پزشکی حکیمانه و فضیلت گرا

پزشکی حکیمانه و فضیلت گرا

دکتر محمد مهدی اصفهانی 1392اردیبهشت

جایگاه دانش پزشکی در طبقه بندي قديم حکمت

حکمت: مجموعه دانش های زمان و آگاهی از روابط میان آنها

حکمت از دیدگاه اهل لغت، اصابه الحق بالعقل و الوحی

موضوع حکمت بطور کلی: مطالعه هستی

علم پزشکي کاربرد متداول کلمات حکمت و حکيم براي پزشکي -

- حيوان شناسي

الهيات ، مجردات - گياه شناسي – وجود بدون ماده1

- معدن شناسي نظري

- کيميا شناسي علوم طبيعي

- کشاورزي )مطالعه تغييرات در اجسام( حکمت

... -

- هندسه علوم رياضي - اخالق1

– تدبير منزل )اقتصاد( )مطالعه جسم در حالت ثبات( - 2عملي حساب

- نجوم – سياست مYدYن3

- موسيقي

نگاهی دوباره و معرفتگرا به دانش پزشکی

موضوع طب :

- مراقبت از سالمت )مراقبه(

- دفع بیماری و عوارض آن )تخلیه(

- ترمیم و بازیابی سالمت )تحلیه(

- ارتقاء سالمت )تجلیه(

Health Promotion ارتقاء سالمت •

)شعار جهانی برای هزاره سوم میالدی(

• ارتقاء سالمت در مناجات حضرت امام سجاد )ع(

و عافنی عافية کافية، شافية، عالية، نامية، تولد فی بدنی

العافية، عافية الدنيا و االخرة

) صحیفه سجادیه – دعای بیست و سوم(

جایگاه انسان در مراتب سه گانه حیات

نبات

حيوان

حیات نباتی

حیات حیوانی

حیات ملکوتی فرشته

انسان

انسان، گیرنده خدمات طبی

مکاتب الهی مکاتب الئیک موضوع

Spritobiopsychosocial(S.B.S.S)

Biopsychosocial(B.S.S)

هویت انسان

نامحدود )حیات دنیوی و اخروی( محدود )حیات دنیوی( مدت زندگی

تأمین نیازهای معنوی و حرکت به سوی تعالی با بهره گیری شایسته از

رفاه جسمی، روانی، اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی

تأمین نیازهای جسمی، روانی، اجتماعی و ارتقاء

کیفیت زندگی

هدف زندگی

ویژگی های حیات انسان

• بخش مشترک با حیوانات

• بخش اختصاصی)روح الهی – انسانی(

• ترکیبی از طبیعت و ماوراء طبیعت

• انسان کامل : غایت مقصود آفرینش جسمی– از ضعف به

قوت و از قوت به ضعف • تکامل تدریجی

معنوی )انتخاب آزادانه( از اعلی تا اسفل

• خلیفه الله • با فطرت خداجو و نفس ملهمه )تشخیص خیر و

شر( • امانتدار و مسئولیت پذیر • برخوردار از کرامت ذاتی

• پیش به سوی بی نهایت )آرامش با یاد خدا( : پرستش: بنیادی ترین نیاز او

- صفات حیوانی • ترکیبی از طبیعت و ماوراء طبیعت:

- صفات ملکوتی

- ضرورت تعادل در صفات

حیوانی

انسان در قرآن و آموزه های اسالمی

توحید

تشریع تکوین

برگ درختان سبز در نظر هوشیار

هر ورقش دفتری است معرفت کردگار

توحي د

تكوين

تشري ع

دانش پزشكي

ساختار فلسفي و چارچوب

رفتارپزشكي

الهي -طب اسالمي

منشأ دانش پزشكي

طب قوانين, احكام و سنتی

آموزشهاي اسالمي

طب سنتي ايران و

سرزمين هاي اسالمي

طب يوناني

كنيد ـ كوس ـ اسكندريه

طب ايراني

ي ـ طب يطب آريا ايراني اقوام

مكتب جندي شاپور

پزشكي مكتبسرياني

طب هندي

طب عربي

تجارب ـ نوآوريها ـ كشفيات

دانشمندان سرزمين هاي اسالمي

طب ملل مختلف

طب مردم

طب سنتی

طب سالمیا

رساله های عمليه-

کتب روايات-

کتب اخالقی و آيين -زندگی

منابر و غيره-

آموزه های حکماء-

منابع مکتوب-

آموزه های غير -مستقيم

ساير موارد-

طب مردم)فولكلور

)

تجارب ، مشاهدات و شنيده ها ،يافته های ذهنی از حقايق

و اوهام و ...

طب اسالمي

اصول و مباني طب اسالمي

سامانه

طب اسالمي

رهنمودهاي پزشكي اسالم

اجتهاد مستمر

پيشرفت هاي و دانش علمي

تجارب و دست آينده بشر هاي پزشكي يافته

بشر حفظ و ،بازيابي، تأمينارتقاء سالمت

به مفهوم جامع آن

قوانين، احکام و آموزشهای

اسالمی

كيد بر أ از سالمت در زالل معارف اسالمي و تWHO تطهير و اصالح تعريف انسان روحيود معنوي ابعا

WHO اسالم

و مفاهيم سالمت بيماری

آسایش جسمی

روانیآسایش

اجتماعی آسایش

تقوی

حالل محدوده

سالمت تعریف تطهیر

تکامل و تعالی

و فالحرستگاری

هعن

واض

رو

هلل

ای

ضر

م هعن

غایی مفهومخوشبختی

مطمئنه

هضی

رم

هضی

را

نفس

بی سوی بهنهایت

روانی

جسمی

اجتماعی

معنوی

با هماهنگ اعتقادی محدوده نظام

رضایتتعریف) برای همتایی

سالمت(

)ع( امام سجاد مفهوم واقعی سالمت از دیدگاه

»... و� عاف�نی عافیه� کافیه� شافیهً عالیه� ی�ه� ، ل�دY فی ب�د�ن�ی� العاف� نامیه� ، عافیه� تYو�

ر ی�ه� الد�نیا و� االخ� ه� و� ةعاف� ح� و�امنYن ع�ل�ی� ب�الص�ه� فی دینی و� ب�د�نی الم� اَأل�من� و�الس�

لبی و� الن�فاد� فی اYمYوری و� الب�صیره� فی ق� و�

و� Yعلی ما ةالخ�شی�ه� ل�ک� و�الخ�وف� م�نک� و�الق ا�م�رت�نی ب�ه� م�ن طاع�ت�ک� و� اال�جت�ناب� ل�ما

ی�ت�ک�...«. یتنی ع�نهY م�ن م�عص� ن�ه�

طیف سالمت و بیماری

در آستانه

مرگ

با بیماری

خیلی شدید

با بیمار

ی شدید

با بیماری متوسط

با بیماری

اندک

ظاهرا� سالم

کامال� سالم

نقش معنویت در حمایت از سالمت

سالمت روانی

سالمت جسمی

سالمت اجتماع

ی

الف– از نگاه جهانی - هدفمندی در زندگی

- تجربه تعالی - نمود اجتماعی

- اخالقیات

ب – از دیدگاه مکاتب الهی - خداشناسی و خداجویی و خدا محوری

- شناخت هدف زندگی - تالش در جهت تکامل معنوی و خودسازی

- توکل

مفهوم معنويت

تأثیر دیدگاه معنوی بر سالمت و ارتقاء آن

• رفتار صحیح بهداشتی

• حمایت اجتماعی

• احساس رضایت و آرامش

• اتکاء به قدرت بی نهایت و عدم احساس

بی پناهی

سالمت، امنيت، توانايي

سالمت مقدمEة الزم بEراي حفEظ حيEات، شEکوفائي عمEر •و بهره گيري شايسته از زندگي است.

سالمت از جنس امنيت است.•سالمت و امنيت ؛ دو نعمت قدرناشناخته. •ت و اقتEدار ملSي بEا سEالمت فEردي و اجتمEاعي • SزEه عEرابط

.انجام تکاليف شرعي در بستر سالمت. •اهل ايمان به سالمت زيستن شايسته ترند.•

» فايS الفريقين احقS باالمن ان کنتم تعلمون؟ « سوره انعام «81» آيه

سالمت در آينة معارف ديني وحمايت فقه اسالمي

سالمت به عنوان يک ارزش ديني•تأمين سالمت به عنوان يک دستوراسالمي•قوائد فقهي پشتوانة سالمت :•

قاعده نفي سبيلقاعده نفي عسر و حرج و رفع اضطرار قاعده الضرر و الضرار قاعده وجوب مقدمه واجب قاعده حرمت مقدمه حرام قاعده اولويت دفع مفسده بر جلب منفعتقواعد ديگر

همسوئي تشريع با فطرت و احکام شرعي با مصلحت

SلEاده و احEک علي عبEرم ذلEالي لم يحEارک و تعEه تبEان الللهم مEا سEوي ذلEک من رغبتEه فيمEا احEلS و ال زهEد فيمEا Sه تعEالي خلEق الخلEق فعلم مEا يقEوم بEه Eه عليهم و لکنEم SحرمEا علم و اباحEه و لهم احلSEه و يصEلحهم مEا و ابEدانهم

م عليهم Sهم فنهاهم عنه و حر Sيضر

و 383 – ص. 2حضرت امام باقر)ع( – علل الشرايع ج. » 384»

ک�م�ه ک�م�ه م�ن� ی�شاءY و� م�ن� یYْؤ�ت� ال�ح� یYْؤت�ی ال�ح�� ی�را� ک�ثیرا د� اYوت�ی� خ� ق� ف�

سوره بقره269آیه

حکمت : اصابة الحق بالعقل و الوحی

يک نکته مهم و هشدار جدي

بخش عظيمي از بيماري هاي زمان ما، ناشي از کار نامتعادل سيستم ايمني است

،تعادل سيستم ايمني از طريق سيستم اندوکرين، نقش مهمي در سالمتپيشگيري از بيماري ها و بازيابي سالمت دارد.

.سيستم اندوکرين به شدت تحت تأثير هيجانات، نشاط و آزردگي هاي رواني است

.روان از باورها و قواي روحاني تأثير مي پذيرد

(S.N.E.I )Psychoneuroendocrinoimunology در جديدي عرصه به ورود کليدپزشکي

  (S.S.N.E.I )SpritoPsychoneuroendocrinoimunology شکل منطقي تر، تکامل

با الهام از آموزه هاي ديني است.S.N.E.Iيافته تر از

توجه جدي بهS.S.N.E.I در فرآيند هاي آموزش پزشکي يک ضرورت است. در آينده بسيار نزديک اين توجه منشأ تحوالت بزرگي در پزشکي و آموزش پزشکي خواهد

شد.

ايمان و

اعتقاد ديني

قواي روحان

ي

سالمت

قوه مفكره و

ادراك عقلي

قوه مدبره

تنظيم افعال،

فرايندها و واكنش

بيماريهاي دروني

-گناه- انحراف از فطرت سليم

- عوامل بيماريزا: . بيولوژيك . مكانيكي . فيزيكي

. شيميايي . تغذيه اي

. ژنتيك . اجتماعي

فرهنگي . پيري

. ناشناخته . مركب

تأثير اعتقاد و ايمان بر

سالمت و بيماري

اختالل و انحراف

شفا )باذن الله(

اسباب

ماوراء الطبيعی

اسباب مادی

اسباب معنوی و روانشناخت

ی

سالمت

بیماری

شفا

سلیم قلب

نفس – فطرت ) معنوی) و مادی

و ایمانعمل ترک صالح

محرماتبه عملواجبات

توبه

گناه - شرک

های بیماریروحی

مریض قلب

و ننزل من القران ما هو شفاء و رحمه للمْؤمنین

شفا و رحمت

رحمت شفا

سالمت

بیماری

ارتقاء سالمت

مراقبه

تجلیه

تخلیه

تحلیه

مرابطه

پیشگیری

سالمت ارتقاء

درمان

سالمت

خدمات پزشکی

نگاه دوباره به درمان و شفا

بازشناسی دو ودیعة ربª درخلقت مربوب :

: ا قوه ـمدبرهEدبره بEوه مEه قEدمت بEخاسباب مادی، معنوی، دعا

: ªسـوی بEه نفس کمEک در )تالش سEلیم قلب بازگردانEدن و نفس تطهEیر

باآالیش زدائی از آن(

ارتباط ميان قوا، اندام ها و وظايف االعضاء

از تأثير و تأثر بر نهر جاری فعل و - ارتباط غير مستقيم: 1انفعاالت قوه مدبره

)فونکسيون های مْؤثر در هومئوستاز(

سالمت دستگاه

گوارش و کيفيت

هضم

ميزان قدرت شنوايی

اندام دستگاهفونکسي

ون)ب(

از طريق بافت همبند شکل گرفته از مزودرم - ارتباط مستقيم:2

( و توسعه و Primitive Streakهفته سوم جنينی از شيار اوليه)گسترش آن)بافت مزانشيم(

Metabolic Pathway

اندام دستگاهفونکسي

ون)الف(

مزاج جسم تابع مزاج نفس است

s الصEحه و يرجيEه • ينبغي للطEبيب ان يEوهم المEريض ابEداتEابع الجسEم فمEزاج بEذلک واثEق غEير کEان ان و بهEا

الخالق النفس محمد بن زکرياي رازي

روحيEه • تقEويت در اکEرم)ص( رسEول حضEرت سيره بيمار و اميد دادن به بهبودي

بيمEار و • بEاره نقش ارتقEاء روحيEه تحقيقEات جديEد در محEEور طريEEق از ايمEEني سيسEEتم بEEر آن اثEEر

هيپوتاالموس – هيپوفيز - آدرنال

تغییر شکل بلورهای آب با توجه به پیام داده شده به آن

)تحقیقات ماسارو ایموتو(

آب با برچسب مادر

آدلف هیتلر آب لوله کشی شهر قبل از دعا

آب لوله کشی شهر بعد از دعا

متشکرم به زبان ژاپنی

حالم را به هم می زنی می کشمت

Premedication

گفتگوی عاطفی و آگاهی بخش پزشک با بیمار موجب

کاهش نیاز بیمار به داروهای آرام بخش می

گردد.

خوشم به بستر بیماری و

کشیدن رنج

به آن امید که آیی تو بر

عیادت من

و ان من شیء اال یسبªح بحمده و لکن ال تفقهون تسبیحهم

ما سمیعیم و بصیریم و ه�شیم با شما نامحرمان ما خام�شیم

سوره اسراء – آیه 44

مولوی

شناسایی آوای زندگی و هم آوایی سلول ها

)یک دستاورد جدید علمی(

ایEه مولکEول ارتعاشEات بEه DNAثبت هEا سEلول وسیله اسپکترومتر مادون قرمز

ت موسیقیایی و نواختن آن� تبدیل فرکانس ها به ن)تولید اصوات شگفت انگیز )آوای زندگی هEف بEای مختلEلول هEوات سEاهنگی اصEهم آوایی و هم

مثابة سالمت

الذی خلق فسوªی – و الذی قدªر فهدی

)سمفونی حیات( سرود زندگی

)تیEآوای هس( اصEوات هماهنEگ سEازی تEأمین ، حفEظ و ارتقEاء سEالمت )هم آوایی سEلول هEا(

اEدن تتم بهEللب �علی بن عبEاس اهEوازی : الصEحه حEالاالفعال التی فی المجری الطبیعی

الEون االفعEه، تکEه بدنیEحه و هی هیئEابن نفیس : الصبها، لذاتها سلیمه و المرض هیئه� مضادSه لذلک

غفلت – عرفEان اهEل لسEان از طیبEه کلمEه تأثیر جهان الئیسم

سوره 3 و 2آیه اعلی

سالمت و بيماري و مراقبت آنها

: اSسالمت تنها نبودن بيماري نيست ام .نبودن سالمت بيماري است .وهبت الهي استEتواء� خلقت، نعمت و مEسالمت و اس

المتEظ سEأمين و حفEه تEف بEمکل s s و عقال انسEان شEرعااست.

،ررEض ال قواعEد جملEه از فقهي قواعEد اسEاس بEر وجEوبE مقدمEه واEجب، حEرمتE مقEدمEه حEرام مEراقبتE از سEالمEتE و دEرمEان EضEرورEي و مEنطقي يEک تEکليEف قEطEعي

و شرعي است. واEد )وال تلقEه هالکت ميافکنيEود را بEود، خEتان خEا دسEب

بايديکم الي التهلکه(«195» قرآن کريم - سوره بقره – آيه

آموزش بهداشت و امر به معروف و نهي از منکر

أمينEغلي در تEروهي، شEاعي، گEردي – اجتمEؤليت فEه مسEاره بEاهي دوبEنگحفظ و ارتقاء سالمت

: دهEوزش گيرنEده و آمEوزش دهنEل آمEاي متقابEؤليت هEمس

ه و الEکت علي علمEالم ان يسEرم )ص( : » ال ينبغي للعEول اکEرت رسEحضينEبغي للجاهلE علي جهله قال اللهE تعالي فاEسئلEوا اهل الذکر «

(28333 – ح. 10)کنزالعمال – ج.

واEمS حضEرت اميرالمؤمEنين )ع( : » مEا اخذاللEه علي اهEل الجهEل ان يتعلحتي اخذ علي اهل العلم ان يعلSموا«

«559 و 553» نهج البالغه – ص.

محاـسبه، مـشارطه، - مراقـبه، مرابـطه – تخلـيه، تحلـيه، تجلـيه، ...معاتبه

دو رهنمود ژرف از اقيانوس معارف واليت و امامت

– آنچه که در زمينه تأمين سالمت و بهداشت هزينه مي شود 1مصداق اسراف نيست.

Sما االسراف فيما اتلف » ليس فيما اصلح البدن اسراف، انالمال و اضرS البدن «

«498» حضرت امام صادق)ع( ؛ فصول المهمه ؛ ص.

– هيچکس براي ندانستن آموزه هاي ضروري بهداشت عذري 2ندارد )همه بايد بدانند(

» ... ممSا ال يسع االنسان جهله و ال يعذر في ترکه ... «» حضرت امام رضا )ع( – مقدمه رساله ذهبيه «

اسماء الحسني

رحمن

رحيم

ربحکي

شافمي

لطيحليف

مرئوعليف

م

بصير

خبيبشرير

نذير

شکور

حميد

کريم

محسصبورن

هستی

یSدر عالم وجود، هرآنچه که هست مظهر و تجلوجود حقیقی است

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست عاشقم بر همه عالم که همه

عالم از اوست

مسیر حرکت : من الله مع الله الی الله

نگاه عارفانه پزشک و بيمار به بيماري

ارتقEاء کيفيت درمEان و آسEاني اشEتراک نگEاه پزشEک و بيمEار •تحمل دشواري ها

بيماري مايه آمرزش گناهان است.•عجبت للمEؤمن و جزعEه من السEقم و لEو يعلم مEا لEه في السEقم من •

Sه عزS و Eجل s حتيE يلقي رEب Eان ال يزال سقيما Sواب الحبEالثحضرت رسول اکرم)ص( – طرائف الحکم

يا علي، انين المEرض تسEبيح و صEياحه تهليEل و نومEه علي الفEراش •عبEاEده و تEقلبEه من جنEب الي جنب جهEاد� في EسEبيل اللEه فEان عEوفي

يمشي في الناس و ما عليه من ذنب 2مکارم االخالق – جلد

بيماري زمينه ساز تطهير از تخلSفات گذشته •... و ذلEک قEول اللEه عEز و جEل في کتابEه » و مEا اصEابکم من مصEيبه •

فبEمEا کسEبتE ايEدEيکم وE يعفEو عن کEثEير « ثEم قEال و مEا يعفوEاللEه اکEثر ممSا يؤاخذ به.

حضرت امام صادق)ع( – اصول کافي

الهی وصفت نفسک باللطف و الرأفة لی قبل وجود ضعفی،

افتمنعنی منهما بعد وجود ضعفی؟

)دعای عرفه حضرت امام حسین علیه السالم(

خدایا پیش از آنکه ناتوان شوم خودت را به لطف و مهربانی برایم معرفی کرده بودی آیا پس از ناتوانیم مرا از لطف و مهربانیت محروم می سازی؟

مناجات بيمار

مEا دنس من رني SEطه و بي احللت مEا لي ر SEيس و ...حالوه اوجEدني و قEدSمت، مEا SرEش Sي عن وامح اسEلفت،

العافيه و اذقني برد السالمه ... 15 صحيفه سجاديه – دعاي

... خEدايا تحمEل آنچEه را کEه بEر من وارد کEرده اي آسEان فرمEا و مEرا از آلEودگي گناهEان گذشEته پEاک گEردان و شEر آن را برطEرف فرمEا و شEيريني تندرسEتي را بEرايم پديEد

آور و سردي سالمت را به من بچشان

ر د

يمال

س اهش

ديان

ر تا

خسا

تبي

ر ت

وش

وزمآ

تجارب و توصيه هاي دانشمندان ايراني و اسالمي در آموزش

خرين دستاوردهاي آجهاني در آموزش

انديشه و طرح بومي سازي و حذف آاليش ها

ابداعات

برنام ه

عمل

تربيت نيروي انساني:

با تقوا-

عالم-

کارآمد-

ميهن دوست-

مستقل-

خدمتگزار -مردمي

نوآور-

ل� کYل° ی�ع�م�لY ع�ل�ی شاک�ل�ت�ه� Yق سوره اسرا83آیه

ای پیامبر بگو هر کس بر اساس شاکله اش عمل می کند

رابطه شاکله با نیت، عمل، تکرار و نهادینگی انگیزه

تفاوت علم حقيقي با افزايش دانستني ها

اـفزايش خـشيت تـقويت توکل

افزايش آگاهي ها

ـغرور اـفزايش غفلت

رهنمود پيامبر اکرم )ص( در علم آموزي

علوم ضروريه )پيش نيازها( در آموزش طب سنتي

براساس متن کتاب خالصه الحکمه

علم فقه وحديثاول

دوم

سوم

علم اخالق

)براي تأييد و تشييد و تحقيق معاني و نکات علم حکمت و لطايف کالم و حسن بيانات صاحبان شريعت ...(

چهارم)خصوص کليات خمسه و معرفت جوهر و علم منطق

عرض و حدود براي معرفت حدود و رسوم اشياء و صحت و مرض ...(

)براي آنکه طب متعلق به علم طبيعي و علم طبيعيپنجمفرعي از فروع آن است(

ششم)به جهت معرفت هيأت و شکل اعضاء علم هندسه

مفرده و مرکبه در تشريح اعضاء از استقامت و انحناء و تدوير و تثليث و غيرها ...(

هفتم

هشتم

)به جهت معرفت فصول اربعه سنه و معرفت علم هيأت خط استواء و تقسيم اقاليم سبعه و عرض و طول بلدان و

امزجه بلدان و اهويه ...(

)جهت معرفت اوقات فصد و علم احکام نجوم حجامت و اسهال و ...(

علم حسابنهم

)که از بعضي احوال و علم کهانت و فراست دهمعالمات و هيئات مرضي اشکال خلقت ...(

داليل فضيلت دانش پزشکي بر علوم ديگر)از ديدگاه حکيم قطب الدين شيرازي(

الف( داليل عقلي:

- موضوع طب )انسان، اشرف مخلوقات(1- شدت و کثرت نياز به آن2- منافع همه جانبه )فوايد متنوع، ادراک حقايق اشياء و قدرت و علم 3

خدا، ... (- استحکام داليل و براهين )مشاهده – تجربه، درمان بيماري ها ... (4

ب( داليل نقلي:

سوره نحل69- آيات قرآني از جمله آيه 1- روايات عديده در مورد درمان پذيري بيماري ها، ضرورت بهره گيري 2

پزشکي، توصيه هاي ويژه بهداشتي درماني در روايات:از خدمات حديثي که از کتاب المنهاج الدين في شعب االيمان تأليف حسين بن الحسن بن 22)

ه.ق. نقل کرده است(403محمد بن حليم معروف به حليمي متوفي به سال

صفات و ويژگي هاي اخالقي مورد انتظار از پزشک

)از ديدگاه حکيم قطب الدين شيرازي(

- خداشناسي، تقوا، اعتقاد به معاد و ثواب و عقاب اعمال1- سپاسگزاري از معلمان و اساتيد2- آموزش طب به طالبان فراگيري آن3- تالش بسيار در درمان بيماري با برنامه ريزي و تدبير شايسته در 4

کاربرد خوردني ها و آشاميدني ها با انگيزه طلب ثواب اخروي نه گردآوري مال بلکه کمک به بيماران نيازمند

- عدم استفاده از داروها ي کشنده و خودداري از معرفي اينگونه 5داروها به اغيار

- رازداري 6- خوش سخني، خوش رويي، عدم تکبر در برابر فقيران، فرق نگذاشتن 7

ميان فقير و غني، گوش دادن به سخنان بيماران- پرهيز از لذت طلبي و مي خواري و لهويات8- استمرار يادگيري )مطالعه آثار، به خاطر سپاري، تعلم از اساتيد(9

- مشورت 10

مروري بر بنيادهاي نظري انديشه طراحي ساختار

اسالمي و ايراني آموزش پزشکي

هماهنگی و همسوئی تشریع و تکویناصل یکم

دوم اصل

اصلسوم

هویت انسان مادی – ماوراء الطبیعی است

ضرورت آمیختگی دانش و خدمات پزشکی با اخالق و همسوسازی با فقه پزشکی

اصلچهارم

آموزش علوم پزشکی همسو با آموزش و تربیت بر پایه آموزه های اسالمی

اصل پنجم

تامین، حفظ و ارتقاء سالمت به مفهوم جامع آن هدف نهائی خدمات پزشکی

اصل ششم

پاسداشت اندیشه دینی و میراث علمی ملªی

اصلهفتم

اصلهشتم

برابری انسان ها در خلقت و ضرورت مراعات حقوق انسانی همه گیرندگان خدمات پزشکی

مسْؤلیت های مدیریت جامعه و ضرورت مشارکت های میان بخشی

اصلنهم

ضرورت خود اتکائی و نفی وابستگی و سلطه پذیری

اصل دهم

پارسایی، پویایی، نیکخواهی

اصل یازدهم

ضمانت صاحبان حرف پزشکی، نظام تربیتی، آموزشی، پژوهشی و خدماتی علوم پزشکی

اصلدوازدهم

اصلسیزدهم

پویاسازی، پایش و بهینه سازی مجموعه نظام آموزش علوم پزشکی

ساماندهی آموزش، پژوهش و ارائه خدمات پزشکی در سامانه پیشرو و بالنده طب اسالمی

اصلچهاردهم

توکل مداری و سپاسگزاری