“podrška uvođenju nacionalnog programa za rano otkrivanje...

EVROPSKAUNIJA

Konferencija za predstavljanje projekta

“Podrška uvođenju nacionalnog programa za rano otkrivanje raka u Srbiji”

26. septembar 2011

Hotel „ Hyatt Regency”, Beograd

Ministarstvo zdravlja

Republike Srbije

Rano otkrivanje rakadebelog creva u Srbiji

Zoran Krivokapić, FRCS

Prva hirurška klinika

Klinički Centar Srbije

Broj novih slučajeva malignih tumora u svetu

Males No. of new cases Females No.of new cases

Lung 965 241 Breast 1 151 298

Prostate 679 023 Cervix uteri 493 243

Stomach 603 419 Colon/rectum 472 687

Colon/rectum550 465 Lung 386 891

Liver 442 119 Stomach 330 518

Oesophagus 315 394 Ovary 204 499

Bladder 273 858 Corpus uteri 198 783

Oral cavity 175 916 Liver 184 043

N-H lymph. 175 123 Oesophagus 146 723

Leukaemia 171 037 Leukaemia 129 485

Rect. Cancer Springer 2005

Kolorektalni karcinom CRC

Na trećem mestu po učestalosti malignih tumora (iza karcinoma pluća i dojke)

944.000 novih slučajeva u svetu, 492.000 umrlih

376.400 novih slučajeva u Evropi, 203.700 umrlih u 2004

Globocan 2002

National Cancer Institute

Incidenca CRC u SAD u 2008 godini

108,070 kolon

40,740 rektum

49,960 smrtnih slučajeva

Rasprostranjenost karcinomadebelog creva u svetu

10 najviših i 10 najnižih incidenci CRC-a na 100 000 stanovnika

Havaji, (SAD) 53.5m

Novi Zeland, (ne Maori) 51.3m

Japan, (Hiroshima) 51.0m

Francuska, (Haut Rhin) 49.9m

Italija, (Trst) 49.4m

Francuska, (Bas-Rhin) 49.2m

Canada, (Yukon) 49.0m

Detroit, (SAD) crnc 48.3m

Češka Republika 48.2m

Los Anđeles,(SAD) crnci 47.9m

Thailand 7.2m

Kuwait, (ne Kuvajćani) 4.5ž

Indija, (Trivandurum) 5.4ž

Indija, (Trivandurum) 3.3ž

Indija,(Barshi) 3.3m

Alžir 3.1m

Indija, Karunagapally 3.1m

Alžir 2.9ž

Mali 2.1ž

Indija, (Barshi) 1.5ž

Kolorektalni karcinom (KRK)

U strukturi obolelih 91% bolesnika je starije od 50 godina

Svaka osoba starija od 50 godina nosi 4,8% rizika da će do 74 god imati KRK, odnosno 2,3% rizika da će umreti zbog KRK

Do 2020. broj novoobolelih će se povećati sa 11 na 16 mil.

Danas u svetu živi oko 24,6 mil osoba kojima je u proteklih 5 god. otkriven KRK i kod kojih je tretman u toku

Preživljavanje u odnosu na stadijum KRK-a

Kolorektalni karcinom u Srbiji

2003-2006.Multicentrična anketa

Prof. dr Z. Krivokapić i saradnici

Sprovedena u organizaciji

Društva koloproktologa Jugoslavije

Broj operisanih u Srbiji 2003-2008

• 55 javnih zdravstvenih centara

• 3 privatna zdravstvena centra

# OPERISANIH

0

1000

2000

3000

4000

5000

20032004

2005

2006

2007

2008

# O

PE

RIS

AN

IH O

D C

RC

GODINA

2003 2004 2005 2006 2007 2008

# OPERISANIH 3455 3620 3755 3884 4051 4391

TREND BROJA OPERISANIH OD CRC U PERIODU 2003-2008 GODINE U SRBIJI

# OPERISANIH

# ELEKTIVNIH OP

2000

2500

3000

3500

200320042005

20062007

2008

BR

OJ

EL

EK

TIV

NIH

OP

ER

AC

IJA

OD

CR

C

GODINA2003 2004 2005 2006 2007 2008

# ELEKTIVNIH OP 2631 2665 2869 2994 3051 3106

TREND BROJA ELEKTIVNIH OPERACIJA OD CRC U PERIODU 2003-2008 GODINE U SRBIJI

# ELEKTIVNIH OP

# HITNIH OP

0

200

400

600

800

1000

1200

20032004

2005

2006

2007

2008

BR

OJ

HIT

NIH

OP

ER

AC

IJA

OD

CR

C

GODINA

2003 2004 2005 2006 2007 2008

# HITNIH OP 820 199 865 911 940 1067

TREND BROJA HITNIH OPERACIJA OD CRC U PERIODU 2003-2008 GODINE U SRBIJI

# HITNIH OP

2009. GodinaOformjena elektronska baza podataka

Raspodela KRK po lokalizacijiUkupno 4382

2010. godina

RektumRektosigmoidni prelaz

SigmaDescendens

Lijenalna fleksuraTransverzum

Hepatična fleksuraAcsendens

CekumDupla lokalizacija

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

1

1621

410

827

196171

194 162

294

402

105

Rektum

Rektosigmoidni prelaz

Sigma

Descendens

Lijenalna fleksura

Transverzum

Hepatična fleksura

Acsendens

Cekum

Dupla lokalizacija

3429, 78%

953, 22%

Elektivne

Hitne

Odnos elektivnih i hitnih procedura

2010. godina

Raspodela elektivnih procedura prema lokalizaciji

2010. godina

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1

1411

266

541

152115

153 131

244

330

86

Rektum

Rektosigmoidni prelaz

Sigma

Descendens

Lijenalna fleksura

Transverzum

Hepatična fleksura

Acsendens

Cekum

Dupla lokalizacija

Raspodela hitnih procedura prema lokalizaciji

2010. godina

0

50

100

150

200

250

300

1

210

144

286

4456

4131

50

72

19

Rektum

Rektosigmoidni prelaz

Sigma

Descendens

Lijenalna fleksura

Transverzum

Hepatična fleksura

Acsendens

Cekum

Dupla lokalizacija

3330, 76%

434, 10%

618, 14%

Radikalne operacije

Radikalne op. uz resekciju drugog org.

Palijativne operacije

2010. godina

Ukupno 4382

Značajna razlika između velikih centara i ostalih delova Srbije u broju bolesnika i načinu tretmana

Veliki broj urgentnih operacija

Veliki broj slučajeva sa uznapredovalim karcinomom

Loša medicinska dokumentacija

Nema jedinstvene nomenklature operativnih procedura

Neadekvatan preoperativni “staging” u većini centara

Kolorektalni karcinom u Srbiji

Zaključak studije

Skrining

je rano otkrivanje polipa ili karcinoma debelog creva u

asimptomatskoj fazi

Definicije skrininga

Izvor Definicija

US Comission on Chronic Illness (1957) Skrining je pozitivna identifikacija bolesti ili defekta primenom testova, ispitivanja ili drugih procedura, koje se mogu brzo primeniti. Ovi testovi razdvajaju one osobe koje nemaju simptome/manifestaciju bolesti, a bolesne su, od zdravih

McKeown (1968) Skrining je medicinsko ispitivanje koje neproističe iz zahteva pacijenta da se pregleda zbog nekog simptoma ili tegobe

NSC- Second Report (2000) Skrining je javni zdravstveni servis u kom se pripadnicima definisane populacije, koji sebe ne doživljavaju kao pripadnike rizične grupe ili već obolele postavlja pitanje ili nudi test da bi se identifikovali oni pojedinci kojima će se verovatnije pomoći nego nauditi testom ili drugim tretmanom a u cilju smanjenja rizika od bolesti ili komplikacija iste.

KRK je važan javni zdravstveni problem

Bolest bi trebalo da bude otkrivena u prekliničkoj fazi

Tretman bolesti otkrivene pre pojave kliničkih simptoma nudi veći benefit

Zašto je skrining važan?

Republička stručna komisija za prevenciju, rano otkrivanje i lečenje karcinoma debelog creva

Zoran Krivokapić- predsednik

Ivan Jovanović- podpredsednik

Branimir Gudurić

Dragana Nalić

Liljana Miljački

Snežana Živković-Perišić

Đorđe Stojiljković

Mirjana Krčevinac

Aleksandar Nagorni

Ilija Tripković

Snežana Pantić-Aksentijević

Nada Sremčević

Biljana Kukić

Izvršioci nacionalnog programa u ranom otkrivanju KRK

DOM ZDRAVLJA

Izabrani lekari, medicinske sestre i tehničari

DOM ZDRAVLJALekari i tehničari preventivnog

centra,

Sekundarni i tercijerni nivo zdravstvene

zaštite

Institut za javno zdravlje

M.Z

Mobilizacija stanovništva, informisanje o preporukama za skrining, testiranje i analiza

testova

Selekcija pacijenata, pozivi na testiranje, analiza rezultata testova

Kolonoskopije i hirurški tretman

Organizuje i koordinira antivnosti

u sprovođenju programa

Redosled postupaka u skriningu

Identifikacija

populacije

• Birački spiskovi : 50-69 godina starosti

Motivacija

• Javni pozivi (mediji, bilbordi, predavanja, informatori..)

Mobilizacija

•Slanje paketa (kompleta) na kućnu adresu•Upućivanje poziva pacijentima

Testiranje

• Test stolice na prisustvo krvi

• Popunjavanje anketnih listića

• Očitavanje i analiza rezultata testova

Opšta populacija

-Pacijenti 50-69 godina života -Pacijenti sa povišenim rizikom od oboljevanja

Test na okultno krvarenje FOBT

Pozitivan

Kolonoskopski pregled

Negativan nalaz

Praćenje kroz kolonoskopije

jednom u tri godine

Pozitivan nalaz

Patohistološka obrada

Dobroćudna promena

Endoskopsko odstranjivanje / praćenje

Zloćudna promena

HIRURG

Negativan

Praćenje kroz ponavljanje testa

jednom godišnje

Prednosti i mane skrininga

Prednosti Mane

Bolja prognoza za neke kod kojih je bolest otkrivena

Duži morbiditet kod pacijenata kod kojih prognoza ostaje ista

Potreba za manje radikalnim tretmanom , kada je bolest u ranoj fazi

Nepotrebno lečenje sumnjivih promena

Ušteda medicinskih resursa Trošenje medicinskih resursa

Sigurnost za one sa negativnim rezultatom skriniga

Lažna sigurnost za one sa lažno negativnim rezultatima testa

Anksioznost ili čak morbiditet kod onih sa lažno pozitivnim rezutatom testa

Rizik od samog testa koji se koristi u skriningu

Ukupno pregledano 2010 pojedinaca

Pozitivnih testova 71

Učinjeno 44 kolonoskopije

Dijagnostikovano 16 pacijenata sa polipima

Dom zdravlja Voždovac

PILOT STUDIJE

Rana detekcija KRK u različitim etničkim grupama Vojvodine- Prof dr Brana Gudurić

Studija trajala 4 godine

Pregledano 6346 pojedinaca

322 pozitivna testa (Guaiac- test)

Učinjena 141 kolonoskopija

Identifikovano 44 karcinoma- 0.7%

Identifikovana 83 polipa - 1,46%

Dom zdravlja Dr Simo Milošević

Ukupno pregledano 4700 pojedinaca

Pozitivnih testova 236

Učinjeno 176 kolonoskopija

20 karcinoma

78 polipektomija

60 pojedinaca čekaju kolonoskopski pregled

Oportuni skrining

HEXAGON OBTI testImunohromatogeni test

Objavljeni rezultati skriniga za KRK u okolnim zemljama

Mađarska (2002)- testirano 7675 pojedinaca, nađeno 18 karcinoma

Slovačka (2002)- testirano 19277, nađeno 77 karcinoma

Hrvatska (1989)- testirano 3275, otkriveno 5 karcinoma

Češka (1993)- testirano 90763, otkriveno 347 karcinoma

Zaključak pilot studija

Problem sa uručivanjem testova

Slab odgovor po uručenju testa

Dugo čekanje na kolonoskopiju

Povećan obim posla u Domovima zdravlja

Povećan broj kolonoskopskih pregleda

Obezbediti direktan prolaz na kolonoskopiju pacijentima sa pozitivnim testom

Razdvojiti redovne kolonoskopske preglede od onih posvećenih skriningu

Obezbediti dodatna finansijska sredstva za stimulaciju svih zdravstvenih radnika uključenih u “screening”

Preporuka

Ustanoviti jedinstveni, precizan registar malignih bolesti Promovisati ranu dijagnozu i precizno određivanje

preoperativnog stadijuma bolesti

Standardizovati hiruršku tehniku Ustanoviti standardne hirurške procedure u malim

zdravstvenim centrima Karcinom distalnog rektuma lečiti u velikim centrima

Edukovati mlade i reedukovati ostale hirurge za ovu vrstu operacija

Standardizovati “follow-up” za operisane pacijente

Dodatni napor treba učiniti u realizaciji skrininga za kolorektalni karcinom

Kolorektalni karcinom u Srbiji