KOCAELİ ÜNİVERSİTESİKOCAELİ ÜNİVERSİTESİELO. VE HAB. MÜHENDİSLİĞİELO. VE HAB. MÜHENDİSLİĞİ

İLKER ALICI İLKER ALICI 030207052030207052

STAJ RAPORUSTAJ RAPORU

ARGE / IPD GURUPARGE / IPD GURUP17 TEMMUZ 2006 – 29 AĞUSTOS 200617 TEMMUZ 2006 – 29 AĞUSTOS 2006

ALCATEL ALCATEL TELETATELETAŞŞ

1

Alcatel Teletaş’ın Tarihçesi

PTT AR&GE PTT AR&GE LaboratuvarLaboratuvarıı

19651965

TELETATELETAŞŞ (Alcatel Bell (Alcatel Bell %39)%39)19841984

Halka AçHalka Açıık k İİlk Türk lk Türk ŞŞirketirketii19881988

2

Şirket İçi Oryantasyon

OryantasyonStaja başlamadan önce Alcatel tarafından stajerlere bir oryantasyon hazırlandı. Bu oryantasyonda

aşağıdaki konularda stajerlerlere eğitim verildi;

Alcatel Kurum Kültürü ve TarihçesiŞirket hakkında genel bilgiler verildi. Önceleri üretim, araştırma-geliştirme(AR-GE), pazarlama ve şatış

işlemlerinin tümünü kendisi yapan şirket şimdilerde üretim işini ANEL isimli firmaya devretmiş durumda. Aselsan, Türksat, Türk Telekom vb firmaların alt yapıları kısmen ya da duruma göre tamamen Alcatel tarafından yapılmakta. Özellkle Türk Telekom’un özelleşmesiyle birlikte kamusal kuruluşlar ve askeriye gibi güvenliğin zorunlu olduğu kuruluşlar kendi alt yapılarını kurma ihtiyacı hissetmiş ve bu durumda Alcatel bu işlerin bir kısmını yüklenmiştir.

İç Yönetim ve HaberleşmeAlcatel çalışanlarının birbiri arasındaki ilişkilerden bahsedildi. Çalışanların birbirine belli bir saygı

çerçevesinde yaklaşmaları gerektiği söylendi. Firma içerisinde haberleşme dahli telefonlarla sağlandığı gibi yazılımsal dökümanların gönderilmesinde güvenliği yüksek bir program kullanılıyor. Dökümanlar ise her bir bölümde bulunan kutulara yerleştiriliyor. Böylece her birim kendine gönderilen dökümandan haberdar olabiliyor.

İntranet UygulamalarıAlcatel’ in kendi çalışanları için hazırlamış olduğu bir portal olan intranet hakkında bilgi verildi. Bu portal

sayesinde çalışanlar birbirinden kopmuyor ve herkes herşeyden haberdar oluyor.

İdari İşler SunumuAlcatel' deki idari işlerden bahsedildi. Çalışanların, Alcatel tarafından sunulan yemek, ulaşım, otopark

gibi hizmetlerden nasıl yararlarlanacağı söylendi.

Temel GSM SunumuGSM şebekesinin nasıl çalıştığını , basit bir cep telefonu görüşmesinin nasıl olduğu hakkında bilgiler

verildi.

Firma Tarihçesi• 1965 Firma Türk PTT’sinin araştırma labaratuvarı olarak kuruldu.

• 1983 Organizasyon Teletaş adı altında bir anonim şirkete dönüştürüldü.

• 1985 İmzalanan çerçeve lisans anlaşmasına uygun olarak, Alcatel Grubu bünyesindeki Alcatel Bell, şirket hisselerinin %39’unu aldı.

• 1987 Dönemin Türk PTT’sinin sahip olduğu %40 oranındaki hisseler Kamu ortaklığı idaresine aktarıldı.

ALCATEL ALCATEL TELETATELETAŞŞ

19931993

3

• 1988 Firma hisselerinin %27’ si halka satılarak, Alcatel halka açık bir firma haline geldi.

• 1993 Alcatel dönemin Türk PTT’sinin sahip olduğu %26 hisseyi devir alarak şirketin en büyük ortağı oldu.

Şirket Hakkında Genel Bilgiler

Faaliyet AlanlarıAlcatel Teletaş, telekomünikasyon sistemlerinin araştırma & geliştirme, üretim, pazarlama, satış, montaj

ve satış sonrası eğitim konularında dünyada 130 ülkede faaliyet gösteren Alcatel grubuna bağlıdır. Türkiye’ye geleceğin teknolojilerini taşımayı kendine görev olarak belirleyen Alcatel Teletaş’ın ürün portföyünde başlıca;

• Sayısal Telefon Santralleri(Sistem 12, Uzak Abone Birimi – ERSU, ISDN, LEVENT)

• Akıllı Şebkeler(IN)

• Telekomünikasyon Yönetim Şebekeleri(TMN)

• SDH, PDH, Sayısal İletim Sistemleri

• Fiber Optik İletim

• Sayısal Radyo Link Sistemleri

• Kartlı Telefonlar ve Yinetim Sistemleri, Elektronik Ödeme Sistemleri

• Mobil Haberleşme Altyapı Sistemleri

• Kablosuz Yerel Bağlantı Sistemleri(WLL)

• Uydu Sistemleri

• Kablolu TV Sistemleri

• İnternet Erişim Uygulamaları

• Erişim Sistemleri(ADSL, ASAM, DANA, XDSL, LMDS)

• Data İletim Sistemleri

• Çoklu Ortam Servis Platformları

• IP Çözümleri

Ayrıca Alcatel Teletaş, Alcatel Grubunun Azerbaycan, Gürcistan, Kırgızistan ve Güney Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde çalışmalarını yürütmektedir.

4

Alcatel Teletaş AŞ’ ye yurtdışından gelen yazılımlar AR-GE (Araştırma-Geliştirme) departmanında inceleniyor, analiz ediliyor ve daha sonra uygunluk testi alınırsa sistemlere entegre ediliyor. Ürün satışında firmalarla sayı ve fiyat konusunda anlaşmaya varıldıktan sonra, firmaların gönderdikleri temsilcilerle ürünlerin her türlü testi yapılıyor, özellikleri ve çalışma mantığı anlatılıyor. Bizzat kendileriyle yapılan testlerden sonra temsilcilerin onayıyla satış gerçekleşiyor.

NETWORK (AĞ) KAVRAMLARI

Bilgisayar ağı, bilgisayar ve benzeri sayısal sistemlerin belirli protokol altında iletişimde

bulunmasını sağlayan sistemdir.Ağ üzerindeki bilgisayarlar, birbirlreinden çok uzakta olsalar bile aynı

protokol sayesinde karşılıklı çalışabilirler.Karşılıklı çalışma, ağ üzerindeki iki sistemin uygulamaya

dönük ortak prosesler yürütmesi olarak tanımlanabilir.

Bigisayar ağı , genel olarak geniş bir anlama sahiptir.Bir ofis içerisindeki bir bigisayar ve bir

yazıcının bir HUB cihazı üzerinden bağlanıp belirli bir protokol altında haberleşmeleride bir ağ

oluşturur,tün dünyaya yayılmış internette bir ağdır.Ağın büyüklüğü ne olursa

olsun,kapsamında,iletişimde bulunacak uç sistemler,ağı oluşturan HUB,Switch,Router gibi ağ

cihazları,kablolama alt yapısı vardır.

Komple Ağın Parametreleri

Komple bir ağ,LAN,Kampüs ağı,WAN ve uzak bağlantılar olarak adlandırılan dört ayrı

parçadan oluşur.

-LAN

-Kampüs Ağ

-WAN

-Uzak Bağlantı

Her bir parçanın kendisine ait teknoljileri ve standartları vardır.

-LAN (Local Area Network) Yerel Alan Ağı

5

LAN'larda temel özellik, sistemlerin aynı ortamda veya birbirlerine yakın olmalarıdır. Bu

nedenle sistemler arasında kullanılacak kabloların seçiminde büyük bir esneklik vardır ve kablolama

alt yapısı bir kez kurulduktan sonra maliyetsiz bir iletim ortamı sağlar. En basitinden HUB ile LAN

kurulabilir.Şekil 1'de 1 HUB ve Switch'den oluşan bir ağ görülmektedir.

LAN uygulamasında yüksek hızlara çıkılabilir; kullanılan teknolojiye göre 10, 16, 100, 155,

622 Mbps ve 1 Gbps hızında band genişliğine sahip olunabilir.

Uygulamaya bağlıolarak seçilebilecek LAN teknolojileri (birkaçı birarada bulunabilir):

-Ethernet (10 Mbps, 100 Mbps, 1 Gbps)

-Token Ring (4, 16, 100 Mbps)

-FDDI (100 Mbps)

-ATM (155 Mbps, 622 Mbps, 1.2 Gbps)

LAN uygulamalarında biraz da maliyetin düşük olması nedeniyle Ethernet teknolojisi yoğun

olarak kullanılmaktadır.LAN omurga kurulmasında ATM ve FDDI teknolojileri seçimlik olabilmekte

endüstriyel uygulamalarda Token Ring seçimlik olabilmektedir.

Kampüs Ağı

Kampüs ağ LAN benzer özelliklere sahiptir; farkı, daha uzak mesafe gereksinimi ve birden çok

LAN'ı içerebilmesidir.Adı üstünde üniversite kampüsleri gibi sınırlı bir alana dağılmış binalar

içerisindeki bilgisayarları, LAN'ları birbirine bağlamak için kullanılır; omurga (backbone) ağ, bu iş

için kurulan ve tüm kampüsü dolaşan çatı durumundadır. Kablo seçiminde LAN uygulamasındaki gibi

esneklik yoktur denilebilir; daha uzak mesafelere gidileceği için bakır kablo yerine fiber optik kablo

kullanılması gerebilir.Kampüs uygulamarında LAN'lardaki hızlara çıkılabilir.

Genelde LAN ürünleri kullanılsa da mesafenin yetmediği durumlarda

WAN bağlantılara da ihtiayaç duyulur. Kampüs ağı uygulamasında kullanılan teknolojiler:

-ATM (34,155, 622 Mbps, 1.2 Gbps)

-FDDI (100 Mbps)

-Ethernet (100 Mbps, 1 Gbps)

6

-E1, PR1, E3 WAN bağlantısı (2 Mbps, 34 Mbps)

WAN (Wide Area Network) Geniş Alan Ağı

WAN bağlantısı birbirinden çok uzakta olan kampüs türü ağları ve LAN'ları birbirine bağlar.

WAN uygulamasunda anahtar sözcükler mesafe, band ğenişliği ve aradaki iletişim ortamının Türk

Telekom gibi şirketten kiralanmasıdır. İletişim ortamı, band genişliği sınırlıdır ve band genişliğine

göre ücret ödenir; dolayısıyla en iyi şekilde kullanılmalıdır.

WAN bağlantısı için çok değişik seçenekler vardır. Göreceli olarak düşük hızlı (33.6 Kbps,56

Kbps) telefon hattı üzerinden yapılabilen bağlantıdan tutun da 2 Mbps veya daha yüksek hızlarda

bağlantı yapılabilmektedir.

WAN bağlantılarında kullanılan teknolojiler ve standartlar:

-Analog hat (kiralık ve çevrimiçi (dial up) )

-X.25

-SMDS

-FR

-Switched 56K

-ISDN (BRI,PRI hizmetleri)

-WAN-ATM

-xDSL (ADSL, VDSL,...)

-Kablolu TV üzerinden

Uzak Bağlantı (Remote Connection)

Uzak bağlantı tek bir bilgisayarın veya küçük bir ofiste bulunan bilgisayar grubunun merkezi

yere bağlanmasıdır; WAN'ın bir parçası olarak düşünülebilir; temel özellik birkaç kullanıcı olması ve

iletim ortamı olarak büyük band genişliği gerektirmesidir. WAN bağlantısından farkı, orada olduğu

gibi LAN'ları değil de uzaktaki kullanıcıların merkezi yerdeki sistemlere bağlanmasını sağlar. Örneğin

evden yapılan Internet bağlantısı bir uzak bağlantı uygulamasıdır.

7

Uzak bağlantılarda genel iletişim ortamı olarak Türk Telekom veya GSM operatörlerinin

sunduğu telefon iletişimi kullanılır.

Uzak bağlantılarda kullanılan teknoloji ve standartlar:

-Analog Hat (33,6, 56 Kbps)

-X.25 (göreceli olarak düşük hız)

-ISDN (BRI:128 Kbps, PRI:2 Mbps)

-ADSL (1.5-8 Mbps alış(download), 16-576 Kbps veriş(up load)

Ağ Cihazları

Ağ cihazları, uç sistem konumunda olan bilgisayar ve benzeri sayısal sistemlerin birbirleriyle

karşılıklı çalışmalarını, iletişim yapmalarını sağlayan ara cihazlardır.Bir ağ bulutu bu tür cihazların

birbirlerine bağlanmasıyla oluşur.Ağ cihazlarının en basiti ağ kartı (NIC) ve HUB'dır.

-Ağ Kartı (Network Interface Card)

-HUB

-Anahtar (Switch)

-Yönlendirici (Router)

-Geçityolu (Gateway)

-Güvenilk Duvarı (Fire Wall)

-Modem

-Erişim Sunucu (Acess Server)

-Ortam Dönüştürücü (Transciever)

-Internet Paylaştırıcı

Ağ Kartı

Ağ kartı, üzerinde ağ portu olmayan standart bilgisayarlara takılan en basit ağ cihazıdır.Örneğin

bir PC'yi Ethernet ağa bağlamak için PC üzerine Ethernet ağ kartı takılmalı ve bilgisayar sürücü

programı yüklenmelidir.Her teknolojiyi ve hızı destekleyen ağ kartları mevcuttur.

8

Ağ kartları,bağlanacakları ağ cihazlarının portları ile aynı teknolojide ve hızda

olmalıdır.Örneğin 100 Mbps Ethernet portları olan bir HUB'a, 100 Mbps hızında bir Ethernet kartı ile

bağlantı yapılabilir.Bazı kart ve cihaz üzerindeki portlar "autosense"özelliğine sahiptir;bu özellik karşı

tarafın hızına uyum sağlayabileceğini belirtir.Ancak teknolojileri yine de aynı olmalıdır.

HUB Cihazı

HUB, en yalın ağ cihazıdır;kendisine bağlı olan sistemlere paylaşılan bir yol sunar.HUB'a bağlı

tüm sistemler aynı yolu kullandığı için, aktarım yapmak isteyen bir çok bilgisayar olsa da aynı anda

tek bir iletim yapılabilir; diğerleri yolun boş olmasını beklemelidir.

HUB'lar 8, 12, 16 ve 24portlu olarak üretilirler. bu portladan bir veya ikisi 100 Mbps gibi

yüksek hızlı iken,diğerleri genelde 10 Mbps hızında olur.yüksek hızlı portlarda ya omurga

bağlantısında ya da sunucu bilgisayar bağlantısında kullanılır.

Anahtar Cihazı (Switch)

Switch , kendisine bağlı sistemleri anahtarlamalı bir yol ortamı sunar;aynı anda birden çok

iletim yapma olanağı vardır.İki bilgisayar iletişimde bulunurken, diğerleri de kendi aralarında

haberleşebilirler.HUB cihazından farkı,kendisine bağlı sistemlere paylaşılan değil de anahtarlamalı bir

yol sunmasıdır.Böylece yüksek başarım elde edilir.

Switch cihazları Ethernet Switch, ATM Switch gibi üretildikleri teknoloji ile anılır.

Switch'ler 8,12,16,24,36 portlu veya şaseli üretilirler.şaseli switch'lerde boş yuvalar vardır ve

gereksinime göre port modüleri takılır.

Anahtar kullanılırsa aynı anda birden çok çift bilgisayar haberleşebilir.Buna atanmış yol

ugulaması denir.Eğer HUB kullanılırsa, HUB'ın ortak yol felsefesinden dolayı aynı anda tek bir

iletişim yapılır.

Yönlendirici (Router)

Router bir yönlendirme cihazıdır; genel olarak LAN-WAN bağlantısnda veya vLAN'lar arası

bağlantılarda kullanılır. Üzerlerinde LAN ve WAN bağlantıları için ayrı ayrı portlar bulunur.

Örneğin, en basitinden bir Router 1 tane LAN,1 tane (veya 2 tane) WAN portuna sahiptir. Şaseli

9

router'lar da vardır; şase üzerindeki boş yuvalara gereksinime göre LAN ve WAN port modülleri

takılır. Genelde ISP'lerde bu tür router'lar kullanılır.

Router'larda koşan ROS=Router Operating System(Yönlendirci İşletim Sistemi) önemlidir;

ağda kullanılan protokol kümesini destekliyor olması gerekir. Bu amaçla TCP/IP ağlarda kullanılacak

router'da IP yazılımı, Netware ağlarda da IPX yazılımı yüklü olmalıdır.

Güvenlik Duvarı (FireWall)

Güvenlik duvarı özel ağ ile İnternet arasına konan ve istenmiyen erişimleri engelleyen bir

sistemdir; bununla ağ güvenliği sağlanmaya çalışılır ve erişim hakları düzenlenir. Güvenlik duvarının

sistem üzerinde tam olarak etkili olabilmesi için, ağ ortamı ile İnternet arasındaki trafiğin güvenlik

duvarı üzerinden geçirilmesi gerekir.

Güvenlik duvarlarının tercih edilmesi için en büyük nedenlerden biride adres dönüşüm (NAT,

Network Address Translation ) özelliğidir. Sadece tek bir IP adresi ile tüm ağ kullanıcıları İnternet'e

çıkabilir ve yerel ağ ortamındaki IP adresleri tamamen İnternet ortamından yalıtılmış şekilde

kullanılabilir.

Güvenlik duvarı görevi gören sistemlere, virüs tehlikesini algılayacak ve bunları engelleyecek

yazılımlarda yüklenebilir. Böylece e-mail veya başka şekillerde ağa gelebilecek virüs tehlikesi için

koruma alınmış olunur.

Güvenlik duvarının konfigürasyonu belirli bir stratejiye göre hazırlanır; kurulmadan önce ne tür

bilgilerin korunacağı , ne derecede bir güvenlik uygulanacağı ve kullanılacak güvenlik algoritmaları

önceden belirlenir.

Modem Cihazı

Modem cihazı, analog hatlar üzerinden sayısal veri aktarımı yapılmasını sağlayan bir uzak

bağlantı ağ cihazıdır.Bir PC'nin telefon hattı üzerinden merkezi bir yere bağlanması için de kullanılır,

bir LAN'ın analog bir hat üzerinden WAN bağlantısının yapılmasında da kullanılır.

Ev'lerden yapılan Internet bağlantılarında kullanılan modemler, telefon şebekesinin sağladığı

ortamdan 33.6 Kbps oranlarında band genişliği sunarlar.Ancak ADSL şebeke çok daha yüksek hızlara

10

imkan vermektedir. Bir ADLS modem 2Mbps alış, 64 Kbps veriş hızında iletişim ortamı

sunabilmektedir.

Komple bir LAN'ın WAN bağlantısında analog hat (ortam) kullanılıyorsa, hat ile router

arasında bir modem yerleştirilmelidir.Ancak burada kullanılan modemler, temelband

(baseband)modemlerdir ve band genişliği analog hattı destekleyecek hızda olmalıdır.Örneğin

2Mbps'lik analog kiralık hat için 2 Mbps hızını destekleyen temelband modeme gereksinim

vardır.Yukarıda bir modemin önden ve arkadan görünüşü görülmektedir.Ön panelde, modem o andaki

çalışma modunu gösteren durum ışıkları; arka panelde ise bağlantı portları vardır.

Erişim Sunucu (Acess Server)

Erişim sunucu, LAN'lar uzak bağlantıların gerçekleştirilmesi için kullanılır; iki nokta arasında

bir iletişim kanalı oluşturulur.Çevrim-içi bağlantı ile yapılan Internet erişimlerierişim sağlayıcılar

üzerinden olmaktadır.

Uygulama, erişim sunucular ile yönlendiriciler birleştirilip tek şase içerisinde

üretilebilmektedir.Böylece tek bir cihaz ile hem uzak erişim için gerkli ortam sunulmakta hemde

yönlendirici özellikleri kazandırmaktadır.

Ortam Dönüştürücü (Transciever )

Ortam dönüştürücüler,farklı fiziksel ara yüze sahip uçların birbirine bağlanması için

kullanılır.Örneğin, biri bakır, diğeri fiber kablo için olan 10 Base-T ve 10 Base-F özellikteki uçların

birbirine bağlanması için ortam dönüştürücü kullanılır; veya AUI, MII arayüzlü Ethernet portları

RJ45'e dönüştürmek için de ortam dönüştürücü kullanılır.

Aşağıda, 10 Mbps Ethernet için bir tarafı AUI, diğer tarafı sırasıyla ST Fiber Rj45 ve BNC

konnektöre sahip üç tane ortam dönüştürücü görülmektedir.

Esnek bir bağlantı arayüzü sunmak isteyen üreticiler, özellikle yönlendiricilerin LAN portunu

RJ45 konnektörlü değilde AUI arayüzü üretmektedirler.Bir ortam dönüştürücü kullanılarak gereksinim

duyulan arayüze dönüşüm yapılmaktadır.

Internet Erişim Paylaştırıcı (Internet Shuttle )

11

Internet Erişim Paylaştırıcılar yerel ağa bağlı bilgisayarların tek bir Internet bağlantısıyla

Internet'e erişimlerini sağlarlar; küçük ofisler veya birden çok bilgisayarların olduğu ev kullanıcıları

için uygun bir çözüm sunarlar; bir bağlantıyla birden çok kullanıcı Internet'e çıkabilir.kısaca Internet

Erişim Paylaştırıcılarıyla,

-Telefon hattı üzerinden modem bağlantısıyla birden çok kullanıcı Internet'e çıkabilir.

-Tüm bilgisayarlarda tek bir IP adresi kullanılarak erişim yapılabilir.

-İçerisine mail- sunucu olanlarda vardır.

-Telefon hattı, kiralık hat veya ISDN ile bağlantı sağlanabilir.

-Ağda kullanılan işletim sistemlerinden bağımsızdır; ağ LINUX, UNIX veya windows tabanlı

olabilir.

-Ağdaki herhangi bir kullanıcı bilgisayarını açtığında kendiliğinden sanal IP adresi ataması

yapılır.

Internet erişim paylaştırıcı kullanılarak küçük bir ofisin Internet bağlantısı veya bir Internet Evi'nin

ağını kurmak için aşağıdakiler gereklidir:

-Ethernet LAN

-Modem

-Hat: telefon hattı, kiralık hat, ISDN veya ADSL

-Internet hesabı

İç Ağ/Dış Ağ (Intranet/Extranet)

İç ağ (Intranet/Extranet), TCP/IP protokol kümesi ve Web teknolojisine dayanan kurumiçi özel

iletişim ağıdır.Temel olarak, Internet'te kullanılan protokol ve hizmetleri herkes açık değil de kurum

içinde özel amaçlı kullanmaya dayanır.Kurumlar sahip oldukları iç ağlarını bir güvenlik duvarı

aracılığıyla Internet'e bağlayabilir; böylece kurum içinden Internet'e erişimler sağlanabildiği gibi,

dışarıya yapılacak erişimlere de belirli sınırlamalar altında izin verilebilir.

Dış ağ (Extranet), kurumların iç ağlarını oluştururken,uzakta bulunan şube veya ofislerini

Internet gibi herkese açık bir iletişim ortamı üzerinden bağlamalarıyla oluşan özel ağdır.Özel bilgilerin

herkese açık ortamlardan geçirileceği için,Dış ağda anahtar sözcük şifreleme (crypto) ve gizliliğin

12

(security) sağlanmasıdır.

Ağ Yönetimi (Network Magament)

Ağ yönetimi, tek bir noktadan tüm ağ içerisindeki ağ cihazlarını ve bilgisayarları yönetmek,

denetlemek ve gerektiğindeyazılım güncellenmesi/ yüklenmesi yapımasını sağlar. Böylece tüm

sistemin gözlenmesi, olabilecek arızaların önceden sezilmesi, olabilecek darboğazların tespit edilmesi,

başarımın arttılması, güvenliğin sağlanması ve gerektiğinde konfigürasyon değişikliklerinin kolayca

yaplıması sağlanır. SNMP, TCP/IP protokol kümesinin ağ yönetim protokoludur.

SNMP

Ağ yönetimi protokolu için en yaygın TCP/IP'nin SNMP'si kullanılır. Bir TCP/IP ağ

içerisindeki ağ cihazlarının ve bilgisayar sistemlerinin ağ yönetim yazılmı (Network Magament

Software, NMS) ile denetlenmesi için herbirinde SNMP yazılım parçası (agent) olmalıdır. Bu yazılım

parçası ile ilgili cihazın durum bilgileri NMS'e bildirilir. SNMP yazılm parçasına sahip olamayan

cihazlar NMS yönetilemez. Ağ yönetimi desteği olan cihazlara, örneğin anahtara, HUB'a, yönetilebilir

anahtar (manageable switch), yönetilebilir HUB (manageable HUB) denir.

SNMP'nin çeşitli uyarlamaları geliştirilmiştir. İlk uyarlaması SNMP v.1 olarak adlandırılmış

olup daha sonra SNMP v.2 geliştilmiştir. SNMP v.2 v.1'e göre yönetim mimarisinin gelişmiş

olmasının yanısıra güvenlikle ilgili özelliklere de sahiptir.

PROTOKOLLER VE STANDARTLAR

Ağ zerindeki iki bilgisayarın karşılıklı veri aktarabilmesi ve ortak süreçler (processes)

yütrütebilmesi için bilgisayarların birlikte çalışabilme (interoperability) yeteneğinin olması

gerekir.Birlikte çalışabilme, verici ve alıcı arasında kullanılıcak işaretler, veri formatları ve verinin

değerlendirme yöntemleri üzerinde anlaşmayla mümkün olur.Bunu sağlayan kurallar dizisi protokol

olarak adlandırılır.

Protokol, ağın farklı parçalarının birbirleriyle nasıl etkileşimde ve iletişimde bulunacağını

belirler.

13

Standartlar ise her üreticinin yuduğu ortak tanımlamalardır.Örneğin RS232-C seri bağlantını 9

veya 25 uçlu olması bir standarttır.

PROTOKOL KÜMELERİ

Halihazırda birçok protokol kümesi geliştirilmiştir.Bunlardan bazıları yanlızca onu geliştiren

üreticiler tarafından kullanılırken birçoğu açık sistem haline gelmiştir.Örneğin DECnet, SPX/IPX,

SNA ve XNS protokol kümeleri sırasıyla Digital, Novell.IBM ve Xerox firmaları tarafından

geliştirilmişlerdir.ve yine bu firmalar tarafından kullanılmaktadır.TCP/IP gibi bazı protokol kümeleri

ise bütün üreticiler tarafından desteklenen, tartışılmaz genel standartlar olmuştur.

-TCP/IP

-Novell NetWare

-IBM SNA

-AppleTalk

TCP/IP, ınternet uygulamasından dolayı gündemde olan protokol kümesidir.Öyle ki, kendi

LAN’ında TCP/IP dışında IPX, AppleTalk gibi protokol kümesi kullannan yerler bile, ınternet

bağlantısı yapabilmek için TCP/IP geçityolu kullnamak zorundadırlar.

TCP/IP PROTOKOL KÜMESİ

TCP/IP ( Transport Control Protocol /Internet Protocol ) tüm dünyada en yaygın olarak

kullanılan protokol kümesidir.Eğer farklı ağ işletim sistemlerine veya protokolüne sahip LAN’lar

birbirlerine bağlanmak istenirse, büyük bir olaslıkla TCP/IP seçilir.Çünkü hemenher işletim sistemi

için TCP/IP protokol kümesini içeren ek yazılımlar mevcuttur ve UNIX,NT gibi işletim sistemleriyle

beraber bile verilmemektedir.

(bkz. Bölüm 3)

Bir ağ sistemi seçileceği zaman, onun hangi protokolları desteklediği en önce gözönüne alınan

parametredir.

14

Frame Relay & X.25

Frame Relay (FR), paket anahtarlamalı bir WAN teknolojisidir; X.25, bulut teknolojisine

dayanan ve paket anahtarlamalı ağ (Packet Switching Network, PSN) üzerinde senkron veri aktarmı

yaplımasını sağlayan bir arayüz tanımlamasıdır. X.25’in kendisi bir bulut teknolojisi olmayıp, yanlızca

Paket Anahtarlamalı Ağ ile kullanıcı sistemi arasında bir arayüz tanımıdır.X.25 ile 64 Kbps band

genişliğine kadar çıkabilir; hata sezme ve hata düzeltme özellikleri X.25 tanımı içine

koyulmuştur.genel olarak bakıldığında Frame Relay’in mimarisi ve işlevi X.25’e benzer;X.25’ten daha

basittir,ancak daha yüksek hızlara çıkabilmekte ve daha iyi hizmet kalitesi alınabilmektedir.Frame

Relay tanımlamasi içerisine hata düzeltme koyulmamıştır.

X.PAD (Packet Assembler/Disassembler)

Asenkron terminaller gibi X.25 arayüzlü olmayan cihazlar, X.25 buluta PAD olarak

adlandırılan protokol dönüştürücüler üzerinden bağlanır.

FR Sanal Kanalları

FR, X.25’e göre daha hızlı bir iletişim ortamı sunar.Avrupa standartlarında bu hız 64

Kbps’den başlar, 2.048 Mbps’e (El) kadar gider; Amerikan standardında ise,56Kbps’den başlar,1.544

Mbps’ye gider.

FR ‘de iletişim ortamları sanal kanallar üzerinden gerçekleştirilir.İki tür sanal kanal (virtual

channel) vardır;PVC olarak adlandırılan, iki nokta arasında kurulan kanalın sürekli kalmasına dayanır;

SVC ise gerektiği anda bağlantının kurulması,aktarım işi bittikten sonra sonlandırılması esasına

dayanır.

Frame Relay LAN’ları birbirine bağlamak için kullanılır; böyle bir bağlantıda, FR,

LAN’lar üzerine koşan IP,IPX,SNA gibi protokollardan bağımsız bir iletim yolu sunar.Dolayısıyla

kurumsal internet bağlantıları içinde kullanılabilir.

Frame Relay’de, aktarım yoluna, ona her durumda taahhüt edilen bir band genişliği

atanır.Bu CIR (Committed Informatıon Rate ) olarak adlandırılır.CIR hızında iletişim garanti

altındadır;ancak CIR’ın iletişim yapıldığında, sınırı aşan çerçeveler, yol uygun değilse atılabilir.Bir de

15

EIR (Excess Informatıon Rate ) olarak adlandırılan bir band genişliği daha vardır.Bu FR şebekesinin

durumuna bağlı olarak geçirilebilecek trafik miktarını gösterir.EIR sınırı aşamasına neden olan

çerçeveler atılır.

X.25 için en tipik uygulama, veri tabanını tutulduğu ana bilgisayara (host, mainframe)

uzaktaki terminallerden veya emülasyon yapan PC’lerden erişimlerin yapılması

sağlanmaktadır.Aralarında yoğun trafik olmayan LAN’ların birbirine bağlanması için de kullanılabilir.

ISDN ( Integrated Services Digital Network)

ISDN (Tümleşik Hizmetler Sayısal Şebekesi ), aynı anda ses,veri, resim ve görüntü

aktarma olanağı veren; bulut teknolojisine dayanan ve sayısal iletişim ortamı sunan bir ağ sistemidir.

ISDN, telefon şebekesinde olduğu gibi çevrimli sayısal bağlantı kurma olanağı sunar;

numarası bilinen bir aboneye, iletişimden önce çağrı yapılarak bağlantı kurulur ve iletişim

gerçekleştirildikten sonra bağlantı koparılır.ISDN,BRI ve PRI olarak adlandırılan iki tür hizmet sunar:

-BRI hizmeti

Kullanıcı verisi için 128 Kbps’lik band genişliğine sahip olup, 2B+D olarak da

gösterilir;herbiri 64 Kbps olan iki tane B kanalı, 16Kbps olan bir tane D kanalı içerir.

-PRI hizmeti

Kullanıcı verisi için 2 Mbps’lik band genişliğine sahip olup,herbiri 64 Kbps olan 30 tane B

kanalı ve D kanalı (30B+D) içrir.

B kanalı veri aktarımı, D kanalı ise işaretleşme, senkronizasyon için kullanılır.

ISDN Bağlantı Arayüzleri

ISDN ağ, uçtan uca bir çok arayüz noktalarına sahip olacak şakilde tasarlanmıştır; bir

cihaz, kendi üzerinde sahip olduğu ISDN özelliğine göre en uygun bağlantı arayüz noktasından

bağlanır.

16

ISDN ağda tanımlı olan TE2, TE1, TA, NT2, NT1 olarak adlandırılan birimlerin anlamları

şöyledir:

TE2 (Terminal Equıpment 1)

ISDN özelliği olmayan standart sistemlerdir; üzerlerinde RS-232, V.35 ve X.21 gibi

portlar bulunur.Bu tür sistemler ISDN ağa R noktasından TA aracılığıyla bağlanabilirler.

TE1 ( Terminal Equıpment 1)

ISDN özelliğine sahip uç cihazları gösterir;ISDN telefon, ISDN ağ kartları v.b gibi yalın

ISDN cihazları S noktasından bağlanırlar.

TA (Terminal Adapter )

ISDN özelliği olmayan sistemlere ISDN özellik kazandıran birim TA’dır.Tüm standart

sistemler bir TA üzerinden ISDN ağa eklenebilir.

NT2 ve NT1 ( Network termınatıon1 ve 2)

Ağ sonlandırma birimleri, NT2 ve NT1, 4telli abone bağlantısını 2 telli hale dönüştüren

birimlerdir.NT!, yanlızca fiziksel katman özelliğine sahiptir ve genelde ISDN hizmeti sunan şirketin

ISDN ağı içerisinde kalır.NT2 ise, ISDN’nin ilk üç katmanına ait işlevleri

destekler.Uygulamada, PBX’ler NT2 özelliğine sahiptirler.

Genel olarak , bağlantı arayüz noktalarından S, BRI; T, PRI bağlantısı için kullanılır.Bazı

cihazlar S ve T bağlantı arayüz noktalarının herikisini de destklemektedir.Bu şekilde destek S/T

bağlantı arayüzü olarak anılırlar.

Sayısal yapısı ve sunduğu hizmet türleri açısından ISDN hem WAN bağlantılarında ana hat

(trunk) veya yedek bağlantı olarak kullanılabilirler; hem de küçük ofis /ev kullanıcıları için çevrimli

uzak bağlantı olanağı sağlar. ISDN esnek, başarımlı ve kaliteli bir bağlantı ortamı sunar.

TDM Kiralık Hat Nedir?

TDM Kiralık Hat, Türk Telekom A.Ş.’nin kurumsal müşterilere yönelik iki lokasyon arasında sayısal, sürekli ve sabit bant genişliği sağlayan bir servisidir. TT A.Ş.’nin sunduğu en yaygın, güvenli ve güvenilir sayısal iletişim altyapısı olan TDM halen Türkiye çapında yaklaşık 25,000 port ile hizmet

17

vermektedir.

Kiralık hat servisinde müşteri aylık sabit bir bedel öder. TDM Kiralık hat servisiyle 64 Kbps ile 34 Mbps hızları arasında uçtan uca yönetilebilen devreler tasis edilebilir. Bu servisle ilgili tarife bilgilerine TT A.Ş.’nin Web sitesindeki http://www.telekom.gov.tr/tarifeler/ozeldevre.html sayfasındaki “Sayısal Devreler” bölümünden ulaşılabilmektedir. Kiralık devreleri gerek yurtiçi gerekse yurtdışı bağlantılarda kullanılabilmektedir.

TDM Kiralık Hat Uygulamaları için Gerekli Altyapılar Nelerdir?

TDM Kiralık Hat uygulamalarının gerçekleştirilmesinde TT A.Ş. altyapısının ve buna paralel olarak müşteride kullanılacak donanımın belirlenmesi ve projelendirilmesi gerekmektedir.

TT A.Ş. Altyapısı TT A.Ş. TDM şebekeleri Siemens firması tarafından kurulan Newbridge ile Netaş firması tarafından kurulan Tellabs DXX ürünlerinden oluşmaktadır. Bu haliyle TT A.Ş. altyapısında yaklaşık 25,000 porttan oluşan Newbridge TDM Şebekesi ile Tellabs DXX TDM Şebekesi hizmet vermektedir. Her iki şebekeden de 64Kbps ile 34Mbps arasında değişen hızlarda kiralık devre temin etmek mümkündür. TT A.Ş. ile abone bağlantıları bakır tel veya fiber optik olabilmektedir. TDM Kiralık Hat temininde en önemli husus müşterinin bağlı bulunduğu santralın altyapısının uygunluğunun araştırılmasıdır. Elkotek tarafından sunulan TAG Hizmetleri (Telekomünikasyon Altyapı Grubu) çerçevesinde müşterilerin bağlı bulunduğu santrallerdeki altyapı durumu incelenerek müşteriye yönelik en doğru çözüm tespit edilebilmektedir.

Müşteride kullanılacak Donanım Müşterinin bağlı bulunduğu TT A.Ş. santralının TDM kiralık hat hizmetinin verilebilmesi için uygun olduğunun tespitinden sonra mevcut TT A.Ş. altyapısına paralel olarak abone tarafı cihazının belirlenmesi gerekmektedir. Bu aşamada ortaya çıkan temel kriterler şunlardır;

1. Talep edilen hat hızı 2. Aynı noktaya gelen toplam devre sayısı ve toplam hat hızı 3. İleriye yönelik genişleme olasılıkları

Talep edilen devre hızının 64Kbps ile 128Kbps (128Kbps dahil) arasında olması durumunda TT A.Ş. Altyapısına bağlı olarak Newbridge 27xxve Tellabs DXX STU-160 modemleri kullanılmaktadır. Bu modemler 2 tel (1 pair) bakır tel kullanarak max 128 Kbps’ye kadar toplam 2 port bağlantıya olanak sağlayabilmektedir.

Talep edilen devre hızının 256Kbps ile 2Mbps arasında olması durumunda gene TT A.Ş. Altyapısına bağlı olarak Newbridge 2902ve Tellabs DXX HTU-2M modemleri kullanılmaktadır. Bu modemler 4 tel (2 pair) bakır tel kullanarak max 2 Mbps’ye kadar bağlantıya olanak sağlayabilmektedir.

Aynı noktaya gelen toplam devre hızının 2Mbps’den fazla olması olması durumunda ise Newbridge ve Tellabs DXX’in Node ürünlerikullanılabilmektedir.

TDM Kiralık Hattı Nasıl Temin Edilir?Tüm yurt içi lokal ve şehirlerarası kiralık veri devresi talepleri ilgili Başmüdürlüklerdeki Pazarlama birimlerine yapılmaktadır. Türk Telekom A.Ş. tarafından yerine getirilmesi gereken işlemler

18

tamamlanıp devrenin hizmete hazır hale getirilmesini takiben, abone sözleşme ve ücret ödeme için davet edilmekte ve sözleşme yapmak üzere aboneden sözleşme tarihi itibariyle gerekli ücretler tahsil edilerek devrenin sözleşmesi yapılarak hizmete açılmaktadır.

Tüm hızlardaki uluslararası devre talepleri ise Türk Telekom A.Ş. Genel Müdürlüğü Uluslararası İlişkiler Dairesi Başkanlığına yapılmaktadır.

TDM kiralık hat temini ile ilgili tüm altyapı araştırma ve danışmalık hizmetleri Elkotek TAG Hizmetleri çerçevesinde sunulmaktadır.

TT A.Ş. TDM altyapısının TTNet ve Turpak erişiminde kullanılmasıTTNet ve TURPAK şebekelerinden temin edilecek özellikle 64-128Kbps hızındaki tüm Frame Relay devreler için TT A.Ş. TDM şebekeleri kullanılmaktadır. Abone TDM Kiralık Hat’ta kullanılan aynı tür modemle once TDM şebekesine daha sonra da TT A.Ş. tarafından bağlantılarla TTNet veya TURPAK şebekelerine erişmektedir.

OSI Referans Modeli

Bilgisayar ağları kullanılmaya başlandığı ilk zamanlarda sadece aynı üreticinin ürettiği cihazlar birbirleriyle iletişim kurabiliyordu. Bu da şirketleri tüm cihazlarını sadece bir üreticiden almalarını zorunlu kılıyordu. 1970’lerin sonlarına doğru ISO (International Organization for Standardization) tarafında, OSI (Open System Interconnection) modeli tanımlanarak bu kısıtlamanın önüne geçildi. Böylece farklı üreticilerden alınan cihazlar aynı ağ ortamında birbirleriyle haberleşebileceklerdi.  

OSI Referans Modeli 7 katman (layer)’dan oluşmuştur. Bu katmanlar sırasıyla;           Application          Presentation          Session          Transport          Network          Data Link          Physical 

Şimdi bu katmanları teker teker ayrıntılı bir şekilde inceleyelim. 

19

a ) Application Layer (Uygulama Katmanı): Kullanıcı tarafından çalıştırılan tüm uygulamalar bu katmanda tanımlıdırlar. Bu katmanda çalışan uygulamalara örnek olarak, FTP (File Transfer Protocol), SNMP (Simple Network Management Protocol), e-mail uygulamalarını verebiliriz.

b ) Presentation Layer (Sunuş Katmanı): Bu katman adını amacından almıştır. Yani bu katman verileri uygulama katmanına sunarken veri üzerinde bir kodlama ve dönüştürme işlemlerini yapar. Ayrıca bu katmanda veriyi sıkıştırma/açma, şifreleme/şifre çözme, EBCDIC’dan ASCII’ye veya tam tersi yönde bir dönüşüm işlemlerini de yerine getirir. Bu katmanda tanımlanan bazı standartlar ise şunlardır;PICT ,TIFF ,JPEG ,MIDI ,MPEG. 

c ) Session Layer (Oturum Katmanı): İletişimde bulunacak iki nokta arasındaki oturumun kurulması, yönetilmesi ve sonlandırılmasını sağlar. Bu katmanda çalışan protokollere örnek olarak NFS (Network File System), SQL (Structured Query Language), RPC (Revate Procedure Call), ASP (AppleTalk Session Protocol) ,DNA SCP (Digital Network Arcitecture Session Control Protocol) ve X Window verilebilir.  

d ) Transport Layer (İletişim Katmanı): Bu katman iki düğüm arasında mantıksal bir bağlantının kurulmasını sağlar. Ayrıca üst katmandan aldığı verileri segment’lere bölerek bir alt katmana iletir ve bir üst katmana bu segment’leri birleştirerek sunar. Bu katman aynı zamanda akış kontrolü (flow control) kullanarak karşı tarafa gönderilen verinin yerine ulaşıp ulaşmadığını kontrol eder. Karşı tarafa gönderilen segment’lerin karşı tarafta gönderenin gönderdiği sırayla birleştirilmesi işinden de bu katman sorumludur. 

e ) Network Layer (Ağ Katmanı) : Bu katman , veri paketlerinin ağ adreslerini kullanarak bu paketleri uygun ağlara yönlendirme işini yapar. Yönlendiriciler (Router) bu katmanda tanımlıdırlar. Bu katmanda iletilen veri blokları paket olarak adlandırılır. Bu katmanda tanımlanan protokollere örnek olarak IP ve IPX verilebilir. Bu katmandaki yönlendirme işlemleri ise yönlendirme protokolleri kullanılarak gerçekleştirilir. Yönlendirme protokollerine örnek olarak RIP,IGRP,OSPF ve EIGRP verilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da yönlendirme protokolleri ile yönlendirilebilir protokollerin farklı şeyler olduğudur. Bu katmanda kullanılan yönlendirme protokollerinin görevi ,yönlendirilecek paketin hedef’e ulaşabilmesi için geçmesi gereken yolun hangisinin en uygun olduğunu belirlemektir. Yönlendirme işlemi yukarıda bahsettiğimiz yönlendirme protokollerini kullanarak dinamik bir şekilde yapılabileceği gibi ,yönlendiricilerin üzerinde bulunan yönlendirme tablolarına statik olarak kayıt girilerek de paketlerin yönlendirilmesi gerçekleştirilebilir. 

f ) Data Link Layer (Veri Bağı Katmanı) :Network katmanından aldığı veri paketlerine hata kontrol bitlerini ekleyerek çerçeve (frame) halinde fiziksel katmana iletme işinden sorumludur. Ayrıca iletilen çerçevenin doğru mu yoksa yanlış mı iletildiğini kontrol eder ,eğer çerçeve hatalı iletilmişse çerçevenin yeniden gönderilmesini sağlamak da bu katmanın sorumluluğundadır. Bu katmanda ,iletilen çerçevenin hatalı olup olmadığını anlamak için CRC ( Cyclic Redundancy Check) yöntemi kullanılır. Switch’ler ve Bridge’ler bu katmanda tanımlıdırlar. 

g ) Physical Layer (Fiziksel Katman):Verilerin fiziksel olarak gönderilmesi ve alınmasından sorumlu katmandır. Hub’lar fiziksel katmanda tanımlıdırlar.Bu katmanda tanımlanan standartlar taşınan verinin içeriğiyle ilgilenmezler. Daha çok işaretin şekli ,fiziksel katmanda kullanılacak konnektör türü , kablo türü gibi elektiriksel ve mekanik özelliklerle ilgilenir. Örneğin V.24 ,V.35, RJ45 ,RS-422A standartları fiziksel katmanda tanımlıdırlar.

ANAHTARLAMA :

Devre Anahtarlama Devre tüm zaman boyunca bağlı kalır TDM mantığına dayanır

20

Devre anahtarlama, STM olarak da isimlendirilir (Synchronous Transfer Mode-Eşzamanlı Aktarım Modu) Esnek değildir, veri geçişi time slot’lar şeklinde belirlendiği için, bit akış oranı sabittir.Ses haberleşmesinde yaygındır, tüm PSTN ağı bu şekilde çalışıyorNisbeten verimsizdir, kullanılsın kullanılmasın %100 tahsisat

Veri taşımak için devre anahtarlamalı bir ağ kullanılırsa:Veri trafiği patlamalı olduğu için çoğu zaman tahsis edilmiş kaynak kullanılmadan kalacaktır. Veri trafiğinde haberleşen uçlar açısından asimetri olması hali yaygındır (internet abonelerinin çoğu zaman download yönündeki trafiğinin upload’dan fazla olması gibi...)

Paket Anahtarlama Kullanıcı verisi paketler içine yerleştirilmiştir Paketler ayrıca ağ içinde yönlendirme (routing), hata düzeltme, akış kontrolü, vs... türü işlemlere imkan sağlayan ek bitler taşır Tranmisyon ortamı kalitesinin zayıf olduğu eski yılların öncelikleri esas alınarak oluşturulmuşturPaketler değişken uzunluğa sahiptir ve ağ içinde karmaşık buffer yönetim tekniklerine ihtiyaç gösterirler

ATM

ATM: Asynchronous Transfer Mode

Paket anahtarlamasıdırAncak belirlenmiş boyda paketler kullanır (hücre)Yüksek hızdaHücreler sıralı olarak varış noktasına ulaşırlarDeğişken hızdaki bağlantılara imkan tanırAktarım şekli eşzamansız(asenkron) olarak nitelendirilirÇerçeve boyu kısadır (53 byte)Veri hayali kanallar üzerinden (Virtual Channels) taşınır.Hata kontrol fonksiyonları mümkün olduğunca kaldırılmıştırKullanıcı trafiği açık bir şekilde tanımlı trafik kategorilerinden birisine eşlenir

• Ses, görüntü ve veri iletimi gibi farklı yapısal özelliklere sahip trafikleri aynı platform üzerinden taşımak için oluşturulmuştur

• Donanım bazlı hücre anahtarlaması kullanılıyor• 53 byte’tan büyük çerçeveler ATM adaptasyon seviyesi tarafından uygun formata

getirilir• Mbit seviyesinden Gbit seviyesine ölçeklenebilir• QoS (Servis Kalitesi) parametreleri veri iletimi başlamadan önce tahsis/garanti edilir

21

ATM, sayısal işaretleşme tekniği kullanan tüm iletişim hizmetleri için ortak bir iletim teknolojisi olarak, 1980’lerde ortaya atılmış bir kavramdır. ATM kavramı, esas olarak, o yıllarda CCITT (bugünkü ismiyle ITU-T= International Telecommunications Union Telecommunications) tarafından yapılmakta olan, B-ISDN (Broad-Band ISDN= Genişbandlı Tümleşik Hizmetler Sayısal Şebekesi) tanımlamasındaki standartları oluşturma gayreti sırasında belirdi. Bu anlamda ATM, o sıralarda yeni gelişmekte olan Synchronous Digital Hierarchy (SDH) standartlarına bağlanmıştı. Yani ATM, fiziksel seviyede, SDH devreleri üzerinde uygulanacaktı ve 44Mb/s ve daha geniş bandlı (155Mb/s, 622Mb/s,…) sayısal iletişim hatlarının değerlendirilmesi içindi

ATM AĞI VE UÇ SİSTEMLER

ATM’in sayısal iletişimde anahtarlama (switching) çözümüne getirmeyi vaat ettiği “Devre Anahtarlama (TDM) ve Paket Anahtarlama’nın en iyi taraflarını bir araya getirme” özelliği, bu iki teknolojinin de yerini alarak, sayısallaştırılmış ses ve data taşınmasında ortak bir anahtarlama zemini inşasına müsaade eder. Böylece, ATM, kullanıcıların geniş alandaki yüksek hız ve esnek band ihtiyaçlarını karşılamada, bütün dünyada tek ortak çözüm teknolojisi olarak yerleşmeye ve DXC, TDM, X.25 ve Frame Relay hizmetlerinin, aynı anda hepsinin birden yerini almaya başlamıştır. Yine de, bunun da ötesinde, ATM, giderek, “uçtan-uca tek protokol kullanımı” sloganı ile formüle edilebilecek bir amaç doğrultusunda, klasik son kullanıcı protokollerinin de yerini almaya aday olmuştur. Ancak, host bilgisayarlar’ın ağ arayüzü olarak ve yerel alan ağ (LAN)’larında bir standart olarak ATM’in yagınlaşmasındaki bu yükselen dalga şimdi artık kırılmış gibi gözükmektedir. Yerel Alan Ağ’landırması ve İstemci/Sunucu (Client/Server) mimarisi, şimdi eskisinden de daha kuvvetli

Ses Video Veri

ATM hücreler

Router

Workstation

PABX

Video server

SDH

22

olarak, IP-Ethernet teknolojisi üzerinde gelişmeye devam etmektedir. Bu durum ATM’in popüler olan rolünü tekrar “Taşıyıcı/Hizmet sunucu”ların Geniş Alan Ağı Omurgalarında sınırlamış gözükmektedir.

ATM’in taşıyıcı teknolojisi olarak üstünlüğü, aynı anda protokol/servis şeffaf olması. Bu bakımdan herhangi bir protokol altında veriyi , ses veya video sinyallerini taşımakta aynı ölçüde uygun olması,

Özünde paket anahtarlamalı olması. Bu bakımdan, ATM anahtarlar arası trunk’larda band-genişliği kullanımının, bir “statistical multiplexing” yaklaşımıyla, etkin bir biçimde yapılması ve farklı kanallara tahsisi dinamik olarak ayarlanabilir olmasıdır.

ATM in özgün olan faydası: “Yüksek hızlı devrelerde, çoklu-protokol ve çoklu-servis türüyle çalışmaya, taşıyıcı şebekekeye minimum işlem yükü getirerek olanak sağlamasıdır”.

ATM destekli ürün ve ATM tabanlı hizmetlerin yaygınlaştırılmasını hızlandırmak amacıyla, uluslarası, kar amacı gütmeyen bir kurum olarak, “ATM Forum” teşkil edilmiştir. ATM Forum, ATM standartlarının oluşturulması yolunda yapılan çalışmaların en ciddi düzenleyicisi durumundadır. ATM ile ilgili en son standartlar ve bunların oluşturulması yolundaki gelişmeleri “ATM Forum” kaynaklarından takip edebilirsiniz.

Kurumsal Kullanıcı için ATMTelekom operatörleri (Carriers), kullanım ihtiyacı büyük müşterileri için, yüksek hızlı kiralık devre (LL=Leased Line) lere bir alternatif olarak, kiralık ATM kanalları sunumunu getirmişlerdir. Belirli bir band genişliğini ATM sanal devresi olarak kiralamak istiyen kullanıcı, taşıyıcıdan,

- devrenin her iki ucu için ATM port’u tahsisini ve - bu iki ucu bağlayan belirli bir band-genişliği kullanımı garantileyen kanal oluşturmasını ister olacaktır. ATM, X.25 ve Frame Relay gibi, bağlantı temelli bir protokole sahiptir. ATM uç cihazları arasındaki sanal devre (Virtual Circuit=VC), kullanıma başlanmadan önce, uçtan uca tanımlanmış ve kalıcı (permanent) olmalıdır. ATM “Switched Virtual Circuit (SVC)” uygulamaları da mümkün olmakla baraber, Taşıyıcıların sunduğu ATM hizmetleri genellikle PVC (Permanent Virtual Circuit) tabanlı olmaktadır. Ülkemizde, kiralık ATM kanalı hizmeti TTNet üzerinden mümkündür. TTNet’in ATM bağlantı hizmeti, Internet omurgasına erişim veya noktadan-noktaya bağlantı sağlamak şeklinde iki ayrı uygulama türü için ve iki ayrı tarife ile tanımlanmıştır.

Ücretlendirme,

- port hızına göre, bir kerelik, bağlantı ücreti - port hızına göre, aylık kira ücreti ve - sanal devre hızı (band-genişliği) na göre, aylık kira ücreti

kısımlarından oluşmaktadır. Port hızı olarak, 2Mb/s, 34Mb/s veya 155Mb/s mümkündür. Sanal devre (PVC) band genişliği ise 1Mb/s ile 155Mb/s arasında çeşitli değerlerden seçilebilmektedir. Türk Telekom A.Ş.’nin sitesinden tarifeler incelenebilir.

Sanal devre band-genişliği değerine ilave olarak, sanal devrenin trafik türü bakımından da tanımlanması gerekmektedir. Bu anlamda, PVC çeşidi olarak “CBR”,”UBR” ve “VBR-NRT” mümkündür.

“CBR=Constant Bit Rate”, çoğunlukla, “Video Konferansı” veya telefon konuşması gibi ‘gerçek zamanlı’ uygulamalar için uygun bir trafik kanalı oluşturur. Burada, kullanıcı açısından ATM kanalı, sabit bir bit pompalama hızını, değişimlere uğratmadan, iletebilen niteliktedir. Band-genişliği tahsisinin en katı uygulandığı bu tür ATM servisi ücret olarak en pahalısıdır ve aynı hızlı kiralık devre

23

ile kıyaslanmalıdır.

“VBR-NRT= Variable Bit Rate-Non Real Time”, gerçek zamanlı olmak zorunluluğu olmayan değişken bit hızı karakterli veri uygulamaları (TCP/IP paketleri transferi gibi) için uygun düşebilir. Bu servis, CBR ATM den daha ucuz fiyatlandırılmıştır.

“UBR= Unspecified Bit Rate” ise en ucuz tarifelendirilmiş ATM servis türü olup, gerçek pompalanabilir bit hızı, ancak ATM şebekesinin en az sıkışık olduğu zamanlarda kiralanan band-genişliği mertebesine ulaşabilir. Şebeke kullanımının normal düzeyindeki zamanlar için ve genel olarak, UBR trafik hizmeti için transfer sırasında ATM paketleri (cell=paket) nin kaybolmadan ulaştırılması ve ardarda gönderilen iki paket arası gecikmenin belirli bir limit değeri aşmaması garantisi yoktur.

ATM hizmetinin kullanılması için, kullanıcı tarafında bir ATM erişim cihazı ve bunun geniş alan ağı (WAN) tarafında uygun bir arayüz standartında port’u olmalıdır. ATM erişim cihazı, genellikle, WAN ATM arayüzü olan bir router olmaktadır. Özellikle ATM devre aracılığıyla Internet omurgasına bağlantı için, ATM kullanıcı tarafı cihazı böyle bir router olmalıdır. ATM port’u arayüz standart’ı E3 (34Mb/s), T3 (45Mb/s), OC3-STM-1 (155Mb/s), STM-4 (622Mb/s) gibi yüksek hızlı arayüz standartlarından biri olabilir.

Teknik ÖzelliklerCCITT’nin I.150 tavsiyelerinde ortaya koyulan ATM temel esasları aşağıdaki şu noktalarla özetlenebilir:

ATM sabit uzunlukta paketler (cell) üzerine kurulu bir iletişim protokolüdür. Her hücre 48Byte’lık bir bilgi alanı (yük kısmı) ve 5Byte’lık bir başlık (header) kısmından oluşur (toplam 53Byte). Başlık kısmının ana amacı hücrenin ait olduğu sanal kanalı belirtmektir. Sanal Kanal (VC) içinde hücrelerin sıralaması uçtan uca değişmeden korunur.

. ATM bağlantı temellidir (connection oriented). Bir bağlantıyı oluşturan bölümler içinde, ATM başlık kısmındaki değer, bağlantı süresince sabittir, değişmez.

. ATM hücresinin bilgi taşıma alanı (yük kısmı), ATM ağı içinde değişime uğramaksızın taşınır. ATM şebekesi içinde, ATM hücresinin yük kısmına ilişkin hiçbir işlem/yorum yapılmaz. ATM şebekesi, taşıdığı yük için şeffaf (transparent) bir ortam gibidir.

. Her türden sayısal tabanlı servis, veri, ses, video, ATM üzerinden taşınabilir. Farklı servisleri taşıyabilmek için bir “adaptasyon işlemi” uygulanır. Bu katmanda (Adaptation Layer), farklı servis türlerine ilişkin bilgilerin ATM hücrelerinin yük kısmına konulacak hale getirilmesi ve bazı servise özel işlevler yerine getirilir.

48 bytes

Header Payload

5 bytes

24

ATM adaptasyonu katmanında en az işlem gerektiren yaklaşım, 5.türden ATM adaptasyon diye anılanıdır (AAL-5). Bu yaklaşımda, ATM’de taşınacak paketler sadece ATM hücrelerinin yük kısmına konulmak üzere 48Byte lık kısımlara parçalanır ve taşınan bilginin amaçladığı servise özgün hiç bir kalite garantili tedbir alınmaz. AAL-1,AAL-2, AAL-3 adaptasyon katmanı yaklaşımları ise, maksimum paket gecikmesi ve kayıpsız paket iletimi için garanti sağlamak amacıyla, daha karmaşık işlevleri de yerine getirmeyi üstlenirler.

ATM' İN DİĞER TEKNOLOJİLERE GÖRE AVANTAJLARI:

• Donanım anahtarlaması ile yüksek performans • Patlamalı trafik için dinamik bant genişliği • Çoklu ortam için hizmet sınıfı desteği • Hız ve ağ boyutlarında ölçeklenebilirlik • Ortak LAN/WAN mimarisi • VC mimarisi yoluyla basitleştirme için olanaklar • Uluslararası standart uyumluluğu

ATM HÜCRE YAPISI

Atm hücreleri 5 bytes başlık bilgisi vw 48 bytes payload bilgisi içerir. Başlık bilgisinde hücrenin nereye gideceği ve iletime bağlı olarak ne tür özelliklerde olacağı yazılıdır.Payload kısmında gönderilen bilginin özütü vardır.

ATM AĞI BAĞLANTI ARAYÜZLERİ

Atm ağlarında 2 tür ara yüz kullanılır.Bunlar UNI ve NNI dır.

UNI = user to network interfaceNNI= network to network interface

48 bytes

Header Payload

5 bytes

25

Atm ağlar için iki tür bağlantı arayüzü tanımlanmıştır.Biri atm portu olan bir uç sistemin atm ağa bağlanması için kullanılır ve UNI adını alır.Diğeri de atm bulutunu olusturan anahtarların birbirine bağlanması için kullanılır ve NNI olarak adlandırılır. Atm hücrelerin başlık bilgisi ,bağlantının UNI ve ya NNI olmasına göre farklıdır.NNI bağlantıda başlık bilgisinin içinde GFC bulunmaz.Bu alan VPI alanına eklenerek VPI alanı 12 bite cıkarılmıstır.

Atm hücreleri düğümden düğüme atlarken başlık kısmı içerisnde bulunan vpı ve vcı numaraları değişir. Eğer atlama nnı ile unı arasında oluyorsa değişen vpı/vcı ikilisine ek olarak başlık formatıda kısmen değişir.Bu değiştirme işlermleri anahtar tarasından yapılır; iki düğüm arasında hangi vpı-vcı numaraları kullanılacağı sanal bağlantı kurulması sırasında berlirlenir ve atm anahtarlarda bulunan tabloya koyulur.

ATM HÜCRESİ BAŞLIK FORMATI

Private ATM network

Public ATM network

UNI

UNI UNI

UNI

NNINNI

UNI

UNI

GFC

VPI

HEC

Payload (48)

VPI

PT CLP

VCI

UNI

GFC 4 bitGFC 4 bit

VPI 8 bit VPI 8 bit VCI 16 bitVCI 16 bit

PT 3 bitPT 3 bitCLP 1 bitCLP 1 bit

HEC 8 bitHEC 8 bit

26

GFC ( GENERIC FLOW CONTROL ) : Bu alan ilerisi için saklı tutulmuş olup genel olarak birden çok cihazın tek bir UNI kullanılmasını desteklemesi acısından önemlidir.Standart belireyen guruplar tarafından bu alan için henüz bir tanımlama yapılmamıştır.

VPI ( VIRTUAL PATH IDENTIFIER ) : Hücrenin içerisinden geçeceği sanal yol numarasını içerir.

VCI ( VIRTUAL CHANNEL IDENTIFIER ) : Hücrenin içerisinden geçeceği sanal kanal numarasını içerir.

VERİ TÜRÜ ( PAYLOAD IDENTIFIER ) : Hücrelerin içerisinde taşınan verinin kullanıcı bilgisi ,ağ bilgisi, yönetim bilgisi gibi ne tür bilgi içerdiğini gösterir.Aynı zamanda iletim anında tıkanma meydana geldiğinin belirtilmesi içinde kullanılır.

CLP ( CELL LOSS PRIORITY ) : Bu 1 bitlik alan ilgili hücrelere öncelik vermek için kullanılır.Eğer değeri 1 ise önceliği düşük , 0 ise önceliği yüksektir.

HEC ( HEADER ERROR CONTROL ) : Hücrenin başlık kısmı için hata kontrolü yapmak için kullanılır

SANAL DEVRELER :

Atm ağda hücre aktarımı sanal devreler üzerinden yapılır.Yani iletişimde bulunacak iki düğüm arasında aktarım işlemi yapılabilmesi için önceden ilgili iki düğüm arasında sanal devre kurulmus olmalıdır.Sanal devrelerin olusturulmasında iki farklı yol izlenmektedir.ilki iletişimden hemen önce sanal devrenin kurulması ve iletişim bittikten sonra bu sanal devrenin kaldırılması , ikincisi ise kalıcı sanal devrenin kurulmasıdır.

SVC = switched virtula circuitPVC = permanent virtula circuit

SVC :

Anahtarlamalı sanal devre , gerektiği anda kurulur ve işi bitince sonlandırılır.Böylelikle düğümler arasında esnek iletişim hatları olusturulması sağlanır.

PVC :

VPI

HEC

Payload (48)

PT CLP

VCI

NNI

VPI 12 bitVPI 12 bit

VCI 16 bitVCI 16 bit

PT 3 bitPT 3 bit CLP 1 bitCLP 1 bit

HEC 8 bitHEC 8 bit

27

Kalıcı sanal devre sistem konfigürasyonu sırasında yada sistem konfigürasyonu düzeyinde kurulur ve sistem işletilmeye başlatıldığından itibaren sürekli olarak kalır.Böylece aralarında pvc tanımlı düğümler birbirleriyle haberleşmek istediklerinde doğrudan atlarıma başlarlar.

SANAL YOL / SANAL KANAL ( VP- VC )

Atm ağda iki düğüm arasında sanal bağlantıların kurulması demek aslında iki düğüm arasında sanal yol ve onunda içerisinde sanal kanallar oluşturulması demektir.Temel aktarım birimi olan hücreler bu sanal kanallar içerisinden akar.

ATM KATMANLARI :

FİZİKSEL KATMAN

ATM FİZİKSEL ARABİRİMLER – ATM FORUM TARAFINDA BELİRLENEN STANDARTLAR

ATM physical trunk

as E3, STM-1 Virtual Path (VP)

Virtual Path (VP)

Payload

VCI VPI DataATM cell

Header

28

Virtual Channels (VCs)

• 155-Mbps OC-3c over MMF SONET• 155-Mbps OC-3c over SMF SONET • 45-Mbps DS3 over coax• 34-Mbps E3 over coax• 155-Mbps 8B/10B over MMF• 155-Mbps 8B/10B over STP• 25 Mbps over UTP• 1.544-Mbps T1 (Over TP)• 2.048-Mbps E1 (Over TP and coax)• n x T1 IMA (Over TP)• n x E1 IMA (Over TP and coax)• 155-Mbps STS-3c over UTP-5• 622-Mbps OC-12c over SMF SONET• 51.84-Mbps STS-1 over UTP-3• 2.5-Gbps OC-48 over SMF SONET

ATM KATMANI

Mantıksal kanalları fiziksel kanal üzerine çoklarUç noktadaki bir cihazda, ATM katmanı fiziksel seviyeden gelen hücre akışını alır ve kullanıcı bilgisini yeni hücrelere atarak gönderir (gönderilecek bilgi yok ise boş hücre olarak)Hücre adres dönüşümü

ATM anahtarının içindeyse, gelen hücrenin nereye gideceğine karar verir (bağlantı belirteçlerine bakarak, VPI/VCI), bağlantı belirteç değerlerini resetler ve hücreyi bir sonraki linke iletirGelen ve çıkan hücreleri tamponlayarak trafik yönetimi sağlarSıkışma(congestion) kontrolü/bellek(buffer) yönetimi

CLP (Hücre kayıp önceliği) işaretlemesi yaparTransmisyon oranını izler ve trafik kontratına uyumluluğu gözler (traffic policing) Sıralı hücre dağıtımı

ATM ADAPTASYON KATMANI

Üst seviye

AAL

ATM

Fiziksel

seviye

29

Atm adaptasyon katmanı uygulama programları ve servislerin gereksinim duyduğu farklı türde trafiklerin atm katmanı üzerinden aktarılması işlemini sağlar.Örneğin ses haberleşmesi uygulaması ile veri haberleşmesi ya da video aktarımı birbirinden farklı özellikde aktarım kriteri ister.Her uygulama türünün kendine gore gereksinimleri vardır.AAL bu gereksinimleri karşılar.

ALCATEL 7470

Tek Şelfli Yapıda

Üst Seviye

ATM katmanı

Fiziksel seviye

ATM Adaptasyon

seviyesi

Üst seviye bilgilerinin ATM

katmanına uyarlanması

30

1.6 GB/s anahtarlama kapasitesiDesteklenen kartlar:

• Control-2• Service-2 (optional)• Switching hub-2• Interface Cards

Şelf üzerinde:• 14 card için soket• DIP switch’ler• Alarm göstergeleri• Entegre Fan üniteleri

Yedekli yapı:• Anahtarlama şelfi bazında• Kontrol kartı bazında• Güç yedeklemesi

Güç Bağlantıları

Sistemin normal çalışma gerilimi -48 V dc

-36 V dc ile -60 V dc aralığında çalışır.Yedeklemeli yapı olarak iki ayrı güç girişi vardır.Anahtarlama şelfi, PS1 ve HSPS en fazla 600 W. -48 V’ta çekilen akım 12.5 A. -40 V’ta 15 A dc. PS2 maksimum 1050 W. 22 A veya 26 A dc.Anahtarlama şelfi,PS1 ve HSPS’te 15 A’lik sigortalarla korunur, PS2 de ise 35 A’lik devre kesiciler vardır.

31

Fan yerleşimi

Entegre soğutma ünitesi (ICU)İki çeşit:

• Peripheral shelf -1’de iki adet fan• Peripheral shelf -2’de üç adet fan

Sistem ve çevrebirim KartlarıKart yerleşimi:

• Kontrol-2 kartı P1 şelfinin birinci yuvasına• Yedek Kontrol-2 kartı da P1’in ikinci yuvasına

Çiftli FIC kartları:• Her HSPS alt ünitesine• FX ve FY olarak yedekli yapıda

Her P-şelfte Dual Hub-2 kartları (HX ve HY’de bulunacak şekilde )

Tek şelfli yapıda Dual SW Hub kartı kullanılır

Anahtarlama şelfinde Dual Receiver Kartları (R1’den R8’e kadar)

Anahtarlama şelfinde S1’den S8’e kadar DSC kartları

Her bir HSPS alt ünitesi için bir DRX ve bir DSC kartı

Anahtarlama şelfinde TC kartı

32

1 3 5 7 9 112 4 6 8 10 12HX HY

Anahtarlama Şelfininin yapısı

P-Şelfinin Yapısı

33

ISL Kablo bağlantıları

CCIP (Kontrol Kartı Arabirim Paneli)

CCIP paneli• P1 şelfinin altına monte edilir.• Port 1çıkışı 1.soketteki Kontrol Kartına çıkış sağlar.• Port 2 ise PS1’in 2.soketindeki Kontrol kartı içindir. • Çapraz bağlantı

34

DualReceiverCard

DualSwitchingCard

Low Speedor

Dual Hubor

Dual FIC

Ethernet bağlantısı

PRI bağlantıları

Paneller

35

CCIP paneli

RJ-45 dağıtım paneli

Terminal bağlantısı seçenekleri

Ağ Yönetim Sistemi

36

Kontrol Kartının RJ-45

konnektörü üzerindenseri bağlantı

CCIP panel üzerinden ethernet bağlantısı

CCIP üzerinden seri bağlantı

Cihaz Yönetim Terminali

CCIP panel üzerinden ethernet

bağlantısı

STM1 kartı üzerindendirekt ATM bağlantısı

Ağ yönetim makinası

Sistem Kartları

SSU-2 modülü

-Tüm çevrebirim kartlarının ortak bir kaynağa kilitlenmesini sağlar-Yazılım kontrollü saat kaynak seçilimi ve öncelik tahsisi-Stratum 3 kesinliğinde saat üretme yeteneği

37

Kontrol-Kartı fonksiyonları:

-Nod yönetimi desteği-Ağ yönetimi desteği-Konfigürasyon ve bağlantı yönetimi-Ağ senkronizasyonu-Alarmların tutulması-İstatistik tutmak ve raporlama-PNNI desteği ve SVC desteği

Dual FIC kartı

-Sadece HSPS şelfinde kullanılır-SW şelf X’ten gelen FX, SW şelf Y’den gelen FY-HSPS alt ünitelerinden gelen trafiği birleştirip

anahtarlama şelfine (SW şelfi) iletir-ISL kablolarıyla SW şefine bağlantı imkanı verir

Dual HUB-2 kartı

-P şelfindeki çevrebirim kartlarından gelen tüm bilgiyi birleştir

-Bu bilgiyi ISL fiber kabloları üzerindenAnahtarlama şelfine iletir

-Yedekli yapıda DHUBX ve DHUBY olarak 2 adettir-Her bir DHUB kartında 4 adet fiber SC konnektör

bulunur.

Dual SHUB kartı

-Sadece tek şelfi yapıda kullanılır-Tek şelfli yapıda ayrıca bir Anahtarlama şelfi olmadığı için bu işlem Dual HUB kartına entegre edilmiştir.-Herhangi bir ISL kablo bağlatısı yapılmaz-1.6 GB/s anahtarlama kapasitesi sağlar.-Yedekli yapıda SHUB-X ve SHUB-Y olmak üzere

38

iki adettir

Dual Receiver Kartı

-Sadece Anahtarlama şelfinde (SW şelf) kullanılır-2 adet optik SC konnektör çıkışı vardır.-ISL kablolarıyla P-şelfinden gelen ATM hücrelerininSW şelfine taşınmasını sağlar-1.6 GB/s anahtarlama kapasitesi sağlar.-Yedekli yapıda SHUB-X ve SHUB-Y olmak üzereiki adettir

39

Dual SW kartı

-Sadece Anahtarlama şelfinde kullanılır-Herbir kart başına 1.6 GB/s anahtarlama kapasitesi-2 adet optik SC konnektör çıkışı-ISL kabloları ile DHUB kartlarının RX portlarınabağlanmalıdır

Termination Kartı

-Sadece Anahtarlama şelfinde sonlandırma amaçlıkullanılır-SW şelfin üzerindeki sinyallerin yansıyıp bozulmaması için kullanılmakta-Üzerinde herhangi bir konnektör yok

E1 Kartları

PRI Panelleri

40

Bir panel 1 adet 8 port kart yada 2 adet 4 port kartı destekler

BNC PRI Interface Panel

RJ45 PRI Interface Panel

E1 CE (Devre Emülasyonu) Kartı

-8 adet 2 Mbit TDM bağlantısı sağlar-AAL 1 üzerinden kanallı yada full 2 Mit devre tanımı yapılabilir-Toplam 31x8=248 devre tanımı-Transparent, CAS yada 31 kanal çerçeve seçeneklerini destekler

E1 CR (ATM 2Mbit) Kartı

-8 adet 2 Mbit ATM bağlantısı sağlar(UNI/NNI)-IMA modülü kullanılarak ters çoklama seçeneği-ATM VPC ve VCC devreleri-Playout buffer parametleri ile gecikme denetimi desteği

Ortam Erişim Ünitesi — MAUs

Şelfin arkasına monte edilir 1 yada 3 portlu BNC çıkışı sağlar

41