AMİM “Öyrənməyi öyrənmək” konfransı,

Azərbaycan.

Noyabr 2017

Dr Tristian Stobie

Öyrənməyi öyrənmək

Təqdimatın icmalı

Öyrənməyi öyrənmək nə

deməkdir?

Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?

Tədris praktikasında necə

tətbiq oluna bilər?

Bununla bağlı hansı miflər

var?

Bu haqda daha çox öyrənmək

istəyirsiniz? Resurslar var.

Öyrənmə nədir?

Learning happens when people have to think hard [C. Husbands]

Öyrənmə məna yaratmaq prosesini əhatə edir ki, bu da:

əvvəlki biliklərlə bağlıdır

“… qabiliyyət və ya anlamada mühüm dəyişiklikdir”

Öyrənmənin daha dərin formaları əvvəlki anlayışları

dəyişir

yeni vəziyyətlərdə tətbiq oluna bilir

Adapted from the introduction to Testing Times: the uses and abuses of

assessment. Gordon Stobart. Abingdon. Routledge. 2008

Öyrənməyi öyrənmək nə deməkdir?

Öyrənməyi öyrənmək - öyrəndiyin barədə düşünmək və

düşüncələrinin nəticələrini məqsədyönlü şəkildə yeni

öyrəndiklərinə tətbiq etməkdir. [Professor David Hargreaves / Chris Watkins]

Metakoqnisiya - öyrənənlərin planlaşdırmaları, nəzarət

etmələri, dəyərləndirmələri və öyrənmə ilə bağlı davranışlarına

dəyişiklik etmələri ilə bağlı prosesləri təsvir etmək üçün istifadə

edilən termindir.

Öyrənməyi öyrənmək nədir?

Metakoqnitiv tənzimləmə

Metakoqnitiv tənzimləmə öyrənənlərin

koqnitiv proseslərinə necə nəzarət

etmələrini və idarə etdiklərini təsvir edir.

Məs., uşaq anlayır ki, riyaziyyat

misalını həll etmək üçün istifadə etdiyi

üsul yanlışdır və başqa üsula əl atır.

Məs., şeiri bir neçə də oxuyaraq fikrini

“çətin” sözlərə cəmləşdirib onları

anlamağa çalışmaq.

İDARƏ

məs., abzası yenidən

oxuyaraq mətndəki

eyhamları anlamaq

NƏZARƏT

məs., oxuduğunu

anlayıb-

anlamadığını

yoxlamaq

META SƏVİYYƏ

(metakoqnisiya)

OBYEKT SƏVİYYƏSİ

(koqnisiya)

“Emosiya olmadan hərfi mənada və neyrobioloji

cəhətdən xatirələrin qurulması, mürəkkəb fikirlərə qərq

olmaq, yaxud da məna daşıyan qərarların qəbulu

mümkün deyil”. Immordino-Yang:

Öyrənməyi öyrənmək nədir?

Emosional fikirlərin əhəmiyyəti

Öyrənənlər

olaraq biz

özümüz

haqqında

hansı

hisləri

keçiririk

Sosial

ünsiyyət

zamanı

öyrənmək

İnsanın özü haqqında hansı fikirdə olmasını

aşağıdakıların birləşimi müəyyən edir:

Nəyi bilir və nəyi edirik

Çətinlik

Darıxmaq

Narahatlıq

Bacarıq

Axın üçün kanal

Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?

Bunsuz şagirdlər nə ali təhsilə, nə həyata, nə də işə hazır sayılmırlar

Birinci kurs tələblərinin əksəriyyəti məktəbdə

öyrəndiklərini unudublar

Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?

Source: adapted from David Marsh Ph.D.Rəqəmsal dövr qarşımıza yeni çağırışlar qoyur və yeniyetmə beyni dəyişir:

Yüksək at gücü, zəif idarəetmə

Ehtiyacların dərhal təmin edilməsi. Diqqətin qısa müddətə cəmlənməsi.

Narahatlıq

Etməklə öyrənmək

Müxtəlif şəxsiyyətlilik

Zəka, bədən və davranışda dəyişikliklər

Uzun müddət oyunlar oynamaq: yuxunu, istirahət və yaddaşı korlayır,

beynin mükafatlandırma sistemini stimullaşdırır, necə düşündüyümüzə

və öyrəndiyimizə təsir edir

Gənclərin əvvəlki nəslə nəzərən daha tənha olmasına və zəif sosial

zəkaya sahib olmalarına gətirib çıxara bilər

Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?

“Mənim fikrimcə, qeyri-müəyyənlik dünyasında təhsilin başlıca

vəzifəsi gəncləri qeyri-müəyyənliyin öhdəsindən gəlmək üçün

lazımi kompetensiya və özünəinamla silahlandırmaqdır: başqa

sözlə, yaxşı öyrənənlər olmaqdır. …müəllimlərin başlıca qayəsi

şagirdlərini dəyişikliyin qarşısında möhkəm durmaları üçün

müvafiq bacarıqlarla təmin etməkdir”. Guy Claxton [1990]

Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?

Because it is powerfulDavid Whitebread University of Cambridge

“Uşaqların inkişaf etməkdə olan özünüidarə bacarıqları onların gələcək akademik

uğurlarından və emosional rifah halından xəbər verir. Bu bacarıqlar uşaq inkişafının

digər aspektlərindən, məs., ənənəvi şəkildə ölçülən intellekt göstəricisindən

(Veenman & Spaans, 2005) və erkən oxu uğurlarından daha güclüdür (McClelland

et al, 2013). Bu bacarıqların oynadığı həlledici rol bir sıra digər sahələrlə müqayisəli

şəkildə geniş şəkildə araşdırılmışdır. Bunlara daxildir:

mühakimə yürütmə və problem həlli

riyaziyyat

oxu və mətnin qavranılması

Yazı”

Veenman, M.V.J. & Spaans, M.A. (2005). Relation between intellectual and metacognitive skills: age and task differences.

Learning and Individual Differences, 15, 159-76.

McClelland, M.M., Acock, A.C., Piccinin, A., Rhea, S.A. & Stallings, M.C. (2013). Relations between Preschool Attention Span-

Persistence and Age 25 Educational Outcomes. Early Childhood Research Quarterly 28, 2, 314–24.

Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?

Because it is powerfulÜmumilikdə, şagirdlərdə metakoqnitiv və özünüidarə bacarıqlarının inkişaf etdirilməsinin böyük təsir gücü

vardır. Bunun sayəsində şagirdlər orta hesabla əlavə olaraq 8 aylıq inkişafa nail ola bilərlər.

https://educationendowmentfoundation.org.uk/evidence/teaching-learning-toolkit/meta-cognition-and-self-

regulation/

Tapşırıq: Tədris praktikasında

necə tətbiq oluna bilər?

Tədris praktikanızda şagirdlərinizin öyrənməyi öyrənməsi

üçün məxsusi olaraq nə edirsiniz?

Təcrübəniz hansı metodların səmərəli olduğunu göstərir?

Məktəb olaraq faydalı öyrənmə vərdişlərinin yaranması üçün

nə edirsiniz?

tdpp09e8.wordpress.com

“Sizin hamınızın müstəqil, innovativ, tənqidi

düşüncəli olmağınızı və nə dedimsə, sözlərimə

olduğu kimi əməl etməyinizi istəyirəm”.

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Fəaliyyətdən daha çox öyrənməyə fokuslanınMənbə: Watkins, C. [2010] Learning Performance and Improvement. Research Matters. The London Centre for Leadership in Learning

issue 34, summer 2010. www.ioe.ac.uk/insi

Biz mədəniyyəti olduğu yerdən götürüb olmalı olduğu yerə aparmalıyıq

“Öyrənməyə dair hərtərəfli anlayışa malik şagirdlər dövlət imtahanlarında yaxşı

nəticə göstərirlər”.

“Dəlillər belə nəticəyə gəlməyə imkan verir ki, öyrənmək barədə öyrənmək praktik

cəhətdən uğurlu və təhsil baxımından mühüm olmaqla yanaşı, təlim nəticələrini də

yaxşılaşdırır.”

Buradan Bura

Kompetensiyanı sübut etmək Kompetensiyanı təkmilləşdirmək

Fəaliyyət yönümlü Öyrənmə yönümlü

‘Yaxşı görünmək’ ‘Yaxşı öyrənmək’

Öyrənməni diqqət, söhbət və

refleksiya mərkəzinə qoymaq

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Öyrənmə gücünün yaradılması

Mənbə: Guy Claxton, adapted from building learning power

Bunları arxada buraxıb:

Yadda saxlama

Müzakirə

Əsaslandırma

Hesablama

Sərt idarəetmə

Kiçik esselərin “istehsalı”

Tənqidi qəbul etmək

Hədəflərə nail olmaq

Bunlara doğru addımlayıb geniş imkanlı məktəb olun:

maraqlı suallar vermək

bizə deyiləni yoxlamaq

ayaqüstü düşünmək

resurslardan faydalı şəkildə yararlanmaq

xəyal gücümüzü işə salmaq

problemləri ortaya çıxarmaq

cəsarətli olub yenilikləri sınaqdan keçirmək

çıxılmaz vəziyyətdən özümüzü çıxarmaq

öz işimizi yoxlamaq və təkmilləşdirmək

rəy axtarışında olmaq və onu dəyərləndirmək

müxtəlif qruplarda yaxşı işləmək

diqqətlə və hörmətlə dinləmək

fikiryayındırıcılara rəğmən, diqqəti cəmləmək

öz müəllimimizə çevrilmək

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Öyrənmə mədəniyyəti

Fəaliyyət yönümlü yox, öyrənmə yönümlü olmaq. Öyrənməni diqqət, söhbət

və refleksiya mərkəzi etmək. Öyrənmənin özünü öyrənmənin obyektinə

çevirmək. [Chris Watkins]

Öyrənmənin səmərəli vərdişləri bütün siniflərdə bütün müəllimlər tərəfindən

kurikulumun tədrisi zaman və eləcə də evdə öyrədilməli, inkişaf etdirilməli və

möhkəmləndirilməlidir.

Müəllimlər öyrənməyi öyrənmək sahəsində örnək olmalıdır. Danışan zaman

öyrənməyə dair sözlər xüsusilə vurğulanmalıdır.

Bəzi öyrənmə bacarıqları açıq şəkildə öyrədilməli və kurikulumun bütün sahələri

üzrə dəstəklənməlidir.

Şagirdlərin fəal iştirakı – dərsin təşkilində, öyrənmədə, qiymətləndirmədə,

məktəb həyatında, özünüqiymətləndirmədə.

Dözümlülüyün, ustalığın və məşqlərin əhəmiyyəti

Mifləri anlamağın əhəmiyyəti

Kembric öyrənəninin keyfiyyətləribax: http://www.cambridgeinternational.org/images/417069-developing-the-cambridge-learner-attributes-.pdf

Kembric öyrənəni Kembric müəllimləri

Özünəinamlı – istər özünün, istərsə də

başqalarının məlumat və ideyaları ilə

işləyərkən

Özünəinamlı – fənlərinin tədrisində və

hər bir şagirdi öyrənməyə cəlb etməkdə

Məsuliyyətli – özlərinə və başqalarına

münasibətdə, başqalarına qarşı həssas

və hörmətli

Məsuliyyətli – özlərinə və başqalarına

münasibətdə, başqalarına qarşı həssas

və hörmətli

Düşünən – öyrənən qismində öyrənmə

bacarıqlarını inkişaf etdirmək

Düşünən – öyərənən qismində tədris

praktikalarını inkişaf etdirmək

İnnovativ, üstəlik yeni və qarşıdakı

çağırışlara hazır

İnnovativ, üstəlik yeni və qarşıdakı

çağırışlara hazır

Cəlb olunmuş – əqli və sosial cəhətdən,

dəyişiklik yaratmağa

Cəlb olunmuş – əqli, peşəkar və sosial

cəhətdən, dəyişiklik yaratmağa

Rifah halı [mənbə: Nicola Morgan]

Rifah halı nə daimi, nə də anadangəlmədir. Bu, ruhun və bədənin elə bir halıdır ki,

vaxt keçdikcə əldə olunur və zaman keçdikcə itirilə bilər. O, məktəb kurikulumun

mühüm hissəni ona görə təşkil edir ki:

Öyrənmə və fəaliyyətə birbaşa və güclü təsiri var

Həmyaşıdlar, ailə üzvləri və müəllimlərlə münasibətlərə təsir edir

Bir çox tərəfləri (dəyərli dərəcəyədək) yaxşı təcrübəyə malik fərdin iradəsi

altındadır

Dayanıqlı olmayıb, zaman keçdikcə xarici təsirlərə qarşı kövrəkdir; bu səbəbdən

fərdlər dözümlülük üçün kifayət qədər rifah halı yaratmalıdırlar

Rifahı və onun yaradılması üçün strategiyaları erkən yaşdan anlamaq fərdin

həyatının bütün mərhələlərində istifadə oluna bilər – rifah halının idarəsi həqiqi

həyat bacarığıdır

O, açıq şəkildə öyrənənlərin keyfiyyətlərinə təsir edir, belə ki, şagirdlər onların

asanlıqla öyrənməsinə birbaşa təsir edən bəzi məqamları dərk edəndə “öyrənən

olaraq özlərini daha yaxşı anlaya bilərlər”

Bütün bu səbəblərə görə o, Dünyada yaşamaq adlı kompetensiya

kateqoriyasına düşür.

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Fəal və görünən öyrənməyə fokuslanın

“Şagirdlərin nailiyyətinə ən böyük təsir o zaman baş verir ki,

müəllimlər öz tədris praktikalarını öyrənməyə, şagirdlər isə

özlərinin müəllimlərinə çevrilirlər”. Con Hətti

Fəal və istiqamətləndirici təlim nəzarətsiz və asanlaşdırıcı təlimdən

yaxşıdır.

Müəllimlər:

sözünü keçirən, təsrili, qayğıkeş, fəal, tədris və təlimə ürəkdən bağlı olmalı

hər bir şagirdin nə düşündüyü ilə bağlı mənalı təcrübələr yaratmalı

fənnini əla bilməli və səmərəli rəy bildirə bilməli

hər bir dərsin təlim nəticəsini və uğur meyarlarını bilməli, bunlara necə nail olduqlarını

və növbəti addımın nə olacağını bilməli

bilik və bacarıqları bir sahədən digərinə ötürməyi … ideyaları əlaqələndirməyi və

genişləndirməyi öyrətməli

səhvlərin öyrənmə imkanı kimi dəyərləndirildiyi öyrənmə mühiti yaratmalı

Hattie. J [2009] Visible learning: A synthesis of over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement

Routledge. Oxford UK.

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Fəal öyrənməyə fokuslanın

Müəllimin fəallaşdırıcı və fasilitator olduğu hallar üçün təsir gücü

Mənbə: Hattie, J. [2009] Visible learning

Müəllim fəallaşdırıcı kimi d Müəllim fasilitator kimi d

Qarşılıqlı öyrətmə .74 Oyunlar və rollu oyunlar .32

Rəy bildirmə .72 Tədqiqat əsaslı öyrətmə .31

Şagirdlərə özünüifadəni öyrətmək .67 Daha az şagirdli siniflər .21

Metakoqnitiv strategiyalar .67 Fərdi təlim .20

Birbaşa tədris .59 Problem əsaslı öyrənmə .15

Kompetensiyaya əsaslanan öyrənmə .57 Oğlan və qızlar üçün ayrıca təlim .12

Çətin əldə olunan hədəflər .56 Veb əsaslı öyrənmə .09

Tez-tez / yoxlamanın təsirləri .46 “Bütöv dil” oxusu .06

Davranışla bağlı qrafiklər .41 İnduktiv öyrətmə .06

Orta hesabla fəallaşdırıcı .60 Orta hesabla fasilitator 0.17

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Students need to Understand and apply assessment for different purposes

Summativ qiymətləndirmələrə həddən

artıq önəm verilməsi

Qiymətləndirmələrin çoxu öyrənməni və

düşünməni görünən etməyə

yönəlməlidir ki, qarşıda duran öyrənməyə

istiqamət versin

Meyarlar nəyin əhəmiyyətli olduğunu

aydınlaşdırmağa və mükəmməlliyin

necə göründüyünə dair təsəvvür

yaradır.

Summativ qiymətləndirmədən istifadə

zamanı dəyər verdiyimiz bilik və

bacarıqları qiymətləndirməyə salmalıyıq.

Yaxşı təşkil olunmuş

özünüqiymətləndirmənin gücü

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Öyrənmə və düşünmənin görünən edilməsi

“Yaxşı” necə olur?

Formativ qiymətləndirmə zamanı öyrənən:

1. fəaliyyətin necəliyinə dair müəllimin fikrində tutduğuna yaxın anlayış formalaşdırır

məs., onda standart haqqında anlayış formalaşır

2. öz fəaliyyətinin keyfiyyətinə nəzarət edir

məs., öz işini standartlara nəzərən müqayisə edə bilir

3. fəaliyyətin keyfiyyətinin necə yaxşılaşdırıla biləcəyini görür

məs., özünün işi ilə standart arasında mövcud olan ziddiyyəti aradan qaldıran

fəaliyyətə cəlb olunur

[adapted from Professor David Hargreaves]

Metakoqnitiv söhbət – şagirdlər

Nə edəcəyimi

bilirəm.

Mən gərgin

işləməyi

sevirəm.

Nəsə

çatışmır.

Hmm,

bunun düz

olmasına

şübhəm

var.

Masa ətrafında necə

gedəcəyimizi

bilməliyik. Bu haqda

birlikdə danışmalıyıq.

Bunu nəzərdə

tuturdunuz…?

Mənə elə gəlir ki,

az qalıb.Düşünürəm ki,

bu düzdür,

amma o birisi

haqda eyni şeyi

deyə bilmərəm.

Problemi

həll

etməliyik

The importance of resilience: learning can be

painful[slide taken from a presentation by David Mansfield]

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Cəsarət və qətiyyəti / Dözümlülüyü inkişaf etdirin

Rifah

şkalası

7. Böyük uğura imza

atmağın möhtəşəm

rifah hissi yaşamaq

1. Fərəhləndirici

cahillik

2. Nəyisə edə

bilməyəcəyini

anlamağa başlamaq

6. Bacarıqları vərdişə

çevirmək uğrunda bir

az əziyyət çəkmək3. İmtina

4. Son nöqtə - bunu

düzəltmək üçün görülməli

olan iş, bunu düzəldə

bilməməklə müqayisədə

daha az dəhşətli görünür

5. Təkmilləşmə əlamətlərini

görərkən özünü daha yaxşı

hiss etmək

Zaman

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Focus on understanding: The importance of selective depth and teaching for

transferKurikulumu həddən ziyadə yükləməyin

“Hər şeyi əhatə etmək anlamanın düşmənidir”

[Howard Gardner]

Seçici dərinliyin əhəmiyyəti:

“Atamdan öyrəndiyim ən mühüm məsələ odur

ki, bir sual verib onun ardınca kifayət qədər

uzağa getsən, o zaman sonda ümumi və gözəl

kəşflə rastlaşarsan”.

Mənbə: Richard Feynman (1994) No Ordinary

Genius

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

Səmərəli öyrənmə vərdişlərnin inkişaf etdirilməsi

Öyrənmə o zaman baş verir ki, insanlar gərgin şəkildə fikirləşirlər, beləliklə də:

Təkrar aktiv [passiv yox] olmalı və öyrənmədən az sonra gəlməlidir.

Müəllim və şagirdlər öyrəndikləri mühüm məsələləri təkrar və müntəzəm şəkildə

nəzərdən keçirməli və bu haqda düşünməlidirlər.

Diqqət böyük ideyalara və güclü anlayışlara verilməlidir.

Şagirdlər suallar vasitəsilə öz fikirlərinin doğruluğunu şübhə altına almağı

bacarmalıdırlar [yazıları köçürməklə yox].

Qarşılıqlı dərsdemə və təkrar [Həttiyə görə, təsir gücü çox yüksəkdir].

Düşünmə rutinləri refleksiya və problem həlli üçün faydalı metodologiya ola bilər.

Səhvlər öyrənmə fürsətləri kimi dəyərləndirilir və şagirdlər səhv etməkdən

qorxmamağa həvəsləndirilir.

Şagirdlərə işlərini planlaşdırmağa və qaydaya salmağa kömək etmək.

Şagirdlərə yazılı cavabları düzgün qurmağa və əsaslandırılmış arqument irəli

sürməyə kömək etmək.

Düzgün istinadetmə.

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

İnformasiya savadlılığının həyati vacib əhəmiyyəti

Accelerated Technological Change

Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?

İkidilliliyin əhəmiyyəti

What are the benefits of bilingualism?

1. Əqli emal imkanının güclənməsi

2. Əqli emal üzərində daha böyük nəzarət

3. Daha yaxşı hafizə

4. Daha böyük metalinqvistik məlumatlılıq

5. Daha yüksək əqli çeviklik

6. Səhhətin yaxşılaşması

7. Mədəniyyətlərarası bacarıqların təkmilləşməsi

8. Ticarət üçün daha yaxşı imkanlar

9. Artan gəlir

Mehisto, P. Excellence in Bilingual Education: A Guide for

School Principals, CIE/CUP, 2012

Miflər: Səmərəli pedaqoji təcrübə barədə

yanlış və primitiv iddialara nümunələr

“Konstruktivizm müəllimin fasilitator olduğu, şagirdin isə tədqiqat apardığıpedaqoji yanaşmadır. Kurikulum şagirdlərin marağı olduğu sahələr üzrətədqiqatlar aparmaları əsasında qurulmalıdır”.

“Biz biliyə yox, 21-ci əsr bacarıqlarına köklənməliyik”.

“Kompüterlər informasiya təmin edə və bacarıq tələb edən tapşırıqları yerinəyetirə bilərlər. Uşaqların daha informasiyanı, yaxud da faktları yadda saxlamağınaehtiyac yoxdur”.

“Uşaqlara üstünlük verdikləri öyrənmə tərzinə və çoxşaxəli zəkaya uyğun müxtəlifşəkildə dərs keçilməlidir”.

“Qiymətləndirmə hər zaman mümkün qədər həyata yaxın olmalıdır”.

“Kurikulum “hadisələrin öyrənilməsinə əsaslanmalıdır”, çünki yalnız bu yanaşmayaşadığımız dünyanı daha adekvat şəkildə əks etdirir………Fənlərarası anlama, fəndaxili anlamadan daha vacibdir”.

Miflər hansılardır?

Kurikulum şagirdlərin marağı olduğu sahələr üzrə tədqiqatlar aparmaları əsasında qurulmaldır.

““Sözügedən bilik əsri” yaxud “21-ci əsr gələcəyə yönəlik öyrənmə”

yanaşmaları getdikcə populyarlaşır, çünki o bəzilərinin dediyi kimi,

həyəcanverici rəqəmsal utopiklik təklif edir. Müəllimi unut, aypəd gətirin və

gəlin birlikdə tədqiqata çıxaq. Lakin şagirdlər nəyi bilmədiklərini bilmirlər. Nə

axtardığını bilmirsənsə, Quqlda onu axtarışa verə bilməyəcəksən. Görəndə

onu tanıya bilməyəcək, onu tapıb-tapmadığın haqqında mühakimə yürüdə

bilməyəcəksən. ……. O müəllim ki “Mən şagirdlərimlə birgə tədqiqat

aparıram”, “Mən onlardan öyrənirəm”, “biz biliyi birlikdə qururuq”

deyir” bu statusa layiq deyil”.

Rata, E. [2013] The New Zealand Herald. Accessed 7th September 2013.

http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=11120838

“Biz biliyə yox, 21-ci əsr bacarıqlarına köklənməliyik”

Tənqidi düşüncə ayrı-ayrı fənlərə xas olub, ümumi xarakter daşımır və bilikdən təcrid

olunmuş şəkildə öyrədilə bilməz.

Güclü biliyin əhəmiyyəti

Yanq bu fikirdədir ki, “kurikulum nəzəriyyəsində böhran”ın başlıca səbəbi biliyin

özlüyündə əhəmiyyət daşımadığı fikrinin getdikcə daha çox daha insan

tərəfindən qəbul edilməsidir.

Bu fikrə əsaslanaraq müəllimlərin qarşılarında duran sual “Bu kurikulum

şagirdlərim üçün hansı mənaları əlçatan edir?” yox, “Bu kurikulumun

şagirdlərim üçün nəsə mənası varmı?” olur.

Bilik getdikcə hürküdücü, yaxud da lazımsız təsiri bağışlamağa başlayır, bu arada

isə bacarıqlar vurğulanır.

Mənbə: Young, M. (2013) Overcoming the Crisis in Curriculum Theory: a knowledge-based approach, Journal of Curriculum Studies, 45(2),

101-118. http://dx.doi.org/10.1080/00220272.2013.764505

Fənlərarası öyrənmə

“Fənlərarası öyrənmə o zaman əla alınır ki, möhkəm şəkildə fəndaxilidən qidalansın.

Hər bir fənn özlüyündə son nəticə olmayıb effektiv vasitə olmalıdır. Biz onun

təkrarolunmazlığını və xüsusilə də öz metodologiyasını qoruyub saxlamalıyıq. Yalnız

bu şərtlə biz güclü fənlərarası təcrübə yarada bilərik, əks halda şagirdlərimizi sadəcə

olaraq çaşqınlığa salacaq və səthi araşdırmalarla başlarını qatacağıq”.

Mənbə: G. Renaud [1989] Paper presented to the International Schools association,

Geneva.

Məqsədyönlü, şüurlu və diqqətli məşqlərin mühüm əhəmiyyəti

İşçi yaddaşın öyrənmə və fəaliyyət zamanı həlledici rolu çox aydın şəkildə dərk edilir:

Tənqidi düşüncə, kreativlik, ünsiyyət və əməkdaşlıq “mürəkkəb mühakiməyürütmə və eləcə

də çoxsaylı aşağı səviyyəli bacarıqların əvvəlcədən avtomatlaşdırılmasından asılıdır”.

[Abadzi 2015, p35].

Şagirdlər mental riyaziyyat kimi tapşırıqlar üzərində məşq edəndə bu avtomatlaşıb, qeyri-

iradiləşərək uzunmüddətli yaddaşda yer alır və işçi yaddaşın daha mürəkkəb hesablamalar

aparması üçün yükünü azaldır.

Uzun və mürəkkəb bacarıqlar zənciri o zaman səmərəli şəkildə inkişaf etdirilə bilər ki, daha

kiçik zəncirlər məşqlərlə formalaşdırılmış olsun. Şagirdlərin işçi yaddaşı məhdud

olduğundan, güclü koqnitiv bacarıq tələb edən tapşırıqlar onu “iflic” edə bilər.

Aktiv, passiv yox

Hərtərəfli məşq, darıxdırıcı təkar yox

Məqsədli: Bacarığın möhkəmləndirilməsi və anlayışların inkişaf etdirilməsi üçün mühüm

məsələlərə köklənin

[bax Abadzi, H. (2015). Training the 21st century worker. Policy advice from the dark world of implicit memory.

IBE Working papers on curriculum issues No16. UNESCO International Bureau of education. Geneva,

Switzerland]

“Kompüterlər informasiya təmin edə və bacarıq tələb edən tapşırıqları yerinəyetirə bilərlər. Uşaqların daha informasiyanı, yaxud da faktları yadda saxlamağınaehtiyac yoxdur”

Hər bir şagirdin oxu və riyaziyyat üzrə minimum standartlara cavab verən savada

yiyələnməsinin təmin edilməsi rəqəmsal dünyada sadəcə olaraq yüksək texnologiyalı

qurğu və xidmətlərə çıxışın çoxaldılması və ya azaldılması fonunda daha bərabər

imkanlar yaradacaqdır.

Məktəbdə kompüterdən nadir hallarda istifadə hallarına nəzərən kompüterlərdən

qədərində istifadə təlim nəticələrini az da olsa, yaxşılaşdırır. Bununla belə, məktəbdə

kompüterdən tez-tez istifadə edən şagirdlər nisbətən çox pis nəticə göstərir, hətta

sosial mənsubiyyət və demoqrafik şərtlər nəzərə alınandan sonra belə”.

OECD (2015) Students, Computers and Learning: Making The Connection. Accessed 16th September 2015.

http://www.oecd.org/education/new-approach-needed-to-deliver-on-technologys-potential-in-schools.htm

Sadəcə olaraq

www.criticalthinking.com

saytına daxil ol və

CAVABLARI tıkla.

“Uşaqlara üstünlük verdikləri öyrənmə tərzinə və çoxşaxəli zəkaya uyğun müxtəlif şəkildə

dərs keçilməlidir”.

“Şagirdlərin necə öyrənməyə dair özlərinin üstünlük verdikləri tərzlər ola bilər,

lakin bu cür tərzlərə uyğun dərs keçməyin daha yaxşə öyrənmə ilə

nəticələnəcəyinə dair heç bir dəlil yoxdur. Bu sahə üzrə ədəbiyyatın diqqətlə

təhlili onu deməyə əsas verir ki, öyrənmə tərzləri təhsildə vacib olsa da, onların

mövcudluğunu dəstəkləyən sübut demək olar ki, yoxdur və ona görə də bu

fərziyyədən təhsildə istifadə olunmamalıdır.”

Riener C., Willingham D. (2010). The myth of learning styles. Change 42 32–35.

Həmçinin bax:

The Learning Styles Myth is Thriving in Higher Education [Newton in Frontiers in Psychology]

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4678182/

Learning styles concepts and evidence. Pasler et al in Aps journal available at:

http://www.montana.edu/facultyexcellence/documents/mar7_Pashlerarticle.pdf

Miflər hansılardır?

Neyro-miflərdən özünüzü qoruyun

Öyrənmə tərzləri (VAK) Vizual, akustik, kinestetik(Kratzig and Arbuthnott, 2006):

yeni materialı fərdin öyrənmə tərzinə uyğuntəqdim etməyin faydası yoxdur, bu nəticəyəgəlməyə imkan verir ki, öyrənmə tərzlərinəköklənmək boşuna keçirilmiş vaxtdır

bununla belə, müəllimlərin yeni materialımüxtəlif forma və media vasitələrin köməyiləçatdırması bütün sinif üçün bunun ümumidəyərini azaltmır

Diqqət

“Qiymətləndirmə hər zaman mümkün qədər həyata yaxın olmalıdır”.

Belə bir iddia edilir ki, böyük bacarığın tərkib hissələrini təşkil edən daha kiçik

bacarıqlar “real” (arzuolunan son məhsula maksimum oxşar) öyrənmə fəaliyyətləri

vasitəsilə daha yaxşı inkişaf etdirilir. Bu, kiçik bacarıqların inkişaf etdirilməsi üçün heç

də ən yaxşı üsul olmaya bilər.

[Christodoulou, 2017. Making Good Progress? The future of Assessment for Learning. OUP].

Aydınlaşdırıcı məqam: Tədqiqat dedikdə nəyi nəzərdə

tuturuq?

Dəlillərə əsaslanan Yanlış anlaşılmaya rəvac verən

Öyrənmə fəal olmalı və müəllimlər tərəfindən

aparılmalıdır. Şagirdlər öz yaxın inkişaf

zonalarında düşünməyə həvəsləndirilirlər.

Uğur meyarları şəffafdır.

Müəllim fasilitator olaraq öyrənmənin alınması

üçün şərait yaradır.

Güclü sualların mühüm əhəmiyyəti [sillabus,

müəllim və şagirdyönümlü].

Şagirdlərin sualları tədqiqatın istiqamətini

müəyyən edir.

Bacarıqlar və məzmun üzrə biliklər ayrılmaz

hesab olunur.

Ümumi bacarıqlar vurğulanır.

Kiçik bacarıqlar daha mürəkkəb bacarıqlara

doğru inkişaf etdirilməlidir.

Mürəkkəb tapşırıqların həlli həddən artıq

vurğulanır.

Təlim fəaliyyətləri genişdir, tarazlaşdırılmışdır

və məktəb mədəniyyətini əks etdirir.

Şagirdlər əksər vaxtlarda qrup şəklində

əməkdaşlıq edərək layihə əsaslı öyrənməyə

cəlb olunurlar.

Öyrənmənin özü tədqiqatın obyektinə çevrilir.

Düşünməni görünən etməyə çalışılır.

Any questions?Sualı olan varmı?

Daha çox bilmək istəyirsinizmi?

Benefits of Building Learning Power Guy Claxton

Nəticələrin qalxması

Universitetə / həyata daha yaxşı hazırlıq

Daha səmərəli tədris

İnternetə ödənişsiz şərtlərlə

istifadə edə biləcəyiniz dəyərli

materiallar yerləşdirmiş Chris

Watkins-in internet səhifəsini də

yoxlayın: chriswatkins.net

Kembric öyrənəninin keyfiyyətləri üzrə kitabça

və digər resurslar

http://www.cambridgeinternational.org/images/417069-developing-the-cambridge-

learner-attributes-.pdf

Bu haqda daha çox öyrənmək istəyirsiniz?

Listen to Dylan Wiliam talk about the importance of young people being able to

reflect on their learning and how teachers can utilise these insights

http://www.journeytoexcellence.org.uk/videos/expertspeakers/metacognitiondylanwil

iam.asp

For more on the benefits of metacognition, visit the Education Endowment

Foundation’s Teaching and Learning Toolkit website which describes metacognition

as having “high impact for very low cost, based on extensive evidence.”

Explanation of effect sizes:

https://educationendowmentfoundation.org.uk/uploads/pdf/Technical_Appendices_(

July_2012).pdf

Bu haqda daha çox öyrənmək istəyirsiniz?

Kitablar

Hattie, J. (2009) Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to

Achievement. Abingdon, UK: Routledge

Larkin, S. (2009). Metacognition in young children. London, UK: Routledge.

Whitebread, D. & Pino Pasternak, D. (2010) Metacognition, self-regulation & meta-knowing. In

Littleton, K., Wood, C. & Kleine Staarman, J. (eds) International Handbook of Psychology in

Education. Bingley, UK: Emerald.

Brown, A. L. (1987). Metacognition, executive control, self-regulation and other more mysterious

mechanisms. In F. E. Weinert, & R. H. Kluwe (Eds.), Metacognition, motivation and

understanding (pp. 65–116). Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Kolencik P L and Hillwig S A (2011) Encouraging Metacognition – Supporting Learners Through

Metacognitive Teaching Strategies. Peter Lang, New York.