เครือข่ายองค์กรสุขภาวะ - happy workplace 3-lesson... ·...
Post on 26-Feb-2020
3 Views
Preview:
TRANSCRIPT
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 107
เครอขายองคกรสขภาวะ
ภทรยากจเจรญ
ศราวธทาค�า
บทนำา
ปจจบนกระแสการพฒนาแบบมสวนรวมของผทเกยวของและ“เครอขาย”
มความส�าคญเนองจากงานพฒนาสงคมหรองานทตองการใหเกดการเปลยนแปลง
ตอสงคมเปนงานทตองท�ากบผคนจ�านวนมากและน�าพาผคนเหลานนเชอม
ตอกนเปนตวตงในการด�าเนนงานเพอใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมาย
ส�าหรบหนวยงานองคกรกเชนเดยวกนเมอตองการใหเกดการเปลยนแปลงใดๆ
ในองคกรจ�าเปนทจะตองมการท�างานรวมกนของหลายๆฝายเชนกนแตการ
พฒนางานหรอความตองการใหเกดการเปลยนแปลงใดๆทใชวธด�าเนนงานใน
รปแบบทสบทอดกนเปนวฒนธรรมภายในกลมคนหนวยงานหรอองคกรเดยวกน
จะมลกษณะไมตางจากการปดประเทศทไมมการตดตอสอสารกบภายนอก
การด�าเนนงานภายใตกรอบความคดเดมอาศยขอมลขาวสารทไหลเวยนอย
ภายในใชทรพยากรหรอสงอ�านวยความสะดวกทพอจะหาไดใกลมอหรอถาจะ
ออกแบบใหมกตองใชเวลานานมากจะเปนอปสรรคตอการพฒนางานอยางยง
และไมอาจแกปญหาทซบซอนไดการแลกเปลยนขอมลกบองคกรอนหนวยงานอน
เครอขายองคกรสขภาวะ
108 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ในลกษณะของความรวมมอทมจดรวมเดยวกนจงนาจะเปนวธการทเหมาะสม
กบปจจบนทใหกลมคนทมความสนใจรวมกนไดเกดความรวมมอแลกเปลยน
ความรแนวคดใหเกดการเปลยนแปลงในองคกรขนซงเรยกวา“การท�างานแบบ
เครอขาย”
แนวคดเรองเครอขายไดรบความนยมอยางแพรหลายทงในแวดวงงาน
พฒนาและภาคธรกจสาเหตส�าคญไมวาภาวะการแขงขนแบบใหมในสงคม
ทนนยมทไมอาจใชโครงสรางการบรหารจดการแบบอ�านาจตามล�าดบขน
(Hierarchical)ไดอกตอไปอ�านาจแนวดงไมอาจน�าองคกรใหไปสเปาหมายได
จงเกดการปรบตวหนมาใหความส�าคญการพฒนาความสมพนธแนวนอนใหเปน
“เครอขาย”(ประภาพรรณอนอบ,2552)หรอจากปรากฏการณความเตบโต
แบบกาวกระโดดของเทคโนโลยสารสนเทศและสงคมสอออนไลนเอออ�านวย
ใหองคกรสามารถมปฏสมพนธแลกเปลยนเรยนรกบองคกรอนไดอยางรวดเรวและ
มประสทธภาพและจากแนวคดการท�างานเชงเครอขายเชนนท�าใหในหลาย
แวดวงใชเครอขายเปนเครองมอเพอการขบเคลอนงานเพอขยายผลในวงกวาง
รวมทงเปนเครองมอสรางองคความรและความยงยนอกดวย
องคกรสขภาวะ(HappyWorkplace)เปนแนวคดทมการผลกดนโดย
ส�านกสนบสนนองคกรสขภาวะส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ
(สสส.)โดยแนวคดองคกรสขภาวะตองการใหเกดการเปลยนแปลงใหเกดความสข
ในสงคมโดยการจดสมดลชวตของมนษยผานความสขในโลกสามใบทซอนกนอย
โลกสวนตวของมนษยโลกครอบครวของมนษยและโลกสงคมของมนษยเพอท
จะมองความสขของมนษยทวไปวามองคประกอบอะไรบางและจะจดการอยางไร
โดยขดวงรอบทตวคนแลวกวงรอบของครอบครวและวงรอบของสงคมซงสวน
ของสงคมเราแบงเปนสวนสงคมภายในองคกรกบนอกองคกรมองความสขเปน
สามสวนคอความสขของตวเราเองความสขของครอบครวความสขขององคกร
และสงคมโดยมงเนนไปในดานการเสรมสรางพฒนาคนในองคกรอยางมเปาหมาย
และยทธศาสตรใหสอดคลองกบวสยทศนขององคกรโดยใชกระบวนการเรยนร
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 109
เทคนควธและเครองมอตางๆเพอใชสรางคณภาพชวตทดของคนในองคกร
เพอปรบเปลยนทศนคตเปลยนมมมองของคนในองคกรใหมความสขจากการ
ท�างานและเพอใหน�าพาองคกรไปสการพฒนาทยงยน
แนวคดองคกรสขภาวะในสงคมไทยไดรบการยอมรบน�าไปปฏบตอยาง
กวางขวางทงในหนวยงานภาครฐและเอกชนโดยปจจยส�าคญประการหนง
ของความส�าเรจคอการพฒนาความรมาใชในการด�าเนนงานอยางตอเนองโดยม
เครอขายท�าหนาทส�าคญในการสรางการเรยนรรวมกนในการปฏบตชวยขยาย
ผลการด�าเนนงานออกไป
บทความนจงมงทบทวนถงเครอขายในฐานะเปนเครองมอหนงทส�าคญ
ของการขบเคลอนงานองคกรสขภาวะ(HappyWorkplace)บทความเรมจาก
การน�าเสนอแนวคดหลกการในการเกดเครอขายความหมายของเครอขาย
องคประกอบของเครอขายประเภทของเครอขายความส�าคญจ�าเปนในการสราง
เครอขายและกระบวนการท�างานของเครอขายในการขบเคลอนงานHappy
workplaceและตามดวยกรณศกษาการสรางเครอขายเพอใชในการขบเคลอน
งานHappyWorkplaceเพอใหเกดประโยชนแกผสนใจในการท�างานดานน
ตอไป
แนวคดหลกการในการกอเกดเครอขาย
มนษยเปนสตวสงคมตองการรวมกลมเปนพวกเมอจะด�าเนนกจกรรม
อะไรรวมกนไดรบผลกระทบรวมกนมความสนใจรวมกนกจะรวมกนจดตงเปน
กลมหรอองคกรเพอเปนศนยกลางในการท�ากจกรรมดงนนรปแบบประเภทและ
ความส�าคญขององคกรและเครอขายชมชนจงมความสมพนธโดยตรงกบสาเหต
ของการเกดองคกรเครอขาย
การเชอมโยงในลกษณะของเครอขายไมไดหมายถงการจดการใหคนมานง
“รวมกน”เพอพดคยสนทนากนเฉย ๆโดยไมได“รวมกน”ท�าสงหนงสงใดเปรยบเหมอน
เครอขายองคกรสขภาวะ
110 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
การเอากอนอฐมากองรวมกนยอมไมเกดประโยชนแตอยางใดการเชอมโยงเขาหา
กนจะเกดขนกตอเมอเอาอฐแตละกอนมากอกนเปนก�าแพงโดยการประสานอฐ
แตละกอนเขากนอยางเปนระบบและกไมใชเปนแคการรวมกลมของสมาชกทม
ความสนใจรวมกนเพยงเพอพบปะสงสรรคแลกเปลยนความคดเหนกนเทานน
แตจะตองพฒนาไปสระดบของการลงมอท�ากจกรรมรวมกนเพอใหบรรลเปาหมาย
รวมกนดวยและไมใชการรวบรวมรายชอบคคลทมความสนใจเหมอนกนไวในมอ
เพอสะดวกแกการตดตอการมอบหมายใหสมาชกแตละคนหาสมาชกเพมขน
ยงไดรายชอมามากกยงท�าใหเครอขายใหญขนการกระท�าเชนนเปรยบเสมอน
การขยายถงใสอฐใหโตขนเพอจะไดบรรจอฐไดมากขนแตกองอฐในถงกยงวาง
ระเกะระกะขาดการเชอมโยงประสานกนอยางเปนระบบ
แนวความคดของเครอขายเปนพนฐานส�าคญของเครอขายการจะม
ความรความเขาใจเกยวกบเครอขายจ�าเปนตองศกษาแนวความคดของเครอขาย
ดวยซงมแนวความคดในการกอเกดเครอขายชมชนทส�าคญ5ประการดงน
1.แนวความคดเกยวกบธรรมชาตของเครอขาย
เครอขายคอธรรมชาตทแทจรงของระบบชวตทงหลายตองพงพาอาศย
กนมการด�ารงอยรวมกนเปนกลมกอนเปนระบบทเปดรบขอมลความรเพอเกด
กระบวนการปรบตวและการจดการตวเองของสงทมชวตอนเปนทมาของการ
เรยนรทมการเปลยนแปลงวถชวตโครงสรางกระบวนการและแบบแผนของ
ระบบในทกระบบและทกระดบดงนนการเขาใจชวตและเครอขายคอการเขาใจ
ความสมพนธของสรรพสงทมตอกนเชนความลมสลายของหมบานทถกกระแส
บรโภคนยมจากระบบกลไกตลาดเสรรกรานจนกระทงไมสามารถพงตนเองไดดง
ทเปนอยในปจจบน
2.แนวความคดเกยวกบความสมพนธเชงกระบวนระบบ
เครอขายเกดขนจากความสมพนธเชงกระบวนระบบทเชอมโยงสง
ตางๆเขาดวยกนโดยไมละทงสาเหตและปจจยผลลพธและบรบททเกยวของ
เปนการมองสรรพสงอยางเปนองครวมเปนระบบเปดทเชอมโยงกบสงอนๆ อยาง
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 111
ตอเนองและความเปนกระบวนทท�าหนาทระหวางกนหรอมปฏกรยากนอยาง
ตอเนองจนเกดเปนเครอขายและระบบทผกพนหรอเปนองครวมทผสมผสาน
สรรพสงเขาเปนหนงเดยวเชนจากระบบนเวศวทยาประกอบดวยหนวยของ
สงมชวตทเชอมโยงพงพาอาศยกน
3.แนวความคดเกยวกบความสมพนธของเครอขายในทางสงคมวทยา
เครอขายเกดจากกระบวนการจดระบบของความสมพนธระหวางบคคลกลมคน
องคกรและสมาชกของเครอขายในระดบตางๆใหเชอมโยงสมพนธกนบนพนฐาน
ทส�าคญคอการประสานงานการยอมรบในศกดศรของกนและกนการมอสระ
ตอกนแตพรอมทจะด�าเนนงานรวมกนสนบสนนชวยเหลอซงกนและกนมทงท
เปนโครงสรางเครอขายทมแบบแผนและโครงสรางเครอขายตามธรรมชาต
ทมไดก�าหนดแบบแผนไว
4.แนวความคดเกยวกบธรกจของเครอขาย
เสรพงศพศ(2548:34–41)สรปแนวคดเรองเครอขายนยมแพร
หลายเกดขนในภาคธรกจเปนการผกมดทางสงคมระหวางผทเกยวของในระดบ
ปจเจกบคคลและระดบองคกรตามกฎเกณฑทตงไวรวมกนเพอแลกเปลยนไหลเวยน
ทรพยากรขอมลขาวสารและเออประโยชนกนและกนเปนองคกรแบบเครอขาย
ท�าใหเกดความรวมมอทงภายในหนวยงานและภายนอกหนวยงานใชปรชญา
การเสรมศกยภาพคนใหเขมแขง
5.แนวความคดเกยวกบกลไกการท�างานของเครอขาย
ส�านกสงเสรมศกยภาพชมชนกรมการพฒนาชมชน(2547:1-5)ได
สรปแนวคดเกยวกบกลไกการท�างานของเครอขายไววาสรรพสงตางๆทอยใน
ระบบเครอขายความสมพนธเรยกวาจด(Node)ถาหากมการเชอมโยงระหวาง
จดตางๆ ความสมพนธของจดเหลานคอเครอขายสวนทเปนศนยกลางของการ
เชอมประสานระหวางNodeเรยกวาHub
เครอขายองคกรสขภาวะ
112 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ความหมายของเครอขาย
ค�าวา“เครอขาย”(NetWorks)มทมาจากค�าวาNetและWorks
ในภาษาองกฤษโดยNetหมายถงตาขายทโยงใยถงกนและกนสวนWorks
หมายถงการท�างานเมอรวมทงสองค�าเขาดวยกนจงหมายถงการท�างานรวมกน
โดยมการเชอมโยงประสานกนเหมอนตาขาย
จากพจนานกรมฉบบราชบณฑตสถานพ.ศ.2542ไมไดบญญตค�าวา
เครอขายไวมแตค�าวาเครอและขายค�าวาเครอหมายถงเถาไมพรรณไม
ทเปนเถาเชอสายวงศวานใชเรยกงวงทมหวกลวยวาเครอกลวย(พจนานกรม
ฉบบราชบณฑตสถานพ.ศ.2542,2546:259)สวนค�าวาขายหมายถง
เครองดกสตวถกเปนตารางแหและใหความหมายของขายงานวาวงวานทอย
ในความควบคมดแลและประสานกน(พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถานพ.ศ.
2542,2546:183-184)
โดยรปศพทแลวเครอขายหมายถงสายใยความสมพนธเชอมโยง
ระหวางสมาชกเพอรวมกนปฏบตงานใหประสบความส�าเรจตามวตถประสงค
และเปาหมายทก�าหนดไว(สนทยาพลศร,2550:205)
1.ความหมายของเครอขายทเปนธรรมชาตของขายใยชวต
ความหมายของเครอขายทเปนธรรมชาตของขายใยชวตมาจากพนฐาน
ความคดเกยวกบเครอขายทส�าคญ3ประการคอ
1.1 เครอขายเปนธรรมชาตทแทจรงของสรรพสง
1.2 เครอขายเปนความสมพนธเชงกระบวนระบบ
1.3 เครอขายเปนโครงสรางทออกแบบและโครงสรางตามธรรมชาต
เครอขายหมายถงปรากฏการณทเกดขนตามธรรมชาตและการ
ปฏสมพนธทเชอมโยงกนของสรรพสงแลวสรางภาระหนาทเชงปฏสมพนธตอกน
จนกลายเปนความสมพนธตางๆทมการสานตอกนอยางแนบแนนแตมความ
ยดหยนและมความเปนอสระในตนเองโดยเปนกระบวนการทมการเปลยนแปลง
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 113
เคลอนไหวตลอดเวลาซงเปนไปตามหลกธรรมชาตทสรรพสงจะมจดเรมตน
เตบโตหยดพกและขยบขยายโดยขนอยกบจงหวะเวลาและสถานการณแวดลอม
หรอโอกาส(พระมหาสฑตยอาภากโร(อบอน),2537:34–35)
เครอขายหมายถงการเชอมโยงของสรรพสงซงเปนไปตามกฎของ
ธรรมชาตทสงตางๆลวนมความเกยวของสมพนธกนอยางแนบแนนเปนระบบ
โดยสงตางๆ ทสมพนธกนนยงคงมความเปนอสระของตนเองไมถกครอบง�าโดย
ระบบความสมพนธจนสญเสยเอกลกษณของตนเอง
2.ความหมายของเครอขายทเปนความสมพนธของสงคมมนษย
เครอขายหมายถงขบวนการทางสงคมอนเกดจากการสรางความ
สมพนธระหวางบคคลกลมองคกรสถาบนโดยมเปาหมายวตถประสงคและ
ความตองการบางอยางรวมกนรวมกนด�าเนนกจกรรมบางอยางโดยทสมาชกของ
เครอขายยงคงความเปนเอกเทศไมขนตอกน(เสรพงศพศ,2548:8)
3.ความหมายของเครอขายทเปนเครอขายประสานงาน
เครอขายหมายถงกลมองคกรหลายกลมมารวมตวกนประสาน
เชอมโยงสรางความสมพนธถกทอสรางสรรคกจกรรมบนพนฐานของความ
เอออาทรเกดพลงในการท�างานใหบรรลเปาหมายทกองคกรและใหชมชน
เขมแขง(ส�านกสงเสรมศกยภาพชมชนกรมการพฒนาชมชน,2547:5)
4.ความหมายของเครอขายทเปนพลงในการท�างาน
เครอขายหมายถงการทสมาชกน�าพลงหรอศกยภาพของตนมารวม
เขาดวยกนเพอเพมขดความสามารถจนเพยงพอทจะด�าเนนกจกรรมตางๆให
ประสบความส�าเรจรวมกนซงนอกจากจะเปนการเพมพลงในการด�าเนนงานแลว
ยงเปนการเพมอ�านาจตอรองใหกบเครอขายอกดวย(สนธยาพลศร,2550:210)
5.ความหมายของเครอขายทเปนเครอขายประชาสงคม
เครอขายหมายถงการทผคนในสงคมเหนวกฤตการณหรอสภาพปญหา
ในสงคมหรอมวตถประสงครวมกนซงจะน�าไปสการกอจตส�านกรวมกนมารวม
ตวกนสอสารกนในลกษณะทเปนหนสวนกนเพอรวมกนแกปญหาหรอกระท�า
เครอขายองคกรสขภาวะ
114 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
การบางอยางใหบรรลวตถประสงคทงนดวยความสมานฉนทความรกความเออ
อาทรตอกนภายใตระบบการจดการโดยมการเชอมโยงเปนเครอขาย(พมพพวลย
บญมงคลและคณะ,2546:15)
องคประกอบทสำาคญของเครอขาย
1. หนวยชวตหรอสมาชกเปนองคประกอบเบองตนของความเปนเครอขาย
ทสรางระบบปฏสมพนธโดยแตละหนวยชวตและแตละปจเจกบคคลจะด�าเนน
การสานตอเพอหาแนวรวมในการสรางสรรคสงตางๆเพอใหเกดการด�ารงอยรวมกน
ตามหลกธรรมชาตททกสรรพสงจะตองพงพาอาศยและสรางกระบวนการทสบเนอง
เพอรกษาความเปนไปของชวตดงนนหนวยชวตหรอสมาชกในองคกรนนจะเปน
องคประกอบหลกทกอใหเกดความเปนเครอขาย
2.จดมงหมายเปนองคประกอบทส�าคญอกประการหนงเพราะหากวา
บคคลกลมองคกรมารวมกนเพยงเพอท�ากจกรรมอยางใดอยางหนงโดยไรความ
มงมนหรอจดมงหมายรวมกนความสมพนธดงกลาวมอาจกลาวไดวาเปนเครอขาย
เพราะความเปนเครอขายจะตองมความหมายถง“การรวมกนอยางมจดหมาย”
เพอท�ากจกรรมอยางใดอยางหนงโดยมวตถประสงคและกระบวนการเพอให
บรรลจดมงหมายนน
3.การท�าหนาทอยางมจตส�านกการทแตละหนวยชวตหรอการทแตละ
บคคลจะมารวมกนนนสงทจะยดโยงสงตางๆเขาดวยกนคอการท�าหนาทตอกน
และกระท�าอยางมจตส�านกเพราะหากขาดจตส�านกตอสวนรวมแลวกระบวนการ
นนจะเปนเพยงการจดตงและเรยกรองหาผลประโยชนตอบแทนเทานนและการ
ทคนจะมารวมกลมเปนองคกรเครอขายไดนนนอกจากจะมความสนใจหรอ
อปนสยใจคอทคลายคลงกนแลวบคคลยงตองมจตส�านกตอสวนรวมกลาวคอ
เมอพวกเขาเหนปญหาหรอตองการทจะพฒนาและเปลยนแปลงสงใดสงหนง
จตใจทมงมนซงเปนปจจยภายในของแตละบคคลยอมเปนแรงขบเคลอนทน�าไป
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 115
สการคดวเคราะหและการคนหาวธเพอแกไขปญหานนๆรวมทงแสวงหาแนวรวม
จากเพอนรวมอดมการณเพอสรางพลงอ�านาจในการตอรองหรอการแลกเปลยน
เรยนรระหวางกนจนกลายเปนองคกรเครอขายททกฝายตางกมความไววางใจ
ตอกนทงนเพราะความเปนเครอขายนนสามารถทจะตอบสนองกระบวนการ
แกไขปญหาไดมากกวา
4.การมสวนรวมและการแลกเปลยนในองคประกอบของความเปน
เครอขายสงหนงทจะขาดมไดกคอการมสวนรวมการพงพาอาศยและการแลกเปลยน
เรยนรการมสวนรวมในกจกรรมตางๆของสมาชกจะเปนปจจยทหนนเสรมให
เครอขายนนมพลงมากขนเพราะการมสวนรวมจะท�าใหสมาชกมความรสกวา
ตนเองเปนสวนหนงของเครอขายซงจะชวยใหทกฝายหนหนาเขาหากนและพงพา
กนมากขนนอกจากนในระบบความสมพนธของเครอขายการแลกเปลยนเรยน
รกมความส�าคญเปนอยางยงเพราะจะน�าไปสการใหและการรบรวมถงการระดม
ทรพยากรเพอใหภารกจทเครอขายด�าเนนการรวมกนนนบรรลถงเปาหมาย
การแลกเปลยนเรยนรจงเปนทงแนวคดกระบวนการและวธการของการจดการ
เครอขายเปนกระบวนการสรางขอมลทตอเนองเพราะถาไมมกระบวนการ
แลกเปลยนเรยนรรวมกนทมาจากการมสวนรวมแลวพฒนาการของเครอขายจะ
เปนไปอยางชาๆและอาจถดถอยลงดงนนการมสวนรวมและการแลกเปลยน
จงเสมอนกลไกทเปนแรงผลกใหความเปนเครอขายด�าเนนไปอยางตอเนอง
5.ระบบความสมพนธและการสอสารถากลาวถงเครอขายวาเปนความ
สมพนธทโยงใยแลวสงทมความส�าคญตอเครอขายคอขอมลและการสอสาร
ระหวางกนนบตงแตการสอสารระหวางปจเจกบคคลกบปจเจกบคคลกลมกบ
กลมและระหวางเครอขายกบเครอขายรวมทงระบบความสมพนธในการแลกเปลยน
เรยนร โดยกระบวนการสอสารนนจะชวยใหสมาชกในเครอขายเกดการรบร
เกดการยอมรบในกระบวนการท�างานและชวยรกษาสมพนธภาพทดตอกน
ความสมพนธทเกดจากการตดตอสอสารทตอเนองเชนนเปนองคประกอบทส�าคญ
ของเครอขายถาระบบความสมพนธมไดรบการตอบสนองหรอขาดการตดตอแลว
เครอขายองคกรสขภาวะ
116 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ความเปนเครอขายกอยในภาวะทเสอมถอยดงนนการพฒนาระบบเครอขายจะ
ตองยดหลกการของความสมพนธและการสอสารระหวางกนโดยมกจกรรมและ
ขอมลเพอใหเกดความเลอนไหลของเครอขายนนๆ
ประเภทของเครอขาย
จากการพฒนาเครอขายในประเทศไทยพบวามกระบวนการเกดขนของ
เครอขายในภาคสวนตางๆทงจากภาครฐชมชนและเอกชนประเภทและ
รปแบบของเครอขายชมชนจงแตกตางกนไปตามนยามและกจกรรมพอสรป
รปแบบและประเภทเครอขายได3รปแบบดงน
1. เครอขายเชงพนท (area)หมายถงการรวมตวของกลมองคกร
เครอขายทอาศยพนทด�าเนนการเปนปจจยหลกในการท�างานรวมกนเปน
กระบวนการพฒนาทอาศยกจกรรมทเกดขนในพนทเปนเปาหมายน�าทางและ
เปนการพฒนาแบบบรณาการทไมแยกสวนตางๆออกจากกนโดยยดเอาพนท
เปนทตงแหงความส�าเรจในการท�างานรวมกนของทกฝายลกษณะและโครงสราง
ของเครอขายเชงพนทสามารถจดไดหลายระดบตามพนทและกจกรรมทเกดขน
1.1 การแบงเครอขายตามระบบการปกครองของภาครฐเชน
- เครอขายระดบหมบานต�าบลและอ�าเภอเชนเครอขายประชาคม
อ.แมสอดจ.ตาก
- เครอขายระดบจงหวดเชนเครอขายประชาคมจ.นาน
- เครอขายระดบภมภาคเชนเครอขายปาชมชนภาคเหนอ
- เครอขายระดบประเทศเชนเครอขายสมาพนธเกษตรกรแหง
ประเทศไทย
- เครอขายองคกรระหวางประเทศเชนเครอขายการพฒนาของ
UNDP
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 117
1.2 การแบงพนทตามความส�าคญของทรพยากรธรรมชาตเชน
- เครอขายลมน�าปง
- เครอขายอาวปตตานฯลฯ
2. เครอขายเชงประเดนกจกรรม(IssueNetwork)หมายถงเครอขาย
ทใชประเดนกจกรรมหรอสถานการณทเกดขนเปนปจจยหลกในการรวมกลม
องคกรโดยมองขามมตในเชงพนทมงเนนการจดการในประเดนกจกรรมนนๆ
อยางจรงจงและพฒนาใหเกดความรวมมอกบภาคอนๆทเกยวของลกษณะและ
โครงสรางของเครอขายเชงประเดนกจกรรมสามารถแบงไดอยางมากมายตาม
ประเดนกจกรรมและความสนใจทเกดขนของฝายตางๆทงภาครฐเอกชนและ
ภาคประชาชนโดยไมยดตดกบพนทด�าเนนการแตใชหลกของกจกรรมทเกดขน
เปนตวก�าหนดความเปนเครอขายเชนเครอขายปาชมชน,เครอขายภมปญญา
ชาวบาน,เครอขายธนาคารหมบาน,เครอขายผสงอาย,เครอขายดานคมครอง
ผบรโภค,เครอขายสงแวดลอม,เครอขายปฏรปการศกษา,เครอขายสทธมนษยชน,
เครอขายสขภาพฯลฯ
3. เครอขายแบงตามโครงสรางหนาทหมายถงเครอขายทเกดขนโดย
อาศยภารกจ/กจกรรมและการกอตวของกลมผลประโยชนในสงคมเปนแนวทาง
ในการแบงเครอขายซงอาจแบงเปนเครอขายภาครฐภาคประชาชนภาคธรกจ
เอกชนและภาคองคกรพฒนาเอกชนโดยเครอขายตางๆดงกลาวมงเนนการ
ด�าเนนการภายใตกรอบแนวคดหลกการวตถประสงคและเปาหมายหลกของ
หนวยงานหรอโครงสรางหลกของกลมผลประโยชนนนๆลกษณะและโครงสราง
ของเครอขายประเภทนส�าหรบสงคมไทยอาจแบงกลมผลประโยชนได4ภาค
สวนใหญๆไดแก
3.1 เครอขายภาครฐ เชน เครอขายสถาบนการศกษา เครอขาย
กรมการพฒนาชมชนกระทรวงมหาดไทยเครอขายองคกรอสระของภาครฐเชน
สถาบนพระปกเกลาสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนตน
เครอขายองคกรสขภาวะ
118 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
3.2 เครอขายภาคธรกจเอกชนเชนสภาหอการคาสภาอตสาหกรรม
สมาคมผสงออกเครอขายSMEฯลฯ
3.3 เครอขายองคกรพฒนาเอกชนเชนเครอขายเพอนตะวนออกเครอขาย
องคกรพฒนาเอกชนภาคเหนอเครอขายดานแรงงานสวสดการสงคมเครอขาย
มลนธYMCAฯลฯ
3.4 เครอขายภาคประชาชนเชนเครอขายปราชญอสานเครอขาย
ประมงพนบานเครอขายสมชชาคนจนเปนตน
ลกษณะของเครอขาย
สมพนธเตชะอธกและคณะ(2537:89)กลาวถงลกษณะของเครอขาย
แบงเปน3ลกษณะคอ
1.เครอขายความคดเปนเครอขายทเนนการท�างานดวยความคด
ความรหรอเทคนคตางๆเครอขายเหลานเปนแหลงทผน�าไดมโอกาสเปดเผย
แนวคดของตนและไดแลกเปลยนประสบการณของตนกบคนอนๆท�าใหเกด
ความคดทชดเจนขนไมวาจะพฒนาไปถงระดบใดบคคลทเกยวของในองคกร
เครอขายจะมกรอบความคดเกยวกบองคกรเครอขายใกลเคยงกนในดานความร
ความสามารถและความตองการ
2.เครอขายกจกรรมเปนเครอขายทเนนความชวยเหลอรวมมอกนใน
การท�ากจกรรมสวนมากจะเปนเครอขายภายในชมชนทสมาชกเครอขายมสวน
รวมชวยเหลอในการท�ากจกรรมรวมกน
3.เครอขายสนบสนนทน เปนเครอขายทใหการสนบสนนทนแก
เครอขายอนๆในการด�าเนนงานซงอาจจะเปนทงกลมทนภายในเครอขายและ
ภายนอกเครอขาย
นอกจากเครอขายจะมลกษณะโดยทวไปแลวเสรพงศพศ(2548:201)
สรปไววาเครอขายไมวาประเภทใดมลกษณะรวมกน5ประการดงน
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 119
1. เปนกลมองคกรหรอบคคลทมารวมกนเพอด�าเนนการตามวตถประสงค
และความสนใจทตงขนรวมกน
2. เปนเวทเพอกจกรรมทางสงคมโดยการแลกเปลยนเรยนรรวมกน
3.ด�ารงอยไดยาวนานดวยการสอสารแบบใดแบบหนงทตอเนองไมใช
แบบเฉพาะกจ
4.สมาชกมความรสกผกพนกบโครงสรางทพฒนาขนมารวมกนและ
รวมรบผดชอบ
5.มฐานอยทความเปนเจาของรวมกนและความมงมนทจะท�าตาม
วตถประสงคทวางไวรวมกนรวมทงเครองมอหรอวธการในการด�าเนนการทคด
ไวรวมกน
ความสำาคญจำาเปนของการสรางเครอขาย
หากตองการท�าความเขาใจถงความส�าคญจ�าเปนของการสรางเครอขาย
นนใชหลกการทเกยวของกบการเสรมสรางเครอขาย3หลกการในการอธบาย
(จ�านงแรกพนจและประภาสสทธอาคาร,2550:13)ดงน
1.สถานการณปญหาและสภาพแวดลอมไดแกสถานการณปญหาท
ซ�าซอนหลากหลายและขยายตวเกนความสามารถของกลมหรอองคกรใด
องคกรหนงทจะด�าเนนการแกไขไดจ�าเปนตองมการรวมพลงหรอมกลไกการ
จดการทมประสทธภาพเพอแกไขปญหาและขยายผลการพฒนาจ�าเปนตองเสรม
สรางเครอขายเพอใหเกดพลงในการจดการกบสถานการณทเกดขน
2.การสรางพนททางสงคมเครอขายเปนเครองมอและยทธศาสตรท
ส�าคญตอการระดมทรพยากรและความคดเหนของฝายตางๆเพอน�าไปสการ
แกไขปญหาและการเปลยนแปลงในสงทตองการขยายผลของการพฒนาการใช
พลงเครอขายซงถอไดวาเปนกจกรรมทางสงคมทน�าไปสการเรยนรและการสราง
พนททางสงคม
เครอขายองคกรสขภาวะ
120 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
3.การประสานประโยชนอยางเทาเทยมกนทกเครอขายมการประสาน
ผลประโยชนตอกนในลกษณะพงพาอาศยกนแลวสงทตามมาคอเครอขายเกด
การเรยนรใหมและมกจกรรมพฒนาอยางตอเนองซงจะชวยใหเกดระบบการ
จดการทมประสทธภาพและเกดกระบวนการ/ความรใหมการด�าเนนการภายใต
ระบบทมการรกษาผลประโยชนตอกนนนจะท�าใหเครอขายมพลงและสามารถ
กาวเดนไดอยางมนคงตอไป
กระบวนการทำางานของเครอขาย
ความเปนเครอขายมความสมพนธกบงานและสมพนธภาพระหวางกน
ซงงาน/ภารกจและความเปนภาคตอกนนนจะน�าไปสการเรยนรและการสราง
กระบวนการความเคลอนไหวทางสงคมดงนนกระบวนการท�างานของเครอขาย
สามารถพจารณาไดจากการท�างานสมพนธภาพการเรยนรและความเคลอนไหว
ทน�าไปสการจดการกบสงตางๆภายใตบรบททเกดขนโดยแตละเครอขายกม
กระบวนการท�างานทแตกตางกนไปตามสถานการณและเปาหมายทก�าหนด
ในทนจะกลาวถงกระบวนการท�างานของเครอขายตางๆมลกษณะรวมกนใน
4ประเดนคอ
1. กระบวนการท�างานทเชอมประสานจากหนวยเลกขยายไปสหนวยใหญ
ในกระบวนการท�างานของเครอขายนนไมวาจะเปนเครอขายระดบใด
หรอประเภทใดสงทเครอขายตางๆด�าเนนการในลกษณะทคลายคลงกนคอการ
ท�างานทเชอมประสานจากประเดนเลกๆแลวขยายไปสการท�างานทหลากหลาย
ขนโดยเปนการขยายทงกจกรรมพนทและเปาหมายการด�าเนนการกลาวคอ
เปนกระบวนการท�างานทตอยอดจากฐานงานเดมทกลมเครอขายนนมอยและ
เปนการแสวงหาแนวรวมใหมเครอขายใหมทจะชวยใหเครอขายนนไดมความร
ประสบการณและมพลงอ�านาจในการตอรองกบกลมผลประโยชนตางๆโดย
เปนการททกฝายเขามาศกษาเรยนรแลกเปลยนประสบการณและพฒนา
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 121
กจกรรมรวมกนตวอยางเชนเครอขายวทยชมชนในจงหวดล�าปางทไดสานตอ
และด�าเนนกจกรรมรวมกบเครอขายการศกษากลมเซรามกกลมทพยชางเครอขาย
สงแวดลอมเครอขายเศรษฐกจชมชนโดยเครอขายเหลานไดด�าเนนการเพอ
พฒนากจกรรมการสอสารการพฒนาชมชนการเสรมสรางการเรยนรและ
กจกรรมเคลอนไหวของภาคประชาชนในจงหวดล�าปางการเรมตนจากจดเลก
และขยายเปนหนวยใหญดงกลาวเปนกระบวนการหนงของการท�างานในเครอขาย
โดยเปนทงขนตอนของการกอตวและกระบวนการท�างานซงเครอขายทม
การพฒนาอยางตอเนองและมความเขมแขงนนสวนหนงมาจากการไมมองขาม
ในจดเลกเรมตนจากการท�างานในสงทรและเขาใจแลวคอยๆเชอมประสานกบ
องคกรอนเครอขายอนในประเดนกจกรรมทหลากหลายซงเปนผลใหการท�างาน
ของเครอขายนนมความเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณในพนทมากขน
และกระบวนการท�างานทเชอมประสานของเครอขายในลกษณะนเปนการท�างาน
ทควบคกนไปทงการท�างานในระดบพนทและการสานตอไปในระดบนโยบาย
นอกจากนในกระบวนการท�างานของเครอขายนน เครอขายสวนใหญจะใชวธ
การท�างานทหลากหลายเชนการใชพนทเปนสถานทด�าเนนการการใชประเดน
ปญหาเปนกจกรรมในการขบเคลอนการใชศนยประสานงานเปนทรวบรวมขอมล
ฯลฯซงกระบวนการทงหมดเนนการใชความรประสบการณทมอยมารวมกนคด
รวมกนท�าโดยมการปรบเปลยนวธการไปตามสถานการณทเกดขน ทงนอาจ
ประยกตการใชวธการตางๆในแตละชวงของเครอขายดงน
1)ในชวงการกอตวของเครอขายเพอหาแนวรวมในการพฒนากจกรรมนน
ผประสานเครอขายหรอแกนน�ากลมจะตองใชวธการคนหาแกนน�าหาแนวรวม
อดมการณการแสวงหารปแบบการสอสารทเหมาะสมและการจดระบบองคกร
เพอใหกระบวนการกอตวนนเปนไปอยางมประสทธภาพ
2)ในระยะขยายตวจะใชวธการประสานความรวมมอการก�าหนด
กจกรรมทเหมาะสมกบระดบความสมพนธรวมทงการหาความรใหมเทคนคใหม
ในการพฒนาเครอขาย
เครอขายองคกรสขภาวะ
122 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
3)ในชวงการเคลอนไหวทางสงคมหรอการจดกจกรรมเครอขายจะตอง
มความพรอมในเรองของขอมลทนการจดการและแนวรวมทหลากหลาย
เพอใหการท�างานนนมความตอเนอง
4)ในชวงหลงจากการด�าเนนการตามเปาหมายแลวจ�าเปนตองม
การรกษาพนธกรณความสมพนธและการสอสารทเปนระบบ เพอใหเกด
ขบวนการเคลอนไหวแบบใหมและเพอมใหเครอขายอยภาวะถดถอยโดยการ
เพมเตมความรการถอดบทเรยนหรอการประเมนตนเองอยตลอดเวลาดวยวธ
การท�างานทหลากหลายจะท�าใหเครอขายมการพฒนาอยางตอเนองสามารถ
ปรบเปลยนตนเองเพอใหเกดกระบวนการเรยนรตามสถานการณทเกดขน
นอกจากนในการใชวธการทหลากหลายของเครอขายนนยงหมายถงการใช
เทคนควธการและเครองมอทมความแตกตางในการจดการกบประเดนปญหา
ทเกดขนรวมทงการจดการเครอขาย
2. การรกษาสมพนธภาพทสรางความรความหมายและโลกทศนรวมกน
การทเครอขายจะด�าเนนการตอไปไดนนการรกษาสมพนธภาพระหวาง
สมาชกและภาคในเครอขายเปนสงทมความส�าคญเพราะถาไมมการรกษา
สมพนธภาพระหวางกนแลวกจกรรมและความเคลอนไหวของเครอขายอาจม
การยตลงเพราะขาดภาครวมด�าเนนการดงนนในกระบวนการท�างานและการ
จดการเครอขายจะตองค�านงถงการรกษาสมพนธภาพทสรางความรความหมาย
และโลกทศนรวมกลาวคอหลงจากทภาคในเครอขายเหนความจ�าเปนของ
เครอขายวามประโยชนตอการพฒนาเครอขายและการพฒนาสงคมสงทคนใน
เครอขายนนจะพงมตอกนคอการสรางความรและความหมายในการตดตอ
สอสารระหวางกน เพราะคนในเครอขายเดยวกนยอมจะร ความหมายของ
เครอขายมากกวาคนอนๆการสรางความรความหมายภายในเครอขายเปนการ
สรางโลกทศนหรอมมมองในการพฒนาเครอขายใหเขมแขงและเปนการขยาย
แนวคดและกระบวนการใหกวางขวางออกไปโดยการสอสารจะเปนชองทางทน�า
ไปสการสรางพนธกรณและการประสานผลประโยชนรวมกนการสอสารทงทางตรง
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 123
และทางออมของปจเจกบคคลกลมองคกรจะท�าใหเครอขายมองเหนภาพ
ความเคลอนไหวและการสรางความรใหมอยางตอเนองซงสามารถน�าไปพฒนา
ความเปนเครอขายใหมความเขมแขงในการรกษาสมพนธภาพเพอสรางความร
ความหมายและโลกทศนรวมนนสงทมความส�าคญในการรกษาสมพนธภาพคอ
การสอสารระหวางสมาชกและภาคในเครอขายเพอใหฝายตางๆไดมโอกาส
ในการแลกเปลยนเรยนรและการท�างานรวมกน
3.การเสรมสรางกระบวนการเรยนรและการปรบตว
เมอเครอขายมการท�างานและมการรกษาสมพนธภาพทสรางสอ
ความหมายรวมกนแลวการเสรมสรางกระบวนการเรยนรและการปรบตวเขาหากน
เปนสงทเครอขายสวนใหญไดด�าเนนการเพราะการเรยนรและการปรบบทบาท
เขาหากนนนเปนทงแนวคดและวธการปฏบตกลาวคอการทเครอขายจะมความ
เตบโตและมความมนคงจะตองมการแสวงหาความรมการสะสมประสบการณ
และมการปรบบทบาทในการสรางความสมพนธและการท�างานรวมกบกลม
องคกรเครอขายและหนวยงานอนๆทงนเพอเปนการสรางความรใหมวธการ
ใหมในการแกไขปญหาทเกดขนรวมทงเพอใหเกดการยอมรบในกระบวนการ
ท�างานทหลากหลายซงการเสรมสรางกระบวนการการเรยนรนนสามารถใช
เทคนคและวธการตางๆเชนการศกษาดงานการฝกอบรมการพฒนาผน�า
การศกษาแบบเจาะลกในพนทและการถอดบทเรยนรวมกนเปนตน
กระบวนการดงกลาวเปนกระบวนการเพอเสรมสรางความเขาใจ
ในความหมายของเครอขายทจะตองมการศกษาเรยนรการประสานความรวมมอ
และการรกษาผลประโยชนรวมกนในทนหมายถงการพงพาอาศยทงในดานทน
ความรประสบการณทส�าคญคอความรวมมอเพราะไมมเครอขายใดจะม
ศกยภาพในการพฒนาทสมบรณดงนนการเรยนรและการปรบบทบาทเขาหากน
จงเปนกระบวนการท�างานของเครอขายทางสงคม
เครอขายองคกรสขภาวะ
124 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
4.การพฒนากจกรรมและความเคลอนไหวเพอสรางขบวนการทาง
นวตกรรมและวาทกรรมในการพฒนา
ความเปนเครอขายในยคใหมนอกจากจะเปนการสรางความเปนภาค
รวมบนเสนทางของนวตกรรมการเรยนรเชนเครอขายอนเตอรเนตเครอขาย
ทางอากาศของวทยรวมดวยชวยกนแลวการสรางความเปนเครอขายดงกลาว
ยงกอใหเกดกระบวนการท�างานรปแบบใหมทผคนในสงคมไมจ�าเปนตองเหน
หนาตาและพบปะซงกนและกนหรออาศยพนทด�าเนนการเพยงแตมความรสก
รวมวาจะตองรวมมอและชวยเหลอพงพากนกสามารถสรางความเปนเพอน
เปนพ เปนนองและความเปนเครอขายไดการเกดขนของนวตกรรมเปน
กระบวนการท�างานของเครอขายในรปแบบใหมทเนนการประสานความรวมมอ
และการชวยเหลอพงพาในคราวทจ�าเปนเทานนโดยทตางคนตางอยและท�างาน
ของตนแตเมอมปญหาเกดกบสงคมทกฝายกมารวมมอกนโดยการใชเทคโนโลย
ทเหมาะสมในการตดตอสอสารกระบวนการดงกลาวกอใหเกดวาทกรรมในการ
พฒนาทจะน�าไปสการสรางความรความเขาใจในสงใหมโดยการใชวาทกรรม
ใหมๆขนมาทดแทนค�าพดเดมๆเชนประชาสงคมประชารฐการบรหารแบบ
บรณาการเปนตนซงความหมายทแทจรงกคอการจดการทมประสทธภาพ
ขององคกรและการใชยทธศาสตรทเหมาะสม
กระบวนการท�างานของเครอขายดงกลาวขางตนจะเหนไดวาเครอขาย
เปนกลยทธหนงทส�าคญในการประสานความรวมมอเปนการท�างานดวยถอยท
ถอยอาศยระหวางสมาชกและภาครวมโดยมจดเรมตนจากการท�างานในพนทและ
ประเดนเลกๆแลวขยายกระบวนการเปนเครอขายทกวางออกไปพรอมทง
แสวงหาความรใหมวธการใหมทเหมาะสมกวา โดยมระบบการสอสารและ
นวตกรรมใหมเปนเครองมอทจะสรางความหมายและความสมพนธทดตอกน
ทผานมาไดมความพยายามในการการขบเคลอนงานองคกรสขภาวะผานการ
ท�างานของเครอขายและตองยอมรบในทางปฏบตนนการขบเคลอนงานดวย
เครอขายไมอาจท�าไดตามทฤษฎทน�ากลาวขางตนทงหมดเนองจากบรบทสงคมไทย
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 125
นนมเงอนไขปจจยทางดานวฒนธรรมสงคมและเศรษฐกจรวมทงขอจ�ากดอนๆ
ทพงพจารณาท�าความเขาใจเครอขายขององคกรสขภาวะจงไมไดถกใชอยาง
เตมศกยภาพทพงจะเปนหากแตมบทบาทในการจดการความรการจดการความร
เพอเคลอนสงยากโดยการจดการใหมการสรางความรและจดการใหมการเรยนร
รวมกนทเรยกวา“การเรยนรรวมกนในการปฏบต”ในการนจ�าเปนตองม“หนวย
จดการความรทเปนอสระ”หรอ“เครอขาย”ในการจดการความรดงกลาว
การเกดเครอขายองคกรสขภาวะภาคเหนอ
เพอใหเหนตวอยางทเปนรปธรรมของการขบเคลอนงานเสรมสราง
องคกรสขภาวะในลกษณะเครอขายในสวนนผเขยนจงขอน�าเสนอกรณตวอยาง
เครอขายองคกรสขภาวะภาคเหนอโดยมโครงการเสรมสรางองคกรสขภาวะ
ในจงหวดภาคเหนอตอนบนเปนจดเรมตนโครงการนเปนการสงเสรมการด�าเนนงาน
พฒนาองคกรสขภาวะในระดบพนทของส�านกสนบสนนสขภาวะองคกรสสส.
ซงจงหวดเชยงรายเปนหนงในจงหวดน�ารองการด�าเนนงานไดมการเผยแพร
องคความรเกยวกบแนวคดองคกรสขภาวะและสงเสรมใหเกดการด�าเนนงานสราง
เสรมสขภาวะในองคกรจนเปนทรจกในระดบหนงและไดมการขยายผลเผยแพร
ไปยงจงหวดใกลเคยงโดยด�าเนนงานในลกษณะของเครอขายทชวยท�าใหการ
ขบเคลอนงานเสรมสรางองคกรสขภาวะไดรบการตอบรบอยางกวางขวาง
การด�าเนนงานสงเสรมองคกรสขภาวะในระยะแรกด�าเนนงานโดย
สภาอตสาหกรรมจงหวดเชยงรายซงไดร วมเขารวมเปนภาคเครอขายกบ
มหาวทยาลยราชภฏเชยงรายในการขบเคลอนแนวทางในการองคกรแหงความสข
โดยเลงเหนวาเปนโครงการทเปนประโยชนตอการสรางความสขพฒนาคณภาพ
ชวตใหแกพนกงานโดยมสภาอตสาหกรรมจงหวดเชยงรายมบทบาทเปนหนวย
งานขบเคลอนโครงการเสรมสรางองคกรสขภาวะในจงหวดเชยงรายและม
บทบาทเปนศนยกลางประสานงานโครงการฯเนองจากการเผยแพรองคความร
และการกระตนใหสถานประกอบการเกดการตระหนกถงความจ�าเปนส�าคญ
เครอขายองคกรสขภาวะ
126 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ในการสรางองคกรแหงความสขนนจะตองสรางความรความเขาใจทชดเจนใหแก
ผบรหารซงเปนผน�าส�าคญในการกอใหเกดการเปลยนแปลงในองคกรดวย
บทบาทของสภาอตสาหกรรมทมความใกลชดกบผประกอบการจงเหมาะสม
ในการท�าหนาทนซงกลมเครอขายผประกอบการเหลานถอไดวามความสมพนธ
เชอมโยงกนระหวางสมาชกทร วมกนปฏบตงานใหประสบความส�าเรจม
จดมงหมายทตองการพฒนาศกยภาพของกจการใหสามารถปรบตวและเตบโต
ตามสภาพการเปลยนแปลงของเศรษฐกจและสงคมโดยอาจกลาวไดว า
องคประกอบทท�าใหเกดเครอขายนนเกดขนจากการการมแนวรวมหรอจดหมาย
เดยวกนทจะรวมมอกนพฒนาสงเสรมสนบสนนสมาชกใหสามารถด�าเนนกจการ
ไดในภาวะเศรษฐกจและสงคมทมการเปลยนแปลงตางๆโดยมสวนรวมในการ
แลกเปลยนขาวสารตลอดจนความรทจ�าเปนส�าหรบสมาชก
ด วยเหตนการน�าแนวคดองคกรสขภาวะท เป นแนวคดของการ
เปลยนแปลงองคกรเขามาเผยแพรแกผประกอบการจงสามารถท�าไดงายเพราะ
นอกจากผประกอบการจะตองการพฒนาดานประสทธภาพของการแขงขนทาง
ธรกจแลวหากสงเสรมใหเหนความส�าคญของการพฒนาคนพฒนาองคกรใหม
ความสขอนจะท�าใหองคกรสามารถด�าเนนกจการไดอยางยงยนจงเปนสงท
ผประกอบการยคใหมพงใหความส�าคญเปนอนดบแรกเชนกนดงนนเพอให
เจาของกจการไดตระหนกถงการเปลยนแปลงดงกลาวและน�าไปปรบประยกตใช
ในองคกรได ในระยะแรกจงไดเผยแพรแนวคดนไปยงองคกรสมาชกของ
สภาอตสาหกรรมจงหวดเชยงรายและในระยะตอมาเพอใหการเผยแพรแนวคด
องคกรสขภาวะเขาถงกลมเปาหมายในเขตภาคเหนอตอนบนกวางขวางมากขน
จงไดขบเคลอนการเผยแพรแนวคดองคกรสขภาวะโดยสภาอตสาหกรรม
ประจ�าจงหวดภาคเหนอตอนบนรวมเปนภาคเครอขายรวมกนและมสถาบน
อดมศกษาในแตละจงหวดเครอขายรวมเปนภาควชาการโดยมการแบงกลม
จงหวดภาคเครอขายออกเปน3กลมไดแกกลมท1จงหวดเชยงรายกลมท2
จงหวดพะเยาจงหวดแพรจงหวดนานกลมท3จงหวดเชยงใหม
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 127
อาจกลาวไดวาการด�าเนนงานแบบเครอขายสอดคลองกบยทธศาสตร
ของสสส.ทตองการใหเกดพลงความรวมมอจากสงคมทกภาคสวนในอนทจะ
กอใหเกดการเปลยนแปลงทมผลตอสงคมโดยรวมอยางยงยนเชนเดยวกบกรณ
ของการเผยแพรแนวคดการสรางองคกรแหงความสขทมงหวงใหองคกรทกสวน
ไดเหนความส�าคญและน�าไปประยกตใชสรางความสขใหแกบคลากร
วตถประสงคในการจดตง
1.เพอผลกดนใหมการก�าหนดนโยบายเกยวกบการสงเสรมคณภาพชวต
ในการท�างานของคนในองคกรของจงหวดเชยงรายพะเยาแพรนานเชยงใหม
2. เพอสรางเครอขายองคกรสขภาวะ(HealthyOrganizationNetwork)
ในจงหวดภาคเหนอตอนบนเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและน�าไปประยกต
ใหเกดประโยชนตอองคกรของตนเอง
รปแบบการบรหารจดการเครอขาย
แผนภาพท10รปแบบการบรหารจดการเครอขาย
102
วตถประสงคในการจดตง
1. เพอผลกดนใหมการกาหนดนโยบายเกยวกบการสงเสรมคณภาพชวตในการทางานของคนในองคกรของ จงหวดเชยงราย พะเยา แพร นาน เชยงใหม
2. เพอสรางเครอขายองคกรสขภาวะ (Healthy Organization Network) ในจงหวดภาคเหนอตอนบน เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร และนาไปประยกตใหเกดประโยชนตอองคกรของตนเอง
รปแบบการบรหารจดการเครอขาย
สภาอตสาหกรรม
พะเยา
สภาอตสาหกรรม
เชยงราย
สภาอตสาหกรรม
เชยงใหม
สภาอตสาหกรรม
แพร สภาอตสาหกรรม
นาน
มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย
แผนภาพท 10 รปแบบการบรหารจดการเครอขาย
จากแผนภาพจะมรปแบบของการบรหารจดการเครอขายโดยมสภาอตสาหกรรมจงหวดเชยงรายเปนผขบเคลอนหลก โดยการนาของ อาจารยศรณยพส ศรสวสด และไดรบความรวมมอทางวชาการจากมหาวทยาลยราชภฏเชยงราย โดยซงมยทธศาสตรหลกในการดาเนนงานเครอขายคอ ตองการใหเกดการขบเคลอนนโยบายองคกรแหงความสขไปยงองคกรตางๆ ในจงหวดลกขาย เกดเครอขายการทางานทง สภาอตสาหกรรมจงหวด สถาบนการศกษาในทองถน และองคกรทเขารวม
เครอขายองคกรสขภาวะ
128 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
จากแผนภาพจะมรปแบบของการบรหารจดการเครอขายโดยม
สภาอตสาหกรรมจงหวดเชยงรายเปนผขบเคลอนหลกโดยการน�าของอาจารย
ศรณยพสศรสวสดและไดรบความรวมมอทางวชาการจากมหาวทยาลยราชภฏ
เชยงรายโดยซงมยทธศาสตรหลกในการด�าเนนงานเครอขายคอตองการใหเกดการ
ขบเคลอนนโยบายองคกรแหงความสขไปยงองคกรตางๆในจงหวดลกขายเกด
เครอขายการท�างานทงสภาอตสาหกรรมจงหวดสถาบนการศกษาในทองถนและ
องคกรทเขารวมโครงการเพอตองการใหเกดองคความรเกยวกบองคกรแหง
ความสขเผยแพรใหทวถงไปยงภาคโดยตรงอนไดแกเครอขายแกนน�า,ผบรหาร,HR,
หวหนางานและภาคยทธศาสตรไดแกCEO,ผบรหาร,หวหนาสวนราชการฯ
วธการจดตงเครอขาย
การท�างานรวมกนถอไดวาเปนภารกจทส�าคญของการรวมตวกนเปน
จดตงเปนเครอขายกลาวคอในระยะเรมตนนนคณะท�างานโดยการน�าของ
อาจารยศรณยพสศรสวสดมจดมงหมายทตองการใหเกดการเผยแพรแนวคด
องคกรสขภาวะภายในจงหวดเชยงรายโดยมภาควชาการรวมคอมหาวทยาลย
ราชภฎเชยงรายเขารวมและขบเคลอนไปยงองคกรตางๆโดยผานสภาอตสาหกรรม
จงหวดเชยงรายโดยทมคณะท�างานของอาจารยศรณยพสศรสวสดจะท�าหนาท
ในการถายทอดความรเกยวกบแนวคดองคกรสขภาวะและตดตามใหขอเสนอแนะ
ในการด�าเนนงานตลอดจนการประเมนผลงานและใหขอเสนอแนะในการ
ประยกตใชแนวคดองคกรสขภาวะใหเกดความยงยนจะเหนไดวาความเปนเครอขาย
มความสมพนธกบงานและสมพนธภาพระหวางกนโดยมเปาหมายของการจดตง
เครอขายเพอสงเสรมใหองคกรตางๆในภาคเหนอตอนบนไดน�าเอาแนวคดน
ไปประยกตใชในองคกรดวยขอจ�ากดของคณะท�างานในการทจะเผยแพร
องคความรดงกลาวใหเขาถงองคกรตางๆในพนทจงหวดเปาหมายจงแสวงหาแนวรวม
ทจะเชอมประสานจากประเดนการสรางองคกรแหงความสขเลกๆแลวขยายไป
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 129
สการท�างานทหลากหลายขนโดยเปนการขยายทงกจกรรมการอบรมใหความร
แนวคดการสรางองคกรแหงความสขการตดตามใหขอเสนอแนะเพอสรางองคกร
แหงความสขใหบรรลผลรวมทงการขยายพนทท�างานและกลมเปาหมายใหม
ความหลากหลายทงภาคเอกชนและภาครฐจงไดมแนวคดในการทจะใหมการ
ด�าเนนงานในรปแบบเครอขายขนมาโดยมการประสานงานระหวางสภาอตสาหกรรม
ประจ�าจงหวดไดแกเชยงใหมแพรนานพะเยาในการรวมเปนภาคขบเคลอน
แนวคดนโดยสภาอตสาหกรรมแตละจงหวดจะมเจาหนาทประสานงานประจ�า
โครงการท�าหนาทประสานงานรบมอบแนวการปฏบตงานใหเปนไปในทศทาง
เดยวกนและน�าไปขบเคลอนในพนทตลอดจนประสานงานกบสถาบนการศกษา
ทจะรวมเปนภาควชาการในพนทในการสนบสนนความรดานวชาการ
โดยในระยะแรกจะมทมวชาการจากคณะท�างานของอาจารยศรณยพส
ศรสวสดใหความรและตดตามใหค�าแนะน�าตลอดทงโครงการและสนบสนน
องคความรในบางจงหวดเชนจงหวดเชยงใหมมคณะท�างานของดร.เบญจวรรณ
บญใจเพชรทสามารถด�าเนนการถายทอดแนวคดและเปนทปรกษาแกองคกร
ไดเองเนองจากมประสบการณในการจดอบรมและเปนทปรกษาธรกจตลอดจน
มความรเกยวกบแนวคดของการบรหารทรพยากรบคคลจงเปนภาครวมท
สามารถขบเคลอนงานไดดวยตนเองและใหขอเสนอแนะตอการขบเคลอนงาน
ในพนทภาคเครอขายจงหวดอนๆได
การพฒนาเครอขาย
เมอเครอขายมการท�างานรวมกนแลวนนมความจ�าเปนทจะตองรกษา
สมพนธภาพทสรางผานเครอขายโดยการเสรมสรางกระบวนการเรยนรและ
การปรบตวเขาหากนเปนสงทเครอขายโครงการเสรมสรางองคกรสขภาวะ
ภาคเหนอไดด�าเนนการโดยองคความรทสมาชกเครอขายไดรบจะเปนแนวคด
องคกรสขภาวะและในดานของการปรบบทบาทในการสรางความสมพนธของ
เครอขายองคกรสขภาวะ
130 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
การท�างานรวมกนกบองคกรทเขารวมโครงการสภาอตสาหกรรมสถาบนการศกษา
ทสนบสนนงานวชาการจะไดแสดงบทบาทความรบผดชอบของตนเองในการ
รวมกนขบเคลอนงานเสรมสรางองคกรสขภาวะตามความถนดและความ
เชยวชาญทตนเองมอย
เพอใหสมาชกภาคเครอขายมความเขมแขงและสามารถด�าเนนงาน
ในการเผยแพรองคความรแนวคดองคกรสขภาวะไดอยางราบรนทางโครงการ
จงไดมการจดอบรมเพอพฒนาศกยภาพของสมาชกภาคเครอขายเชนการจด
อบรมแนะน�าแนวคดHappyWorkplaceการจดกจกรรมเพอกระตนใหเครอขาย
เกดความเขาใจในแนวคดHappyWorkplaceและสามารถน�าไปประยกตใช
ในการถายทอดใหบคลากรในองคกรได
เครอขายพฒนาอะไรบาง
1.พฒนาแนวคดและองคความร
การจดสมมนาเปดตวโครงการมจดมงหมายทจะใหแนวคดนเขาถงกลม
ผมอ�านาจในการตดสนใจในองคกรคอเจาของกจการหวหนางานและใหภาค
เครอขายสภาอตสาหกรรมแตละจงหวดเขารวมกจกรรมดงกลาวเพอจะไดรบ
ทราบถงแนวทางในการด�าเนนการรวมกบองคกรภายใตการดแลของตนเอง
หลงจากนนจะมการจดสมมนาเชงปฏบตการ (workshop)ซงกจกรรม
ตอเนองจากการจดสมมนาเปดตวโครงการโดยเรยนเชญองคกรทสนใจน�าเอา
องคความรเกยวกบHappyWorkplaceไปใชในองคกรของตนใหมาท�ากจกรรม
แลกเปลยนเรยนรกจกรรมเกยวกบการความสขใหกบพนกงานของตนและระดม
สมองของกลมวาตองการใหองคกรทตนเองใหเปนองคกรแหงความสขนนจะตอง
ด�าเนนงานอยางไรบางเรมตนอยางไรและท�าอยางไรจงจะสามารถด�าเนนการ
ไดอยางยงยนโดยใชวทยากรในพนท
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 131
2.พฒนาแนวทางการท�างานและความสมพนธระหวางเครอขาย
การจดสมมนาเชงปฏบตการใหกบคณะท�างานของภาคเครอขาย
อนไดแกสภาอตสาหกรรมประจ�าจงหวดตางๆไดมโอกาสพบปะเพอชแจง
นโยบายและแนวทางในการด�าเนนโครงการเปนก�าหนดทศทางในการด�าเนนงาน
ใหเหมอนกนเพอท�าความเขาใจรวมกนและแลกเปลยนประเดนปญหาตางๆ
ทพบในระหวางการด�าเนนงานโดยมการหมนเวยนจงหวดในการเปนเจาภาพจด
ประชมท�าใหมโอกาสไดเขาไปศกษาดงานองคกรทมการน�าเอาแนวคดองคกร
สขภาวะไปด�าเนนการในจงหวดนนๆสภาอตสาหกรรมแตละจงหวดจงมโอกาส
แลกเปลยนใหขอเสนอแนะตอการท�างานรวมกนนอกจาการพบปะประชม
แลกเปลยนความคดเหนเพอแกไขปญหาแลวนนยงมการพฒนาชองทาง
การสอสารโดยใชเวบไซตwww.hp8northern.comเปนชองทางหนงในการ
ประชาสมพนธขอมลขาวสารและความเคลอนไหวของการด�าเนนงานระหวาง
ภาคเครอขายรวมกนนอกจากนนยงมเพจFacebook เพอตดตามความ
เคลอนไหวขาวสารอกชองทางหนงดวยโดยมสมาชกคณะท�างานทเปนภาค
เครอขายสภาอตสาหกรรมจงหวดตางๆในพนท เขามาตดตามขาวสารและ
สอสารกนสม�าเสมอเมอมการน�าเสนอกจกรรมความคบหนาตางๆกจะมการ
ตอบรบทดจากสมาชกเชนการกดไลค(Like)ซงเปนการแสดงออกถงความสนใจ
รวมกนในประเดนทก�าลงด�าเนนงานเหมอนกน
3.พฒนาองคกรตนแบบ
ดวยมความมงมนทจะจดตงศนยการเรยนร องคกรตนแบบประจ�า
โครงการเพอเปนแหลงการเรยนรใหกบผทสนใจและเปนแหลงเรยนรในสถาน
ประกอบการจรงโดยสนบสนนและสงเสรมใหองคกรตนแบบในระยะท1ทม
ความพรอมและศกยภาพในการเปนแหลงเรยนรศกษาดงานใหเปนแหลงศกษา
ดงานโดยสนบสนนการถอดบทเรยนแนวคดการสรางองคกรแหงความสขทม
ลกษณะเฉพาะขององคกรนนๆและถายทอดออกมาเปนหนงสอและจดท�าเปน
สอวดโอเพออ�านวยความสะดวกในการเผยแพรและถายทอดความรโดยมงหวง
เครอขายองคกรสขภาวะ
132 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ใหองคกรทสนใจจะสรางองคกรแหงความสขไดมแหลงศกษาดงานและเรยนรจาก
ประสบการณตรงสามารถน�าไปประยกตใชพฒนาองคกรของตนเองไดอยางม
ประสทธภาพ
4.ผลลพธของการขบเคลอนงานโดยเครอขาย
การขบเคลอนงานเสรมสรางองคกรสขภาวะภาคเหนอโดยใชเครอขาย
เปนแนวทางในการขบเคลอนงานทมงสนบสนนใหสภาอตสาหกรรมของจงหวด
ภาคเครอขายไดแสดงบทบาทในการขบเคลอนงานตามบรบทของพนททมความ
แตกตางกนโดยไดรบการสนบสนนองคความรจากสวนกลางโดยทมงานของ
อาจารยศรณยพสศรสวสดและรวมกนพฒนาศกยภาพของทมวชาการในพนท
รวมกนเพอใหสามารถด�าเนนงานไดอยางเปนอสระภายใตจดรวมและมทศทาง
การด�าเนนงานเดยวกนคอสงเสรมแนวคดองคกรสขภาวะใหเขาถงองคกร
สถานประกอบการตางๆในพนทจงหวดเชยงรายเชยงใหมพะเยาแพรและนาน
ใหเกดการตระหนกรและน�าเอาแนวคดดงกลาวไปประยกตใชพฒนาคณภาพชวต
ของพนกงานใหเปนองคกรแหงความสขจากผลการด�าเนนงานทผานมาไดเกด
องคกรตนแบบในพนทจงหวดเปาหมายดงกลาวและคณะท�างานประจ�า
สภาอตสาหกรรมของแตละจงหวดกมรปแบบการด�าเนนงานขบเคลอนสงเสรม
แนวคดองคกรสขภาวะทมลกษณะเฉพาะของตนเองจงท�าใหในระยะตอมาเกด
ความรวมมอกนกบภาคเครอขายวชาการทขยายพนทการท�างานมากขนโดยเกด
โครงการจดตงศนยสนบสนนการเรยนรองคกรสขภาวะHappyWorkplace
ภาคเหนอซงเปนการรวบรวมองคกรตนแบบทมศกยภาพใหเปนแหลงเรยนรของ
ภาคเหนอครอบคลมทง17จงหวดโดยโครงการนจะไดขยายพนทด�าเนนการให
ครอบคลมจงหวดตางๆในภาคเหนออาทล�าพนล�าปางแมฮองสอนอตรดตถ
พษณโลกนครสวรรคก�าแพงเพชรตากเปนตนโดยจะใชรปแบบเครอขาย
เพอการขยายงานใหครอบคลมพนทดงกลาว
กลาวโดยสรปเครอขายสขภาวะองคกรภาคเหนอไดมการด�าเนนงาน
รวมกนของหลายจงหวดโดยมเปาหมายรวมในการสงเสรมพฒนาคณภาพชวต
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 133
พนกงานในสถานประกอบการของแตละพนทเพอใหเกดองคกรแหงความสขขน
ในจงหวดของตนโดยมการสรางการมสวนรวมการสอสารแลกเปลยนเรยนร
ระหวางกนในทงชวงของการกอตวการขยายตวและมการพฒนากจกรรม
รวมกนเปนพนธกรณตอเนองของเครอขายมการสรางกระบวนการเรยนร
เพอสรางความเขมแขงในการพฒนางานรวมกนซงเปนไปตามหลกการแนวคด
ของเครอขายดงทไดกลาวไวในตอนตน
บทสงเคราะหปจจยเงอนไขความสำาเรจและขอจำากดการดำาเนนงานแบบ
เครอขายของเครอขายองคกรสขภาวะภาคเหนอ
ปจจยความส�าเรจ
1. ใชการจดการความรเปนเครองมอในการขบเคลอนงานโดยทมงาน
อาจารยศรณยพสศรสวสดโดยมทมงานทมประสบการณในการถายทอดแนวคด
องคกรสขภาวะและสามารถปรบใชรปแบบการถายทอดความรทมความเหมาะสม
กบกลมเปาหมายโดยสอดแทรกใหเขากบพนฐานบรบทของทองถนในการน�า
เสนอแนวคดดงกลาวใหเขาใจงายมการสรางการเรยนรแกผเขารบการอบรม
2.การมผน�าทเปนทยอมรบของคนสวนใหญดวยแกนน�าทเปนทรจก
โดยกวางขวางดงนนจงไดรบความรวมมอและการสนบสนนเปนอยางดจากหนวย
งานตางๆ
3.คณะท�างานมความเสยสละและพรอมทจะท�างานเพอสวนรวมและ
ยงมกลมจตอาสาทเขามาใหการสนบสนนการจดกจกรรมนนทนาการในระหวาง
การอบรมถายถอดแนวคดองคกรสขภาวะ
ขอจ�ากด
1.การมคณะท�างานทสามารถถายทอดแนวคดและตดตามผลการ
น�าความรไปใชเพยงจ�านวนหนงซงยงไมเพยงพอตอการขยายงานแบบเครอขาย
ในหลายพนทยงจ�าเปนตองมการพฒนาทมงานเพมเตมตอไป
เครอขายองคกรสขภาวะ
134 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
2.ความพรอมของคณะท�างานผประสานงานในแตละจงหวดบางจงหวด
พบวายงไมมความพรอมในการน�าแนวทางการขบเคลอนงานของทมงานไปปฏบต
ในพนทท�าใหเกดความลาชาในการขบเคลอนงานทงในดานของจ�านวนบคลากร
ทไมเพยงพอความรความเขาใจเกยวกบโครงการและบทบาทหนาทของตนเอง
ยงไมชดเจน
บทสรป
การท�างานแบบเครอขายเปนสงทส�าคญในการท�างานสรางเสรม
สขภาวะองคกรใหประสบผลส�าเรจโดยการท�างานแบบเครอขายจะชวยใหเกด
การประสานพลงชวยใหการท�างานเกดแรงกระเพอมเกดผลตอเนองไปได
กวางขวางในสงคมซงการท�างานแบบเครอขายจ�าเปนตองอาศยการมเปาหมาย
รวมและมการพฒนาการด�าเนนงานของเครอขายรวมกนอยางตอเนองโดยหลก
การแนวทางการด�าเนนงานของเครอขายทกลาวไวในบทความนเปนแนวทาง
เบองตนทชวยสรางใหเกดความเขาใจและสามารถน�าไปใชในการขบเคลอนงาน
ไดอยางไรกตามในแตละเครอขายยอมมบรบทและปจจยเงอนไขเฉพาะดาน
บางประเดนทแตกตางกนดงนนการพฒนาและบรหารจดการเครอขายยอม
ตองพจารณาความเหมาะสมตามเปาหมายลกษณะงานตลอดจนบรบทแวดลอม
ตางๆเขามาประกอบดวยอนจะท�าใหเกดการผนกก�าลงไปสเปาหมายของความ
สขในองคกรและความสขในสงคมตอไป
บรรณานกรม
กาญจนาแกวเทพ. (2538). เครองมอการท�างานแนววฒนธรรมชมชน.
กรงเทพฯ:ด�าเนนการพมพ.
เกรยงศกดเจรญวงศศกด.(2543).การจดการเครอขาย:กลยทธส�าคญสความ
ส�าเรจของการปฏรปการศกษา.กรงเทพฯ:ซคเซสมเดยจ�ากด.
ภทรยา กจเจรญ, ศราวธ ทาคำา
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 135
โครงการเสรมสรางองคกรสขภาวะในจงหวดภาคเหนอตอนบน.
จ�านงแรกพนจและประภาสสทธอาคาร.(2551).คมอการจดกระบวนการ
เรยนรรายวชาองคกรชมชนและเครอขายชมชน.กรงเทพฯ:เจรญวทย
การพมพ.
ธนาประมขกล.(2544).เครอขาย.วารสารสงเสรมสขภาพและอนามยสง
แวดลอม.ปท24ฉบบท3กค-กย.
เทคนคการสรางเครอขาย.(2555).(ออนไลน).เขาถงไดจาก203.157.41.107/
estimates_new/upload/.../network.pptเขาถงเมอมนาคม2556.
เบญจวรรณบญใจเพชร.(2555).10องคกรตนแบบHappyWorkplace
จงหวดเชยงใหมองคกรแหงความสขตอยอดการพฒนาอยางยงยน.
เชยงใหม:ลมเหนอ.
ประภาพรรณอนอบ.(2552).เครอขายกลไกส�าคญในการขบเคลอนงาน
พฒนาอยางบรณาการเชงพนท.กรงเทพฯ:เอสพกราฟฟคพรเพสพรนตง.
พระมหาสทตยอาภากโร(อบอน).(2548).เครอขายธรรมชาตความรและการ
จดการ.กรงเทพฯ:โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข(สรส.).
พมพวลยบญมงคลและคณะ.(2546).ศกยภาพประชาคมในการจดการปญหา
ความรนแรงตอหญงและเดก.นครปฐม:เจรญดการพมพ.
ราชบณฑตยสถาน.(2542).พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน.กรงเทพฯ:
อกษรเจรญทศน.
เสรพงศพศ.(2548).วฒนธรรมองคกรของโลกยคใหมเครอขายยทธวธเพอ
ประชาชนคนเขมขนชมชนเขมแขง.กรงเทพฯ:เจรญวทยการพมพ.
สนทยาพลศร.(2550).เครอขายการเรยนรในงานพฒนาชมชน.กรงเทพฯ:
โอเดยนสโตร.
136 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
ศรลขนวทยา
ลลดามาไพศาลทรพย
บทนำา
การด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกรเพอน�าไปสคณภาพชวต
ทดของบคลากรเปนงานตองเผชญกบการเปลยนแปลงทงจากปจจยภายใน
องคกรปจจยภายนอกในระดบชมชนสงคมประเทศภมภาคและระดบโลก
อาจกลาวไดวาการด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกรเปนเรองทมความ
ส�าคญในการยกระดบคณภาพของประชากรและการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ
การใหความส�าคญกบคณภาพชวตของบคลากรตลอดจนครอบครวและชมชน
ทเกยวของกบองคกรถอเปนเรองของการพฒนาทยงยนและจ�าเปนยงในปจจบน
และอนาคต
การสรางเสรมสขภาพและคณภาพชวตบคลากรจดอยในเรองการพฒนา
และการจดการทรพยากรมนษยซงทรพยากรมนษยเปนองคประกอบทส�าคญ
มากประการหนงขององคกรทงนเพราะการทองคกรหนงๆจะบรรลเปาหมาย
การด�าเนนงานไดนนจะตองอาศยศกยภาพของบคลากรความรวมมอรวมใจของ
บคลากรภายในองคกรนนๆนอกจากนหากเปรยบเทยบกบปจจยอนๆของการ
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 137
ด�าเนนงานอนไดแกระบบการบรหารจดการระบบการเงนและการตลาดแลว
ทรพยากรมนษยคอปจจยทมความส�าคญทสดของการด�าเนนงานกลาวคอ
หากองคกรตางๆมทรพยากรดานอนๆเหมอนกนแตมผปฏบตงานและผบรหาร
ทมความสามารถและศกยภาพตางกนแลวผลการด�าเนนงานส เปาหมาย
ขององคกรยอมตางกน(จ�าเนยรจวงตระกล,2536)
จากทกลาวมาขางตนการด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกร
เพอน�าไปสคณภาพชวตทดของบคลากรเปนงานตองเผชญกบการเปลยนแปลง
ทงจากปจจยภายในและปจจยภายนอกองคกรดงนนการด�าเนนงานสราง
เสรมสขภาวะในองคกรจ�าเปนเปนตองอาศยความรนวตกรรมในการท�างาน
ไมสามารถท�างานตามประสบการณไดดงนนการฝกอบรมจงเปนเครองมอหนง
ทจะชวยเตมเตมความรในการด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกร
การฝกอบรมเปนสงจ�าเปนส�าหรบการเพมพนความรและประสทธภาพ
ในการปฏบตงานเพราะเปนการจดเตรยมคนใหมความร ความสามารถม
ประสบการณและความช�านาญทเหมาะสมส�าหรบการท�างานซงสอดคลองกบ
หลกการขอหนงของการจดการงานบคคลทกลาววาควรใชคนใหเหมาะสม
กบงานหรอputthemanintherightjob(รงสรรคประเสรฐศร,2540)
ดงนนจงเปนหนาทและความรบผดชอบโดยตรงขององคกร ทจะตองพฒนา
บคลากรใหมความรความสามารถและพรอมทจะปฏบตงานตามภาระหนาท
ทตนเองไดรบมอบหมายอนจะชวยใหบคลากรมความเชอมนในการท�างาน
เพมขนและเปนการสรางขวญและก�าลงใจใหแกบคลากร
การด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกรของภาคเครอขายทอย
ภายใตการสนบสนนของส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)
ในหลายพนทตางมกจกรรมการฝกอบรมเพอใหความรและอบรมเชงปฏบตการ
เกยวกบองคกรสขภาวะแกภาคในเครอขายของตนอาทการจดสมมนาเปดตว
โครงการHappyWorkplaceการจดเวทเสวนาแลกเปลยนองคความรการอบรม
ระดบผปฏบตงานการจดสมมนาเชงปฏบตการเพอการประยกตใชเครองมอตางๆ
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
138 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ในการสรางความสขขององคกรซงการออกแบบการฝกอบรมเพอใหเกดการ
เรยนรบรรลตามเปาหมายทวางไวจะตองมการเลอกใชกระบวนการเรยนร
ทเหมาะสมเลอกใชสอและแหลงเรยนรทจะมาชวยสนบสนนรวมไปถงวธการ
ออกแบบการประเมนผลทตรงตามวตถประสงคดงนนการออกแบบการฝกอบรม
จงเปนเรองส�าคญอยางมากบทความนจงตองการน�าเสนอแนวทางการออกแบบ
การฝกอบรมและการประเมนผลในการขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะ
ในองคกรโดยน�ากรณตวอยางโครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอสนบสนน
งานสรางเสรมสขภาวะองคกรซงไดมการจดฝกอบรมพฒนา“ผจดการงาน
สรางสของคกร”เพอท�าหนาททางวชาการในการสนบสนนการขบเคลอนงาน
ของภาคเครอขายมาใชในประกอบการน�าเสนอดวย
การออกแบบการฝกอบรมในการดำาเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกร
การออกแบบการฝกอบรมในการด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะ
ในองคกรจ�าเปนตองมฐานความรของการฝกอบรมซงโดยสวนใหญไดใหความ
หมายของการฝกอบรมวาเปนกระบวนการจดการเรยนรอยางเปนระบบโดยม
จดประสงคเพอสรางหรอเพมพนความรความเขาใจทกษะความสามารถ
ประสบการณทศนคตเกยวกบกบงานในหนาทหรองานในอาชพหรออยางใดอยาง
หนงใหสงขนและเปนการสงเสรมสมรรถภาพในการท�างานใหทนกบความ
เปลยนแปลงทางเทคโนโลยอยางมประสทธภาพตอตนเองและองคกร(สทธพร
นยมศรสมศกด,2541;ศศกาญจนทวสวรรณ,2545)
การออกแบบการฝกอบรมเปนสงส�าคญในการขบเคลอนงานสราง
เสรมสขภาวะในองคกรกรณตวอยางของการออกแบบการฝกอบรมของ
“โครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอสนบสนนงานสรางเสรมสขภาวะองคกร”
ไดมการออกแบบการฝกอบรมของโครงการโดยเรมตงแตการฝกอบรมบคลากร
กอนการท�างาน(Pre-servicetraining)หรอการฝกอบรมกอนประจ�าการ
ซงทางโครงการจะฝกอบรมใหความรความเขาใจทวไปเกยวกบกบงานในหนาท
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 139
ส�าหรบผจดการงานสรางสของคกรทไดรบคดเลอกเขาท�างานและปฏบตงาน
ในหนาทความรบผดชอบซงทางโครงการใชวธปฐมนเทศ (Orientation)
ซงเปนการอบรมส�าหรบบคคลทเรมท�างานใหมใหรจกองคกรสมาชกในองคกร
กฎระเบยบเงอนไขสทธสวสดการหนาทของตนเองและวฒนธรรมในองคกร
เพอใหเกดความมนใจมทศนะทดตอองคกรและสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม
ในสภาพแวดลอมขององคกรซงจะใชเวลาประมาณ1-2วน
หลงจากนนผานการปฐมนเทศแลวผจดการงานสรางสของคกรจะได
รบการฝกอบรมกอนท�างานหรอแนะน�างาน(Inductiontraining)ซงเปนการ
อบรมแนะน�าใหบคลากรใหมไดเรยนรงานระบบและวธการการควบคมก�ากบ
ตดตามและการปฏบตงานเฉพาะอยางเพอใหรจกงานและวธการท�างานในหนาท
ของตนเองรบผดชอบไดรวดเรวขนสามารถปฏบตงานไดถกตองตามเปาหมาย
ซงจะใชเวลาประมาณ5-15วน
เมอผานการฝกอบรมกอนท�างานแลวโครงการจงจดการฝกอบรม
ระหวางการท�างาน/ประจ�าการ(In-servicetraining)โดยผจดการงานสรางสข
องคกรจะไดรบการเปนการฝกอบรมในขณะท�างาน(On-the-jobtraining)
เปนการฝกการอบรมเปนรายบคคลหรอกลมปฏบตจรงในงานทจะตองรบผดชอบ
ในพนทโดยโครงการก�าหนดใหมระบบพเลยงในการท�างานซงการอบรมลกษณะ
นจะเปนการสงเสรมความสามารถความช�านาญและการน�าความรทฤษฎสการ
ปฏบต
หลงจากนนโครงการไดจดใหผจดการงานสรางสของคกรเขารบการ
อบรมในหลกสตร“การพฒนาผจดการงานสรางสขในองคกร”ซงเปนการฝก
อบรมนอกทท�าการ(Off-the-jobtraining)การฝกอบรมในหลกสตรนผจดการ
งานสรางสของคกรจะเขารบการเรยนรเกยวกบการสรางสขในองคกรโดยมความ
รอบรทงในดานแนวคดทฤษฏรวมถงการปฏบตในหลกการทเกยวของกบการ
สรางสขในองคกรสามารถถอดบทเรยนการท�างานและพฒนาการท�างานของ
เครอขายนอกจากนทางโครงการยงสงเสรมใหผจดการงานสรางสของคกรไดรบ
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
140 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
การฝกอบรมเฉพาะเรอง(Specifictraining)ซงเปนการฝกอบรมโดยองคกร
ภายนอกโดยมวตถประสงคเพอเพมทกษะและความรใหกวางขวางเกดความ
สามารถมความช�านาญในการปฏบตงานเพอเสรมงานหลกใหไดผลดและ
มประสทธภาพยงขนตวอยางเชนการอบรมเชงปฏบตการสรางเสรมองคกร
แหงความสขดวยMapHRเปนตน
จะเหนไดวาการออกแบบการฝกอบรมในการด�าเนนงานสรางเสรม
สขภาวะในองคกรเปนเรองทตองใหความส�าคญตงแตเรมตนวางแผนอยางเปน
ระบบโดยค�านงถงสอดคลองกบวตถประสงคของโครงการ
กระบวนการจดการฝกอบรม
การฝกอบรมเปนกระบวนการทด�าเนนการอยางเปนระบบ โดยจะ
ด�าเนนไปตามล�าดบขนนตอนและตอเนองซงสามารถแสดงเปนแผนผงขนตอน
การฝกอบรมไดดงน
แผนภาพท11แผนผงแสดงขนตอนการฝกอบรม
ทมา:http://www.wattoongpel.com/sarawichakarn/wichakarn
กระบวนการจดการฝกอบรม
การฝกอบรมเปนกระบวนการทดาเนนการอยางเปนระบบโดยจะดาเนนไปตามลาดบขนนตอนและตอเนองซงสามารถแสดงเปนแผนผงขนตอนการฝกอบรมไดดงน
แผนภาพทแผนผงแสดงขนตอนการฝกอบรม
ทมา การฝกอบรมในหลกสตรการพฒนาผจดการงานสรางสของคกรซงอยภายใตโครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอสนบสนนงานสรางเสรมสขภาวะองคกรซงผเขยนนามาเปนกรณตวอยางมกระบวนการฝกอบรมในแตละขนตอนดงนการหาความตองการจาเปนในการฝกอบรม
การหาความตองการจาเปนในการฝกอบรมหมายถงการคนหาสภาวะทปญหาเกยวกบงานหรอบคคลในองคกรซงสามารถแกไขไดดวยการฝกอบรมเพอจะชวยใหองคกรดาเนนงานไปสเปาหมายไดดกลาวไดวาการหาความจาเปนในการฝกอบรมนนองคกรจะตองมองเหนภาพชดเจนวาบคลากรในองคกรมความรความสามารถระดบใด มจดออนจดแขงทใด ควรฝกอบรมอะไรใหแก
หาความตองการในการฝกอบรม
กาหนดวตถประสงคของการฝกอบรม
ออกแบบหลกสตรการฝกอบรม เลอกเทคนคการฝกอบรม
ดาเนนการฝกอบรม
วางแผนการฝกอบรม
การประเมนและการตดตามผลการฝกอบรม
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 141
การฝกอบรมในหลกสตร“การพฒนาผจดการงานสรางสของคกร”
ซงอยภายใตโครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอสนบสนนงานสรางเสรม
สขภาวะองคกรซงผ เขยนน�ามาเปนกรณตวอยางมกระบวนการฝกอบรม
ในแตละขนตอนดงน
1. การหาความตองการจำาเปนในการฝกอบรม (Needs Assessment)
การหาความตองการจ�าเปนในการฝกอบรมหมายถงการคนหาสภาวะ
ทปญหาเกยวกบงานหรอบคคลในองคกรซงสามารถแกไขไดดวยการฝกอบรม
เพอจะชวยใหองคกรด�าเนนงานไปสเปาหมายไดดกลาวไดวาการหาความจ�าเปน
ในการฝกอบรมนนองคกรจะตองมองเหนภาพชดเจนวาบคลากรในองคกรมความ
รความสามารถระดบใดมจดออนจดแขงทใดควรฝกอบรมอะไรใหแกบคลากร
ดงนนการฝกอบรมจะเกดประโยชนคมคาตอเมอไดฝกอบรมใหแกบคลากร
ทบกพรองในดานนนๆ ผลของการฝกอบรมจงจะท�าใหองคการเจรญเตบโตบรรล
เปาหมายอยางมประสทธภาพ
กรณตวอยางโครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอสนบสนนงานสราง
เสรมสขภาวะองคกรไดมการส�ารวจความตองการของกลมเปาหมายไดแก
ผ ท�างาน/ผ รบผดชอบงานหลกดานการสรางความสขในองคกร (Happy
Workplace)หรอผรบผดชอบงานหลกของโครงการทไดรบทนสนบสนนจาก
สสส.ในการขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะองคกรซงจากการส�ารวจพบวา
ผทขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะองคกรจ�านวนไมนอยพบอปสรรคใน
การท�างานทงกอนเรมปฏบตงานและระหวางปฏบตงานอนเนองมาจากการขาด
องคความรความเขาใจแนวคดพนฐานตลอดจนเทคนคและวธการทใชในการ
ขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะองคกรตลอดจนการขยายผลการด�าเนนงาน
ใหไดผลอยางยงยนเมอโครงการสามารถวเคราะหสาเหตและความตองการ
ในการด�าเนนงานสรางสของคกรใหสมฤทธผลแลวโครงการจงสามารถก�าหนด
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
142 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
วตถประสงคของการอบรมและกลมเปาหมายทชดเจนรวมทงสามารถส�ารวจ
ความตองการของผทจะเขารบการอบรมเพอจะทก�าหนดเนอหาของหลกสตรได
ตรงตามความตองการ
2.การก�าหนดวตถประสงคของการฝกอบรม(TrainingObjectives)
การก�าหนดวตถประสงคของการฝกอบรมใชความตองการจ�าเปนกรอบ
ในการพจารณาและเปนกรอบการก�าหนดวตถประสงคของการฝกอบรมซงโดย
ทวไปจะประกอบไปดวย4ประการไดแกเพอเพมพนความรและแนวคดใหมๆ
เพอเพมพนทกษะและประสบการณในการท�างานเพอปรบเปลยนพฤตกรรม
ใหเหมาะสมและเพอเปลยนเจตคตใหสอดคลองกบความตองการขององคกร
หลกสตร“การพฒนาผจดการงานสรางสของคกร”มวตถประสงค
คอ“พฒนาศกยภาพผเขารบการอบรมใหมความรความเขาใจและมความ
สามารถในการบรหารจดการโครงการ/กจกรรมการสรางความสขในองคกร
ของตนใหมประสทธภาพมากขนสามารถแกไขปญหาตางๆทเกดขนในการ
ขบเคลอนงานสรางสขในองคกรและสามารถยกระดบและขยายผลการด�าเนน
งานออกไปใหเกดผลกระทบตอสงคมมากขน”ซงเปนวตถประสงคทสอดคลอง
กบความตองการในการฝกอบรมดงทกลาวมาในหวขอ1ดงนนโครงการจง
สามารถออกแบบ/ก�าหนดหลกสตรการฝกอบรมใหสอดคลองกบวตถประสงค
ไดอยางมประสทธภาพ
3.การออกแบบ/ก�าหนดหลกสตรการฝกอบรม(ProgramContent)
การก�าหนดหลกสตรการฝกอบรมเปนหวใจของการฝกอบรมเพราะ
เนอหาของหลกสตรการฝกอบรมคอสาระความรตางๆทผเขารบการฝกอบรม
จะไดเรยนรและน�าไปใชในการปฏบตงานการก�าหนดเนอหาของหลกสตรคอ
การเตรยมโครงรางของหลกสตรซงหมายถงค�าบรรยายเกยวกบโครงสรางและ
ล�าดบขนตอนการเสนอเนอหาของโครงการฝกอบรมการก�าหนดเนอหาของสาระ
หลกสตรการฝกอบรมตองค�านงถงความตองการจ�าเปนของการฝกอบรมและควร
ยดถอแนวทางการออกแบบหรอการก�าหนดหลกสตรดงตอไปน
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 143
3.1 เนอหาจะตองสอดคลองตอบสนองวตถประสงคของการฝกอบรม
3.2เนอหาจะตองสอดคลองกบสภาพการท�างานจรงกอนก�าหนด
หลกสตรควรวเคราะหงานของกลมเปาหมายวางานนนมความจ�าเปนตองใชความ
รความสามารถดานใดบางอาทการเสรมสรางองคกรสขภาวะกจ�าเปนตองม
ความรในแนวคดHappyWorkplaceเครองมอทชวยสนบสนนการสรางองคกร
สขภาวะตางๆเปนตนผ ปฏบตงานจงสามารถปฏบตงานนนไดตามเกณฑ
มาตรฐาน
3.3เนอหานนจะตองมความถกตองและทนสมย
3.4การจดน�าเสนอเนอหาควรเรยงล�าดบจากงายไปหายาก
หลกสตร“การพฒนาผจดการงานสรางสของคกร”แบงการฝกอบรม
3ครงซงแตละครงจะใชเวลา3วนโดยเวนระยะการอบรมในแตละครงเพอให
ผเขารวมการอบรมไดน�าไปประยกตใชจรงแลวน�ากลบมาวเคราะหถอดบทเรยน
รวมกนซงหลกสตรไดแบงหวขอการอบรมทง3ครงโดยมเนอหาส�าคญดงน
การฝกอบรมหลกสตรผจดการงานสรางสของคกรครงท1มวตถประสงค
เพอตองการสรางบคลากรทมความรความเขาใจแนวคดเกยวกบการสรางสข
ในองคกรรวมทงเครองมอชวยตางๆในการสรางองคกรแหงความสขมทกษะ
ในการด�าเนนงานสรางสขในองคกรโดยมเนอหาส�าคญไดแกแนวคดการสราง
องคกรแหงความสขเครองมอชวยในการสรางองคกรแหงความสขการพฒนา
โครงการเชงรก/โครงการเชงยทธศาสตรแนวคดการตดตามประเมนผลโครงการ
การประเมนตนน�าและการพฒนาการเปลยนแปลงจากภายในการฝกอบรม
หลกสตรผจดการงานสรางสของคกรครงท2มวตถประสงคในการพฒนาผจดการ
งานสรางสของคกรใหมความสามารถทางวชาการในการสนบสนนการขบเคลอน
งานของภาคเครอขายซงมเนอหาของการอบรมทส�าคญคอการประเมนกลางน�า
และปลายน�าการพฒนากรอบการประเมนและตวชวดในการประเมนโครงการ
สรางเสรมสขภาวะองคกรการบรหารจดการโครงการแนวคดและเทคนควธ
ในการถอดบทเรยนและการพฒนาการเปลยนแปลงจากภายในส�าหรบการฝก
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
144 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
อบรมหลกสตรผจดการงานสรางสของคกรครงท3มวตถประสงคในการพฒนา
ผจดการงานสรางสของคกรใหมความรทางวชาการทจะชวยพฒนาการท�างาน
ของเครอขายอยางมประสทธภาพสามารถประเมนผลชวยในการพฒนางาน
อยางยงยนได โดยมเนอหาของการอบรมทส�าคญคอการจดการความร
การประเมนผลแบบเสรมพลงการสงเคราะหองคความรและการจดท�าเอกสาร
ชดองคความรการบรหารทมงานและการพฒนาการเปลยนแปลงจากภายใน
ซงเนอหาของการฝกอบรมทงสามครงเปนออกแบบเนอหาตามล�าดบขนตอน
วงจรของการด�าเนนโครงการตงแตเรมระหวางและระยะสนสดการด�าเนนงาน
4.การก�าหนดเทคนคการฝกอบรม(TrainingTechniques)
การฝกอบรมจะตองค�านงถงหลกการเรยนรของผเขารบการฝกอบรม
โดยจะตองพจารณาวาจะใชวธการและเทคนคใดในการฝกอบรมใหเหมาะสมกบ
เนอหาและผเขารบการอบรมเกดการเรยนรไดประโยชนเกดการเปลยนแปลง
พฤตกรรมตามวตถประสงคมากทสดโดยพจารณาจากหลกเกณฑการเลอกใช
เทคนควธการฝกอบรมซงมแนวทางดงน
4.1 วตถประสงคเชงพฤตกรรมการเลอกเทคนคการฝกอบรมจะตอง
พจารณาวาการฝกอบรมตองการใหผเขารบการอบรมมพฤตกรรมอยางไรมความ
รอะไรหรอท�าสงใดไดบางทงนเพราะวตถประสงคทตางกนอาจตองเลอกวธการ
ฝกอบรมทตางกนเชนการบรรยายอาจเหมาะสมกบการชวยใหผเขารบการอบรม
เกดความรใหมๆแตอาจไมเหมาะสมกบการเนอหาบางประเภททจ�าเปนตองม
การฝกทกษะดวย
4.2ภมหลงของผรบการฝกอบรมผเขารบการฝกอบรมทมภมหลง
แตกตางกนอาทอายเพศระดบการศกษาและประสบการณการท�างานจะมความ
ตองการและความสนใจแตกตางกนดงนนการเลอกเทคนคการฝกอบรมจะตอง
ค�านงถงปจจยเหลานดวย
4.3 การปฏบตงานจรงควรเลอกวธการฝกอบรมใหสอดคลองกบผเขารบ
การฝกอบรมไดฝกฝนทกษะทตรงกบการปฏบตงานจรงหรอน�าไปใชปฏบตงาน
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 145
จรงได เชนการใชเทคนคการจ�าลองสถานการณ เพอใหผ รบการฝกอบรม
มความคนเคยกบสถานการณทจะตองประสบในการท�างานจรงเปนตน
กรณตวอยางหลกสตร“การพฒนาผจดการงานสรางสของคกร”จะ
ก�าหนดรปแบบเทคนคการฝกอบรมไวดงน
1) จดการฝกอบรมในลกษณะworkshopโดยมทงการบรรยายให
ความรและฝกภาคปฏบต
2) สรางการเรยนรจากประสบการณโดยใชเนอหาจรงของการปฏบต
งานในพนท/ในองคกรมาเปนกรณศกษา
3) สรางการเรยนรจากการปฏบตงานจรงในลกษณะonthejob
trainingทมการท�างานเปนทมโดยมการออกแบบใหมการน�าความรไปใชจรง
ในงานและมการตดตามประเมนผล
4) การเปนพเลยงใหกบผเขารบการฝกอบรมในการน�าความรไปใช
5) การเนนการฝกปฏบตเป นทมเปนกล มย อย โดยมวทยากร
กระบวนการชวยในการอ�านวยกระบวนการเรยนรจดประกายความคดใหกบ
ผเขารวม
6) ฝกการน�าเสนอผลงานในกลมยอยและทประชมกลมใหญ
7) ฝกการตงขอสงเกตสะทอนผลการปฏบตของตนเองและผอน
8) กจกรรมสานเสวนา
9) กจกรรมกลมสมพนธและนนทนาการเพอสรางความสมพนธโดย
มการเลอกกจกรรมทสมพนธกบเนอหาและมการใหผเขารวมไดสะทอนผลเรยน
รรวมกนเพอสรางการเปลยนแปลงจากภายใน
5.การวางแผนการฝกอบรม
การวางแผนการฝกอบรมเปนการก�าหนดสงทจะตองกระท�าเพอใหการ
ฝกอบรมส�าเรจเปนการคาดการณลวงหนากอนการฝกอบรมและก�าหนดแนวทาง
แกไขถาสถานการณเปลยนแปลงไป
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
146 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
กรณตวอยางหลกสตร“การพฒนาผจดการงานสรางสของคกร”มการวางแผน
การฝกอบรมไวส�าหรบเปนแนวทางการปฏบตเปน3ระยะคอ
5.1 การเตรยมการกอนการฝกอบรมในขนตอนนโครงการจะจด
กจกรรมตางๆกอนถงการฝกอบรมเชนการก�าหนดเนอหาการก�าหนดทม
บคลากรวทยากรการจดเตรยมเอกสารการคดเลอกผเขารบการอบรมฯลฯ
5.2การด�าเนนการระหวางการฝกอบรมในขนตอนนโครงการจะ
ก�าหนดไววาระหวางการฝกอบรมจะตองท�าอะไรบางจะมการจดเตรยมอปกรณ
เครองอ�านวยความสะดวกในการฝกอบรมการจดสถานทบรรยากาศภายในหอง
อบรมใหสอดคลองกบลกษณะกจกรรมทจะจดขนอยางไรนอกจากนโครงการจะ
การแบงบทบาทหนาทใหชดเจนอาทผรบลงทะเบยนพธกรวทยากรผประสาน
วทยากรวทยากรกลมยอยผจดบนทกผประสานงานผเขารบการอบรมผรบผดชอบ
การประเมนผลชางภาพเปนตน
5.3 การด�าเนนการหลงการฝกอบรมในขนตอนนโครงการจะก�าหนด
แผนไววาเมอเสรจสนการฝกอบรมแลวจะตองท�าอะไรบางอาทการตดตามและ
ประเมนผลการฝกอบรมการรวบรวมวเคราะหขอมลจากการประเมนผลตลอดจน
การตดตามผลตอเนองวาผเขาอบรมสามารถน�าความรทไดจากากรอบรมไป
ประยกตใชในการขบเคลอนงานไดมากนอยเพยงไรซงผลทไดจะน�าไปสการ
ปรบปรงหลกสตรการอบรมตอไปในอนาคต
6.การด�าเนนการฝกอบรม
ขนตอนนเปนขนตอนการฝกอบรมจรงตามขอบขายเนอหาและเทคนค
การฝกอบรมทก�าหนดไวซงเปนการปฏบตสงตางๆตามแผนการด�าเนนการ
ฝกอบรมการด�าเนนการในขนตอนนจะเปนการอ�านวยความสะดวกใหกบผเขา
รบการอบรมวทยากรและบคลากรสนบสนนการฝกอบรมในเรองของทพก
ยานพาหนะอาหารเครองดมเอกสารประกอบการฝกอบรมอปกรณและสอท
จ�าเปนตองใชในการฝกอบรมรวมทงการดแลผเขารบการอบรมและการแกปญหา
ตางๆ ทอาจเกดขนในระหวางการฝกอบรมซงการด�าเนนการฝกอบรมจะบรรล
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 147
วตถประสงคหรอไมขนอยกบบคคลทเกยวของกบการฝกอบรมดงกรณตวอยาง
ของ“หลกสตรอบรมผจดการงานสรางสของคกร”จะก�าหนดบคคลทเกยวของ
กบการฝกอบรมไวดงน
6.1บคลากรผรบผดชอบการฝกอบรมเนองจากการฝกอบรมตาม
ขนตอนตางๆจะตองอาศยบคลากรทมความรและมประสบการณในเรองนนๆ
มาชวยด�าเนนการดงนนโครงการจะแบงงานและมอบหมายบคคลากรของ
โครงการเขามาท�าหนาทรบผดชอบดแลงานในฝายตางๆโดยบางหนาทเชน
อาคารสถานทจะเปนการประสานงานกบบคลากรของสถานทจดประชม
เพอใหการฝกอบรมส�าเรจลงดวยดและบรรลตามวตถประสงคก�าหนดไว
โดยบคลากรทปฏบตงานจะตองมความรอบคอบรจกการจดการการตดสนใจ
แกไขปญหาเฉพาะหนาโดยมหวหนาโครงการดแลการฝกอบรมทงหมดในภาพรวม
6.2วทยากรและวทยากรกระบวนการเปนกลมบคคลทส�าคญทจะท�าให
การฝกอบรมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตส�าเรจตามวตถประสงคโดยทโครงการ
จะคดเลอกวทยากรและวทยากรกระบวนการทมความรความเชยวชาญในแตละ
หวขอของการอบรมตลอดจนมทกษะในการอ�านวยความสะดวกในกระบวนการ
เรยนรและตอบสนองกบวตถประสงคของหลกสตร
7.การประเมนและตดตามผลการฝกอบรม
การฝกอบรมควรจะมการประเมนเพอใหทราบถงระดบของการพฒนา
ผเขารบการฝกอบรมวาเปนไปตามวตถประสงคทก�าหนดไวหรอไมซงแบบจ�าลอง
ในการประเมนผลการฝกอบรมทนยมกนคอนขางมากไดแกแบบจ�าลองของ
DonaldL.Kirkpatrick(1975)ดงแสดงตารางท5
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
148 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ตารางท5 การประเมนผลการฝกอบรม(DonaldKirkpatrick’s4Levelsof
EvaluatingTraining)
ระดบการประเมน ค�าอธบาย ขอคดเหน
ระดบ1 การ การตอบสนองของผเรยนทมตอ เปนวธการประเมนทใชกนอยาง
ตอบสนองการฝกอบรมชอบหลกสตรท แพรหลายและตนทนต�าในการ
(Reaction)เรยนหรอไม จดการ
ระดบ2 การเรยนร ผเรยนไดเรยนรในสงทเปน การเรยนรสามารถวดผลไดจาก
(Learning)วตถประสงคของการฝกอบรม แบบทดสอบกอนและหลงเรยน
หรอไม
ระดบ3 พฤตกรรมการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรม เปนการประเมนทยาก
(Behavior)ในการท�างานผเรยนไดประยกตแบบสอบถามตดตามผลหลง
หรอน�าสงทไดเรยนมาใชในการ การฝกอบรมหรอการสมภาษณ
ท�างานหรอไม ถกน�ามาใชในการประเมน
ระดบ4 ผลลพธ เชอมโยงการฝกอบรมไปสเปาหมาย โดยทวไปแลวการประเมนใน
(Results) ของการท�างาน ระดบนจะประยกตใชกบการ
ฝกอบรมทเขาไปชวยแกปญหา
ในการด�าเนนงานอนเนองมาจาก
การขาดความรหรอทกษะ
DonaldL.Kirkpatrickไดเสนอรปแบบการประเมนการฝกอบรมไว
4ล�าดบขนไดแกการตอบสนองการเรยนรการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรมและ
ผลลพธสเปาหมายในแตละระดบของการประเมนผลจะมทงขอดและขอจ�ากด
ในตวเองอยดงนนจงเปนสงส�าคญมากทจะตองวางแผนการประเมนผลในขณะ
ทวางแผนการฝกอบรมไปดวยกน
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 149
7.1การประเมนปฏกรยาตอบสนอง(ReactionEvaluation)
การประเมนขนนมวตถประสงคใหรวาผทเขามารบการฝกอบรมมความ
รสกอยางไรจากการฝกอบรมพอใจหรอไมตอสงทไดรบจากการฝกอบรมเชน
หลกสตรเนอหาสาระวทยากรเอกสารสถานทโสตทศนปกรณระยะเวลาฯลฯ
ซงการอบรมโดยทวไปมกท�าในขนตอนนกนมากการประเมนปฏกรยาตอบสนอง
นนตองการใหไดรบขอมลทเปนปฏกรยาตอบสนองของผเขารบการฝกอบรมทม
ความหมายและความเปนจรงขอมลเหลานจะเปนตวบงชประสทธผลของการฝก
อบรมเปนอนดบแรกซงKirkpatrickกลาววามอยบอยครงทผบรหารตดสนใจ
ใหยตโครงการฝกอบรมโดยอาศยขอมลทไดจากการประเมนปฏกรยาตอบสนอง
เปนพนฐานการตดสนใจ
7.2การประเมนการเรยนร(LearningEvaluation)
การประเมนผลในขนนมวตถประสงคทจะใหรวาผเขารบการฝกอบรม
ไดรบความร เกดความเขาใจและทกษะอะไรบางและมเจตคตอะไรบาง
ทเปลยนแปลงไปจากเดมทงนเพราะความรทกษะเจตคตลวนเปนองคประกอบ
พนฐานส�าคญทจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการประเมนของผเขารบ
การอบรมในโอกาสตอไปซงKirkpatrickไดใหขอเสนอแนะส�าหรบการประเมน
การเรยนรไวดงน
7.2.1 ตองวดความรทกษะและเจตคตของผเขารบการฝกอบรม
ทงกอนและหลงการฝกอบรม
7.2.2 วเคราะหทงคะแนนรายขอและคะแนนรวมโดยเปรยบเทยบ
ระหวางกอนและหลงการฝกอบรม
7.2.3ถาเปนไปไดควรใชการเปรยบเทยบคะแนนความรทกษะเจตคต
ระหวางกลมผทไมไดรบการฝกอบรมและกลมของผเขารบการฝกอบรมวา
แตกตางกนหรอไมอยางไร
ส�าหรบวธการประเมนการเรยนรสามารถใชทงการใชแบบทดสอบกอน
หลงการฝกอบรมและการสมภาษณหรอสงเกตทงกอนและหลงการฝกอบรม
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
150 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
7.3การประเมนพฤตกรรม(BehaviorEvaluation)
การประเมนผลในขนนมวตถประสงคเพอตรวจสอบวาผเขารบการฝก
อบรมไดมการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท�างานในทศทางทพงประสงคหรอไม
การประเมนผลในขนนนบวายากและใชเวลามากกวาการประเมนผลในสองขนแรก
เพราะจะตองตดตามประเมนผลในสถานทท�างานจรงๆของผเขารบการฝกอบรม
ซงKirkpatrickไดเสนอแนะวา
7.3.1ผประเมนควรวดพฤตกรรมการท�างานของผเขารบการฝกอบรม
ทงกอนและหลงการฝกอบรม
7.3.2การประเมนผลหลงการฝกอบรมนนควรจะมระยะเวลาหางจาก
การฝกอบรมพอสมควรเพอใหแนใจวาการเปลยนแปลงพฤตกรรมการท�างานได
เกดขนจรงๆเชนประเมนทก3เดอนเปนตน
7.3.3ควรจะไดเกบขอมลจากหลายๆแหงเชนจากหวหนางานเพอน
รวมงานและจากกลมผทผานการอบรมดวยกน
เครองมอประเมนประเมนพฤตกรรมแบบนทคนเคยและนยมใชกนแพรหลาย
ไดแกการประเมนความถของพฤตกรรม(LikertScale)ลกษณะการประเมน
แบบนมการก�าหนดสงทตองการประเมนซงไดแกพฤตกรรมทแสดงสมรรถนะ
ทพงประสงคตวอยางเชนสมรรถนะการมงผลสมฤทธซงขนแรกของการสราง
แบบประเมนคอการก�าหนดพฤตกรรมทตองการประเมนแลวน�าพฤตกรรม
ทตองการนนมาเขยนเปนมาตรประเมนดงแสดงในตวอยางแบบประเมน
พฤตกรรมทเปลยนแปลง
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 151
ตารางท6แบบประเมนพฤตกรรมทเปลยนแปลง
รายการพฤตกรรมในการท�างาน ระดบพฤตกรรมในการท�างาน
นอยมากนอย ปานกลางมากมากทสด
1.แสดงความพยายามท�างานในหนาท
ใหดและถกตอง
2.มความมานะอดทนขยนหมนเพยร
ในการท�างานและตรงตอเวลา
3.มความรบผดชอบในงานสามารถ
สงมอบงานไดตามเวลาทก�าหนด
4.แสดงความเหนเชงปรบปรงพฒนา
5.แสดงออกวาตองการท�างานใหดยงขน
นอกจากตวอยางขางตนแลวกรณตวอยางโครงการพฒนากลไกทาง
วชาการเพอสนบสนนงานสรางเสรมสขภาวะองคกรไดมการประเมนพฤตกรรม
โดยใหมการจดท�ารายงานผลภาคปฏบตการน�าความรจากการอบรมไปใช/
ประยกตใชในองคกรภายหลงจากการฝกอบรมซงเปนการวดพฤตกรรมวาผเขา
รบการอบรมสามารถน�าความรไปใชในการขบเคลอนงานไดมากนอยเพยงไรโดย
มการตดตามผลการด�าเนนงานและตรวจสอบคณภาพงานและใหมการน�าเสนอ
ผลงานในการฝกอบรมครงตอไป
7.4การประเมนผลลพธทเกดตอองคกร(ResultsEvaluation)
การประเมนผลในขนนมวตถประสงคทจะใหรวาการฝกอบรมไดกอให
เกดผลดตอหนวยงานอยางไรบางซงKirkpatrickใหขอเสนอแนะในการประเมน
ขอมลนไววา
7.4.1ควรวดสภาพหรอเงอนไขตางๆกอนการฝกอบรมไวแลวน�าไป
เปรยบเทยบกบสภาพทเกดขนภายหลงการฝกอบรมโดยใชขอมลทสงเกตไดหรอ
วดได
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
152 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
7.4.2พยายามหาทางควบคมตวแปรอนๆซงคาดวานาจะมอทธพลตอ
การเปลยนแปลงในผลทตองการใหเกดขนกบหนวยงานเชนการใชกลมควบคม
หรอกลมทดลอง
วธการประเมนผลลพธทเกดตอองคกรสามารถวดจากขอมลสงทปฏบต
อยแลวในองคกรเชนรายงานผลผลตการประกนคณภาพอตราการลาออกหรอ
ใชวธการสมภาษณหรอสงเกต
กรณตวอยางโครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอสนบสนนงาน
สรางเสรมสขภาวะองคกรมการประเมนผลลพธทเกดตอองคกรผานการเยยม
ส�ารวจองคกรของผไดรบการอบรมเพอประเมนผลของการน�าความรไปใชในการ
ขบเคลอนงานทเกดขนตอองคกรซงเปนการตดตามผลการด�าเนนงานในระยะ
เวลาประมาณ3-6เดอนอกทงมการจดการจดเวทถอดบทเรยนถงประโยชน
ทไดรบการน�าความรไปใชในองคกรตลอดจนการเปลยนแปลงทเกดขนในองคกร
ปจจยเงอนไขและขอเสนอแนะ ในการออกแบบฝกอบรมในการ
ดำาเนนงานสรางเสรมสขภาวะองคกร
การออกแบบการฝกอบรมในการด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะใน
องคกรทดนนจ�าเปนตองมฐานความรของการฝกอบรมและกระบวนการจดฝก
อบรมจะตองเปนกระบวนการทด�าเนนการอยางเปนระบบสอดคลองกบ
เปาประสงคของโครงการทชดเจนซงปจจยเงอนไขทสงผลตอการฝกอบรมในการ
ด�าเนนงานสรางสของคกรและขอเสนอแนะทเกยวของทส�าคญๆมดงตอไปน
ปจจยเงอนไขดานหลกสตรการฝกอบรมการวางแผนการจดท�าหลกสตร
ทสอดคลองกบนโยบาย/ยทธศาสตรดานด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกร
ตลอดจนมการส�ารวจความตองการและความจ�าเปนในการฝกอบรมการด�าเนน
การฝกอบรมประเมนผลและปรบปรงหลกสตรอยางตอเนองสม�าเสมอเปนสง
ส�าคญตอความส�าเรจของการฝกอบรมดงนนจงมขอเสนอวาการออกแบบเนอหา
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 153
และรปแบบในการฝกอบรมในการขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกร
ควรมการศกษาคนควาและวเคราะหหลกสตรเพอออกแบบหลกสตรใหเหมาะสม
และควรมการส�ารวจหาความตองการความจ�าเปนในการฝกอบรมมการวางแผน
และด�าเนนการฝกอบรมตามแผนทจดท�าไว โดยการจดกจกรรมควรเนน
กระบวนการเรยนรและมการประเมนหลกสตรเพอน�าขอมลทไดเปนแนวทาง
ในการพฒนาหลกสตร
ปจจยเงอนไขดานผเขารบการฝกอบรมการคดเลอกผเขารบการฝก
อบรมทมคณสมบตเหมาะสมกบหลกสตรการฝกอบรมเปนสงส�าคญมากดงนน
จงมขอเสนอวาการออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะ
ในองคกรจะตองมกระบวนการคดเลอกผเขารบการฝกอบรมทเหมาะสมกบ
หลกสตรนนๆตลอดจนควรมการประเมนผลบคลากรทผานการฝกอบรมตาม
เปาหมายทก�าหนดไวนอกจากนโครงการควรสรางระบบตดตามผลความรท
ไดรบจากการฝกอบรมทถกน�าไปใชประโยชนในการปฏบตงานและวดระดบ
ความพงพอใจของผเขารวมการอบรมในการน�าความรไปใชใหเกดประโยชน
ในการปฏบตงานซงจะเปนขอสะทอนใหเหนถงหลกสตรทอบรมเปนสงทตองการ
แทจรงหรอไม
ปจจยเงอนไขดานวทยากรและวทยากรกระบวนการตองมความร
คณวฒและประสบการณตรงตามหลกสตรทอบรมมความสามารถในการ
ถายทอดความรตลอดจนมความสามารถในการน�ากระบวนการในการท�ากจกรรม
กลมไดจงมขอเสนอวาการออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนงานสราง
เสรมสขภาวะในองคกรควรมการการคดเลอกวทยากรทมความรคณวฒและ
ประสบการณตรงตามหลกสตรทอบรมตลอดจนมประเมนผลและสอสารผลการ
ประเมนตอวทยากรและวทยากรกระบวนการเพอการพฒนาปรบปรง
ปจจยเงอนไขดานการสนบสนนการฝกอบรมความเหมาะสมของ
ปจจยตางๆทเออตอการเรยนรและสงอ�านวยความสะดวกตางๆส�าหรบผเขา
รบการอบรมเปนสงส�าคญตอความส�าเรจดงนนจงมขอเสนอในการออกแบบการ
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
154 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
ฝกอบรมในการขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะในองคกรวาจะตองค�านงถง
ปจจยสนบสนนตางๆทเกยวของใหครอบคลมเชนการจดบนทกเพอน�ามา
สงเคราะหองคความรตอเนองการจดบรรยากาศสถานทอบรมอปกรณสอการสอน
ระยะเวลาในการอบรม
ปจจยเงอนไขดานการบรหารจดการโครงการฝกอบรมขนตอนและกลไก
ในการก�ากบตดตามในการจดโครงการฝกอบรมใหมประสทธภาพประกอบดวย
หลายขนตอนตงแตการวางแผนการก�าหนดผรบผดชอบการประสานงานและ
การคดเลอกวทยากรการบรหารปจจยเกอหนนตางๆในการฝกอบรมการ
ประเมนผลและประเมนความพงพอใจของผทเกยวของตอการจดฝกอบรมจงม
ขอเสนอตอการออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนงานสรางเสรมสขภาวะใน
องคกรถงการเตรยมการทดครอบคลมในทกขนตอนและมระบบการตดตาม
ควบคมใหเปนไปตามแผนงานมการประเมนผลและใชผลการประเมนมาพฒนา
ปรบปรงไดอยางทนสถานการณ
บทสรป
การด�าเนนงานสรางสของคกรใหสมฤทธผลนนไมสามารถท�างาน
ตามความคนชนไดแตจะตองอาศยความรน�าทางดงนนเพอบรรลวตถประสงค
ดงกลาวการฝกอบรมจงเปนเครองมอหนงทถกเลอกใชในการขบเคลอนงานสราง
สของคกรเพราะเปาหมายของการฝกอบรมกคอการพฒนาบคลากรใหม
ประสทธภาพตามวตถประสงคของการฝกอบรมนนเองซงเมอบคลากรผานการ
ฝกอบรมแลวบคคลเหลานจะเปนกลไกทส�าคญในการขบเคลอนงานสรางสข
องคกรท�าใหเกดกระบวนการพฒนาคนในองคกรอยางมเปาหมายสอดคลองกบ
วสยทศนขององคกรและเพอท�าใหคนในองคกรมความสขมความพรอมตอการ
เปลยนแปลงชวยกนน�าพาองคกรและสงคมไปสการเตบโตอยางยงยน
ศรล ขนวทยา, ลลตา มาไพศาลทรพย
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 155
การออกแบบการฝกอบรมในการด�าเนนงานสรางเสรมสขภาวะใน
องคกรทดนนจ�าเปนตองมการส�ารวจพนฐานความรและความตองการจ�าเปน
ของการฝกอบรมและกระบวนการจดฝกอบรมตองเปนกระบวนการทด�าเนนการ
อยางเปนระบบสอดคลองกบเปาประสงคของโครงการและตอบสนองกบ
ยทธศาสตรองคกรและความตองการของผเขารวมการฝกอบรมสามารถชวยแกไข
ปญหาอปสรรคขอขดของของการด�าเนนงานสรางสขไดจรงมการก�าหนด
วตถประสงคของการอบรมทชดเจนและก�าหนดรปแบบวธการฝกอบรมท
สอดคลองกบวตถประสงคมการประเมนกอนการฝกอบรมระหวางการฝกอบรม
และหลงการฝกอบรมมการเตรยมการทดมการก�าหนดระยะเวลาการฝกอบรม
ลวงหนาอยางชดเจนตลอดจนไดรบการสนบสนนดานทรพยากรและการบรหาร
จดการทพอเพยง
หากมการออกแบบการฝกอบรมทดจะสงผลตอเนองไปสประโยชน
ทไดอนจะท�าใหบคลากรมการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางเปนระบบมความร
ทกษะและเจตคตทจ�าเปนส�าหรบการปฏบตงานใหบงเกดประสทธภาพสงเสรม
ความสามารถในการปฏบตงานในหนาทรบผดชอบตลอดจนเพมพนความรและ
ทกษะเกยวกบการแกปญหาการวนจฉยตดสนใจการวางแผนด�าเนนงานฯลฯ
การฝกอบรมจงนบไดวากจกรรมการฝกอบรมเปนกจกรรมทจ�าเปนและตอง
ด�าเนนการอยางตอเนองเพอพฒนาบคลากรในองคกรทขบเคลอนงานสราง
เสรมสขภาวะในองคกรใหไดเพมพนความรและทกษะทจ�าเปนอยเสมอ
การออกแบบการฝกอบรมในการขบเคลอนองคกรสขภาวะ
156 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
บรรณานกรม
คณวฒคนฉลาด.(2540).การพฒนาองคการ.ชลบร:ภาควชาบรหารการศกษา
คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยบรพา.
รงสรรคประเสรฐศร.(2540).ความส�าคญและประโยชนของการพฒนาบคคล.
ในเอกสารการสอนชดวชาองคการและการจดการงานบคคลหนวยท9–
15:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
สนานจตรสคนธทรพย.(2544).แนวคดและรปแบบการบรหารจดการของ
สถานศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน:ประสบการณสทฤษฎในรายงาน
การประชมสรางความรความเขาใจ:การปฏรปการเรยนรเพอพฒนา
คณภาพผเรยนทงโรงเรยน.กรงเทพฯ:พมพด.
สทธพรนยมศรสมศกด.(2541).SemenarinEducationAdminstration
ภาควชาบรหารการศกษาคณะศกษาศาสตร.ชลบร:มหาวทยาลยบรพา.
ศศกาญจนทวสวรรณ.(2545).รปแบบและวธการฝกอบรมการศกษานอก
ระบบในประมวลสาระชดวชาการศกษานอกระบบหนวยท7–10:
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
Kirkpatrick,D.L.(1975).TechniquesforEvaluatingTrainingProgram.
InD.L.Kirkpatrick(ed.).Evaluatingtrainingprograms.Alexan-
dria,VA:ASTD.
อธวฒนเจยววรรธนกลและคณะ(2556).โครงการพฒนากลไกทางวชาการเพอ
สนบสนนงานสรางเสรมสขภาวะองคกร.สถาบนแหงชาตเพอการพฒนา
เดกและครอบครวมหาวทยาลยมหดลและส�านกสนบสนนสขภาวะองคกร
ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.).
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 157
ดชนคำาหลก
ก
การจดการทวทงองคกร14
การถายทอดความร75,81-82,128,133,153
การบรหารจดการเครอขาย127-128
การฝกอบรม7,93,123,136-155
การพฒนาเครอขาย116,121-122,129
การพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ18
เกณฑองคกรสขภาวะตนแบบ3,33-34,36-39
กรณตวอยาง 3,10,26-29,33-34,44,47,52-53,125,138,141,
145-147,151-152
ค
ความรทชดแจง82-83
ความรทฝงลก83
ความยงยน30,35,37-38,108,128
ความสข8ประการ3,33,43,63-64
คมอการปฏบตงานองคกรสขภาวะ68,70,73
เครอขายองคกรสขภาวะ26,34,43,107,125,127,133
เครองมอวดความสข5-6
ท
ทฤษฎการบรหารการเปลยนแปลง44,50
ดชนคำาหลก
158 | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
น
นโยบายสรางสของคกร42,44,47-49,52-54,56,65-66
นโยบายสาธารณะ44-46,67
นวตกรรม30-31,105,124,137
ป
ประมดความสข8ประการ63-67
ผ
ผจดการงานสรางสของคกร55,65,139,141-147
ภ
ภาคเครอขาย26,34,37-38,43,46,97-98,100,102,125-126,129-132,
137-138,143
ย
ยทธศาสตรสามเหลยมเขยอนภเขา44-45
ว
วฒนธรรมองคกร10,14,35-36,94,135
วธปฏบตทเปนเลศ11-12
วงจรความร81
ดชนคำาหลก
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน | 159
ส
สภาอตสาหกรรม26,65,97,100,118,125-126,128-132
สถานประกอบการ30,33,125,131-133
ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ26,31,34,41-42,56,67,
108,137
อ
องคกรน�ารอง98-99,101-102
องคกรตนแบบ2,3,7-11,22,25-26,33-34,37-38,40,96,99-102,
131-132,135
องคกรแหงความสข28,30,33,42-44,47-49,53-56,58,63-69,94,99,
125-133,135,143
องคกรสขภาวะ1-10,26-27,32-41,43,64,66,68-69,70-71,76,83,
94-95,97,99,103-104,107-109,124-130,132-133,135-137,143
องคกรทเปนเลศ13-14,23-25
x | สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 5: งานสรางสรรคของทมสรางสข
สรรสาระองคกรแหงความสข เลม 3: แนวคดและเครองมอการขบเคลอนงาน
33
top related