11

Sevgili Adaylar ve Değerli Öğretmenler; Bildiğinizgibiülkemizdeçeşitlialanlardasınavlaryapılmaktadır.Busınavlarınsonuçlarıdaçoğuzamangeleceğimizişekil-lendirmektedir.YıllardırÖSYM’ninçizgisinitakipedenbiryayınolarakdüşüncemizşudur:OturmuşbirsistemiolanÖSYMyineriskegirmeyerekdahaöncetestedilmiş,hatasızveseçiciolansorularıbuyıldasizesoracaktır.İştebunedenleelinizdekiçıkmışsorularkitabısizerakiplerinizkarşısındaüstünlüksağlayacaktır.

SORU:Çıkmışsorularnezamançözülür?

CEVAP:Konuanlatımçalışmadanönceçözülür.Evetdoğruokudunuz.Konuanlatımabakmadanönceçıkmışsorularçözülür.ÖSYM’ninmantığıkavrandıktansonrakonuyaonagöreçalışılır.Onagöreözetçıkartılır.Özgünsorubankalarınıçözmeyebaş-layıncasınavadayımızçözdüğüsorubankasınınÖSYMmantığınauygunolupolmadığınakendisikararverir.EnsonolarakyineÇIKMIŞSORULARikincikezçözülür.Sonuçolarakbaşarıkaçınılmazdır.

Birçokkaynakarasındaelinizdekibukaynaksizdeğerliöğrencilerimizinkısasüredecoğrafyayıgerçeksınavsorularıylapekiştirmesiamacıyladerlenmişvesizegerçekbirtekraryaptırarakbaşarıyaulaşmanızıhedeflemiştir.ElinizdekisorularısağlıklıbirbiçimdeçözdüğünüztakdirdeÖSYM’nincoğrafyasorularıylailgilimantığınıeniyişekildekavramışvesorularıçokseribirşekildeçözüyorolacaksınız.

2019KPSS’de18sorudan16tanesinideyakaladık.Yanisoruların%89’unuyakaladık.

2020TYT’de5sorudan4tanesiniyakaladık.Yani%80’iniyakaladık.

2020AYT’de17sorudan11tanesiniyakaladık.Yani%65’iniyakaladık.

Diğersınavlardadabubaşarıyıtekrarladıkvetekrarlayacağımızdaninşallaheminiz.

KaraKutuKitaplarınıhazırlarkenbirkaçkurumunsınavsorusuylayetinmedik.Bizimdiğeryayınlardanfarkımızolmalıydı.BundandolayıÖSYM’ninsınavyaptığı48kurumunarşivinin,yeninesil,güncelmüfredatauygun,sonTÜİKverileridoğrultusun-datarayarakorijinalsorularısizleresunuyoruz.

Hazırlamış olduğumuz bu kaynak ÖSYM tarafından sorulmuş 48 farklı kurumun tüm sınavlarında çıkmışMSÜS (Mil-li SavunmaÜniversitesiSınavı),YKS-TYT,AYT,KPSS (Lisans-ÖnLisans-Ortaöğretim-Lise),YGS,LYS,ÖSS,ÖYS,ÜSS,EKPSS, ÖMSS, EMSS, Adli Yargı, İdari Yargı, Hâkimlik, Kaymakamlık, İcra Sınavları, İç Denetçiliği, JANA, JANU,JOK, Kamu Yönetimi, PMYO, ALS, KBYS (Kariyer Belirleme ve Yükseltme Sınavı), KİK, MB UZMAN YARD. MHUY (MaliHizmetlerUzmanYardımcılığı),Müfettişlik,Sayıştay,TODAİE,TCZB (ZiraatBankası),ÜGYS,YÇS,MTS,YSK gibisınavlarınsorularındanoluşmaktadır.Bukadarsınavarasındanyaklaşık10.000soruiçindenKPSSmüfredatınauygunsorularıkullandık.

Bukitaphazırlanırken;

Konu özetini hücreleme sistemine göre yaptık.

Konu anlatımını hazırlarken gereksiz ayrıntıdan ve bilgi kirliliğinden ka-çındık.Güncelliğini yitirmiş, cevabı tartışmalı, müfredattan çıkartılmış konu ve sorulara yer vermedik.

ÖSYM'nin mantığını kavratmaya çalıştık.

Soruları hazırlarken kolaydan zora doğru sıra-lamaya çalıştık.Soruların hangi sınavlarda çıktığını altlarına yazdık.

Soruların hangi yıllarda çıktığını belirttik.

Testleri oluştururken mini denemeler şeklinde düzenledik.

Tüm sınavlar içinden ÖSYM'nin güncel soru mantığına uygun sorulara yer verdik.

Böyleceöğrencilerimizinkonuyusıkılmadan,zevklibirşekildeöğrenmesinegayretettik.

Coğrafyanın Kara Kutusu kitabından çalışan öğrenciler, gerçek sınav sorularıyla konuyu en iyi şekilde öğrendiklerini,ÖSYM’NİNMANTIĞINIKAVRADIKLARINI,sorularıçözdükçeyapabilmeninheyecanıvesevinciylecoğrafyayadahafazlaçalış-tıklarınıvebaşarılarınınfarkınavardıklarınıbelirtmişlerdir.

Bukitap,yorucu,ciddi,yoğunveuzunbirçalışmanınürünüdür.Sonuçtaşöylebirşeylekarşılaştık:ÖSYMaynısoruyubir-kaçdefafarklısınavlardasormuş.BundandaanlaşılıyorkiönümüzdekisizingireceğinizsınavdadaCoğrafyanınKaraKutusukitabındakisorulardandaçıkmaihtimalivardır.

Kaynağımızıntümadayveöğretmenlerimizehayırlıolması,mutluvebaşarılıbirhayataadımatmanızdayardımcıolmasıte-mennisiilefotokopiyeyönelmeyerek,kulhakkınagirmedenemeğesaygıgösterenöğrencilereveöğretmenadaylarınabaşarılardileriz.

İsmail KAYNARCAİNFORMAL YAYINLARI

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

KARA KUTU YAYIN • İNFORMAL YAYINLARI

(0539) 775 48 50

Yayınevi Kurumsal İletişim

Yeni Satış Sitemiz

Hizmetinizdedir.www.karakutuyayin.com

informalyayinlari@gmail.comkarakutuyayin@gmail.com

www.informalyayinlari.comwww.karakutuyayin.com

(0850) 346 80 00

COĞRAFYANIN KARA KUTUSUKPSS Coğrafyanın Kara Kutusu özel baskısıdır. ÖSYM tarzında değil bizzat ÖSYM arşividir.

Güncel müfredata göre, gerçek sınav sorularıyla hazırladık.E-KPSS adaylarımız, EMSS, ÖMSS, E-KPSS, JANA, PMYO, ALS, KPSS, ÖSS ve TYT sorularını çözebilir.

Sorular üzerinde sadece yazım ve noktalama düzeltmesi yapılmıştır.

ÖSYM sorularını gören uzman kadro tarafından hazırlandı.

Ayrıntı Matbaacılık / Ankara / 13987

Basımevi/BasımYeri/Sertifika

İnformal YayınlarıÖSYM’yetelifödeyereksorularınbirebirorijinalinikullanmaktadır.

TOPLU SİPARİŞ HATTI0505 502 02 06

www.kafkasdagitim.com(0850)8851526(0551)4409999(0546)4400526(0535)1038950(0222)2203687

Hamit YILMAZ

YayınaHazırlayan

İmran KAYNARCA

İmtiyazSahibi

33679

YayıneviSertifikaNo

978-605-83543-8-8

ISBN

İsmail KAYNARCA

Kurucu-YayınSahibi

Sevil GÖK

GenelYayınKoordinatörü

Murat ERENveİnformalYayınlarıYayınEkibi

KapakGrafikTasarım

Bu kitabın her türlü yayım hakkı İmran KAYNARCA ve

İsmail KAYNARCA – İNFORMAL YAYINLARI’na aittir.

Bukitabınbaskısından5846ve2936FikirveSanatEserleriYasasıHükümlerigereğinceve6279sayılıÇoğaltılmışFikirveSanatEserleriniDerlemeKanunuve2919sayılıTBMMGenelSekreterliğiTeşkilatKanunugereğincekaynakgös-terilerek bile olsa alıntı yapılamaz. Herhangi bir şekildeçoğaltılamaz, depolanamaz, genel ağ ve diğer elektronikortamlardayayımlanamaz.

BU KİTAP T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞIBANDROLÜYLE SATILMAKTADIR.

İnformal Yayınları Yayın Ekibi

Dizgi&Mizanpaj

Sevil GÖK & Hacı Ahmet YÜCE

Editör-Redaktör

TÜRKİYEANA DAĞITIM

Halil İbrahim DEMİR & Sultan YALINKILIÇLI (Şablon Tasarım)

veİnformalYayınlarıYayınEkibi

İçerikGrafikTasarım

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

33

1. BÖLÜM

COĞRAFYANIN KONUSU , BÖLÜMLERİ, İLKELERİ 7-10

COĞRAFYANIN KONUSU 7

FİZİKİ COĞRAFYA 7

BEŞERİ EKONOMİK COĞRAFYA 7

BÖLGESEL COĞRAFYA (YEREL COĞRAFYA) 8

COĞRAFYANIN İLKELERİ 8

COĞRAFYANIN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ 8

COĞRAFYANIN KONUSU , BÖLÜMLERİ, İLKELERİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 9

2. BÖLÜM

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU VE JEOPOLİTİĞİ 11-28

COĞRAFİ KONUM 11

TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI 11

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU VE JEOPOLİTİĞİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 13

3. BÖLÜM

TÜRKİYE İKLİMİ 29-56

TÜRKİYE'DE İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 29

TÜRKİYE'DE İKLİM ELEMANLARI 29

TÜRKİYE İKLİMİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 33

4. BÖLÜM

TÜRKİYE’NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ VE TOPRAK TİPLERİ 57-68

TÜRKİYE'DE BİTKİ ÖRTÜSÜ 57

TÜRKİYE'DE BAŞLICA BİTKİ TÜRLERİ 57

TÜRKİYE'DE TOPRAK TİPLERİ 58

TÜRKİYE'NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ VE TOPRAK TİPLERİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 59

5. BÖLÜM

TÜRKİYE’NİN YER ŞEKİLLERİ 69-106

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ 69

TÜRKİYE'NİN DAĞLARI VE ÖZELLİKLERİ 69

TÜRKİYE'NİN PLATOLARI VE ÖZELLİKLERİ 70

TÜRKİYE'NİN OVALARI VE ÖZELLİKLERİ 70

TÜRKİYE'NİN AKARSULARI VE ÖZELLİKLERİ 70

TÜRKİYE'NİN GÖLLERİ VE ÖZELLİKLERİ 71

TÜRKİYE'DE KARSTİK ŞEKİLLER VE ÖZELLİKLERİ 72

TÜRKİYE'DE YER ALTI SULARI VE KAYNAKLAR 72

TÜRKİYE'DE BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ 72

TÜRKİYE'DE RÜZGÂRLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ 73

TÜRKİYE'DE DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ 73

TÜRKİYE'DEKİ KIYI TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ 73

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 75

6. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE DOĞAL AFETLER VE ÇEVRE SORUNLARI 107-118TÜRKİYE'DEKİ DOĞAL AFETLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ 107TÜRKİYE'DE KÜTLE HAREKETLERİ 107TÜRKİYE'DE EROZYON 107TÜRKİYE'DE SEL VE TAŞKINLAR 107TÜRKİYE'DE ÇIĞ 108TÜRKİYE'DE ORMAN YANGINLARI 108TÜRKİYE'DE DEPREMLER 108TÜRKİYE'DE ÇEVRE SORUNLARI 108TÜRKİYE'DE DOĞAL AFETLER VE ÇEVRE SORUNLARI ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 109

7. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE NÜFUS VE YERLEŞME 119-154TÜRKİYE'DE NÜFUS VE YERLEŞME 119TÜRKİYE'DE 1927 - 2019 DÖNEMİNDE NÜFUS SAYIMLARI VE ARTIŞIN YORUMLANMASI 119TÜRKİYE'DE NÜFUSUN DAĞILIŞI 119TÜRKİYE'DE NÜFUS YOĞUNLUĞU 120TÜRKİYE'DE NÜFUSUN YAPISAL ÖZELLİKLERİ 120TÜRKİYE'DE NÜFUS HAREKETLERİ (GÖÇLER) 121TÜRKİYE'DE YERLEŞME 122TÜRKİYEDE NÜFUS VE YERLEŞME ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 123

8. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE TARIM 157-200TARIMIN TÜRKİYE İÇİN ÖNEMİ 157TÜRKİYE'DE TARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 157TÜRKİYE'DE TARIM İŞLEME METOTLARI 157TÜRKİYE'DE TARIM ALANLARI 157TÜRKİYE'NİN ÖNEMLİ TARIM ÜRÜNLERİ 158TÜRKİYE'DE SERACILIK VE TURFANDACILIK 158TÜRKİYE'DE TARIM ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 159

9. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE HAYVANCILIK 201-216TÜRKİYE'DE HAYVANCILIĞIN GENEL ÖZELLİKLERİ 201TÜRKİYE'DE HAYVANCILIK TÜRLERİ 201TÜRKİYE'DE ARICILIK VE İPEKBÖCEKÇİLİĞİ 201TÜRKİYE'DE BALIKÇILIK 202TÜRKİYE'DE HAYVANCILIK ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 203

10. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI 217-234TÜRKİYE'DE MADENCİLİK 217BAZI ÖNEMLİ MADENLERİMİZ VE BAŞLICA ÇIKARIM ALANLARI 217TÜRKİYE'DE ENERJİ KAYNAKLARI 218BAŞLICA ENERJİ KAYNAKLARIMIZ 218TÜRKİYE'DE MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 221

İ Ç İ N D E K İ L E RTAKDİM .................................................................................................1

KÜNYE ..................................................................................................2

İÇİNDEKİLER ........................................................................................3

ÖSYM'NİN İKİZ VE BENZER SORULARI .............................................5

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

4444

11. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE ULAŞIM 235-248

TÜRKİYE'DE ULAŞIM'IN GENEL ÖZELLİKLERİ 235

TÜRKİYE'DE KARA YOLU ULAŞIMI 235

TÜRKİYE'DE DEMİR YOLU ULAŞIMI 235

TÜRKİYE'DE DENİZ YOLU ULAŞIMI 236

TÜRKİYE'DE HAVA YOLU ULAŞIMI 236

TÜRKİYE'DE BORU HATTI ULAŞIMI 236

TÜRKİYE'DE ULAŞIM ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 237

12. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE SANAYİ 249-270

TÜRKİYE'DE SANAYİNİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ 249

TÜRKİYE'DE BAŞLICA SANAYİ KOLLARI VE ÖZELLİKLERİ 249

TÜRKİYE'DE SANAYİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 251

13. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE TİCARET 271-280

TÜRKİYE'DE TİCARETİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 271

TÜRKİYE'NİN İHRAÇ ÜRÜNLERİ 271

TÜRKİYE'NİN İTHAL ÜRÜNLERİ 271

TÜRKİYE'NİN TİCARET YAPTIĞI ÜLKELER 272

TÜRKİYE'DE TİCARET ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 273

14. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE TURİZM 281-290

TÜRKİYE'DE TURİZM 281

TURİZM GELİRİ VE TÜRÜNE GÖRE BÖLGELERİMİZ 281

BAZI ÖNEMLİ TURİZM DEĞERLERİMİZ 281

TÜRKİYE'DE TURİZM ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 283

15. BÖLÜM

TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ BÖLGELERİ 291-336

KARADENİZ BÖLGESİ 291

MARMARA BÖLGESİ 292

EGE BÖLGESİ 293

AKDENİZ BÖLGESİ 295

İÇ ANADOLU BÖLGESİ 297

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ 299

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ 301

TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ BÖLGELERİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ 303

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

544

ÖSYM’NİN İKİZ VE BENZER SORULARI

Türkiye’de yıllık ortalam

a yağış tutarının fazla oldu-

ğu kesimlerde nüfus yoğun

luğu da genellikle fazla-

dır.

Aşağıda verilen illerin h

angisi bu genelleme-

ye uymaz?

A) Ordu B) İzmir

C) Trabzon

D) Muğla

E) İçel

İcra Md. ve Md. Yrd. - 2010

ÖYS - 1982

Genellikle Türkiye’nin bol yağış alan yerleri nüfus-ça yoğun olan yörelerdir.

Bu genellemeye aşağıdaki yörelerden han-gisi uymaz?

A) Trabzon B) Aydın C) Bursa D) Muğla E) Hatay

Türkiye’de genellikle, kış mevsimi serin ve yağışlı geçen yerlerde nüfus yoğunluğu fazladır. Aşağıdaki yerlerden hangisi bu genelleme-

ye uymaz?

A) Doğu Karadeniz kıyı kesimi B) Menteşe Yöresi C) Güney Marmara D) Gediz Ovası

E) Çukurova ÖSS - 1996

Aşağıdakilerin hangis

inde sıcaklık ve yağış ko-

şulları elverişli olduğu hâ

lde nüfus yoğunluğu

azdır?

A) Menteşe Yöresi

B) Büyük Menderes Vadisi

C) Edremit Körfezi

D) İskenderun Körfezi

E) Gediz Vadisi

EKPSS-2014

EKPSS-2014

Türkiye’de en önemli üretim alanı Ergene Havza-sı olan ve son yıllarda bitkisel yağ üretimindeki kullanımı nedeniyle iç bölgelerdeki bazı alanlar-da da tarımı yapılan bitki aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Ayçiçeği B) Soya C) Zeytin D) Pamuk E) Mısır

ALS - 2011

Aşağıdakilerden hangisi, doğal çevrenin insan yaşamı-na olan etkisine örnek olarak gösterilemez?A) Çayırların yaygın olduğu Erzurum-Kars Platosu’nda

büyükbaş hayvancılık yapılmasıB) Ürgüp-Göreme çevresinde ev yapımında volkanik taş kullanılması

C) Karadeniz’de balıkçılığın önemli bir geçim kaynağı olması

D) İç Anadolu’da buğday tarımının yaygın olmasıE) Şanlıurfa’nın önemli bir dinî turizm merkezi olması

KPSS-2003

Ülkemizde en çok Mar

mara Bölgesi’nin Trakya

kesiminde yetiştirilen tarı

m ürünü aşağıdakiler-

den hangisidir?

A) Zeytin B) Fındık

C) Mısır

D) Ayçiçeği

E) İncir

YGS - 2014

İnsanlar, binlerce yıld

ır doğa ile uyum içerisinde

yaşamaya de-

vam etmiş ve bu süreçte do

ğanın özelliklerini keşfeder

ek yaşamı

kolaylaştırmaya çalışmıştır.

Ancak zamanla insan doğ

a etkileşi-

minde insan daha baskın bir

duruma geçmiştir.

Buna göre aşağıdakilerd

en hangisi, parçada bel

irtilen

duruma örnek gösterile

mez?

A) Sulak alanların kurutu

larak tarım yapılması ve üre

tim artışı

B) Su kaynaklarına yakın

alanların yerleşme yeri ola

rak seçil-

mesi

C) Barajlar yapılarak sel v

e taşkınlardan korunma, en

erji üreti-

mi

D) Kutuplara yakın alanla

rdaki yer altı kaynaklarının

çıkarıl-

ması ve işlenmesi

E) Fay hatlarının bulundu

ğu alanlarda depreme dayan

ıklı yapı-

ların inşa edilmesi

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

6

ÖSYM’NİN İKİZ VE BENZER SORULARI

KPSS - 2006

Türkiye’de çay işleme

kuruluşlarının yeri belirl

enir-

ken, aşağıdaki özelliklerde

n hangisine öncelik verildi

-

ği söylenebilir?

A) Ham maddeye yakınlık

B) Enerji üretim merkezler

ine yakınlık

C) İş gücü sağlamada kolay

lık

D) Pazarlama olanaklarını

n varlığı

E) Ulaşım olanaklarının g

elişmişliği

(Not:Bu soru daha önce

tam 38 defa soruldu.) KPSS - 2001

(Not:Bu soru daha önce tam 38 defa soruldu.)

Çay ve fındık fabrikaları ile orman ürünleri işletmeleri Doğu Karadeniz Bölümü’nde yaygındır.Bu durum, endüstri tesislerinin kuruluş yeri ile

aşağıdakilerden hangisi arasındaki ilişkiye ör-nektir?A) Su kaynaklarının fazlalığıB) Ham madde sağlama kolaylığıC) Enerji kaynaklarının varlığıD) Kara ve deniz ulaşımının gelişmişliği E) Tüketim alanlarına yakınlığı

KPSS - 2000 (Not:Bu soru daha önce tam 38 defa soruldu.)

Zeytinyağı Edremit Körfezi çevresinde, ayçiçeği yağı Ergene Havzasında, mısırözü yağı Karadeniz’in kıyı ke-siminde diğer yörelerdekine göre daha fazla üretilmekte-dir.Bu durum, Türkiye’de bitkisel yağ üretiminin belirli yerlerde yoğunlaşmasında aşağıdakilerin hangisinin etkili olduğunun göstergesidir?A) Ulaşım olanakların elverişliliğiB) Ham maddeye yakınlıkC) Tüketiciye yakınlıkD) Dış satım olanaklarının fazlalığıE) Kalifiye işçi sağlamada kolaylık

KPSS - 2012

(Not:Bu soru daha önce

tam 38 defa soruldu.)

Endüstri kuruluşların

ın yer seçimini belirleyen et

menler

göz önüne alındığında Ka

radeniz’in kıyı kesiminde

çay,

fındık ve kâğıt endüstrisin

in gelişmesinde aşağıdakil

er-

den hangisinin etkisi daha

fazladır?

A) Sermaye B) Nitelik

li iş gücü C) Ham madde

D) Ulaşım

E) Enerji

Bir yerin matematik konum

u neyi gösterir?

A) Büyük denizlere olan uza

klığını

B) İşlek kara ve deniz yollar

ına göre yerini

C) Büyük kentlere olan yak

ınlığını

D) Deniz düzeyinden olan

yükseltisini

E) Ekvator'a ve Başlangıç M

eridyeni'ne göre yerini

PMYO - 2002

Bir yerin matematik konumu neyi gösterir?A) Büyük denizlere olan uzaklığınıB) İşlek kara ve deniz yollarına göre yeriniC) Büyük kentlere olan yakınlığınıD) Deniz düzeyinden olan yükseltisiniE) Ekvator'a ve Başlangıç Meridyeni'ne göre yerini

ÖSS - 1988

ÜSS - 1979

Türkiye’de çiftçiler yeterli tarım ilaçlarına, gübre ve su-lama olanaklarına kavuşturulursa, tarım alanlarında görülebilecek en belirgin değişiklik aşağıdakilerden hangisi olur?

A) Orman alanlarının daralması B) Tarım işçilerinin çoğalması C) Belirli bölgelerin belirli ürünlere ayrılması D) Toprağın her yıl kullanılabilmesi E) İlkel tarım yöntemlerinin bırakılması

Türkiye’de çiftçiler yete

rli tarım ilaçlarına, gübre v

e su-

lama olanaklarına kavuştu

rulursa, tarım alanlarında

görülebilecek en belirgin

değişiklik aşağıdakilerden

hangisi olur?

A) Orman alanlarının dar

alması

B) Tarım işçilerinin çoğalm

ası

C) Belirli bölgelerin belirli

ürünlere ayrılması

D) Toprağın her yıl kullan

ılabilmesi

E) İlkel tarım yöntemlerini

n bırakılması

PMYO - 2001

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 7

KARA KUTU KİTAPLARI

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

6

COĞRAFYANIN KONUSU

Coğrafya,insanıniçindeyaşadığımekânıveonunlaolankarşılıklıilişkileriniinceler.İnsanveonunfaaliyetlerinisür-dürdüğümekân,coğrafyanınincelemekonusunuoluştu-rur.İnsanınilişkiliolduğubumekân,canlıvecansızçev-redenoluşur.

Coğrafyanın konusunu: hava küre (atmosfer), su küre(hidrosfer),taşküre(litosfer)vecanlılarküresi(biyosfer)oluşturur.

1- FİZİKİ COĞRAFYA

Doğalcoğrafikonularındağılışınıinceler

Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi):Yerinşekillenmesin-deetkiliolaniçkuvvetlervedışkuvvetleriinceler.Volka-nizma,Deprem,Dağ,Ova,Plato,Vadi vbyerşekilleriniinceler.Klimatoloji (İklim Bilimi):İklimin,İklimelemanlarınında-ğılışınıözellikleriniveiklimtipleriniinceleyenfizikicoğraf-yanınbilimdalıdır.Hidrografya (Sular Coğrafyası): Okyanuslar, denizler,göller,akarsular,kaynaksuları,yeraltısularınındağılışınıveözellikleriniinceler.Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitkilerilehayvan-larınyeryüzünedağılışınıve budağılışaetkieden fak-törleriinceler.Toprak Coğrafyası:Toprakdağılışıveözelliklerini ince-ler.

Doğal Afetler Coğrafyası: Dünyada meydana gelendoğal afetlerin dağılışı, nedenleri ve sonuçları üzerindedurur.Kartografya (Harita Bilgisi): Haritalarınçizimiveharita-lardanyararlanmaesaslarıgibikonularıinceler.

Matematik Coğrafya: Dünya’nın şekli, sonuçları,Dünya’nın günlük ve yıllık hareketi,Gezegenler,Güneşsistemi

2- BEŞERİ EKONOMİK COĞRAFYA

İnsanfaaliyetlerinindağılışınıinceler.

Nüfus Coğrafyası:Nüfusunözellikleri,dağılışı,nüfuspi-ramitleri,nüfusyoğunlukları,göçlervbinceler.

Yerleşme Coğrafyası: Yerleşmetipleri,yerleşmeşekille-ri,yerleşmeçeşitleri

Kültürel Coğrafya: Toplumlarınkültürelözellikleriniince-ler.

Siyasi Coğrafya:Siyasifaaliyetlerinetkilerini,özelliklerinivedağılışınıinceler.

Tarihî Coğrafya: Coğrafyanıntarihselgelişimsüreçleri

Tarım Coğrafyası (Ziraat Coğrafyası): Tarımsalekimvedikimişleri,hayvancılık,balıkçılık,ormancılıközelliklerivedağılışıhakkındabilgileriçerir.

Sanayi Coğrafyası: Sanayininkuruluşyeriseçimindeet-kiliolanfaktörlervesanayikollarınındağılışı.

BÖLÜM1

COĞRAFYANIN KONUSU, BÖLÜMLERİ, İLKELERİ

Canlı Çevre Elemanları

Bitki İnsan Hayvan

Cansız Çevre Elemanları

Taşküre Suküre Havaküre

Coğrafyanın Bölümleri

FizikiCoğrafya

BeşeriEkonomikCoğrafya

BölgeselCoğrafya-Jeomorfoloji-Klimatoloji-Hidrografya-Biyocoğrafya-ToprakCoğrafyası-DoğalAfetler-Kartografya

-NüfusCoğrafyası-YerleşmeCoğrafyası-KültürelCoğrafya-SiyasiCoğrafya-TarihiCoğrafya-TarımCoğrafyası-SanayiCoğrafyası-UlaşımCoğrafyası-EnerjiCoğrafyası-TicaretCoğrafyası-TurizmCoğrafyası-SağlıkCoğrafyası

-BölgelerCoğrafyası-ÜlkelerCoğrafyası-KıtalarCoğrafyası

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

8

KARA KUTUKİTAPLARI

Coğrafyanın Kara Kutusu

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

Nedensellik İlkesi

Coğrafya bilimi bazı bilimlerde olduğu gibi olayların ne-denlerivesonuçlarıüzerindedurur.Bütünbilimlerdeoldu-ğugibicoğrafyadada“neden”sorususıksıksorulur.Busorununcevabımutlakaverilmelidir.Çünküherşeyinbirnedenivardır.Ayrıcahernedenindebir takımsonuçlarıvardır.Coğrafyaherolayındasonuçlarınımutlakaaçık-lamaktadır.

COĞRAFYANIN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ

Coğrafyadoğalortamı,doğalortamileinsanarasındakietkileşimleriincelerkenbirçokbilimdendefaydalanır.Fizik:Yerçekimi,merkezkaçkuvveti,hareket,güç,enerjigibikonularda,Kimya:Su,çözünme,çökelme,karstikşekillerinoluşumugibikonularda,Biyoloji: Bitkilerinyaşhalkalarındaniklimşartlarınaulaş-ma,hayvanvebitkidağılışıgibikonularda,Matematik:Dünya’nınşekli,boyutları,yerelsaatler,ha-ritalardauzunluk,alan,eğimbulma,sıcaklıkhesaplamagibikonularda,Tarih:Geçmişdönemlereaitcoğrafiolaylarınortayaçı-karılmasında,Astronomi:Dünya’nıngeçmişi,Güneşsistemi,Ay,Gü-neştutulması,Aytutulmasıgibikonularda,Jeoloji: Yerkabuğununyapısıveoluşumugibikonularda,Meteoroloji:Atmosfer olaylarının incelenmesinde, iklimşartlarınıoluşturanverilerintoplanmasında,Türkçe, Edebiyat:Doğayaaitbetimleme,şiirgibikonu-larda,Ekonomi: Geçim kaynaklarının belirlenmesi, mallarınüretilmesi, dağıtılması, pazarlanması, turizm gibi konu-larda,İstatistik:Ülkeyeait çeşitli coğrafi verilerin tespit ediliprakamlarlaifadeedilmesigibikonularda,Sosyoloji:Toplumhayatındameydanagelendeğişimler,yerleşmelergibikonularda,coğrafyaylabağlantılıdırlar.Jeofizik:Yerküreninfizikselözellikleriniinceler.Botanik:Bitkileriinceleyenbilimdalıdır.Zooloji: Hayvanlarıinceleyenbilimdalıdır.Hidroloji:Suyuinceleyenbilimdalıdır.Petrografi:Taşlarıinceleyenbilimdalıdır.Pedoloji:Toprakveoluşumunuinceler.Demografi:Nüfusuinceleyenbilimdalıdır.

Ulaşım Coğrafyası:Ulaşımsistemleri,ulaşımınfaaliyet-lerinietkileyenfaktörler,enerjitaşımacılığıvb.

Enerji Coğrafyası: Enerji kaynaklarının dağılışını, ma-denlerindağılışı,çıkarılmasıişlenişigibikonular.

Ticaret Coğrafyası: Ticari faaliyetlerin dağılışı çeşitleriözellikleriüzerindedurur.

Turizm Coğrafyası: Turizmin etkileri, dağılışı, çeşitleriözellikleriüzerindedurur.

Sağlık Coğrafyası: Hastalıklarındağılışı,sağlıkkoşulları,özelliklerivb.

3- BÖLGESEL COĞRAFYA (YEREL COĞRAFYA)

Bölgeler Coğrafyası:Dünyanınveyabirülkenincoğrafişartlarıayrıolanbölgelerinözellikleriniinceler.

Ülkeler Coğrafyası:Ülkelerincoğrafiözellikleriniinceler.

Kıtalar Coğrafyası:Kıtalarıncoğrafişartlarınıinceler.

COĞRAFYANIN İLKELERİ

Coğrafyanınprensipleriherbilimdeolduğugibicoğrafyanındakendine özgü yöntem ve ilkeleri bulunmaktadır. Dağılış ilkesi(Yayılmailkesi),Bağlantıilkesi(Karşılıklıilgiilkesi),Nedensellikilkesi(Sebep-Sonuçilkesi)

1. Dağılış İlkesi

Coğrafyayaözgübir ilkedir.Coğrafyabilimininenbaştagelen ilkesidir.Coğrafyanınneden,sonuçvebağlantı il-kelerinin haritaya aktarılması dağılış ilkesi ile açıklanır.Haritalaraaktarılankonularbuilkeilealakalıdır.●YatayDağılış:Dağılışıolankonularınyataybirşekildedağılması.ÖrneğintarımürünlerininTürkiye’yedağılışı●DikeyDağılış:Dağılışıolanşeylerinharitaüzerindeeşyükseltieğrisikullanarakgösterilmesi.ÖrneğinTürkiyefi-zikiharitasıbutürdenbirdağılışasahiptir.●ZamandaDağılış:Dağılışınzamanaralığındagösteril-mesi.ÖrneğinTürkiye’ningeçmiştengeleceğenüfusde-ğişimgrafikleri

2. Bağlantı İlkesi

Coğrafiolaylarınbirbirleriileolanbağlantılarınınincelen-mesidir.Coğrafyanınilkesiolanherolayveolguyinecoğ-rafyanınbaşkaolayveolgularınabağlıveilgilidir.Coğrafiolaylarınbirbiriilekarşılıklıilişkileriniaraştırır.Bunedenlecoğrafiolaylarincelenirkenaralarındakikarşılıklıilişkiyanibağlantılarıortayakoyar.

BÖLÜM 1COĞRAFYANIN KONUSU, BÖLÜMLERİ, İLKELERİ

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 9

KARA KUTUKİTAPLARI

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

COĞRAFYANIN KONUSU, BÖLÜMLERİ, İLKELERİ ÇIKMIŞ SORU TESTLERİ

1. (I) Oba, göçebe aileler tarafından kullanılan kırsal yer-leşme türüdür. (II)Obayerleşmeleri,OrtaKaradenizveAdanabölümlerindeyaygındır.(III)Türkiye’dekiobayer-leşmelerininyarısındanfazlasıbuikibölümdeyeralmak-tadır. (IV)Asılekonomik fonksiyonuhayvancılıkolanbuyerleşmeşeklindebarınmagereksinimigenellikleçadırlarkarşılamaktadır(V)Sürüleridahaçokküçükbaşhayvan-lardanoluşanobalardaçadırlarınyanısıraağıldabulun-maktadır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde coğrafyanın dağılış ilkesi kullanılmıştır?

A)IveII B)IIveIV C)IIveIIID)IIIveV E)IVveV

(ÖSS-2008)

2. • Bulunduğunuzyerleşmedenekadarinsanyaşıyor?• Çevrenizdehangiürünleryetiştiriliyor?• Isınmaihtiyacınızıhangikaynaklardankarşılıyorsu-

nuz?• Çevrenizdekibinalarınyapımındanetürmalzemeler

kullanılıyor?Yukarıdaki sorularla yoklanmak istenen bilgiler ara-sında, coğrafyanın hangi alt alanına ait inceleme ko-nuları yoktur?

A)NüfusCoğrafyası B)UlaşımCoğrafyasıC)TarımCoğrafyası D)EnerjiCoğrafyası

E)YerleşmeCoğrafyası(YGS-2017)

3. CoğrafyaöğretmeniŞebnemHanım,sınıfındakiöğrenci-leri gruplara ayırmış ve onlardan yaşadıkları yerin eko-nomik,kültürelveteknolojikimkânlarınıaraştırarakraporhâlinegetirmeleriniistemiştir.

Buna göre;

Erinç grubu:Bölgelerindenetürhayvanlarınyetiştirildi-ğinivekültürbalıkçılığıileuğraşanişletmeleri,

İzbırak grubu: Yaşadıkları alandaki İnternet, yazılı vegörsel medya hizmetleriyle bunların kullanılabilirlik du-rumlarını,

Tümertekin grubu: Bölgelerinde faaliyette bulunan ikitermal tesisi ve bu tesislere kaynak olan sıcak sularınçıktığıalanlarıraporhâlinegetirereksınıftasunmuşlardır.

Grupların çalışma konularına bakıldığında aşağıdaki-lerin hangisinde, beşerî coğrafyanın alt dalıyla ilişki-lendirilecek bir rapor çalışması yapılmamıştır?

A)Nüfuscoğrafyası B)TurizmcoğrafyasıC)Tarımcoğrafyası D)Enerjicoğrafyası

E)Ulaşımcoğrafyası(YGS-2013)

4. Aşağıdaki grafikte Beşerî Coğrafya’nın bazı alt dallarıgösterilmiştir.

Bu grafikte numaralandırılarak boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

I II

A) NüfusCoğrafyası SiyasiCoğrafya

B) BitkiCoğrafyası NüfusCoğrafyası

C) TurizmCoğrafyası BitkiCoğrafyası

D) SiyasiCoğrafya ToprakCoğrafyası

E) ToprakCoğrafyası TurizmCoğrafyası

(TYT-2019)

5. Bir ülkenin coğrafi konumu, büyüklüğü, şekli, arazi yapısı, iklimi ve doğal kaynaklarının milletlerarası po-litikada oynadığı rol aşağıdaki bilim dallarından han-gisinin oluşmasına neden olmuştur?

A)Tarih B)Jeopolitik C)CoğrafyaD)Sosyoloji E)Arkeoloji

(ÖSS-1995)

6. I. Tarım teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak ta-rımsalveriminartması

II. Taşkömürüyataklarınınbulunduğualanlardasanayifaaliyetleriningelişmesi

III.Bitkiörtüsününtahripedildiğialanlardaerozyonriski-ninartması

IV.Yapımalzemesininkerpiçolduğualanlardadepreminyıkıcıetkisininfazlaolması

Yukarıdakilerden hangileri ekonomik coğrafyanın doğrudan inceleme konuları arasında yer alır?

A)IveII B)IveIII C)IIveIIID)IIveIV E)IIIveIV

(LYS-2016)

Beşeri Coğrafya

EnerjiCoğrafyası

YerleşmeCoğrafyası

.............I.............

............II.............

UlaşımCoğrafyası

TEST 1

DOĞRU

YANLIŞ

BOŞ

NET

1–C 2–B 3–A 4–A 5–B 6–AÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 11

KARA KUTU KİTAPLARI

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

Güney’indenkuzeyinegidildikçe (Kuzey Yarım Küre’de olmanın sonucu);

Î Güneşışınlarınıngelişaçısıküçülür.

Î Gölgeboyuuzar.

Î Kıyılardasıcaklıkvebuharlaşmaazalır.

Î Denizlerintuzluluğuazalır.

Î Yerçekimiartar.

Î Güneşışınlarınınatmosferdealdığıyolvetutulmaoranıartar.

Î Gecegündüzsürelerininfarkıartar.

Î Çizgiselhızazalır.

Î Tanvegurubsüresiuzar.

Dağların güneye bakan yamaçları bakı etkisindedir (Yengeç Dönencesinin kuzeyinde olmasının sonucu).

Bunedenledağlarıngüneyebakanyamaçlarında;

Î Güneşışınlarınıngelişaçısıdahabüyüktür.

Î Güneşlenmesüresidahafazladır.

Î Sıcaklıkvebuharlaşmadahafazladır.

Î Tarımürünlerininolgunlaşmasüresidahakısadır.

Î Nüfusveyerleşmedahayoğundur.

Î Karlıvedonlugünsayısıdahaazdır.

Î Tarım, orman ve yerleşmenin üst sınırı ile kalıcıkarınaltsınırıdahayüksektir.

b. Boylamına (26-45⁰ Doğu) Bağlı Sonuçlar:

Greenwich’in (Başlangıç Meridyeni) doğusunda (DoğuYarımküre)bulunur.

Endoğusuileenbatısıarasında19boylamve76’yerelsaatfarkıvardır.

İkinciveüçüncüsaatdilimleriüzerindedir.

Aynıandatekortaksaatkullanılır.(2016yılındanitibarenIğdırilimizdengeçen45°Doğumeridyeniyani3.saatdili-miulusalsaatolarakkullanılmaktadır.)

BÖLÜM2

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU VE JEOPOLİTİĞİ

COĞRAFİ KONUM

Dünyaüzerindeki herhangi bir yerin bulunduğu konuma, yere“coğrafi konum”denir.Coğrafikonummatematik (mutlak)veözel(göreceli)konumolmaküzereikişekildeifadeedilir.

1. TÜRKİYE'NİN MATEMATİK (MUTLAK) KONUMU VE SONUÇLARI

Dünya üzerindeki bir noktanın enlem ve boylam dereceleriy-le yerinin belirlenmesine o yerin matematiksel konumu denir.Türkiye36-42⁰Kuzeyparalellerive26-45⁰Doğumeridyenleriarasındadır.Türkiye’ninmatematikkonumununortayaçıkardığıetkivesonuçlarşöyledir:

a. Enlemine (36-42⁰ Kuzey) Bağlı Sonuçlar:

KuzeyYarımKüre’ninortakuşağındabulunur.

Ilımaniklimkuşağınıngüneyindeyeralır.

Türkiye’de görülen iklim tipleri ılıman karakterlidir (Orta Kuşak’ta olmanın sonucu).

Akdeniziklimsektörününetkisindedir.(Orta Kuşak’ta ol-manın sonucu).

Kışdönemindeyoğunolarakcephesistemlerininveya-ğışlarınınetkisindedir(Orta Kuşak’ta olmanın sonucu).

Güneş ışınlarını dik açı ile alamadığı gibi, ışınların yıliçerisinde geliş açısı arasındaki fark çok fazladır. (Orta Kuşak’ta olmanın sonucu).

Yıllıksıcaklık farkları fazlaveyıl içerisindedörtmevsimözellikleribelirgindir.(Orta Kuşak’ta olmanın sonucu).

Gölge boyu asla sıfır olmamakla birlikte gölgeler daimakuzeyedüşmektedir(Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde olmasının sonucu).

Batı rüzgârlarının etkisindedir (Orta Kuşak’ta olmanın sonucu).

Güneyden gelen rüzgârlar sıcaklığı yükseltir, kuzeydengelenrüzgârlarsıcaklığıdüşürür.(Kuzey Yarım Küre’de olmanın sonucu).

Ülkemizinenkuzeyi ileengüneyiarasındakikuşuçuşuuzaklık666km’dir.

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 15

KARA KUTUKİTAPLARI

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

1. Türkiye kışın genellikle kuzey sektörlü soğuk ve nemlihavakütlelerinin,yazınisegüneysektörlüsıcakvekuruhavakütlelerininetkisindekalır.

Bu durum Türkiye’nin başlıca hangi özelliğinden kay-naklanmaktadır?

A)OrtakesimlerindegenişdüzlüklerinbulunmasındanB)ÜçtarafınındenizlerleçevriliolmasındanC)Kuzeyindevegüneyindeyüksekdağsıralarınınbulun-

masındanD)OrtalamayükseltisininfazlaolmasındanE)Mutlakkonumundan

(KPSS-2015)

2. İstanbul, Çanakkale, Muğla ve Kocaeli illerinin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A)TopraklarınınfarklıkıtalardaolmasıB)MakibitkiörtüsününyaygınolmasıC)BirdenfazladenizekıyısınınolmasıD)YüzeyşekillerininsadeolmasıE)Koyvekörfezlerinfazlaolması

(ÖMSS-2012)

3. Aşağıdakilerden hangisi bir ülkenin jeopolitik duru-munu belirleyici “değişmeyen” türden bir etkendir?

A)Ekonomikyapısı B)SiyasalpolitikasıC)Sosyo-kültüreldeğerleri D)Askerigücü

E)Coğrafikonumu(ÖYS-1984)

4. Bir ülkenin jeopolitiğini oluşturan ana unsurlar;

I. sosyo-kültüreldeğerleri,II. ekonomikdeğerleri,III.coğrafikonumu,IV.askerideğerleriolarakbelirlenmiştir.Bunlardan hangileri, bir ülke jeopolitiğinin değişen unsurları olarak kabul edilebilir?

A)IveIII B)IIveIII C)IIIveIVD)I,IIveIII E)I,IIveIV

(YGS-2013)

5. Aşağıdaki ekonomik gelişmelerin hangisinde Türkiye’nin jeopolitik konumu doğrudan etkilidir?

A)Endüstridegelişmişolanülkelerindünyacaünlümar-kalarınıüretmekiçinTürkiye’defabrikakurmaları

B)BazıülkelerinTürkiye’dearazisatınalarakorganikta-rımyapmaları

C)Farklıdönemvekültürlereait tarihieserlerinTürkiyeturizmiaçısındanönemlibirkaynakoluşturulması

D)Azerbaycan ve Irak petrollerinin Türkiye topraklarıüzerindenAkdeniz’eulaştırılması

E)Dışpiyasalarda,Türkiye’deüretilen tekstilürünlerinetalebinfazlaolması

(LYS-2010)

6. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’nin jeopolitik açı-dan çok önemli bir konuma sahip olmasını sağlayan özelliklerinden biri değildir?

A)FarklıkültürvedinleresahipülkelerlekomşuolmasıB)Doğusuyla batısı arasında 76 dakika yerel saat farkı

olmasıC)AsyaveAvrupakıtalarıarasındakitransitticaretyolla-

rınınüzerindebulunmasıD)Karadeniz’leEgeDenizi’ninbirbirinebağlayanboğaz-

larasahipolmasıE)Dünyanınzenginenerjikaynaklarınasahipbölgelerine

yakınolması

(PMYO-2009)

7. Türkiye’nin jeopolitik önemi üzerinde aşağıdakiler-den hangisinin etkisi daha azdır?

A)Eskidünyakaralarıarasındamerkezibirkonumasa-hipolmasının

B)EkonomikvesiyasalbirgüçmerkeziolanAvrupaBirli-ğiülkelerinekomşuolmasının

C)Dörtmevsimin belirgin olarak yaşanmasının veaynıandafarklıiklimözellikleriningörülmesinin

D)Önemlipetrolvedoğalgazyataklarınasahipülkelerekomşuolmasının

E)Uluslararasıdenizulaşımıaçısındanönemlibirbölge-debulunmasının

(KPSS-2012)

TEST 2BÖLÜM 2TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU VE JEOPOLİTİĞİ

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 56

KARA KUTUKİTAPLARI

DOĞRU

YANLIŞ

BOŞ

NET

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

1–E 2–D 3–C 4–A 5–A 6–C

7–D 8–D 9–B 10–B 11–A

7. Yaz ve sonbaharda kuraklık isteyen bir tarım ürünü-nün,

I. Konya,II. Erzurum-Kars,III.Dicle,IV.DoğuKaradenizbölümlerinin hangilerinde doğal koşullarda yetişmesi zordur?

A)IveII B)IveIII C)IIveIIID)IIveIV E)IIIveIV

(KPSS-2006)

8. Kıyıillerinde,kıyıçizgisineparaleluzanandağsıralarınınbulunması, içkesimlerdeyeralanillerdeisekısamesa-felerdebüyükyükselti farkınınolması,bu illerinsınırlarıiçerisindeaynımevsimdebilefarklıiklimkoşullarınıngö-rülmesinenedenolur.

Buna göre aşağıdaki illerin hangisinde, il sınırları içindeki iklim koşulları daha az farklılık gösterir?

A)Adana B)Erzincan C)ArtvinD)Kilis E)Hakkâri

(KPSS-2010)

9. Aşağıdakitabloda,altıkentmerkezineaitortalamakarlaörtülügünsayısı,enyüksekkarörtüsükalınlığı,ortalamakar yağışlı gün sayısı ve yağan karmiktarının en fazlaolduğuayileilgilibilgilerverilmiştir.

Bu bilgilere göre, bir yerdeki kışın şiddetini belirler-ken tablodaki dört ölçüden öncelikle hangi ikisi göz önünde tutulmalıdır?

A)IveII B)IveIII C)IIveIIID)IIveIV E)IIIveIV

(ÖSS-2004)

10. Aşağıdaki tabloda,Türkiye’dehavakoşullarınınmevsimnormallerindeseyrettiğitemmuzayındakibirgündeK,LveMkentlerindekimeteorolojiistasyonlarındayapılanöl-çümlergösterilmiştir.

Gününendüşüksıcak-lığı(ºC)

Gününenyükseksıcak-

lığı(ºC)

Güniçindekiortalamabağılnemdeğeri(%)

K 28 38 71

L 19 24 82

M 20 40 28

Buna göre K. L ve M aşağıdakilerin hangisinde verilen kentler olabilir?

K L M

A) Mersin Trabzon Samsun

B) Antalya Rize Şanlıurfa

C) Muğla Bayburt Batman

D) Ardahan Giresun Konya

E) Ordu Adana Aydın

(LYS-2010)

11.

Antalya

Rize

Yukarıdaki haritada gösterilen iki kentin iklimlerinin benzer yönü aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A)GünlüksıcaklıkfarkınınazlığıB)YağışınmevsimleredağılışıC)BuharlaşmamiktarıD)GüneşligünsayısıE)Karyağışlıgünsayısı

(KBYS-2006)

TEST 12BÖLÜM 3TÜRKİYE İKLİMİ

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 81

KARA KUTUKİTAPLARI

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

TEST 4

1.

L

M

K

YukarıdakiTürkiyeharitasındakıyıçizgisiüzerindegös-terilen

K, L, M noktalarının tümü içinI. KıyışekliII. YükseltiIII.UlusalsaatIV.Bitkitürüözelliklerinden hangileri ortaktır?

A)IveII B)IveIII C)IIveIIID)IIveIV E)IIIveIV

(JANA-2012)

2.

İzmir ile Yunanistan’ın Dedeağaç yerleşmesi arasın-da turizm faaliyetinde bulunan bir yat firması, İzmirKörfezi’ndenhareketedipTürkiye’ninkıyıçizgisini takipedereksırasıylabazıkörfezlereuğramaktadır.Buna göre, haritada numaralandırılan körfezler aşağı-dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I II III

A) Çandarlı Edremit Saros

B) Güllük Gökova Gemlik

C) Saros Erdek Çandarlı

D) Erdek Edremit Gemlik

E) Çandarlı Gökova Saros(KPSS-2012)

3. Türkiye’nin Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında kıyı tip-lerinin benzer olmasında,

I. Dağlarınuzanışı,II. Kayaçtürleri,III.İklimkoşulları,IV.Akarsurejimleriözelliklerinden hangileri etkili olmuştur?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveIIID)IIveIV E)IIIveIV

(PMYO-2012)

4. Aşağıda verilen ekonomik etkinliklerden hangisinin, topoğrafik koşullara bağlı olarak geliştiği söylene-mez?

A)Karadeniz yaylalarında hayvancılık etkinliklerinin ya-pılması

B)KıyıovalarındatarımsaletkinliklerinyoğunolmasıC)PalandökenDağları'ndakışturizmininyoğunolmasıD)DoğuveGüneydoğuAnadolu’dahidroelektriksantral-

lerininfazlaolmasıE)ÇatalcaveKocaeliplatolarındaendüstriyeletkinlikle-

ringelişmişolması

(KPSS-2012)

5. I. Uludağ, Erciyes ve Palandöken gibi kar kalınlığı vetopoğrafik koşulları uygun dağlarda kış sporları içintesislerinyapılması

II. Dilovası,Çayırova,İzmitveÇukurova’nıntarımaelve-rişliarazilerineendüstritesislerininkurulması

III.Bafra, Gediz, Silifke gibi delta ovalarında çeşitli en-düstriyeltarımürünüyetiştirilmesi

IV.YüksekveengebelialanlardanoluşanTaşeliveTekePlatolarındaküçükbaşhayvancılığınyoğunolarakya-pılması

Yukarıdakilerden hangileri doğru arazi kullanımına örnek gösterilemez?

A)Yalnızl B)YalnızII C)IveIVD)IIveIII E)IIveIV

(LYS-2010)

BÖLÜM 5TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİ

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

122

KARA KUTUKİTAPLARI

Coğrafyanın Kara Kutusu

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

Evlerinbirbirindenuzakolduğudağınık yerleşmedoku-sununortayaçıkmasındaengebeliyer şekilleri, su kay-naklarının bol olması, tarım arazilerinin dağınıkolmasıetkiliolmuştur.BuyerleşmelerinenfazlabulunduğusahaDoğu Karadenizkıyıkırsalıdır.

Evlerinbirbirineyakınolduğutoplu yerleşmedokusununortayaçıkmasındasade yer şekilleri ve su kaynakları-na yakınlık belirleyiciolmuştur.BuyerleşmelerinenfazlabulunduğubölgelerimizİçAnadolu,GüneydoğuAnadoluveDoğuAnadolu’dur.

Kırsalkesimdemeskenlerinyapımındakullanılanmalze-melerde iseyer şekilleri, iklim koşulları, bitki örtüsü, jeolojik yapı, ekonomik faaliyetlerin niteliği, gelenek ve görenekler, kültürel yapı belirleyiciolmuştur.

KaradenizBölgesi’ndedahaçokahşap,Akdeniz’detaş,İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da ise kerpiç yapımalzemesiolarakönplanaçıkar.

b) Kent Yerleşmeleri

TÜİK’egöretümilveilçemerkezlerikentyerleşmesidir.

Kentselyerleşmelerkırsalyerleşmelerintamtersiözellik-leresahiptirler.

Kentselyerleşmelerbüyüklüğünegöremegapol(nüfusu10 milyondan fazla),metropol (nüfusu 1 ile 10 milyonarasında),büyük kentler (nüfusu 500.000 ile 1milyonarasında),orta büyüklükteki kentler(nüfusu100.000ile500.000arasında) veküçük kentler (nüfusu10.000 ile100.000arasında)olaraksınıflandırılır.

Fonksiyonlarına göre ise tarım kentleri (Rize, Şanlıur-fa,Amasya,Akhisar,Kadirli,Erbaa,Karaman...),sanayi kentleri(Bursa,İzmit,Zonguldak,İstanbul, İzmir,Ereğli,İskenderun, Batman,...), ticaret kentleri (İstanbul, Bur-sa, İzmir, Ankara, Konya, Adana, Gaziantep, Samsun,Trabzon,..),turizm kentleri(Antalya,Bodrum,Marmaris,Nevşehir,İstanbul,Çeşme,Kuşadası,...),ulaşım kentle-ri (Konya,Ankara,Gaziantep,Afyon, İstanbul,..), liman kentleri (İstanbul, İzmir, Sinop, Trabzon, Gemlik, Sam-sun, İskenderun, Mersin,...),maden ve enerji kentleri (Batman,Elazığ,Zonguldak,Seydişehir,Soma,Elbistan,Tavşanlı,..),askeri kentler(Sarıkamış,Erzincan,Eğirdir,Ankara,Malatya,..),idari kentler(Ankara),kültürel kent-ler(İstanbul,Ankara,Eskişehir,İzmir,..)şeklindeniteleme-leryapabiliriz.Birçokşehrimizisebirdenfazlafonksiyonasahiptir (İstanbul, Bursa, İzmir, Ankara, Adana, Konya,Gaziantep,Mersin,..)

2019TÜİKverilerinegörenüfusumuzun%92.8’ikentnite-liğindekiyerleşmelerdeikametetmektedir.

Türkiye’deözellikle1950’liyıllardansonrahızlaşehirleş-me başlamış, bu şehirleşme beraberinde birçok sorunudagetirmiştir.Gecekondulaşma,hava-su-toprakvegürül-tükirliliği,düzensizyapılaşmavealtyapısorunları,yeşilalanlarınyetersizliği,sanayitesislerininkentyerleşmeleriiçerisindekalması,atıklarıntoplanmasıvedepolanmasın-dakizorluklar,sosyalvekültürelyaşamdagörülensıkıntı-larbunlardanbazılarıdır.

TÜRKİYE'DE YERLEŞME

Türkiye’deyerleşmeleriveözelliklerinietkileyenunsurlardoğal(yerşekilleri,iklim,sukaynakları,toprakyapısı,bitkiörtüsü,do-ğal afetler) ve beşeridir (tarım, sanayi, ulaşım, turizm, ticaret,madencilikvb...).

a) Kırsal Yerleşmeler

TÜİK’egöreilveilçemerkezlerikent,bunundışındaka-lanlarisekıryerleşmesidir.Kırsal yerleşmeler;

Î Geneldenüfuslarıazdır(10.000’denaz). Î Yerleşkealanıdardır. Î Sosyalimkânlarkısıtlı,ancaksosyalilişkilergüçlüdür. Î Tarımvehayvancılıktemelgeçimkaynağıdır. Î İşbölümübelirsizdir. Î Doğalnüfusartışhızıyüksektir. Î Eğitimvekültürseviyesidüşüktür.

Kırsalyerleşmelerbüyüklüğünegörekasaba,köyvekö-yaltıyerleşmeleriolarak3’eayrılır.

Kasabalarköyileilçearasındakiyerleşmeler-dir.

Geneldenüfusları2000-10.000arasındadır.

Sürekliyerleşmeözelliğitaşırlar.

Sosyal,kültürelveekonomikhareketlilikköy-leregöredahafazladır.

Köylerülkemizdekienküçükidaribirimlerdir.

Geneldenüfusları2000’denazdır.

Sürekliyerleşmeözelliğitaşırlar.

Köyaltı yerleşmeleri köydendahaküçükyer-leşmelerdir.

İdaribirimdeğillerdir.

Köyebağlıdırlar.

Daha çok tarım, hayvancılık ve serinlemekamacıylakurulmuşlardır.

Köyaltı yerleşmeleri sürekli ve geçici olarakikiyeayrılır.

Mezra,divan,çiftlikvemahallesürekli;yayla,kom, dam, ağıl, oba, dalyan, bağ evi geçiciolanlarıdır.Sürekliolanköyaltıyerleşmelerin-degenellikletarımvehayvancılık,geçiciolan-lardaisehayvancılıkfaaliyetiönplandadır.

Kırsal yerleşmelerdağınık ve toplu yerleşmeler olarakikiyeayrılır.

BÖLÜM 7TÜRKİYE'DE NÜFUS VE YERLEŞME

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 144

KARA KUTUKİTAPLARI

DOĞRU

YANLIŞ

BOŞ

NET

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

1–A 2–A 3–A 4–B 5–B 6–B

7–C 8–E 9–D 10–C 11–B 12–E

TEST 11

7. 1935ile1970yıllarıarasındaTürkiye’deköynüfusu%70,şehirnüfusuise%233artmıştır.

Şehir nüfusundaki hızlı artış, daha çok, aşağıdakiler-den hangisine bağlanabilir?

A)DoğumoranınınyüksekolmasınaB)EvlinüfusunfazlaolmasınaC)GöçlegelenlerinçoğalmasınaD)ÇocukölümlerininazolmasınaE)Ortalamaömrünuzunolmasına

(ÖSS-1985)

8. Türkiye’dekırsalnüfusoranı1970yılında%61iken2000yılında%35'edüşmüştür.

Bu azalma üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır?

A)KırsalkesimdenkentegöçünolmasıB)KırsalyerleşimalanlarınınkentleşmesiC)Endüstri kuruluşlarınınkentlereyakınyerlerdekurul-

masıD)MakinelitarımınyaygınlaşmasıE)Doğumoranınındüşmesi

(İcra Md. ve Md. Yrd.-2007)

9. Türkiye’de3000'denfazlanüfusluşehirlerdeyaşayanlarınoranı1935yılında%23,5iken1960'ta%33'ügeçmiştir.

Bunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)TarımınmakineleşmesiB) İklimşartlarınınfenagitmesiC)ErozyonneticesindetoprağınfakirleşmesiD)SanayiningelişmesiE)Göçmenleringelmesi

(ÜSS-1966)

10. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de kırsal kesimden kente göçü artıran etkenlerden biridir?

A)BesiveahırhayvancılığınıngelişmesiB)TarımdaveriminartmasıC)TarımınmakineleşmesiD)SeracılığınyaygınlaşmasıE)Sulanabilentarımalanlarınınartması

(ÖYS-1988)

11. I. OlumsuziklimkoşullarıII. KısıtlıişolanaklarıIII.EngebeliyüzeyşekilleriTürkiye’de iç göçe neden olan yukarıdaki etmenler-den hangileri, göç veren illerin tümü için geçerlidir?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIIID)IveII E)IIveIII

(JANU-2009)

12. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de görülen sürekli göçlerde etkili değildir?

A)EğitimhizmetlerindenyararlanmaB)SağlıkhizmetlerindenyararlanmaC)TopraklarınkamulaştırılmasıD)DoğalafetlerdenkorunmaE)Tarımişçisiolarakçalışma

(KPSS-2000)

BÖLÜM 7TÜRKİYE'DE NÜFUS VE YERLEŞME

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 226

KARA KUTUKİTAPLARI

DOĞRU

YANLIŞ

BOŞ

NET

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

TEST 3

10. Aşağıdaki enerji santrallerinden hangilerinin yıllık üretim miktarları üzerinde iklim koşullarının etkili ol-duğu söylenebilir?

A)Tunçbilek–SeyitömerB)Afşin–ElbistanC)Karakaya–DemirköprüD)Sarayköy–AlaçatıE)Çatalağzı–Soma

(KPSS-2013)

11. Türkiye’deağaçlandırmakonusundakiönemliçalışmalar-danbiridebaltalıklaryadadiğeradıylaenerjiormanlarıoluşturmaktır.Bualanlarda,kendiniyenileyebilenağaçlaryetiştirilmektevebuağaçlarbelliaralıklarlakesilerekya-kacakodungereksinimikarşılanmaktadır.

Buna göre, aşağıdaki illerin hangisinde yakacak odun sağlayabilmek için enerji ormanı oluşturulmasına du-yulan gereksinimin daha fazla olması beklenir?

A)Kastamonu B)Rize C)BursaD)Adıyaman E)Antalya

(JANA-2010)

12. I. Toplamrezervidahazengindir.II. Termiksantrallerdekullanımıdahayaygındır.III.Çıkartmamaliyetidahayüksektir.Taş kömürü ile karşılaştırıldığında, Türkiye’de linyitle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

A)YalnızI B)YalnızIII C)IveIID)IveIII E)IIveIII

(KPSS-2008)

13. Elektrikenerjisiüretiminde,ülke içerisindebulunankay-naklarınkullanımısondereceönemlidir.

Buna göre, Türkiye’de yeterli düzeyde bulunan ve elektrik üretiminde kullanılan enerji kaynağı aşağıda-kilerden hangisidir?

A)Linyit B)Taşkömürü C)DoğalgazD)Petrol E)Antrasit

(E-KPSS-2018)

14. Aşağıdaki enerji kaynaklarının hangisiyle çalışan santraller, kullandığı enerji kaynağından uzak bir yere kurulmaz?

A)Petrol B)Akarsu C)KömürD)Doğalgaz E)Uranyum

(ÖSS-2001)

15. I. JeotermalII. PetrokimyaIII.TermikSantralYukarıdaki verilen enerji kaynaklarından hangilerinin bulunduğu yere yakın olması gerekir?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIIID)IveII E)IIveIII

(KPSS-2002)

16. I. PetrolII. LinyitIII.SugücüIV.DoğalgazTürkiye’de yukarıdaki enerji kaynaklarının hangilerin-den elde edilen elektriğin diğerlerinden daha ekono-mik olması beklenir?

A)IveII B)IveIII C)IIveIIID)IIveIV E)IIIveIV

(ÖSS-2004)

17. Türkiye’de elektrik enerjisi üretiminde aşağıdaki enerji kaynaklarından hangisinin kullanımının artma-sı, üretim maliyetinin artmasına yol açar?

A)Güneş B)Akarsu C)RüzgârD)Petrol E)Sıcaksu

(KPSS-2006)

BÖLÜM 10TÜRKİYE'DE MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

1–C 2–B 3–C 4–D 5–E 6–B

7–E 8–A 9–E 10–C 11–D 12–C

13–A 14–B 15–A 16–C 17–D

1.sorudasongüncelverileregöreTürkiye'deenfazlaenerjiüretilenkaynakkömürdür.

NOT

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 232

KARA KUTUKİTAPLARI

DOĞRU

YANLIŞ

BOŞ

NET

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

1–B 2–A 3–E 4–B 5–E 6–D

7–D

5. Türkiye’nin bir yılda ürettiği, tükettiği ve dışarıda sa-tın aldığı petrol miktarlarını gösteren grafik, aşağıda-kilerden hangisi olabilir?

Dışalım

Dışalım

Dışalım

Dışalım

Dışalım

Tüketim

Tüketim

Tüketim

Tüketim

Tüketim

Üretim

üretim

Üretim

Üretim

Üretim

A) B) C)

E)D)

(ÖSS-1982)

6. Aşağıdakigrafikte,2000yılındaTürkiye’nintoplamlinyitrezervinincoğrafibölgeleregöredağılışıgösterilmiştir.

DoğuAnadoluBölgesi%43

İçAnadoluBölgesi%15,3

AkdenizBölgesi%4,5

EgeBölgesi%24

MarmaraBölgesi%10

GüneydoğuAnadoluBölgesi%0,6

KaradenizBölgesi%2,6

Yalnızca bu grafikteki bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz?

A)İçAnadoluBölgesi’nin linyit rezerviGüneydoğuAna-doluBölgesi’ninkindenfazladır.

B)Türkiye'de linyit rezervinin en büyük bölümü DoğuAnadoluBölgesi’ndedir.

C)Coğrafibölgelerinhepsinde linyityatağıbulunmakta-dır.

D)LinyitüretimiençokEgeBölgesi’ndeyapılmaktadır.E)KaradenizveAkdenizbölgelerinintoplamlinyitrezervi

MarmaraBölgesi’ninkindenazdır.

(KPSS-2006)

7. Aşağıdakigrafikte,Türkiye’de1975-2000yıllarıarasında-kitaşkömürüüretimvetüketimmiktarlarıgösterilmiştir.

1975

1980

1990

1985

2000

1995

Tüketim

Üretim

Yıl

1100010000900080007000600050004000300020001000

0

Yalnızca bu grafikten yararlanılarak aşağıdaki sonuç-lardan hangisine ulaşılabilir?

A)Taşkömürürezervindeazalmaolmuştur.B)Taşkömürüüretimteknolojisindedeğişmeolmuştur.C)Tüketimdediğerkömürtürlerininpayıartmıştır.D)Üretimintüketimikarşılamaoranıdüşmüştür.E)Taşkömürününkullanımalanlarıartmıştır.

(KPSS-2009)

TEST 6BÖLÜM 10TÜRKİYE'DE MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

Coğrafyanın Kara Kutusu 249

KARA KUTU KİTAPLARI

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

TÜRKİYE’DE SANAYİBÖLÜM

12

TÜRKİYE'DE BAŞLICA SANAYİ KOLLARI VE DAĞILIŞI

Besin ve Gıda Sanayisi: Türkiye’deheryerdeenyaygınsanayikoludur.Oldukçagelişmiştir.

Î Unlu Mamuller Sanayisi:Türkiye’ninheryerindebulunmakla birlikte İçAnadolu’da en fazla geliş-miştir.

Î Şeker Sanayisi:Şekerpancarıçabukbozulduğuiçin şeker fabrikaları ham maddeye yakın kurul-muşlardır. İç Anadolu’da en fazladır. Güneydo-ğu Anadolu’da şeker işletmesi yoktur. İlk şekerfabrikalarımız Uşak (1926), Alpullu (Kırklare-li-1926),Eskişehir (1933)veTokat (1934)‘tır.Şe-ker fabrikaları yakınındabesi hayvancılığı (şekerpancarıküspesinebağlıolarak)gelişmiştir.

Î Çay Sanayisi: Çayın hemen işlenmesi gereklili-ğindendolayıçayfabrikalarıçayüretimalanlarınayakındır. Hemen hemen tüm çay fabrikalarımızRizeveTrabzon’dayeralır.

Î Fındık Sanayisi: Ordu, Giresun, Trabzon, Sam-sun,Sakaryagibi fındıküretilen illerimizde fındıkişletmeleribulunur.

Î Konserve Sanayisi:Pazarvehammaddeyeya-kınlık kuralına bağlı olarak daha çok Marmara,Ege veAkdeniz’de gelişmiştir. Her mevsim tazesebzevemeyveninbulunabilmesikonservesana-yisininispetenfrenlemiştir.

Î Yağ Sanayisi: Yağ sanayisinin geliştiği yerlerhammaddeye bağlı bir dağılış gösterir. Ayçiçekyağı fabrikaları Trakya’da, zeytinyağı fabrikalarıEge ve Güney Marmara’da yaygındır. Yine pa-muk, soya, mısır, susam, kanola gibi ürünlerinyoğunüretildiğiyerlerdedebuürünlerle ilgiliyağişletmeleribulunur.

Î Et-Süt İşletmeleri: Kars, Erzurum, Konya, Van,Balıkesir,Bursa,Trabzon,Edirne,Ankaragibihay-vancılığıngeliştiğiyerlerdevebüyükkentlerçevre-sindetoplanmıştır.

Tütün ve İspirtolu İçkiler Sanayisi:Tütünüretiminebağ-lıolarakSamsun,Tokat, İzmir,Manisa,Adana,Malatya,Bitlis,İstanbulsigarafabrikalarınınbulunduğuillerimizdir.İçkininhammaddesiisedahaçoküzümdür.İstanbul,Te-kirdağ,İzmir,Çanakkale,Ankara,Antalya,Karaman,Nev-şehirvedahabirçokmerkezimizdeiçkitesisleribulunur.

Taş ve Toprak Sanayisi:Busanayikolunuseramik,cam,çimento,tuğla,kiremitvekilgibiçoğunluklainşaatayöne-likişkollarıoluşturmaktadır.Çimentofabrikalarıülkemiz-deheryerdeyaygındır.Kiremit,tuğlafabrikalarıManisa,Aydın,Uşak,Kütahya,Afyon,Adapazarı,Eskişehir,Bar-tın,Bolu,Giresun,Çorum,Eskişehir,Balıkesir’dedir.Şişe-camendüstrisi,ilkçağdaşfabrikaİstanbulPaşabahçe’dekurulmuştur (1936). Ayrıca İzmit, Adapazarı, Antalya,Denizli,Kırklareli cam fabrikalarınınbulunduğuyerlerdir.Ülkemizde en büyük seramik fabrikaları İstanbul, İzmit,Bozuyük-Bilecik, Eskişehir, Çanakkale-Çan, İzmir veKütahya’dayeralır.

TÜRKİYE'DE SANAYİNİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ

Cumhuriyetin ilk yıllarında makinesi olmayan, her türlüsanayiürününüiğnedenipliğebaşkaülkelerdenalanül-kemizinsanayisibugünihracatgelirlerinde%90’larınüze-rine çıkmış, kendi hammaddesini kendi fabrikalarındaişleyebilen bir ülke konumuna gelmiştir. İşlenen ürünlerülkemizeyettiğigibidışülkeleredesatılırhalegelmiştir.

SanayileşmekonusundaİzmirİktisatKongresi’nin(1923)yapılması,TeşvikiSanayiKanunu’nunçıkartılması(1927),I.BeşyıllıkKalkınmaPlanı’nınhazırlanması(1933),SınaiveKalkınmaBankasınınkurulması(1952),DevletPlanla-maTeşkilatınınkurulması (1960)önemliadımlardanba-zılarıdır.Ülkemizde ilkkurulan fabrikalar iseSümerbankDokuma Fabrikası, Beykoz Ayakkabı Fabrikası, ŞekerFabrikalarıdır.

BugünsanayininenfazlageliştiğibölgemizMarmara,enazgeliştiğibölgemiziseDoğu Anadolu’dur.Çatalca-Ko-caeliBölümüsanayininenyoğunolduğusahadır.

İstanbul–Adapazarıarası, İzmirçevresi,MersinAdanaarası,Bursa,Ereğli,Karabük,İskenderun,Eskişehir,An-kara,Konya,KayseriveGaziantepsanayininengeliştiğiillerdir.

Bir sanayi kolunun kurulması ve gelişebilmesinde;

Î Sermaye Î Hammadde Î Ulaşım Î Enerji Î İşgücüveteknoloji Î Pazarlama Î İklim Î Yerşekillerivesukaynaklarıgibiunsurlarçeşitlişekillerdeetkiliolabilmektedir.

Türkiye’desanayileşmehususundaenbaşındanberienönemlisorunsermayeyetersizliğiolmuştur.

Dahaekonomikolmasıvebazıhammaddelerinhemenişlenebilme gerekliliğinden dolayı sanayi tesisleri genel-dehammaddeyeyakınalanlardakurulmuşlardır.Türkiyehammaddebakımındanzenginbirülkedir.Türkiye’desanayinindağılışınıetkileyenenönemlifaktöriseulaşımdır.

Enerjininbol,sürekliveucuzolmasısanayileşmeyiteşvikeder.Günümüzdeenerjiteminikonusundaülkemizbüyükorandadışabağımlıdır.BatıKaradeniz’insanayileşmesin-deenerjikaynağı(taşkömürü)varlığıbelirleyiciolmuştur.

Ülkemizde iş gücü ve teknik eleman konusunda sıkıntıolmamaklabirliktebazıalanlardateknolojiksıkıntılarımızbulunmaktadır.

İklimveyerşekillerininuygunolmasıdadolaylıolaraksa-nayiiçinuygunortamlaroluşturur.

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

250

KARA KUTUKİTAPLARI

Coğrafyanın Kara Kutusu

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

BÖLÜM 12

Orman Ürünleri Sanayisi: Orman; odun, kereste, mo-bilya, kâğıt, selüloz vb. gibi çeşitli sanayi kollarına hammaddesağlar.

Î Kereste Sanayisi:Kerestesanayiormanyönün-den zengin olan Karadeniz Bölgesi’nde en fazlagelişmiştir.Bolu,Düzce,Sinop,Kastamonu,Artvin,Rizekerestesanayisininenönemlimerkezleridir.

Î Kağıt Sanayisi:BaşlıcakağıtfabrikalarımızAksu(Giresun),Taşköprü(Kastamonu),Çaycuma(Zon-guldak), Balıkesir, İzmir, Çay (Afyon), Dalaman(Muğla),Taşucu’nda(Mersin)bulunmaktadır.

Î Mobilya Sanayisi:Ankara,İstanbul,İzmirBursa,Adana, Eskişehir ve Kayseri illerinde önemlidir.Türkiye’ninenbüyükmobilya imalatbölgesiolanSiteler,Ankara’dayeralmaktadır.

Tekstil, Dokuma, Deri, Hazır Giyim Sanayisi: Türkiye’deenfazlagelişensanayikollarındanbirisidir.En fazla işçi istihdamı bu sanayi dalındadır. Ülkemizde dokumaendüstrisininbütünçeşitleriyapılmaktadır.Dokumakonu-sundaözellikle1933yılındakurulanSümerbank’ınçaba-ları çok fazladır.Ülkemizdepamukludokuma fabrikalarıİstanbul, Bursa, Denizli, Kahramanmaraş, Gaziantep,Erzincan,Malatya,Konya(Ereğli),İzmir,Kayseri,Adana,Aydın (Nazilli), Antalya ve Manisa’da yer alır. Pamukludokuma konusunda özellikle özel sektör kuruluşlarınınağırlıklıpayıvardır.Yünlüdokumaalanında İstanbul,Bursa,Adana,Kayse-ri,Gaziantep,Isparta,Muğla,Kütahya,Tokatveİzmir’deçoksayıdaözelsektörkuruluşuyeralır.İpeklidokumaiseBursa’dagelişmiştir.Hazırgiyimfabrikalarıbüyükçoğun-luklaİstanbul,İzmir,AnkaraveEskişehirgibibüyükkent-lerçevresinde toplanmıştır.Dericilikvederiendüstrisineaitfabrikaveatölyelerinçoğuİstanbul’datoplanmıştır.

Maden Sanayisi (Metalürji):Busanayi kolu, kurulmasıyükseksermayeveteknolojigerektirensondereceönemlibiralandır.Ülkemizdedahaçokhammaddeveenerjikay-nağınayakınlıkilkesinebağlıolarakkurulmuşlardır.

Î Demir-Çelik İşletmeleri: Karabük (İlk-1937),Ereğli(Zonguldak),İzmir,İskenderun,KırıkkaleveDivriği‘de(Sivas)bulunmaktadır.

Î Ferro-Krom İşletmeleri:AntalyaveElazığ’dabu-lunmaktadır.

Î Bakır İşletmeleri: Murgul (Artvin), Samsun veMaden’de(Elazığ)bulunur.

Î Bor İşletmeleri:Bandırma(Balıkesir),Emet(Kü-tahya),Kırka’da(Eskişehir)bulunur.

Î Civa İşletmeleri:Sarayönü’nde(Konya)bulunur. Î Alüminyum İşletmeleri: Seydişehir’de (Konya)yeralmaktadır.

Î Kurşun - Çinko İşletmeleri: Keban (Elazığ) veKayseri’debulunur.

Î Kükürt İşletmeleri:Keçiborlu’da (Isparta)yeral-maktadır.

Î Fosfat İşletmeleri: Mazıdağı’nda (Mardin) bulu-nur.

Makine Sanayisi:Yüksekteknolojivebüyüksermayege-rektirenönemlibirsanayikoludur.

Î Otomotiv Sanayisi: Bursa,Adapazarı, İstanbul,İzmir,Adana,Aksaray,Eskişehir’degelişmiştir.

Î Lokomotif Sanayisi:Eskişehir,Adapazarı,Anka-raveSivasbaşlıcayerlerdir.

Î Gemi Sanayisi: İstanbul (Tuzla, İstinye, Pendik,Haliç), İzmit (Gölcük), İzmir, Zonguldak,Antalya,Trabzon’daönemlidir.

Î Uçak Sanayisi:AnkaraveEskişehir’dedir. Î Savunma Sanayisi:Ankara,Kırıkkale,Çankırı’daönplanaçıkmıştır.

Î B. Eşya – Elektrik / Elektronik Sanayi:İstanbul,İzmit,Bursa,Gaziantepönemliillerimizdir.

Kimya Sanayisi: Ülkemizde gelişmiş önemli sanayikollarındanbirisidir.

Î Petro-Kimya Sanayisi: İpraş (İzmit), Aliağa veStar (İzmir),OrtaAnadolu (Kırıkkale) veBatmanpetrolrafinerilerimizönemlidir.

Î Lastik Sanayisi: İzmit, Adapazarı, Adana,Kırşehir’debulunmaktadır.

Î Gübre Sanayisi: Karabük, İskenderun, Balıkesir, İzmit, Kütahya, Adana, Elazığ, Samsun,Bursa,Mersin,İzmirönemligübrefabri-kalarımızınbulunduğuyerlerdir.

Î İlaç Sanayisi: İstanbul,Adapazarı, Bursa, İzmir,Ankara,Samsun’daönemlidir.

Î Boya Sanayisi: İstanbul, İzmir,Mersin’deönem-lidir.

TÜRKİYE'DE SANAYİ

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z

296

KARA KUTUKİTAPLARI

Coğrafyanın Kara Kutusu

İNFO

RMAL

YAY

INLA

RIKA

RA K

UTU

YAY

IN

Bölgenin Ekonomik Coğrafya Özellikleri

Dağlıkveengebeliyerşekilleribölgedetarımalanlarısınır-landırmışolmasınarağmentarımçokönemliekonomikfaali-yettir.BundaAkdeniziklimkoşullarınınvarlığıtemeletkendir. EnönemlitarımalanlarıbaştaÇukurovaolmaküzereAmikveAntalya Ovalarıdır. Aynı yıl içerisinde birden çok ürünalmabakımındanenelverişlikoşullarasahipolanbölgemiz-dir.Türkiye’deseracılığınveturfandacılığınenfazlageliştiğibölgedir. Bu nedenle sebzecilik faaliyetlerinde rakipsizdir.Ayrıcaintansiftarımteknikleriveendüstriürünlerininoldukçayaygınolduğunusöylemekgerekir.Muz, turunçgiller, soya, yer fıstığı ve gülünenfazlayetiştirildiğibölgemizdir.Ayrıcamısır,pamuk,zeytin,tütün,anason,şekerpancarı,haşhaş,incir,üzüm,pirinç,buğday,elmaönemlidir.Çokçeşitlisebzevemeyvelerkaydadeğerdir.

Akdeniz Bölgesi’nde en yaygın yapılan hayvancılık kılkeçisiyetiştiriciliğidir.Buhayvanbölgeninengebeli,taşlıkvesarpyamaçlarınaçokiyiuyumsağlamıştır.Türkiye’dekılkeçisivarlığındailksıradadır(Mersin1.).Ayrıcabüyükşehirlerçevresindebesivekümeshayvancılığındansözedilebilir.Arıcılık faaliyetlerinin geliştiği bölge bal üretimindeTürkiye’de 3. sıradadır. Adana bal üretiminde Ordu veMuğla’nınardındangelmektedir.Son yıllarda ülkemizde hızla azalan ipekböcekçiliğindeiseAntalyaönemlidirveTürkiye’deyaşkozaüretiminde2.sıradadır.Balıkçılığın fazla gelişmediği bölgemiz kıyı bölgeleriiçerisindesonsıradabulunur.

Akdeniz metalürji (maden) sanayinin geliştiği bölgemizdir.AdanaBölümü’ndesanayidahafazlagelişmiştir.Mersin’de ATAŞ petrol rafinerisi, kağıt işletmeleri, cam ve gübresanayisi; Adana’da tekstil-dokuma, otomotiv, makine,lastik, mobilya, sigara, içki sanayisi;Hatay’da demir-çelik(İskenderun),dokuma,gübre işletmeleri;Antalya’da ferro-krom,gübre,konserve,camsanayisi;IspartaveBurdur’da dokuma; Seydişehir’de (Konya) alüminyum işletmesi;Keçiborlu’da (Isparta)kükürtişletmesi;Dalaman’da (Muğ-la)kağıtişletmesiönemlidir.

Türkiye’de turizmden elde edilen gelirler bakımından 3.sıradadır.Müthişbirturizmçeşitliliğivevarlıklarınasahipolan bölgemizde Antalya enmeşhur turizm kentimizdir.Yat, golf, rafting, mağara turizminin en fazla gelişti-ği bölgemizdir. Burdur’da İnsuyu Mağarası, Antalya’daDamlataş,KarainveDimMağarası,Mersin’deNarlıkuyu,DilekkuyuveYediUyuyanlarMağarasıileCennet-Cehen-nemObruklarıgibiçoksayıdaturizmeaçıkkarstikoluşumbulunur.Düden,Manavgat,KurşunluveTarsusŞelaleleriileAntalyaveIsparta’dakikışturizmmerkezleriönemlidir.Ayrıcayazınerkenbaşlamasıdeniz turizminindeerkenbaşlamasına ve gelişmesine neden olmuştur. BölgedeOlimpos-Beydağları,GüllükDağı(Termessos),KovadaGölü,Kızıldağ,KöprülüKanyon veKaratepe -Aslantaşmilliparklarıbulunur.AntalyaheryıldüzenlenenAltınPor-takalFilmFestivali, fuar,kongreveçeşitliorganizasyon-larlameşhurdur.Bölgedetarih-kültürturizmidegelişmiştir(Side,Perge,Patara,Aspendos,DemreAntikKentleri).

Bölgenin en önemli akarsuları, Asi, Seyhan, Ceyhan,Göksu,Manavgat,Aksu, Eşen, Köprüsuyu veDalamanÇayı'dır.Asi yurt dışından (Lübnan, Suriye) gelir ve birsüre Türkiye-Suriye sınırını çizerek akar. Akdeniz iklimkoşullarındaakarsurejimiçokdüzensizolmasınarağmenManavgat,Eşen,DalamanveKöprüsuyugibibazıakar-sularımızyeraltısularıyla(karstikkaynaklar)beslendikleriiçinyazınsuseviyelerifazlaazalmaz.

Akdeniz,gölbakımındanenzenginbölgemizdir.AntalyaBölümü’ndetektonikvekarstiketkenlerleoluşangöllerinyeraldığıGöllerYöresibulunmaktadır.Beyşehir,Eğirdir,Burdur, Acıgöl, Suğla, Söğüt, Salda (Türkiye’nin Mal-divleri),Kestel,Yarışlı,ElmalıveKovadaGölleribunlarınönemlileridir.EğirdirveBeyşehir tatlısugölüdür.Bununnedeni fazla sularını boşaltmalarıdır. Bu sahada birçokakarsuyunvegölünhavzası kapalıdır.Denizeulaşama-yanakarsular ilefazlasularınıdışarıyaakıtmayangölle-rinhavzası kapalı olarak nitelenir.Antalya Bölümü’ndekapalı havzaların oluşumunda karstik arazi ve engebeliyerşekillerietkiliolmuştur.Kapalıhavzadurumundaoldu-ğuiçinburadakigöllerinçoğununsuyutatlıdeğildir.

Bölgenin kıyılarında tipikAkdeniz iklimi görülür.Akdenizkıyıları kışmevsiminin en ılık geçtiği (enlem, denizellik)bölgemizdir. Ülkemizde kar ve don olayının en nadirgörüldüğü kıyılarımızdır.Antalya ve çevresi bölgenin enyağışlıalanıdır.Akdeniz iklimidahilindekisahalarda800ila 1000 metre yüksekliğe kadar maki bitkisi hakimdir.Makininbittiğisınırdansonrakızılçamormanlarıvedahayükseklerde isesedir,göknarağaçlarınınbaskınolduğuiğne yapraklı ormanlar bulunur. Bölgenin iç kesimlerinegidildikçeveTorosDağlarındayükseldikçekarasal iklimözellikleri görülmeye başlar. Karasal iklim sahalarındabozkırbitkiörtüsüyayılışgösterir.

Bölgenin Beşeri Coğrafya Özellikleri

2019nüfussayımınagöre,10.7milyonkişi ileMarmarave İçAnadolu’dan sonra en fazla nüfusa sahip 3. bölgedir. Nüfusyoğunluğukm2'ye100kişicivarındaolupTürkiyeortalamasının(108kişi)altındadır.Nüfusdahaçokkıyılardatoplanmışolmak-la birlikte, özellikleTeke veTaşeliYöreleri ileToroslar kuşağıülkemizin en tenha yerleri arasındadır. Sanayinin gelişmişliği,verimlitarımalanları,ulaşımveticaretincanlılığı,önemlilimanmerkezlerinin varlığı nedeniyle bölgede nüfusun%70'i AdanaBölümü'nde toplanmıştır. Antalya Bölümü’nde yer şekillerininengebeliolmasıvekarstikaraziyapısıbirçokekonomikfaaliyetikısıtladığı için nüfusmiktarı ve yoğunluğu daha azdır. AdanaBölümü tarım veAntalyaBölümü ise turizm nedeniyle yazınmevsimlik göç almaktadır.Bölgeninkırsal kesimyerleşmele-rindeevlerinyapımalzemesinidahaçokkalker taşlarıoluşturur.Tarımalanlarının fazlagenişolmadığıbölgeninbirçokyerindetarımsalnüfusyoğunluğufazladır.Bölgeninenfazlanüfuslan-mış ili iseAntalya’dır.Antalya,Burdur, Isparta,Adana,Mersin,Hatay,Kahramanmaraş,OsmaniyeveKilisbaşlıcailleridir.

BÖLÜM 15TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ BÖLGELERİ

ÖRNE

KTİR

BASK

I YAP

ILAMA

Z