odreenih, i posmatrati ta se deava sa tampaima, u tom sluaju. Na taj nain se mogu sagledati mogue situacije, kao i utvrditi mjere kojima bi se sprijeili mogui problemi.

Opcije koje se koriste za analizu osjetljivosti su:

Opcija Performanse

Opcija Dinamic

Opcija Gradient

Opcija Head to Head

7.1. Osjetljivost rijeenja primjenom PerformanseSlika 19. prikazuje Performanse . Na grafikom prikazu se mogu vidjeti uticaji pojedinih teina atributa na ukupni i isto tako na trenutni poredak alternativa. Ukupni poredak alternativa predstavlja poredak alternativa pod utjecajem teina svih atributa, dok trenutni poredak alternativa predstavlja promjenu prioriteta alternative pod utjecajem teine jednog atributa. Na X-osi su prikazani atributi, dok su na Y-osi prikazane teine pojedinih atributa.

Slika 20.- Performance iz Expert Choice Slika 20. pokazuje da atribut kvalitet slike ima najvei prioritet, a a LEXMARK je na prvom mjestu, i najbolji, ali ako poveamo atribut memorije do 50, na prvo mjesto dolazi tampa marke SAMSUNG, to je prikazano na slici 21.

Slika 21. Promjena vrijednosti performance iz Expert Choice7.2. Osjetljivost rjeenja primjenom opcije - Dinamic

Prema opciji "Dinamic", mogue je vidjeti kako se dinamiki mijenjaju prioriteti alternativa ukoliko se mijenjaju teine pojedinih atributa. U skladu s analiziranim modelom, vidljivo je da znaajnu prednost nad ostalima ima alternativa Lexmark Color Laser.

Slika 22.- Dinamic iz Expert Choice

Atribut kvalitet slike, prema grafiku pokazuje da zauzima prioritet u odnosu na ostale atribute. Njegov postotak je 13,4% , ali na prioritet u odnosu na ostale tampae zauzima tampa pod rednim brojem V, njegov postotak je 20,1%. Meutim kada bi atribut tehnologije tampe pomjerili do 45,7 % onda bi zauzeo prioritet tampa pod rednim brojem II., to je i prikazano na slici 23.

Slika 23.Promjena rjeenja primjenom dinamic iz Expert Choice

7.3. Osjetljivost rjeenja primjenom opcije Gradient

Osjetljivost rjeenja primjenom opcije Gradient pokazuje nam kako se mjenja prioritet alternativa ako promjenimo neki atribut. Ako kliknemo na X Axis, ponudit e nam atribute koji pokazuju, koja je alternativa prioritet u odnosu na ostale.Na slici 24. je prikazano da ima prioritet LEXMARK u odnosu na ostale tampae, ali da je izbran atrbitut kvalitet slike.

Slika 24.- Gradient iz Expert ChoiceMeutim, ukoliko promijenimo atribut mjenja se i stanje na grifiku, odnosno slici. Na slici 25. je prikazano da prioritet ima SAMSUNG tampa, ali da je drugi atribut u pitanju.

Slika 25.- Promjena atirbuta u Gradient iz Expert Choice7.4. Osjetljivost rjeenja primjenom opcije "Head to Head "

Pomou opcije u alatu Expert Choice "Head to Head " mogue je poreenjem dvije alternative prema posmatranim atributima, odnosno, odrediti koja od njih ima prednost u odnosu na drugi prema ve definiranim atributima. Kod ove opcije, ako je jedna alternativa kvalitetnija od druge , tada e povrina pravokutnika ilustracijom prikazati koliko je ta alternativa bolja, pa e povrina pravokutnika biti okrenuta boljoj alternativi. Informacija o tome koja je alternativa bolja, predstavljena je prostornom pozicijom pravokutnika. Kod opcije Head to head ukupna odluka o kvalitetu alternativa moe se uoiti iz zadnjeg pravokutnika Owerall obojenog sivom bojom.

Slika 26.- Head to Headu Expert ChoiceNa slici 26. je grafiki prikazano poreenje LEXMARK tampaa i EPSON inkjet tampaa pri emu se vidi da je LEXMARK bolji po sledeim atributima a to su: po memoriji, brendu, kvalitetu slike, kapacitetu. Na kraju se pojavila siva boja na strani LEXMARK tampaa. Meutim ako poreenje vrimo izmeu SAMSUNG CLP i EPSON WorkForce grafik e pokazat da je bolji SAMSUNG po: memoriji, brendu, kvalitetu i tehnologiji tampe, i na kraju sivi praugaonik je okrenut na lijevu stranu, odonosno stranu SAMSUNGA.

Slika 27.Promjena poreenja u opciji Head to Head u Expert ChoiceZakljuak

Odluivanje je proces stvaranja odluka koji se sastoji od odgovora na tri pitanja: to je problem koji odluivanjem treba rijeiti? Koje akcije odnosno koja rjeenja nam stoje na raspolaganju za rjeavanje problema? Koje rjeenje problema je najbolje? Problem koji smo rijeili bio je odabrati optimalan tampa. Cilj je ostvaren na temelju rezultata koji je prikazan Expert Choice-om. Odgovor na drugo pitanje. Rjeenja koja su nam bila na raspolaganju su odabrati: Epson WorkForce Pro WP- 4025 DW inkjet tampa, SAMSUNG CPL- 415 kolor laserski tampa, EPSON AcuLaser M2300DN laserski tampa, HP Laser Jet Pro 400 Printer M401a (CF270A), LEXMARK Color Laser C540n, EPSON LQ- 300+ II matrini tampa i HP Color Laser Jet Pro 200 Printer M251n ( CF146a). Najbolje je nabaviti na temelju postavljenih kriterija tampa LEXMARK Color Laser C540n.Primjenom AHP metode dolo se do zakljuka da je bolje donositi vane odluke uz pomo AHP metoda za viekriterijsko odluivanje nego na temelju intuicije. Subjektivni nain donoenja odluka mogue je djelomino optimizirati uz primjenu Expert Choice alata. Promatrajui cjelokupnu problematiku izbora tampaa, pomou viekriterijskog odluivanja koritenjem AHP metode, moe se rei da spomenuta metoda moe znaajno pomoi u cjelovitom procesu donoenja odluka ovog tipa.

Literatura[1] Boikovi Z.: Teorija odluivanja sa zbirkom rijeenih zadataka -Skripta;

Saobraajni fakultet Doboj, Doboj 2012.

[2] Izbor optimalnog tampaa zadatak Primjena Expert Choice 2000 [3] http://www.comtradeshop.com/ink_jet/hp_deskjet_1000_printer_ch340b-6943[4] http://www.obnova-tonera.com/color-hp-toneri

PAGE 19 - Dragana Ili 244/09 -