Ekolojiye Giriş ve Biyosfer

Ekoloji, organizmaların birbirleri ve çevreleriyle olan etkileşimlerini, ilişkilerini araştıran bir bilim dalıdır. Çeşitli organizmaların dünyamızdaki dağılışını, bolluğunu, davranış şeklini ve evrimsel uyumlarını belirlemeye çalışır. Sonuçta, gezegenimizin sınırlı kaynaklarını dengeli kullanmayı sağlayacak bilgileri sunar.

ORTAM :ORTAM : Canlı varlıkların Canlı varlıkların hayatsal bağlarla bağlı oldukları, hayatsal bağlarla bağlı oldukları, etkiledikleri ve çeşitli yollardan etkiledikleri ve çeşitli yollardan etkilendikleri mekan birimine etkilendikleri mekan birimine ortam denir.ortam denir.

ÇEVRE:ÇEVRE: Belirli bir yaşam mekanında Belirli bir yaşam mekanında canlılar üzerinde etkili olan fiziksel, canlılar üzerinde etkili olan fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin kimyasal ve biyolojik faktörlerin tümüne çevre adı verilir. Her tümüne çevre adı verilir. Her organizmanın bir canlı ve birde cansız organizmanın bir canlı ve birde cansız çevresi vardır.çevresi vardır.

Karaçam Populasyonu

KarıncaPopulasyonu

KargaPopulasyonu

Tavşan Populasyonu

Tilki Populasyonu

EğreltiotuPopulasyonu

E.coliPopulasyonu

Habitat:Habitat: Bir organizma veya populasyonun doğal olarak Bir organizma veya populasyonun doğal olarak yaşadığı, üreyip neslini devam ettidiği bir yerdir. yaşadığı, üreyip neslini devam ettidiği bir yerdir. Örn: Balinaların habitatı okyanuslardır.Örn: Balinaların habitatı okyanuslardır.Biyotop:Biyotop: Canlı varlıkların yaşamını sürdürebilmesi için uygun Canlı varlıkların yaşamını sürdürebilmesi için uygun çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken hacimli bir ortam şeklinde tanımlanır.hacimli bir ortam şeklinde tanımlanır.

Habitat, bir türe ait birey veya bireylerin yerleştiği alan, Habitat, bir türe ait birey veya bireylerin yerleştiği alan, Biyotop ise bir komunitenin yerleştiği alan olarak kabul edilir.Biyotop ise bir komunitenin yerleştiği alan olarak kabul edilir.

Ekolojik Niş: Bir organizma Ekolojik Niş: Bir organizma veya populasyonun ekosistem veya populasyonun ekosistem içindeki işlevini belirtir. içindeki işlevini belirtir.

Ekolojik niş canlının işini (mesleğini), Ekolojik niş canlının işini (mesleğini), habitat ise canlının yaşadığı yeri (adres) belirtir.habitat ise canlının yaşadığı yeri (adres) belirtir.

Popülasyon: Belirli bir ortamda yaşayan ve birbirleriyle Popülasyon: Belirli bir ortamda yaşayan ve birbirleriyle karşılıklı ilişki içerisinde bulunan aynı türe ati bireylerin karşılıklı ilişki içerisinde bulunan aynı türe ati bireylerin oluşturduğu topluluktur. oluşturduğu topluluktur. Örn: Söğüt Dağlarının batı yamaçlarında yaşayan Kara Çam Örn: Söğüt Dağlarının batı yamaçlarında yaşayan Kara Çam topluluğu bir popülasyondur.topluluğu bir popülasyondur.

Kommünite (Yaşama Birliği): Belli bir bölgede yaşayan farklı Kommünite (Yaşama Birliği): Belli bir bölgede yaşayan farklı bitki ve hayvan populasyonlarının oluşturduğu topluluk bitki ve hayvan populasyonlarının oluşturduğu topluluk olarak tanımlanabilir. olarak tanımlanabilir. Örn: Söğüt Dağlarının batı yamaçlarında yaşayan Kara Çam, Örn: Söğüt Dağlarının batı yamaçlarında yaşayan Kara Çam, Kara Kavak, Kermes Meşesi türlerinin oluşturduğu Kara Kavak, Kermes Meşesi türlerinin oluşturduğu populasyonlar, tavşan, tilki populasyonları ve orada yaşayan populasyonlar, tavşan, tilki populasyonları ve orada yaşayan diğer bitki ve hayvan populasyonları kommüniteyi oluşturur.diğer bitki ve hayvan populasyonları kommüniteyi oluşturur.

Kommünitelerin Ortak ÖzellikleriKommünitelerin Ortak ÖzellikleriHer yaşama birliğinin Her yaşama birliğinin baskınbaskın bir türü vardır. Örn: bir türü vardır. Örn: Palamut meşesi ormanı, kızılçam ormanı gibiPalamut meşesi ormanı, kızılçam ormanı gibiHer kommünitenin kendine özgü bir Her kommünitenin kendine özgü bir yaşama tabakasıyaşama tabakası vardır. Örn: Bir ormanın toprağından ağaçların tepesine vardır. Örn: Bir ormanın toprağından ağaçların tepesine doğru çıkıldıkça farklı yüksekliklerde farklı türlere doğru çıkıldıkça farklı yüksekliklerde farklı türlere rastlanır.rastlanır.Yaşama birliği belirli bir sınır bölgesine sahiptir. İki Yaşama birliği belirli bir sınır bölgesine sahiptir. İki kommünitenin kesişme bölgelerine kommünitenin kesişme bölgelerine ekotonekoton adı verilir. adı verilir.Kommünitelerdeki canlıların Kommünitelerdeki canlıların vücut büyüklüğü ve sayılarıvücut büyüklüğü ve sayıları arasında belirli bir ilişki vardır. Farklı türlerin birey sayıları arasında belirli bir ilişki vardır. Farklı türlerin birey sayıları ve vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır. Bu oranı ve vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır. Bu oranı belirleyen iki temel etken vardır.belirleyen iki temel etken vardır.1- Küçük hayvanların büyüklere oranla hızlı üremesi1- Küçük hayvanların büyüklere oranla hızlı üremesi2- Küçüklerin daha büyüklere besin olması2- Küçüklerin daha büyüklere besin olmasıYaşama birliğindeki canlıların beslenme ilişkisine bağlı Yaşama birliğindeki canlıların beslenme ilişkisine bağlı görevleri vardır.görevleri vardır.

Yaşama birliği belirli bir sınır bölgesine sahiptir. İki Yaşama birliği belirli bir sınır bölgesine sahiptir. İki kommünitenin kesişme bölgelerine kommünitenin kesişme bölgelerine ekotonekoton adı verilir. adı verilir.

FLORA: Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren bitkibitki türlerinin türlerinin tamamıdır.tamamıdır.FAUNA: Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren hayvanhayvan türlerinin tamamıdır. türlerinin tamamıdır.

Hem flora hem de fauna Hem flora hem de fauna için o bölgeye uyum için o bölgeye uyum sağlama şartı vardır.sağlama şartı vardır.

Kommünitelerdeki canlıların vücut büyüklüğü ve sayıları Kommünitelerdeki canlıların vücut büyüklüğü ve sayıları arasında belirli bir ilişki vardır. Farklı türlerin birey sayıları ve arasında belirli bir ilişki vardır. Farklı türlerin birey sayıları ve vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır. Bu oranı vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır. Bu oranı belirleyen iki temel etken vardır.belirleyen iki temel etken vardır.1- Küçük hayvanların büyüklere oranla hızlı üremesi1- Küçük hayvanların büyüklere oranla hızlı üremesi2- Küçüklerin daha büyüklere besin olması2- Küçüklerin daha büyüklere besin olması

Yaşama birliğindeki canlıların beslenme ilişkisine bağlı Yaşama birliğindeki canlıların beslenme ilişkisine bağlı görevleri vardır.görevleri vardır.

EKOLOJİK ÇALIŞMAYA BİR ÖRNEK

Biyosfer

Dünyanın yaşam olan kısmıdır. Atmosferde: 10.000 m Litosferde: 6.700Hidrosferde: 5.000 m

Organizmaların çevreleri ile olan etkileşimleri, organizmaların yayılış alanları ve bollukları ekolojinin ilgi alanlarıdır.

Her hangi bir organizmaların çevresi, abiyotik ve biyotik faktörleri içerir. Hiçbir organizma yalnız değildir ve bir diğer organizmanın çevresinin bir parçasıdır. Etkileşimler, av-avcı ilişkisi, rekabet ilişkisi karşılıklı yararlanma vb. düzeyinde olabilir.

Canlı (Biyotik) Unsurlar:1- Üreticiler (Ototroflar)2- Tüketiciler (Heterotroflar)3- Ayrıştırıcılar (Saprofit canlılar)

Cansız (Abiyotik) Unsurlar1- İnorganik maddeler2- Organik maddeler3- Fiziki koşullar

AKSİYON: Cansız çevrenin canlılar üzerindeki etkileriREAKSİYON: Canlıların cansız çevre üzerindeki etkileriKOAKSİYON: Bir canlının diğer canlı (lar) üzerindeki etkileridir.

Ekolojik araştırmaların sınırları bireysel organizmaların adaptasyonlarından başlayarak biyosfer dinamiklerine kadar uzanır.

Organizma

Populasyon

Komünite

Ekosistem

Biyosfer

Organizmaların Yayılışını Etkileyen Faktörler

Belirli bir türün coğrafik yayılışını neyin sınırladığını belirlemek için pek çok soru sormak gerekir.

Türün dağılımı (dispersal), organizmaların yayılışına katkı yapar

Kuzey Amerika’da neden kanguru yoktur? Biyocoğrafik cevaplar en basit olanıdır: dağılımı engelleyen doğal nedenler vardır.

Davranış ve habitat seçimi, organizmaların yayılışına katkı yapar

Davranış farklılıklarına bağlı sınırlamalar olabilir. Uygun habitatlar bulunamıyorsa yayılış sağlanamaz.

Abiyotik faktörler organizmaların yayılışını etkiler

SıcaklıkSuGüneş IşığıRüzgarKayalar ve Toprak

Sıcaklık, su, ışık ve rüzgar iklimin ana elemanlarıdır.Organizmaların coğrafik yayılış alanını belirleyen en önemli faktörler sıcaklık ve sudur.

Yağış ve Sıcaklığın Karasal Ekosistem Dağılımına Etkileri

Karasal Ekosistemler

Karasal ekosistemlerin coğrafik yayılışı, büyük ölçüde, iklimdeki bölgesel değişiklikler üzerine dayanır. Karasal ekosistemler, sıklıkla, temel fiziksel ya da iklimsel özelliklere göre ve sahip oldukları baskın bitki örtüsüne göre isimlendirilirler. Her ekosistem aynı zamanda belirli bir çevreye uyum sağlamış mikroorganizmalar, mantarlar ve hayvanlarla tanınır.

Karasal Ekosistemler

İklim ve Biyomlar

İklim ve Biyomlar

İklim ve Biyomlar

Büyük su kütlelerine yakınlık ve dağ sıraları gibi topoğrafik özellikler, bölgesel ölçekte, iklimi farklı alanlar yaratabilir. İklimdeki bu bölgesel, yöresel değişiklikler, biyosferdeki yama şeklindeki oluşumlara neden olur. Okyanus akıntıları, hava kütlelerini aşırı derecede ısıtmak ya da soğutmak süretiyle kıtaların kıyıları boyunca, iklimi etkiler.

İklim ve Biyomlar

Dağlar da güneş radyasyonu, yöresel sıcaklık ve yağış üzerinde önemli etkiye sahiptir.

Mevsimsel sıcaklık değişimlerine gölcükler ve göller de duyarlıdır. Ilıman bölgedeki göllerin çoğu yaz ve kış mevsimi boyunca sıcaklık tabakalaşması gösterir. Bu Turnover olayıdır.

Tropikal Yağmur Ormanları

Çöl Ekosistemleri

Step-Otlak (Çayır) Ekosistemleri

Tundra

Savan

Akdeniz Çalı-Maki Ekosistemi

İğne Yapraklı Orman Ekosistemi

Ilıman İklim Ormanları

Büyük Su Ekosistemleri

Sucul Ekosistemlerde

yaşayan canlıları etkileyen faktörler:

ışık şiddeti, çözünmüş oksijen ve karbondioksit

miktarı ile organik ve inorganik

besinlerin bulunabilirliğidir.

DENİZ EKOSİSTEMİ

Akarsu Ağzı Ekosistemi, Haliçler

Kıyı Ekosistemi

Mercan Kayalıkları (Resifler)

Tatlısu Ekosistemleri

Sucul BiyomlarSucul (akuatik) biyomlar, biyosferin en büyük kısmını teşkil eder. Bir çok sucul biyom, fiziksel ve kimyasal değişkenler bakımından bir dikey tabakalaşma sergiler. Fotik zon, afotik zon, termoklin zon, bentik zon gibi

OkyanuslarDenizlerGöllerGöletlerAkarsularNehirler

DerelerBataklıklarSulak alanlarEstuari (lagün)Mercan resifleri

Sucul Biyomlar