พระไตรปิฎกศึกษา¹€อกสาร... · 2013. 8. 27. ·...

พระไตรปฎกศกษา

บรรยาย โดย

• อ.บญเตอน ทรพยเพชร • วฒการศกษา

- ป.ธ.๙ -ป. โท คณะศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรการองคการ มหาวทยาลยเกรก

ตดตอประสานงาน•ฝายกจการนสต

เบอรโทรศพท 088-1568191

การท ารายงาน

• เขยนเวนบรรทด ๒๐ หนากระดาษ

• เขยนไมเวนบรรทด ๑๐ หนากระดาษ

รายงานแบบฝกหดทายบท

นาเสนออาจารยบญเตอน ทรพยเพชร

รายงานนเปนสวนหนงของวชา พระไตรปฎกศกษาคณะสงคมศาสตร สาขาวชา รฐประศาสนศาสตร

หนวยวทยบรการวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย จงหวดตาก

ภาคการศกษาท ๑ / ๒๕๕๕

ค าน า

ขอความ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๓ กนยายน ๒๕๕๕

คณะผจดทา

สารบญ

หนา

บทท ๑ ๑

สรป ๑๕

บรรณานกรม ๑๖

บรรณานกรม

คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระไตรปฎกศกษา.

ส านกหอสมดและเทคโนโลยสารสนเทศรวมกบกองวชาการ,

กรงเทพฯ. ๒๕๕๒

จ าลอง เดชอดม. จตวทยาทวไป. วฒนาพานช, กรงเทพฯ; ๒๕๕๐.

_________. จตวทยาเบองตน. วฒนาพานช, กรงเทพฯ; ๒๕๕๒

๑๔ ก.ย. ๕๖•สงรปเลมรายงาน

•นาเสนอรายงาน

พระไตรปฎก คออะไร

พระ + ไตร + ปฎก

รายละเอยดรายวชา•หลกสตร พทธศาสตรบณฑต•หมวดวชา แกนพระพทธศาสนา•รหสวชา ๐๐๐ ๑๔๗•หนวยกต ๒ (๒-๐-๔)•ชอวชา พระไตรปฎกศกษา

วตถประสงครายวชา•รก าเนด ความเปนมาและพฒนาการ• เขาใจจ าแนกโครงสรางและเนอหา•ตระหนกถงคณคาในการสบทอด•ตความเนอหาสาระ•ประยกตใชได

กจกรรมการเรยนการสอน•บรรยาย

•อภปราย

• คนควา

•รายงาน

การประเมนผล•จตพสย ๑๐ คะแนน•รายงาน ๑๐ คะแนน•สอบกลางภาค ๒๐ คะแนน•สอบปลายภาค ๖๐ คะแนน•รวม ๑๐๐ คะแนน

บทท ๑ ความเปนมาและพฒนาการ

•บอกความเปนมาของพระไตรปฎกได

•อธบายความหมายความส าคญได

•อภปรายพฒนาการของพระไตรปฎกได

ก าเนดและความเปนมา•ก าเนดพระพทธเจา

•ก าเนดพระธรรม

•ก าเนดพระวนย

•ก าเนดพระอภธรรม

พฒนาการของพระไตรปฎก•พฒนาการค าสอนสมยพทธกาลตอนตน

•พฒนาการค าสอนสมยพทธกาลตอนกลาง

•พฒนาการค าสอนสมยพทธกาลตอนปลาย

•พฒนาการค าสอนสมยหลงพทธกาล

บคคล ๔ จ าพวก๑.อคฆฏตญญ ดอกบวพนนาบาน

แลว๒.วปจตญญ ดอกบวเสมอนา๓.เนยยะ ดอกบวใตนา๔.ปทปรมะ ดอกบวใตโคลน

มขปาฐะ

•คาสงสอนมไดบนทกเปนลายลกษณอกษร ใชวธการจดจาเปนหลก ซงเรยกวา

มขปาฐะ

พรหมจรรย

• ในขณะทยงทรงมพระชนมอยนน คาสงสอนของพระองคเรยกวา พรหมจรรย

•พระธรรม หรอ พรหมจรรย

ธมมจกกปปวตตนสตร๒ อยางน บคคลตองระวง•กามสขลลกานโยค

•อตตกลมถานโยค

มชฌมาปฏปทา•กอใหเกดจกษ หมายถงปญญาจกษ

เอหภกขอปสมปทา

พระธรรมวนย•พระธรรมวนย จนกระทงมการทา

สงคายนา คอมการชาระตรวจสอบ รวบรวมคาสงสอนไวเปนหมวดหมแลวจงเกด พระไตรปฎก ขนในภายหลงตอมา

ประเภทของพระไตรปฎก

• ๑. พระวนยปฎก วาดวยวนยหรอศลของภกษและภกษณ

• ๒. พระสตตนตปฎก วาดวยพระธรรมเทศนาทว ๆ ไป มนทานชาดกประกอบ

• ๓. พระอภธรรมปฎก วาดวยธรรมลวน ๆ หรอธรรมทสาคญ ไมมนทานชาดกประกอบ

พระเถระ ๔ รป ผมสวนเกยวของกบความเปนมาแหงพระไตรปฎก คอ

• ๑. พระอานนท ผเปนพระอนชา (ลกพลกนอง) และเปนผอปฏฐากรบใชพระพทธเจา ในฐานะททรงจาพระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก

• ๒. พระอบาล ผเชยวชาญพระวนย ในฐานะททรงจาพระวนยปฎก

• ๓. พระโสณกฏกณณะ ผเคยทองจาบางสวนแหงพระสตตนตปฎก และกลาวขอความนนแบบปากเปลา ในทเฉพาะพระพกตรของพระพทธเจา ไดรบสรรเสรญวาทรงจาไดดมาก ทงสาเนยงทกลาวขอความออกมากชดเจนแจมใส เปนตวอยางแหงการทองจาในสมยทยงไมมการจารกพระไตรปฎกเปนตวหนงสอ

• ๔. พระมหากสสปะ เปนผรเรมการทาสงคายนา จดระเบยบพระพทธวจนะใหเปน

หมวดหม ในขอนยอมโยงไปถงพระพทธเจา พระสารบตร และพระจนทะนองชาย

ของพระสารบตร ซงเคยเสนอใหเหนความสาคญของการทาสงคายนา คอจดระเบยบ

คาสอนใหเปนหมวดหม

ค าถามทายบทท ๑• พระไตรปฎกมก าเนดและความเปนมาอยางไร

• จงอธบายความหมายและความส าคญของพระไตรปฎก

• พฒนาการของพระไตรปฎกแบงเปนกตอน อยางไรบาง

• ในสมยพทธกาลมการรกษาและสบทอดพระธรรมวนยอยางไร

• พระไตรปฎกมความส าคญตอพระพทธศาสนาอยางไร

บทท ๒ โครงสรางและเนอหาสาระ

•จ าแนกโครงสรางพระไตรปฎก•บอกเนอหาสาระโดยยอพระวนยปฎก•บอกเนอหาสาระโดยยอพระสตตนตปฎก•บอกเนอหาสาระโดยยอพระอภธรรมปฎก

โครงสรางของพระไตรปฎก•พระวนยปฎก

•พระสตตนตปฎก

•พระอภธรรมปฎก

พระไตรปฎก ๔๕ เลม

• พระวนยปฎก ๑ - ๘

• พระสตตนตปฎก ๙ – ๓๓

• พระอภธรรมปฎก ๓๔ – ๔๕

• ๒๒,๓๗๙ หนา / ๒๔,๓๐๐,๐๐๐ ตวอกษร

๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธ•พระวนยปฎก ๒๑,๐๐๐ ธรรมขนธ

•พระสตตนตปฎก ๒๑,๐๐๐ ธรรมขนธ

•พระอภธรรมปฎก ๔๒,๐๐๐ธรรมขนธ

แผนผงพระไตรปฎก

พระไตรปฎก

พระวนยปฎก พระสดดนปฎก พระอภธรรมปฎก

มหาวภงค 1. ทฑนกาย 1. ธมมสงคณ

1. วภงค 2. มชฉมนกาย 2. วภงค

ภกขนวภงค 3. สงยตตนกาย 3. ธาตกถา

มหาวรรค 4. องคตตรนกาย 4. ปคคลบญญต

2. ขนธกะ 5. ขททกนกาย 5. กถาวตถ

จลวรรค 6. ยมก

3. ปรวาร 7. ปฎฐาน

พระพทธพจนแมทงหมดม ๒ อยาง คอ

๑) วนย

๒) ธรรม

พระพทธพจนแมทงหมดมอยางเดยว

คอ วมตตรส

ปฐมพทธพจนมชฌมพทธพจนปจฉมพทธพจน

ค าสอนของพระพทธเจา ม ๓ อยาง คอ(หนา ๕๑)

ม ๓ อยาง อกแบบหนง๑) งามและไพเราะในเบองตน

๒) งามและไพเราะในทามกลาง

๓) งามและไพเราะในเบองปลาย

ม ๓ อยาง อกแบบหนง คอ ปฎก

๑)พระวนยปฎก

๒)พระสตตนตปฎก

๓)พระอภธรรมปฎก

ม ๕ อยาง ไดแก นกาย๑) ทฆนกาย

๒)มชฌมนกาย

๓) สงยตตนกาย

๔) องคตตรนกาย

๕) ขททกนกาย

ม ๙ อยาง ไดแกองค ๙ คอ

• ๑. สตตะ เปนค าสอนประเภทรอยแกวลวน ในอรรถกถาอธบายไววา ไดแก อภโตวภงค(ปาตโมกขทงสองฝาย) ขนธกะ บรวาร นเทศ และพระสตรในสตตนบาตรวมทงสตรอนๆ ทไมมชอก ากบวา”สตร” ดวย

๒.เคยยะ

• เคยยะ เปนค าสอนประเภทรอยแกวผสมรอยกรอง หมายเอาพระสตรทมคาถาทงหมด โดยเฉพาะสคาถวรรคสงยตตนกาย

๓.เวยยากรณะ

• เวยยากรณะ เปนค าสอนประเภททเปนอรรถาธบายโดยละเอยดเปนรอยแกวลวนๆ เชน พระอภธรรมปฎก พระสตรทไมมคาถา และพระพทธพจนอนทไมนบเขาในองค ๘ ขอทเหลอ

๔.คาถา

•คาถา เปนค าสอนประเภทรอยกรองลวน เชน ธรรมบท เถรคาถา เถรคาถา และคาถาลวนในสตตนบาตทไมมชอก ากบวา “สตร”

๕.อทาน• อทาน เปนค าสอนประเภททเปลงขนจากแรงบนดาลใจของพระพทธเจา และพระสาวก สวนมากจะเปนบทรอยกรอง

๖. อตวตตกะ

อตวตตกะ เปนค าสอนประเภทค าอางอง ทยกขอความทพระพทธเจาตรสไว มาอางเปนตอนๆ ไดแก พระสตรสนๆ ๑๑๐ สตร ทขนตนดวยค าวา “วตต เหต ภควตา”

๗. ชาตกะ (ชาดก)

• ชาตกะ (ชาดก) เปนค าสอนประเภทนทานชาดก หรอเรองราวในชาตปางกอนของพระพทธเจาขณะเปนพระโพธสตวบ าเพญบารมอย

๘. อพภตธรรม• อพภตธรรม เปนค าสอนประเภทเรองอศจรรยเกยวกบพระพทธเจา และพระสาวกทงหลาย เชน พระพทธองคสมยอยในพระครรภพระนางสรมหามายา นงสมาธผนพระพกตรออกมาทางดานหนาพระอทร ไมแปดเปอนดวยมลทนพระครรภ เหมอนทารกธรรมดาทวไป ซงเปนเรองอศจรรยเกยวกบพระโพธสตว เปนตน

๙. เวทลละ• เวทลละ เปนค าสอนประเภทค าถาม-ค าตอบ แปลวา ไดความรความปลมใจ หมายถง ผถามไดความรความปลมใจแลว กถามตอไปเรอยๆ

ม ๘๔,๐๐๐ อยาง ไดแก พระธรรมขนธ

ลกษณะแหงพทธวจนะ (หนา 53)

ค าสอนของพระพทธเจากระจายอยในพระไตรปฎก พระอรรถกถาจารยไดประมวลลกษณะพทธพจนไว ๑๖ ประการ คอ

๑) ท าใหเกดศรทธา๒) ท าใหเกดปญญา๓) พรอมดวยอรรถกถา

๔) พรอมดวยพยญชนะ

๕) มบทงาย

๖)มความหมายลกซง

๗) สบายห

๘) มความหมายจบใจ

๙) ไมยกตน

๑๐ ) ไมขมผอน

๑๑) เยอกเยนดวยกรณา

๑๒) ผองแผวดวยปญญา

๑๓) เปนไปตามหลกธรรมนารนรมย

๑๔) นาขบคด

๑๕) ฟงไดงาย

๑๖) น าไปปฏบตได

ค าวา ”อภธรรม” น. ๕๖• อภ ศพท ใชในความหมาย

-เจรญ – วฑฒ

-มความก าหนดหมาย – สลกขณา

- อนบคคลบชา – ปชต

- อนบณฑตก าหนดตด – ปรจฉนน

-อนยง - อธก

ค าอธบาย “อภ” ศพทของพระพทธโฆษาจารย

• สรป อภธรรม ได ๕ ความหมาย คอ

๑) ธรรมอนเจรญ

๒) ธรรมมความก าหนดหมาย

๓) ธรรมอนบคคลบชา

๔) ธรรมอนบณฑตก าหนดตด

๕) ธรรมอนยง

บทท ๕ ล าดบคมภรทางพระพทธศาสนา(ตอ)ภาคพเศษ

ความหมายของค าวาคมภร

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายของค าวา คมภร ไววา หนงสอต าราทส าคญทางศาสนาหรอโหราศาสตร เปนตน

ธรรมและวนย ๒ อยาง น ามาเกบรวบรวมจดเปนหมวดหมใหมแยกเปน ๓ ปฎก เรยกวา บาล

พระไตรปฎกวนย ไดแก ระเบยบขอบงคบส าหรบชวตและชมชนของภกษและภกษณ จดไวเปนคมภรหนง เรยกวา พระวนยปฎก

ธรรม จดแยกเปน ๒ คมภร

• ธรรมทพระพทธเจาทรงแสดงใหเหมาะกบบคคลสถานท เหตการณ มเรองอทาหรณประกอบ เรยกวาพระสตตนตปฎก

• ธรรมทแสดงเปนเนอหาหรอหลกวชาลวน ไมเกยวกบดวยบคคลหรอเหตการณ เรยกวา พระอภธรรมปฎก

•ค าอธบายพทธพจนหรอหลกพระธรรมวนย หรอ

ค าอธบายความในพระไตรปฎกนน

เรยกวา อรรถกถา

•พระไตรปฎก ไดรบการทองจ าและถายทอดกนมา จารกเปนภาษาบาลมคธ

•สวน อรรถกถา ไดรบการทองจ าสบทอดกนมาและจารกเปนภาษาสงหล

ชวง พ.ศ. ๙๕๐ - ๑๐๐๐

• พระพทธโฆษาจารย พระธรรมปาละ เดนทางมาจากชมพทวป มายงเกาะลงกา ไดแปลเรยบเรยง อรรถกถา กลบมาเปนภาษาบาล อยางทใชศกษากนอยในปจจบน และแปลเปนภาษาไทย

คมภรอรรถกถาพระวนยปฎก ผลงานของพระพทธโฆษาจารย

• ม ๒ คมภรอรรถกถาสมนตปาสาทกา

อรรถกถากงขาวตรณ

คมภรอรรถกถาพระสตตนตปฎก

• คมภรอรรถกถาพระสตตนตปฎกกอนสมยพระพทธโฆษาจารย ม ๓ คมภร คอ เนตตปกรณ เปฏโกปเทสปกรณ และ มลนทปญหา

คมภรอรรถกถาพระสตตนตปฎก ผลงานของพระพทธโฆษาจารย

• ม ๑๐ คมภร คอวสทธมรรค ญาโณทย ปรตตถกถา สมงคลวลาสน

ปปญจสทน สารตถปกาสน มโนรถปรณ ธมมปทฏฐกถา ปรมตถโชตกา ชาตกฏฐกถา

คมภรอรรถกถาพระอภธรรมปฎก ผลงานของพระพทธโฆษาจารย

• ม ๗ คมภร คอ

อฏฐสาลน สมโมหวโนทน ปรมตถทปน (อรรถกถาธาตกถา)

ปรมตถทปน (อรรถกถาปคคลบญญต) ปรมตถทปน (อรรถกถากถาวตถ) ปรมตถทปน (อรรถกถายมก) ปรมตถทปน (อรรถกถาปฏฐาน)

ประวตพระพทธโฆสะ

• พระพทธโฆสะ เปนชาวอนเดย เกด ณ หมบานชอ โฆสคาม ใกลพทธคยา สถานทตรสรของพระพทธเจาเมอ พ.ศ. ๙๕๖ ไดศกษาจบไตรเพทตามธรรมเนยมพราหมณกอน ตอมาเลอมใสในพระพทธศาสนาโดยการเผยแผของพระเรวตตเถระ ชอของทานบางแหงเรยกวา ธรรมโฆสะ กม และไดบรรพชาอปสมบทกบพระเรวตตะ

ประวตพระพทธโฆสะ (ตอ)

• เมอบรรพชาอปสมบทแลวไดศกษาพระพทธพจนโดยเคารพประกอบดวยอตสาหะอยางยง จนแตกฉานทงในพระไตรปฏกและอรรถกถา ไดแตงปกรณชอ ญาโณทย ขนคมภรหนง และก าลงปรารภจะแตงอรรถกถาพระอภธรรมชออรรถกถาสาลน และอรรถกถาปลกยอยอน ๆทานเรวตตะผเปนอปชฌายะจงแนะน าวา เมอจะแตงอรรถกถาเหลาน กควรเดนทางไปเกาะลงกา เพราะเวลานนอนเดยมแตบาลพระไตรปฏกทงสน สวนอรรถกถาทงหลายมอย ณ เกาะลงกาเปนภาษาสงหลซงพระเถระมพระสารบตร(ชาวลงกามใชพระสารบตรอครสาวก) และพระมหนเทเถระไดรจนาไว

แบบฝกหดทายชวโมง

• ค าสอนในพระไตรปฎกนาขบคด

-พงท าตนใหเหมอนผาขรว

- อยต าแตสงทท าสงสง

บทท ๖ ความเปนมาของพระไตรปฎกในประเทศไทย

• คมภรใบลานสมยรตนโกสนทร

• พระไตรปฎกฉบบช าระและจารลงในใบลานดวยอกษรขอม

• ปดทองทบปกหนาปกหลงและกรอบทงสนเรยกวา “ฉบบทอง”

การสงคายนาพระไตรปฎก สมยรชกาลท ๒

• พระไตรปฎกฉบบรดน าแดง

เพราะใบลานทท าปกเขยนลายรดน าพนแดง

การสงคายนาสวดมนต

คมภรนสสคคยปาจตตยวณณนา (ทตย) สมนตปปาสาทกา วนยฎฐกถา ฉบบทองชบ ไมประกบลายก ามะลอ ในรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธ

ยอดฟาจฬาโลก

คมภรแตละผกจะเรยงล าดบอยภายในไมประกบ

คมภรใบลานสมยรตนโกสนทร

• หนงสอใบลานคอ หนงสอทจาร (เขยนดวยเหลกแหลม) ลงบนใบของตนลาน ซง เปนตนไมชนดหนงลกษณะคลายตนตาล ใบลานทจารเสรจแลวทกลานจะตองม เครองหมายบอกล าดบหนาลาน

ใบลาน ๒๔ ลานรวมเรยกวา “๑ ผก” ผกหนงๆ ผกหไวดวยสายสนอง ทดานซาย เพยงขางเดยว

การสงคายนาพระไตรปฎก รชกาลท ๓

• ฉบบรดน าเอก

ฝมอประณตเปนพเศษกวาพระไตรปฎกฉบบใด ๆ

บรรจงท าตงแต เลอกใบลาน ฝมอจาร ฝมอเขยน ลายรดน าทใบปก ท ากรอบคมภร ปายชอคมภร ตลอดจนเลอกผาหมคมภร

ฉบบรดน าโท• ทรงสรางส าหรบหอหลวงใชในการสอบไลพระปรยตธรรม สรางในลกษณะเดยวกนกบฉบบลายรดน าเอก แตฝมอประณตรองลงมา

ฉบบทองนอย

• เปนฝมอชางผหญงซงหดท ากนขนในสมยรชกาลน ตวคมภรปดทองทบอยางฉบบทองใหญทสรางในสมยรชกาลท ๑ จงเรยกวา “ฉบบทองนอย”

ฉบบอกษรรามญ• ฉบบนเขาใจวาจ าลองมาจากพระไตรปฎกซงพระมอญหาไดในเมองรามญเอามาถวาย

• ในสมยนไดทรงสรางพระไตรปฎกจบใหญส าหรบพระราชทานพระอารามหลวง อก ๒ ฉบบ คอ

-ฉบบเทพชมนม ใบปกเขยนลายรดน าเปนรปเทพชมนมพระราชทานไปไวทวดพระเชตพนฯ

-ฉบบลายก ามะลอ ใบปกเขยนลายก ามะลอ ไดทรงสรางไวแตเมอยงไมไดขนครองราชยสมบต พระราชทานไวส าหรบวดราชโอรส

การสงคายนาพระไตรปฎก สมยรชกาลท ๔

• พระไตรปฎกฉบบลองชาด

ร.๔ ไดโปรดใหตรวจหนงสอคมภรพระไตรปฎกในหอพระมณเฑยรธรรม ปรากฏวาหนงสอหลวงขาดบญชไป จงรบสงใหหามาทดแทนจนครบบรบรณและไดโปรดใหสรางคมภรพระไตรปฎกฉบบใหมขนอกฉบบหนงมชอเรยกวา “ฉบบลองชาด” เพราะดานขางปดทองสลบชาด (สแดง)

การสงคายนาพระไตรปฎก สมยรชกาลท ๕

• พระไตรปฎกอกษรไทย ฉบบทองทบพระไตรปฎกฉบบน ปดทองทบ เหมอนกบฉบบทองใหญและทองนอย

• พระไตรปฎกอกษรไทย ฉบบพมพการพมพพระไตรปฏกครงแรกของประเทศไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในป พ.ศ.๒๔๓๑

การสงคายนาพระไตรปฎก สมยรชกาลท ๗

• พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ

การสงคายนาพระไตรปฎก สมยรชกาลท ๘

• พระไตรปฎกภาษาไทย/พระไตรปฎกเทศนาฉบบหลวง

ในสมยรชกาลท ๘ เมอ พ.ศ. ๒๔๘๓ สมเดจพระอรยวงศาคตญาณสมเดจพระสงฆราช (แพ ตสสเทว) วดสทศนเทพวราราม ทรงปรารภวา ประเทศไทยควรจะไดมพระไตรปฎกไทย แปลเปนไทยทครบถวนสมบรณ สมกบเปนเมองแหงพระพทธศาสนา

• การช าระและจดพมพพระไตรปฎกครงนเรมตงแต พ.ศ. ๒๔๓๑ ส าเรจเมอ พ.ศ. ๒๔๓๖ จ านวน ๑,๐๐๐ ชด นบเปนครงแรกในประเทศไทยทไดมการพมพพระไตรปฎกเปนเลมดวยอกษรไทยเปนการฉลองการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสวยราชสมบตครบ ๒๕ ป

• ในการพมพครงแรกน พมพได ๓๙ เลมชด ยงขาดหายไปมไดพมพอก ๖ เลมและพมพเพมเตมในรชกาลท ๗ จนครบฉบบพมพในรชกาลท ๗ รวม ๔๕ เลม จงนบวาสมบรณ เปนการชวยเพมเตมเลมทขาดหายไป

• การพมพพระไตรปฎกเปนเลมหนงสอแมในขนแรกจะไมสมบรณ แตกเปนประโยชนในการศกษาคนควาทางพระพทธศาสนาสะดวกยงขน เปนการวางรากฐานอยางส าคญแหงพระพทธศาสนาในประเทศไทย เปนพระราชกรณยกจอนควรสรรเสรญยงแหงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

สรปความ

๑.ลาภสกการะชอเสยง เปรยบเหมอนกงไมใบไม

๒. ความสมบรณดวยศล เปรยบเหมอนสะเกดไม

๓. ความสมบรณดวยสมาธ เปรยบเหมอนเปลอกไม

๔. ญาณทสสนะ หรอปญญา เปรยบเหมอนกะพไม

๕. ความหลดพนแหงใจอนไมกลบก าเรบ ซงใชค าภาษาบาล

"อกปปา เจโตวมตต" เปรยบเหมอนแกนไม

พระวนยปฎก• อาทกมมะ คมภรสกขาบทอาบตหนก

• ปาจตตย คมภรสกขาบทอาบตเบา

• มหาวรรค นอกปาตโมกขตอนตน

• จฬวรรค นอกปาตโมกขตอนปลาย

• ปรวาร คมภรสวนประกอบภาคผนวก

พระสตตนตปฎก•ทฆนกาย เลมท ๙-๑๑•มชฌมนกาย เลมท ๑๒-๑๔•สงยตตนกาย เลมท ๑๕-๑๙•องคตตรนกาย เลมท ๒๐-๒๔•ขททกนกาย เลมท ๒๕-๓๓

พระสตตนตปฎก•ทฆนกาย รวมพระสตรยาวๆ•มชฌมนกาย รวมพระสตรขนาดกลาง•สงยตตนกาย รวมพระสตรขนาดเลก•องคตตรนกาย รวมหมวดธรรมทมาก•ขททกนกาย ชมนมบทธรรมทงหลาย

พระอภธรรมปฎก• สงคณ รวมปรมตถธรรมทงหมดเขาเปนหมวดหม• วภงค แจกหรอกระจายปรมตถธรรม ออกเปนสวนๆ• ธาตกถา จดปรมตถธรรมโดยขนธ อายตนะ ธาต • ปคคลบญญต แสดงพระอภธรรมโดยบญญตบคคลและปรมตถ• กถาวตถ แสดงพระอภธรรมแบบถามตอบ• ยมก ยกปรมตถธรรมขนแสดงเปนคๆ• ปฏฐาน แสดงปจจยของปรมตถธรรม

โครงสรางพระไตรปฎก

บทท ๓ ค าอธบายพระไตรปฎกโดยยอ

ของพระอรรถกถาจารยอรรถกถา คอ ค าอธบายพทธพจนหรอหลกธรรมวนย คมภรอรรถกถาอธบายพระไตรปฎก โดยอธบายค าศพท ความหมาย พรอมทงชแจงเหตผล ทพระพทธเจาทรงแสดงเรองนน ๆ

ประเภทของอรรถกถา•พทธสงวณณตะ (พทธสงวณณนา หรอพทธกถา)ไดแก ค าอธบายของพระพทธเจา ทพระองคทรงแสดงพระพทธพจนโดยตรงดวยพระองคเอง

• อนพทธสงวณณตะ (อนพทธสงวณณนา หรออนพทธอรรถกถา)ไดแกค าอธบายของพระสาวกทงหลาย นยมเรยกอรรถกถาประเภทนวา สาวกภาษต

อรรถกถาประเภทภาษา•มคธอรรถกถา อรรถกถาทแตงดวยภาษามคธ (บาล) ไดแก อรรถกถา ทมมาตงแตสมยทพระพทธเจายงทรงพระชนมอย และ อรรถกถาทพระมหนทเถระน ามาสประเทศศรลงกาภายหลงสงคายนาครงท ๓ อรรถกถาท พระพทธโฆษาจารย พระพทธทตตะ พระธรรมปาละ พระอปเสนและพระมหานามะ เปนตน แปลจากภาษาสงหล สภาษามคธ

สงหลอรรถกถา

• สงหลอรรถกถา คอ อรรถกถา ทแตงดวยภาษาสงหล ไดแก

๑) มลอรรถกถา น ามาจากชมพทวป โดย พระมหนทเถระ

๒) มหาอรรถกถา หมายถง อรรถกถาเกา ทพระพทธโฆษาจารยถอเปนแบบในการแตงอภนวอรรถกถา

อรรถกถาตามยคสมย• โบราณอรรถกถา ไดแก อรรถกถารนเกา

•อภนวอรรถกถา

•วตถารอรรถกถา

อรรถกถาแบงตามสายคมภรพระไตรปฎก

•อรรถกถาสายพระวนยปฎก

•อรรถกถาสายพระสตตนตปฎก

•อรรถกถาสายพระอภธรรมปฎก

ค าอธบายพระวนยปฎก•คมภรสมนตปาสาทกา•อธบายการจดหมวดหมพระวนยปฎก•การเรยกชอพระพทธพจน•ค าสอนของพระพทธเจา•ลกษณะแหงพทธวจนะ

ค าอธบายพระสตตนตปฎก•อธบายค าวา”สตร” (สตต)

อตถาน สจนโต สวตตโต สวนโต จ

สทนโต สตตาณา สตตสภาคโต จ สตต

สตตนต อกขาต

ค าอธบายพระสตตนตปฎก• ความหมายพระสตร ๖ อยาง

• เพราะบงถงประโยชน อตถาน สจนโต• เพราะมอรรถทตรสไวดแลว สวตตโต• เพราะผลตประโยชน สวนโต• เพราะหลงประโยชน สทนโต• เพราะปองกนดวยด สตตาณา• เพราะมสวนเสมอดวยเสนดาย สตตสภาคโต

ค าอธบายพระอภธรรมปฎก

• ธรรมอนยงและวเศษ เจรญดวยมรรค และเจรญดวยเมตตา

• ธรรมทควรก าหนด รปารมณ สททารมณ

• ธรรมทควรบชา โลกกตตรธรรม

• ธรรมทก าหนด ก าหนดโดยสภาวะ ผสสะ ฯ

• ธรรมทยง มหคคตธรรม อปปมาณธรรม อนตตรธรรม

ค าอธบายพระสตตนตปฎก•ความหมายพระสตร ๖ อยาง• เพราะบงถงประโยชน (อตถาน สจนโต)

คอ ชใหเหนประโยชนตนและประโยชนผอน

เพราะมอรรถทตรสไวดแลว (สวตตโต)

• คอ ตรสตามอปนสย หรอ อธยาศย ของเวไนยสตว

เพราะผลตประโยชน (สวนโต)

•คอ กอใหเกดผลดจขาวกลาทเจรญเตบโตแลวผลตรวงขาว

เพราะหลงประโยชน (สทนโต)

•คอ ทาใหประโยชนหลงไหลออกมาดจแมโคนมหลงนานมออกมา

เพราะปองกนดวยด (สตตาณา)

• คอ รกษาประโยชนทงหลายไวไดดวยด

เพราะมสวนเสมอดวยเสนดาย (สตตสภาคโต)

•คอ ใชเปนบรรทดฐานในการประพฤตปฏบตของวญญชนดจเสนบรรทดของชางไม

พระวนยปฎก•การแสดงธรรมมขอบงคบมบทลงโทษ•การสอนตามความผดหรอตามโทษนน•ค าสอนวาดวยการส ารวมและไมส ารวม•ขอศกษาเกยวกบศลระดบสง• เครองละกเลสอยางหยาบทท าใหละเมดศล

พระสตตนตปฎก•การแสดงธรรมทเหมาะกบจรตผฟง•การสอนอนโลมตามจรตผฟง•ค าสอนทมงใหผอนคลายทฏฐ•ขอศกษาเกยวกบสมาธระดบสง• เครองละกเลสอยางกลาง

พระอภธรรมปฎก•การแสดงธรรมมงประโยชนอยางยง•การสอนตามเนอหาแทๆของธรรม•ค าสอนทมงก าหนดรปนาม•ขอศกษาเกยวกบปญญาระดบสง• เครองละกเลสอยางละเอยด

ปฐมสงคายนาการทาสงคายนาครงแรก เกดขนภายหลงจากทพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพาน 3 เดอน

ทถาสตตบรรณคหาขางเวภารบรรพต ใกลกรงราชคฤหประเทศอนเดย-ในพระราชปถมภของพระเจาอชาตศตร -โดยมพระมหากสสปเถระทาหนาทเปนประธาน และเปนผคอยซกถาม มพระอบาลเปนผนาในการวสชนาขอวนย และมพระอานนทเปนผนาในการวสชนาขอธรรม- การทาสงคายนาครงนมพระอรหนตมาประชมรวมกนทงหมด 500 รป ดาเนนการอยเปนเวลา 7 เดอน จงแลวเสรจ

การสงคายนาครงท ๒• เกดขนเมอ พ.ศ. 100ทวาลการาม เมองเวสาล แควนวชชประเทศอนเดย

• โดยมพระยสะ กากณฑกบตร เปนผชกชวน พระเถระผใหญทเขารวมทาสงคายนาครงนไดแก พระสพพกาม พระสาฬหะ พระขชชโสภตะ พระวาสภคามกะ (ทงสรปนเปนชาวปาจนกะ) พระเรวตะ พระสมภตะ สาณวาส พระยสะ กากณฑกบตร และพระสมนะ (ทงสรปนเปนชาวปาฐา) ในการนพระเรวตะทาหนาทเปนประธานผคอยซกถาม และพระสพพกามเปนผนาในการวสชนาขอวนย การทาสงคายนาครงนมพระสงฆมาประชมรวมกน 700 รป ดาเนนการอยเปนเวลา 8 เดอน จงแลวเสรจ

การสงคายนาครงท ๓

• เกดขนเมอ พ.ศ. 235 ทอโศการาม กรงปาฏลบตร ประเทศอนเดย

• โดยมพระโมคคลบตร ตสสเถระ เปนประธาน การทาสงคายนาครงนมพระสงฆมาประชมรวมกน 1,000 รป ดาเนนการอยเปนเวลา 9 เดอน จงแลวเสรจ

• ขอปรารภในการทาสงคายนาครงนเกดขนเมอ มพวกเดยรถย หรอนกบวชศาสนาอนมาปลอมบวช แลวแสดงลทธศาสนาและความเหนของตนวาเปนพระพทธศาสนา พระโมคคลลบตรตสสเถระ จงไดขอความอปถมภจากพระเจาอโศกมหาราชสงคายนาพระธรรมวนยเพอกาจดความเหนผดของพวกเดยรถยออกไป

การสงคายนาครงทส

• การทาสงคายนาครงนเกดขนเมอประมาณ พ.ศ. 643 ทเมอง ชาลนธร แตบางหลกฐานกกลาววาทาทกศมรหรอแคชเมยร การสงคายนาครงนมลกษณะของศาสนาพราหมณและพระพทธศาสนาฝายมหายานเขามาผสม ทาใหฝายเถรวาทไมนบวาเปนหนงในการสงคายนา

การสงคายนาครงทหา

• การทาสงคายนาครงนเกดขนเมอ พ.ศ. 460 ทอาโลกเลณสถาน มตเลชนบท ประเทศศรลงกา โดยมพระรกขตมหาเถระเปนประธาน การทาสงคายนาครงนเพอตองการจารกพระพทธวจนะเปนลายลกษณอกษร หลงจากทมการพฒนาดานภาษาเขยน จากตวอกษร อนกษระ (ภาษารปภาพ)มาเปนอกษระ (ภาษาเขยนเลยนแบบเสยงพด) ซงภาษาอนกษระพระอรหนตในอดตเหนถงความไมเหมาะสมในการบนทกไวเพราะจะใหพระพทธคลาดเคลอนเสอมสญได ถงจดหมวดหมแบงกนรบผดชอบทองจาทรงกนเอาไว เมอภายหลงมภาษาเขยนแบบอกษระจงเหนควรใหจารกเปนลายลกอกษร

ธมมวนยสงคต

พระไตรปฎกส าคญอยางไรจงตองศกษา

• เนองจากพระไตรปฎกเปนประมวลคาสอน ของพระพทธเจาเกยวกบเรองตาง ๆ เราจาเปนตองอานพระไตรปฎกโดยตรง เพอจะไดรวาเรองนน ๆ พระพทธองคตรสไววาอยางไร เมอไมกระจางตอนไหน ประเดนใดคอยอานหนงสออรรถกถา หรอหนงสอทผรทงหลายแตงขนเพอประกอบ ในการศกษานน ทานวางระดบความสาคญของคมภรทพงเชอถอ ลดหลนลงไปดงน

• (๑) พระไตรปฎก(๒) สตตานโลม (หมายถงอรรถกถา ฎกา อนฎกา ตลอดถงปกรณพเศษทงหลาย)(๓) เกจอาจารย (ผรทเปนพหสตทเชอถอได)(๔) อตโนมต (ความคดเหนสวนตว)

ประโยชนของการศกษาพระไตรปฎก

• พระธรรมปฎก ไดกลาวถงประโยชนของการศกษาพระไตรปฎกไว ๖ ประการ ดงน

• ๑. เปนทรวมไวซงพทธพจน คอ พระดารสของพระพทธเจา คาสงสอนของพระพทธเจาทพระองคไดตรสไวเอง เทาทตกทอดมาถงเรามมาในพระไตรปฎก เรารจกคาสอนของพระพทธเจาจากพระไตรปฎก

• ๒. เปนแหลงตนเดมของคาสอนในพระพทธศาสนา คาสอน คาอธบาย คมภร หนงสอ ตารา ทอาจารยและนกปราชญทงหลายพด กลาวหรอเรยบเรยงไว ทจดวาเปนของในพระพทธศาสนา จะตองสบขยายออกมาและเปนไปตามคาสอนทเปนตนเคา หรอฐานเดมในพระไตรปฎก ซงเปนตาราแมบท

• ๓. เปนทสถตของพระศาสดาของพทธศาสนกชน เพราะเปนทบรรจพระธรรมวนยทพระพทธเจาตรสไวใหเปนศาสดาแทนพระองค เราจะเฝาหรอรจกพระพทธเจาไดจากพระดารสของพระองคททานรกษาไวในพระไตรปฎก

• ๔. เปนหลกฐานอางองการแสดงหรอยนยนหลกการทกลาววาเปนพระพทธศาสนา การอธบายหรอกลาวอางเกยวกบหลกการของพระพทธศาสนา จะเปนทนาเชอถอหรอยอมรบไดดวยด เมออางองขนสดทายสงสด

• ๕. เปนมาตรฐานตรวจสอบคาสอนในพระพทธศาสนา คาสอนหรอคากลาวใด ๆ ทจะถอวาเปนคาสอนในพระพทธศาสนาได จะตองสอดคลองกบพระธรรมวนย ซงมมาในพระไตรปฎก (แมแตคาหรอขอความในพระไตรปฎกเอง ถาสวนใดถกสงสยวาจะแปลกปลอมกตรวจสอบดวยคาสอนทวไปในพระไตรปฎก)

• ๖. เปนมาตรฐานตรวจสอบความเชอถอ และขอปฏบตในพระพทธศาสนา ความเชอถอหรอขอปฏบตตลอดจนพฤตกรรมใด ๆ จะวนจฉยวาถกตองหรอผดพลาด เปนพระพทธศาสนาหรอไม กโดยอาศยพระธรรมวนยทมมาในพระไตรปฎกเปนเครองตดสน

จะศกษาคนควาพระไตรปฎกอยางไร

๑. ใหอานเพอหาความเขาใจธรรมะ๒. อานเพอหาความหมายระหวางบรรทด๓. อานเพอประมวลคาตอบหลากหลายในประเดน

เดยวกน ๔. อานและตความจากภมหลงของตน

ไดความรใหมอกมตหนง

• พระพทธศาสนากบเศรษฐกจ

• พระพทธศาสนากบประชาธปไตย

• พระพทธศาสนากบจตวเคราะห

• เสรภาพในทรรศนะพระพทธศาสนา

• พทธศกษากบปรชญา

• ครในอดมคตตามแนวพระพทธศาสนา

• อดมรฐตามแนวพทธศาสนา ฯลฯ

• เราผอานมภมหลงในดานใด อาจนาเอาแนวคด เอาทฤษฎในดานนนมาจบพระไตรปฎก แลวเสนอออกมาเปนทรรศนะพระพทธศาสนาเกยวกบเรองนน ๆ

พระวนยปฎกเปนฐานแหงศล

พระสตตนตปฎกเปนฐานแหงสมาธ

พระอภธรรมปฎกเปนฐานแหงปญญา

หลกธรรมค าสอนจากพระไตรปฎกมความเกยวเนองกบสถาบนตาง ๆ

มหาวทยาลยมหาสารคาม

NIDA

ท. ส. น. ม.

ความหมายของ ท ส น ม• ท มาจากคาวา ทกข คอ ความไมสบายกายไมสบายใจ

ส มาจากคาวา สมทย คอ สาเหตททาใหเกดทกขน มาจากคาวา นโรธ คอ การดบทกขม มาจากคาวา มรรค คอ หนทางหรอวธการปฏบตไปสความดบทกข

บทท ๗พระไตรปฎกนานาชาต

• (The Buddhist Era 2500 Great International Council Pāḷi Tipiṭaka, Roman script B.E. 2548 )

พระไตรปฎกบาฬ ฉบบมหาสงคายนาสากลนานาชาต พ.ศ. 2500 อกษรโรมน 2548

เสวนาสงวธยายพระไตรปฎกสากล

• เสวนาสงวธยายพระไตรปฎกสากล จดหมายเหต การประชมของวศวกรคอมพวเตอร ครงท 2 ณ กทม. ซงจะใชเทคโนโลยมาสนบสนน "โครงการยวชนอานสงวธยายพระไตรปฎกสากล" เพอใหพระไตรปฎกออกมาจาก "ต" มาส "ชวต" ยวชนไทย สาหรบศกษาและอานสงวธยาย... เดกจากโรงเรยนสยามสามไตร จดอยในกลมนกเสวนาสงวธยาย

คลงพระไตรปฎกนานาชาตคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

วชาพระไตรปฎกกบวถชวต

• วชาพระไตรปฎกกบวถชวต : หอพระไตรปฎกนานาชาต จดการเรยนการสอนรายวชาพระไตรปฎกกบวถชวต ใหแกนสตคณะตางๆ ในจฬาลงกรณมหาวทยาลย สามารถเลอกเรยนเปนรายวชาการศกษาทวไป กลมมนษยศาสตร เรมเปดสอนตงแตภาคการศกษาปลาย ปการศกษา ๒๕๔๘ เปนประจาทกภาคการศกษา ทงภาคตน ภาคปลาย และภาคฤดรอน

• อาจารยแมชวมตตยา ( รองศาสตราจารย ดร.สภาพรรณ ณ บางชาง) ประธานหอพระไตรปฎกนานาชาต

คณธรรม 4 ประการ

• การเชญชวนใหคนไทยทงประเทศ รวมถวายสตยปฏญาณในวนท 5 ธนวาคม ศกน วาจะพรอมเพรยงกนปฏบตคณธรรม 4 ประการ คอ เมตตาธรรม สามคคธรรม สจรตธรรม เทยงธรรม ตามพระราชด ารสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดมพระมหากรณาธคณพระราชทานแกปวงชนชาวไทยในวโรกาสฉลองการครองสรราชสมบตครบ 60 ป เมอวนท 9 มถนายน 2549

การอญเชญพระไตรปฎกฉบบไทยใหญ

• วนท 15 ตลาคม 2552 คณะชาวไทยใหญรวมอญเชญพระไตรปฎกฉบบไทยใหญ ตนฉบบตวเขยนพบสาอนเปนฉบบเกาแกหายาก และฉบบจดพมพดวยอกษรไทยใหญซงมการจดพมพเพยงครงเดยวในโลก ประดษฐาน ณ หอพระไตรปฎกนานาชาต

พระไตรปฎกจน

• พระพทธศาสนาเขาสประเทศจน เรมเมอประมาณ พ.ศ. ๖๐๘ เมอพระเจามงต หรอเมงต ทรงสงทต ๑๘ คน ไปสบพระพทธศาสนาในประเทศอนเดยหรอชมพทวป ในครงนนพระกาศยปะมาตงคะ ทเขามาจนจากอนเดย ไดแปลพระสตรพทธวจนะ ๔๒ บท

• ประมาณป พ.ศ. ๙๔๔ พระกมารชวะ จากแควนกจา ในเอเชยกลางใหมการแปลคมภรพระไตรปฎกภาษาสนสกฤตเปนภาษาจน

• สมยราชวงศถง พระถงซาจง หรอ หลวงจน เหยนจง หรอ ยวนฉาง ไดไปสบทอดพระไตรปฎกในไซท คอแควนตะวนตก หรอดนแดนตะวนตกซงหมายถงชมพทวปใน พ.ศ. ๑๑๗๒

พระไตรปฎกญปน

• หนงสอประวตศาสตรญปน ชอ “นฮอนโชก” บนทกวา พระพทธศาสนาไดเขามาสประเทศญปน ในวนท ๑๓ ตลาคม พ.ศ. ๑๐๙๕ เปนบนทกของราชการ แตตามขอเทจจรง พทธศาสนามาสญปนกอนหนานนแลว

• ญปนไดรบอารยธรรมจากจน อาศยฉบบพระไตรปฎกจนเปนตนฉบบพมพเลยนแบบ ประเทศญปนมอย ๙ ฉบบ

• ป พ.ศ. ๒๔๖๒ ศาสตราจารยตากากส พรอมดวยนกปราชญชาวญปนและคณะไดชาระรวบรวมพมพพระไตรปฎกใหม

เสรจเมอ พ.ศ. ๒๔๗๕ ใหชอวา “ฉบบ ไดโช” มความวจตรพสดาร พรอมดวยนานาปกรณ ไมมพระไตรปฎกฉบบใดในโลก ทงฝายมหายาน ฝายเถรวาทจะเทยบได รวบรวมทงคนถะตาง ๆ ของบรรดาคณาจารยฝายจนและญปนทกคณะทกนกายไวหมด ม ๓๐๕ ปกรณ พมพเปนสมดหนาใหญ ขนาดเอนไซโคลปเดยถง ๑๐๐ เลม

เอนไซโคลปเดย จงหมายถงหนงสอทสอนความรรอบตวทกวชา คานเราแปลเปนไทยวา สารานกรม

พระไตรปฎกฉบบธเบต

• พระเจาสรองสนคมโป (ประสตเมอ พ.ศ. ๑๑๖๐) กษตรยแหงธเบต ไดอภเษกสมรสกบเจาหญงเนปาลและเจาหญงแหงประเทศจนผนบถอพระพทธศาสนา ทาใหพระพทธศาสนาไดเผยแผเขาสธเบต ไดสงสมณทต ชอ “ทอนมสมโภตะ” ไปศกษาพระพทธศาสนาและภาษาตาง ๆ ในประเทศอนเดย

พระไตรปฎกเกาหล• พระพทธศาสนาเรมเขาสประเทศเกาหล เมอ

พ.ศ. ๙๑๕ โดยสมณทตซนเตา เดนทางจากประเทศจนแผนดนใหญเขามาเผยแผพระพทธศาสนาในอาณาจกรโกครโอ ประเทศเกาหลในปจจบน

ประเทศเกาหล ปรากฏพระไตรปฎก ๓ ฉบบ

• ประเทศเกาหลไดรบวฒนธรรมจากจน

• ในสมยราชวงศโคเรยว พ.ศ. ๑๒๐๐ เมออาณาจรรซลลาไดรบชยชนะ รวมอาณาจกรทง ๓ คอ โกครโอ แพกเจ และ ซลลา เปนปกแผนมนคง

พระพทธศาสนาลวงได ๑๙๓๕ ป

• ราชวงศโซซอน สมยพระเจาเซซอง ไดประดษฐอกษรเกาหล

• กษตรยเซโจ ใหการสนบสนนสงเสรมพระพทธศาสนา โดยมการแปลคมภรพระพทธศาสนาจากภาษาจนเปนภาษาเกาหล

• เมอ พ.ศ. ๒๕๐๗ คณะสงฆเกาหลใตตงโครงการแปลและจดพมพพระไตรปฎกฉบบเกาหล เรยกวา “ ศนยแปลพระไตรปฎกเกาหล” ตงอยในมหาวทยาลยดงกก (ตงขนเมอ พ.ศ. ๒๔๔๙)

พระไตรปฎกกมพชา• ดนแดนประเทศกมพชา หรอเขมรนน ในอดตหลายพนปมาแลว

เปนถนฐานของชนชาตมอญ-เขมร อาศยอย สนนษฐานวา อพยพมาจากอนเดย ผานเขามาทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ของคาบสมทรอนโดจน แลวกระจายกนอย มอานาจครอบครองดนแดนคาบสมทรอนโดจนทงหมด ไดผสมผสานกบคนในทองถนเดม และกบคนทอพยพมาทหลง ทงในชาตพนธ และทางวฒนธรรมมความเจรญเพมขนตามลาดบ ตอมาไดมชนอนเดยเขามาตดตอคาขาย และไดนาเอาวฒนธรรมอนเดยมาเผยแผดวย ทาใหกมพชารบเอาวฒนธรรมอนเดยมาดวย

ประวตศาสตรของกมพชา จดไดเปน ๔ ยค

• ตามประวตศาสตรของกมพชา จดไดเปน ๔ ยค จะไดกลาวถงพทธศาสนาในยคตาง ๆ ดงน

ยคฟนน (Funan, Founan)หรออาณาจกรพนมหรอยคกอนเขมร (พ.ศ.๖๐๐-๑๑๐๐)

• "ฟนน" เปนภาษาจน สนนษฐานวา เพยนมาจากคาเขมรวา พนม ซงแปลวา ภเขา ในสมยนชาวเขมรสวนใหญ นบถอตามความเชอดงเดม คอ นบถอตามบรรพบรษ ไดแก ถอลทธโลกธาต ดน นา ลม ไฟ และผสางนางไม จดหมายเหตของจนเรยก ฟนน เขมรนบถอทงศาสนาพราหมณ และพทธศาสนา แตในราชสานก และชนชนสง นบถอศาสนาฮนด

สมยเจนละ ( พ.ศ. ๑๑๐๐ - ๑๓๔๔)

• อาณาจกรเจนละตงอยทางทศเหนอของฟนน ถอวาเปนยคของเขมรหรอกมพชาทแทจรง ซงถอวาไดเรมตนในสมยเจนละน พระเจาวรมนเสดจขนครองราชยเปนกษตรยองคแรกของสมยเจนละ ราว พ.ศ. ๑๐๙๓ กษตรยในยคตนยงคงนบถอศาสนาฮนดนกายไศวะเปนหลก ตอมาพทธศตวรรษท ๑๓ ไดมกษตรยทนบถอพระพทธศาสนา คอสมยของพระเจาชยวรมนท ๑ (ครองราชยเมอ พ.ศ. ๑๑๙๓ - ๑๒๕๖)

สมยมหานคร (พ.ศ. ๑๓๔๕ - ๑๙๗๕)

• ยคมหานคร ไดแกยคนครวต นครธม ตงอยใกลทะเลสาป และอยทางเหนอของเมองเสยมราฐ อนเปนเมองหลวงของกมพชาในสมยนน เปนยคทอารยธรรมของขอมเจรญรงเรองมาก มศลปะและสถาปตยกรรมทโดดเดน ทางดานศาสนา ปรากฏวาพทธ-ศาสนาฝายมหายานเจรญรงเรองพรอมกบศาสนาพราหมณ สวนพทธศาสนาฝายเถรวาทคงเปนทนบถออยในหมประชาชนทวไป สวนทางชนสง หรอในราชสานกนบถอพทธศาสนาแบบมหายาน และถอลทธพราหมณ ในยคนไดมธรรมเนยมถอศาสนาคนละอยางระหวางพระราชา กบ ปโรหต ถาพระราชาเปนพทธ ปโรหตเปนพราหมณ หรอถาพระราชาถอพราหมณ ปโรหตถอพทธ ถอเปนประเพณทยดถอตอกนมาหลายรอยป

ยคหลงพระนคร (พ.ศ. ๑๙๗๕-ปจจบน)

• ประเทศกมพชาในตอนตนของยคหลงพระนครไดสนอานาจลง เพราะไดเปนเมองขนของไทย ตงแต พ.ศ. ๒๑๓๗ ถง พ.ศ.๒๑๖๑ พอไดรบเอกราชจากไทย กเกดปญหาสงครามกบเวยดนามบาง กบไทยบาง สงครามภายในบาง เปนเมองขนของไทย และ เวยดนามดวย จนกระทงใกลขนศตวรรษท ๒๔ ฝรงเศสเรมเขามามบทบาทในอนโดจน และใน พ.ศ. ๒๔๑๐ กมพชากตกเปนเมองขนของฝรงเศส จนถงป พ.ศ. ๒๔๙๗ จงไดอสรภาพคนมา และเรยกชอประเทศวา พระราชอาณาจกรกมพชา มเมองหลวงชอ พนมเปญ มกษตรยครองราชยมาตงแต พ.ศ. ๒๔๘๓ พระนามวา พระเจานโรดมสหน

• ในยคหลงพระนครน พทธศาสนาแบบมหายานและศาสนาพราหมณไดเสอมถอยลงไป คงเหลอแตพทธศาสนาเถรวาท และกษตรยในยคนจงไดนบถอพระพทธศาสนาเรอยมา กษตรยกมพชาไดละทงราชธานมหานคร ไปสรางราชธานใหมทเมอง สรสนธอร ตอมา พ.ศ. ๑๙๗๕ ไดยายไปสรางราชธานใหมทพนมเปญ จนถงในปจจบน ตงแตการสรางราชธานใหม เปนตนมา เปนเวลา ๔๐๐ ป ประเทศกมพชาตกอยในภาวะวกฤต ทางสงคมอยางรนแรง ประชาชนทกขยากมาก บานเมองยบเยน พระศาสนาเสอมโทรมมาก เนองจากเกดเรองภายใน มการแยงชงราชสมบตกน ผคนลมตายกนมากนครวต นครธม ถกปลอยรกรางอยในปา จนมชาวฝรงเศสไปพบเขา

• ศาสนาแรกทเปนศาสนาสาคญของชาวกมพชา คอ ศาสนาพราหมณ และศาสนาทรองลงมา คอ พระพทธศาสนา

• พระไตรปฎกไดแพรเขามาสประเทศไทย พมา ลงกา กมพชา ลาว ตวอยางวนยปฎกของกมพชาฉบบราชบรรณาลย ดานหนงแสดงเปนตวอกษรบาล อกดานหนงเปนภาษาเขมร ความจรงไดใชฉบบไทยเปนหลก

พระไตรปฎกเนปาล• เนปาลเปนดนแดนชาตภมของพระพทธเจา ใน

อาณาเขตเนปาล เคยเปนทตงของสถานทสาคญกยวกบพทธประวต เชน เมองกบลพสด เมองเทวหะ ลมพน

• มการฟนฟการศกษาพระพทธศาสนาแบบเถรวาทขนในเนปาล สมาคมแหงหนง

ชอ “ธรรโมทยสภา”

พระไตรปฎกพมา

เมอ พ.ศ. ๙๔๖ พระพทธโฆษาจารย แปลอรรถกถาจากสงหลเปนมคธแลว เดนทางออกจากศรลงกา ไดมาทเมองสะเทมของพมา พรอมกบนาเอาพระไตรปฎกและคมภรอรรถกถาตาง ๆมาดวย

พ.ศ. ๑๕๘๘ – ๑๖๒๑ สมยพระเจาอนรทธะ หรอ พระเจาอโนรธามงชอ กษตรยแหงเมองรมมะ ทรงมพระราชศรทธาแรงกลา ไดทรงมพระราชสาสนไปขอคมภรพระพทธศาสนาจากกษตรยเมองสะเทม แตกษตรยเมองสะเทมไมยอม จงทรงกรฑาทพไปตเมองสะเทม แลวนาพระไตรปฎก ๓๐ จบ กบภกษชาวตะเลงผรธรรมแตกฉานพระไตรปฎกบรรทก ๓๒ หลงชาง กลบมานครพกาม

• ในประเทศพมามประวตการสงคายนาพระไตรปฎก ๒ ครง ซงทางพมาถอวาเปนการสงคายนาครงท ๕ และครงท ๖ในทางพระพทธศาสนา

• เมอ พ.ศ. ๒๔๐๓ และสนสดใน พ.ศ. ๒๔๑๑ มการจารกพระไตรปฎกหนออน

• ในป พ.ศ. ๒๔๑๕ มการจดสรางพระเจดยจานวน ๗๒๙ องค เทาจานวนพระไตรปฎกหนออน เพอบรรจพระไตรปฎก และไดรบการขนานนามวา หนงสอทใหญทสดในโลก

กลมจารกดวยอกษรตะวนออก

• พระไตรปฎกสนสกฤต ตามหลกฐานในวสพนธนทานกลาววา เกดขนประมาณพ.ศ. ๕๐๐ มวตถประสงคเพอรอยกลองคมภรแก อธบายพระไตรปฎกทเรยกวา “ภาษยะ” บาล

กลมจารกดวยอกษรตะวนตก

• พระไตรปฎกฉบบสมาคมบาลปกรณ ไดคดลอกจากพระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบอกษรสงหลของลงกา ฉบบอกษรไทย และ ฉบบอกษรพมา โดยเทยบเคยงสอบทานกน แลวพมพดวยอกษรโรมน ไดตรวจชาระและแปลจดพมพเรอยมา ตงแต พ.ศ. ๒๔๒๒ จนถงปจจบน

บทท ๘ พระไตรปฎกกบศาสตรสมยใหม

• การจดอกแบบหนงแบงวชาในโลกออกเปน ๓ กลม คอ

• มนษยศาสตร(Humanities)

• วทยาศาสตรธรรมชาต (Natural science)

• สงคมศาสตร (Social science)

มนษยศาสตร วทยาศาสตร สงคมศาสตร

ศลปะวรรณคดประวตศาสตรภาษาศาสตรศาสนาปรชญา

ชวภาพกายภาพอน ๆ

ประวตศาสตร (เกยวกบสงคม)มานษยวทยาสงคมวทยาเศรษฐศาสตรรฐศาสตรจตวทยาสงคม

การเปรยบเทยบลกษณะส าคญของการศกษาและวจยดานมนษยศาสตร วทยาศาสตรและสงคมศาสตร

สาขา ขอมล วธการ ผลงาน

มนษยศาสตร

วทยาศาสตร

สงคมศาสตร

มนษย พฤตกรรมผลงานสรางสรรค

ปรากฎการณ

พฤตกรรม

การตความและการวนจฉยประการณ

การสงเกต การทดลอง

การสงเกตการวเคราะห

ความหมายคณคา

กฎเกณฑทฤษฎ

กฎเกณฑทฤษฎ

มนษยศาสตร• มนษยศาสตร หมายถงวชาวาดวยคณคาทางจตใจและงาน

ของคนมศลปะ วรรณคด ประวตศาสตร ภาษาศาสตร ศาสนาและปรชญา

คมภรมงคลสตร จ าแนกศลปะ ออกเปน ๒ ประเภท

• อนาคารยศลปะ ศลปะของบรรพชต

• อาคารยศลปะ ศลปะของคฤหสถ

หตถโกสลล หรอ หตถโกศล

• เปนไวพจนของคาวาศลปะ

• หตถโกศล แปลวา ฉลาดทา

ทศนะของพทธทาสภกข• พทธศาสนาในฐานะเปนศลปะ (Art) หมายถง

ศลปะแหงการครองชวตคอเปนการกระทาทแยบคายสขม ในการทจะมชวตอยเปนมนษย

ทศนะของพระธรรมปฎก

• ศลปะศาสตร คอวชาการทตองใชความสามารถทางสตปญญาเปนเครองพฒนาสตปญญาและยกระดบจตใหเขาถงอสรภาพเปนเสรชน ฯลฯ

ศลปะของบรรพชตและคฤหสถ• เขาลกษณะชางทา ชางพด ชางคด หรอ ทาเปน พด

เปน คดเปน

• สาเรจประโยชน ๓ ประการ คอ

๑ )อตถะ เปนประโยชนตนและประโยชนผอนดวย

๒) หตะ เกอกลแกตนและผอนดวย

๓) สขะ อานวยความสขแกตนและผอนดวย

ปฏบตได ครบ ๓ ประการ ชอวาเปนมงคลชวตแกผนน

พระพทธศาสนากบวทยาศาสตร

• ความเชอตามหลกวทยาศาสตร การจะเชอสงใดตองพสจนใหเหนจรงเสยกอน เอาปญญาและเหตผลเปนตวตดสนความจรง

• หลกพระพทธศาสนาถอวา ความจรงจะตองพสจนไดดวยการปฏบต ดจหลกกาลามสตร

ทไหนมศรทธา ทนนตองใชปญญา

การเชออยางมปญญาดวย...หลกกาลามสตร 10

หลกกาลามสตร๑) มา อนสสวเนน อยาเพงเชอโดยฟงตามกนมา๒) มา ปรมปราย อยาเพงเชอโดยถอวาเปนของเกาเลาสบๆ

กนมา๓) มา อตกราย อยาเพงเชอเพราะขาวเลาลอ๔) มา ปฏกสมปทาเนน อยาเพงเชอโดยอางคมภรหรอตารา๕) มา ตกกเหต อยาเพงเชอโดยคดเดาเอาเอง

๖) มา นยเหต อยาเพงเชอโดยคดคาดคะเนอนมานเอา

๗) มา อาการปรวตกเกน อยาเพงเชอโดยตรกเอาตามอาการท ปรากฏ

๘) มา ทฎฐนชฌานกขนตยา อยาเพงเชอเพราะเหนวาตรงกบ ความเหนของตน

๙) มา ภพพรปตา อยาเพงเชอวาผพดนาเชอได

๑๐) มา สมโณ โน ครต อยาเพงเชอวาผพดนนเปนครของเรา

• สรปแลววา พระพทธเจาตรสวา จะเชออะไร กอยาเพงเชองาย ๆ ตองใช

หลกกาลามสตรทง 10 ประการน ตามหลกทวา

“ทไหนมศรทธา ทนนตองมปญญา”

• ขอความประเภทนตรงกบกฎทางวทยาศาสตร เพราะนกวทยาศาสตรจะไมเชอถายงไมได ทดสอบหรอพจารณาเหตผลใหปรากฏกอน

ความอนใจ 4 ประการคอ

๑) ถาหากวาชาตหนามจรง บาปบญททาไวมจรง กเมอเราทาแตด ไมทาชว เราจะชนใจวาเราจะไป เกดในสคตโลกสวรรคแนนอน นเปนความอนใจขอทหนง

๒) ถาหากวาชาตหนาไมมจรงบาปบญทคนทาไวไมมจรงกเมอเราไมทาชว ทาแตดชาตนเรากสข แมชาตหนาจะไมมกตามนเปนความอนใจขอทสอง

๓) ถาหากวาบาปทคนทาไว ชอวาเปนอนทา คอไดรบผลของบาป กเมอเราไมทาบาปแลว เราจะได รบผลของบาปทไหน นเปนความอนใจขอทสาม

๔) ถาหากวาบาปทคนทาแลวไมไดเปนบาปอนใดเลยหรอไมเปนอนทา กเมอเราไมไดทาบาป เราก พจารณาตนวาบรสทธทงสองสวน คอ สวนทเราไมไดทาชว และในสวนทเราทาด เรากมความสขในปจจบน

• ถาเราทาดโดยการมเมตตา กรณา มทตา และอเบกขา แลว เราจะม ความอนใจถง4 อยาง ซงคนทาชวนนจะไมมความอนใจดงกลาวเลย

จดประสงคของวทยาศาสตรกบพทธศาสตร

วทยาศาสตร พทธศาสตร-ตองการรจกกฎเกณฑของธรรมชาต-แกไขปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขน-พยายามเอาชนะกฎเกณฑธรรมชาต

-เขาใจกฎเกณฑธรรมชาตในนยาม ๕ คอ -อต พช จต กรรม ธรรมชาต-ตองการใหรกฎเกณฑความจรงของชวตมนษย

กระบวนการของวทยาศาสตรและพทธศาสตร

กระบวนการของวทยาศาสตร กระบวนการของพทธศาสตร๑) ตงขอปญหา๒) ตงคาถามเพอตอบขอทดสอบ๓) รวบรวมขอมล๔) วเคราะหขอมล๕) เกดทฤษฎ๖) นาไปประยกตใชตอบขอสงสย

๑) ปญหา หรอ ทกข / ปรากฏการณทาง ธรรมชาต๒) คนหาคาตอบจากการปฏบต๓) ไตรตรองผลททเกดขน๔) ปรบเปลยนตามความเหมาะสม๕) นามาเผยแผ

เฉลยแบบฝกหด วนท ๑ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๕

๑) ความเชอตามหลกวทยาศาสตรการจะเชอสงใดตองพสจนใหเหนจรง เอาปญญาและเหตผลเปนตวตดสนความจรง

๒)หลกพระพทธศาสนาถอวา ความจรงจะตองพสจนไดดวยการปฏบต

๓) โลกทพนจากสสารวตถวทยาศาสตรยงไมยอมรบเพราะ..เชอวาประสาทสมผสเปนเครองมอสดทายทจะตองตดสนความจรง

๔) พระพทธศาสนาเชอวา สจธรรมชนสง คอ...มรรค ผล นพพาน ไมอาจจะรไดดวยประสาทสมผส รไดดวยปญญนทรย

• ๕) ชาวกรกเรยกชอวาตนเองสามารถเขาถงความจรงของโลกไดดวย เหตผล....ไมใช..ดวยประสาทสมผส ดวยพนฐานความเชอดงกลาวทาใหชาวกรกเปนนก..คณตศาสตร...และ... ไดสรางรากฐานทสาคญมากมายแกวงการคณตศาสตรในปจจบน

๖) ) ครงหนงกาลเลโอ ทดลองทงวตถทมนาหนกตางกนลงจากหอเอนเมองปซา กาลเลโอทาขนเพอพสจนวา...แนวความคดของอรสโตเตล ทวาของหนกยอมตกลงสพนเรวกวาของเบาผด

๗) บางครงการสงเกตปรากฏการณในธรรมชาตอาจผดพลาดเพราะสภาพการณไมเอออานวย นกวทยาศาสตรกเรมใชวธ...สรางสถานการณจาลองขน

๘) ปจจบนวงการวทยาศาสตรกาลงทางาน ๒ ดาน ควบคกน คอ นกวทยาศาสตรกลมหนง...กาลงทาหนาทคนหาและรายงานขอเทจจรงในธรรมชาต..... สวนอกกลมหนง...กาลงคนหาคาอธบายวา ทาไมปรากฏการณตาง ๆ ในธรรมชาตจงเปนเชนนน

๙) ความเชอและจดหมายของพทธศาสตรและวทยาศาสตรมบทบาทในการนาไปสความสาเรจ ๓ ประการ คอ

๑..ศรทธาเปนตวกอใหเกดความสนใจ เรมศกษาคนควา

๒..ศรทธาทาใหมพลงเกดความพยายามทมเทอทศเพอ หาความจรง

๓..ศรทธาทาใหเกดมทศทางหรอประเดนทแนวแนชนเจนในการสบคน

• ๑๐) พระพทธศาสนาถอวาจตเปน..นามธรรม.สวนวทยาศาสตรถอวาจตเปน...รปธรรม ในวชา...ฟสกส มสงทมตวตน สามารถถกตองสมผสไดเรยกวา..สสาร กบสงทไมมตวตน แตสามารถทางานไดเรยกวาพลงงาน

๑๑) แนวทางทนกศกษาพระพทธศาสนาพงปฏบตเพอใหเกดปญญา ๓ แนวทาง คอ

๑...ปรยต การศกษา วจย คนควา

๒...ปฏบต การปฏบตอยางจรงจง ลงมอทา และ

๓..ปฏเวธ...การหลดพนจากกเลสดวยการเขาถงธรรม

๑๒) วชาจรณสมปนโน ถงพรอมดวย...ถงพรอมดวยความรและความประพฤต ปพเพนวาสานสสตญาณระลก...ชาตกอนได

๑๓) กฎแหงกรรม ทางวทยาศาสตร มกฎนเหมอนกน คอ กฎของเซอรไอเซค นวตน ไดคนพบทฤษฎ...สะทอนกลบมา ทดสอบโดย...เอาลกบอลขวางไปกระทบกบฝาผนงกจะเกดการสะทอนยอนกลบมาในทศทางเดม

๑๔) ไอนสไตน เคยกลาวเอาไววา วทยาศาสตรทปราศจาก...ศาสนาเปรยบไดกบคนแขนขาพการ สวนศาสนาทปราศจากวทยาศาสตรเปรยบไดกบคนตาบอด

๑๕) วฏฏสงสาร ทางหลกวทยาศาสตรมหลกทนาสนใจใกลเคยงกนคอ หลก...ปฏกรยาลกโซ

อกาลโก หมายถง..ทนสมยทกกาลเวลา ใหผลไมจากดกาล

ความสขของประชากรในประเทศไทย

• ศนยวจยความสขชมชน เอแบคเผย10จงหวดประชาชนอยเปนสข สพรรณบรแชมปอนดบ 1 ภเกตสขนอยทสด นราธวาส ผวาอาชญากรรมมากสด

• ดร.นพดล กรรณกา ผอานวยการศนยวจยความสขชมชน มหาวทยาลยอสสมชญ เปดเผยผลวจยเรอง จดอนดบความรสกของประชาชนตอจงหวด “อยแลวเปนสข” กรณศกษาตวอยางประชาชนผทพกอาศยอยใน 77 จงหวดของประเทศ จานวน 42,538 ตวอยางชวงระหวางก.พ.-ม.ค. 2554

• 10 จงหวดทประชาชนรสกวาอยแลวเปนสขมากทสด ไดแก จงหวดสพรรณบร คะแนนเฉลย 7.83 คะแนน อนดบสอง จ.อตรดตถ 7.66 คะแนน อนดบทสาม จ.พงงา 7.56คะนน อนดบ4 จ.สโขทย 7.50 คะแนน อนดบ5

จ.เพชรบรณ7.44 คะแนน จ.สตล จ.บรรมย จ.พษณโลก

จ.สระแกว และจ.พะเยา ตามลาดบ

• นอกจากน 5 จงหวดสดทายทประชาชนรสกอยแลวเปนสข ไดแก อนดบ73 จ.สมทรสงคราม 6.45 คะแนน อนดบ74 จ.กระบ 6.41 คะแนน อนดบ75 ไดแก จงหวดสระบร 6.40 คะแนน อนดบ76จ.สงขลา 6.32 คะแนน อนดบ77

จ.ภเกต 5.64 คะแนน

• ผอ.ศนยวจยความสขชมชน กลาววา หลายจงหวดของประเทศทมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสง มคนรวยพกอาศยอยจานวนมาก แตประชาชนธรรมดาทวไปโดยรวมกลบมความรสกเปนสขนอยกวา จงหวดอนๆ ของประเทศ จงเปนขอมลทนกพฒนา และผบรหารประเทศนาจะนาไปประกอบการตดสนใจเชงนโยบายเพอหาแนวทางเพมดชนความสขของประชาชนระดบพนทในจงหวดตางๆ ของประเทศ

งานกลม วเคราะหประเดนดงตอไปน• ประโยชนของวทยาศาสตร ขอเสยของวทยาศาสตร

• ประโยชนของพทธศาสตร ขอเสยของพทธศาสตร

• ทานมความเหนเชนไร กบขอความวา “เพอความอยรอด”

ขอเสยของวทยาศาสตร

• ๑) ประชากรตกงานมากขน

• ๒) ชมชนหางเหนกนมากขน

• ๓) ความเปนหนสนเพมมากขน

• ๔) คณคาความเปนมนษยนอยลง

• ๕) ทรพยากรถกทาลาย

• ๖) คนโงมากขน