Ζηνώνειο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο 29 Απριλίου 2014 · Κακές...
Post on 30-Sep-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Ζηνώνειο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο 29 Απριλίου 2014
Εισηγητής: Σωφρόνης Κληρίδης
1. Τα αίτια της κρίσης ◦ Μεγάλη εισροή κεφαλαίων ◦ Υπερκατανάλωση, υπερδανεισμός, φούσκα ακινήτων ◦ Διόγκωση κόστους προσαρμογής από λάθη πολιτικής
2. Από δω και μπρος ◦ Χρηματοπιστωτικό σύστημα ◦ Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο μνημόνιο ◦ Μεταρρυθμίσεις πέραν του μνημονίου
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 2
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 3
Δημοσιονομικό πλεόνασμα (3,5% το 2007 - 0,9% το 2008)
Δημόσιο χρέος 49% του ΑΕΠ (τέλος 2008)
Μέσος ρυθμός ανάπτυξης ≈4% ετησίως το 2004-2008
Ανεργία 2.9%
Ένταξη στην Ευρωζώνη την 1/1/2008
Φαινομενικά άριστη εικόνα
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 4
Συσσωρευμένες ανισορροπίες – μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Υπερθέρμανση στις κατασκευές, φούσκα στα ακίνητα
Υπερχρεωμένος ιδιωτικός τομέας
Κακές τραπεζικές πρακτικές
Παραπλανητική δημοσιονομική εικόνα βασισμένη σε μη επαναλαμβανόμενα έσοδα Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 5
Προσπάθειες προώθησης της Κύπρου ως διεθνές κέντρο χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είχαν ξεκινήσει από παλιά αλλά εντάθηκαν μετά το 1990
Η Κύπρος παρείχε: ◦ Χαμηλό εταιρικό φόρο 4,25% για ξένες εταιρείες (18% για ντόπιες) ◦ Ευνοϊκό νομικό πλαίσιο με βάση το αγγλικό δίκαιο ◦ Καλά εκπαιδευμένους (στην Αγγλία) λογιστές, δικηγόρους και
τραπεζίτες ◦ Καλή γεωγραφική θέση και κλίμα ◦ Εχεμύθεια Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 6
Η προσπάθεια ήταν επιτυχής
Η Κύπρος πέτυχε να προσελκύσει πολλές επιχειρήσεις και πολύ χρήμα
Μέσα σε μια δεκαετία κατάφερε να καθιερωθεί ως κέντρο παροχής επιχειρηματικών υπηρεσιών
Όμως παράλληλα απέκτησε και μια κακή φήμη για χαλαρότητα στην εφαρμογή των κανόνων
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 7
Η ένταξη στη ΕΕ τον Μάιο 2004 κατέστησε την Κύπρο ακόμα πιο ελκυστική για τις διεθνείς επιχειρήσεις
Ακολούθησε τεράστια αύξηση της δραστηριότητας στον τομέα, με πολλές εγγραφές νέων εταιρειών και εισροή μεγάλων κεφαλαίων
Ανάλογη μεγέθυνση του τραπεζικού τομέα: ◦ 1990 - ελαφρά μεγαλύτερος από ΑΕΠ ◦ 2004 - πέντε φορές το ΑΕΠ ◦ 2009 - εννέα φορές το ΑΕΠ
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 8
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 9
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Ιαν-
96
Ιουλ
-96
Ιαν-
97
Ιουλ
-97
Ιαν-
98
Ιουλ
-98
Ιαν-
99
Ιουλ
-99
Ιαν-
00
Ιουλ
-00
Ιαν-
01
Ιουλ
-01
Ιαν-
02
Ιουλ
-02
Ιαν-
03
Ιουλ
-03
Ιαν-
04
Ιουλ
-04
Ιαν-
05
Ιουλ
-05
Ιαν-
06
Ιουλ
-06
Ιαν-
07
Ιουλ
-07
Residents Non-residents
Ένταξη ΕΕ
Τεράστια εισροή κεφαλαίων στις Κυπριακές τράπεζες, κυρίως την περίοδο 2004-2008. Που διοχετεύθηκε; ◦ Μεγάλος δανεισμός στο εσωτερικό, κυρίως στον κατασκευαστικό
τομέα και στην κατανάλωση ◦ Επέκταση εκτός συνόρων – Ελλάδα και αλλού ◦ Αγορά Ελληνικών (και όχι μόνο) ομολόγων
Αποτελέσματα: ◦ Αύξηση τιμών ακινήτων (2,4 φορές μεταξύ 2002-2008) ◦ Διόγκωση ιδιωτικού χρέους ◦ Αύξηση εργατικού κόστους ◦ Μεγάλα τραπεζικά ρίσκα
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 10
Μεγάλη αύξηση στις τιμές των ακινήτων
Τραπεζικό μοντέλο δανειοδότησης με βάση την εξασφάλιση και χωρίς την πρέπουσα βαρύτητα στη δυνατότητα αποπληρωμής
Τιμές ακινήτων αυξήθηκαν 2,4 φορές μεταξύ 2002-2008
Έχουν πέσει περίπου 25% από τότε
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 11
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 12
40
50
60
70
80
90
100
110
120
2002
Q120
02Q2
2002
Q320
02Q4
2003
Q120
03Q2
2003
Q320
03Q4
2004
Q120
04Q2
2004
Q320
04Q4
2005
Q120
05Q2
2005
Q320
05Q4
2006
Q120
06Q2
2006
Q320
06Q4
2007
Q120
07Q2
2007
Q320
07Q4
2008
Q120
08Q2
2008
Q320
08Q4
2009
Q120
09Q2
2009
Q320
09Q4
2010
Q120
10Q2
2010
Q320
10Q4
2011
Q120
11Q2
2011
Q320
11Q4
2012
Q120
12Q2
2012
Q320
12Q4
2013
Q120
13Q2
2013
Q3
Πηγή: Κεντρική Τράπεζα
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 13
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2003
Q1
2003
Q3
2004
Q1
2004
Q3
2005
Q1
2005
Q3
2006
Q1
2006
Q3
2007
Q1
2007
Q3
2008
Q1
2008
Q3
2009
Q1
2009
Q3
2010
Q1
2010
Q3
2011
Q1
2011
Q3
2012
Q1
2012
Q3
2013
Q1
2013
Q3
Πηγή: Κεντρική Τράπεζα
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 14
-20
-15
-10
-5
0
5
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 15
Θετική πορεία μεταξύ 2006-2008: πλεονάσματα το 2007 και 2008, χρέος στο 49% του ΑΕΠ το 2008
Όμως ήταν παραπλανητική εικόνα που οφειλόταν σε μη επαναλαμβανόμενα έσοδα από τη φορολογική αμνηστία, την φούσκα των ακινήτων και την υπερκατανάλωση
Όταν τα έσοδα κατέρρευσαν το 2009, οι δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται ακόμα πιο γρήγορα
Αποτέλεσμα: μεγάλα ελλείμματα, παρά τη ρηχή ύφεση
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 16
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 17
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 18
Πηγή: Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, Global Wage Report 2012/13.
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 19
Πηγή: Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, Global Wage Report 2012/13.
Οι τεράστιες εισροές κεφαλαίων και η ανικανότητα διαχείρισής τους ήταν τα βασικά αίτια της κρίσης
Η ένταξη στην ΕΕ αύξησε σημαντικά τις εισροές κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα
Οι τράπεζες επεκτάθηκαν αλόγιστα στο εξωτερικό, χρηματοδότησαν τη φούσκα στα ακίνητα και υπερκατανάλωση, επένδυσαν σε Ελληνικά ομόλογα
Η φούσκα απέφερε μεγάλα έσοδα στα κρατικά ταμεία και ανάλογες αυξήσεις στις δαπάνες
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 20
Υπερβολικός δανεισμός από το κράτος και από τον ιδιωτικό τομέα δημιούργησε συνεχή μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Οι μισθοί αυξάνονταν πέραν της παραγωγικότητας
Όλοι περνούσαν καλά… μέχρι που η διεθνής κρίση έσπασε τη φούσκα και έφερε την αναπόφευκτη κατάρρευση
Ανεπαρκής αντίδραση και δημόσια υπόσκαψη του συστήματος εκτόξευσε το κόστος προσαρμογής
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 21
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 22
Η χαλαρότητα της δεκαετίας του 1990 δημιούργησε κακό όνομα – έκανε ζημιά το 2013
Αδυναμία κατανόησης των κινδύνων ενός μεγάλου τραπεζικού τομέα και μεγάλων εισροών κεφαλαίων (βλέπε Επιτροπή Lascelles)
Υπερβολική έμφαση σε χαμηλή φορολογία αντί σε άλλα πλεονεκτήματα
Κακές τραπεζικές πρακτικές και εταιρική διακυβέρνηση, ανεπαρκής εποπτεία, διαπλοκή τραπεζών-πολιτικών
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 23
Αποχώρηση HSBC από Λαϊκή το 2006 Αποτυχία προσπάθειας ανανέωσης του ΔΣ της Τράπεζας
Κύπρου το 2008 Μη συγκράτηση δανεισμού μετά το 2006 Ξένες καταθέσεις σε ευρώ έτυχαν ίδιας μεταχείρισης με
ντόπιες από το 2008 και μετά Μη απαλλαγή από Ελληνικά ομόλογα (2009/10) Θυγατροποίηση της Λαϊκής στην Ελλάδα (Απρ. 2011) Δυσφήμηση του τραπεζικού τομέα από το ίδιο το κράτος
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 24
Μεγάλη αύξηση κρατικών δαπανών από το 2008 Μη έγκαιρη λήψη μέτρων στα αρχικά στάδια της κρίσης Αποδοχή χωρίς όρους του κουρέματος του Ελληνικού
χρέους Μη υποβολή αιτήματος για στήριξη αμέσως μετά το
Ελληνικό κούρεμα (Οκτ. 2011) Χειρισμός Λαϊκής – στήριξη με 1,8 δις (Μάιο 2012) Καθυστέρηση στη συμφωνία μνημονίου μετά το αίτημα
για στήριξη (Ιούνιο 2012) Απόρριψη της απόφασης του πρώτου Eurogroup χωρίς
εναλλακτική πρόταση
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 25
Μια κακή συγκυρία για την Κύπρο: ◦ Κόπωση στην Ευρώπη με τις διασώσεις
◦ Γερμανικές εκλογές
◦ Δυσανασχέτηση ΔΝΤ με Ευρώπη
◦ Μικρή, μη συστημική χώρα που θα μπορούσε να
χρησιμοποιηθεί για παραδειγματισμό άλλων χωρών
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 26
Πολλές χώρες δεν ευνοούν την ύπαρξη φορολογικών παραδείσων – ειδικά όταν εμπλέκονται Ρώσοι «ολιγάρχες» – και ήταν μια ευκαιρία να χτυπηθεί αυτό το μοντέλο
Η βασική ιδέα της διάσωσης με ίδια μέσα (bail-in) δεν είναι κακή: αντί να φορτώνεται το βάρος ο φορολογούμενος, να το αναλαμβάνουν οι καταθέτες
Όμως έγινε απρογραμμάτιστα με αποτέλεσμα να έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για την Κύπρο
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 27
Καταστροφή τραπεζικού τομέα – απώλεια πλούτου – έλλειψη ρευστότητας
Ισχυρό πλήγμα στην αξιοπιστία της χώρας
Αύξηση ανεργίας, βαθιά ύφεση
Αύξηση μη εξυπηρετούμενων δανείων
Όμως, όλα αυτά βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη…
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 28
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 29
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
2009
Q1
2009
Q2
2009
Q3
2009
Q4
2010
Q1
2010
Q2
2010
Q3
2010
Q4
2011
Q1
2011
Q2
2011
Q3
2011
Q4
2012
Q1
2012
Q2
2012
Q3
2012
Q4
2013
Q1
2013
Q2
2013
Q3
2013
Q4
Ποσοστιαία αλλαγή πραγματικού ΑΕΠ
Κούρεμα Μαρί
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 30
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1820
08M
0120
08M
0320
08M
0520
08M
0720
08M
0920
08M
1120
09M
0120
09M
0320
09M
0520
09M
0720
09M
0920
09M
1120
10M
0120
10M
0320
10M
0520
10M
0720
10M
0920
10M
1120
11M
0120
11M
0320
11M
0520
11M
0720
11M
0920
11M
1120
12M
0120
12M
0320
12M
0520
12M
0720
12M
0920
12M
1120
13M
0120
13M
0320
13M
0520
13M
0720
13M
0920
13M
1120
14M
01
Ποσοστό ανεργίας
Μαρί Κούρεμα
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 31
Διογκωμένος και δυσκίνητος δημόσιος τομέας, υπερχρεωμένος ιδιωτικός τομέας
Πληγωμένο τραπεζικό σύστημα
Κουλτούρα εύκολου/γρήγορου κέρδους, κυνήγι μεγάλων έργων, υπερβολική έμφαση σε κατασκευές αντί σε παραγωγικές επενδύσεις
Εργατικό δυναμικό προσανατολισμένο σε επιχειρηματικές υπηρεσίες, δημόσιο
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 32
Κινείται σε τρεις άξονες: 1. Αποκατάσταση τραπεζικού τομέα
2. Δημοσιονομική προσαρμογή
3. Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις
Και οι τρεις απαραίτητοι
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 33
Κινούμαστε προς την ορθή κατεύθυνση αλλά ο δρόμος είναι πολύ μακρύς
Η οικονομία θα βρίσκεται σε διαδικασία απομόχλευσης για αρκετό καιρό
Πρέπει να εξεταστούν σοβαρά ιδέες όπως η δημιουργία εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων
Έκθεση Επιτροπής για το Μέλλον του Τραπεζικού Τομέα περιέχει πολλές καλές εισηγήσεις
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 34
Το κράτος υποσχόταν στους πολίτες τους πολύ περισσότερα από ότι ήταν σε θέση να προσφέρει
Μισθοί και συντάξεις δημοσίου έπρεπε να αναπροσαρμοστούν
Η δικαιοσύνη και η σωστή χρήση πόρων απαιτούν ίδια αμοιβή για ίδια εργασία σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα
Η ηπιότερη του αναμενόμενου ύφεση και η σωστή εφαρμογή μέτρων μας έβαλαν σε καλό δρόμο
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 35
Παρατηρείται διαχρονική αδυναμία του κράτους να σχεδιάσει και να υλοποιήσει μεγάλες μεταρρυθμίσεις
Μεγάλες μεταρρυθμίσεις έγιναν μόνο λόγω ένταξης στην ΕΕ – δύσκολο να σκεφτεί κανείς έστω και μία σημαντική μεταρρύθμιση που να προήλθε μέσα από το ίδιο το σύστημα
Το μνημόνιο περιλαμβάνει σειρά μεταρρυθμίσεων που εμείς οι ίδιοι έχουμε παραδεχτεί ότι χρειαζόμαστε
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 36
Συνταξιοδοτικό Σχέδιο υγείας Εκσυγχρονισμός δημοσίου Τοπική αυτοδιοίκηση Φοροδιαφυγή Φόρος ακίνητης ιδιοκτησίας Τίτλοι ιδιοκτησίας Σχεδιασμός αγοράς ενέργειας Ημικρατικοί οργανισμοί Τουρισμός Ενίσχυση ανταγωνισμού και ρυθμιστικών αρχών
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 37
Ευκαιρία να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις που συζητούνται εδώ και πολλά χρόνια
Πολλές από αυτές είναι στο μνημόνιο – πρέπει να τις υλοποιήσουμε γιατί δεσμευτήκαμε και γιατί τις χρειάζεται η οικονομία
Καλός ο διάλογος, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να παίρνονται και αποφάσεις
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 38
Δυσκίνητη και αναποτελεσματική, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της οικονομίας
Χρειάζονται ριζοσπαστικές αλλαγές: ◦ Εναλλαξιμότητα, κατάργηση μονιμότητας ◦ Κατάργηση αυτόματων αυξήσεων ◦ Αξιολόγηση και ανταμοιβή απόδοσης ◦ Λογοδοσία και διαφάνεια ◦ Καταπολέμηση γραφειοκρατίας
Περιορισμός εκεί που είναι απαραίτητο, μεγαλύτερη
αξιοποίηση ιδιωτικού τομέα
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 39
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 40
Η Κύπρος κατατάσσεται στην 39η θέση
Πέρα από το μνημόνιο…
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 41
Η Κύπρος διατηρεί πολλά από τα πλεονεκτήματά της και μπορεί να συνεχίσει να είναι διεθνές κέντρο υπηρεσιών
Δεν χρειάζεται μεγάλος τραπεζικός τομέας και προσέλκυση κεφαλαίων
Εκμετάλλευση προοπτικών εξειδίκευσης, π.χ. ναυτιλία
Έμφαση σε υπηρεσίες, όχι χαμηλή φορολογία
Άψογη εφαρμογή κανόνων για να καθαρίσει το όνομα
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 42
Στρεβλώσεις τα χρόνια της ανάπτυξης με αποτέλεσμα ◦ Υπερ-επένδυση σε ακίνητα και κατασκευές ◦ Ανεπαρκείς παραγωγικές επενδύσεις
Τα ακίνητα και οι κατασκευές δεν μπορούν να αποτελούν μηχανή ανάπτυξης μιας οικονομίας
Χρειάζεται δημιουργία συνθηκών που θα προσελκύσουν επενδύσεις και θα επιτρέψουν την ανάπτυξη νέων τομέων οικονομικής δραστηριότητας – στόχος η πολυδιάστατη ανάπτυξη αντί εξάρτησης από 1-2 τομείς Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 43
Στόχος η προσέλκυση μυαλών (επιστημόνων, ερευνητών, επιχειρηματιών) και παραγωγικών επενδύσεων, όχι μετρητών
Οι παραγωγικές επενδύσεις δημιουργούν κεφάλαιο και θέσεις εργασίας, βελτιώνουν την τεχνολογία, αυξάνουν την παραγωγικότητα
Οι επενδύσεις ξένων σε ακίνητα αποφέρουν πρόσκαιρα κέρδη αλλά λίγα μακροπρόθεσμα οφέλη
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 44
Ο τουρισμός μπορεί ακόμα να προσφέρει πολλά, χρειάζεται όμως ποιοτική αναβάθμιση
Ο τομέας της ενέργειας είναι υποσχόμενος, όμως υπάρχει αβεβαιότητα και θα πάρει χρόνο
Υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης – χρειάζονται κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο
Χρειάζεται σωστή παιδεία και κατάρτιση, αποτελεσματικός δημόσιος τομέας, αλλαγή νοοτροπίας
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 45
Μια από τις πιο αναγκαίες μεταρρυθμίσεις είναι στην παιδεία
Χρειάζεται συνολική αλλαγή κουλτούρας: ◦ Εισαγωγή αξιολόγησης ◦ Έμφαση στην κριτική σκέψη και την έρευνα ◦ Τεχνικές/επαγγελματικές σπουδές ◦ Στροφή στην επιστήμη (STEM) ◦ Στόχευση στην αριστεία και στην έρευνα αιχμής –
έχουμε ήδη πετύχει πολλά, μπορούμε περισσότερα
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 46
Σωφρόνης Κληρίδης Η Κύπρος σε κρίση 47
Είναι κλισέ, αλλά καλό κλισέ
Η κρίση ήταν αναπόφευκτη, όμως διογκώθηκε από τραγικά λάθη, κυρίως δικά μας αλλά και άλλων
Η Κυπριακή οικονομία δείχνει να έχει αντοχές, όμως ο δρόμος είναι μακρύς.
Πρέπει να δράξουμε την ευκαιρία να προχωρήσουμε σε μεταρρυθμίσεις που να θέσουν την οικονομία της Κύπρου σε μια πορεία υγιούς και βιώσιμης ανάπτυξης
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 48
Σας ευχαριστώ
Η Κύπρος σε κρίση Σωφρόνης Κληρίδης 49
top related