applying buddhadhamma for development …oldweb.mcu.ac.th/userfiles/file/สาร...buddhadhamma...

การประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน : ศกษากรณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

APPLYING BUDDHADHAMMA FOR DEVELOPMENT THE YOUTH : A CASE STUDY OF PHRATEPWONGSAJARN (KHOON KHANTIKO)

พระครสขมสงฆการ (วรเมธ โพธสาโร / ศรโพธวง)

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พทธศกราช ๒๕๔๘

ISBN 974-364-451-2

การประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน : ศกษากรณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

พระครสขมสงฆการ (วรเมธ โพธสาโร / ศรโพธวง)

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พทธศกราช ๒๕๔๘

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

APPYING BUDDHADHAMMA FOR DEVELOPMENT THE YOUTH : A CASE STUDY OF PHRATEPWONGSAJARN (KHOON KHANTIKO)

PHRAKHRUSUKHUMSANGKHAKARN (VORRAMETH BHODHISARO / SRIBHOWANG)

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of The Requirement for The Degree of

Master of Arts (Buddhist Studies)

Graduate School Mahachulalongkornrajavidyalaya University

Bangkok, Thailand

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

....................................................... (พระมหาสมจนต สมมาปโญ) คณบดบณฑตวทยาลย

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ...........................................................ประธานกรรมการ

(พระมหาหรรษา ธมมหาโส)

..........................................................กรรมการ

(พระปลดสมชาย กนตสโล)

..........................................................กรรมการ

(รศ.ดร.เอกฉท จารเมธชน)

..........................................................กรรมการ

(ดร.ประยร แสงใส)

..........................................................กรรมการ

(รศ.ดร.ประยงค แสนบราณ)

คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ พระปลดสมชาย กนตสโล ประธานกรรมการ

รศ.ดร.เอกฉท จารเมธชน กรรมการ ดร.ประยร แสงใส กรรมการ

จ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมน สาเรจลงไดดวยด ดวยความมเมตตาธรรมและความเอออาทรจากคณาจารย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน ทงฝายบรรพชตและคฤหสถผทมสวนเกยวของ โดยเฉพาะ พระปลดสมชาย กนตสโล, รศ.ดร.เอกฉท จารเมธชน, ดร.ประยร แสงใส ซงเปนผดแลในการตรวจสอบความถกตองของเนอหาวชา และเปนอาจารยทปรกษา ใหความอนเคราะหในดานวชาการและการจดทาวทยานพนธดวยด พรอมดวยคณะกรรมการบณฑตวทยาลยทกทานทไดกรณาเปนกาลงใจดวย

ขอถวายความเคารพอยางสงในความเมตตาธรรมของ พระเดชพระคณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เจาอาวาสวดหนองแวง พระอารามหลวง จงหวดขอนแกน ผใหความสาคญในการพฒนาตอเยาวชนใหมการศกษาทดยงขน และทานไดมความเมตตาใหนาหลกพทธธรรมททานเผยแผแกพทธบรษทในโอกาสตางๆ มาจดทาเปนวทยานพนธ เปนงานเชงวชาการ ทงน เพอเปนวทยาทานเผยแพรแกผใครศกษาทวไป นอกจากนน กขอขอบคณในเมตตาจตของทาน พระมหาจลศกด จรวฑฒโน, พระมหาสมชาย สรจนโท ผชวยจดพมพและตรวจทานตนฉบบเลมน ความดทกประการในวทยานพนธน ขอถวายเปนพทธบชา ธรรมบชา สงฆบชา และบชาคณบดามารดา คร อปชฌายาจารยทกทานทงในอดตและปจจบน ขอใหทานเหลานน จงประสบแตความสข ความเจรญกนทกทานดวย เทอญ

พระครสขมสงฆการ (วรเมธ โพธสาโร/ศรโพธวง)

๑๕ เมษายน ๒๕๔๙

ชอวทยานพนธ : การประยกตหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน : ศกษากรณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ผวจย : พระครสขมสงฆการ (วรเมธ โพธสาโร/ศรโพธวง) ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (พระพทธศาสนา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : พระปลดสมชาย กนตสโล พธ.บ. (ศาสนา) M.A. (Phil.), M.Phil, Ph.D. (Phil.). : รศ.ดร.เอกฉท จารเมธชน ป.ธ.๕, พ.ม., กศ.บ., อ.ม., Ph.D. : ดร.ประยร แสงใส ป.ธ.๔., พ.ม., พธ.บ., M. A., P.G.DIP.

in journalism., Ph.D.(Ed.)

วนสาเรจการศกษา :……../………/………….

บทคดยอ วทยานพนธน มจดมงหมาย เพอศกษาหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน การประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) และการ สงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ผลจากการวจย พบวา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาดานคณธรรมแกเยาวชนตามหลกไตรสกขา ๓ ดงตอไปน หลกศล ประยกตสอนในรปแบบปาฐกถา (หรอบรรยาย) การใชระเบยบขอบงคบ การใชหลกศลบารม การใหรางวลแกเยาวชนผทาความด หลกสมาธ ประยกตสอนใหเยาวชนมสตในชวตประจาวน และสอนดวยทสบารมในขอวาดวยวรยะ ขนต สจจะ อธษฐานะ เมตตา และอเบกขาบารม หลกปญญา ประยกตสอนใหเยาวชนเปนคนดรจกเหตและผล สงควรไมควรทา สอนดวยความเปนกลยาณมตร ใชอบายวธในการสอบถามกระตนปญญา สอนใหรคณคาปญญา เลานทานหรอเหตการณใหเกดปญญา สอนโดยใชสอทางประเพณทองถน และสอนโดยการสาธตใหเยาวชนดเปนตวอยาง เพอเกดปญญารจรง

ข

สวนวธการปลกฝงจรยธรรมแกเยาวชน คอ สอนใหเยาวชนมเมตตาดวยการเลยงสตว ปลกฝงคานยมในการทางาน สงเสรมอาชพและเทคโนโลย สงเสรมงานอดเรก และ กจวตรทดงามแกเยาวชน ผลสมฤทธในการประยกตหลกพทธธรรม ม ๓ ดาน ทาใหเยาวชนมความด มความสข และมความเกงหรอความสามารถในการดารงชวต การสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถ ๔ ขอ คอ (๑) การใหทาน คอ ใหปจจย ๔ ทจาเปนตอการศกษาของเยาวชน และการใหความรเปนทาน ทเรยกวา ธรรมทาน (๒) การใหคาแนะนาหรอคาปรกษาทเปนประโยชนตอเยาวชน (๓) การนาเยาวชนรวมบาเพญประโยชนในโครงการและกจกรรมหลายอยาง (๔) การวางตนเปนแบบอยางทดตอเยาวชน โดยสรป การสงเคราะหของทานแมจะไมครอบคลมทกเรอง แตกถอวาทานไดสงเคราะหเยาวชนดวยเมตตาจต ในฐานะของพระสงฆทางพระพทธศาสนารปหนง ซงมคณปการแกเยาวชนและควรถอเปนแบบอยางทดสบไป

ค

Thesis Title : Applying Buddhadhamma for Development The Youth : A Case Study of Phratepwongsajarn (Khoon Khantiko)

Researcher : Phrakhrusukumsangkhakarn (Vorrameth Bhodhisaro/Sribhowang)

Degree : Master of Arts (Buddhist Studies) Thesis Supervisory Committee

: Dr. PhrapaladSomchai Kantasilo B.A., (Religion), M.A., (Phil.), M.Phil, Ph.D.(Phil.)

: Assoc. Prof. Dr. Ekkachat Jarumetheechon Pali 5, B.Ed., M.A., Ph.D.

: Dr. Prayoon Saengsai Pali 4, M.A., P.G.DIP. in journalism, Ph.D.

Date of Graduation : …./…../……

Abstract

The purpose of this thesis was studied Buddhadhamma for development of the youth, the applying of the Buddhadhamma to teach them of Phratepwongsajarn (Khoon Khantiko) and helping the youth by the base of sympathy of his. From the result of study it was found that the application of the Buddhadhamma for the virtue development to youth by the Threefold Training (Sikkha) which were following cases :- Training in morality : it was applied the lecture or telling, it was the order by him, it used the perfection of morality, giving the reward to youth who do good.

ง

Training in mentality : it was applied to teach them to become sensible in their life and he teach by some perfections; were called effort, endurance, truthfulness, resolution, loving-kindness and equanimity. Training in wisdom : it was applied to teach them by good and know the cause and meaning, what is right and what is wrong, teach by good friend, it used by stratagem to active the wisdom, teach to know the value of wisdom, telling the tale or cause to wisdom, teach by the communication of original tradition and teach by doing for example to make wisdom to youths. Regarding the methods used for instilling ethical values, the youths were taught to practice loving-kindness by feeding animals, setting up of work ethics, supporting vocations and technology, cultivating hobbies and good youth-oriented activities. The effectiveness of applying the Buddhadhamma in this way had three aspects — i) developing goodness, ii) achieving happiness, and iii) acquiring efficiency or the ability to carry on with life in a good way. Lastly, he aimed at aiding the youths to follow and realize the path of sympathetic help in four ways (1) assisting the youths by giving donation i.e., giving of the four requisites that were essential for their education and imparting in them the knowledge of charity known as ‘Dhammadana’ or Religious Gift; (2) supporting the youths by giving them good and useful advice; (3) leading them to participate in many different useful projects and activities; and (4) helping them by setting the good example himself i.e., acting as a good and ideal model for the youths. It can be concluded that although the ways of supporting or assisting the youths as used by venerable Phrathepwongsajarn were not all inclusive, yet he did help support the youths by loving kindness while being a Buddhist monk himself and doubtless the example he had set forth will henceforth be of much use to all youths.

คาอธบายสญลกษณและคายอ อกษรยอในวทยานพนธน ใชอางองจากพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๓๙ โดยไดกลาวถงแหลงทมา/เลม/ขอ/และหนา ตามลาดบ เชน อง.ตก. (ไทย). ๒๑/๓๕/๑๘๙. หมายถง องคตตรนกาย ตกนบาต เลมท ๒๑ ขอท ๓๕ หนา ๑๘๙. และพระไตรปฎกภาษาบาลมหามกฏราชวทยาลย ฉบบมหาจฬาเตปฎก ๒๕๐๕. เชน อง.ตก. (บาล) ๒๑/๔๐/๒๓ หมายถง องคตตรนกาย ตกนปาต ปาล เลมท ๒๑ ขอท ๔๐ หนา ๒๓. สวนคมภรอรรถกถา จะแจงทมา/เลม/หนา เชน ท.ม.อ.(บาล) ๒/๘๕/๔๐๓. หมายถง หมายถง ทฆนกาย สมงคลวลาสน มหาวคคอฏฐกถา เลมท ๒ ขอ ๘๕ หนา ๔๐๒ ฉบบอฏฐกถามหาจฬาเตปฏก, ๒๕๓๒.

๑. พระสตตนตปฎก

ท.ส. (บาล) = สตตนตปฎก ทฆนกาย สลกขนธวคคปาล (ภาษาบาล) ท.ม. (บาล) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวคคปาล (ภาษาบาล) ท.ม.(ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) ท.ปา. (บาล) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏวคคปาล (ภาษาบาล) ท. ปา.(ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏวรรค (ภาษาไทย) ม.ม. (บาล) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสกปาล (ภาษาบาล) ม. ม.(ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย) ม.ม. (บาล) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสกปาล (ภาษาบาล) ม. ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) ม.อ. (บาล) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสกปาล (ภาษาบาล) ม. อ. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสก (ภาษาไทย) ส.ส. (บาล) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวคคปาล (ภาษาบาล) ส. ส.(ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย)

ญ

ส.ม. (บาล) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย มหาวคคปาล (ภาษาบาล) ส.ม.(ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย มหาวารวรรค (ภาษาไทย) อง.เอกก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. เอกก. (ไทย = สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ทก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทกนบาตปาล (ภาษาบาล) อง. ทก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทกนบาต (ภาษาไทย) อง.ตก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) อง.จตกก. (บาล = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. จตกก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ปจก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปจกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง.ฉกก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ฉกกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. ฉกก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ฉกกนบาต (ภาษาไทย) อง.สตตก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย สตตกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. สตตก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย สตตกนบาต (ภาษาไทย) อง.อฏฐก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย สตตกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง.อฏก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย อฏฐกนบาต (ภาษาไทย) อง.ทสก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทสกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. ทสก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทสกนบาต (ภาษาไทย) อง. เอกาทสก.(บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกาทสกนบาต (ภาษาบาล) อง. เอกาทสก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกาทสกนบาต (ภาษาไทย) ข.ข. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ขททกปาฐปาล (ภาษาบาล) ข.ธ. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธมมปทปาล (ภาษาบาล) ข.ธ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย) ข.เถร.(บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย เถรคาถาปาล (ภาษาบาล) ข.เถร.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย เถรคาถา (ภาษาไทย) ข.ชา. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ชาตกปาล (ภาษาบาล) ข.ชา.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก (ภาษาไทย)

ฎ

ข.ม. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานทเทสปาล (ภาษาบาล) ข.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททนกาย มหานเทส (ภาษาไทย) ข.จ. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย จฬนทเทสปาล (ภาษาบาล) ข.จ.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททนกาย จฬนทเทส (ภาษาไทย) ข.ป.(บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฏสมภทามคคปาล(ภาษาบาล) ข.ป.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฏสมภทาวรรค (ภาษาไทย) ข.พทธ. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย พทธวสปาล (ภาษาบาล) ข.จรยา (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย จรยาปฏกปาล (ภาษาบาล)

๒. พระอภธรรมปฎก

อภ.ก. (บาล) = อภธมมปฎก กถาวตถปาล (ภาษาบาล) อภ. ก.(ไทย) = อภธรรมปฎก กถาวตถ (ภาษาไทย)

๓. ฎกาปกรณวเสส

วสทธ.จฬฎกา.(บาล) = วสทธมคคจฬฎกา (ภาษาบาล) วสทธ. จฬฎกา. (ไทย) = วสทธมรรคจฬฎกา (ภาษาไทย)

สารบญ เรอง หนา บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ค กตตกรรมประกาศ จ สารบญ ฉ คาอธบายสญลกษณและคายอ ฌ บทท ๑ บทนา ๑ ๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๕ ๑.๓ ขอบเขตของการวจย ๕ ๑.๔ คาจากดความทใชในการวจย ๗ ๑.๕ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๗ ๑.๖ วธการดาเนนการวจย ๑๑ ๑.๗ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๑๒ บทท ๒ หลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ๑๓ ๒.๑ ความหมายและความสาคญของการพฒนา ๑๓ ๒.๒ ความหมายและความสาคญของเยาวชน ๒๒ ๒.๒.๑ ความหมายของเยาวชน ๒๓ ๒.๒.๒ ความสาคญของเยาวชน ๒๔ ๒.๒.๓ พฒนาการของเยาวชน ๒๗ ๒.๒.๔ ความตองการของเยาวชน ๓๑ ๒.๓ ปญหาของเยาวชนในสงคมไทย ๓๓ ๒.๔ สาเหตของปญหา ๓๖ ๒.๕ ผลกระทบของปญหาเยาวชน ๓๙ ๒.๖ การพฒนาเยาวชนตามหลกพทธธรรม ๓๙

ช

๒.๖.๑ ความหมายของพทธธรรม ๓๙ ๒.๖.๒ หลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ๔๐ ๒.๖.๓ การพฒนาดานอนทรยสงวร ๔๑ ๒.๖.๔ การพฒนาบคลกภาพของเยาวชน ๔๕ ๒.๖.๕ การพฒนาทางสงคมสาหรบเยาวชน ๔๗ ๒.๖.๖ การพฒนาอารมณและจตใจของเยาวชน ๔๙ ๒.๖.๗ การพฒนาปญญาของเยาวชน ๕๒ ๒.๖.๘ วธการฝกฝนเยาวชนตามแนวพทธธรรม ๕๔ ๒.๗ พระสงฆกบการประยกตหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ๕๗ ๒.๘ กรอบแนวคดในการวจย ๖๒ บทท ๓ การประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๖๔ ๓.๑ นยามศพทและบรบทของของเยาวชน ๖๔ ๓.๒ ปญหาและสาเหตของปญหาเยาวชนในงานวจย ๖๗ ๓.๓ ผลกระทบในเชงปจเจก ครอบครว และสงคม ๖๘ ๓.๔ การประยกตหลกพทธธรรมตามแนวทางของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๗๔ ๓.๔.๑ ความหมายของไตรสกขา ๗๕ ๓.๔.๒ หลกแหงศล ๗๖ ๓.๔.๓ หลกแหงสมาธ ๗๘ ๓.๔.๔ หลกแหงปญญา ๘๑ ๓.๔.๕ หลกการปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมแกเยาวชน ๘๗ ๓.๕ ผลสมฤทธในการประยกตพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน ๙๐ ๓.๕.๑ ประเมนผลสมฤทธดานพฤตกรรมทพงประสงค ๙๐ ๓.๕.๒ ประเมนผลสมฤทธดานความสข ๙๐ ๓.๕.๓ ประเมนผลสมฤทธดานความเกง ๙๑ ๓.๖ บทสรปวเคราะห ๙๑

ซ

บทท ๔ การสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๙๕ ๔.๑ การใหสงของ (ทาน) ๙๕ ๔.๑.๑ การสงเคราะหเยาวชนดวยวตถทาน ๙๖ ๔.๑.๒ การสงเคราะหเยาวชนดวยธรรมทาน ๑๐๑ ๔.๒ การใหคาแนะนาทด (ปยวาจา) ๑๐๔ ๔.๓ การบาเพญประโยชน (อตถจรยา) ๑๐๖ ๔.๔ การวางตนเปนแบบอยางทด (สมานตตตา) ๑๑๐ ๔.๕ บทสรปวเคราะห ๑๑๒ บทท ๕ สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ ๑๑๔ ๕.๑ สรปผลการวจย ๑๑๔ ๕.๒ อภปรายผล ๑๑๘ ๕.๓ ขอเสนอแนะ ๑๑๙ ๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงวชาการ ๑๑๙ ๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ๑๒๐ ๕.๓.๓ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ๑๒๑ บรรณานกรม ๑๒๒ ภาคผนวก ๑๓๖ ภาคผนวก ก. แนวทางการสมภาษณ ๑๓๗ ภาคผนวก ข. ภาพกจกรรมพฒนาเยาวชน ๑๓๙ ภาคผนวก ค. ชวประวตโดยสงเขปของพระเทพวงศาจารย (คณขนตโก) ๑๕๖ ประวตผวจย ๑๖๒

บทท ๑ บทนา

๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ปญหาของเยาวชนไทยในสภาวะปจจบน นบวาเปนปญหาทหนกใจแกทกฝายเปนอยางยง เนองจาก พฤตกรรมทแสดงออกทางกายและทางวาจา อนไมเหมาะสมกบวย ตวอยางเชน ปญหาเยาวชนตดพนนฟตบอล เลนเกมสพนนตางๆ ไมเกรงกลวกฎหมาย ไมเสยดายเงน เลนเกมสคอมพวเตอรอยางหมกมน และชอบเกมสทมความรนแรง การเขาสนทนาทางอนเตอรเนตหาค เสนอตวใหคนอน การมวเรองเพศ เทยวเธค ชอบเทยวกลางคน ใชเงนฟมเฟอยเกนตว นกศกษาอยกนกนทงๆ ทยงขอเงนจากผปกครอง เมอทองกทาแทงหรอเอาลกไปทง ไมเชอฟงพอแมแตเชอฟงนกรอง ดาราบางคนทเปนแบบอยางในทางเสยหาย การตดเพอนและเสพยาเสพตด เมาสรา และขบรถเรวเกนอตราในทองถนน ไมชอบเรยนหนงสอ ไมรบผดชอบการเรยน เปนตน ซงเปนปญหาทางสงคมทเกดขนแทบทกวน๑

ปญหาสวนหนง มาจากการรบเอาวฒนธรรมทางตะวนตกมาโดยไมไดกลนกรอง วาสงใดเหมาะกบเยาวชนไทยหรอไม จงทาใหเยาวชนตกเปนเปาหมายของการตลาด คอ การโฆษณาโดยใชเยาวชนเปนสอเพอจะไดขายสนคาใหมากทสด และขณะเดยวกน กเกดความออนแอทางดานวฒนธรรมไทย เชน ตารวจสถานประเวศ จบแกงควยรนทประกอบมจฉาชพ ดวยการตระเวนปลนโทรศพทมอถอตามหางสรรพสนคา และปายรถเมล ตารวจเมองพทยาจบ ๔ใน ๑๑ วยรนทลวงเดกหญงอาย ๑๔ ป ๒ คน ไปรมขมขนกลางไรมน โดยมเพอนทเปนเดกหญงเปนนางนกตอชวยหลอกเพอนไป ซงเปนขาววนเดยวกน๒

๑ แพทยหญงเพญนภา ทรพยเจรญ, “ปญหาเยาวชน มใครสนใจจะแก”, ไทยโพสต, (๒๐ มถนายน ๒๕๔๗) : ๓. ๒ สชาต ศรสวรรณ, “เหตของปญหาวยรน”, มตชน, (๑๑ มถนายน ๒๕๔๖) : ๑๕.

๒

งานวจยของ ดร.อมรวชช นาครทรรพ อาจารยคณะครศาสตรจฬาลงกรณราชวทยาลยและคณะ สรปสาเหตทมาของปญหาตางๆ ของเยาวชนวาเกดจาก การหางบาน หางวด โตในหาง คานยมแพไมเปนอทธพลของสอทรนแรง ระบบการศกษาทเนนการแขงขนสรางคน เพอปอนตลาดงานมากกวาจะสรางคนเพอเขาใจในชวต และอทธพลของสถานเรงรมย ผบ เธค คาราโอเกะ อาบ-อบ-นวด ทผดขนเปนดอกเหด หากมองในแงจรยธรรมแลว ถอวาเยาวชนจดอยในอาการปวยทางจรยธรรมขนวกฤตในปจจบนน๓

อยางไรกตาม ในปจจบนสงคมไทย ไดรบผลกระทบจากกระแสโลกาภวตน จนเกดเปนปญหาวกฤตสบสนหลายอยางทงในระดบบคคล และระดบประเทศทแกกนไมคอยจะไดผล เพราะการแกไขสวนมากเปนการแกทางวตถซงมงเอาการบรโภคเปนใหญ โดยละเลยการแกปญหาพนฐานทางดานจตใจ แมเมองไทยเราจะเปนเมองพระพทธศาสนา แตหลงลมตน คอ ลมวฒนธรรมอนดงามทเปนมรดกตกทอด มาจากบรรพบรษของตนในอดต ซงไดเคยประพฤตปฏบตมาเปนเวลานาน นบตงแตสมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบร กระทงถงสมยรตนโกสนทรในปจจบน จะเหนวา ๓ สถาบนหลกของชาต คอ บาน วดและวง ซงมหนาทในการพฒนาดานจรยธรรม ศลธรรม และใหการศกษาแกเยาวชนมาโดยตลอด...๔ ปญหาตางๆ ในสงคมไทยมากยงขน และสงผลใหพระพทธศาสนาถกกระทบและถกมองขาม เพราะคนไปหลงรบเอาคานยมแบบตะวนตกมาใช การพฒนาเนนไปทางนาเอาเทคโนโลยใหม ๆ มาใชแทน เชน การใชเครองจกรกลแทนแรงคน มการแขงขนแยงชงกนขน และขณะเดยวกนกทาลายสงแวดลอมทางธรรมชาตไปดวย เชน สงแวดลอมทางกายภาพ คอ ดน นา อากาศ ปาไม ตนนา ลาธาร บรรยากาศ และทาลายสงแวดลอมทางสงคม คอ ทศนคต คานยม จรยธรรม และวฒนธรรมอนทรงคณคา เหลานก คอ ปญหาบานเมองทเกดขนในปจจบน ซงเปนปญหาใหญทแกไมตกเพราะสวนมากไปแกทปลายเหต

๓ สรพศ ทวศกด, “เซกซ-ยา-ฆา อาการปวยทางจรยธรรมขนวกฤตของเยาวชนไทย”, มตชน, (๓ ตลาคม ๒๕๔๗) : ๑๘.

๔ พระธรณศ มนคงทรพย, “การศกษาความสมพนธเชงจรยธรรมระหวางครกบศษยตามหลก คาสอนทางพระพทธศาสนาในสถาบนการศกษาระดบมธยมศกษาปท ๖ ศกษาเปรยบเทยบกรณ : โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยกบโรงเรยนสตรวทยา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร”, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, (สาขาวชาอกษรศาสตร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๙), หนา ๒๕.

๓

เมอการแกปญหาของชาตดาเนนไปในทศทางททวนกระแสกบพทธธรรม ทสอนใหรจกประมาณตน และรบผดชอบตอตนเองและสงคม กจกรรมมอมเมาใหเยาวชนของชาตไปหลงใหลอยกบอบายมข โดยเฉพาะเรองของยาเสพตด การมวสมทางเพศ และการพนนมมากขนเรอย ๆ เปนทวคณ การทจะชวยยบยงความเสอมถอยดงกลาวไวได นาจะไดแกการพฒนาเยาวชนของชาตใหผกพนกบหลกพทธธรรมและยดมนในหลกศาสนา อนจะทาใหเกดความมนคงแกชาตในอนาคต แมพระสงฆกควรจดโครงการ เพอดงเยาวชนเขามามสวนรวมในกจกรรมทางพระพทธศาสนาใหมากยงขน และเปนแหลงเรยนรและพฒนาฟนฟจตใจของศาสนกชน ไดทกเพศทกวย กจกรรมทจดควรจดตามความสามารถ และความพรอมของทางวด บทบาทของโรงเรยน กจกรรมอบรมเยาวชนดานศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม หากโรงเรยนไมสามารถจดใหสมบรณได ทรพยากรบคคลทควรคานงถง คอ พระสงฆและวด โรงเรยนควรขอความรวมมอจากพระสงฆและวดใกลเคยง๕

พระสงฆ จดวาเปนบคคลผทาหนาทในการแกปญหาเยาวชนดงกลาวมา ไดอกทางหนง โดยทานไดอาศยหลกพทธธรรมและการประยกตเพออบรม สงสอนใหเยาวชนเปนคนด เปนคนเกง และดาเนนชวตอยางมความสขตามแนวพทธวถ เชน โครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน การใหคาปรกษาและคาแนะนาปญหาดานจรยธรรม การชกชวนให ศาสนกเขารวมกจกรรมในวนสาคญทางพระพทธศาสนา๖ นอกจากนน พระสงฆบางรป เชน พระธรรมโกศาจารย (ปญญานนทภกข) กไดปลกฝงจรยธรรมแกเยาวชนและผอยในมชฌมวยโดยวธการตางๆ ตามหลกพทธธรรม เชน จรยธรรมในการพฒนาคน สงเสรมหนาทระหวางบคคลในสงคม การอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ความรบผดชอบตอตนเอง ตอสงคม และตอโลกทตนอาศยอยน๗

๕ พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), พระพทธศาสนาในยคโลกาภวตน, เลมท ๑๑, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, ๒๕๓๙), หนา ๑๓-๑๔. ๖ ระพน ชชน, “การศกษาบทบาทของพระสงฆในการสงเสรมจรยธรรมของนกเรยนในโรงเรยนประถมศกษาสงกดกรงเทพมหานคร”, วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต, (สาขาวชาครศาสตร : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๓), บทคดยอ. ๗ พระมหาทวป กตปโญ (หนดวง), “ศกษาวเคราะหงานปลกฝงจรยธรรมของปญญานนทภกขทาเกยวกบเยาวชนและผอยในมชฌมวย”, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, (สาขาวชาอกษรศาสตร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๘), บทคดยอ.

๔

ดงนน หลกพทธธรรมในพระพทธศาสนา จงสงผลใหเกดการเกอกล ใหสงคมดาเนนไปสวถทางทดงาม ประสานผลประโยชนทงฝายตนและคนอนไวไดอยางมนคงถาวร ทาใหคนเหนใจกนมากยงขน ลดความเหนแกตวลง ขณะเดยวกนกรวมกนทางานเพอสวนรวมดวยความปรองดองสามคค และชวยทาใหโลกอยดวยกนไดอยางเกอกล มไมตรจตปรารถนาดตอกน ถาหากบคคลในสถาบนตางๆ ขาดธรรมะ เชน สถาบนครอบครวบตรธดากจะไมเคารพนบถอผปกครองของตน แมสถาบนพระพทธศาสนากเชนกน ถาขาดหลกการเกอกลชวยเหลอกนและกนแลว กไมสามารถทจะเปนทรวบรวมจตใจ หรอเปนศนยกลางแหงจตวญญาณของพทธบรษทไดเลย พระองคตรสใหความสาคญตอพทธธรรมนมาก โดยเรยกวา “หลกสงคหวตถธรรม” คอ ธรรมทองอาศยกนอยางมระบบของสงคมมนษย ม ๔ อยาง ไดแก การชวยเหลอกนดวยวตถสงของ การชวยเหลอกนดวยคาแนะนาทเปนประโยชน การรจกบาเพญประโยชนรวมกน และการทาตามหนาทใหเหมาะสมแกฐานะของตนเอง๘

ประเทศไทยในปจจบนน ไดมพระเถระเปนจานวนหลายรปใหความสนใจ เอาใจใสในการพฒนาเยาวชนดวยการจดกจกรรมตางๆ ภายในวด ไวรองรบเพอดงเยาวชนอนเปนกาลงของชาตในอนาคตออกมาจากอบายมข และอบรมขดเกลา ดวยหลกพทธธรรม ในงานวจยครงน จงนาเสนอ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เจาอาวาสวดหนองแวง พระอารามหลวง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน เปนกรณศกษา โดยทานเปนพระเถระอกรปหนงทไดมคณปการอนเปนสาธารณะประโยชนตอสวนรวม กลาวโดยยอ คอ พฒนาทงดานวตถภายนอก และพฒนาดานจตใจของเยาวชน ซงทานไดทางานอทศตน เพอพระพทธศาสนาจนไดรบการยกยองเชดชเกยรตคณสรรเสรญในฐานะวา เปนผมผลงานดเดนหลายดานจากสถาบน องคกร หนวยงาน ทงของรฐและเอกชน และงานทเปนลกษณะโดดเดนทสด กคอ งานการศกษาสงเคราะห และงานการศาสนศกษา เพราะถอไดวาเปนงานหลกสาคญทมงเพอสงเสรมดานการพฒนาเยาวชนดวยหลกพทธธรรม เชน การจด ตงโรงเรยนการกศลของวดตงแตระดบอนบาลจนถงระดบมธยมศกษา โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกธรรม- บาล และโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา ตงแตระดบมธยมศกษาตอนตนถงตอนปลายอนเปนวธการหนง ทสามารถนาเอาเยาวชนเขาสวด โดยบรรพชาเปนสามเณรในพระพทธศาสนา เพอศกษาเลาเรยน ซงเปนการไดซมซบเอาแนวทางการปฏบตตามหลกพทธธรรม

๘ อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๓๒/๕๐ – ๕๑

๕

ผวจย จงมความสนใจทจะศกษาวจยเกยวกบหลกพทธธรรม ททานนาไปพฒนาเยาวชน วาไดผลอยางไร และมหลกการทเกยวของททานนาไปใช แลวเกดประสทธภาพ อานวยคณประโยชนตอกลมเยาวชนทเขามาศกษาเลาเรยนในวดแหงน และเพอจะไดนาผลการวจยทไดน ออกเผยแพรเปนเชงวชาการอนจะเกดประโยชนตอองคกรพระพทธศาสนา และพฤตกรรมของเยาวชนทพงประสงคใหกบสงคมตอไป ๑.๒ วตถประสงคของการวจย

๑.๒.๑ เพอศกษาหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ๑.๒.๒ เพอศกษาการประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๑.๒.๓ เพอศกษาการสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถของ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๑.๓ ขอบเขตของการวจย การศกษาวจยครงน มงศกษาตาราทางพระพทธศาสนาทเกยวของกบการนาหลกพทธธรรมมาใชในการพฒนาเยาชน ดงตอไปน ๑. ศกษาจากพระไตรปฎกและอรรถกถา ๒. ศกษาจากตาราวชาการทเกยวของกบการพฒนาและการเผยแผ ๓. ศกษาจากหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชนของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

ขอบเขตดานพนททศกษา ขอบเขตดานพนททศกษา ผวจย ไดวจยในพนทกลมเปาหมายทมสวนเกยวของกบงานวจย เนองจากเปนพนททอยอาศยของประชากรผไดเขารวมกจกรรมการประยกตหลกพทธธรรทเพอการพฒนาเยาวชน จานวน ๕ แหงดวยกน ดงตอไปน

๖

๑. กจกรรมทสงเสรมเยาวชนในวดหนองแวง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ๒. ชมชนวดหนองแวง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ๓. บานหนองแวง ตาบลทาพระ อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ๔. บานหนองโพธ ตาบลทาพระ อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ๕. บานดอนบม ตาบลเมองเกา อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ประชากรทศกษา ประชากรทศกษาตามกลมเปาหมายนน ผวจย ไดแบงกลมประชากรในการวจย ออกเปน ๗ กลม จานวน ๙๑ รป/คน ดงตอไปน ๑. ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๕ รป/คน ๒. ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ๑๐ รป/คน ๓. นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๒๐ คน ๔. นกเรยนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ๑๖ รป ๕. ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๒๐ คน ๖. ศษยเกาโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๑๐ คน ๗. ศษยเกาโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ๑๐ คน สาหรบเหตในการเลอกกลมเปาหมายดงกลาวขางตน มดงน (๑) กลมเปาหมายทเปนคร-อาจารย เปนบคคลทเกยวของกบเยาวชนในพนทโดยออม คอ รบผดชอบดแลเยาวชน และนาพาเยาวชนทากจกรรมตางๆ ทางพระพทธศาสนาแทนพระเทพวงศาจารย (๒) กลมเปาหมายทเปนผปกครองของเยาวชนนน มความเกยวของกบเยาวชนโดยตรง คอ ใหความรวมมอกบวดและโรงเรยนในการดแลพฤตกรรมของเยาวชน (๓) กลมเปาหมายทเปนศษยเกาของทงสองโรงเรยนนน มสวนเกยวของในฐานะเคยศกษาเลาเรยน และไดรบการอบรมสงสอนจากพระเทพวงศาจารย กระทงจบการศกษาและประกอบวชาชพทเรยนมา (๔) กลมเปาหมายทเปนนกเรยน ตงแตระดบชน อนบาล ไปจนถง ระดบ มธยมศกษาปท ๖ มความเกยวของโดยตรงกบพระเทพวงศาจารย คอ การมสวนรวมในกจกรรมทวดหนองแวงจดขนในวนสาคญทางพระพทธศาสนา และวนสาคญทางราชการ

๗

๑.๔ คาจากดความของศพททใชในการวจย พทธธรรม หมายถง คาสอนของพระสมมาสมพทธเจา โดยมคมภรทเรยกวา พระไตรปฎก เปนแหลงคาสอนนน การพฒนา หมายถง การกระทาทสงผลใหเยาวชนมความรด มความประพฤตด ตามคลองธรรมของพระพทธศาสนา เยาวชน หมายถง กลมเยาวชนทเขามารบการศกษาในโรงเรยนการกศลวดหนองแวง โรงเรยนวดหนองแวงวทยา ศษยเกา รวมถงผเกยวของกบการไดรบการพฒนาดาน พทธธรรมจากพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) การประยกต หมายถง การนาพทธธรรมมาปรบใชกบเยาวชนใหเหมาะสมดวยหลกกศโลบาย เทคนคและวธการของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๑.๕ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ การทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอกาหนดกรอบแนวคด และแนวทางในการศกษา ผวจยไดรวบรวมงานทเกยวของกบการพฒนาเยาวชนไว ดงตอไปน พระธรรมปฎก (ป.อ. ประยตโต) ไดกลาวถงหลกพทธธรรมเพอการพฒนาและปฏบตวา หลกพทธธรรมทใชเปนหลกในการเรยนรทางพระพทธศาสนา มขอปลกยอยหลายอยางทงทเปนสวนของการจาคมภรตาง ๆ ตลอดจนถงการลงมอปฏบตใหเกดผลทางใจทเปนอสระจากกเลสทงหลาย หลกการเหลานเปนแนวทางในการพฒนา แตเมอประมวลใหลงตามรปแบบของการศกษาแลว แบงการเรยนรเพอเปนแนวทางนาไปสการพฒนาได ๓ อยาง ไดแก ๑. ปรยตสทธรรม สทธรรมคอคาสงสอนอนจะตองเลาเรยน ไดแกพทธพจน เปนการศกษาเพอใหรวาอะไรเปนอะไรอยางแจมแจงชดเจน

๘

๒. ปฏปตตสทธรรม สทธรรมคอปฏปทาอนจะตองปฏบต ไดแก อฏฐงคกมรรค หรอไตรสกขา หมายถงการนาเอาสงทจดจาไวไดและเขาใจแจมแจงแลวนนมาประยกตใชกบกาย วาจา ใจของตนใหมการพฒนาไปในทางทดขน ๓. ปฏเวธสทธรรม สทธรรมคอผลอนจะพงเขาถงหรอบรรลดวยการปฏบต ไดแก มรรค ผล และนพพาน หมายถงการรแจงแทงตลอดดวยอานาจญาณ อนเปนผลจากการ ปฏบต๙ พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต) กลาววา คาวา “ความเปนพลเมองทดของชาต” หมายถง ความเปนคนดมศลธรรมตามหลกพระพทธศาสนาซงเปนรากฐานของวฒนธรรมไทย คาน ครอบคลมวชาพระพทธศาสนาอยางไมตองสงสย ทงมาตรา ๒๓ แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ บญญตวา การจดการศกษาตองเนนความสาคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนร และบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษาในเรองตอไปนคอ “ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมปญญาไทยและการประยกตใชภมปญญา” ในกรณน ความรเกยวกบศาสนา กตองหมายถงวชาเกยวกบพระพทธศาสนาในฐานะเปนศาสนา ประจาชาตไทย๑๐

พระราชปรยตเมธ (คณ ขนตโก) ไดเขยนไวในแผนพฒนาการศกษาวดหนองแวงพระอารามหลวงถงนโยบายหลกของวด ความตอนหนงดงน “สงเสรมสงทดงามเพอเปนรากฐานแหงความเจรญรงเรองและมนคงตามหลก ๖ ประการ คอความสะอาด สวาง สงบ เสยสละ สามคค มมารยาทของพระภกษสามเณร เยาวชนภายในวด” ๑๑

สข ดสงคราม ไดกลาวถงสภาพปญหาทวไปในปจจบนนวา จากสภาพการณทางสงคมโลกทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวมผลทาใหการศกษาตองพฒนาและเปลยนแปลงไปดวย รฐบาล โดยกระทรวงศกษาธการ จงไดกาหนดนโยบาย การปฏรปการศกษา ซงจดมงหมายของการศกษาเพอสรางบคคลแหงการเรยนร องคการแหงการเรยนร และสงคม

๙ พระธรรมปฎก, (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท ๑๐ (กรงเทพมหานคร : บรษทสอตะวน จากด. ๒๕๔๕), หนา ๑๗๑. ๑๐ พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต), การคณะสงฆกบ พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๑๙. ๑๑ พระราชปรยตเมธ (คณ ขนตโก), แผนพฒนาการศกษาวดหนองแวง พระอารามหลวง ขอนแกน, (ขอนแกน : คลงนานาวทยา , ๒๕๔๐), หนา ๑.

๙

แหงการเรยนรใหเกดขน ใหถงจดมงหมายสงสดทกาหนดไว คอ เพอใหประชาชนมศกยภาพในการพฒนาตนเองใหมคณภาพชวตทดขน และพฒนาประเทศใหสามารถอยในสงคมโลกไดอยางมความสข๑๒

สมน อมรววฒน ไดอธบายถงไตรสกขาวา การศกษาตามหลกไตรสกขานน ตองเปนการฝกหดอบรมตนดวยตนเอง และประเมนผลสาเรจดวยตนเอง แตมไดปดกน คาแนะนาสงสอนจากกลยาณมตร ไตรสกขาเปนการฝกหดอบรมทเปนขนตอนสบเนอง เรมจากรปธรรมไปสนามธรรม เปนการพฒนามนษยทงกาย วาจา ความคด จตใจ อารมณ สงคมและสตปญญา๑๓

การฝกหดอบรมตามหลกไตรสกขา มลกษณะบรณาการ และ ปจจยาการ ทวาบรณาการนนเพราะทกองคประกอบอนม ศล สมาธ ปญญา ซงครอบคลมมรรคมองคแปดนนมลกษณะผสมผสานกลมกลนอยางไดสดสวนสมดลกน มความสอดคลองรองรบกนทงในดานทตองละเวน และ ในดานทเจรญยากทจะแยกออกมาโดดเดยว และ ไมสามารถตดองคประกอบขอใดทงไปไดทวาไตรสกขาเปนปจจยาการนน เพราะศล สมาธ ป

ญญาเปนปจจยตอเนององอาศยกนโดยตลอดจะเรมทปญญา หรอศล หรอสมาธ กไดผทสนใจเรองไตรสกขา ยอมสามารถศกษารายละเอยด และนาไปประยกตใชกบการศกษาทบรณาการ เปนองครวมของหลก ความรวธปฏบตและทบทวนผลของการปฏบตเปนองครวม ของการพฒนาคน พฒนาชวตพฒนาสงคมมความสมบรณทงรปแบบ (Form) และการปฏบตใหเกดผล (Function) จงถอไดวา หลกไตรสกขาเปนหลกการศกษาทสมบรณ เพอพฒนาชวตให สมบรณ ยวด กงสดาล ไดกลาวไวในบทความ เรอง “วฒนธรรมสถานศกษากบการพฒนาผเรยน” ใจความโดยยอ คอ ใหสถานศกษาเปนศนยรวมในการแกไขปญหาตางๆ เกยวกบเยาวชน เพราะเมอคนเราไดรบการศกษาทดแลว กจะอบรมไดดและมศกยภาพ มทกษะเอาตว

๑๒ สขข ดสงคราม. “สภาพปจจบนปญหาและความตองการเทคโนโลยและนวตกรรมทางการ ศกษา ในโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา ๑๐” , วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต : (ภาควชาหลกสตรและการสอน : มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๓๖), หนา ๑. ๑๓ ศาสตราจารยสมน อมรววฒน, “หลกบรณาการทางการศกษาตามนยแหงพทธธรรม”, โครง การกตตเมธสาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, (นนทบร : มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช, ๒๕๔๔), หนา ๒๗ - ๒๘.

๑๐

รอดได ดงความตอนหนงวา….โดยจะตองเปนการศกษาทมคณภาพทมอยในตวผเรยนไดรบการพฒนาอยางเตมท เปนคนทรจกคดวเคราะห รจกแกปญหา มความคดรเรมสรางสรรค รจกเรยนรดวยตนเอง สามารถปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงทเกด ขนอยางรวดเรว มจรยธรรม คณธรรม รจกพงตนเอง และสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางเปนสข จากความพยายามในการพฒนาคณภาพการศกษา จงมการออกกฎหมาย วาดวยการศกษาของชาตสาหรบใชเปนหลกในการปฏรปการศกษานอกจากนยงมการปฏรปหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน และการปฏรปการเรยนร ภายใตพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๒๔ โดยใหการศกษาเปนตวจกรสาคญ ในการแกปญหาทเกดขนในสงคมไทย ถอวาเปนปญหาวกฤตททกฝายทเกยวของ จาเปนตองรวมมอกนปองกน และแกปญหาตาง ๆ ทเกดขนโดยเรงดวน และตองเปนการแกไขทใหผลอยางยงยน๑๔

เมอกลาวในภาพรวมแลว จากแนวคดของนกวชาการทางพระพทธศาสนา จะเหนไดวาหลกพทธธรรมและวธการพฒนาเยาวชน กลาวโดยสงเขป ไดดงตอไปน (๑) สอนใหเยาวชน คดเปน พดเปน ทาเปน และมความรอบรเกยวกบศาสนา ศลป วฒนธรรมทองถนของตนเอง และของชาตไทย (๒) สอนใหเยาวชนรจกมระเบยบและความรบผดชอบตอตนเอง (๓) สอนใหเยาวชนรจกหนาทอนพงปฏบตตอผอน (๔) สอนใหเยาวชนเปนคนมศลธรรมและจรยธรรมอนดงาม ในการศกษาครงน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) นน ผวจยไดเลอกวจย งานอบรมสงสอนเยาวชน โดยใชวธการ ๓ อยาง คอ (๑) การพฒนาเยาวชนโดยพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) โดยตรง คอ การแสดงเทศนา การบรรยายธรรม การจดกจกรรม การจดนทรรศการ เนองในโอกาสตางๆ (๒) การพฒนาเยาวชนโดยผานคร อาจารย ในโรงเรยนวดหนองแวงวทยา และโรงเรยนการกศลวดหนองแวง และผปกครองของเยาวชน เปนผรวมดแลสอดสองพฤตกรรมของเยาวชนทไมเหมาะสม และแกไขปญหาทเกดขนตามหลกพทธธรรม

๑๔ ยวด กงสดาล, “วฒนธรรมสถานศกษากบการพฒนาผเรยน”, วารสารกรมวชาการ กรมวชาการ, ปท ๕ ฉบบท ๖ ( มถนายน ๒๕๔๕) : ๖๘.

๑๑

(๓) การพฒนาเยาวชนโดยผานสอ และอปกรณทเหมาะสมแกวย ซงเรยกวา “พระมหาธาตเจดย” และศนยแพทยสมนไพรโบราณในวดหนองแวง เนนการพฒนาดานภมปญญาทองถน และความรทางวฒนธรรมของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ๑.๖ วธดาเนนการวจย ๑.๖.๑ การรวบรวมขอมลดานเอกสาร การวจยครงน เปนการศกษาวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) โดยการคนควาขอมลจากคมภรพระไตรปฎกและอรรถกถา งานวจย วทยานพนธ ตาราทางวชาการ เอกสาร วารสาร หนงสอพมพ อนเตอรเนตทเกยวของ โดยเฉพาะงานเขยน ตารา หนงสอ สง ตพมพ สงไมตพมพ และการสมภาษณ โดยผวจย ใชวธการเกบขอมลจากการสมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) และกลมเปาหมายเพอใหไดขอมลทสมบรณยงขนเกยวของกบการประยกตหลกพทธธรรม ไดแก คร ผปกครอง ศษยเกา และเยาวชน จานวน ๙๑ รป/คน ๑.๖.๒ เครองมอทใชเกบขอมล ๑. แบบสมภาษณ ๒. เครองบนทกเสยง ๓. กลองถายภาพ ๑.๖.๓ การจดทาขอมล ๑. เรยบเรยงและจดหมวดหมขอมลทเกยวของทงจากเอกสารงานวจย และขอมลภาคสนาม ๒. วเคราะหขอมลทไดจากเอกสารงานวจย และขอมลทไดจากภาคสนาม ๓. นาเสนอผลการวจย ๔. สรปผลการศกษา อภปรายผล และขอเสนอแนะ

๑๒

๑.๗ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

๑.๗.๑ ทาใหทราบถงหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ๑.๗.๒ ทาใหทราบถงศกษาวธการประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ๑.๗.๓ ทาใหทราบถงการสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถของ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

บทท ๒ หลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน

๒.๑ ความหมายและความสาคญของการพฒนา คาวา “พฒนา” มาจากภาษาบาลวา วฑฒน หรอ วฒนะ แปลวา เพมมากยงขน และพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ใหนยามคาวา “พฒนา” แปลวา “เจรญ” ตรงกบบาลวา “ภาวนา” เชน การเจรญเมตตา เรยกวา เมตตาภาวนา๑ แมในองคตตรนกาย ปญจกนบาต พระไตรปฎกเลมท ๒๒ ฉบบภาษาบาล ไดแสดงการพฒนาโดยแบงเปน ๔ หลกการใหญๆ คอ ๑. กายภาวนา หมายถง การพฒนากาย คอ รจกควบคมอนทรย ๕ และปฏบตตอสงทมากระทบอยางเหมาะสม ไมใหเกดอกศลธรรม อกทงพฒนาสงแวดลอมดวย ๒. สลภาวนา หมายถง การพฒนาความประพฤต การฝกอบรมศลใหตนเองมระเบยบวนย มกตกาสามารถอยรวมกบคนอนไดอยางปกตสข เกอกลกน ๓. จตตภาวนา หมายถง การพฒนาจต การฝกอบรมจตใจใหเขมแขงมนคง เจรญงอกงามดวยคณธรรมทงปวง เชน ฝกใหตนมเมตตาจตตอเพอนมนษยและสตวทกชนด ขยนหมนเพยร อดทน ทางานมสมาธ และสดชน ผองใส เปนตน ๔. ปญญาภาวนา หมายถง การพฒนาดานปญญา เชาว ไหวพรบ ความฉลาด การเขาใจสงทงหลายตามเปนจรง รเทาทน เหนแจงโลกและชวตตามสภาวะ สามารถทาจตใจให

๑ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), ปฏบตธรรมใหถกทาง, พมพครงท ๓๐, (กรงเทพมหานคร : มลนธ

พทธธรรม, ๒๕๓๙), หนา ๙๒.

เปนอสระ ทาตนใหบรสทธ จากความอยาก กเลส และปลดพนจากความทกขทประสบอยนน และแกไขปญหาทเกดขนดวยปญญา ไมใชอารมณตดสนในเรองตางๆ อยางเปนธรรม๒ สวนความหมายในภาษาองกฤษใช คาวา “Development” ซงเปนการพฒนาทเนนในดานวตถดานเศรษฐกจ เชน การพฒนาถนนหนทาง ประปา ไฟฟา เปนตน๓ สวนอกความหมายหนง หมายถง “รก” ดงตวอยางเชนพระบาลวา “น สยา โลกวฑฒโน” แปลวา ไมควรเปนผรกโลก คาวา “รก” กมาจากคาวา “วฑฒโน” หรอ “วฒน” หรอ “พฒนา” นนเอง๔ อยางไรกด คาวา “การพฒนา” ตามหลกพทธธรรม มนยทครอบคลมไปถงการพฒนาตน (บคลกภาพ) การพฒนาสงคม(และสงแวดลอม) การพฒนาอารมณ (จตใจ) และการพฒนาดานสตปญญา (เชาวความฉลาด กศโลบาย)๕

ดงนน ความหมายของการพฒนา จงมงทการพฒนาตนเองเปนหลกสาคญ เพอใหสามารถปรบปรงแกไขพฤตกรรมอนไมเหมาะสมใหมความประพฤตทด เปนสจรตชน เปนบณฑต เปนผมความฉลาดในการทาความดทกอยาง และรจกหลกเวนความชวตาง ๆ ทเขามาสชวตของตนเองได เมอกลาวถงหลกธรรมเพอสนบสนนการพฒนากมอย ๓ ประการ ไดแก ๑. ทมะ หมายถง การฝกหด ขดเกลา โดยผานกระบวนการฝกควบคม กากบ เอาใจใสตอกาย วาจา และใจ เพอไมใหตกอยในอานาจของอารมณทงฝายดและฝายเสย (อฏฐา รมณและอนฏฐารมณ) โดยใชเครองมอ ไดแก อายตนะ ๖ หมายถง ตา ห จมก ลน กาย และใจ๖ นนเอง เปนศนยการปฏบตงานภาคสนาม ไมใชสถานทแหงอน เพอพฒนาใหสตรเทารทนตออารมณทมากระทบทงภายในภายนอก เชน ตากระทบรปแลวเกดอารมณรกใคร โกรธ หลง เปนตน ควรจะระงบและดบอารมณนนไดอยางไร จะตองฝกฝนทงสน ไมใชปลอยใหจตใจวงไปตามกระแสรปอนนาใคร นาพอใจนน ขณะเดยวกน ปญญากมบทบาทสาคญยงในการกากบจตใจไมใหเผลอไป ฉะนน การพฒนาในขอน จงมงเปาหมายการควบคมสารวมอนทรย ๖ เพราะเปนการพฒนาขดเกลากเลสของตนใหเบาบางลงได๗

๒ อง.ปจก. (บาล) ๒๒/๗๙/๑๒๑. ๓ พระไพศาล วสาโล, พทธธรรมกบการพฒนาสงคม, (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๓), หนา ๖-๗.

๔ เรองเดยวกน, หนา ๙. ๕ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๐๕,๔๘/๒๗๒., อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๗๙/๑๔๕ . ๖ ท.ปา. (บาล) ๑๑/๓๐๔/๒๕๕ ; ม.อ. (บาล) ๑๔/๖๒๐/๔๐๐. ๗ ม.ม. (บาล) ๑๒/๑๐๔/๗๕.

๒. สกขา หมายถง วธการฝกหดพฒนาชวตใหเกดความสมบรณใน ๓ ดาน ไดแก (ก) การพฒนาพฤตกรรมทางกาย ใหมความงดงามมระเบยบเรยบรอย และสจรต (ข) การพฒนาพฤตกรรมทางวาจาใหเปนคนพดคาสภาพ พดจาไพเราะพดแนะนาประโยชน ประสานความรวมมอ พดอยางจรงใจไมเสแสรางหลอกลวง ถกกาลเทศะ เปนคาจรง พดประกอบดวยความหวงดปรารถนาดตอคนอน พดรกษานาใจคนอนไวได (อธศลสกขา) (ค) การพฒนาดานจตใจ และเชาวปญญา ความฉลาด อารมณ ความรสกนกคดใหเปนไปในทางกศล ความเจรญตอตนและหมคณะ สงคมสวนรวม (อธจตสกขาและอธปญญาสกขา)๘

๓. ภาวนา ไดแก การฝกหดพฒนาตนเอง เพอใหสามารถทางานไดอยางมคณภาพ เพราะคนทฝกฝนพฒนาตนดวยหลกภาวนาแลว ยอมสงผลดตามคณลกษณะ ๒ อยาง คอ (ก) สมถภาวนา หมายถง วธการฝกจตใหสงบระงบจากนวรณธรรม ๕ ประการ มพยาบาท เปนตน เพอทาใหจตนนมนคง ไมหวนไหว พรอมตอส หรอ เผชญกบปญหาไดทกรปแบบ ไมสะทกสะทาน ไมหวาดหวนตอภยอนตรายใดๆ เพราะฝกใหจตใจเขมแขงอยเสมอ เรยกวา การฝกสมาธภาวนา (ข) วปสสนาภาวนา หมายถง การฝกฝนพฒนาปญญาใหเกดความรแจงเหนจรง แตไมใชปญญาทเกดจากตารา หรอ วชาการทเราเรยนรกนอย แตปญญาในทน คอ ภาวนามยปญญา เปนการลงมอปฏบตการตอสงทเราพจารณาอยนนดวย เชน การยกสงขารขนพจารณาวาเปนไตรลกษณ พงรทกกระบวนการททาใหเกดปญญา ไมใชการจดจาวาเปนอนจจง ทกขง อนตตาเทานน และปญญาน ไมใชสญญาความจาไดหมายร จงแตกตางจากปญญาทไดจาก สตมยปญญาและจนตมยปญญาโดยสนเชง๙

เมอกลาวโดยสรป สมถภาวนากตาม และวปสสนากตาม สามารถพฒนาใหบคคลมความมนคงทงทางกายภาพ มสขภาพกายและสขภาพจตทดดวย ดงจะเหนไดจากผปฏบตธรรมในพระพทธศาสนาทวไป มกเปนผมหนาตาอมเอบ ยมแยมแจมใส อารมณไมขนมว รบมอกบปญหาตางๆ ไดอยางไมหวนไหว ขณะเดยวกน กมวธการแกไขปญหาทเกดขนทง

๘ อง.ตก. (บาล) ๒๐/๕๒๑/๒๙๔ . ๙ ท.ปา. (บาล) ๑๑/๒๒๘/๒๓๑.

แกตนเอง และพระพทธศาสนา รวมไปถงศาสนกชนใหลลวงไปไดดวยด แมจะเกดวกฤตตอพระพทธศาสนาหลายครงมาแลวกตาม กดวยอาศยหลกการพฒนาทง ๒ น เปนหลก จดหมายปลายทางของการพฒนาดวยหลกสมถะและวปสสนาภาวนาน ยอมทาใหไดรบผลประโยชน (อานสงส) ทยอดเยยมตงแตระดบโลกยธรรม ไปจนถงโลกตตรธรรม เชน ทาใหสามารถแสดงฤทธตางๆ ได มหทพย มตาทพย กาหนดใจคนอนได และระลกชาตแตปางหลงได ทาใหอาสวะสนไปไดดวยการบรรลเจโตวมตต สวนวปสสนาภาวนากทาใหบรรลถงปญญาวมตต หลดพนจากอาสวะไดเชนกนเพยงแตตางวธการเทานน๑๐

ในจฬธรรมสมาทานสตร พระพทธองคไดทรงแนะนาแนวทางใหบคคลผจะพฒนาตนเอง และสงคมไวปฏบต ๔ แนวทาง ดงตอไปน ๑. รจกหลกการพฒนาหรอการกระทาททาใหกอทกขในปจจบน และในอนาคต การรจกพฒนาตนโดยหลกเวนการกระทาหรอพฤตกรรมททาอยในปจจบนใหโทษทกข และสงผลใหโทษทกขในภายหนาดวย เชน กลมคนทเขาพวกรวมตวกนดกจ ปลน วงราวทรพย การโจรกรรม การกอการราย เปนตน จงตรสเปรยบวาเหมอนนาขมทเจอดวยยาพษ กนแลวอาจถงตายหรอเจยนตาย๑๑

๒. รจกพฒนาฝกฝนตนเองแมจะทกขบางในปจจบนแตมสขในอนาคตกตองยอม การพฒนาในดานการศกษาเลาเรยน ดวยความสจรต ซอสตย ตงใจพากเพยร บากบน แมจะลาบากกตองอดทนตอส แลวผลของงานนน ทาใหผปฏบตประสบกบความสขในอนาคต ซงตรงกนขามกบพวกแรก จงตรสเปรยบวาเหมอน ยาดองดวยนามตร (นาปสสาวะ) ทงกลน และรสไมนาดม แตแกโรคไดหลายโรค๑๒ ในกรณน มตวอยางเชน พระโพธราชกมารไดกราบทลพระพทธเจาวา “ความสขจะมาไดดวยความสขเปนไมม จะไดสขกตองเอาทกขเขาแลก”๑๓ ซงพระองคกไดตรสรบรองวาเปนจรงดงนน เพราะพระองคเองกวาจะบรรลสมมาสมโพธญาณไดกตองทกขมากอนและเสวยสข คอ ผานทกรกรยา จนสามารถละอาสวะกเลสทงปวง ลงมอทาดวยตงใจกอนแลวไดผลดภายหลง

๑๐ อง.ฉกก. (บาล) ๒๒/๒๗๓/๓๑๑ . ๑๑ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๔๘๒/๕๒๓ . ๑๒ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๔๘๒/๕๒๔. ๑๓ ศาสตราจารย แสง จนทรงาม และคณะ, พระไตรปฎกสาหรบเยาวชน, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๖), หนา ๔๓.

๓. รจกหลกเวนการพฒนาทใหสขเฉพาะหนา แตสงผลโทษทกขในอนาคตการพฒนาพฤตกรรมททาใหไดรบความสข ความสะดวกสบายในปจจบน แตมผลทาใหตนเองเดอดรอนในภายหลง กควรหลกเวนเสยเชนกน ตวอยางเชน การตดสรายาเสพตดใหโทษ การเลนการพนน ซงใหผลรายในอนาคตอยางแนนอน อยางนอยกทาใหเสยสขภาพ เสยทรพย ถกคนตาหนนนทา เปนตน จงตรสเปรยบวาเหมอนนาหวานเจอดวยยาพษ๑๔

๔. รจกการพฒนาทใหผลประโยชนสขทงในปจจบนและอนาคต การพฒนาใดกตาม เมอเราทาลงไปแลว ปจจบนกมความสขปราศจากโทษทกข และไมเบยดเบยนใครๆ ขณะเดยวกนกเปนประโยชนสขไปในภายภาคหนาดวย ควรกระทาอยางยง เชน เยาวชนทตงใจศกษาเลาเรยน พอใจเรยน เขาใจเรยน และฉลาดเรยนรกจะมความสขในการเรยนนน เพราะเยาวชนนนหวงวา เมอตนไดขยนอยางนแลวเขากจะประสบกบความสขในวนหนาอยางแนนอน แมคนททางานกเชนกน ถาทางานดวยความรก ความเขาใจและมหลกครองตน ครองคน ครองงาน บรหารจดการใหดแลว กประสบกบความสขทงในปจจบนและอนาคต ในบางครงอาจมปญหาเกดขนบางแตกแกไขได และไมทกขกบการทางานนนเลย ฉะนน บางคนจงทางานอยางมความสข หนาตายมแยมแจมใส แตบางคนกลบอมความทกขไปขณะทางาน จงตรสเปรยบวาเหมอนนมสม นาผง นาออย ระคนเขาดวยกนแลว ทงส กลน และรสชวนบรโภค เมอบรโภคแลวกมความสขกายสบายสขภาพ๑๕

การพฒนามนษย เพอใหสามารถดาเนนชวต เปนไปตามวถทางแหงพระพทธศาสนานบวามความสาคญอยางยง และหลกพทธธรรมนนกเอออานวยประโยชนแกผปฏบตตามทงวยเดก วยรน เยาวชน และวยผใหญซงทาหนาทปกครอง บรหารกจการของหมคณะ และอกเหตผลหนง กคอ สามารถทาใหตวผไดรบการพฒนาแลวนน ประสบความสาเรจในดานความสข หรอ มความสขเปนผลแหงการพฒนา เพราะวา ถาหากการพฒนาสงใดหรอ บคคลใดแลว ผลการพฒนากอใหเกดโทษทกขตามมา ในแงมมพระพทธศาสนา ถอวา การพฒนานนลมเหลว ไมประสบผลสาเรจ ไมวาจะเปนเชงปรมาณหรอเชงคณภาพกตาม ดงนน จะยกตวอยางแนวทางการปฏบตเพอพฒนามาประกอบ เพอเปนทศนะแหงการศกษาตอไป

๑๔ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๔๘๒/๕๒๔. ๑๕ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๔๘๒/๕๒๔-๕๒๕.

แผนภมท ๑ แสดงการพฒนาศกยภาพบคคลตามหลกพทธธรรม การพฒนา ๓ ดาน

ทมะ/ ไตรสกขา

ศลสมาธปญญา

ภาวนา สมถะ/วปสสนา

การพฒนา บคคล

ทางกาย ทางวาจา ทางจตใจ

-หลกเวนเหตแหงทกข - รจกฝกฝนตนเองพฒนาตน -ไมหลงตดอามสสข -มนรามสสขทงในปจจบน/อนาคต จากแผนภมท ๑ น ผวจยเหนวา บคคลจะพฒนาตนได พงฝกฝนตนตามหลก ทมะ ความขมใจ สกขา ความสาเหนยกศกษาเขาใจ และการฝกอบรมตนดวยสมถะการฝกจตและวปสสนาการรอบรในเรองตางๆ อยางชดเจน ไมคลมเครอ คลาดเคลอน จากนน พงรจกการพฒนาตนใหหลกเวนเหตแหงความทกข เชน อบายมข ๔ การรจกรพอดกบความสจทอง

วตถ (อามสสข) และการรจกแสวงหาความสขทไมองวตถ (นรามสสข) เชน การฟงเทศน การรกษาศล การบาเพญประโยชนตอสวนรวมโดยไมหวงสงใดตอบแทน ความหมายของการพฒนาในทศนะของนกวชาการพระพทธศาสนา การพฒนาชวต เพอการฝกฝน อบรมใหชวตมความเจรญกาวหนา ประสบผลสาเรจในหนาทการงาน การศกษา ชวตครอบครว และสงคมการเปนอยโดยสนตสขนน พอจะสรปได ดงตอไปน พทธทาสภกข ไดใหความหมายของการพฒนาวา เปนสภาพทกลาง ๆ ทาใหเจรญกาวหนา และการพฒนานนตองดบทกขไดดวย ไมมดมชวปะปนอยดวย ดงความตอนหนงวา พฒนาแปลวาเจรญ หมายถง มากขนหรอเพมขนเทานนเอง ไมไดหมายความวาชวหรอด เชน ผมทศรษะมนรกหนาแนนขนกเรยกไดวาผมมนพฒนาเหมอนกน แตไมไดหมายความวาด คาวาพฒนาเปนคากลาง ๆ คอ ตองพฒนาใหเปนในทางทดบทกข คอ ตองไมมดมชว ไมมบวกมลบ๑๖

พระราชวรมน ไดใหความหมายของการพฒนาไววา มอย ๔ ดาน คอ พฒนาดานกายภาพ ดานสงแวดลอม ดานจตใจและปญญา ดงความตอนหนงวา (๑) พฒนาดานกาย ไดแก ใหมรางกายสมบรณแขงแรง มพลานามยสขภาพด (๒) พฒนาดานศล ไดแก ทาใหคนในสงคมมระเบยบวนย มความประพฤตด มความสมพนธกบผอนทด รวมทงมความสจรตทงทางกาย วาจา และอาชวะ (๓) พฒนาดานจตใจ ไดแก ฝกจตใหมคณภาพด ใหมสมรรถภาพด และใหมสขภาพจตด (๔) พฒนาดานปญญา ไดแก ฝกอบรมปญญาใหรใหเขาใจ มองเหนสงทงหลายตามความเปนจรงหรอตรงตามทมนเปน ตองฝกปญญาทงในแงททาใหกระบวนการคดการรบรไมใหกเลส เชน โลภะ โทสะ โมหะ เขาครอบงา ทาใหเปนการคดทไมมอคตดวยการใชโยนโสมนสการพจารณาใหเหนจรงดวยปญญา๑๗

๑๖ พทธทาสภกข, การสงคมสงเคราะหสวนทยงขาดอย, (นนทบร : พมพด), ๒๕๓๗. หนา ๓๓. ๑๗ พระราชวรมน, สถาบนสงฆกบสงคมไทย, ( กรงเทพมหานคร : สานกพมพมลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๗), หนา ๗๕ – ๘๑.

เสาวลกษณ สงหโกวนท และคณะ ไดใหความหมายของการพฒนาวาเปนหนทางหรอโอกาส และทาใหเราคาดการณลวงหนาไดวาจะมอะไรเกดขนภายหลง ทเราไดพฒนาสงทตงเปาหมายเอาไวแลวนน เชน การรจกวางแผนงานทด การใหความรตอผปฏบตงาน การฝกอบรมคน เปนตน๑๘

สานตย บญช ไดใหความหมายของการพฒนาวา หมายถง การยกระดบตนเองใหสงยงขนกวาการเปนอยเดมในปจจบน ทงในระดบปจเจกชน และระดบมหาชน ดงความตอนหนงวา การพฒนาคอสงทมผลกระทบตอทกคนไมทางใดกทางหนง ไมใชเปนไปเพอปจเจกชน แตละคนทตองการจะยกระดบของตนเองขนเทานน เปาหมายสงสดของการพฒนาคอ การยกระดบคณภาพชวตของทก ๆ คนใหมมาตรฐานสงขน ดงนนตองพยายามพฒนาเพอใหบรรลไปสเปาหมายในทศทางทใหเกดประโยชนกบคนสวนใหญ๑๙

ส.ศวรกษ ไดใหความหมายของการพฒนา พอสรปไดวา การพฒนามงไปทวตถเชงปรมาณมากจนเกนไป การพฒนานนมงเอาตวเลขเปนเกณฑวาไดเทาไร สวนคนจะมคณภาพหรอไม อยางไรนน ไมคานงนก เมอพฒนาดานเศรษฐศาสตรเพยงดานเดยวทาใหเสยดานคณธรรม จรยธรรม ความยตธรรมกลดนอยลงไปในสงคม การพฒนาสงคมควรมงทปจเจกชนกอน และรกษาสงแวดลอมดวย และควรเนนการพฒนาตามแนวทางพระพทธศาสนา ไดแก การลดละความอยากได อยากด อยากม อยากเปนลงมาบาง แลวเพมคณธรรมใหมากยงขน ไมใชแขงกนรวย ดงความตอนหนงวา ในปจจบน ผลการการพฒนาประเทศ มงเฉพาะในการพฒนาเพยงดานวตถเพอใหเกดความสามารถขนในประเทศ โดยเปนการมงพฒนาวตถในเชงปรมาณและเงนตรามากกวาความจาเปน แสดงถงลกษณะทตดทอนสาระคณคาของชวตออกไปจนเหลอเพยงปรมาณตวเลข ชวตมนษยถกตดทอนจนเหลอเพยงเรองทางเศรษฐกจ สวนความตองการของมนษย ซงมอยหลายมต กถกตดทอนเหลอเพยงเรองวตถและเงนตรา…และมงพฒนาทางจตวญญาณมากกวาดานวตถ การพฒนาจะตองอาศยความรวมมอ

๑๘ เสาวลกษณ สงหโกวนท และกมล อดลพนธ, การพฒนาบคคล, กรงเทพมหานคร : ออฟเซทโปรดกชน, ๒๕๒๕, หนา ๒ ๑๙ สานตย บญช, คมอฝกอบรมการวางแผนพฒนาชนบท, (ปตตาน : มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน, ๒๕๓๐), หนา ๓.

ไมใชแขงขนกน ไมเปนทงทนนยมทเขาขางนายทน และไมเปนทงสงคมนยมทเขาขางกรรมกร๒๐

ภทรพร สรกาญจน ไดใหความหมายของการพฒนาไววา สงคมไทยแมจะเปนสงคมแหงพระพทธศาสนา แตกมวฒนธรรมของชาวตะวนตกไหลบาเขามา จงทาใหวฒนธรรมอนดงามเรมเสอมถอยลง เกดปญหาตามมาเพราะคนไมประพฤตธรรม ผดศล ผดกฎหมายมากยงขน กออาชญากรรมตาง ๆ จงควรรกษาสงทดเอาไว ดงความตอนหนงวา สงคมไทย เปนสงคมทอาศยหลกพทธธรรมของพระพทธศาสนา มาเปนเวลานานแลว กระทงกลายเปนวฒนธรรมและอารยธรรม แตหลงจากประเทศไทยไดพฒนาประเทศไปตามประเทศทเจรญในดานวตถ เชน อเมรกา เปนตน โดยหนหลงใหแกหลกธรรมทางพระพทธศาสนา สงคมไทยจงมมลภาวะและสญญาณแหงความเสอมกอตวขนทกขณะ ไมวาจะเปนดานอาชญากรรม ความทจรต และความขาดแคลนทางศลธรรมในดานตาง ๆ ปญหาทางสงคมท เกดขนและเพมทวขนอยางรวดเรว ในปจจบนนเปนเครองแสดงวา สงคมไทยจาเปนตองนาหลกพทธธรรมมาพฒนาสงคมอยางเรงดวน เพอใหรอดพนจากความพนาศทางศลธรรม เพอใหสมาชกของสงคมไดพฒนาในทกดาน และมชวตอยอยางสงบสข๒๑

ประเวศ วะส ไดใหความหมายของการพฒนาไววา หมายถง มนษยแมจะมความตองการในดานวตถเพอมาบรโภคใชสอย จนลมนกถง หลกพทธธรรมทางพระพทธศาสนา และไมนามาปฏบต จงกอใหเกดความเหนแกตวกนมากยงขน ถาคนเราขาดทพงทางใจแลวกยากจะพฒนาใหเจรญงอกงามไดในเรองอนๆ เพราะไมมมนษยธรรมนนเอง อกอยางหนงพระสงฆกควรทจะชวยดแล เอาใจใสตอศาสนกชนของตน เพราะเปนศนยกลางในการนาพาชาวบานใหเกดการพฒนาดานตาง ๆ ไดเปนอยางด ดงความตอนหนงวา จากแนวความคดเกยวกบการนาพทธศาสนามาพฒนาสงคมนน จะเหนไดวาพทธศาสนาเปนสถาบนทจาเปนของสงคมอนจะขาดมได แมจะถกกระทบกระเทอนบางในบางคราว ทงนเพราะชวตมนษยไมสามารถดารงอยไดดวยวตถประการเดยว วตถไมสามารถ

๒๐ สลกษ ศวรกษ, ศาสนากบสงคมไทย, (กรงเทพมหานคร : พลพนธการพมพ, ๒๕๒๕), หนา ๑๑๕ - ๑๑๗. ๒๑ ภทรพร สรกาญจน,. เอกสารวชาการเรอง “สามทศวรรษของการพฒนามนษย สงคม และ เศรษฐกจไทย”, (กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๑), หนา ๑.

ตอบสนองความตองการทไมรจกจบสนของมนษย คณคาทางจตใจยงคงมความหมายยงสภาพสงคมปจจบนมลกษณะผนผวนเตมไปดวยความขดแยงและทวความรนแรง…....เพราะ พระสงฆนอกจากจะเปนผเรยนรพทธธรรมแลว ยงเปนทเคารพนบถอของประชาชนอกดวย ดงนนพระสงฆจงควรมสวนรวมในการพฒนา๒๒

ผวจย จงสรปวสยทศนในการพฒนาของผรทางพระพทธศาสนา ดงตอไปน ๑. เปนนกวางแผนทด คอ รวาสงใดควรทากอนและทาภายหลง ๒. เปนการยกระดบคณภาพชวตใหดยงขน ทงปจเจกชนและสงคมสวนรวม ๓. หากพฒนาดานวตถมากไป ดานจรยธรรมกจะลดนอยลงไป จงควรใหสมดลย ๔. เปนการพฒนาเพอการดบทกขทมอยในจตใจของมนษยเรา ๕. เปนการพฒนาทงกาย สงแวดลอม อารมณ และสตปญญาใหฉลาดรเทาทน ๖. เปนการปองกนวฒนธรรมตะวนตก และพฒนาวฒนธรรมไทยใหมนคงยงขน ๗. ควรพฒนาทงดานวตถและจตใจใหควบคกนไป ไมควรพฒนาเพยงดานเดยว

๒.๒ ความหมายและความสาคญของเยาวชน พระพทธศาสนาใหความสาคญตอเดกและเยาวชนเปนอยางยง ในฐานะมนษยคนหนง กยอมมศกยภาพในการพฒนาตนเองเทาเทยมกบผใหญ บางครงอาจทาใหดกวาผใหญบางคนเสยอก ฉะนน พระพทธศาสนาจงใหความสาคญตอเดกและเยาวชนในการกระทาของเขา เมอเขามพฤตกรรมทดงามทางกาย วาจาและจตใจแลว ยอมเปนผประเสรฐได เนองจากวย หรอไมใชตวชวดทางพระพทธศาสนาเลยวา คนดจะตองเปนผใหญเทานน เดกและเยาวชนกทาดไดเชนกน ดงคาอปมาอปมยในขททนกายชาดก วา “หงส นกกระเรยน นกยง ชาง ฟาน ยอมกลวราชสหทงนน จะถอเอารางกายเปนประมาณไมได ฉนใด ในหมมนษยกฉนนน ถาแมเดกมปญญากเปนผใหญได คนโงถงรางกายใหญโต กเปนผใหญไมได”๒๓

๒๒ ประเวศ วะส, พระสงฆและศาสนกชนจะกชาตไดอยางไร, กรงเทพมหานคร : สานกพมพมลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๐), หนา ๑๓ – ๓๐. ๒๓ ข.ชา. (บาล) ๒๗/๒๕๓/๗๖.

อยางไรกตาม เยาวชนจงเปนบคคลผมความสาคญเปนอยางยงตอมวลมนษย ดงทพทธทาสภกขไดกลาวถงเดกและเยาวชนทพงประสงคของสงคมวา คอ ผทเปนสตบรษ หรอ คนดตามหลกพระพทธศาสนานนเอง จะทาใหสงคมนาอยและโลกมคนดเพมมากยงขน ฉะนน จงมความสาคญตอครอบครวและสงคมโลก ดงความตอนหนงวา “เยาวชนทพงปรารถนานน แมจะยงมมากเทาไร กไมมอาการคบโลกหรอรกโลก เพราะในปจจบนมปญหาเรองคนจะลนโลก แลวจะไมมอะไรกน จะไมมอะไรใชสอย หากขาดสตบรษแลว จะเปนอนตรายอยางยง คนทบกพรองตอหนาทนนแหละ เปนคนรกโลก แตหากเปนสตบรษ คนดกจะใหโลกนาอยยงขน”๒๔

๒.๒.๑ ความหมายของเยาวชน ตามหลกพทธธรรม “เยาวชน” ไมไดเรยกตรงตามศพท แตจะเรยกวา “เดก”, “กลบตร”(เยาวชนชาย),“กลธดา” (เยาวชนหญง), เรยก “ยวาและยวต” หมายถง ชายหนมหญงสาว๒๕ และเรยกรวมกนวา “บตรธดา” กม ดงปรากฏในสงคาลกสตร๒๖ วาบตรธดา หรอ เยาวชนนน พงทาหนาท ๕ ประการตอบดามารดาของตนเอง คอ (๑) รจกเลยงตอบแทนดวยปจจย ๔ และนาใจอนงาม (๒) รจกชวยเหลอกจจาเปนตางๆ (๓) รจกรกษาชอเสยงตระกลไวได (๔) รจกทาตนใหเหมาะสมทจะสบทอดสมบต และ (๕) รจกทาบญอทศสวนกศลใหทานเมอลวงลบไปจากโลกนแลว ฉะนน ศพทวา “เยาวชน” ตรงๆ ในทางพระพทธศาสนาจงไมคอยปรากฏนก อยางไรกตาม เมอกลาวโดยนยแหงพระราชบญญตจดตงศาลคดเดกและเยาวชนใน ป พ.ศ. ๒๔๙๔ มาตรา ๔ แลว แบงเปน ๒ ศพท ไดแก (๑) คาวา “เดก” โดยคานยาม หมายถง บคคลทมอายเกนกวา ๗ ปบรบรณ แตยงไมเกน ๑๐ ปบรบรณ

๒๔ รง แกวแดง, ธรรมสาหรบคร : พทธทาสภกข, (กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา, ม.ป.ป.), หนา ๑๖๐.

๒๕

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, บาลไวยากรณ วจวภาค ภาคท ๒,

พมพครงท ๔๘, (กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๓๓. ๒๖ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๒๑๒/๒๖๗.

(๒) สวนคาวา “เยาวชน” โดยคานยาม หมายถง บคคลทมอายเกนกวา ๑๐ ป บรบรณ แตยงไมถง ๑๘ ป และไมไดหมายถง บคคลผบรรลนตภาวะแลวดวยการสมรส๒๗ และความหมายตามพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ.๒๕๔๖ ใหความหมายวา “บคคลซงมอายตากวา ๑๘ ปบรบรณ แตไมรวมถงผทบรรลนตภาวะดวยการสมรส”๒๘

๒.๒.๒ ความสาคญของเยาวชน รฐใหความสาคญตอเยาวชนเปนอยางด และตอเนอง ดงจะเหนไดจากกจกรรมทสงเสรมสนบสนนการศกษาและปฏบตธรรมของเยาวชนไทย สรปเปน ๒ แนวทาง คอ ๑. มการปรบปรงหลกสตรสาระการเรยนรทางพระพทธศาสนาและจรยธรรมใหเหมาะสม เพอใหเยาวชนมความร ความเขาใจอยางถกตองตามหลกพทธธรรม มความศรทธาเลอมใส และประพฤตตนตามหลกพทธธรรม ชวยกนทานบารงพระพทธศาสนา ๒. รฐขอความรวมมอไปยงสอมวลชน เพอใหนาเสนอสงทเหมาะสม เพราะสอนน มบทบาทอกทางหนง เพอสงเสรมศาสนาและจรยธรรม ในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และคานยมทดแกเยาวชน เชน รายการเผยแผความรเกยวกบศาสนา จรยธรรม ชวยเปลยนทศนคตทผดและคานยมทไมด๒๙

ฉะนน เดกและเยาวชน จงเปนบคคลทเกดมาพรอมกบการไดรบสถานภาพเปน “ลก” เปนอนดบแรก และมสถานภาพตางๆ ตอมาโดยลาดบ เมอเขาโรงเรยน กเรยกวา “นกเรยน, นกศกษา, นสต” เปนตน เมอเจรญเตบโตขนมาอกระดบกเรยกวา เปน “พลเมอง” เมอเขาสพระพทธศาสนากเรยกวา “พทธศาสนกชน” เดกและเยาวชน จงมสวนเกยวของกบสถาบนตางๆ ทางสงคมในฐานะเปนสมาชก และเมอเตบโตขน กมบทบาทและความสาคญ

๒๗ ทศนย ทองสวาง, สงคมไทย, (กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, ๒๕๓๗), หนา ๒๓๕ - ๒๓๖. ๒๘ สานกนายกรฐมนตร, พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ.๒๕๔๖, ประกาศเมอ ๒๔ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๖, มาตรา ๔, หนา ๑. ๒๙ พทธสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ, แผนปฏบตการเกยวกบการสงเสรมพระพทธศาสนาและการพฒนาจตใจ, (กรงเทพมหานคร : สมชายการพมพ, ๒๕๔๐), หนา ๑๗–๑๘.

ตอสงคมมากขนเชนเดยวกน๓๐ ฉะนน รากฐานของสงคมจงมาจากเดกและเยาวชนกอนเปนเบองตน ซงพระพทธศาสนาไดใหความสาคญตอเดกและเยาวชนใน ๕ ดานดวยกน ดงตอไปน (๑) เปนทยนด ทรก และสบเผาพนธมนษยไว แมแตเทวดากไดแสดงภาษตไววา “คนมบตรยอมยนดเพราะบตร” เหมอนคนมโคกระบอเขากยนดเชนเดยวกน และแสดงเทวตาภาษตตอไปอกวา “ความรกเสมอดวยบตรไมม”๓๑ นน กหมายความวา บคคลเปนทยนดและเปนทใหความรกในครอบครวยงไปกวาบตรธดาของผปกครองไมมอกแลว เพราะทานหวงความเจรญตอเดกและเยาวชนของตนใหเจรญกาวหนาโดยทาหนาทตามหลกทศ ๖ เชนใหการสงเสรมศกษา สอนใหปรบปรงตนใหด และใหรจกหลกเวนความชว เพอนชวเสย เปนตน๓๒ ไมเพยงแตเทานน เดกและเยาวชน ยงเปนผรองรบไวซงมนษยชาต ดงคาบาลวา “ปตตา วตถ มนสสาน” แปลวา “บตรนนแหละเปนทรองรบความเปนมนษยเอาไว”๓๓ หมายถง ถาไมมบตรธดาแลว มนษยเรากจะหมดเผาพนธไปโดยปรยาย เพราะไมมใครมาสบทอดตอกนไป ไมสามารถจะรกษาเผาพนธมนษยไวไดเลย (๒) เปนคนรบภาระกจตอจากผใหญ เมอพวกเขาเจรญวยเตบโตขนเปนผใหญในวนขางหนาแลว จะตองรบภาระสาคญตางๆ ตอจากบรรพบรษ คอ ผใหญในปจจบนทปฏบตกนอยในทก ๆ ดาน คอ รบภาระทงในครอบครวและภาระทางสงคม๓๔ ดงคากลาวทวา “เดกในวนน คอ ผใหญในวนหนา” ฉะนน เดกและเยาวชน จงเปนความหวงของผใหญ และเปนความหวงของสงคม จงมความ สาคญทงตอการสบทอดกจกรรมของตระกล ตามหนาทของบตรธดา๓๕

๓๐ พระมหาบญเพยร ปญวรโย (แกววงศนอย), “แนวคดและวธการขดเกลาทางสงคมในสถาบนครอบครวตามแนวพระพทธศาสนา”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔), หนา ๕๗. ๓๑ สง.ส. (ไทย) ๑๕/๑๒ – ๑๓ /๑๒ – ๑๓. ๓๒ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๒๖๗/๒๑๒ – ๒๑๓. ๓๓ ส.ส. (บาล) ๑๕/๑๖๓/๕๐. ๓๔ อง.ปจก. (บาล) ๒๒/๕๘/๗๘. ๓๕ พระมหาเดชศกด ธรปโญ (โพธชย), “จรยศกษาเพอพฒนาจรยธรรมแกนกเรยนตามหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา”, หนา ๕๘.

(๓) เปนคนคอยดแลรบใชผปกครอง ผปกครองของเดกและเยาวชน มความประสงคหรอความหวงในใจทกคนวา ตองการใหบตรธดาของตนนนแหละ มาเลยงดตอบแทนคณ เมอยามแกเฒาชราภาพลง สามารถชวยเหลอกจการงานในตระกลใหดารงอยได รกษาทรพยไวได ดารงตระกลใหอยอยางมนคงถาวร และทสาคญยง คอ เมอถงคราวททานถงแกกรรมสนชวตไป กอยากจะใหบตรธดานนแหละมาทาบญอทศไปให คอ ถงจะมญาตพนองมากมาย แตกไมสนทใจเทากบสมาชกในครอบครวทาบญให จงเปนความหวงอยางยงของทาน๓๖

(๔) เปนผยงความปลมปตยนดใหเกดขนแกบดามารดา เดกและเยาวชนเปนศนยกลางของครอบครว เปนกาวใจททาใหบดาและมารดา พงตระหนกในการกระทาตาง ๆ เพราะความรก และความหวงใย และทาหนาทการงานทกอยางดวยความลาบาก กยอมทา เนองจากผลทไดนน ทาใหทานเหลานน เกดปตยนดเมอไดพบหนาบตรธดาของตน ถาครอบครวใดไมมบตรธดาแลว ทานเปรยบเหมอนกบคนมทกขเหมอนตกนรกทงเปนเลย เพราะเหนคนอนม แตตนไมม ดวยขาดบตรธดาไวชนชมยนดนนเอง และขณะเดยวกนเมอไดบตรธดาทกตญญตอผปกครองแลว กฉดทานขนจากนรกได๓๗

(๕) เปนผสามารถทาใหบดามารดาเขาถงหลกศลธรรมอนดงามได อภชาตบตรนน ไดรบการยกยองวา เปนยอดของบตรธดาในทางพระพทธศาสนา เพราะสามารถทาใหบดามารดานน เปนคนทม ศรทธา มศล มการทาบญใหทาน และม ปญญา๓๘ ซงความสาคญทกลาวมาน จะเหนวา ผปกครองของเดกและเยาวชน ควรเอาใจใสดแลพฒนาการทงดานรางกายและดานจตใจ อยาปลอยปละละเลยใหเขาเจรญตามธรรมชาต เปนสงทไมสมควรอยางยง เนองจากวฒภาวะของพวกเขา แมพระพทธองคกไดตรสไววา “เดกเปนคนไรเดยงสา ไมมความรสกนกคดวาสงใดถก สงใดผด แตมเพยงอนสย คอ กเลสทฝงลกอยในสนดานเทานน”๓๙

๓๖ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๒๖๗/๒๑๒. ๓๗ พทธทาสภกข, กตญญกตเวท เปนรมโพธรมไทรของโลก, (กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๓๖), หนา ๗. ๓๘ ข.ชา. (บาล) ๒๗/๑๓๘๙/๒๖๑. ๓๙ ม.ม. (บาล) ๑๓/๑๕๔/๑๒๔.

แผนภมท ๒

แสดงความสมพนธของเยาวชนทมตอบคคลทเกยวของตามหลกพทธธรรม

เปนทรก

รบภารกจ

ดแลเอาใจใส ทาใหดใจปลมใจ

ชวยผดงความด ตวของเยาวชน

จากแผนภมท ๒ น ผวจย มงชใหเหนวา เยาวชนนนมความสาคญตอผปกครอง คอ บดาและมารดาเปนอยางยง เนองจากเปนทรก เปนทหวงแหน เปนดวงใจ และเปนผสบตระกลตอจากทาน หากบตรธดาเยาวชนเปนคนด ทานกดใจและหวงวา เมอเตบโตขนมาแลว เยาวชนนน จะสามารถดารงวงศสกลของทานได ขณะเดยวกน ในบางกรณ เยาวชนนนแหละเปนผผดงความดงามในดานศลธรรม จรยธรรมใหเกดขนแกครอบครว เชน สามเณรราหล ทออกบวชและสามารถโนมนาวจตใจของคนใกลชดใหไดรบความสขในปจจบนชาต ซงถอวาเปนอภชาตบตรโดยแทจรง ๒.๒.๓ พฒนาการของเยาวชน การพฒนาการดานตางๆ ของเดกในแตละชวงวย มความจาเปนมากตอการวเคราะหหลกการพฒนาพฤตกรรมใหมความเหมาะสมในดานศลธรรม จรยธรรม ทงตวเดกเองและสงแวดลอมของเดก เพอใหการพฒนานนมประสทธภาพดยงขน การเจรญเตบโตดานรางกายและจตใจของเดก หมายถง การเจรญเตบโตทางดานสมอง ตลอดจนถงอารมณและสงคม จะกนเวลานานกวาเปนการเจรญเตบโตทมความเกยวพนกนตลอดเวลา พฒนาการดานหนงกยงมอทธพลตอพฒนาการดานอนๆ และ พฒนาการทกๆ ดานเหลาน กมอทธพลตอพฒนาการโดยทวๆ ไปของเดกดวย ซงแบงออกเปน ๔ ดาน คอ พฒนาการทางดาน

รางกาย สตปญญา ภาษา อารมณและสงคม๔๐ สวนแนวคดทเกยวกบเงอนไขในการทาความด หรอ พฒนาการทางดานจรยธรรมของมนษย จะเปนอกดานหนง ไมเนนพฒนาการทางรางกาย ดงทกลาวมาแลวนน โดยแบงเปน ๒ กลมแนวคด ไดแก (๑) กลมแรก เหนวา สงแวดลอมทางสงคมยอมมอทธพลตอการพฒนาทางดาน จรยธรรมของคนเรา คอ ถอวาคนเราไมไดดหรอชวมาแตเกด จตใจอยในสภาวะกลางๆ พรอมทจะทาในทางบวกใหคณ หรอ ทางลบใหโทษกได ฉะนน สภาพแวดลอมจงเปนเหตปจจยสาคญยง (๒) กลมทสอง เหนวา ความพรอมทจะมความเตบโตทางจตใจนน มอยในบคคลมาตงแตเกดแลว คอ เขามจตใจทบรสทธมาตงแตเกด แตเมอเตบโตขนมาลกษณะทางดานจรยธรรมของเขาจะเรมเปลยนแปลง และจะพฒนาการไปตามวถทางทดยงขน๔๑

วฒภาวะของคนเรามความแตกตางกนออกไป การทจะพฒนาคนจาตองคานงถงระดบวฒภาวะของเขาประกอบดวย ตามหลกพทธธรรมไมเรยกวา วฒภาวะแตเปนการพฒนาบคคลตามประเภทของกลมเปาหมายทจะพฒนา ดงจะไดอธบายตามลาดบตอไปน ๑. พฒนาการของเยาวชน วฒภาวะ (Maturity ) หมายถง ความเจรญเตบโตเตมททงรางกายและจตใจ พรอมทจะทางานตามหนาทได เชน เมอถงระยะหนงทารกในครรภ เรมดนได เมอเจรญเตบโตเตมท ทารกจะเรมมวฒภาวะ เรมเดนได พดได เปนตน ในดานจตใจนน กจะเจรญควบคกนไปกบรางกาย เมอจตใจเจรญเตมทกเรมรจกใชเหตผล มความรบผดชอบ และควบคมอารมณของตนได๔๒

๔๐ พระมหาสมควร ธมมธโร, (สายงาม), “บทบาทผปกครองในการอบรมศลธรรมและจรยธรรม แกเดกเลกกอนเกณฑของศนยพฒนาเดกกอนเกณฑ วดพรหมสวรรณสามคค เขตบางแค กรงเทพมหานคร”, หนา ๕๕. ๔๑ เสฐยรพงษ วรรณปก, การปลกฝงจรยธรรมในแนวทางการพฒนาคานยมและคณธรรมของ เยาวชนในปจจบน, (กรงเทพมหานคร : พ.เอ.ลฟวง, ๒๕๓๓), หนา ๒๓. ๔๒ พระมหาสมควร ธมมธโร, (สายงาม), “บทบาทผปกครองในการอบรมศลธรรมและจรยธรรม แกเดกเลกกอนเกณฑของศนยพฒนาเดกกอนเกณฑ วดพรหมสวรรณสามคค เขตบางแค กรงเทพมหานคร”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๕๐.

อารโน กาเซลล (Arnold Gesell) นกจตวทยาพฒนาการ ใหความสาคญมากตอวฒภาวะ เพราะเปนการพฒนาทางรางกาย คอ การเจรญเตบโตของเดกมขนตอนตามวฒภาวะของเดก เชน จากนง เปนยน เดน วง เปนตน ซงเปนไปตามธรรมชาต ไมตองฝกฝน ตางจากเดกทไมมความพรอมดานวฒภาวะ (พวกเดกบกพรองทางอวยวะบางสวน เชน ขาลบ) และเมอบคคลพฒนาจากขนหนงไปสอกขนหนง จะมการดดแปลงพฤตกรรมใหมๆ อยตลอดเวลา ดงนน สรปไดวา กาเซลล มองพฤตกรรมในแงของความพรอมจากการเปลยนแปลงภายในอนทรยกอน เปนสาคญ และสงแวดลอมเปนเพยงสวนประกอบของการเปลยนแปลงเทานน เขาจงเหนวา ผปกครอง คร อาจารย จะตองเขาใจหลกวฒภาวะนใหด และเขายงแนะนาวา ควรใหเดกไดฝกหดพฒนาตนไปตามความสามารถของเขา มใชไปบงคบใหทาตามใจผปกครองทกเรองไป เพราะขดหลกธรรมชาตของเดก๔๓

๑.๑ พฒนาการของวยเดก (Child years) พฒนาการของวยเดก เปนวยทสาคญยงอกวยหนงของความเปนมนษย เพราะเดกยงไมสามารถจะชวยเหลอตวเองไดทกเรอง ผปกครองจงตองใหความเอาใจใสในการเปนอย นสยใจคอ คณลกษณะพเศษทเดกแสดงออก เพราะเดกเรมจะเรยนรอะไรตางๆ จากสงแวดลอมและตวเอง จากผปกครองบาง จากเพอนบาง และในวยเดกน แบงออกเปน ๓ ระดบ ดงน (๑) วยตอนตนหรอกอนเขาโรงเรยน (วยอนบาล) ไดแก เดกอาย ๒-๕ ขวบเปนวยพนจากวยทารก เดกจะสนใจตอสงใหมรอบๆ ตว รวมทงการสนใจตวเอง สนใจอวยวะของรางกายทงของตนและของผอนวาทาไมเหมอนกน ทาไมตางกน และมกจะถามวาทาไมจงเปนอยางนน ทาไมจงเปนอยางน เปนตน เดกในวยน จงเปนวยทเรมมอารมณเขามาเกยวของดวย อาจจะเจาอารมณ มกเปนวยดอและงอแง เมอถกสงใหทาในสงทไมอยากจะทาแมควรทากตาม ชอบเลน รกความเปนอสระ ชอบทาอะไรดวยตวเอง เชน ไมชอบใหบอกไปนอน ไปกนอาหาร เปนตน ดงนน ในวยน ผปกครองจงควรเอาใจใสเปนกรณพเศษ เพราะถาอบรมด เดกกจะมพฤตกรรมทดดวย และสงแวดลอมกมสวนทาใหเดกพฒนาไดดเชนกน ตรงกนขาม ถาไมสนใจเขาแลว ผลเสยทจะตามมา กคอ การพฒนาดานอารมณจตใจของเดกจะนอย จงควรหดใหเดกชวยตนเอง เชน ใหเกบหนงสอไวเปนท เกบรองเทา หยบสงของแลวเกบไวทเดม

๔๓ เรองเดยวกน, หนา ๕๓.

เปนตน เพอปลกฝงนสยความเปนระเบยบวนยแกเดก และในปจจบนนยมสงบตรหลานเขาโรงเรยนอนบาล๔๔ เพราะงายตอการอบรมสงสอนเนองจากอาศยกลยาณมตร คอ คร เปนผดแล อบรมแทนผปกครอง ซงนบวนจะมเวลาใหแกเดกวยนนอยลงไปทกๆ วน เพราะตองทามาหาเลยงชพทางานคอนขางจะหนก (๒) พฒนาการของวยตอนกลาง ไดแก เดกอาย ๖ -๙ ป (สวนเยาวชนมอายระหวาง ๗ – ๑๐ ปบรบรณ) เปนวยทเขาโรงเรยนชนประถมศกษา ถาเปนโรงเรยนเอกชนกเปนชนประถมปท ๑ เดกในวยนมการเปลยนแปลงมาก บางครงกทาตวนารก บางครงกดอดง ทางรางกายกเจรญเตบโตมากยงขน ไมชอบอยนง การใชมอและเทายงไมดนก ชอบทาอะไรดวยตนเองเสมอ แตทาไดไมดเทาทควร และเรมสนใจวาเดกเกดจากทไหน ทางดานภาษา ชอบอานหนงสอ สะกดคางายๆ ชอบคดตวเลข สนใจวทย โทรทศน และสอตางๆ เชน อนเตอรเนต ในชวงวยตอนกลางน จงเปนวยหวเลยวหวตอ เนองจากตองปรบสภาพของตนใหเขากบสงแวดลอมใหมในโรงเรยน เพอนใหม เชน คร บทเรยน สถานท อาหารการกน ระเบยบของโรงเรยน และสงแวดลอมใหมนเองทาใหเดกมการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมได ทงดานอารมณและจตใจ โดยตองสอนใหรจกสทธและหนาทของเดก อาจมการชกตอยกนอยบาง ไมเอาใจใครตอเมอเดกอายพน ๘ ขวบ แลวจงจะรกเพอน และโรงเรยนควรใหอสระแกเดกดวย สอนใหเดกรจก แพ รจกชนะ และรจกใหอภยตอกน มการละเลนกฬาทสงเสรมความพรอมทางรางกายดวย (๓) พฒนาการวยตอนปลาย ไดแก เดกอาย ๑๐ - ๑๒ ป (จดอยในเกณฑเยาวชน) นบวาเปนวยทไมตองการความแตกตางไปจากกลมเพอน รกภกดตอกลม ชอบทาตามเพอน มความเปนกลมกอน และวยนมกจะควบคมอารมณไดดกวาวยตอนกลาง คดไดเอง มบคลกภาพเฉพาะตว ถาโกรธใครกแสดงออกมาเลย เชน บนราพน กระทบเทา กระแทกเสยงใส เปนตน ในวยน เดกหญงจะโตเรวกวาเดกชาย ประมาณ ๒ ป ฉะนน เดกหญงจะเปนสาวรนในขณะทเดกชายยงดเดก และโตไมทนกน จงเกดปญหาในดานวฒภาวะของเดกหญงและเดกชายไมทดเทยมกน อาจทาใหอกฝายละอายเพราะเรมเตบโตกนแลว ฉะนน ผปกครองบดามารดา คร อาจารย จงควรอธบายใหเดกรและปฏบตตนใหถกตอง วาเปนไป

๔๔ รศ.สพฒนา สภาพ, สงคมและวฒนธรรมไทย คานยม : ครอบครว : ศาสนา : ประเพณ, พมพ ครงท ๑๑, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๔๓), หนา ๓๘ - ๓๙.

ตามวยของพฒนาทางรางกาย อารมณ สรางความรกสามคคในกลมเดกใหได เพอปองกนไมไดเดกมปญหา เพราะวยนเปนวยทดทสดทจะปลกฝงความคดอาน นสยใจคอทด เนองจากพวกเขาเปลยนแปลงอะไรไดงายมาก (ไมออนดดงาย ไมแกดดยาก) ทงน เดกจะดหรอเลวจงขนอยกบวยนเปนสาคญอยางยง๔๕

พฒนาการของเยาวชนทอยในชวงวยรน ซงเปนวยเปลยนจากวนเดกไปสวยผใหญ เปนวยทอยระหวางความเปนเดกกบความเปนผใหญ ยางเขาสความเปนหนมสาว จงไมสามารถกาหนดลงไปไดแนนอนวาควรจะสนสดเมอใด แตกพอจะกาหนดไดจากการเปลยนแปลงทางรางกาย และรปรางเปนสาคญ ในวยน แบงออกเปน ๓ ระดบ คอ (๑) กอนวยรน (Pre-adolescence) ระหวางอาย ๑๐ - ๑๒ ป (๒) วยแรกรน (Early adolescence) ระหวางอาย ๑๓ - ๑๖ ป (๓) วยรนตอนปลาย (Late adolescence ) ระหวางอาย ๑๗ - ๒๑ ป ๒.๒.๔ ความตองการของเยาวชน ความตองการของวยรนน ขนอยกบคานยม (Value) ทแตละคนยดถอ และสวนใหญกมกจะยดถอคานยมในกลมทตนเขารวมดวย เชน การรบนองใหมเปนคานยมทด แตในปจจบนกลบเปลยนเปนคานยมทแอบแฝงไปดวยวธการอนลามก ผดประเพณตอนรบนองใหมทงดงาม และเปนไปในทางอนาจารมากกวาจะพฒนาดานรางกายและจตใจ ตวอยางเชน “รบนองวตถารโผลอกเผาขนเพชรจบคมดนกเขาชกเยอ” ใจความโดยยอวา นกศกษาคนหนงของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน จงหวดนครราชสมา ถกรนพรบนองวตถาร โดยนาเชอกมดขวดนานาปลายทง ๒ ขาง มาผกตดกบอวยวะเพศใหชกเยอกน ทงยงเผาขนเพชร ใหแกผามดมอไพลหลงนอนควากลงไปตามพนซเมนต ใหดมสราแกลมดวยเนอสนข เปนตน ซงเปนพฤตกรรมของการตอนรบนองใหมทไมสรางสรรคเลยและทาใหเยาวชน นกศกษาผนน ตองรบความเดอดรอน และอบอาย จนไมกลาไปเรยนตอ๔๖

ดงนน จงตองมความเขาใจวาเยาวชนหรอวยรนนน เขามความตองการทหลากหลาย ทงดานรางกาย สงแวดลอม บคคลทเกยวของ และดานจตใจ แตวยรนนนจะอง

๔๕ เรองเดยวกน, หนา ๔๐. ๔๖ เดลนวส, ( ๑๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑, ๒๐

กลมเปนหลกถากลมเพอนวาอยางไรกมกจะมคานยมตามกนไป พอสรปความตองการของเยาวชนหรอวยรน ดงตอไปน (๑) ตองการความรก คอ อยากใหบดามารดารก อยากใหเพศตรงขามรก อยากใหคนทเกยวของกบตนเองรกตน (๒) ตองการความสนกสนานเพลดเพลน ซงสวนใหญมกจะแสดงออกทางการ เลนกฬา เชน เลนฟตบอล เทนนส และบนเทง เชน รองเพลง ประกวดเชยรลดเดอร เปนตน (๓) ตองการความเปนอสระ คอ ไมอยากใหผใหญคอยแนะนา หรอ ชทางให (๔) ตองการไดรบการยกยอง คอ อยากไดชอเสยง อยากใหสงคมยอมรบตน อยากใหเพอน ๆ ยอมรบความสามารถของตนเอง (๕) มอดมคตสง คอ เปนพวกอดมคตนยม แตขาดประสบการณในชวตจรง จงอาจตกเปนเครองมอของคนพาลไดงาย และเชอคนกงาย เพราะรแตตาราไมรจตใจของคน (๖) มความสนใจเรองเพศและเพอนตางเพศ คอ ใหความสนใจเรองเพศศกษามากเปนพเศษ ไมวาจะเปนวยรนหญงหรอวยรนชาย เชน ชอบดภาพอนาจารทางอนเตอรเนต ชอบดภาพยนตรทเกยวกบเรองเพศ เปนตน จงควรใหคาแนะนาเขาวา อยาชงสกกอนหาม (๗) ตองการการรวมกลม คอ เพอนเรยนคณะใดกอยากจะเรยนดวย เพอนไป ทางานอะไรกอยากจะไปทางานนนดวย เปนตน (๘) ตองการการยอมรบจากผใหญ คอ อยากใหผใหญยอมรบความร ความ สามารถของตนเอง วาสามารถทางานไดดเชนเดยวกบทานแลว (๙) ตองการแบบอยางทด คอ อยากเหนตวอยาง แบบอยางในทางสงคมทด เปนบคคลตวอยาง เปนปชนยบคคลทนาเคารพ ยกยอง มผลงาน และมความดปรากฏตอสงคม (๑๐) ตองการความปลอดภยและความมนคง คอ อยากใหผใหญรบประกนวาจะไมทาโทษตนเมอทาผด และอยากใหทานใหอภยเมอทาผดลงไปแลว (๑๑) ตองการประสบการณใหมๆ คอ อยากคบหาเพอนตางเพศ อยากเรยนรเรองราวทผใหญหามปรามไว เชน ไมใหสบบหร แตเยาวชนกตองการทดลองสบ เปนตน (๑๒) ความรสกรนแรง คอ อารมณทเกดจากความสมหวงกจะดใจสดขด และถาผดหวงกจะแสดงอารมณเสยใจอยางสดชวตเชนกน บางรายถงกบฆาตวตายเมอรวาตนสอบไลไมผาน (๑๓) ตองการมอนาคต และตองการความสาเรจในชวต คอ มความฝนตางๆ

นานา เชน เรยนจบแลว อยากจะเปนแพทย เปนทหาร เปนตารวจ วศวกร คร เปนตน๔๗

๒.๓ ปญหาของเยาวชนในสงคมไทย ปญหาของเยาวชนมหลากหลาย เชน เรองการลอกเลยนแบบกนของกลมเพอน ๆ ทมรสนยมตรงกน เหนเพอนทากทาบาง เชน การแตงกายใสสายเดยว เกาะอก นงสน เปนตนซงเปนอนตรายอยางยงสาหรบเยาวชนวยน เพราะเปนเหตใหเกดอาชญากรรมทางเพศตามมาได และจะตองอธบายใหวยนเขาใจอก คอ การเปลยนแปลงทางรางกายของเพศหญงและเพศชาย เชน ผหญงจะมหนาอกใหญขน ชายจะมขนมหนวดขน เปนตน ทาใหตองรกษาสขภาพใหสมาเสมอ คอยเอาใจใสดแลตนเองยงกวาวยเดกเสยอก ขณะเดยวกนกรกสวยรกงาม และปญหาทพบบอยทสดในขาวประจาวนในปจจบน กคอ ขาวการละเมดทางเพศตอหญง แมกระทงเดกและเยาวชน ซงสวนใหญจะเปนคนในครอบครวบาง เพอนบาง ครอาจารยบาง เยาวชนจงตองมความรและเขาใจในการเอาตวรอดจากอารมณรายเหลาน ปญหาเยาวชนในสงคมไทย ทจะตองรบแกไขโดยดวนทงฝายอาณาจกร และฝายพทธจกรในปจจบน มผลเสยหายตอทกฝาย หากพวกเขาไมไดรบการพฒนาในดานจตใจ คณธรรม จรยธรรม อนเหมาะสมแกวฒนธรรม จารตและประเพณแลว ยอมเปนไปเพอโทษภยทงตอตวเอง และตอผปกครองในครอบครว และทาใหเกดปญหาอน ๆ ตามมา เชน ปญหายาเสพตด ปญหาเดกหนโรงเรยน การคบเพอนชว การปรบตวเขากบสงแวดลอมไมได การลอกเลยนคนไมดในทางทผดศลธรรม และความผดตามกฎหมายบานเมอง ดงปรากฏเปนขาวรายวนอยเสมอ ดงปญหาทเกดขนตอไปน ตวอยางท ๑ “สาววยรนใจแตกเดนสายชงทรพย” ใจความวา เมอวนท ๖ มถนายน ๒๕๔๘ ในทองทจงหวดปทมธาน เจาหนาทตารวจไดรวบตวสองวยรนใจแตก คนแรกอาย ๑๓ ป และคนทสองอาย ๑๖ ป โดยตงขอหารวมกนชงทรพยรถแทกซ โดยใชมดกรรไกรและสเปรยพรกไทยเปนอาวธ ไดเงนสดไปจานวน ๑,๒๐๐ บาท แตหนไมไดถกชาวบานชวยกนรมจบและแจงเจาหนาทตารวจนาตวไปดาเนนคดตามกฎหมายตอไป ซง

๔๗ รศ.สพฒนา สภาพ, สงคมและวฒนธรรมไทย คานยม : ครอบครว : ศาสนา : ประเพณ, หนา ๔๓ - ๔๕.

เยาวชนทงสองคนนนใหการรบสารภาพวา ตองการนาเงนทไดไปเทยวเตรใชจายจงตองออกชงทรพยและมาถกจบไดดงกลาวแลวนน๔๘

ตวอยางท ๒ การลอกเลยนพฤตกรรมในทางไมเหมาะสม เชน ขาว “แฟชนโจ” ใจความวา เมอวนท ๖ มถนายน ๒๕๔๘ เหตเกดทจงหวดสรนทร ผปกครองของเดกชายอาย ๑๔ ป คนหนงซงเขากาลงศกษาอยชนมธยมศกษาตอนตน ไดไปซอกางเกงทมภาพการรวมเพศจากตลาดนด ราคาตวละ ๙๙ บาทมาใส แตผปกครองกหามไมใหใส เพราะเปนภาพไมเหมาะสม ซงเดกคนนนกใหเหตผลวาเพอน ๆ ทโรงเรยนกใสกนหลายสบคน ทงผหญง ผชาย ฉะนน ตนกนาจะใสได ไมนาจะผดแตอยางใดเลย กรณน แมเปนความผดเลกนอยตามกฎหมาย แตเยาวชนกไมพงปฏบตเพราะขดตอศลธรรมอนดงามของสงคมไทยเรา๔๙

ตวอยางท ๓ เชน “รมสกมนศ.สาวอาชวะอวม” ใจความขาวโดยยอวา วนท ๑๖ มถนายน ๒๕๔๘ เหตเกดทจงหวดนครศรธรรมราช เจาหนาทตารวจไดรบแจงจาก น.ส.พรทพย บญยด อาย ๑๖ นกศกษาชน ปวช.๑ วทยาลยอาชวศกษานครศรธรรมราช วาถกคอรซงเปนหญงสาวอายรนเดยวกน พรอมเพอนอก ๗ คนรมทารายตนเอง๕๐ และสาเหตเกดจากความแคนใจทมอยเดม ดงนน เจาหนาทจงตองเชญตวทกฝายมาเพอใหความเปนธรรมตอไป ตวอยางท ๔ “ทาสยานรก –คลงหนกฆายกครวพอพนองสยอง ๓ ศพ” ใจความยอวา เมอวนท ๖ มถนายน ๒๕๔๘ นายซปยาย หามะ บตรชายทาสยาบาเกดคลมคลงฟนบดา พสาว และนองชายเสยชวต สวนมารดาอาการปางตายเชนกน โดยอางสาเหตททาไปเพราะโกรธทบดาปลอยใหนองชายขมขนนองสาวของตน จงโกรธแคนมากประกอบกบตดยาเสพตดใหโทษจงลงมออยางเหยมโหด (เปนอนนตรยกรรม ทาปตฆาตดวย)๕๑

ตวอยางท ๕ อางเปน “อส.ดาน ตม.พทยาขมขนสาว” ใจความโดยยอวา นายแซน (นามสมมต) อาย ๑๘ ป หลอก น.ส.นาง อาย ๑๘ ป ชาวเขมร วาจะหางานใหทาแตถกหลอกไปขมขนอนาจาร และนายแซนยงอางตนวาเปนเจาหนาท อส. ดาน ตม.พทยา

๔๘ เดลนวส, (๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑๙. ๔๙ เดลนวส, (๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑๑. ๕๐ เดลนวส, (๑๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๒๐. ๕๑ เดลนวส, ( ๖ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑, ๑๕.

เจาหนาทตารวจจงไดจบกม และดาเนนคดเขาตามกฎหมายฐานขมขนกระทาอนาจารหญงอนมใชภรยาของตนเอง๕๒

เมอกลาวในภาพรวมเกยวกบปญหาของเยาวชน ซงกอใหเกดความหนกใจ และเปนโทษภยตอตวเขาเอง ตอสงคมผเกยวของ มดงน (๑) เนองจากเขามทศนคตและนสยในการตอตานการทางาน เชน ไมขยนทาการบาน ไมยอมซกเสอผาเอง (๒) การตอตานคนทมความรกวาตนเอง เชน คอยอจฉา รษยา กลนแกลงคนทเรยนเกงกวาตนเอง (๓) การทาตามอยางเพอน เชน เมอเพอนมโทรศพทมอถอถายรปได กตองมบาง (๔) ความสนใจในเครองแสดงฐานะ เชน อยากไดหวเขมกลดของสถาบนอน (๕) ความสนใจในเครองแตงกาย เชน การใสสายเดยว เกาะอก สาหรบผหญง (๖) ทศนคตทมตอผใหญ บดามารดาในทางลบ เชน ไมเชอฟงผปกครองหนไปเทยวเตรนอกบาน (๗) การทาทายอานาจของผใหญ เชน ใหทาอยางหนง แตไปทาตรงกนขาม (๘) ความไมรบผดชอบตอหนาททผใหญมอบหมายใหปฏบต เชน ใหชวยกวาด บาน หรอถบานเปนงานงายๆ แตไมสนใจและดรายการโทรทศนแทน เปนตน๕๓

๕๒ เดลนวส, ( ๖ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑๘. ๕๓ สมบรณ อปถมภ, หลกการมธยมศกษาของสหรฐอเมรกา ภาคผนวก : การมธยมศกษาของไทย, (กรงเทพมหานคร : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๒๓), หนา ๘๗ – ๘๙.

แผนภมท ๓ วงจรปญหาทเกดจากเยาวชนในสงคมปจจบน

ความตองการทางรางกาย ตวของเยาวชน ความตองการทางสงคม ไมขยนการทางาน ตอตานคนทเรยนสงกวาตน ทาตามเพอน สนใจเครองแสดงฐานะ เลยนแบบการแตงกาย ทศนคตตอผใหญทางลบ ทาทายอานาจผใหญ ไมรบผดชอบตองานทมอบให จากแผนภมท ๓ น ผวจย มงชใหเหนวา ปญหาทเกดขนจากการกระทาของเยาวชนนน เนองจาก ๒ องคประกอบใหญ ๆ คอ ความตองการทางรางกาย และความตองการทางสงคม จงทาใหเยาวชนมพฤตกรรมทไมพงประสงค ซงเปนการมองปญหาในแงลบ หรอตนเหตของปญหาทงปวง และมผลกระทบตอสงคม คนทเกยวของอกดวย ๒.๔ สาเหตของปญหา ในทางจตวทยา สนนษฐานวา สาเหตของปญหาทงปวงมาจาก “พฤตกรรม”(Behavior) ซงหมายถง พฤตกรรมทเปนกจกรรมทเยาชนนนไดแสดงออกมา จะรไดดวยการสงเกตหรอใชเครองมอตรวจสอบ จากการศกษาพบวา พฤตกรรมของมนษยทกวย ทแสดงออกนน จะตองมจดมงหมาย คอ มเปาหมายทกครงทกระทาลงไปนน หมายถงวา ผแสดงพฤตกรรมตองการไปใหถงสงทตนปรารถนา โดยมหลกอย ๓ ประการ คอ

(๑) พฤตกรรมทกอยางตองมสาเหต (Causing) (๒) พฤตกรรมทเหมอนกนอาจมาจากสาเหตทแตกตางกนกได (๓) พฤตกรรมอยางใดอยางหนง ไมจาเปนตองมาจากสาเหตเพยงอยางเดยว แตอาจจะเกดไดหลายสาเหตกม นกจตวทยาจงสรปสาเหตของพฤตกรรมไววา เกดจากความตองการ ๒ อยาง คอ ความตองการทางรางกาย และ ความตองการทางสงคม๕๔ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดใหทศนะวาพฤตกรรมทเปนปญหาสวนใหญตามหลกพทธธรรมมสาเหตมาจากแรงจงใจทงเหตปจจยภายในและภายนอก เชน การกลวถกลงโทษ การอยากไดรางวล อยากเดน และความใฝดหรอความรกด ดงความตอไปน (๑) การกลวถกลงโทษ (ภย) หมายถง เยาวชนนนกลววาตนจะลาบากตอภยทตามมาจงทาใหตองพากเพยร ขยน และอดทนตอส เปนแรงจงใจใหเกดพลงตรงขาม คอ ความกลา (๒) อยากไดรางวล (ตณหา,ฉนทะ) หมายถง แรงจงใจททาใหเยาวชนอยากไดวตถสงของบาง กาลงใจบาง ความสาเรจบาง ทงจากตนเองและคนแวดลอม แตถาอยากในทางเสยหายกจดเปนตณหามผลของการกระทาเปนทกข ใหโทษ เชน อยากไดรถยนตแตตองปลนเอา อาจตองถกจบหรอถกฆาตาย เปนตน สวนความอยากไดในทางดกม เรยกวา ฉนทะ เชน อยากเรยนจบกตองขยนอานหนงสอไมเทยวดก คบเพอนด หมนทาความเขาใจอยเสมอ ไมคางคาการบาน เปนตน แมการทางานกตาม ถาทาโดยพอใจ ตามความสามารถและไดรบผลตอบแทน คอ เงนเดอนบาง สวสดการบางนน กจดเปนฉนทะ คอ อยากในทางดท

งนน (๓) อยากเดน (มานะ) หมายถง อยากเปนคนเกงเหนอคนทงปวง อยากเอาชนะคนอน ใฝสง แตไมปฏบตตนใหสมความอยากนน แตในทางดนน มานะกทาใหคนหยงในศกดศรความเปนมนษยและไมยอมทาผดกฎหมายบานเมองกม เพราะถอวาตนเปนคนมตาแหนงสง มอานาจบารม เกรงคนอนจะครหา (๔) อยากปรารถนาด (ธรรมฉนทะ) หมายถง อยากในการทาความดทกอยาง เชน

๕๔ ปนดดา เพชรสงห, “อบายมขทมความสมพนธกบการหนโรงเรยนของนกเรยนวยรนใน กรงเทพมหานคร”, วทยานพนธปรญญาสงคมศาสตรมหาบณฑต, ( สาขาวชาอาชญาวทยาและงานยตธรรม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๐), หนา ๑๗ – ๑๘..

อยากเรยนหนงสอใหเกง อยากทางานใหเจรญกาวหนา อยากชวยคนยากจน อยากแกปญหาของเยาวชนใหดยงขน อยากปราบปรามพวกมอทธพลใหหมดไป เปนตน๕๕

ผศ.ปกรณ คณารกษ ไดกลาววาสาเหตของปญหาเยาวชนนน มาจาก ๒ องคประกอบดวยกน ไดแก (๑) เกดจากตวเดกและเยาวชน โดยเฉพาะเยาวชนทอยในวยรน ตองการแสดงออกและมกแสวงหาประสบการณแปลกใหม ทงชอบสนกสนาน ดงจะเหนไดจากขาววาเยาวชนอายตากวา ๑๘ ป ไปใชบรการสถานเรงรมย ซงเปนการผดกฎหมาย (๒) เกดจากบดามารดาหรอครอบครว ไมไดใหความอบอนหรอความสขแกเดกและเยาวชนอยางเพยงพอ โดยเฉพาะบดา มารดาหยาราง ครอบครวแตกแยก สรางความตงเครยดและความกดดนใหแกเดกและเยาวชน เปนเหตใหเดกและเยาวชน ประสบกบความทกข ตองการแสวงหาความสข นอกบาน จงเทยวสถานเรงรมย เพอคลายความเครยดและความกดดน ขณะเดยวกนกนาไปสการมวสม การประพฤตตนไมเหมาะสม ปญหาทางเพศ ปญหายาเสพตด และปญหาเดกและเยาวชนกระทาผด (ปญหาทษกรรม) ในทสด๕๖

ทศนย ทองสวาง กไดกลาวไวในหนงสอ “สงคมไทย” วา สาเหตของปญหา เยาวชนของการกระทาผดในปจจบนนน สามารถแบงเปน ๒ สาเหต ไดแก (๑) สาเหตจากตวเยาวชนเอง เชน ความผดปกตในดานรางกาย ความพการ ความบกพรอง ความมปมดอย จงกอเหตเพอปดบงปมดอยนน (๒) สาเหตจากสงแวดลอมภายนอก เชน เพอนทคบหาสมาคมดวย ความยากจนทาใหเยาวชนตองขายบรการทางเพศ หรอ ทางานผดกฎหมาย เพราะไมมความรจะประกอบอาชพใดได และปญหาความแตกราวในครอบครว บดามารดาไมมเวลาใหแกบตรธดาเพยงพอ หรอบางรายกแยกกนอย เปนตน๕๗

๕๕ พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต), “การศกษา : เครองมอพฒนาทยงตองพฒนา” , วารสารศกษาศาสตรปรทศน, (ปท ๓ ฉบบท ๓, ๒๕๓๐) : ๒๕ - ๒๘. (ปจจบน พระพรหมคณาภรณ) ๕๖ ผศ.ปกรณ คณารกษ, ปญหาสงคม, (ขอนแกน : คลงนานาวทยา, ๒๕๔๖), หนา ๑๓๔–๑๓๕. ๕๗ เรองเดยวกน, หนา ๒๓๖ – ๒๓๗.

๒.๕ ผลกระทบของปญหาเยาวชน ผลกระทบของปญหาทเกยวกบเยาวชนนน จดเปนกรณพเศษไมเหมอนกน กลาวคอ การกระทาความผดของเดกและเยาวชนนน ไมถอวาเปนอาชญากร แตใหถอวาเปนผกระทาความผดเทานน เพราะตางจากผใหญทกระทาลงไป เนองจากความยงคดนอยกวาผใหญ โดยมการกระทาผดแบงเปน ๓ ประการ ดงน (๑) ผลกระทบดานกฎหมายอาญา เชน การทารายรางกาย การลกทรพย การเสพยาเสพตดใหโทษ การกระทาผดดวยอาวธ วตถระเบด การทารายกน ยกพวกตกน เปนตน (๒) ผลกระทบดานความประพฤตทผดทางศลธรรม เชน ชอบเทยวในสถานเรงรมย มวสมเลนการพนน คบหาคนททาผดกฎหมาย หรอบคคลททาผดดานมจฉาชพ การพดทกอใหเกดอนตรายตอศลธรรม (๓) ผลกระทบดานการปรบตวเขากบสงคมไมได คอ ไมยอมรบกฎระเบยบทางสงคม เชน ชอบหนโรงเรยน หลบหนออกจากบาน พดจาไมสภาพ ชอบอยในสถานทลอแหลมตอการทจะกระทาผด ไมเชอบดามารดา ครอาจารย เปนตน๕๘ ๒.๖ การพฒนาเยาวชนตามหลกพทธธรรม ๒.๖.๑ ความหมายของพทธธรรม หลกพทธธรรม หมายถง การประมวลคาสอนของพระพทธเจา หรอ คาสงสอนของพระพทธองคททรงประกาศ และบญญตไวโดยรวบรวมเปนคมภรหลกในพระพทธ ศาสนาเรยกวา “พระไตรปฎก” เพอใหเปนแหลงสบคนคาสอนเดมของพระพทธศาสนา ซงเปนเสมอนตวแทนแหงพระพทธเจา และพทธธรรมยงรวมไปถงความเปนไปในพระชนมชพและพระพทธจรยวตรทสะทอนออกมาใหปรากฏในพทธธรรม๕๙

๕๘ ทศนย ทองสวาง, สงคมไทย, หนา ๒๓๖. ๕๙ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ฉบบปรบปรงและขยายความ, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑-๒.

พทธธรรมนน ถอเปนการแนะแนวตนแบบ เพราะการแนะแนวพทธธรรมน สงเสรมใหบคคลรจกชวยตวเอง ยอมรบศกยภาพของมนษยในการแกปญหาตลอดจนใหรจกในเรองเงอนไข เหตปจจย และวธการ ซงมขนตอนครบถวนตามหลกการแนะแนว๖๐

อยางไรกตาม วถชวตของคนไทย มพทธธรรมเปนฐาน ฐานวฒนธรรมไทย กคอ พทธธรรม เมอกลาวโดยสรปพทธธรรมจงมอทธพลตอวถชวตของคนไทยในภาพรวม คอ (๑) กาหนดพฤตกรรม การกระทาตางๆ ทควรประพฤต วธคด การมองโลกและชวต (๒) เปนตวสรางระเบยบและบรรทดฐานในสงคม เพราะสรางความเชอ คานยม กฎเกณฑ ประเพณ วฒนธรรมในการดารงชวต (๓) เปนตวกาหนดวถชวตของคนในสงคมไทย เปาหมาย คอ ชวตทสขสงบดวยความสนโดษ โดยการปรบตว และความเรยบงายของชวต (๔) เปนตวสรางใหเกดสตปญญา มความไมประมาทในชวต รกาลเวลา รบคคล รสถานท ปฏบตในสงทควรปฏบต เวนในสงทควรเวน๖๑

ดงนน จงสรปไดวา พทธธรรม หมายถง หลกธรรมในพระพทธศาสนาทสอนใหพทธศาสนกชนเปนผมวฒนธรรมทดงาม รจกการดาเนนชวตอยางรเทาทน และรจกทางเสอมไมควรทา สาหรบเยาวชนไทย ควรรหลกพทธธรรมเพอการพฒนาตนเองตามลาดบ ดงน ๒.๖.๒ หลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน เมอเรามองเหนคนทเขามหนาทการงานทสง และประสบความสาเรจในดานตางๆ ทงดานครอบครว หนาทการงาน และการศกษาแลว มกจะมคาถามในใจเสมอวา เขาเหลานนมหลกพฒนาตนเองอยางไร และฝกหดโดยวธใด จงทาใหชวตเจรญกาวหนา และมคนนบถอเปนทเคารพใหเกยรตตอคนทพบเหน และยงไดรบการยกยอง สรรเสรญ วาเปนคนดศรของชาตบาง เปนพระสงฆนกพฒนาบาง เปนพอแมดเดนประจาปบาง เปนครแบบอยางบาง เปนเยาวชนดเดน เยาวชนยอดกตญบาง คาถามเหลานมคาตอบงายๆ กคอ บคคลทประสบ

๖๐ พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), พทธศาสตรกบการแนะแนว, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : สมาคมแนะแนวแหงประเทศไทย, ๒๕๓๔), หนา คานา. ๖๑ มนเกยรต โกศลนรตวงษ, พทธธรรม : ทฤษฎและเทคนคการใหคาปรกษา, (กรงเทพมหานคร : สวรยาสาสน, ๒๕๔๑), หนา ๒๗.

ความสาเรจเหลานน ลวนตองฝกฝน พฒนาตนเองมาดวยกนทงสน คอ ถอคตทวา มนษยสามารถฝกฝนตนเองได ดงนน แมพระพทธองคกไดตรสรบรองไวเชนเดยวกนวา บคคลทจะเจรญกาวหนาในระดบโลกยสมบตน พงตงอยในความขยนหมนเพยร มความระมดระวงดวยสต ทางานซอสตยมอสะอาดไมคดโกง ใครครวญกอนแลวจงทาการหรอสงการ สารวมตนเอง ใชชวตอยโดยธรรม (มคณธรรมประจาตน) และตองไมประมาทในกจทงปวง ในการงานทกอยาง เขายอมไดรบยศ เกยรต อนเปนวสยของโลกอยางแนนอน๖๒

หลกการฝกฝนตนเองในระดบน มงใหบคคลรจกรบผดชอบตอตนเองเสยกอนแลวคอยพฒนาคนอนและสงแวดลอมภายหลง เพราะมฉะนน ถาไมฝกฝนตนแลว กเปนบณฑตไมได เปนไดกแตคนพาล คนทาลายสงคมใหพนาศเสยหาย เชน พวกกอการราย พวกโจรกรรมทรพยชาวบาน พวกกออาชญากรรมสรางปญหาใหแกประเทศชาตของเรา และอกเหตผลหนง คนทไมฝกฝนตน ชอวาประมาทมวเมาอยในบาปอกศลกรรม ยอมไดรบทกขราไปในการกระทาของตนนน๖๓ เพราะเหตทวาถาขาดการพฒนาตนเองทดแลว ยอมประสบกบความทกขทงในโลกนและโลกหนา หาความสขในการดาเนนชวตไดยากยง จะมกสขชวครงชวคราวไมใชสขถาวรแตประการใดเลย๖๔ ๒.๖.๓ การพฒนาดานอนทรยสงวร ในการพฒนาชวตตามหลกพทธธรรมน มงใหฝกสารวมสตเปนหลกสาคญ และมคณประโยชนตอผฝกหดอยางสมาเสมอ และตรงขามกลบมโทษตอผไมไดฝกหดสารวมอนทรย มหลกทพงทราบ ดงตอไปน (๑) อนทรยสงวรศลองอาศยกบหลกสตปฏฐาน ๔ อนทรยสงวรศล หมายถง ความสารวมในอนทรย เพอระวงไมใหบาปอกศลทงหลายครอบงา เมอรบรอารมณดวยอนทรยทง ๖ อยาง หมายถง ฝกสารวมตา สารวมห สารวมจมก สารวมลน สารวมกาย และสารวมใจ โดยการฝกสตปฏฐาน ๔ กากบอยอยางสมาเสมอ ไดแก ฝกสตใหพจารณากาย เวทนา จต และธรรม อยางมขนตอน มกรรมวธและแบบแผนทแนนอนตามนยแหงสตปฏฐานสตร โดยยอ มดงน

๖๒ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๒๔/๓๒. ๖๓ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๑๗/๖๗.

๖๔ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๒๖/๗๐.

ก. การพจารณากายในกาย หมายถง การฝกใหมสตและทาความเขาใจและปฏบตตอรางกายอยางมสตทกอรยาบถ เชน การเดน การยน การนง การฟงบรรยาย การดโทรทศน การชมละคร การชมขาวประจาวน เปนตน เพราะเมอเราไมสงวร ไมระวงสตใหดแลว ภยทเกดจากสอตาง ๆ ทเรารบเขามานนแหละจะทาลายสขภาพจตวนละเลกวนละนอย และสงสมจนกลายเปนความเคยชน และยากยงทจะแกไขพฤตกรรมนนได ข. การพจารณาเวทนาในเวทนา หมายถง การฝกใหมสตในการรจกควบคมเอาใจใสตอเรองความสข ความทกข ทางกาย ทางใจ ความเศราใจ เสยใจ และดใจ เปนตน โดยวธการพจารณาอยางแยบยลมอบายวธทฉลาด หรอ เรยกวา ฝกใหรทนอารมณทางจตกได ค. การพจารณาจตในจต หมายถง การฝกใหมสตในการควบคม ดแล เขาใจในหนาทโดยธรรมของจตวา มธรรมชาตอยางไร จะควบคมและฝกฝนใชงานไดอยางไร เชน การพจารณาวาขณะนจตของเราโกรธใครอยหรอไม โกรธเขาเพราะเหตใด และจะแกไขอยางไร โดยหลกพทธธรรมอะไร เมอแกไขแลวจตจะมประสทธภาพใชงานไดดหรอไม ง. การพจารณาธรรมในธรรม หมายถง การฝกใหมสตในการรธรรมในธรรม หมายถง สามารถควบคมสตใหรตามในธรรมทเกดขนแกเราไดทนทวงท เชน ขณะนเกดนวรณธรรมครอบงาจตแลว จะแกไขอยางไร เมอความรกเกดขน ความผกโกรธ พยาบาท ความงวงเหงาหาวนอน ความฟงซาน ราคาญ และความสงสย ไมมนใจ๖๕

(๒) วตถประสงคของการพฒนาอนทรย ๖ วตถประสงคหลกในการพฒนาตนตามหลกอนทรยสงวรศลน เพอทาใหผพฒนาสามารถใชเปนรากฐานของกศลธรรมทงหลาย เชน เขาไปสนบสนนศล ๕ ศล ๘ ศล ๑๐ และศล ๒๒๗ ใหเกดความมนคงยงขน และเปนศลทรกษาทงทางกาย และวาจา นอกจากนนแลว ยงสงผลทาใหจตใจเกดพลงสมาธทแนวแนมนคงอกดวย และสงผลไปถงปญญาในการวเคราะหแยกแยะ ไตสวนใหเกดความถกตองแมนยา กดวยอาศยฝกอนทรยสงวรศลนเองเปนหลก แมในมหาอสสปรสตร พระพทธองคกไดตรสรบรองไวเชนกนวา “เธอทงหลายพงสาเหนยกอยางนวา เราทงหลายจกเปนผคมครองทวารแลวในอนทรยทงปวง….จกปฏบตเพอความสารวมจกขนทรย…๖๖

๖๕ ท.ม. (บาล) ๑๐/๒๗๓/๓๒๕. ๖๖ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๔๒๑/๔๕๕.

(๓) ธรรมทเปนอปสรรคในการพฒนาอนทรย ๖ ธรรมหรอสงขวางกนไมใหสามารถพฒนาอนทรย ๖ ใหสมบรณ หรอ มประสทธภาพได มหลายองคประกอบ ไดแก ก. การไปเกยวของกบคนพาล แมวาเราจะพยายามพฒนาตนอยางไรกยากทจะมพฤตกรรมทดได เนองจาก หากเราคบคนพาล กจะเปนพาลไปดวย และหากคบบณฑตกจะเปนบณฑตเชนเดยวกน๖๗ ข. สถานทอโคจร หมายถง สถานทไมควรไป ไดแก การไปมาหาสในสถานทอนไมเหมาะสม เชน ไปสสถานทหญงโสเภณ ไปสโรงสรา๖๘ เปนตน แมจะรกษาตนดเชนไรกยากจะเกดความสารวมอนทรยไวได สถานทซงเยาวชนไมควรเขาไปมวสม ยงเกยวดวย เชน รานเกมส รานอนเตอรเนต เพราะเปนแหลงสรางความรนแรงดานความรสกทางอารมณ๖๙ แตจะไปในสถานทโคจร เชน รานหนงสอ หองสมด วด โบราณสถาน เปนตน เพอเขาไปศกษาและจะไดความรดานคณธรรม จรยธรรม วฒนธรรมมากกวาสถานทอโคจร ค. ขาดความเขาใจกระบวนการพฒนาตนตามหลกสตบรษ หมายถง ไมคบสตบรษ ไมฟงสทธรรม ไมมศรทธา ขาดหลกโยนโสมนสการ ไมมสตสมปชญญะ ไมสารวมอนทรย ทางานดวยทจรต ถกนวรณธรรมครอบงาเสมอ และอวชชายอมสมบรณเตมท ดงนน จะเหนวากระบวนการน ถาหากไมสารวมอนทรยเพยงอยางเดยวแลว อกศลธรรมทงปวงกเกดตามมาจนถงอวชชา๗๐

(๔) ธรรมทสนบสนนตอกระบวนการพฒนาอนทรย ธรรมทเปนหลกการในการพฒนากาย หรอ อนทรยของเรานน พงเรมตงแตการเขาไปคบหาคนด (สตบรษ) เปนกลยาณมตร รบฟงคาแนะนาของทาน ทาจตใจใหเกดความเลอมใสศรทธา พจารณาไตรตรองในคาแนะนาสงสอนนนโดยแยบคาย เจรญสตสมปชญญะใหสมาเสมอ จากนน กจะเกดความสารวมอนทรย ๖ เมอทากจการใดกพงทาดวยความสจรต

๖๗ ข.ข. (บาล) ๒๕/๕/๓. ๖๘ อง. จตกก. (ไทย) ๒๑/๓๑/๕๐. ๖๙ พระมหาสมชาย สรจนโท (หานนท), “พทธธรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตตามแนวทาง ของพระเทพวรคณ (สมาน สเมโธ)”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๒๖ - ๒๗. ๗๐ อง.ทสก. (ไทย) ๒๔/๖๑/๑๓๕.

ทางกาย วาจาและทางใจ พงเจรญสตปฏฐาน ๔ อยางตอเนอง ไมขาดสาย เจรญโพชฌงค ๗ ใหบรบรณ และผลแหงการพฒนาถงระดบน จะทาใหบรรลถงวชชาและวมตตไดในทสด๗๑

(๕) การปองกนโทษทจะเกดขนในการพฒนาอนทรย ๖ การพฒนาฝกฝนอนทรยของเรานน ยอมตองอาศยหลกพทธธรรมหลายประการทมความสมพนธเกยวของกน เพอใหการพฒนานนมประสทธภาพยงขน เปนการตดไฟแตตนลม คอ เปนการปรามความประพฤตไมใหหลงผดไป ดงตวอยางตอไปน ก. การปองกนดวยการสมาคมกบคนด คอ เหนคนด หมายถง การเขาไปคบหาสตบรษ คนด คอ ทานผรเหต รผล รตน รประมาณ รกาลอนควรไมควร รจกบรษทชมชนสงคม และรจกอธยาศยของบคคล ขณะเดยวกนกเวนคนชว คนพาลเสยใหหางไกล๗๒

ข. การพจารณากอนเสพบรโภคปจจย ๔ หมายถง กอนจะใชสอยเสอผาอาภรณ อาหารการกน ทอยอาศย และยารกษาโรค (ปจจบนรวมไปถงยาหรอเครองสาอางคประเทองผว บารงผวพรรณ บารงรางกายทโฆษณาสรรพคณตางๆ เกนเปนจรง) โดยไมใชสอยบรโภคเพอตอบสนองตณหาความอยาก แตเปนการใชดวยความจาเปนในการดาเนนชวต และอนโลมปจจยอน ๆ ทจาเปนตอการดาเนนชวตปจจบนดวย เชน โทรศพทมอถอ รถยนต เปนตน พงพจารณากอนแลวจบจายใชสอยใหพอเหมาะแกฐานะของตน ค. การปองกนโดยการบรรเทา หมายถง การใสใจพจารณาไมรบอกศลธรรมทงปวงมาสมโนอนทรยของตน ไดแก (๑) ไมรบเอากามวตก ความคดแตเรองกามารมณ เรองเพศ เพราะเปนเหตใหทาความผดทางเพศไดงายขน (๒) ไมยอมรบพยาบาทวตก ความคด เครยดแคน ชงชง ผกอาฆาต จองเวรคนอนมาไวในใจ เพราะถาโกรธมาก ๆ กอาจทารายคนอนถงชวตได และ (๓) ไมยอมรบวหงสาวตก ความคดเพอการทาราย เบยดเบยน ทาลายคน สตว สถานท ธรรมชาต สงแวดลอม ใหพนาศไปดวยอานาจของตนทมอย (๖) ตวอยางคนทพฒนาอนทรย ๖ บคคลผพฒนาอนทรยหรอสารวมอนทรยของตนไดแลว ยอมไมตกเปนเหยอของตณหา และสามารถปฏบตหนาทการงานไดอยางดยง เปนอสระ อยางเชน พระพทธเจา และพระอรหนตทงปวง มเรองเลาประกอบเพอความเขาใจการสารวมอนทรย เชน การเปนคนสารวมตา เมอเหนรป (ใชจกขนทรย) และพจารณาโดยปญญาทางมนนทรย (อนทรย คอ ใจ)

๗๑ อง.ทสก. (ไทย) ๒๔/๖๑/๑๓๕– ๑๓๖. ๗๒ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๑๗/๑๘.

ยอมทาใหไดรบผลดแมในปจจบนทนท ตวอยางเชน พระมหากาล มองเหนศพหญงทหนาตาดคนหนง ถกญาตนาไปเผาทปาชา ขณะทกาลงเผาอยนน ทานกสารวมตาพจารณามองดไฟทลกทวมศพนนอย ปรากฏวาศพหญงนนเปนเหมอนกบแมโคดาง เทาทง ๒ ขางงอหงกหอยลง มอทง ๒ ขางกกาเขา สวนหนาผากหนงกถลอกออกมา นาขยะแขยง ทานจงเขาใจธรรมชาตของรางกายนวา ไมเทยงเกดขนแลวกดบไปสนไปหนอ จงเจรญวปสสนาตอจนบรรลถงพระอรหตผล๗๓ น กเปนเพราะความสารวมอนทรย คอ ตา และอนทรย คอ ใจของทานนนเอง (๗) ตวอยางคนทไมพฒนาอนทรย ๖ การไมพฒนาอนทรย เชน อนทรย คอ ตา นสาคญยงนก เพราะคนเราจะมองเหนอะไร สงใด หรอ บคคล สตว เปนตน กตองอาศยตาดวยกนทงนน ฉะนน ถาขาดการสารวมระวงแลวยอมกอใหเกดโทษภยตอคนนน ตวอยางเชน บตรชายของโสไรยเศรษฐ เมอไปเทยวเลนนอกเมองสาวตถ ไปพบพระมหากจจายเถระ ไมสารวมตา จงเกดความคดอนเปนบาปลามกขนภายในมโนอนทรย (ใจ) ของตนวา คนนสวยจรง ๆ ถาเราไดภรยาสวยอยางนกคงดไมนอยเลยทเดยว พอคดเพยงเทานน เพศชายของตนกลบกลายเปนเพศหญงทนท เพราะบาปกรรมนนใหผลในปจจบนทนตา ถงความอบอายและหนไป สดทายกตองมาขอขมาโทษตอทาน จงไดกลบเพศชายเหมอนดงเดม๗๔ นเปนเรองเลาโดยยอ เพอใหรจกโทษแหงความไมสารวมอนทรยของคนเรา ๒.๖.๔ การพฒนาบคลกภาพของเยาวชน บรรดามนษยทงปวงในโลกน ยอมมพฤตกรรมทแสดงออก หรอ การกระทาทแตกตางกนออกไปโดยคณธรรม การพฒนาอบรม การฝกฝนปฏบตลงมอทา หรอ การฟงความคดเหนจากคนอนแลวปรบเปลยนพฤตกรรมทไมดนนเสยได กลายเปนคนดของสงคมกม แตหลกสาคญทางพระพทธศาสนามองวา ถาหากคนจะปรบเปลยนพฤตกรรมเหลานนไดกตองรจกพนเพดงเดมของเขาเสยกอน ทเรยกวา จรตนสย เพอประกอบการพฒนาบคคลใหสมฤทธผลสมบรณ หรอ มแนวโนมวาดขน ไมเลวลงกวาเดม มรายละเอยดดงน

๗๓มกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถา แปล ขททกนกาย ธรรมบท เลมท ๑ ภาคท ๒ ตอนท ๑, พมพครงท ๓ , ( กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๖), หนา ๙๘ - ๙๙. ๗๔ เรองเดยวกน, หนา ๔๔๕ - ๔๕๔.

(๑) ฝกปรบเปลยนราคจรต คอ คนทมกประพฤตหมกมนในเรองเพศศกษา ในเรองกามารมณ วธแกไขปรบเปลยนพฤตกรรมกคอ โดยการฝกมองรป เสยง กลน รส สมผส วาเปนสงทไมสวยงาม พจารณาใหเหนเปนอสภะกรรมฐาน และกายาคตาสต คอ อาการ ๓๒ ม ผม ขน เลบ ฟน หนง กระดก เปนตนวา เปนสงปฏกลโสโครก ไมสวย ไมงาม (๒) ฝกปรบเปลยนโทสะจรต คอ คนทมกประพฤตขนเคอง บนดาลโทสะ มความโกรธอยเสมอเปนเจาเรอน ใครพดอะไรนดหนอยกโกรธเปนเรองใหญโต มกใชอานาจความรนแรงเปนใหญ มกใชกาลงเขาตดสนปญหา วธแกไขกคอ การฝกหดดวยหลกพรหมวหาร ๔ คอ ฝกหดมเมตตาจต เปนตนโดยใหมองเหนคณคาของสตวอน คนอน วาเขากรกตวกลวตายเชนเดยวกบเรา จะไปทารายกนเพออะไร (๓) ฝกปรบเปลยนโมหะจรต คอ คนทมกจะหลงไปตามกระแสสงคมและคนอนไดงาย เมอถกชกชวน หรอถกแนะนาสงใดกเชอใจสนทโดยขาดการใครครวญ และขาดเหตผลในการปฏบตตาม จงทาใหหลงตกเปนเหยอของคนพาลเปนจานวนมากในสงคมทเหนแกตวปจจบนน เชน ลมหลงในอบายมขทางแหงความเสอม เปนตนวา หลงตดการเลนการพนน หลงตดเพอนเลว หลงตดสรายาเสพตด หลงตดการเทยวละเลน หลงตดการเทยวกลางคน มวสมกบเพอนแลวไมทางานเกยจคราน ไมใสใจในการศกษาเลาเรยน การทางาน ขาดความรบผดชอบตอหนาท จนทาใหเสยงาน แกโดยอบายธรรม คอ ใหกาหนดลมหายใจเขา ออกเปนอารมณของจต และพงแกไขดวยการเรยน ถาม ฟงธรรม สนทนาธรรมตามกาลกบทานผร หรอครอาจารย (๔) ฝกปรบเปลยนพทธจรต ไดแก คนทมกใฝหาความร มงมนการศกษาเลาเรยน แลวเกดทฏฐ คอ ความเหนวาฝายตนเทานนถกตอง วชาการของฝายอนผดหรอไมถกตอง แกไขโดยใหการสงเสรมคาแนะนาใหใชความคดในทางทชอบ เชน พจารณาไตรลกษณ มรณสต อปสมานสสต จตธาตววฏฐาน อาหาเรปฏกลสญญา กจะเปลยนพฤตกรรมเสยได (๕) ฝกปรบเปลยนศรทธาจรต ไดแก คนทมกจะมความเชอ ความศรทธางายตอคาพดคนอน โดยไมไดไตรตรองสอบสวนเหตผลใหชดเจน คอ ขาดวจารณญาณในการรบขอมลขาวสาร แกนสยโดยการแนะนาไปในสงทควรแกความเลอมใสของเขา และความเชอทมเหตผล เชน พจารณาอนสสต ๖ ขอเบองตนนน (๖) ฝกปรบเปลยนวตกกจรต ไดแก คนทมกจะมความวตก กงวล กลดกลมกบสาระพดเรอง ไมปลอย ไมวาง ไมปลง มแตทบถมเขามาใสตน จนเกดเปนความเกบกด

ภายในจต ทาใหคณภาพจตยาแย เสอมโทรมลงไปทกวนๆ เชน บางคนมกจะวตกในเรองกามารมณ บางคนกวตกในเรองความผกอาฆาตพยาบาทคนอน บางคนกมกจะคดทารายคนอนดวยวธการตางๆ นานา เพอใหตนเองไดชนะสมใจอยาก เปนตน วธแกนสยคนชนดน พงแกดวยการใหเพงกสณ หรอ การเจรญอานาปานสต กาหนดดลมหายใจเขา ออกเปนอารมณกจะตดความกงวลของเขาเสยได๗๕

๒.๖.๕ การพฒนาทางสงคมสาหรบเยาวชน การพฒนาทางสงคม หมายถง ความประพฤตทดงาม เรยบรอย เปนระเบยบ กตกาทางสงคม ทาใหอยรวมกนอยางสงบสข ปราศจากการหวาดระแวงซงกนและกน ขณะเดยวกนกทาใหมนษยมคณคา มความสมบรณในดานมนษยธรรม มโนธรรมสานกทดตอเพอนรวมเกดแกเจบตายโดยไมเลอกปฏบตวาจะอยในเชอชาต ศาสนา หรอประเทศใด ดงนน การพฒนาสงคมและสงแวดลอมพงอาศยหลกพทธธรรม ดงตอไปน (๑) ศลเพอเสรมความดงามของการพฒนาชวตและสงคม ไดแก หลกคาสอนในสงคาลกสตร คอ หลกทศ ๖ ทงหมดนน จดเปนคหวนย (หมายถง วนยของคฤหสถ)๗๖

(๒) ศลพนฐาน คอ ศลทเปนหลกกลาง หมายถง (๑) สมมาวาจา พดชอบ คอ เวนจากพดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดไรสาระ (๒) สมมากมมนตะ กระทาชอบ คอ เวนจากทาลายชวต เวนจากการลกทรพยสน เวนจากประพฤตผดในกาม และ (๓) สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ คอ ละมจฉาชพ๗๗ แลวตงอยในความพากเพยรแสวงหาทรพย รจกรกษา รจกใชจาย เปนตน สาหรบคนทวไป กตงอยในศล ๕ มเวนจากการทาลายชวต เปนตน (๓) วตถประสงคของศลทกประเภท เพอจะรกษาความประพฤตทางกาย วาจา ใหเรยบรอยดงาม ทาใหสงคมมนษยเปนสงคมอดมคตทนาอย ปราศจากการเบยดเบยนกน และเมอมศลแลว ย

อมสงผลไปถงกศลธรรมทงใหเจรญกาวหนาดวย คอ ทาจตใหมคณภาพดยงขนและชวยใหปญญาเขาใจในสรรพสงอยางแจมแจง บรสทธ บรบรณ ผองใส๗๘

๗๕ ข.ม. (บาล) ๒๙/๗๒๗/๔๓๕ ; ข.จ. (บาล) ๓๐/๔๙๒/๒๔๒. ๗๖ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๒๔๔–๒๗๒/๒๐๐-๒๑๖. ๗๗ อง.จตกก. (บาล) ๒๑/๑๔๘/๑๘๙, อง.ปจก. (บาล) ๒๒/๑๗๗/๒๓๓. ๗๘ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๐๕/๒๗๒.

(๔) สาระสาคญและเปาหมายของศล ไดแก ทาใหดบทกขไดตามลาดบดงใน กมตถยสตร ไดกลาวถงสาระสาคญของกศลศล วาสามารถเปนเหตใหดบทกขได มกระบวนการดงตอไปน ก. กศลศล (ศลทเปนกศล) เปนเหตใหเกด อวปฏสาร (ความไมเดอดรอนใจ) ข. อวปปฏสาร เปนเหตใหเกดปราโมทย ค. ปราโมทย เปนเหตใหเกดปต ง. ปต เปนเหตใหเกดปสสทธ จ. ปสสทธ เปนเหตใหเกดสข ฉ. สข เปนเหตใหเกดสมาธ ช. สมาธ เปนเหตใหเกดยถาภตญาณทสสนะ ซ. ยถาภตญาณทสสนะ เปนเหตใหเกดนพพทาและวราคะ ฌ. นพพทา และวราคะ เปนเหตใหเกดวมตตญาณทสสนะ ญ. วมตตญาณทสสนะ เปนธรรมสงสด๗๙

ดงนน จงไมควรประมาทวา ศลเปนเพยงการควบคมทางกาย วาจา เทานน แตยงสงผลทางดานจตใจและสตปญญาของคนเราอกดวย เมอฝกฝนพฒนาตนไดแลว กสามารถจะบรรลธรรมขนวมตตหลดพนจากกเลสอาสวะทงปวงได กเพราะศลเปนเบองบาทนนเอง (๕) คณคาของศล (อานสงส) ในทฆนกายมหาวรรค ไดแสดงคณคาของศลทเปนพนฐานของกลยาณชนทวไป ม ๕ ประการ มโภคทรพยมาก เพราะความไมประมาท มชอเสยงด เขาสสงคมใดกกลาหาญไมหวนเกรง มสตไมหลงทากาละ (ตายอยางมสต) และเมอถงคราวสนชวตแลว กไปสสคตโลกสวรรค๘๐

(๖) โทษของการทศล (ศลวบต) ในพระสตรเดยวกนนน กไดแสดงโทษ หรอ ผลกระทบเสยหายทเกดแกปจเจกชนผฝาฝน หรอ ลวงละเมดศลของตน ไว ๕ ประการ คอ เสอมจากโภคทรพยทกอยาง เพราะความประมาท เสอมชอเสยง คนไมนบถอ ไมยกยองหวาดหวน ไมกลาหาญเมอเขาสสมาคมผด กลมบณฑต ขาดสตทากาละ (ตายอยางไมมสต) และเมอสนชวตแลว ยอมจะตองไปสอบายภม คอ ทคต วนบาต นรก๘๑ อยางหลกเลยงไมได

๗๙ อง. เอกาทสก. (ไทย) ๒๔/๑ /๑ – ๓. ๘๐ ท.ม. (บาล) ๑๐/๘๐/๑๐๒. ๘๑ ท.ม.(บาล) ๑๐/๗๙/๑๐๑.

เมอทราบทงฝายด คอ คณคาของศลและฝายชว คอ โทษทจะตดตามมาเมอทศลแลว พงพฒนาตนเองใหเปนคนมศล มจตสานกอยในใจของตนวา การเกดเปนมนษยนยากแสนยากหนอ เราควรทาความด โดยการรกษากาย และวาจา ของเราใหปกตสข เพราะศลโดยอรรถ หมายถง ปกต เยน หนก๘๒ ดงนน มนษยเราจงควรเปนคนมปกตไมเบยดเบยนคนอน คอ ไมทาบาปทางกายและวาจา เยนใจเพราะศลรกษาตวเรา และมศลแลวทาใหหนกแนนในกศลธรรมทงปวงตามลาดบ ๒.๖.๖ การพฒนาอารมณและจตใจของเยาวชน การพฒนาอารมณและจตใจ หมายถง การฝกฝนตนใหมจตใจทมนคง แนวแน ทางานดวยความมงมนจดจอ ไมทงในระหวางใหเสยหนาท มความมนคงในการตอสกบปญหา หรออปสรรคทเผชญอยเฉพาะหนาได ไมเสยหลกใจ ไมเศราใจเพราะการกระทา หรอ งานทลมเหลว ขณะเดยวกน กสามารถควบคมจตใจใหเปนปกตสขได เมอตนไดลาภ ยศ มคนใหความเคารพนบถอมาก ใหเกยรต มตาแหนงทสงในการปกครองประเทศ ชมชน หมบาน หรอ แมกระทงปกครองวด โดยถอคตทวา เสาเขอนยอมแขงแกรงกนนาไวไมใหพงลงมาฉนใด จตใจของผฝกฝนสมาธจตกเปนดจเดยวกน ไมกระเพอม ไมฟบ ไมยบ หรอ พองโตดวยอานาจกเลสครอบงา และสามารถปลอยวางอารมณฝายเลวออกจากจตใจเสยได เชน ไมเกบความผกโกรธ ความพยาบาทเอาไว ไมยนดหรอยนรายไปตามกระแสของโลกาภวต มความเขาใจและปฏบตตามธรรมอยางสมาเสมอ โดยมความเชอมนในใจวา ทาดยอมไดด และทาชวยอมไดผลแหงวบากกรรมชว ดงนน การฝกจตใหมพลงทเขมแขงจงจาเปนอยางยงตอการพฒนาคณภาพชวตใหดาเนนไปสความเปนกลยาณชน และอรยชนตามลาดบ พอสรปหลกการฝกฝนโดยยอ ดงตอไปน (๑) ธรรมชาตของจต เชน จตของคนเรามกจะดนรน กวดแกวง หามยาก ฝกยาก ยอมเทยวไปตามกระแสแหงความอยากทงปวง คอ อารมณทนารก นาพอใจ เปนตน๘๓

๘๒ พระธรรมธรราชมหามน (โชดก ญาณสทธ), วปสสนาญาณโสภณ, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : ศรอนนตการพมพ, ๒๕๔๖), หนา ๗๔ – ๗๕. ๘๓ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๗/๓๗.

(๒) เปาหมายในการพฒนาจตใหมประสทธภาพ ม ๓ อยาง ดงน ก. เพอใหมคณภาพจตทด เชน ทาใหเปนคนมความเมตตาตอคนอน ข. เพอใหมสมรรถภาพจตทด เชน ทาใหจตใจมนคง เขมแขง มงมน ค. เพอใหมสขภาพจตทด เชน สงบ ผองใส เยอกเยน สขมยงขน๘๔

(๓) ระดบของการฝกสมาธหรอฝกพฒนาจต มอย ๓ ระดบ ดงน ก. ระดบเบองตน เรยกวา ขณกสมาธ คอ มจตใจมนคงชวขณะหนงไมนานนก เปนสมาธสนๆ เชน สมาธในการทางานประจาวน อานหนงสอ พมพงานเอกสาร ข. ระดบกลาง เรยกวา อปจารสมาธ คอ มจตใจทแนวแนลงไปอก สมาธในขนนสามารถควบคม ระงบนวรณธรรมทง ๕ ประการ ม กามฉนท เปนตนได และสมาธในระดบน ทาใหผฝกหดเปนผมบญบารมทสงสมมาก สามารถเกดอภญญา ๕ เบองตนได ขณะเดยวกนคนททาไสยศาสตร เวทยมนตคาถา กมกใชสมาธระดบนประกอบพธกรรม ค. ระดบสงสด เรยกวา อปปนาสมาธ คอ มจตใจทแนวแน สงบนงไมหวนไหวตอสงตาง ๆ อารมณถกตดจากกระแสภายนอกโดยสนเชง ไดแก สมาธทอยในระดบจตตถฌาน อนประกอบดวยองค ๒ คอ เอกคคตา และอเบกขา เทานน ไมมสงใดไปปรงแตงจตจนกวาจะออกจากสมาธโดยวสวธ ๕ อยางนน๘๕

(๔) ประโยชนของการพฒนาสมาธ คอ อานสงสทไดจากการฝกฝนจตใหเกดพลงเกดอานภาพแลว คณประโยชน พอสรปได ดงน ก. ทาใหบคคลไดบรรลถงเจโตวมตต หลดพนจากกเลสอาสวะทงปวงได โดยอาศยการฝกฝนพฒนาตนดวยสมาธนนเอง และกากบดวยปญญาตามหลกพละ ๕ อยาง คอ เมอมศรทธา กเกดความเพยร เกดสต เกดสมาธ และปญญา นนเอง๘๖ เพราะตองอาศยกนโดยตลอดสายปฏบตจะขาดเสยอยางใดอยางหนงกไมได ข. ทาใหมความสามารถพเศษ คอ ไดอภญญา ๕ เชน มตาทพย หทพยลวงวสยของปถชน หรอ คนปกตเสยได เชน พระมหาโมคคลลานะ เปนผเลศทางมฤทธมาก

๘๔ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), ความสาคญของพระพทธศาสนาในฐานะศาสนาประจาชาต, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, ๒๕๔๐), หนา ๘๐ - ๘๒. ๘๕ วสทธ.จฬฎกา. (บาล) ๑/๑๘๔. ๘๖ อง.ปจก. (บาล) ๒๒/๑๓/๑๑.

ค. ทาใหสขภาพจตดและพฒนาบคลกภาพใหดดยงขน เชน สขม เยอกเยน แจมใส เบกบาน สดชน เปนตน คอ มความมนคงทางอารมณ และมภมคมกนโรคทางจต ง. มประโยชนตอการดาเนนชวตประจาวน ๓ ดานดวยกน คอ ชวยผอนคลายจต ไมเครยด เพราะจตไดพกผอนสบาย ชวยใหการทางานเปนไปอยางตอเนอง มประสทธภาพสง และ ชวยรกษาโรคไดบางชนดหรอเวทนาบางอยางได๘๗

(๕) วธการพฒนาจตหรอฝกสมาธ มหลายอยาง ดงตอไปน ก. การเพงกสณ ๑๐ มปฐว เพงดนเปนตน เพอวตถประสงคใหจตนนเกดความมนคงแนวแนในอารมณเดยว จนกลายเปนสมาธ และฌานตามลาดบ๘๘

ข. การเพงอสภะ ๑๐ มศพทตายแลวขนอด เปนตน เพอวตถประสงคใหผพจารณาเกดความรงเกยจในรางกายสงขารของตนและคนอน วาไมสวย ไมงาม ไมหลอแตเปนสงนาเกลยด นาปฏกลยงนก และจะไดไมหลงมวเมาจนทาใหเสยสขภาพจตได๘๙

ค. การพจารณาอนสสต ๑๐ เปนอารมณของจต เชน พทธานสสต ระลกถงพระพทธคณของพระพทธเจา เปนตน เพอใหจตมทเกาะเกยวกบอารมณทด ไมไปของแวะกบอารมณฝายตา เชน ความรก ความชง ความหลง เปนตน๙๐

ง. การเจรญอปปมญญาพรหมวหาร ไดแก การเจรญเมตตา กรณา มทตา และอเบกขา ไปยงสรรพสตวทวไปไมเลอกวาจะเกดอยในตระกลใด ทงคนรวย คนจน คนโง คนฉลาด มตร หรอ ศตร เพอใหจตมความรกใครตอสตวอน คนอน จ. การพจารณาอาหารเปนอารมณของจต ไดแก ยกอาหารการบรโภคขนมาเปนอารมณของจต เพอไมใหตดอยในรสชาตความอรอยของอาหาร และบรโภคเพออยทาความด ไมใชบรโภคเพอใหมรปรางหนาตาสวย หรอหลอ งดงามแตประการใด ฉ. การพจารณารางกายใหเหนเปนธาต ไดแก พจารณารางกายของตนและคนอน วาเปนเพยงธาต ๔ คอ ดน นา ไฟ และลม ผสมกนถกสวน จงเรยกวาคน เหมอนรถทถก

๘๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ, หนา ๘๓๓. ๘๘ วสทธ.จฬฎกา. (บาล) ๑/๑๕๐. ๘๙ เรองเดยวกน, หนา ๒๒๖. ๙๐ อง.เอก. (บาล) ๒๐/๑๗๙ – ๑๘๐/๓๙ – ๔๐.

ประชมกนขนดวยสวนประกอบตาง ๆ มลอ เบรก พวงมาลย ตวถงรถ เปนตน จงเรยกวารถยนต เปนตน เพอปองกนไมใหจตหลงมวเมาไปกบธาตขนธของตนและคนอน๙๑

๒.๖.๗ การพฒนาปญญาของเยาวชน ศพททใชแทนปญญา หมายถง ศพทถกนามาใชแทนคาวา “ปญญา” อกหลายคาดวยกน แตมนยทานองเดยวกน เชน คาวา ปรญญา (รรอบ) ญาณ (หยงร) วชชา (การรแจง) อญญา (การรทว) พทธ (การตรสร) สมโพธ (การตรสรพรอม)๙๒ เปนตน ความหมายของปญญา หมายถง ความรทว ปรชาหยงรเหตผล ความเขาใจชดเจนไมคลมเคลอ ความรเขาใจในเหตผล ดชว คณโทษ ประโยชนมใชประโยชน เปนตน และรทจดแจง จดสรร จดการ ความรอบรในกองสงขาร (ขนธ ๕ คอ รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ) โดยมองเหนตามเปนจรงของมนไดอยางอสระ ไมถกรงรดดวยกเลสทงปวง๙๓

หลกการของปญญานน คอ ความรทจาแนกโดยพฒนาการทางปญญา คอ ความรทอยในขอบเขตของการฝกอบรม แบงตามลาดบพฒนาการ ม ๓ ทาง ไดแก ก. สญญา คอ ความกาหนดไดหมายร เพราะคนเราถาขาดสญญาแลว ปญญากยอมเกดขนไมไดเลย ดวยเหตทวา เราจะกาหนดผด จาผด เชน ธงชาตไทยม ๓ ส ถาจาผดกใหความหมายผดไปดวย เชน สแดงหมายถงชาต สขาวหมายถงศาสนา และสนาเงนหมายถงพระมหากษตรย ดงนน ปญญาจงอาศยหรอเกาะสญญาเปนเบองตนกอน ข. ทฏฐ คอ ความเหน หมายถง ความเขาใจโดยนยเหตผล ไดแก ความรทไดขอสรปอยางใดอยางหนง และมความยดถอไวกบตวตน เชน ทฏฐ ๑๐ อยางทพระสารบตรกลาวไว มทานทใหแลวมผล ยญทบชาแลวมผล ผลวบากของกรรมดกรรมชวมอย เปนตน เหลานเรยกวาทฏฐฝายชอบ (สมมาทฏฐ) สวนทฏฐอกฝายเรยกวามจฉาทฏฐ คอ เหนผดตรงกนขาม เชน ไมเชอเรองการใหทานมผล ไมเชอเรองกรรมดกรรมชวใหผล๙๔

๙๑ วสทธ.จฬฎกา. (บาล) ๑/๑๓๙. ๙๒ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๙๑๕. ๙๓ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑๖๔. ๙๔ ข.ม. (ไทย) ๒๙/๗๔/๒๒๓.

ค. ญาณ คอ ความร หมายถง ความหยงร เปนไวพจนของปญญา ญาณมหลายระดบ เชน วปสสนาญาณ ๙ มอทยพพยานปสสนาญาณ ไปจนถง สจจานโลมกญาณเปนทสดเปนญาณ ทกาหนดรหยงรกองสงขารตงแตระดบปถชน จนถงความเปนพระอรยบคคล๙๕ แตในบางแหง ญาณ หมายถง ญาณทเชอวาสตวมกรรมเปนของตน ญาณเกดตามอรยสจ ๔ อภญญาญาณ ไดแก ญาณ คอ อภญญา ๖ และสมาปตตญาณ คอ ญาณในสมาบต ๘ อยาง๙๖

วธการของการเกดปญญา คอ แหลงความรทไดจากการปฏบตการทางสงคม เชน การสอสาร ถายทอด แสวงหา เอยอาง นบถอ และสบทอดกนมาม ๓ อยาง ดงน ก. สตะ คอ การสดบตรบฟง และ ความรทางศาสนา ข. ทฏฐ คอ ความเหน ทฤษฎ ลทธ ความเชอถอตาง ๆ ค. ญาณ คอ ความร ความหยงร ซงไดอธบายไปแลวนน และวธการททาใหเกดความรเบดเตลด คอ การประมวลผลของความรทกประเภทเขาดวยกนเปนกลมเดยวกน เพองายตอการจดจาและนาไปใช ม ๕ อยาง ดงน ก. ความรทไดจากการศกษาเลาเรยน บอกกลาว ถายทอดสบกนมา ข. ความรทไดจากการคดเหตผล คอ ตรรก อนมาน ค. ความรทไดจากแบบแผนตารา เชน ความรในพระไตรปฎก ง. ความรทไดจากการพจารณาและยอมรบวาเขากบทฤษฎของตน จ. ความรทประจกษแกตว คอ ความรทไดเหนจรง แจมแจง ไมปดบง๙๗

ความถกตองและความผดพลาดของความรทไดมานน หมายถง ความรใดกตามทไดมานน พงแบงระดบออกเปน ๒ ประการ ไดแก ก. ความรระดบสจจะ คอ สมมตสจจะ และปรมตถสจจะ ขอแรกหมายถง การบญญตตามสมมตของโลกจะปฏเสธไมไดวาไมจรง หรอ ไมถกตอง เชน สมมตวาผนเปนนายกรฐมนตร นเปนพระมหากษตรยประมขของประเทศ นเปนพระสงฆ ผน คอ บดามารดา เปนตน จาตองยอมรบนบถอตามสมมตนน สวนในขอทสองนน หมายถง ปรมตถสจจะ คอ สรรพสงในโลกน ทกอยางเปนเพยงภาพลวงตาสาหรบพระอรยบคคล แตเปนของ

๙๕ ข.ป. (บาล) ๓๑/๑/๑. ๙๖ ข.ม. (ไทย) ๒๙/๗๔/๒๒๔. ๙๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ, หนา ๕๓ –๕๔.

จรงสาหรบปถชน๙๘ เชน ลาภ ยศ สรรเสรญ สข เปนเพยงของประจาโลกมใชสงถาวร สวนพทธธรรมม ศล สมาธ ปญญา และมรรค ผล นพพาน นน เปนปรมตถสจจะโดยแท เปนตน ข. ความรทปองกนความคลาดเคลอน (วปลาส) หมายถง ความเขาใจผดตอสรรพสงทงปวง คอ เหนตรงกนขาม ไดแก (๑) สญญาวปลาส จาผด (๒) จตวปลาส คดผด และ (๓) ทฏฐวปลาส เหนผด เมอจาแนกโดยอาการทผด ม ๔ ลกษณะ คอ (๑) จา คด เหนผดในสงไมเทยงวาเทยง (๒) จา คด เหน ผดในสงทเปนทกขวาเปนสข (๓) จา คด เหนผด ในสงทไมใชตนวาเปนของมตวตน และ (๔) จา คด เหนผดในสงทไมงามวาเปนสงสวยงาม จากทกลาวอางทงหมดพบวา การพฒนามความหมายทสอดคลองกนวา เปนการปรบเปลยนใหเจรญขน ซงความเจรญกาหนดไดจากการยกระดบคณภาพใหมมาตรฐานขนจากเดม การพฒนาในภาพรวมตองใหเปนไปพรอมกนทงดานวตถและจตใจ จะใหดานใดดานหนงเจรญเพยงฝายเดยวนน คงไมสมบรณและไมเปนทพงประสงค กลาวคอ ดานวตถกตองมการพฒนาใหเจรญขนเพอตอบสนอง หรออานวยความตองการของมนษยทมความตองการอยางไมมทสนสด สวนดานจตใจกตองพฒนาใหมความเจรญควบคไปพรอม ๆ กน ทสาคญตองพฒนาใหถงการสนทกขจงเรยกวามความเจรญ การพฒนาตามทกลาวมานน หากวาบคคลใดบคคลหนงพงรบผดชอบในการพฒนานน กไมยงผลสาเรจใหเกดขนได ตองอาศยสวนรวมจากหลายฝาย โดยแตละฝายตองใหความสาคญวาจะใชบทบาทหนาททมอยนนพฒนาอยางไร ดวยกระบวนการใด อาศยหลกทฤษฎใด ใชระยะเวลาเทาใด มผลตอบรบอยางไร จากการศกษาพบวา การพฒนาเกดขนพรอมกบสงคมมนษย สงเกตไดวาไมมทสนสดสาหรบการพฒนา ทงนเกดขนจากความตองการของมนษยไมมทสนสดนนเอง ๒.๖.๘ วธการฝกฝนเยาวชนตามแนวพทธธรรม การฝกเยาวชนใหเปนคนดของสงคม อาจจะทาไดหลายวธ เพอใหเขาไดเกดจตสานกทดตอตนเองและสงคมทเกยวของกบตวเขา ถงแมวาบางวธอาจจะไมสามารถนาไปประยกตใชไดทงหมด แตกไดผลในระดบหนง ฉะนน พระพทธองคจงทรงแนะนาพทธบรษทไวหลายแหงดวยกน แตจะยกมาเปนตวอยางเพยงบางสวน

๙๘ อภ.ก. (บาล) ๓๗/๑๐๖๒/๓๓๗.

มตวอยางการฝกมาของนายสารถ ทพระพทธองคทรงวางแนวทางไวเพอฝกใหมาสามารถนาไปใชงานได และสามารถนามาประยกตใชฝกเยาวชนไดในบางขอ ดงจะเสนอวธการดงกลาว ตอไปน ตวอยางท ๑ ฝกเยาวชนดวยอบาย ๔ อยาง คอ ๑. โดยวธละมนละมอม หมายถง สอนใหเหนคณคาของความดและรผลของความด เชน ถานกเรยนขยนเรยน เขายอมจะมโอกาสสอบผานไดมากกวานกเรยนทเกยจคราน ๒. โดยวธรนแรง หมายถง สอนใหเหนโทษภยของความชวและผลวบากกรรมของความชวนน เชน เมอนกเรยนหนเรยนบอย ๆ ตอไปเขากจะเกยจครานทาขอสอบและไมสามารถจะสอบผานไปได หรอ อาจสอบตกในรายวชานน ๆ ๓. ฝกผสมทงวธละมนละมอมและวธรนแรง หมายถง สอนใหรจกทงคณและโทษในสงทบคคลกระทาหรอปฏบตอยนน ใหมองทงในแงบวกและแงลบ เชนการมศล ทาใหเปนคนดของสงคม คนกรกใคร นบถอ สวนการทศล ทาใหเปนคนนากลวของสงคม เปนทหวาดระแวงภย และไมนาคบหาสมาคมดวย เปนตน ๔. ถาฝกไมไดทง ๓ วธการ ดงกลาวมาแลวนน กใหฆามาตนนนเสยหมายถง ปลอยใหเปนไปตามระเบยบ กตกา ของสงคม เชน ถาเปนพระสงฆกจะถกขบออกจากหมคณะ ถาเปนคฤหสถทาผดซาซากจนใคร ๆ กไมคบหาดวยแลว ทพงสดทายตองเขาเรอนจา ถาเปนเดกเยาวชน ไมเชอฟงผปกครอง และสอนไมไดแลว ทพงถาวรกเปนสถานพนจคมครองเดกและเยาวชน (หรอ บานเมตตา) สรปไดวา หลกการฝกดงกลาวมาน เปนไปตามกฎธรรมดาของสงคมมนษย๙๙

เนองจากการฝกหดพฒนาตนนน พระพทธองคทรงยกอปมาเรองเกสสตรนขนแสดง เพอวตถประสงคใหบคคล ผปรารถนาจะฝกตนและคนอน นาไปใชไดจรงในชวตประจาวน เพราะวาบคคลไมไดฝกฝน กเหมอนกบมาทไมไดฝกฝน ยอมขาดความรบผดชอบตอหนาท ขาดจตสานกทด และไมเปนทพงประสงคของสงคมใด ๆ เลย ฉะนน หลกการทกลาวมาน กสามารถนามาประยกตใชกบคนเราได

๙๙ .อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๑๑๑–๑๑๒/๑๖๙– ๑๗๔.

ตวอยางท ๒ การฝกเยาวชนทประยกตมาจากการฝกมาอาชาไนย คอ ๑. เหนปฏกแลวสานกผด หมายถง บคคลผทพอฝกไดงาย เพยงแตเราหามปรามไววา ถาขนทาอยางนนอก จะถกตดรางวลทไดรบ หรอ ถกไลออกจากงาน เขากจะเปลยนพฤตกรรมมาทาความด และทางานทเคยทานนใหเหมอนเดม ๒. เหนเงาปฏกยงไมสานกผด เมอถกปฏกลงจงสานกได หมายถง บคคลทเราจะฝกฝนนน เปนคนคอนขางหวดอรน ทฏฐรนแรง ถกตกเตอนกยงไมปฏบตตาม จงตองลงโทษโดยวธการตางๆ เชน เมาแลวขบรถตองถกปรบควบคมความประพฤต โดยการใหไปทางานสาธารณะประโยชนทดแทน จะเปนกวนกแลวแตกรณเปนรายบคคลไป เพราะไดประกาศเตอนไวลวงหนาใหประชาชน รบทราบแลว เมอไมทาตามกตองลงโทษ เปนตน ๓. เหนปฏก หรอถกแทงแลว ยงไมทาตามอกตอเมอถกแทงจนเลอดไหลจงสานกและรบผด ตวอยางเชน นกเรยนทมกหนเรยน แมครจะตกเตอนแลวกไมฟง จงตองลงโทษดวยการปรบใหไปเขยนรายงานมาสงใหม จงสานกวาตนไมตงใจเรยน ๔. ตองถกแทงจนถงกระดก จงสานกผดได เชน นกเรยนทไมตงใจเรยนและไมเอาใจใสการศกษา มกเทยวเตร ครลงโทษโดยการปรบใหตก และใหไปลงเรยนในรายวชานนใหมอกครง จงสานกในภายหลงวาตนตองเสยเวลาไปเพราะมวเลนจนเกนไป๑๐๐

การปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคล หรอ ฝกหดพฒนาคนใหมนสยทเกอกลตอตนเองและสงคมนน จาเปนตองอาศยหลกการเหลานเขามาปรบใช (Apply) เพอใหเหมาะสมตอบคคลทเราฝกฝน และสงแวดลอมทางครอบครว และสงคมดวย จงจะไดผลสาเรจตามเปาหมายในการพฒนา คณสมบตเยาวชนทพงประสงคเมอผานการฝกดแลว หากเยาวชนไดรบการฝกฝนตนเองทดแลว ทานอปมาเหมอนมาตนของพระราชา มคณสมบต ดงตอไปน ก. มความซอตรง หมายถง เปนคนซอสตยสจรต ในการศกษาเลาเรยน ข. มความวองไว หมายถง มความคลองตวสงในการศกษา ไมอดอาด ศกษาเลาเรยนไมคางการบานหรองานทครมอบให มความรวดเรว ถกตอง แมนยา เรยนมเปาหมาย

๑๐๐ อง.จตกก. (บาล) ๒๑/๑๑๓/๑๕๓.

ค. มความอดทน หมายถง มความมนคง ไมหวนไหวตอคานนทา หรอคายกยองของคนอน และมความตงใจตอสกบอปสรรคหรอปญหาทตนประสบ และสามารถแกไขปญหานนใหลลวงไปไดดวยด มความพากเพยรสง ไมยอทอ ไมออนแอหรอหมดกาลงใจทจะศกษาเลาเรยนตอไปอก ง. มความสงบเสงยม หมายถง มความเยอกเยน สขม รอบคอบ ในการพจารณาการศกษาเลาเรยนดวยการพจารณาไตรตรองใหรเหต รผล มจตใจทสงบ ไมออนไหวไปตามอารมณโกรธ เกลยด หรอ อารมณหลง๑๐๑

การพฒนาเยาวชนนน หากพฒนาดแลว ยอมใหผลทโดดเดนออกไป อยางนอยกทาใหเปนคนซอสตย ซงตรงขามกบคดโกง ความคลองตว ตรงขามกบความเฉอยชา ความอดทน ตรงขามกบคนขาดการยบยงสตอารมณ และคนสขมรอบคอบ ตรงขามกบคนทาอะไรมกจะโผงผาง ทาอะไรตามใจของตนขาดเหตผล ขาดปญญาทหยงถงคณโทษในเรองทตนกระทา ดงนน แมวากระบวนวธเหลาน จะไมสามารถนาไปใชไดทกกรณกตาม แตกเปนแนวทางใหผปกครอง บดามารดา ไดนาไปประยกตใชใหเหมาะสมแกเยาวชนในครอบครวเพอความรมเยนเปนสขตามแนวพทธธรรมตอไป ๒.๗ พระสงฆกบการประยกตหลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน พระสงฆตงแตครงพทธกาล มการประยกตหลกพทธธรรมเพออบรม สงสอนแกเยาวชนดวยเทคนคและวธการทหลากหลาย โดยมวตถประสงคใหเยาวชนเปนคนด คดเปน ทาเปน เหมอนครงหนงพระธรรมเสนาบดสารบตรเถระ ไดใชประยกตการสอนบณฑตสามเณรโดยผานอปกรณในการสอน ดงน ครงทหนง สามเณรเหนเหมองจงสอบถามวา เขาทาอะไรกน ไดคาตอบวา “ไขนาจากเหมองแลวไขเขานาของตน” กสอบถามวา “นามจตหรอไม” พระเถระตอบวา “ไมม” สวนครงทสอง เหนพวกนายชางไมกาลงทาลกศรใหตรง กถามวา “ศรนนมจตหรอไม” พระเถระกตอบวา “ไมม” ฉะนน ถงแมวาสามเณรจะอยในวยเยาว กคดไตรตรองวา กลมชาวบานกไขนาเขานาได ชางศรกถากศรใหตรง ซงเปนสงไมมจตใจเลย แมตวเรากจะดดจตของตนใหตรง คดแลวจงดารเจรญสมณธรรมตามลาดบ และได

๑๐๑ อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๑๑๒/๑๗๑ – ๑๗๒.

บรรลธรรมในทสด กดวยอาศยการประยกตวธการสอนทฉลาดของพระสารบตรเถระ นนเอง๑๐๒

บทบาทและความสาคญของพระสงฆ ในการชวยเหลอเยาวชนหรอการสงสอนเยาวชนใหเปนคนดของสงคม โดยการประยกตหลกพทธธรรมและวธการตางๆ กยงคงเปนไปอย และสรปเปน ๓ ลกษณะ คอ (๑) การชวยเหลอในดานวตถสงของ ปจจย ๔ คอ อาหาร เสอผา ทอยอาศยและยารกษาโรคทจาเปนตอการดารงชพ (๒) การใหการศกษาแกเยาวชนทเปนศษยวด (เยาวชนชายทอาศยอยในวดเปนประจาและคอยชวยเหลองานวด จนจบการศกษา เนองจากสมยกอนโรงเรยนมอยในวดยงไมแพรหลายเหมอนในปจจบนน) (๓) การใหการอบรมเรองศลธรรม จรยธรรมแกเยาวชน และการสอนใหเยาวชนรจกรบผดชอบตอหนาทของตนเอง และทานไดสอนเรองวชาชพใหอกดวย เชน ชางไม จกสาน การรกษาโรคบางชนด เปนตน ลวนอาศยพระสงฆเปนครสอนทงสน สวนสาเหตทบ

ดามารดานยมสงบตรหลานไปฝกอบรมทวดกบพระสงฆ เนองจากสาเหต ๓ ขอ คอ (๑) ครอบครวไมสามารถใหการดแลเยาวชนได (๒) ตองการใหไดบญ (๓) ตองการใหเยาวชนอยในสงแวดลอมทเหมาะสม๑๐๓

แมเหตการณทางสงคมไทยในปจจบนมการเปลยนแปลงไปจากเดมบาง จงทาใหพระสงฆตองมการปรบวธการทางานเชงรกมากยงขนในการเผยแผพระพทธศาสนา พอสรปบทบาทและหนาทของพระสงฆในการเผยแผเปน ๓ ลกษณะใหญๆ คอ (๑) พฒนาในดานจตใจหรอความเปนมนษย โดยการเทศนา และประยกตการสงสอนผานสอตางๆ ทมอยใหทนสมยและเหมาะสมกบยคปจจบนมากขน (๒) สงเสรมและพฒนาดานการศกษาตอเดกและเยาวชน เชน มศนยเดกกอนเกณฑภายในวด สรางโรงเรยนพระปรยตธรรมฝายสามญศกษา โรงเรยนการกศล เปนตน (๓) เปนผนาพฒนาในการสรางงานตอชาวบาน เชน กลมเกษตรพงตนเอง๑๐๔

๑๐๒ มหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล เลมท ๑ ภาคท ๒ ตอนท ๒, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย,) ๒๕๓๗), หนา ๓๓๓-๓๓๔. ๑๐๓ ศ.ดร.ทนพนธ นาคะตะ, พระพทธศาสนากบสงคมไทย, (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๙), หนา ๑๒–๑๓.

ตวอยางการประยกตวธการสอนเยาวชนของพทธทาสภกข ปญหาทางสงคมนนเอง เปนตวกาหนดใหพระสงฆตองรปญหาของเยาวชนทมตอคนในครอบครว ดงพทธทาสภกขไดกลาวไวในหนงสอ “พงตน” วาเดกและเยาวชนมพฤตกรรมทแปลกไป คอ พดคยกนไมรเรอง ดงนน ผปกครองของเดก พงใชหลกพทธธรรม ๔ ประการในการอบรมสงสอนพวกเขา โดยใชหลกของอทธบาท ซงเปนธรรมใหสามารถบรรลวตถประสงคนนเอง ม ๔ ขอ ดงน (๑) ฉนทะ สอนใหพอใจทา ทาสงใดกตองพอใจกอนทาเสมอ (๒) วรยะ สอนใหมความเพยร ดวยจตใจทผกพนงานนนๆ กจะหมน พยายามทาและไมทอถอย (๓) จตตะ มความฝกใฝ จตใจคดอยในการทางานนน ไมคดถงเรองอน (๔) วมงสา การพจารณาใครครวญ ขณะทางานคอยตรวจตราอยเสมอ มใชมขอบกพรอง คดหาเหตผลเปน เพอแกไขปรบปรงใหรดกมใหดยงขนตามลาดบ ในกรณทเดกดอดงมาก กตองอบรมอยางมระเบยบวนย มการบงคบเรองเวลาทเหมาะสมแตละเวลาดวย เชน เวลาควรรบประทานอาหาร เวลาควรปลอยใหเลน ใหอานหนงสอ เปนตน หากเตอนแลวไมเชอฟงกควรลงโทษบางตามสถาน ไมใชปลอยไปเลย๑๐๕

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) กไดใหทศนะวา เดกและเยาวชนของไทยจะเจรญพฒนากาวหนาได พงอาศยหลกปญญาวฒธรรม แปลวาธรรมะเปนเครองเจรญปญญา ม ๔ หวขอดวยกน เรยกงายๆ วา “หลกการพฒนาปญญา” คอ (๑) การคบหาสตบรษ หรอการคบคนด เปนกลยาณมตร และคบเพอนดดวย (๒) การฟงคาแนะนาของคนดทคบหานน (๓) การพจารณาไตรตรองตามคาแนะนาอยางฉลาด มอบายในการคดทแยบยล (๔) นาไปปฏบตใหถกตองตามหลก ตามความมงหมาย๑๐๖

๑๐๔ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ความเชอและศาสนาในสงคมไทย, พมพครงท ๓, (นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๒๗), หนา ๒๒๗. ๑๐๕ อมรา มลลา, พงตน, (กรงเทพมหานคร : ม.ป.พ., ๒๕๓๐), หนา ๒๓–๒๔. อางใน. พทธทาสภกข, “แมป-ลกป”, มาตา, ปท ๑ ฉบบท ๑ (เมษายน ๒๕๒๗) : ๑๘–๑๙ ๑๐๖ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พฒนาปญญา, (กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๓), หนา ๒-๖. (ปจจบน พระพรหมคณาภรณ)

สรปในเรองนวา พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ทานไดหยบยกเอานทานเรองนกแขกเตามาเลาใหเยาวชนฟง และชใหเหนวา หากเยาวชนอยในสงแวดลอมทด เขากยอมเปนเดกดดวยเหมอนนกแขกเตาทอยกบพระฤาษยอมมอปนสยจตใจทดงาม เนองจากทานเหลานนสงสอนทางทด สวนเยาวชนทอยในสงแวดลอมไมเหมาะสม เขายอมเปนคนเลวไปดวยเหมอนนกแขกเตาตวทอยกบพวกโจร กมอปนสยคลายโจรไปดวย เพราะโจรยอมพดคยกนดวยวาทะแหงโจร มการดกปลนชงทรพย ดกฆามนษยทเดนผานปา เปนตน พระเทพวรคณ (สมาน สเมโธ ป.ธ.๙) ไดใหทศนะเกยวกบการพฒนาเยาชนโดยการประยกตหลกพทธธรรม ใน ๔ ประเดน ไดแก (๑) ฝกใฝการศกษา ดงคาททานประพนธไววา “ขนชอวาวชาควรศกษาทกอยางไป ศกษาใหเขาใจเปนคณเครองเรองปญญา แตวาอยาพงใชทกอยางไปทศกษา ชวตและเวลาเปนปญหาใหจานน จะใชวชาใดพงใสใจในเหตผล ทาใดตองใจคนนนคอผลของวชา” (๒) คบหาเพอนด คอ ใหรจกเลอกคบเพอนไมใชทกคน แตคบเฉพาะคนด (๓) มใจกตญ คอ เยาวชนพงรจกบญคณของผอน โดยเฉพาะบดามารดา (๔) เชดชศลธรรม คอ ใหเปนคนมระเบยบวนยในตนเอง รจกรบผดชอบตอตนและหนาทความเปนนกเรยน นกศกษา ตามหลกไตรสกขา๑๐๗

เนอหาทเกยวกบเยาวชนโดยสรป คอ ทานสอนใหเยาวชนรจกใฝร ใฝเรยน รจกการคบเพอนและแสวงหาความร จากสอทเปนประโยชน เวนสอลามกตางๆ สอนใหรจกเปนคนมจตใจกตญรคณสถาบนการศกษา พระคณของบดามารดา และคณของประเทศชาต สดทาย ทานสอนเยาวชน ใหรจกเปนคนมความรบผดชอบตอหนาทของตน เพอความเจรญกาวหนาในการศกษา และความเจรญของชาตในโอกาสตอไป

๑๐๗ พระมหาสมชาย สรจนโท (หานนท), “พทธธรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตตามแนวทางของพระเทพวรคณ (สมาน สเมโธ)”, หนา ๑๓๒–๑๓๓..

แผนภมท ๕ บทบาทของพระสงฆทประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน

การประยกตหลก พทธธรรมเพอพฒนา เยาวชนของพระสงฆ

การสงเคราะหดวยปจจย ๔

อาหาร/เสอผา/ทอยอาศย

โ

การศกษา/วชาชพ เชน ชางไม งานศลปะ

แกะสลก จตรกรรมฝาผนง

การอบรมสงสอน ดานศลธรรม/จรยธรรม เชน เขาคายคณธรรม

จากแผนภมท ๕ น ผวจย มงชใหเหนวา บทบาทของพระสงฆตงแตอดตมาจนถงปจจบนน มความผกพนและความเกยวของกบเยาวชนทงโดยตรง และโดยออม เนองจากผปกครองของเยาวชนบางสวน เหนวา วดเปนศนยกลางในการอบรม ฝกฝนใหบตรหลานของตนเปนคนด และสามารถดาเนนชวตไดอยางมปกตสข จงนยมสงไปศกษาและฝกวชาชพทไมขดตอหลกพระพทธศาสนา อกทงเยาวชนยงไดรบความสงเคราะหในดานปจจยทจาเปนตอการดารงชพ และเปนการชวยบรรเทาภาระของผปกครองไดอกทางหนงดวย ดงนน จะเหนวดตางๆ ทงในเขตตวเมองใหญ ๆ เชน กรงเทพมหานคร ขอนแกน อบลราชธาน อดรธาน เชยงใหม เปนตน ยงมเยาวชนจานวนมาก ทอยในการดแล และไดรบการศกษาจากพระสงฆในทองถนนน ดวยการประยกตหลกพทธธรรมใหเหมาะสมแกวยของเยาวชน เชน การจดกจกรรมเขาคายคณธรรมของโรงเรยนวดหนองวทยา โครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน กจกรรมวนวสาขบชา เปนตน ลวนทาใหเยาวชนไดใกลชดหลกพทธธรรมมากยงขน ขณะเดยวกน กเปนการแกปญหาของเยาวชน ไมใหไปตดเพอน ตดเทยวไดอกวธหนงดวย

๒.๘ กรอบแนวคดทใชในการวจย ผวจย ไดวางกรอบแนวคดในการวจยครงน ดงแผนภมท ๖ ตอไปน

ปญหา/สาเหต/ผลกระทบ

ของเยาวชนในสงคมไทยปจจบน

พทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน

พทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน พทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ในพระไตรปฎก/อรรถกถา ของพระสงฆในสงคมไทย พทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน ของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

การประยกตพทธธรรม การสมภาษณ/การสงเกต การสงเคราะหเยาวชน เพอการสอนเยาวชน แบบมสวนรวม/การประ- ตามหลกสงคหวตถ ตามหลกไตรสกขา ชมกลมยอย - ทาน - ศล - ปยวาจา - สมาธ คนพบรปแบบการประยกต - อตถจรยา - ปญญา หลกพทธธรรมเพอการพฒนา - สมานตตตา เยาวชนของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

จากแผนภมท ๖ ผวจยจะอธบายกรอบแนวคด เปนแบบบรณาการโดยใชหลกการแกปญหาตามหลกอรยสจ ๔ เพอใหเหนภาพรวมทชดเจนยงขน ในการวจย มรายละเอยดดงน ๑. ทกข คอ ปญหาทมาจากการกระทาหรอพฤตกรรมของเยาวชนในแงลบ เชน การไมมาเรยนหนงสอ การไมเชอฟงผปกครอง ไมเชอฟงครอาจารย ไมรจกความออนนอมถอมตน เปนตน ถอวาเปนตวทกข หรอ ตวปญหา (Problems)ทจะตองไดรบการแกไข (Solving ) ดวยหลกพทธธรรม ๒. สมทย คอ สาเหตของตวทกขหรอสาเหตของปญหาเยาวชน (Causing of problem) ทเกดขน เชน อยากอวดเพอนๆ อยากเกงเกนความสามารถ การแสดงออกอยางไมเหมาะสมกบวย สถานท กาลเทศะ เปนตน ๓. นโรธ คอ พทธธรรมเพอการลดหรอบรรเทา พฤตกรรมอนไมเหมาะสมของเยาวชนใหลดนอยลงไป แมจะไมไดผลถงรอยเปอรเซนต แตกมสวนชวยใหเยาวชนดารงตนเปนพลเมองทด มคณภาพ มคณธรรม และมคณประโยชนตอบดามารดา สถานศกษา และเพอนๆ ตลอดผเกยวของทงมวล ๔. มรรค คอ หลกการและวธการ (หนทาง) ของการแกปญหาเยาวชน ซงในงานวจยน ไดแก

ก. พระสงฆไทยกบการประยกตพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน ข. พระเทพวงศาจารยกบการประยกตหลกพทธธรรม เพอพฒนาเยาวชนในโรง

เรยนการกศลวดหนองแวง และโรงเรยนวดหนองแวงวทยา โดยใชหลกไตรสกขา ๓ คอ สอนเยาวชนใหเปนคนมระเบยบวนยในตนเอง (ศล) สอนเยาวชนใหมจตใจมนคงไมหวนไหวตอกระแสวตถนยม หรอ การตกเปนเหยอของสอตางๆ ทรมเรามากขน (สมาธ) และการรเทาทนตอคณ โทษ และทางออกของปญหา ในการดาเนนชวตประจาวนของเยาวชน (ปญญา) นอกจากนน ยงพบวา การสงเคราะหเยาวชนของพระเทพวงศาจารย ไดเปนคณปการตอการศกษา ความประพฤต และสตปญญาของเยาวชนเปนอยางดยง สวนองคความรใหมทไดจากกรอบการวจยครงน ไดแก รปแบบการประยกตหลกพทธธรรม คอ ไตรสกขา และสงคหวตถ เพอพฒนาเยาวชนโดยมวธการประยกตทเหมาะสมแกวยของเยาวชน ซงจะไดอธบายในบทท ๓ และบทท ๔ ตามลาดบสบไป

บทท ๓ การประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

ในบทท ๓ น ผวจยจะไดนาเสนอการประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนศกษาเฉพาะกรณของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) วดหนองแวง(พระอารามหลวง) ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน โดยใชการสมภาษณเชงลก และใชเครองมอตามหลกการสมภาษณ ซงไดแสดงไวแลวในบทท ๑ นน ซงผลของการศกษานาเสนอ แบงออกเปน ๔ ประเดนใหญ ๆ คอ (๑) บรบทเกยวกบเยาวชน (๒) หลกการทนามาประยกตใชในการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขา (๓) วธการทนามาประยกตใชในการพฒนาม ๓ วธ และ (๔) ผลสมฤทธในการประยกตพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน โดยมรายละเอยดในการสมภาษณตามลาดบ ดงตอไปน ๓.๑ นยามศพทและบรบทของ“เยาวชน ๑. นยามศพท คาวา “เยาวชน” ในงานวจยครงน หมายถง (๑) นกเรยนของโรงเรยนการกศลวดหนองแวง (๒) นกเรยนของโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ๒. บรบทของเยาวชนในงานวจย ม ๓ บรบท คอ ก) บคคล ข) ครอบครว ค) สถานศกษา มรายละเอยดตอไปน ก) บคคล หมายถง บคคลทเกยวของกบตวของเยาวชน ในงานวจยน ไดแก (๑) พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เกยวของกบเยาวชนในฐานะผประยกตหลกพทธธรรมสาหรบสงสอนเยาวชน และใหคณะครอาจารยสามารถปฏบตหนาทแทนไดในบางคราว (๒) บดามารดาของเยาวชนเกยวของในฐานะผปกครอง

๖๕

(๓) คณะคร อาจารยประจาโรงเรยนการกศลวดหนองแวง และโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ซงมความเกยวของกบเยาวชนในการใหการศกษา อบรม สงสอนทงวชาและความประพฤต (๔) ศษยเกาโรงเรยนการกศลวดหนองแวง (๕) ศษยเกาโรงเรยนวดหนองแวงวทยา มความเกยวของกบเยาวชน ข) ครอบครวของเยาวชน ในงานวจยน ไดแก ครอบครวของเยาวชนทเขาไปศกษาเลาเรยนในโรงเรยนการกศลวดหนองแวง และโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ในฐานะตางกมภารกจและมสวนรวมพฒนาเยาวชนดวยกน ซงมอธบายเกยวกบความหมาย ลกษณะสาคญ เพอใชเปนฐานขอมลโดยสงเขป ตอไปน (๑) ความหมายของครอบครว คอกลมคนผมความสมพนธซงกนและกนของสมาชกภายในครอบครวทางกายและสมพนธทางสายโลหต (ดานสถานภาพทางสงคม) และสมพนธผกพนทางดานจตใจ มอดมคตและเปาหมายชวตรวมกน โดยการทาหนาทและพฒนาคณธรรม เพอใหชวตประสบกบความสข และผลตสมาชกทมคณภาพสสงคม๑

(๒) ลกษณะและความสาคญของครอบครว ทางพระพทธศาสนากลาวถง ครอบครวไว ๒ ลกษณะ คอ ลกษณะแรกเปนเรองปกตของสามญปถชนทตองมความสมพนธกนระหวางชายและหญงมกจกรรมทางเพศ (เมถนธรรม) ถอวาเปนเรองธรรมดาของฆราวาส เพราะทาใหเผาพนธสามารถสบตอไปได นแสดงโดยนยแหงมชฌมนกาย อปรปณณาสก๒ สวนลกษณะท ๒ ครอบครวมลกษณะทไมเหมาะสมแกผแสวงหาความหลดพน โดยเฉพาะผหวงจะเปนพระอรหนต ตองสละตนเพอการปฏบตจนถงความหลดพน และสามารถอยเหนอฆราวาสวสย เนองจากการมครอบครวทาใหสกปรกดจเปอกตม เหมอนลกศรทถอนไดยาก เปนสงทคบแคบ และเปนทมาของธล๓ ดงนน ครอบครวจงเปนพนฐานของสถาบนแรกใน

๑ พระมหาบญเพยร ปวรโย (แกววงศนอย), “แนวคดและวธการขดเกลาทางสงคมในสถาบน ครอบครวตามแนวพระพทธศาสนา”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๕), หนา ๑๒. ๒ ม.อ. (บาล) ๑๔/๑๖/๑๖. ๓ ข.เถร. (บาล) ๒๖/๑๙๘/๒๓๙.

๖๖

สงคมทตองการความปลกฝงสงทดงามตามหลกศาสนา เพอใหสมาชกเปนคนดของชาตและอยรวมกนอยางผาสกสบไป ค) สถานศกษา หมายถง สถานศกษาซงอยในการบรหารจดการของวดหนองแวงทง ๒ แหงโดยมพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เปนผรบใบอนญาตจดตงและดารงตาแหนงผจดการ ไดแก (๑) โรงเรยนการกศลของวดหนองแวง พระอารามหลวง เปนสถาบนการศกษาสาหรบเดกเยาวชนฝายฆราวาส ซงเปดขนมารองรบเดกเยาวชน ๓ ระดบ คอ ๑) ระดบอนบาล ๒) ระดบประถมศกษา ๓) ระดบมธยมศกษา (๒) โรงเรยนวดหนองแวงวทยา เปนสถาบนการศกษาสาหรบเดกเยาวชนฝายบรรพชต ซงเปดขนรองรบเยาวชน (ภกษ-สามเณร) เปน ๒ ระดบ คอ ๑) ระดบมธยมศกษาตอนตน ๒) ระดบมธยมศกษาตอนปลาย และนอกจากนยงเปดสอนแผนกธรรม เชน นกธรรม-ธรรมศกษา และแผนกบาล ประโยค ๑-๒ ถง ประโยค ป.ธ.๕ ดวย จากการสมภาษณ พระมหาจลศกด จรวฑฒโน ครโรงเรยนวดหนองแวงวทยา พบวา ครอบครวของเยาวชนในกลมตวอยางทกลาวถงนน มลกษณะความเปนอยโดยภาพรวม ถอวามฐานะคอยขางอตคด เนองจากอาชพของผปกครองสวนใหญมหลากหลาย เชน แมคา พอคา ทาเกษตรกรรม รบจางทวไป สวนอาชพรบราชการกมนอยมาก และมรายไดนอย ไมเพยงพอตอการดาเนนชวต ยงในปจจบน ตองมรายจายทสงขนจากสภาพการณทางเศรษฐกจนามนแพง เมอมรายจายมาก รายไดนอยกแสวงหาทรพยสนเงนทองอยางทมเท ทงแรงกายแรงใจ บางครง จนรสกวาผปกครองมเวลาดแลเยาวชนไมเพยงพอ ซงเปนสาเหตหนงททาใหเยาวชนตดเพอน ตดเทยว หนเรยน แลวยงกอปญหาอนไมพงประสงคแกตน และสงคม ตลอดสภาพสงแวดลอมทไมเกอกลตอการทาความดของเยาวชน ดงนน ครอบครว จงมความสาคญตอเยาวชนเปนดานแรกทพงใหการศกษาและทาความเขาใจในทกๆ เรอง เพอปองกนปญหาตางๆ ปลายทาง๔

๔ สมภาษณ พระมหาจลศกด จรวฑฒโน, ครโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๖๗

๓.๒ ปญหาและสาเหตของปญหาเยาวชนในงานวจย จากการสมภาษณ ผวจย พบวาสาเหตของปญหาเยาวชน ม ๒ ขอ ดงน ๑. สาเหตภายนอก (เกดขนจากสภาพสงแวดลอมทางสงคม) คอ (๑) ตดเพอนและการคบเพอนตางเพศแลวนาไปสปญหาทางเพศ การขายบรการ ทางเพศอยางแพรหลายในหมนกเรยน นกศกษา เกดเปนคานยมทผดๆ และนาไปสปญหาโรคเอดส โรคเกยวกบกามโรคบางชนด เนองจากการรวมหลบนอนโดยเปลยนคกนบอยครงตอนกเรยนแตละคน (๒) ตดเกมสและอนเตอรเนต (๓) ตดเทยวเตรตามรานคาในตวเมองขอนแกน (๔) การไมเคารพตอครอาจารย และตอผปกครอง (บดามารดา) (๕) การไมปฏบตตามระเบยบของโรงเรยน ไมมความรบผดชอบตอการบานทมอบใหปฏบต และการคดลอกการบานเพอน (๖) การใชจายเงนจนเกนตว ความฟมเฟอยซอสนคาทไมจาเปนตอการศกษาเลาเรยน เชน การเปลยนโทรศพทมอถอบอยครงตอเดอน เมอมรนใหมๆ ออกมาสทองตลาด๕

๒. สาเหตภายใน (เกดขนเพราะแรงจงใจภายในของเยาวชน) จากการสมภาษณ พบวา เยาวชนในสถานศกษาทง ๒ แหง มกจะกอปญหาเนองจากดานจตใจ ยงขาดภมตานทานทแขงแกรง และมความมนคงไมเพยงพอตอสภาพสงจงใจภายนอก ทเรยกวา วตถนยม โดยเฉพาะ กามตณหา เปนแรงกระตนอยางรนแรงในวยน ซงกามตณหาในตวเยาวชน เปนความอยากไดในวตถเพอนามาบรโภคใชสอย หรอมไวครอบครอง เชน เมอแรงกระตนของกามตณหาเกดขน ขณะเหนเพอนซอโทรศพทรนใหมกจะอยากไดและหาวธซอในทสด๖

นอกจากนน ยงพบวา ดานจตใจของเยาวชนบางคน ขาดคณธรรมและจรยธรรมทพงประสงค ทาใหเกดปญหาตามมาหลายประการ เชน ขาดความเมตตาจตตอเพอนๆ ขาดมนษยสมพนธตอชมชนและคนทเกยวของ ทาใหเยาวชนเหนหางสายตาผปกครองมากยงขน

๕ สมภาษณ นางจารณ สรเสยง, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๘๗ ๖ สมภาษณ นายรงสรรค สทธ, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๖๘

บางคนกทาตนเปนคนเหงา ซมเศรา เมอไมสมปรารถนาในสงทตนตองการใหเปนไป๗ หากวเคราะหแรงจงใจทางพทธธรรม จดวา เยาวชนตกเปนเหยอของภวตณหา คอ อยากเปนนนเปนน แตไมไดเปน เชน การสอบไลไมผาน ทาใหเปนปญหาดานการประชดตวเอง โดยเยาวชนทไมเคยดมสราหรอสบบหร ไมเทยวเตรกจะมพฤตกรรมตรงกนขาม เคยเปนคนเรยบรอยกจะเปนคนเกเร ไมเชอฟงผปกครอง สวนสาเหตภายในททาใหเยาวชน ตองถงกบทารายคนอนและทารายรางกายตนเองนน ในภาพรวมแลว พบวา แทบไมมใหเหนในสถานศกษาแหงนเลย อยางมากกเพยงทะเลาะกน เนองจาก ความหงหวงของเยาวชนบางคนทมตอเพอนหรอคนเปนทรกเทานน๘

๓.๓ ผลกระทบในเชงปจเจก ครอบครว และสงคม เมอกลาวถงผลกระทบทเกดจากตวเยาวชนไปกอเอาไว และสงผลตอบคคลผเกยวของทงตวของเยาวชนเอง ครอบครวของเยาวชน สถานศกษา ตลอดจนหมบานหรอชมชนทเยาวชนอยอาศย จากการสมภาษณผเกยวของในงานวจย พอสรปภาพรวมไดดงน ๑. ผลกระทบตอปจเจกบคคล (สงผลกระทบตอเยาวชนโดยตรง) จากการสมภาษณ พบวา มเยาวชนเพยงสวนนอยทไดรบผลกระทบจากปญหาทตนเองกระทาไปแลวนน มตวอยางของผลกระทบตอเยาวชน ดงตอไปน (๑) เยาวชนขาดจตสานกในการใชจายในสงทจาเปน คอ หากชอบสงใดกอยากจะซอและแสวงหาวธทจะไดสงนนมาตอบสนองความตองการของตนโดยไมคานงถงผลเสยในดานราคา ความจาเปน คณคาทมตอการศกษาและการดารงชวตประจาวน๙

(๒) เยาวชนขาดความรบผดชอบตอหนาทของตนเอง เชน การทาการบานและรายงานบางชนงาน ตองใหผปกครองคอยชวยเหลอหรอลอกจากเพอนๆ มา จนเปนสาเหตให

๗ สมภาษณ นางศรชยา ทะสา, ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๘ สมภาษณ นายมาโนช กองทรพย, ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗.

๙ สมภาษณ นางสายใจ จนทรขนทด, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๒ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๖๙

ขาดวนยในตนเอง เยาวชนขาดความซอสตย ชอบโกหก หากจบไมไดไลไมทน ผปกครองหลายทานตองเสยนาตา เนองจากเยาวชนมกจะอางวาไปทารายงานทบานเพอน แตกลบไปเทยวเตรในตวเมองขอนแกนกบเพอนชายและยอมเสยตวในทสดเพราะความรเทาไมถงการณ เยาวชนมกจะลกสงของทเพอนลมทงเอาไว และไมชอบคนสงของแกเจาของทรพยเมอเกบได จะมกเปนสวนนอย๑๐

(๓) เยาวชนขาดสต ไมระมดระวงตน ชอบลอกเลยนแบบเพอนทตดสรา สบบหร เทยวเตรไปในสถานทไมควรแกตน และชอบเลนการพนนชนดตางๆ ในวงเพอนดวยกน เยาวชนไมมนาใจเปนนกกฬา คอ ชอบเลนอะไรนอกกตกา เมอตนแพไมชนะกชอบหาเรองทะเลาะกนเอง บางครงกถงกบทารายรางกายกนกม แตไมถงแกชวต๑๑

๒. ผลกระทบตอครอบครวของเยาวชน จากการสมภาษณ พบวา เมอเยาวชนกอปญหาแลว ยอมสงผลกระทบตอครอบครวของเยาวชนทงโดยตรงและโดยออม ตอไปน (๑) ปญหาดานสขภาพของเยาวชนทผปกครองตองดแลรบผดชอบ หมายถง เมอเยาวชนไปกอปญหามา เชน เยาวชนชายไปเทยวหลบนอนกบเพอนหญงทเปนกามโรค กจะตดโรคนนมา และทาใหผปกครองตองคอยดแล และเสยเงนใชจายเพอรกษาสขภาพใหเปนปกต ในบางครง เชนกรณ การทะเลาะกนถงทารายรางกาย ผปกครองกตองเสยเงนใหการพยาบาลรกษาเชนเดยวกน แมจะไมไดเกดขนบอยครงนกกตาม๑๒

(๒) ปญหาดานคาใชจายประจาวนทเพมมากยงขน โดยเฉพาะในกรณทเยาวชนบางคน โกหกผปกครองวาจะใชเงนเพอไปทากจกรรมกบเพอนๆ แตแลวกไดนาเงนไปใชในทางไมเหมาะสมแทน เชน นาไปเทยวกบเพอน ไปซอสราบหรทขายกนเกลอนเมอง ไป

๑๐ สมภาษณ นางวาจ ศรลาเชยง, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๑ สมภาษณ นายสวาท ทอดทาน, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๒ สมภาษณ นายจรส โคกมณ, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๗๐

ซอสนคาไมจาเปนตอการศกษาของตนเอง เปนตน๑๓

(๓) ปญหาดานความเชอถอ เกยรตและชอเสยงวงศตระกล พบวา หากเยาวชนในครอบครวใดมกกอปญหาบอยๆ จะสงผลความนาเชอถอและขาดความไววางใจตอ สมาชกในครอบครวอนทอยในหมบานเดยวกน ชมชนเดยวกน โดยมกจะมองวา ไมควรใหเยาวชนในปกครองของตนเอง ไปคบหาสมาคมกบเพอนเยาวชนคนทมกมปญหานน เพราะมนสยไมดเปนคนขาดวนย ทาใหเสยชอเสยงของครอบครวได จงไมควรไปยงเกยวดวยเหตผลดงกลาวมาแลวนน๑๔

(๔) ปญหาเยาวชนขาดความขยนหมนเพยรหรอหลกวรยะ พบวา เยาวชนไมสามารถจะชวยเหลอตนเองไดแมในเรองเลกๆ นอยๆ ตองใหผปกครองคอยชวยเหลอ เนองจาก ผปกครองบางทานตามใจเยาวชน จนกลายเปนความเคยชน เมอเขาตองการสงใดกใชเงนทองซอหามาให ขาดการพจารณาวาเหมาะสมกบวยหรอไม และการไมฝกใหเยาวชนพงตนเองกทาใหออนแอดานจตใจตองมผคอยชวยเหลอเรอยมา เชน แมในการทางานบานทไมหนกมาก เยาวชนกไมยอมปฏบตเพราะเหนวาเพอนๆ ในครอบครวอนกไมทาเชนกน อยางการปดกวาดบาน ลางจาน ขดหองนา หากไมบงคบจรงๆ แลวเยาวชนจะไมยอมทาตามคาสงของผปกครอง๑๕

(๕) ปญหาเยาวชนรจกคณคาของความกตญนอยลงไป พบวา มเยาวชนบางคนไมรวาคณของบดามารดานนมากเหลอคณานบ จงใหความสนใจตอคาพด คาสงสอนของทานอยางไรความหมาย หากไมพอใจกจะประชดดวยกรยาอาการอนไมเหมาะสม จนทาใหทานตองเสยนาตากมหลายคน บางคนกเรยนไปวนๆ เพอใหจบการศกษาโดยไมคดถงบญคณขาวนาเงนทองทบดามารดาหามาดวยนาพกนาแรง อยางเหนดเหนอย แสนลาบาก จงถอวา

๑๓ สมภาษณ นางบวผน จนทรส, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๔ สมภาษณ นางปยดา เพงโฉม, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๕ สมภาษณ นายอดม แฟมไธสง, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๗๑

คณธรรมในขอนของเยาวชนจาเปนตองปลกฝงใหมากยงขน เพอจตสานกทดตอผปกครอง๑๖

๓. ผลกระทบตอสงคมและสถานศกษาทนกเรยนสงกดอย จากการสมภาษณ พบวา เมอเยาวชนกอปญหาแลว ยอมสงผลกระทบตอหมบานและชมชน ตลอดจนสถานศกษาในภาพรวม ดงตอไปน (๑) เยาวชนชายมกจะรบกวนเพอนๆ ขณะเรยนดวยการหลอกลอกนจนเกนไป แลวทาใหเกดปญหาชวนทะเลาะตามมา๑๗

(๒) เยาวชนชายมกจะขบขรถจกรยานยนตภายในหมบาน ชมชนดวยความคกคะนองหรอขบขรวดเรว จนเปนอนตรายตอสมาชกในชมชนได และบางครงกมผลตอตวเยาวชนเองทประสบอบตเหต๑๘

(๓) เยาวชนไมเคารพกตกา หรอระเบยบทางสงคม เชน การเดนผานผใหญในชมชนกไมยอมหลกทางให ไมยกมอไหวหรอไมสวสดทกทายทานกอน ใหการเคารพเฉพาะครอาจารยในสถานศกษาแตพอเยาวชนกลบไปถงบาน กไมเชอฟงผปกครองในเรองเดยวกนทครสอนใหปฏบตนน เชน ใหซกผาเอง ใหถบานเอง เปนตน นอกจากนน ยงพบวา มเยาวชนบางคนใหความสาคญตอเพอนมากกวาผปกครอง และสถานศกษา คอ เมอแตงกายออกจากบานแลว กชวนกนไปเทยวและไมเขาเรยน ทาใหครตองรายงานไปถงผปกครองใหการกวดขนในบางรายวชาทเยาวชนไมชอบครหรอมความเหนทขดแยงตรงขาม๑๙

(๔) เยาวชนหญงบางคนกใหสมภาษณวา พฤตกรรมของเยาวชนชายบางคน มกจะประพฤตตนไมเหมาะสม เชน ชอบพดเกยวพาราสแมจะอยในวยเพยงอายไมมาก และชอบชกชวนไปในทางเสยหายหรอเสอมเสย และสอไปในพฤตกรรมทเสยงตอการมเพศสมพนธ เชนชวนไปเทยวตามศนยสรรพสนคาในเมองขอนแกน เทยวงานประเพณงานบญตามวดยามวกาลโดยไมมผปกครองไปดวย หรอชวนไปเทยวเตรทศนาจรในทตางๆ วน

๑๖ สมภาษณ นายจรส โคกมณ, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๗ สมภาษณ นายสนทร ทอดทอง, ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๑๘ สมภาษณ นางสภาพร กรงแกว, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๙ สมภาษณ นางรตนา สงคราม, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๗๒

เสาร อาทตยและวนหยดโรงเรยน หากเยาวชนหญงคนใดเชอคาชกชวนและใจงาย กจะตกเปนเหยอทางกามารมณของอกฝายหนงไดงาย เพราะความไวใจกนนนเอง๒๐

จากตวอยางทยกมาแสดงน เปนเพยงบางกรณเทานนของปญหาและผลกระทบทเกดขนเนองจากตวเยาวชนและสภาพสงแวดลอม ดงนน ผวจย จงไดประมวลทงบรบททางสงคมและบคคลทเกยวของกบเยาวชนมาแสดงในรปแผนภม เพอจะไดอธบายใหเขาใจงายในการนาหลกไตรสกขาไปประยกตใชพฒนาเยาวชน พรอมทงหลกการและวธการ ดงแผนภมตอไปน

แผนภม แสดงวงจรของปญหา และวธแกปญหาตามหลกพทธธรรมแบบบรณาการ

ของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

ปจจยภายนอก เยาวชน ปจจยภายใน

สงผลใหเยาวชนเปนคนด/คนพาล

สอทางอนเตอรเนต การกลวถกลงโทษ (ภย) สอทางสงตพมพ/หนงสอ การอยากไดรบรางวล (ตณหา/ฉนทะ) สอทางโทรทศน/วทย/มอถอ ความอยากเดน (มานะ)

๒๐ สมภาษณ ด.ญ.ภาวณ นามปน, ศษยเกาโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗.

๗๓

การฝกใหมทกษะทางาน การปลกฝงระเบยบวนย ระเบยบของสถานศกษา

การรจกบทบาท/ทศนคตทด การปลกฝงความมงหวง

ไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา

เยาวชน หลกการ/วธการประยกต การพฒนาดานจตใจ

บรบททางสงคม /ผปกครอง/การดแลเรองสอ/ครอาจารย/สถานศกษา/เพอนของเยาวชน จากแผนภมน เมอวเคราะหตามแผนภมดงกลาวมาแลวนน จะเหนวา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดพจารณาถงความเหมาะสมในการประยกตใชหลกพทธธรรม เพอใหสอดคลองและเหมาะสมกบเยาวชน โดยคานงถง บรบททางสงคม บคคลทเกยวของ คอ ผปกครอง ครอาจารยในสถานศกษา สงแวดลอมหรอปจจยภายนอก เชน สอมวลชนกมสวนทาใหเยาชนสรางปญหาไดเชนกน และปจจยภายในหรอแรงจงใจในตวเยาวชนเองยอมมสวนโดยตรงในการแสดงพฤตกรรมทงทพงประสงคและไมพงประสงค เชน อยากเดน อยากดกวาคนอน อยากทาทายอานาจผใหญ ความไมเคารพกตกา ชอบฝาฝนตอระเบยบของสงคม โรงเรยน นเปนการมองในแงปญหาหรอสาเหตของปญหา (ใชเกณฑคดแบบอรยสจ ๔ คอ ทกขและสมทย) อยางไรกตาม หากมองในแงบวกหรอดานเปนคนดกมแรงจงใจใหกระทาเชนกน ตวอยางทยกมา ไดแก การรจกบทบาทและหนาทของตนเอง การมทศนะคตทดตอเพอน ครและสงคม การปลกฝงความมงหวงหรอคานยมทดงามเหมาะสมแกวย การฝกใหทางานจนเกดทกษะคลองตว และการมวนยตอตนเองคอหนาททรบผดชอบ

๗๔

นอกจากนน ทานยงไดมองครบรอบดาน เพอแกปญหาของเยาวชน คอ ใชบรบททางสงคมเปนตวกาหนดขอบเขตในการประยกตหลกพทธธรรม โดยกาหนดแนวรวมทจะพฒนาใหทกคนมสวนรวมแกไขปญหาและพฒนาคณภาพชวตเยาวชนใหดขน กลาวคอ ทาความเขาใจกบผปกครองของเยาวชน อบรมครอาจารยใหรสภาวะของเยาวชนในแตละชนเรยนจนถงรายบคคลแลวปฏบตตนอยางเหมาะสมกบเยาวชนคนนนๆ การควบคมสอในสถานศกษาและการใหคาแนะนาแกผปกครอง การดแลตอเยาวชนเรองการคบเพอนทด ดงนน เมอประมวลโดยองครวมแลว ทานไดนาหลกพทธธธรรมไปปรบใชหรอประยกตสอนเยาวชนดวยหลกไตรสกขา ไดแก ฝกใหมระเบยบวนยทดงาม(ศล) ฝกใหมจตใจมเมตตา มคณธรรม จรยธรรมทถกตองแตเยาวย (สมาธ) และฝกใหคดเปน (ปญญา) โดยอนโลม (ใชเกณฑคดแบบอรยสจ ๔ ขอวาดวย มรรค (หลกการและวธการตดปญหาหรอดบทกข) และนโรธการพนจากปญหาหรอดบทกข ตวอยางททานกลาวสอนไวนนมมากหลายแหง ซงตวอยางนเปนเพยงบางสวนทเกยวของกบเยาวชนจรงๆ เทานน ๓.๔ การประยกตหลกพทธธรรมตามแนวทางของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) การทางานพฒนาของพระสงฆในภาคตะวนออกเฉยงเหนอในภาพรวมแลว จะมงเนนการพฒนาดานจตใจ โดยทาควบคไปกบการพฒนาดานวตถ เพอการสรางความเขาใจแกพทธศาสนกชนใหเขาถงหลกการและวธการทจะพฒนาตนเองใหเกดคณภาพชวตทดขน โดยใชหลกการพงตนเองดวยการมสวนรวมในการพฒนาในทกขนตอน ไมใชแตฝายเดยว ทงน เพอใหการคดรเรม และดาเนนโครงการพฒนาตางๆ ใหสามารถตอบสนองความจาเปนพนฐานไดอยางเหมาะสมแกทองถนของตน โดยมเปาหมาย คอ ความเขาใจระหวางพระสงฆกบชมชนทตนเขาไปเกยวของ๒๑

พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) มแนวคดในการประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชน โดยทานเหนวาจะตองใหเหมาะสมในการฝกปรอเยาวชน เพอทาใหเยาวชนเปนคน “เกง ด และมความสข” เหตนน ผวจย จงไดสรปการประยกตหลกพทธธรรมหรอ

๒๑ ศาสตราจารย ดร.สมบรณ สขสาราญ, การพฒนาตามแนวพทธศาสนา : กรณศกษาพระสงฆนกพฒนา, (กรงเทพมหานคร : บรษทพมพสวยจากด, ๒๕๓๐), หนา ๕๖.

๗๕

หลกการและวธการเพอสงสอน อบรมเยาวชนใหเปนคนด คนเกง และมความสข โดยถอปฏบตตามหลกไตรสกขา อนเปนหลกการและวธการฝกฝน อบรม เยาวชน มรายละเอยดดงจะไดนาเสนอตามลาดบตอไปน ๓.๔.๑ ความหมายของไตรสกขา ไตรสกขา หมายถง ขอปฏบตทตองศกษา ๓ อยาง คอ อธศลสกขา อธจตตสกขา และอธปญญาสกขา เรยกกนงายๆ วา ศล สมาธ ปญญา๒๒ ซงมผรทางพระพทธศาสนาไดใหความหมายและความสาคญไวตอไปน พระอรยนนทมน (พทธทาส อนทปโญ) ไดใหความสาคญของไตรสกขาวา “ศล สมาธ ปญญานมมลสาคญอยตรงทมไวเพอดบความทกขอนเกดจากอปาทาน ๔ ประการ”๒๓ และทานไดใหความหมายของศลวา หมายถง การประพฤตด ทมหลกอยทวๆ ไปวาเปนการทาใหผอนเดอดรอน ไมทาตนใหเดอดรอน ในการทเกยวเนองกนอยเปนสงคมมนษย หรอครอบครว สงของทใชสอย…แปลวา สงทควรศกษา หรอควรอบรมทเปนชนศล เปนการปฏบตเพอความสงบเรยบรอย ปราศจากโทษชนตนๆ ทเปนไปทางกาย ทางวาจา ทงทเกยวของกบสงคม หรอสวนตว หรอสงของ๒๔ สวนคาวา “สมาธ” หมายถง การบงคบจตใจของตวไวได และเหมาะแกการงานทกอยาง ไมใชนงหรอสงบอยเฉยๆ ตองทางานไดดวย และคาวา “ปญญา” หมายถง การฝกฝนอบรม ทาใหเกดความร ความเขาใจอนถกตองและสมบรณถงทสดในสงทงหลายทงปวงตามทเปนจรง อกอยางหนง หมายถง ความเหนแจง๒๕

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาววา ความสาคญของไตรสกขา คอ เปนขอปฏบตทเปนหลกสาหรบศกษา คอ ฝกหดอบรม กาย วาจา จตใจและปญญา ใหยงขนไปจนบรรลจดหมายสงสด คอ พระนพพาน๒๖

๒๒ ท.ปา. (บาล) ๑๑/๒๒๘/๒๓๑. ๒๓ พระอรยนนทมน (พทธทาส อนทปโญ), คมอมนษย ฉบบสมบรณ, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร :สานกพมพสขภาพใจ, ๒๕๔๑), หนา ๙๖. ๒๔ เรองเดยวกน, ๙๗. ๒๕ อางแลว, หนา ๙๘–๑๐๑. ๒๖ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑๒๗.

๗๖

สมพร เทพสทธา ไดกลาวไวเชนกนวา การพฒนาคนตามหลกพระพทธศาสนาจะตองพฒนาใหครบวงจรตามหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา๒๗

เมอกลาวโดยสรปแลว ไตรสกขา จงหมายถง หลกการปฏบตกาย วาจา จตใจใหมความพรอมในการทางาน และทากจกรรมตางๆ ในชวตประจาวนไดอยางมประสทธภาพโดยอาศยความสมพนธกนทง ๓ อยาง คอ ทางรางกาย ทางคาพด และทางจตใจ หรอปญญาของมนษยอยางถกตองเปนสมมาทฏฐในกจกรรมนนๆ โดยมผล คอ ความปกตสข และความเขาใจจรงตอเหตการณ และสงทเปนเหตปจจยทมากระทบและดาเนนการอยนน ๓.๔.๒ หลกแหงศล ในหลกศลน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดสงเคราะหเขาในหลกพทธธรรม คอมรรคมองค ๓ ไดแก สมมาวาจา การพดชอบ สมมากมมนตะ การกระทาชอบ และสมมาอาชวะ เลยงชวตชอบ๒๘ เพอสอนเยาวชน ดงน ๑. การประยกตสอนดวยหลกของศล ๕ ทานไดประยกตการสอนในรปแบบปาฐกถา หรอ การบรรยาย ซงนยมนาไปใชดวยเชนกนในโอกาสตางๆ ตวอยางเชน การบรรยายเรองอานสงสของศล ๕ ทมตอคนเรา ความตอนหนงวา …ใหคณคาอยางไรบาง และเราควรจะปฏบตศลกนใหดอยางไร เพอไมใหดางพรอย ไมใหขาดทะล ไมใหเปนการลวงละเมดตอสกขาบท ขณะเดยวกนเมอสอนเรองศล ๕ กควรทจะสอนเรองเบญธรรมควบคกนไปดวย จะทาใหเยาวชนมทงความประพฤตและเปนคนมจตใจงดงาม เหมอนคนทตองการใสเสอผาทสวยงาน กไมควรจะนาไปตดใหแหวง หรอ ใชไฟจใหมนเปนจด เปนดาง ไหมเกรยมกจะไมสวย ไมนาใส ชวตของพวกหนกเชนกน ถาขาดศล ๕ แลวกจะเหมอนเสอผานนแหละ ไมตางกนเลย และไมมใครอยากจะใสเลย คอ ไมมใครอยากจะคบหาดวย เพราะวา ตวเราไมมศล ไมเปนทรกของใครๆ เลย…๒๙

๒๗ สมพร เทพสทธา, ศาสนากบการพฒนาคนและสงคม, (กรงเทพมหานคร : สมชายการพมพ, ๒๕๔๒), หนา ๕- ๖. ๒๘ ม.อ. (บาล) ๑๔/๗๐๔/๔๕๓. ๒๙ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง,

๕ มกราคม ๒๕๔๘.

๗๗

๒. การประยกตสอนโดยใชกตกาทางสงคมบงคบ ในบางกรณการลงโทษตอเดกและเยาวชนผไมสนใจฟงคาบรรยายหรอฟงเทศนาในขณะททานกาลงแสดงอยนน ทานกจะมวธลงโทษโดยเปลยนอบายในการแสดงนนเสย แลวแยกกลมเดกและเยาวชนทคยกนออกเปน ๒ กลม คอ กลมทคยกน ใหไปอยอกสวนหนง และกลมทไมคยกน กใหอยในหองตอไป มหลกการและวธการสาหรบฝกเดกและเยาวชนในวยน คอ การใหรางวล หากพวกเขาไดรบรางวลแมนดหนอยกตามจะปฏบตตาม ถาใครไมเชอฟง กจะไมใหรางวล แมในกรณการลงโทษกมหลกการและวธการ อยางไรกตาม ทานไดตระหนกเสมอมาวา เยาวชนนน เปนวยหนมสาว เชน นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ - ๖ กจะเลอกใชวธสอนอกอยางหนง เพอเตอนสตพวกเขา ดงความตอนหนงวา …ถาใครคยกนขณะฟงเทศนน พอตายไปกจะไปเกดเปนนกกระจอก ถาใครชอบเลนหยอกกบเพอนตายไปกจะไปเกดเปนลง ถาใครชอบใชมอหรอสงของเขยดนเลน ตายไปจะเกดเปนไสเดอน ถาใครมกจะหลบในเวลาฟงเทศนฟงธรรม ตายไปกจะไปเกดเปน งเหลอมตวใหญ เขาจะนาไปเลนกลหาเงน…๓๐

๓. การประยกตสอนโดยใชหลกศลบารม ทานมกจะสอนศลบารมเพอใหเยาวชนไดรจกคณคาของศล และสอนใหเปนคนมระเบยบวนยในตวเอง รจกรบผดชอบงานทไดรบมอบหมายจากคร บดามารดา กจดเปนศลเชนเดยวกน เปนคหวนย หรอ วนยของคฤหสถนนเอง เพอใหพวกเขามมารยาท มความออนนอมทางกาย และวาจา นอกจากนน ทานยงมวธการปลกฉนทะความพอใจใหเกดขนแกเยาวชน โดยใหเปนคาขวญ และใหกลาวปฏญาณตนหนาเสาธงกอนเขาหองเรยนหนงสอเปนประจาทกวนวา “-ขาพเจา จะรกพระธรรมวนยเหมอนชวต รกศาสนกจเหมอนสมบตของตน รกสาธชนเหมอนพอแม” ซงหมายถง ใหเปนคนเอาใจใสตอพระธรรมวนยดวยชวตของตน ใหรกษากจวตรของพระสงฆเหมอนดงทรพยตน และรกษา ดแล สงสอน อบรม พ

ทธบรษทเหมอนดงบดามารดาของตนเอง๓๑

๓๐ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๕ มกราคม ๒๕๔๘.

๓๑ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวง พระอารามหลวง, ๑๐ มกราคม ๒๕๔๘.

๗๘

๓. การประยกตสอนโดยวธการใหรางวลแกเยาวชนคนทาความด ในการสงสอน อบรมเยาวชนของพระเทพวงศาจาย (คณ ขนตโก) นอกจากทานจะประยกตวธการตางๆ ดงกลาวมาแลว ทานกยงใชวธการประยกตหลกพทธธรรมอกหลกการและวธการอยางหนง ไดแก การยกยอง การสรรเสรญ คอ ใหความสาคญตอเยาวชนทเรยนด มความประพฤตด เปนแบบอยางทดแกนกเรยนคนอนได มระเบยบวนย อยรวมกบคนอนไดด๓๒ ไมกอปญหาในดานตางๆ เชน ไมพาเพอนหนเรยน ไปเลนเกมสนอกวดไมพาเพอนไปเทยวหางสรรพสนคาในตวเมองขอนแกน เปนตน เนองจากเยาวชนบางคน มกจะมพฤตกรรมเหลานเปนประจา วธการ คอ ทานจะคอยกากบใหครประจาชนรายงานใหทราบ และจะใชวธการตกเตอนสาหรบผกระทาผด และใหรางวล ใหการยกยอง สรรเสรญนกเรยนทประพฤตตนด นาชอเสยงมาสโรงเรยน ตวอยางเชน การใหทนการศกษา ใหเสอผาเครองนงหมสาหรบเยาวชนฝายคฤหสถ และผาไตรจวรสาหรบเยาวชนฝายบรรพชต และยงไดชวยเหลอในดานอปกรณการเรยนการสอนแกเยาวชนเหลานนเปนรายบคคลอกดวย๓๓ ๓.๔.๓ หลกแหงสมาธ ในหลกสมาธน ทานสงเคราะหเขาในหลกมรรค มองค ๓ ไดแก (๑) สมมาวายามะ ความเพยรชอบ (๒) สมมาสต ระลกชอบ (๓) สมมาสมาธ ตงจตมนชอบ๓๔

โดยพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดนาไปประยกตเพอสอนเยาวชน ดงน ๑. สอนเยาวชนใหมสตในชวตประจาวน ทานไดเตอนสตเยาวชน ใหตระหนกถงความสาคญของการมสต กอนทาอะไร จะไดไมพลาดหรอผดพลาดนอยทสด เชน สอนวา …หนเหนปายทตดไวตาม ๔ แยกไฟแดงหรอตามทอนตรายตางๆ เชนไหลเขา ทหามรถยนตแซงกน ทางโคงอนตราย ทางแคบตองระวง

๓๒ สมภาษณ นายสนทร ทอดทอง, ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗.

๓๓ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๖ มกราคม ๒๕๔๘ ๓๔ ม.ม. (บาล) ๑๒/๑๔๙/๑๒๓.

๗๙

เปนตน เขาจะตดไวเพอบอกเหตการณตางๆ เพอเตอนสตใหแกคนขบรถไดทราบลวงหนา แตวาคนขบรถยงไปไมถงหรอก ถาหากเขาไมเชอปายทตดไวนน เขาอาจจะประสบอบตเหตไดงายขน เพราะสภาพถนนนนเอง ดงนน ชวตของพวกหนกเชนเดยวกน อยาปลอยใหเปนเหมอนคนขบทไมยอมอานปายเตอนสตนน แตใหดาเนนชวตไปโดยความระมดระวง เหมอนคนทมกจะอานปายและรจกคาดการณลวงหนาไดวาจะไมเปนอนตรายตอตน และตอเพอนรวมทางบนถนน…๓๕

จากตวอยางทยกมากลาวถงน จะเหนวา หลกและวธการของทานจดเปนการแสดงธรรมหรอการสงสอนเยาวชนในเชงบคลาธษฐาน (อางถงปาย, รถยนต, สภาพถนน) มากลาวถงกอน ซงหลกการน มวตถประสงคเพอมงอธบายถงผลด และผลเสยของคนขบรถวา ถาไมประมาทขาดสตแลว กจะเดนทางไปดวยความสวสดภาพ ปลอดภยทงตนเองและเพอนรวมทาง ๒. การประยกตการสอนดวยทสบารมเพอใหเยาวชนมจตใจมนคง สอนใหรจกคณคาของวรยะบารม ดงความตอนหนงวา เมอเยาวชนไปเรยนหนงสอกใหใชความพากเพยร ตงใจเรยน บากบน ใชความขยนเขาส อยาออนแอ อยายอทอตอการเรยน และเมอเรยนจบแลว กจะเปนคนเกง คนขยน ไมเกยจครานในการทางานเมอเตบโตเปนวยผใหญ และดแลครอบครวได ประกอบอาชพการงานไดดกวาคนเกยจครานทางาน สอนใหรจกคณคาของขนตบารม ดงความตอนหนงวา ขณะเรยนหนงสออยน ใหมความอด ความทน สกบคานนทาของเพอนๆ คาแนะนาของคร อาจารย เมอจบไปแลว กสามารถใชชวตอยอยางมนคง เพราะอานสงสความอดทนน ทาใหทางานหนกๆ ไดดมาก เมอทางานหนก และอดทนกวาคนอน ๆ ทรพยสนเงนทองกหลงไหลตามมาเชนกน จงควรมขนตไว สอนใหรจกคณคาของสจจะบารม ดงความตอนหนงวา เมอเราเปนนกเรยน นกศกษา สงทสาคญทสดตอตวเอง กคอ ความจรงใจ โดยใหถอวา จะตองตรงตอเวลา คอ เขา

๓๕ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๕ มกราคม

๒๕๔๘..

๘๐

เรยนตรงตามเวลาทโรงเรยนกาหนดไว ตรงตอหนาท คอ เรยนและทาการบานสงครตามทครกาหนดให อยาปลอยใหเปนดนพอกหางหม ยอมลาบากตอนตนดกวายากจนทหลง สจจะ คอ ตรงตอบคคล คอ เมอรบปากใครแลววาจะชวยเหลองานเขา กตองทาใหไดตามกาลงของตน จงชอวาเปนนกเรยนดมสตย ความจรงใจ คอ เปนคนจรง ไมโกหกใครๆ ใหเดอดรอน สอนใหรจกคณคาของอธษฐานะ ดงความตอนหนงวา การตงจตใหเปนสมาธ แลวรวบรวมพลงของสมาธทไดน อธษฐาน ปรารถนาในสงทดตอตนเองและครอบครว เชน ปรารถนาใหตนเรยนจบ ปรารถนาใหสอบไลผาน เมอเรยนจบแลว กปรารถนาการทางานทมนคงและเกดความเจรญกาวหนาแกตน และปรารถนาดตอคนอนไมใหมความทกขกาย ทกขใจ ใหแตละคนมความสข รกษาตนเอง รกษาทรพยสนใหมนคง เปนตน สอนใหรจกคณคาของเมตตา ดงความตอนหนงวา การทาจตใหเกดความรกใคร หวงด ปรารถนาดตอคนอน และสตว ซงเปนเพอนรวมเกด แก เจบ ตาย เหมอนตวเรา เพราะถาขาดเมตตาธรรมแลว โลกของเรากจะเดอดเปนไฟลกทวมไปทกแหงหน จงควรมเมตตาธรรมตอกนและกน เพราะเมตตาธรรมเปนหลกประกนใหโลกอยรวมกนอยางสนตสข สอนใหรจกคณคาของอเบกขา ดงความตอนหนงวา สอนใหเยาวชนรจกการละหรอหลกเวนเพอนทเลว เพอนชว และรจกหลกเวนปลอยวางในพฤตกรรมทไมดเสย เชน ชอบเลนเกมส กตองอเบกขาเสยบาง ไปเทยวเตรมากกตองงดบาง๓๖

เมอกลาวโดยสรป การประยกตหลกพทธธรรมโดยหลกการของทสบารน พงใชใหเหมาะสมกบเยาวชนในแตละชนเรยน โดยคานงถงการปฏบตตามวาจะสามารถทาตามไดหรอไม มากหรอนอยเพยงใด ไมใชสอนทกขอไป และตองพจารณาเหตการณ สงแวดลอมมาประกอบในการสอนดวยจงจะไดผลด เชน สอนใหรจกทานแกผยากไร ควรทาอยางไร ทาโดยวธใด และตองอยในสถานการณใด เปนตน ซงทานจะอธบายเปนลาดบขนตอนงายๆ แกเยาวชน เพอใหเกดปญญาและการนาไปใชในชวตประจาวนไดจรงๆ

๓๖ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๒๐ มกราคม ๒๕๔๘.

๘๑

๓.๔.๔ หลกแหงปญญา ในหลกปญญาน ทานสงเคราะหเขาในหลกมรรคมองค ๒ ไดแก (๑) สมมาทฏฐ ความเหนชอบ และ(๒) สมมาสงกปปะ ความดารชอบ๓๗

พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดนาไปประยกตเพอสอนเยาวชน ดงน ๑. หลกของคนด ความเปนคนดทางพระพทธศาสนา พงรไดดวยคณธรรม ๗ ประการ หรอเรยกวาหลกสตบรษธรรมนนเอง คอ รหลกการ รจดหมาย รตน รประมาณ รจกกาล รชมชน และรบคคลตางระดบ ตางฐานะกนโดยชาตบาง วยบาง คณวฒบาง๓๘ ทานสอนใหเยาวชนรจกจดมงหมายในการดาเนนชวตทางพระพทธศาสนา สอนใหรจกการประเมนตนเอง เพอความเปนเลศทางวชาการและความเปนเลศดานความประพฤตหรอนสยทพงประสงคตอสงคม การรจกมารยาทในสงคม ๒. สอนโดยความเปนกลยาณมตร ทานยงเปนผนาทใฝรใฝแสวงหาปญญา เพราะในการบรหารงานหรอนาผอนนน ไมสามารถจะทาไดคนเดยว หรอดวยความรเทาทมอยเทานน ตองพฒนาความรใหทนตอความเปนไป การดารงตนอยในความไมประมาท มสต คอยตรวจสอบสถานการณ ความเปลยนแปลงเปนไป และปญหาอปสรรคตางๆ ทเกดขน ตอองคกร ชมชน สงคมมภาวะผนาทสายตากวางไกลหรอมวสยทศน (Vision) มองไดกวาง คดไดไกล ใฝสง คอ ใฝความดตอเยาวชนและสถานศกษาใหมความเจรญรงเรอง กาวหนา มพฒนาการในดานตางๆ อยางสมาเสมอ และมวสยทศนนนเปนไปตามทางสายกลาง (มชฌมปฏปทา) อยางไรกตาม ทานมความเปนผนาหรอแบบอยางทควรดาเนนรอยตาม และปรากฏตอสายตาของเยาวชนใหไดสมผส และเกดความศรทธา ปลาบปลมยนดในภาวะผนาทางจตวญญาณของทาน ฉะนน ศษยเกาจานวนหลายคนจากสถานศกษาทง ๒ แหงน สามารถเปนผนาของหมชนในหนวยงาน เมอจบการศกษาจากแหงนแลว กไปศกษาตอในระดบอดมศกษา โดยเฉพาะการสอบเขามหาวทยาลยขอนแกนในแตละปการศกษา และ

๓๗ ม.ม. (บาล) ๑๒/๑๔๙/๑๒๓. ๓๘ ท.ปา.(บาล) ๑๑/๓๓๑/๒๖๔.

๘๒

มหาวทยาลยแหงอน จงทาใหทานมความปลาบปลมยนดวา การสรางภาวะผนานทาใดยากยงนก หากไมมความจรงใจแลว เยาวชนกจะไมสามารถยดเปนแบบอยางได๓๙

จากการสมภาษณ นายธงชย พลศร ศษยเกาโรงเรยนวดหนองแวงวทยา พบวา ศษยเกาสวนใหญ มความผกพนกบสถาบนแหงน ดงจะเหนไดเมอวดหนองแวงพระอารามหลวง จดกจกรรมสาคญตางๆ เชน กจกรรมในวนมาฆบชา วนวสาขบชา วนเขาพรรษา ตางกรวมตวกนมาทาบญทวด และบางคนกไดดารงตาแหนงผนาในองคกร เชน เปนผอานวยการสถานศกษา เปนครแบบอยางแกเยาวชน ซงเปนผลมาจากการอบรม สงสอนดวยหลกการและวธการอนหลากหลายของทานนนเอง๔๐

๓. สอนโดยการใชอบายวธการถามเพอกระตนปญญา ทานไดถามคสนทนา คอ ในกรณทเยาวชนมกเปนผมนสยซกชนและหวดอรน ไมฟงคาแนะนา เมอจะสอนพวกเขาจะตองแยกเยาวชนคนนนออกจากกลมกอน จากนนกใหสอบถาม หรอ บางครงกใชการแยกกลมออกเปน ๒ กลมใหญ เพองายตอการสงเกตพฤตกรรมของเยาวชน เชน ทานถามวา …พวกหนอยากจะทางานหนกหรอทางานเบา คอ อยากจะแบกหามเหมอนพวกกรรมกรทแบกกระสอบขาวสารขนเรอสงประเทศนอก (พวกจบกง) และคนถบสามลอรบจางรายวนละ หรอพวกหนอยากจะนงในหองทสบายตดแอรเยนสบาย คอยแตลงลายเซนต (ลายมอชอ) เทานน กไดเงนเดอนใชแลว ถาหนอยากจะทางานหนกกไมตองเรยนหนงสอใหสง เรยนๆ ไปพอจบกเอาแลว แตถาหนอยากจะทางานมเงนเดอนสงๆ กตองเรยนใหสงดวยนะลก กจะไดไปทางานสบายในหองแอรโนน…ถาใครเหนวาอยากจะทางานหนกใหลกมาทางฝงซายมอของหลวงพอ (ทานเรยกตวทานเองวาหลวงพอ) ทน ถาใครเหนวาอยากจะทางานเบาสบายกลกยายมาฝงขวามอของหลวงพอ…๔๑

ดงนน เดกสวนใหญกจะลกขนและมองดเพอนๆ บางคนกอายแกใจพอเพอนลกกเลยตองลกตามไปกม บางคนกยงไมเขาใจกคงนงทเดมกม วธการแบบน เปนทงสากจฉา

๓๙ สมภาษณ พระมหาอภย ปภงกโร, ศษยเกาโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๖ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๔๐ สมภาษณ นายธงชย พลศร, ศษยเกาโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๗ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๔๑ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๖ มกราคม ๒๕๔๘.

๘๓

คอ สอบถาม๔๒ เปนการสอนใหเดก เยาวชน รจกคดวาเขาควรเปนอะไร และควรทาอะไรกอน และหลง หมายถง ถาพวกเขาอยากทางานหนกเปนกรรมกร กไมตองขยนเรยนกได แตถาพวกเขาอยากสบายกตองเรยนใหหนกและเรยนใหสง และตงใจเรยนใหดดวย จงจะประสบผลสาเรจในการดาเนนชวต ๔. สอนโดยใหรจกคณคาของความมปญญา การสอนใหเยาวชนมองเหนความสาคญของการศกษา โดยทานไดยกตวอยาง คอ ตวทานเองวา ไมไดศกษาเลาเรยนเหมอนเพอนๆ ในสมยนน เพราะฐานะครอบครวยากจน จงตองทาไร ไถนา เกบเกยวขาวขนฉางเพอชวยบดามารดา จนอายยางเขาได ๒๑ ป จงไดอปสมบทเปนพระภกษแลวแสวงหาสานกศาสนศกษาเรยนตอในเมองขอนแกน จนกระทงทานสามารถสอบผานไดถงเปรยญธรรม ๔ ประโยค (ป.ธ. ๔) ยงความปลาบปลมยนดแกวงศตระกลเปนอยางยง ฉะนน ปญญาบารม น ทานจงไดเนนเปนกรณพเศษ เมอมโอกาสไดเปนผนาดานการศกษา จงไดกอตงโรงเรยนขนมาในวด เพอใหเยาวชนทงฝายบรรพชตและฝายคฤหสถ ไดเขามาศกษาเลาเรยน เพอจะไดไมลาบากเหมอนกบทาน ซงขณะนนยงเปนฆราวาส และเปนวยรน วยหนม มสตปญญายงฉลาด จดจาอะไรตางๆ ไดด ไมเหมอนเมออายมากขน จงอยากใหเยาวชนสนใจการศกษาใหมาก๔๓

๕. สอนโดยการยกอปมาอปมยใหเกดปญญา ทานประยกตการสอนเยาวชนโดยวธการโตตอบคาถาม เชนมกจะสอบถามวาสวรรคมจรงหรอไม นรกเปนอยางไร พวกหนอยากจะเหนสวรรค และอยากไปเยยมชมนรกหรอไม เปนตน เมอพจารณาดคาถามกไมนาจะตอบยากเลย เพราะมหลกทแสดงไวในพระไตรปฎกหลายแหงอยแลว แตทานมกจะยอนถามเยาวชนทถามทานกอนเสมอ ดงความตอนหนงวา

๔๒ ท.ส. (บาล) ๙/๑๙๘/๑๖๑

๔๓ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวง พระอารามหลวง, ๒๐ มกราคม ๒๕๔๘.

๘๔

…วนนหนทาการบานหรอยง เขากจะตอบวา ทาแลวเจาขา ทาแลวครบ นนแหละหนการทางานของตนใหสาเรจดวยตนเองได อยางนเรยกวาหนไดสรางสวรรค คอ ความสขแกตนเองแลว ไมตองรอไปชาตหนาหรอก ตรงกนขาม ถาใครไมทากจะทกขรอนกลวคณครลงโทษ นนแหละหนกาลงตกนรกทงเปน จากนนทานกจะถามตอไปอกวา หนไหวพอแมกอนไปโรงเรยนหรอไม ถาเขาตอบวา ไหวครบ ไหวคะ นนแหละหน กาลงทาหนาทของลกทดใหความเคารพผใหญ ในสกล เมอตายแลวยอมไปเกดในสวรรค แตถายงเปนคนอย คนอนไดเหนไดยน กจะชมวาหนเปนคนมความเคารพ มความออนนอมตอพอแม แลวหนจะดใจ และมความสขหรอไม ถาหนมความดใจและความสขใจ นนแหละหนเหนสวรรคในปจจบน

ชาต๔๔

๖. สอนโดยการเลาเรองหรอเหตการณเพอใหเกดปญญา การสอนเยาวชนในกรณน จดเปนวธการการแสดงหรอเผยแผใหไดผลดยงขน มเยาวชนจานวนหลายคน และผสนใจบางทาน มกจะถามทานเสมอวา “…หลวงพอเจาขา(ขอรบ) ทาไม จงตองสรางพระมหาธาตในวดหนองแวงเสยใหญโต สนเปลองงบประมาณมาก และจะไดประโยชนอยางไรจากพระมหาธาตองคน แทนททานจะนาปจจยจานวนหลายสบลานบาทไปสรางโรงพยาบาลรกษาคนปวยจะไมดหรอขอรบ (เจาขา) ทานจะตอบอยางมปฏภาณไหวพรบทนท โดยการใชสอขนแสดงวา ธรรมดาของหนวยงานราชการ เขากมงบประมาณสรางอยแลว เชน กระทรวงสาธารณสข ซงมงบลงทนประจาในแตละจงหวด และเขากสรางไวเพอรกษาโรคทางกายของคนเรานเปนสวนใหญเลยทเดยว แตทหลวงพอสรางพระมหาธาตน เพอรกษาเกยวกบโรคทางจตใจของพทธศาสนกชน ทพวกเขาประสบปญหาในการดาเนนชวตอย เชน เมอใครมปญหาทางครอบครวบาง ในหนาทการงานบาง นกเรยน นสตอยากจะสอบไลผานไดเพอศกษาตอระดบสงๆ ขนไปบาง หรอมปญหากบเพอนรวมงาน เปนตน ทานกจะแนะนาวา ลองเขาไปตงจตอธษฐานในพระมหาธาตดส แลวจะไดผลด และทาใหมกาลงใจตอสกบปญหานนตอไปได๔๕

๔๔ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๕ มกราคม ๒๕๔๘

๔๕ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๑๐ มกราคม ๒๕๔๘.

๘๕

ตวอยางเชน บางคนไมมบตร กไดตงใจอธษฐานตอพระบรมสารกธาต (คอ พระธาตทเปนสวนประกอบของพระพทธองคเปนสวนใดสวนหนงในพระพทธวรกาย) แลวตอมาภรยากตงครรภ จงกลบมากราบเรยนถวายใหทานทราบ ยงความปตยนดเปนอยางยง แกบดามารดาผนน และเชอมนในหลกพระพทธศาสนาทวา “สจจะบารมและอธษฐานบารม”นน สามารถบนดาลใหตนสาเรจความประสงค คอ มบตรได แมตนและภรยาจะไปทาตามกรรมวธของแพทยแนะนามาแลว หลายวธการดวยกน แตกไรผลทกครง และทานยงใหขอคดอกวา แมแตนกเรยนบางคนอยากจะสอบเอนทรานตทมหาวทยาลยขอนแกน เมอไปตงจตอธษฐานแลว สามารถสอบไลไดดงความตงใจ กกลบมาเรยนใหทานทราบ และทานกแสดงมทตาจตดวย แลวอนโมนทนาวา ดแลวๆ กาลงใจนนแหละลกเอยจะชวยใหเจาเรยนจบ๔๖

อยางไรกตาม เรองนมความสอดคลองกบตวอยางในสมยพทธกาล การอธษฐานจตรกษาโรคกตามหรอในกรณอธษฐานเรองอนกตาม เชน การขอบตรในกรณทมารดาตงครรภยาก และแพทยกไมมวธจะรกษาใหตงครรภไดนน อกวธหนงทสงคมไทยนยมกน กคอ การไปตงจตอธษฐานขอบตรตอสงศกดสทธในวด ตนไม พระมหาธาต เปนตน ท

ตนเคารพ นบถอ ดงนน ในครงพทธกาลกมเรองเลาไวเชนกนวา …คฤหบดชอมหาสวรรณ เปนคนรารวยเงนทองมหาศาล แตไรบตรไวสบสกล วนหนงขณะเดนทางกลบจากปา ไดเหนตนไมใหญ เมอพจารณาดแลว กคดในใจวา ตนไมนจกมเทวดาหรอเจาปารกษาแนนอน เราควรจะขอบตรกบทาน และเขากไดขอพรโดยเปลงวาจาวา “ ขาพเจาไดบตรหรอธดาแลว จกทาสกสาระใหญถวายทาน” จงหลกไป ตอมาไมนานนกภรยากตงครรภ และคลอดออกมาเปนทารกแฝดชาย ๒ คน โดยคนแรกชอ “จลปาละ” และคนทสองชอ “มหาปาละ” ๔๗ ๗. สอนโดยการใชสอทางประเพณทองถน ทานไดใชอปกรณเปนสอในการสอน โดยเฉพาะสอทเดกและเยาวชนสามารถเหนดวยตาของตนเอง ในพระมหาธาต เชน ภาพประกอบประวตศาสตรเมองขอนแกน ภาพ

๔๖ สมภาษณ นายสนทร ทอดทอง, ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวงว, ๒ ธนวาคม

๒๕๔๗.

๔๗ มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกายคาถา ธรรมบท,

เรองจกขปาลเถระ, พมพครง ๓, (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๖), หนา ๘ – ๙.

๘๖

ประกอบฮต ๑๒ และคอง ๑๔ (คลอง ๑๔ กได) พรอมคาอธบายอยางกระชบ สนๆ แตใหความหมายและอรรถรสแกผอานเปนอยางดยง๔๘ นอกจากนนแลว ทานยงไดใชสอทมอยในปจจบน เพอสอนใหเดกและเยาวชนรและเขาใจในหลกพทธธรรมโดยการประยกตสอนน เชน เมอทานสอนเรอง การดมสรา ยาเสพตดใหโทษภยทมตอตนเองและสงคม ทานกจะใชอปกรณในการสอน คอ หนของรถจกรยานยนตทมคนดมสราจนเมาขาดสตกระทงขบไปชนกาแพงรวบานคนอน ซงปจจบนกยงตดแสดงไวทหนาสถานตารวจ สถานตารวจภธรจงหวดขอนแกน๔๙

๘. สอนโดยการสาธตใหเกดปญญา การปฏบตงานหรอการทางานใหด แทนทจะใชวธบรรยายหรอเทศนใหเยาวชนไดฟงเทานน ตวอยาง เชน การสอนเดกและเยาวชนใหฝกหดนงสมาธ เจรญจต บรหารปญญาของตนใหเกดสตตามหลกสตปฏฐาน ๔ ไดแก ฝกใหพวกเขา รจกจงหวะในการเดน การกาหนดสตไวทเทาขณะทเดน โดยหลกการและวธการของทาน คอ จะตองทาใหดเปนตวอยางดวย วาเดนจงหวะท ๑ ท ๒ ท ๓ ท ๔ ท ๕ และท ๖ เขาเดนกนอยางไร ปฏบตแลวจะมผลตอความคลองตวของสตอยางไร เพอเยาวชนนนจะไดนาไปใชในชวตประจาวน เชน การทารายงานสงคร การทองจาภาษาองกฤษ การทางานบาน การขนรถประจาทาง เปนตน ซงกจกรรมเหลานจะตองมสตทกอยาง เพราะถาขาดสตแลว แมการขนรถเมลประจาทางมาโรงเรยนทวดหนองแวงพระอารามหลวงน กอาจจะเกดอนตรายได เนองจากไมไดมองซายแลขวา ไมไดมองขวามอวามรถผานไปมาหรอไม ฉะนน การฝกสต จาเปนตองทาใหเดกด และนาฝกหดเอาไมใชสอนดวยปากหากเดกทองจาอยางนน ถอวาใชไมไดเลย เพราะเดกจาไดจรง แตขาดสตในการดาเนนชวตแบบพทธ๕๐

๔๘ สมภาษณ พระมหาจลศกด จรวฑฒโน, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๔๙ สมภาษณ พระครสมหวฒพน โสภโณ, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๕๐ สมภาษณ พระมหาอดลย กตตญาณเมธ, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๘๗

๓.๔.๕ หลกการปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมแกเยาวชน การปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมแกเยาวชน ถอเปนหวใจหลกในการพฒนาทตรงเปาหมายดานจตใจมากทสด แมจะประมาณไมไดกตาม เหตนน ทานจงไดตระหนกในขอนมากและไดพากเพยรพยามยามใหเยาวชนในสถานศกษาทง ๒ แหงน หรอผทเขามาในวดมจตใจทโอบออมอาร เอออาทรแกสตวทกประเภท ดงทเหนในวดจะมปายปกเขตมขอความวา “เขตอภยทาน” คอแดนหวงหามมใหทาลายชวตสตวทกชนด ใหมการแผเมตตาใหแกสรรพสตว อยางไรกตาม เยาวชนสวนใหญจะมนสยรกสตวโดยธรรมชาตของวยนอยแลว ขณะเดยวกน กมผลทาใหเขาเปนคนมจตเมตตาตอเพอนรวมสขรวมทกขในโลกน ทาใหเยาวชนรจกการดแล และทาความสะอาดสตว ใหอาหาร รกษาโรค ตลอดจนศกษาพฤตกรรมของสตวนน ทงน ทานจะไดสอดแทรกวธการสอน โดยชใหเหนวา สตวชนดนมนสย อยางไร เปนคณหรอเปนโทษตอคน เชน สนขมกจะมนสยทรกเจาของ และรกขาวของในบานทกอยาง ไมยอมใหใครบกรกเขามาเอาไปโดยไมปองกน ความซอสตยทสนขมตอเจาของ ฝกใหเยาวชนมความรบผดชอบ การเอาใจใส มเมตตาจตตอสตว เยาวชนยอมมความเหนใจคนอนและสตวไมเหนแกตนเอง และไมทารายใครๆ มองเหนคณคาของคนและสตว หากถกทารณกยอมทกขเดอดรอน ซงเมตตาธรรมนชวยใหลดปญหาดานพฤตกรรมทกาวราวและ เยาวชนทมกใชความรนแรงในการตดสนปญหาตางๆ โดยใชกาลง ยกพวกตกน เปนตน และเมอกลาวโดยเฉพาะแลวทานมวธการ ดงน ๑. วธการสงเสรมใหเยาวชนมเมตตาธรรม พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) แนะนาใหคณะกรรมการของวดคอยบรการแกเยาวชน ผประสงคจะใหอาหารปลาหนาวดหนองแวงบรเวณรมบงแกนนคร ซงมปลาหลายชนด มาคอยรบอาหาร และเพอเปนการผอนคลายความตงเคลยดไปในตวแกเยาวชนไดเปนอยางดอกวธหนงดวย สวนภายในวดกมวธการสงเสรมเมตตาธรรมแกสตว โดยการใหเยาวชนรจกใหอาหารแกสตวทถกนามาปลอย โดยเฉพาะสนขและแมวเปนจานวนหลายสบตว ในแตละวน

๘๘

จนกลายเปนกจวตรประจาวนของเยาวชนโดยไมรตว และเปนการฝกนสยรกสตว ความสงสารแกเพอนรวมโลก ดวยการใหอาหารทเหลอจากการฉนเชาและฉนเพล๕๑

๒. วธการปลกฝงใหเยาวชนมคานยมในการทางานบานและงานทวด การทางานบานและงานของวด จดเปนกจกรรม ทชวยฝกฝนใหเยาวชนทางานดวยมอเปน ไมรงเกยจการทางาน ไมเปนคนดดาย ไมรงเกยจงานทสกปรก และงานบางอยางกทาไดเดกชายและเดกหญง เชน การซกเสอผา การถบาน ไมใชเฉพาะเดกหญงเทานนถงทาได นอกจากนน การบานของโรงเรยน กตองฝกหดใหเยาวชนทาเอง โดยผปกครองบางคนไมเขาใจหลกการปลกฝง กตองคอยทาการบานแทนเยาวชน และทาใหเขาเหนวา ไมใชเรองสาคญ เนองจากมผชวยหรอคนคอยทาการบานแลว จงใชเวลาไปเลนเกมส ชมรายการทางโทรทศน และไปเทยวกบเพอนๆ ไมรบผดชอบตอหนาทของตน ซงเปนการขาดระเบยบวนยในตนเองสาหรบวยเรยน เมอเตบโตเปนผใหญกจะเปนคนขาดวนยเชนเดยวกน ในการทางานบานและวดนน ทานไดสงเสรมใหเยาวชน ไดทาความสะอาดบรเวณสถานศกษา โรงเรยน ตลอดจนกฏวหาร พระอโบสถ พระมหาธาตเจดย เปนตน ในบรเวณวดหนองแวงพระอารามหลวง โดยแบงงานใหเยาวชนทาเปนงานอดเรก เชน ปดกวาด เชดถ ดายหญา เกบเศษขยะ และชวยเหลองานเลกๆ นอยๆ ของโรงเรยนในวนสาคญ เปนการปลกฝงใหเยาวชนรคณคาของเวลาทเสยไปโดยทาคณประโยชนต

อสวนรวม๕๒

๓. วธการสงเสรมการงานอาชพและเทคโนโลยแกเยาวชน งานทผปกครองประกอบการอยนน เชน เปนขาราชการคร กรรมกร รบจาง แพทย ผจดการ เปนตน แมวาเดกจะไมอาจทาตามไดแตถาอธบายใหเขาฟง และพยายามสงเสรมในอาชพทเขาชอบ กเปนวธปลกฝงความใฝดแกเขาได และอยาทาใหเขาเกดความละอายเพอนๆ วาผปกครองทางานทตาเปนกรรมกร เปนชาวนา ชาวสวน แตพงทาความเขาใจตอเขาวาทกอาชพมคณคาตอสงคมทงนน ขอใหเปนงานสจรตแมแลกมาดวยเหงอกตาม

๕๑ สมภาษณ พระมหาจษฎา นรนโท, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๐ พฤศจกายน

๒๕๔๗. ๕๒ สมภาษณ พระมหาเจษฎา นรนโท, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๐ พฤศจกายน

๒๕๔๗.

๘๙

และอกอยางหนง งานทผปกครองสามารถทาเองในบานได เชน การซอมแซมทอประปา การตอไฟฟาทไมยงยากนก การตดหญาในสนาม การแตงตนไม เปนตน ควรใหเขามสวนรวม คอ ไดดและสงเกต หรอบางทอาจใหชวยโดยการสงอปกรณ ไขขวงให และสอนใหระมดระวงการใชเครองมอแตละประเภท อยางมสต เพราะถาขาดสตแลว กอาจพลาดถกทมแทงบาดเจบได แตควรทาโดยรอบคอบ อยาปลอยใหเขาทาเองตามลาพงจะเกดอนตราย ในดานงานอาชพนน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดสงเสรมใหเยาวชนมการศกษาทเหมาะสม และสงเสรมดานวชาชพแกผมความสนใจ เมอศกษาจบตามหลกสตรของโรงเรยนแลว เชน ศษยเกาทมอาชพประกอบการคาขาย หรอซอมอปกรณคอมพวเตอร ทานกจะใหมาชวยสอนแกเยาวชนผสนใจในวดหนองแวง เปนลกษณะพสอนนอง เพอใหเยาวชนรคณคาของอาชพตางๆ ทตนมความถนดและความสามารถจะประกอบการได๕๓

๔. วธการสงเสรมดานงานอดเรกและกจวตรแกเยาวชน งานอดเรก คอ งานททาเพอคลายความเครยด เปนงานเบาๆ ททากนในบาน เชน การปลกไมดอกไมประดบ การทาสวนครว การสะสมภาพจากหนงสอ การประดษฐงานศลปะจากเศษวสด การทาอาหาร การถายรป เปนตน เพราะเปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชนดกวาปลอยใหเดกไปเทยวเลนนอกบาน ตดเกมส ตดเพอน สวนงานกจวตร คอ งานทผปกครองควรเอาใจใส ไดแก การนาไหวพระสวดมนตกอนนอน และแผเมตตา เพอทาใหจตใจททางานหนกมาตลอดวนไดพกผอนบาง ทาใหนอนหลบเปนสข เพราะการแผเมตตานน และทาใหไมฝนราย๕๔ ขณะเดยวกน หากเปนคนมเมตตาธรรมแลว กจะรจกชวยเหลอคนอนดวยวตถทานดวย (สงคหวตถ ๔) ซงเปนการปลกนสยของเขา ใหรคณคาของชวตมนษยตามแนวพทธ๕๕

๕๓ สมภาษณ นายรงสรรค สทธ, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๕๔ ท.ปา. (บาล) ๑๑/๑๘๔/๒๒๕.

๕๕ สมภาษณ พระครสมหวฒพนธ โสภโณ, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๗ พฤศจกายน

๒๕๔๗.

๙๐

๓.๕ ผลสมฤทธในการประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน จากการทไดมการศกษาหลกและวธการทพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดประยกตใชในการพฒนาเยาวชน ซงผวจยไดนามาวเคราะหประเดนตวอยางตามหลกการและวธดาเนนการวจยแลว โดยไดประเมนสรปผลสมฤทธออกมาเปน ๓ ดานดวยกน กลาวคอผลสมฤทธดานพฤตกรรมทพงประสงค ผลสมฤทธดานความสขและผลสมฤทธดานควาเกงซงในแตละดานนนมผลประเมนสรป ดงตอไปน ๓.๕.๑ ประเมนผลสมฤทธดานพฤตกรรมทพงประสงค จากการสมตวอยางในการสมภาษณกลมเปาหมาย พบวา เยาวชนมการพฒนาดานความประพฤตทางกาย และทางวาจา กลาวคอ เยาวชนมการทารายรางกายกนนอยลง มการลกหรอขโมยสงของกนนอยลง ใหเกยรตเพอนๆ ในกลมมากยงขน ไมเอาเปรยบหรอคดใหรายกน ไมพดโกหกเพอนหรอผปกครอง ครอาจารย ไมดมสงเสพตด สรา แตการสบบหรมบางในเยาวชนบางคน ซงเปนพฤตกรรมทตองใชเวลาแกไข และทาความเขาใจตอเยาวชนถงโทษของบหร และใหเยาวชนสามารถเลก ลด ละไดในทสด นอกจากนน จากการสมภาษณ ยงพบวา เยาวชนมการประหยดคาใชจาย ลดปญหาดานภาระการเงนชวยผปกครองอกทางหนงดวย๕๖

๓.๕.๒ ประเมนผลสมฤทธดานความสข จากการสมตวอยางในการสมภาษณกลมผปกครองของเยาวชน พบวา กจกรรมตางๆ ททานไดจดขนมา เพอสงเสรมใหเยาวชนเขาถงหลกความสขทางพระพทธศาสนาทง ๒ อยาง คอ ความสขทางกายและความสขทางใจ๕๗ ในดานน เมอประเมนผลสาเรจแลว พบวา เยาวชนรจกตอบแทนคณตอสถานศกษาและตอผปกครองอยางเหมาะสมกบวย ถอวา มความกตญรคณทาน ซงเปนหลกของคนดหรอสตบรษ

๕๖ สมภาษณ นายสมพงศ ผาบตรา, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗

๕๗ อง.ทก.(บาล) ๒๐/๓๑๕/๑๐๑.

๙๑

นอกจากนน ยงพบวา เยาวชนทากจกรรมและเขารวมกจกรรมททานจดขนอยางมความสข เชน การจดกจกรรมสงทายปเกาตอนรบปใหมแนวพทธ ทาใหเยาวชนไดรบทงความสนกสนานเพลดเพลน และไดรบความสขใจทมตอเพอนในสถานศกษา กจกรรมการฝกสมาธภาวนาในวนสาคญทางศาสนา ทาใหเยาวชนไดรบความสขใจ และมประสบการณทดในการพฒนาจตใจใหเขมแขง และสามารถตอสกบอปสรรคทเกดขนได๕๘ ๓.๕.๓ ประเมนผลสมฤทธดานความเกง จากการสมตวอยางในการสมภาษณกลมเปาหมาย พบวา เยาวชนมพฒนาการดานวชา ความร ความเขาใจในการเรยนการสอน และมความรบผดชอบตองานทครมอบหมาย และรบผดชอบตองานทผปกครองมอบหมายใหปฏบตซงมความเหมาะสมกบวย นอกจากนน ยงพบวา เยาวชนบางคนสามารถคดเปน พดเปน และทาเปน คอ รจกคดวเคราะห คดสงเคราะห มวจารณญาณ คดทบทวนงานไดดวยตนเอง และรจกการแสวงหาแหลงความรจากสอตางๆ ไดคลองตวขน เชน เขาหาขอมลในอนเตอรเนต สามารถรบสงจดหมายทางอเลคทรอนคไดด (E-Mail) และพฒนาตนเองอยางตอเนอง ทากจกรรมรวมกนเปนคณะหรอเปนทมได๕๙ ดงจะเหนไดจากเยาวชนในแตละปของสถานศกษาแหงน สามารถสอบเขาเพอศกษาตอในระดบอดมศกษาในมหาวทยาลยขอนแกน และมหาวทยาลยแหงอนของรฐบาลและของเอกชน จงเปนหลกฐานบงชวา เยาวชนมความรและมความสามารถ (เกง) ทจะตอสดานวชาการกบสถานศกษาอนๆ โดยไมตองกงวลใจ ๓.๖ บทสรปวเคราะห ปจจบนปญหาเยาวชน นบวา เปนเรองหนกใจแกทกฝายทเกยวของ ทงเยาวชนฝายคฤหสถ คอ นกเรยน นสต นกศกษา และเยาวชนฝายบรรพชต คอ สามเณร เนองจากวา

๕๘ สมภาษณ นางบานเยน เศษวสย, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๕๙ สมภาษณ พระมหาเจษฎา นรนโท, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๙๒

ปญหาทเกดขนและมความรนแรง เชน ปญหาหนเรยน ปญหายาเสพตด เทยวเตรเวลากลางคน ไมเชอบดามารดา คร อาจารย ตดเลนเกมสจนไมเรยนหนงสอ เปนตน แมดเพยงผวเผนกไมนาจะใชปญหาสาคญแตอยางไร แตถามองใหลกลงไปแลว เยาวชนในวนน คอ ผใหญในวนขางหนา ถาไมใหความสาคญตอการปลกฝงคานยมทดแลว เชอวา เมอเตบโตเปนผใหญกจะมอปนสยทกาวราว มกใชความรนแรงเขาตดสนปญหาชวต ดงปรากฏเปนขาวเสมอ อยางไรกตาม เมอไดศกษาถงแรงจงใจในพฤตกรรม ทเยาวชนแสดงออกมาแลว จะพบวา มทงกลวถกลงโทษ อยากไดรางวล อยากจะเดนกวาเพอนๆ และเยาวชนทกคนปรารถนาดทงนน เพยงแตแสดงออกในลกษณะไมเหมาะแกกาละเทศะ บคคลและสถานท จากการศกษา พบวา ผรหลายทานไดพยายามอธบายเหตผลเชงจรยธรรมวา เหตททาใหเยาวชนเปนคนดหรอเปนคนเลว เพราะเหต ๒ อยาง คอ สภาพแวดลอมทางสงคม และความพรอมในการบมอปนสยใหแกเยาวชนตามหลกพทธธรรม คอ ฝกปรอตามหลกไตรสกขา ๓ ไดแก ฝกใหมระเบยบ (ศล) ฝกใหมความตงใจในการศกษาเลาเรยน (สมาธ) และฝกใหรจกคดเปน แกปญหาเปนดวยตนเองเปนเบองแรกกอน (ปญญา) นอกจากนน จากการศกษาภาคเอกสาร ยงพบวา กอนการพฒนาบคคลใด จาเปนจะตองรจกกลมบคคลทจะฝกฝนเปนเบองแรก (รภมหลง) คอ บางพวกหวเรว สตปญญาด แนะนาเพยงนดเดยวกปฏบตตามได บางพวกกตองอธบายใหฟงกเขาใจและปฏบตถกตอง บางพวกทงบอกกลาวและนาปฏบตใหดดวยจงพฒนาได และสวนพวกสดทายน ทงแนะนา ทงนาปฏบตกไมยอมทาตามไดเลย สวนนกจตวทยาพฒนาการ ไดใหความสาคญตอทฤษฎวฒภาวะมากอนดบหนง ในงานวจยน จงไดมงศกษาถงพฤตกรรมของเยาวชนทเปนปญหา (ทกขอรยสจ)และมงศกษาถงสาเหตปญหา (สมทยอรยสจ) เพราะผปกครองจะตองทาความเขาใจ ถงการเปลยนแปลงทางรางกายและดานจตใจของเยาวชนใหกระจางชดเจน ฉะนน ผปกครอง จงควรเอาใจใสในเรองความตองการของเยาวชนในวยนใหมาก เชน พวกเขาตองการความรก ความสนกสนาน อยากเปนอสระ อยากใหคนยกยอง มอดมคตสง สนใจเรองเพศศกษา เปนตน เพอเขาใจและปรบตวใหเหมาะสมตอกนอยางถกตอง การพฒนาคณสมบตของเยาวชนใหดงาม เชน การใหดแลสตวเลยง ใหอาหารสนข ใหอาหารปลา เปนตน เพอปลกฝงความมเมตตากรณาตอสตวโลกดวยกน การทางาน

๙๓

บานเลกๆ นอย ชวยผปกครอง เชน ถบาน กรอกนาใสตเยน เปนตน กตองพจารณาเปนสวนประกอบยอยดวย ไมควรปลอยปละละเลยหรอตดทงไปวาเปนเรองเลกนอย (เปนวธการคอมรรควธ) การพฒนาเยาวชนโดยองครวม คอ ใหทกสวนทกฝาย มสวนรวมในการพฒนา ไดแก กลมเพอน สถานศกษา สถาบนศาสนา สอมวลชน สภาพแวดลอมทางสงคม จากตวอยางทยกมาแสดงน เปนเพยงบางกรณเทานนของปญหาและผลกระทบทเกดขนเนองจากตวเยาวชนและสภาพสงแวดลอม ดงนน ผวจย จงไดประมวลทงบรบททางสงคมและบคคลทเกยวของกบเยาวชน เพอเขาใจไดงาย ดงแผนภมทแสดงไวแลว ดงนน เมอกลาวโดยสรปในบทน จะเหนไดวาวา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดพจารณาถงความเหมาะสมในการประยกตใชหลกพทธธรรม เพอใหสอดคลองและเหมาะสมแกเยาวชน โดยคานงถง บรบททางสงคม บคคลทเกยวของ คอ ผปกครอง ครอาจารยในสถานศกษา สงแวดลอมหรอปจจยภายนอก เชน สอมวลชนกมสวนทาใหเยาชนสรางปญหาไดเชนกน และปจจยภายในหรอแรงจงใจในตวเยาวชนเองยอมมสวนโดยตรงในการแสดงพฤตกรรมทงทพงประสงคและไมพงประสงค เชน อยากเดน อยากดกวาคนอน อยากทาทายอานาจผใหญ ความไมเคารพกตกา ชอบฝาฝนตอระเบยบของสงคม โรงเรยน นเปนการมองในแงปญหาหรอสาเหตของปญหา (ใชเกณฑคดแบบอรยสจ ๔ คอ ทกขและสมทย) อยางไรกตาม หากมองในแงบวกหรอดานเปนคนดกมแรงจงใจใหกระทาเชนกน ตวอยางทยกมา ไดแก การรจกบทบาทและหนาทของตนเอง การมทศนะคตทดตอเพอน ครและสงคม การปลกฝงความมงหวงหรอคานยมทดงามเหมาะสมแกวย การฝกใหทางานจนเกดทกษะคลองตว และการมวนยตอตนเองคอหนาททรบผดชอบ นอกจากนน ทานยงไดมองครบรอบดาน เพอแกปญหาของเยาวชน คอ ใชบรบททางสงคมเปนตวกาหนดขอบเขตในการประยกตหลกพทธธรรม โดยกาหนดแนวรวมทจะพฒนาใหทกคนมสวนรวมแกไขปญหาและพฒนาคณภาพชวตเยาวชนใหดขน กลาวคอ ทาความเขาใจกบผปกครองของเยาวชน อบรมครอาจารยใหรสภาวะของเยาวชนในแตละชนเรยนจนถงรายบคคลแลวปฏบตตนอยางเหมาะสมกบเยาวชนคนนนๆ การควบคมสอในสถานศกษาและการใหคาแนะนาแกผปกครอง การดแลตอเยาวชนเรองการคบเพอนทด

๙๔

ดงนน เมอประมวลโดยองครวมแลว พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดนาหลกพทธธธรรมไปปรบประยกตสอนแบบบรณาการเพอใหเขากบเยาวชนดวยหลกไตรสกขา ไดแกก หลกศล หลกสมาธ และหลกปญญา คอ ฝกใหเยาวชนมระเบยบวนยทดงาม (ศล) ฝกใหเยาวชนมจตใจมเมตตา มคณธรรม จรยธรรมทถกตองแตเยาวย (สมาธ) และฝกใหเยาวชนคดเปน ทาเปน แกปญหาเปน (ปญญา) โดยอนโลม (ใชเกณฑคดแบบอรยสจ ๔ ขอวาดวย มรรค (หลกการและวธการตดปญหาหรอดบทกข) และนโรธการพนจากปญหาหรอดบทกข ตวอยางททานกลาวสอนไวนนมมากหลายแหง ซงตวอยางนเปนเพยงบางสวนทเกยวของกบเยาวชนจรงๆ เทานน

บทท ๔ การสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก)

ในบทท ๔ น ผวจย ไดเกบขอมลจากการสมภาษณ เพอใหไดขอเทจจรงมากทสด โดยเลอกกลมประชากรเปาหมาย และผลจากการศกษา กนามาวเคราะหดานผลงานการสงเคราะหเยาวชนตามหลกพทธธรรม โดยพจารณาจากผลงานของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ททานไดสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถ ๔ อยาง ไดแก การสงเคราะหดวยการใหทาน ปยวาจา อตถจรยา และสมานตตตา ทงในและนอกสถานศกษาของวดหนองแวงพระอารามหลวง ตาบลในเมอง อาเภอเมองขอนแกน จงหวดขอนแกน มรายละเอยดดงน ๔.๑ การใหสงของ (ทาน) การใหหรอการบรจาคทาน จดเปนขอแรกตามหลกสงคหวตถทพระพทธองคทรงนามาแสดงไวเบองตน ดวยเหตผลทวา คนเราถารจกการแบงปน การเสยสละวตถสงของเปนทานแลว ยอมไดรบอานสงส ๕ อยาง คอ เปนทรกของมหาชน สตบรษยอมคบหา ชอเสยงฟงขจรไปในทศทงปวง ไมหางหลกธรรม และเขาถงสคตเปนเบองหนา๑ ฉะนน การใหทานจงมความสาคญตามหลกพระพทธศาสนา อยางไรกตาม การใหทานดวยวตถสงของ ม ๑๐ อยาง ดงน (๑) การใหขาว (๒) การใหนา (๓) การใหผา (๔) การใหยานพาหนะ (๕) การใหดอกไม (๖) การใหของหอม (๗) การใหเครองประดบ (๘) การใหทอย ทนอน (๙) การใหทพก ทอาศย และ(๑๐) การใหเครองแสงสวาง๒

๑ อง.ปจก. (บาล) ๒๒/๓๕/๔๓ – ๔๔. ๒ อง.อฏฐก. (บาล) ๒๓/๕๒/๕๐.

๙๖

(๗) การใหเครองประดบ (๘) การใหทอยทนอน (๙) การใหทพกทอาศย และ(๑๐) การใหเครองแสงสวาง๑

๔.๑.๑ การสงเคราะหเยาวชนดวยวตถทาน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดบาเพญการใหอามสทานหรอใหวตถสงของเปนทาน เมอเปรยบเทยบกบการใหทานในพระสตร มดงน ๑. การถวายปจจย ๔ คออาหารบณฑบาตแดเยาวชนฝายบรรพชตทกวนพธรวมกบเยาวชนฝายฆราวาสในสถานศกษาคอโรงเรยนการกศลวดหนองแวง และมการบรจาคปจจย ๔ เชน ขาว นา เสอ ผา ยานพาหนะ (รถยนต) เครองอปโภคทจาเปนแกเยาวชนทงฝายบรรพชตและคฤหสถในโอกาสวนสาคญตาง ๆ เชน วนครบรอบวนเกดของทาน (วนท ๒๗ มกราคม ทกป) วนนกขตฤกษขนปใหม วนสาคญทางพระพทธศาสนา เชน วนเจาพรรษา วนออกพรรษา (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๑, ๒, ๓) ๒. การบรจาคทนการศกษาแกเยาวชน โดยทานถอวา การศกษานน เปนการพฒนาคนใหมความร พฒนามนษยมพฒนาการทงดานกายภาพ อารมณ สงคม สงแวดลอม สตปญญา วสยทศน คานยม เปนตน ฉะนน จงสงเสรมสนบสนนโดยการใหทนแกเยาวชนผกาลงศกษาในสถานศกษาวดหนองแวงพระอารามหลวง เชน ใหทนการศกษาแกเยาวชนฝายบรรพชตทสามารถสอบไลไดเปรยญธรรม ซงจดเปนทนตางๆ ดงน (๑) เยาวชนทสอบไลได ระดบประโยค ๑ - ๒ ทนละ ๒,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๒) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๓ ทนละ ๓,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๓) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๔ ทนละ ๔,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๔) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๕ ทนละ ๕,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๕) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๖ ทนละ ๗,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๖) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๗ ทนละ ๙,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๗) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๘ ทนละ ๑๕,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร (๘) เยาวชนทสอบไลได ระดบ ป.ธ. ๙ ทนละ ๓๐,๐๐๐ บาท/ผา ๑ ไตร

๑ อง.อฏฐก. (บาล) ๒๓/๕๒/๕๐.

๙๗

อยางไรกตาม ทานไดสงเสรมการศกษาโดยสละวตถสงของใหเปนทานแกเยาวชนในสถานศกษา เพอเปนขวญและกาลงแกเยาวชนเหลานน ขณะเดยวกน กเปนการโนมนาวจตวญญาณของเยาวชนใหเกดจตสานกทดตอพระพทธศาสนาวา เมอขยนศกษาเลาเรยนจนสามารถสอบไลไดแลว กยงไดพระเถระผซงใหความอปถมภ ใหเมตตานเคราะห๒

(ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๔) ๓. การใหทานดวยวตถสถานคอเสนาสนะ เพอเปนททาการศกษาเลาเรยนและทอยอาศยสาหรบเยาวชนกเปนสงเคราะหดวยปจจยทสาคญอกวธหนง ซงจะทาใหงานทกอยางเกดความสาเรจตามเปาหมาย ดงนน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) จงไดบาเพญตนดวยการสรางถาวรวตถเพอเกอกลหรอเอออานวยตอการศกษา โดยการสรางอาคารเรยนเพอเปนสถานทสะดวกตอการเรยนการสอน สรางปชนยสถาน (คอพระธาตแกนนครอนสรณสาธชน) เพอเปนทเคารพสกการะบชาใหเปนสอดงดดทางจตใจใหสรางความดและรกษาใจใหสงบสข นอกจากนแลวยงเหนความจาเปนอก คอเสนาสนะอนเปนทอยอาศยของผทมาศกษาเลาเรยนจะไดมสปปายะสะดวกสบายยงขน จงพอสรปประเดนทเกยวของกบเยาวชนและมลเหตอนเปนแรงจงใจซงทาใหทานไดทาการพฒนาขนมาไดดวยแนวคด ๓ ประการ ดงน (๑) ทานไดพจารณาวา เนองจากวดไมไดใหการอบรมสงสอนแกเดกและเยาวชนในโอกาสและวยอนควรแกพวกเขา ฉะนน จงทาใหพวกเขามกรยามารยาทไมเรยบรอยดงามทานจงไดปรารภการทจะกอตงสถาบนการศกษา เพอเปนสถานใหการฝกฝน อบรม พฒนาแกเยาวชนทงดานรางกาย อารมณ สตปญญา และมกรยามารยาททดงามตามแนวทางแหงพระพทธศาสนา (๒) ทานไดเหนกรยามารยาทของเยาวชนนกเรยนหญง ๒ คน เดนผานหนากฎของทาน และไมไดแสดงอาการเคารพในสถานทและตวของทานซงเปนพระสงฆ ทานจงมแนวความคดทจะจดตงโรงเรยนการกศล สรางอาคารเพอเปนแหลงใหการศกษาอบรมสงสอนเดก เยาวชน ใหมกรยามารยาททดงาม ตามแนวทางพระพทธศาสนา (๓) ทานไดเดนทางไปประเทศสหรฐอเมรกาและไดสนทนากบชาวอเมรกน ถกตงคาถามวา “ทาไมทโรงเรยนของทานจงมแตผชาย (หมายถง มแตพระภกษ และสามเณร)

๒ สมภาษณ พระมหาจลศกด จรวฑฒโน, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๙๘

เทานน สวนผหญงทานไมไดสอน หมายถงวา ทานไมใหความสาคญแกผหญงเลยหรออยางไร” ทานไมสามารถทจะตอบชาวตางประเทศได จงตงปณธานภายในใจวา ถากลบเมองไทยกจะสรางโรงเรยนใหเดกหญงเดกชายไดมาศกษากนทวหนา จงเปนสาเหต ใหโรงเรยนการกศลไดถกสรางขนมา เพอสอนเยาวชนฝายคฤหสถทงหญงและชายโดยเฉพาะ๓

ดงนน ทานจงไดลงมอสรางอาคารสถานศกษาอยางถาวร ดวยเหตผลดงกลาวมาแลวนน มรายละเอยดในการกอสรางตอไปน ก. สรางอาคารเรยนเพอเปนทศกษาและเสนาสนะเปนทพกอาศยของเยาวชน (๑) เมอ พ.ศ. ๒๕๒๘ ไดดาเนนการกอสรางอาคารเรยน ๑ หลง ขนาดกวาง ๑๐ เมตร ยาว ๓๐ เมตร เปนอาคารชนเดยว ลกษณะทรงไทยประยกต ซงสรางดวยวสด คอไมทงหลง โดยหลงคามงดวยสงกะส สนเงนคากอสราง ๕๐๐,๐๐๐ บาท ..ใชประกอบการเปน ๕ หองเรยน เพอใชเปนททาการศกษาของเยาวชนฝายบรรพชต (อาคาร ๑) (๒) เมอ พ.ศ. ๒๕๓๓–๒๕๔๒ ไดดาเนนการกอสราง “พระมหาธาตแกนครอนสรณสาธชน” มลกษณะสง ๙ ชน กวาง ๕๐ เมตร ยาว ๕๐ เมตร สงถงยอดฉตร ๘๐ เมตร เปนรปทรงลกษณะอสานตากแห ศลปะสมยทวารวด แลวเสรจ สนเงนคากอสราง จานวน ๔๐,๔๙๙,๕๖๗ บาท (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๕) (๓) เมอ พ.ศ.๒๕๓๘ ไดทาการตอเตมอาคารเรยนหลงเดม (อาคาร ๑) ใหเปน อาคาร ๒ ชน โดยทาชนท ๑ เปนคอนกรต ชนท ๒ เปนไม หลงคามงสงกะส ลกษณะทรงไทยประยกต ใชประกอบการเปน ๑๐ หองเรยน ๑ หองทาการ ๑ หองประชม สนเงนคาตอเตม ๖๕๐,๐๐๐ บาท (๔) เมอ พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดดาเนนการกอสราง อาคารเรยนสง ๑ ชน ๑ หลง กวาง ๘ เมตร ยาว ๓๐ เมตร ทาดวยวสดคอนกรตกออฐฉาบปน หลงคาโครงเหลกมงดวยกระเบองลอนค ปพนดวยกระเบอง ลกษณะทรงไทยประยกต สนเงนคากอสราง จานวน ๕๗๕,๔๐๐ บาท เพอเปนททาการศกษาของเยาวชนฝายคฤหสถ๔ (อาคาร ๑)

๓ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย, (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๒๐ มกราคม ๒๕๔๘. ๔ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย, (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวงพระอารามหลวง, ๕ มกราคม ๒๕๔๘.

๙๙

(๕) เมอ พ.ศ. ๒๕๔๑ ไดดาเนนการกอสรางอาคารเรยนขน ๒ หลง เปนอาคารสง ๔ ชน ขนาดกวาง ๑๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร สรางดวยวสดคอนกรตเสรมเหลก หลงคามงกระเบอง ลกษณะทรงไทย สนเงนคากอสรางหลงละ ๗,๐๐๐,๐๐๐ บาท รวม ๒ หลง เปน เงน ๑๔,๐๐๐,๐๐๐ บาท เพอใชเปนททาการศกษา (อาคาร ๒) สาหรบเยาวชนฝายบรรพชต และ (อาคาร ๒) สาหรบเยาวชนฝายคฤหสถ (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๖) (๖) เมอ พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดดาเนนการกอสรางอาคารเรยนขนอก ๑ หลง (อาคาร ๓)เปนอาคารสง ๔ ชน ขนาดกวาง ๑๐ เมตร ยาว ๒๘ เมตรสรางดวยวสดคอนกรตเสรมเหลก หลงคามงกระเบอง ลกษณะทรงไทย สนเงนกอสรางจานวน ๓,๕๐๐,๐๐๐ บาท เพอใชเปนททาการศกษาสาหรบเยาวชนฝายคฤหสถ (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๗) (๗) เมอ พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดดาเนนการตอเตมอาคารเรยนพระปรยตธรรม (อาคาร ๑) ซงเปนอาคาร ๒ ชน ขนาดกวาง ๑๐ เมตร ยาว ๓๐ เมตร ดวยวสดครงปนครงไม ยกโครงหลงคาใหมประกอบดวยเหลก มงดวยสงกะสแดง ทาเปนลกษณะทรงไทยเดม สนเงนคาตอเตม จานวน ๗๐๐,๐๐๐ บาท (๘) เมอ พ.ศ.๒๕๔๗-๒๕๔๙ ดาเนนการกอสรางกฎสงฆ จานวน ๑๖ หลง ความสง ๒ ชน หนาดกวาง ๗ เมตร ยาว ๙ เมตร สรางดวยวสดคอนกรตเสรมเหลก หลงคามงดวยกระเบอง ลกษณะทรงไทยเดม ใชเงนคากอสราง หลงละ ๗๐๐,๐๐๐ บาท ทง ๖ หลงรวมเปนเงนทงสนเปน ๑๑,๒๐๐,๐๐๐ บาท (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๘) เมอรวมคาใชจายทงหมดในดานการพฒนากอสราง และตอเตมอาคารสถานททง ๘ รายการคอไมวาจะเปนอาคารเรยน ปชนยสถาน และเสนาสนะคอกฎสงฆ รวมเปนเงนทงสน ๗๑,๖๒๔,๙๖๗ บาท (เจดสบเอดลานหกแสนสองหมนสพนเการอยหกสบเจดบาทถวน) ข. การสงเสรมเยาวชนทงในและนอกสถานศกษา ผลจากการศกษา พบวา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดสงเสรมเยาวชนดวยวธการตาง ๆ หลายรปแบบซงทเหนไดชดอกแบบหนงกคอทานเปนประธานกอสรางอาคารสถานศกษาและจดหาอปกรณการศกษาเพอเยาวชนในสถานศกษา ดงตอไปน

๑๐๐

(๑) เปนประธานจดหาทนซออปกรณกฬา โรงเรยนประชาบาล บานทาสองคอน ตาบลทาสองคอน อาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม รวมเปนเงน ๑๕,๐๐๐ บาท (พ.ศ. ๒๕๒๙) (๒) เปนกรรมการจดหาทนสรางอาคารเรยน มหาวทยาลยจฬาลงกรณราช วทยาลย วทยาลยเขตขอนแกน วดธาตพระอารามหลวง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ขนาดกวาง ๑๔ เมตร ยาว ๔๐ เมตร สง ๔ ชน ๑๐ หองเรยน ๑ หองประชม รวมเปนเงน ๙,๐๐๐,๐๐๐ บาท (พ.ศ.๒๕๓๔) (๓) เปนประธานจดหาทนซออปกรณการศกษา และอปกรณการเรยนการสอน โรงเรยนมงเมองขอนแกน รวมเปนเงน ๒๖๐,๓๓๑ บาท (พ.ศ.๒๕๓๗) (๔) เปนประธานจดหาทนปรบปรงหองสมด และจดซอหนงสอ โรงเรยนมงเมองขอนแกน รวมเปนเงน ๑๙๙,๐๖๔ บาท (พ.ศ.๒๕๓๘) (๕) เปนประธานดาเนนการจดหาทน สรางหองเรยนเพมเตมอาคารเรยนชนลางโรงเรยนประชาบาลบานหวยเตย หมท ๑๖ ตาบลทาพระ อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ขนาดกวาง ๖ เมตร ยาว ๓๖ เมตร ๔ หองเรยน รวมเปนเงน ๒๐๐,๐๐๐ บาท (พ.ศ.๒๕๓๙) (๖) บรจาคทนการศกษา ใหนกเรยนทเรยนด แตขาดทนทรพย แกนกเรยนโรงเรยนมหาชยวทยาคาร ตาบลทาสองคอน อาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม จานวน ๔ ทน ๆ ละ ๑,๐๐๐ บาท รวมเปนเงน ๔,๐๐๐ บาท (พ.ศ.๒๕๓๙) (๗) เปนประธานจดหาทนซอหนงสอเขาสมดและสรางสวนพฤกษศาสตร โรงเรยนมงเมองขอนแกน รวมเปนเงน ๑๓๐,๐๐๐ บาท (พ.ศ.๒๕๔๐) ๕

เมอสรปผลงานในดานการสงเสรมสนบสนนเพอสงเคราะหเยาวชนดวยวตถทานอกวธหนงแลวเปนมลคาเงน ๙,๘๐๘,๓๙๕ บาท (เกาลานแปดแสนแปดพนสามรอยเกาสบหาบาทถวน) ดงนน จงสามารถสรปผลการพฒนาดานการสงเคราะหดวยการใหทานน วาทานไดเสยสละกาลงทรพยและกาลงสตปญญา เพอพฒนาเยาวชนดวยวธการตาง ๆ ใหไดรบความเจรญงอกงามทงดานรางกาย จตใจ อารมณและสตปญญาทสมบรณทกประการ

๕ สมภาษณ นายณรงคศกด ตสจนทร, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๐๑

๔.๑.๒ การสงเคราะหเยาวชนดวยธรรมทาน ผลจากการศกษา พบวา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดสงเสรมเยาวชนใหมคานยมดานศลปะโดยใชสอศาสนสถาน ซงทานไดเรมกอสรางศาสนสถานทสาคญทางพระพทธศาสนา เปนทศกษาทงศาสนธรรมและดานประวตศาสตร เมอวนท ๗ ตลาคม ๒๕๓๓ - ๒๕ สงหาคม ๒๕๔๒ รวม ๘ ป ๑๐ เดอน ๑๘ วน

ไดดาเนนการกอสราง “พระมหาธาตแกนครอนสรณสาธชน” มลกษณะสง ๙ ชน กวาง ๕๐ เมตร ยาว ๕๐ เมตร สงถงยอดฉตร ๘๐ เมตร เปนรปทรงอสานตากแห ศลปะสมยทวารวด แลวเสรจ สนเงนคากอสราง จานวน ๔๐,๔๙๙,๕๖๗ บาท และมวตถประสงคเพอเปนแหลงขอมลในดานประวตศาสตรเมองขอนแกน๖ (History of Khon Kaen City) ของดเมองขอนแกน (The best things of Khon Kaen) และวถชวตชาวบาน ฮตสบสอง คองสบส (Local customs and way of life)๗ (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท ๙ และ ๑๐) นอกจากนนแลว ผวจยยงพบวา เมอเยาวชนไดเขาไปสบรเวณภายในพระมหาธาตในวดหนองแวงพระอารามหลวง กจะไดพบศลปะการวาดภาพเขยนโดยนายชางผมความชานาญและฝมอประณตวจตรศลป ซงไดจารกไวรอบองคพระมหาธาต ในชนท ๑ ไดแกเรองราวทเกยวกบความเปนมาของจงหวดขอนแกนหรอของดเมองขอนแกน และองคความรทหลายหลาก ดงตอไปน ๑. ปราสาทหนเปอยนอย (Puaynoi Castly) ตงอยท อาเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน หลงจากกรมศลปากรขดขนมาตบแตงแลว ทบหลงนารายณ ๑๓ ชน มภาพสลกทงดงามตามแบบศลปเขมร เปนสถานททองเทยวอกแหงหนงในจงหวดขอนแกน๘

๒. กประภาชย (Ku Prapachi) ตงอยบานนาคานอย ตาบลบวใหญ อาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน สรางขนเมอสมยพระเจาชยวรมนท ๗ แหงเขมรโบราณ (พ.ศ.๑๗๒๐ – ๑๗๘๐) มสระเรยกวา “บาราย” อนเปนบอนาศกดสทธ เพอใชในงานพระราชพธตางๆ อยเสมอ๙

๖ สมภาษณ พระเทพวงศาจารย , (คณ ขนตโก), เจาอาวาสวดหนองแวง, ๕ มกราคม ๒๕๔๘. ๗ พระราชปรยตเมธ, (คณ ขนตโก), ประวตเมองขอนแกน ของดเมองขอนแกน วถชาวบาน ฮตสบสอง คองสบส, พมพครงท ๓, (ขอนแกน : คลงนานาธรรมวทยา, ๒๕๔๖), หนา ๗. ๘เรองเดยวกน, หนา ๕๓. ๙ เรองเดยวกน, หนา ๕๕.

๑๐๒

๓. พระธาตขามแกน (Khamhaen Pagoda) ตงอยทวดเจตยภม บานขาม ตาบลบานขาม อาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน พระธาตแหงนสรางขนประมาณ พทธศตวรรษท ๒๒ เดมเรยกวา “พระธาตใหญบานขาม” เปนทบรรจพระองคาร (ขเถา) ของพระพทธเจา๑๐ ฉะนน ดงทกลาวมาน จะเหนไดวา ทานไดประยกตหลกการวธการสมยใหม เพอทาใหเยาวชนไดเรยนรในดานศลปวฒนธรรมของชาต ประจาจงหวดขอนแกน โดยใชสอการสอน คอ ภาพประกอบคาบรรยายทเขยนละบายไวอยางประณตภายในบรเวณพระมหาธาตแหงน เพราะจะทาใหเยาวชนไดซมซบศลปะอนสวยงามทไดสมผสทางตาของตน ๔. ดานประเพณ คอ สงทชาวบานปฏบตสบตอกนมาจนกลายเปนความเคยชนในสงคมตงแตยคโบราณมาจนถงปจจบน และประเพณบางอยางกยงคงอย แตกมบางสวนสญไปแลวเนองจากการเปลยนแปลงทางสงคม ทาใหคนไมนยมตอไป จะกลาวเฉพาะประเพณททานไดนามาแสดงไวเปนความรทางดานวถชาวบาน (Folkway) ดงตอไปน ๔.๑ ประเพณลงขวง – ลงแขก (Long Khaung Festival) คอ การพรอมใจกนทางานรวมกน โดยชาวบานผหญงจะนาเครองปนฝาย (เรยกวาหลาเขนฝาย) มารวมกนเขนทหนาบาน และจดกองไฟใหญใหลกสวาง เพราะแตเดมจะไมมไฟฟาใชเหมอนในปจจบน ทาใหไดคตของประเพณนวาทาใหคนในสงคมนน เอออาทรตอกน รกใครสามคค๑๑ ทางานรวมคนอนโดยไมคดคาแรง ๔.๒ ประเพณผกเสยว (Phuk Seui Festival) คอ การผกเพอน (เสยว) โดย สวนราชการจงหวดขอนแกน ถอเปนประเพณทจะตองรกษาไวคเมองขอนแกน และจดประเพณนอยางใหญโต ทบรเวณศาลากลางของสวนราชการประจาจงหวด ในชวงเทศกาลงานไหมขอนแกน ระยะปลายเดอน พฤศจกายน ถง ตนเดอนธนวาคมของทกป ใชเวลา ๑๐ วน ซงสาระของประเพณน ทาใหไดเสยวหรอเพอน ทมลกษณะ อปนสยใจคอคลายกน และเปนคนอยคนละสถานท คนละจงหวดกม เมอพบกนแลวอยากจะเปนเสยวกน กใชสราหรอเลอดของตนเองกนสาบานเพอรบรองวาจะเปนเพอนกนไปตลอดชวต ๔.๓ ฮตสบสอง (จารต) คอ ขอปฏบตทางกาย วาจาตอเนองกนจนกลายมาเปนประเพณ และเปนการบงชถงระดบจตใจวา ถาใครปฏบตตามฮตสบสองนได ถอวาเปนคนด เพราะเปนการทาความดในแตละเดอน เชน ฮตท ๔ บญพระเวส (บญมหาชาต) ทได

๑๐ เรองเดยวกน, หนา ๕๗. ๑๑ เรองเดยวกน, หนา ๖๑.

๑๐๓

ประยกตคาสอนทางพระพทธศาสนานามาใชกบชวตชาวบาน ทาใหเกดความรกใครสามคคธรรมตอกนเปนอยางด และปจจบนฮตนกยงคงอยในหลายพนทเมองขอนแกน ๔.๔ คอง ๑๔ (คลอง, ครรลอง) คอ แนวทาง กตกา สาหรบใหคนในสงคมอสานปฏบตกนมาแตโบราณ โดยคอง ๑๔ น เปนการกลาวถงการบรหารบานเมองอยางมคณธรรม หรอ ใชธรรมาภบาลในการบรหาร คนผอยในปกครองใหไดรบความสข ความเจรญ ไมไดใชอานาจทรนแรง ลงโทษ เชน คองท ๓ ทมอทธพลตอสงคมชาวพทธไทยในปจจบนมใหเหนกนทวไปตามบานเรอน คอ การนยมสรางรวบาน และสรางกาแพงวด กาแพงโรงอโบสถ เปนตน และจดใหมทตงของผเรอนหรอศาลพระภมไวเคารพสกการะ ณ มมหนงเพอความเปนศรมงคลตอการดาเนนชวต แมวาคอง (คลอง) ๑๔ จะไมใชกฎหมายบานเมองทจะลงโทษผไมปฏบตไดกตาม หากแตเปนวถชวตของชาวบาน คองบางอยางจงไดเสอมความนยมไปแลว เชน คองท ๕ คอ การบชาบนได บชาเตาไฟ เพราะเหนวาลาสมยไมสมควรปฏบตเกรงคนอนจะนนทา จงไดเลกปฏบตในหลายแหงของเมองขอนแกน และคองท ๑๑ คอ เมอเหนพระสงฆททานเดนผานมา กพงนงลงประณมมอไหวจนกวาทานจะเดนผานไปเสรจ ในคองนกจะเรมไมปรากฏใหเหนในตวเมองขอนแกนเลย ถงมกนอยมาก แตจะไปพบเหนทสงคมในชนบท เมอเหนพระสงฆผเฒาผแกทเครงครดในเรองคอง กจะนงลงประณมมอแลวพดสอบถามธระกบพระสงฆนน เปนภาพทออนนอมและหาดไดยากในปจจบน เพราะสงคมไมใหความสาคญตอพระสงฆในสวนนนนเอง เมอเยาวชนไดศกษาถงคองทงหมดนแลว กสามารถนาไปประยกตใชกบตนใหเหมาะสมแกยคสมยได เปนการสอนใหเยาวชนรจกเคารพพระสงฆ๑๒

ในทศนะของผวจย เหนวา การสอนพทธธรรมแกเยาวชนทจดเปนวทยาทานหรอการใหความรนน ยอมเปนประโยชนยงเมอเทยบกบการใหวตถสงของ แตถงอยางนน ปจจย ๔ คอ อาหาร เสอผาอาภรณ ทอยอาศยรวมไปถงการใหสถานศกษา และยารกษาโรค กสาคญและจาเปนตอเยาวชนในการดารงชพ ขณะเดยวกน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) จงไดสงเคราะหเยาวชนทงสวนทเปนวตถสงของหรอปจจย ๔ และสวนทเปนธรรมทานหรอการจดทาสอ อปกรณในการสอนทเหมาะสมแกวย เพอพฒนาดานจตใจ

๑๒ สมภาษณ นายวรช เหลาสะอาด, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๐๔

เหตนน ผวจย จงสรปในภาพรวมวา ผลงานดานการสงเคราะหเยาวชนดวยการใหทานนน ยอมมผลหรออานสงสตอการพฒนาเยาวชนทงดานกายภาพ สงแวดลอม อารมณ จตใจ และปญญา แลวสงผลใหเยาวชนนน เปนคนเกง คนด และมความสขเหมาะสมแกวยของตน เนองจากการใหวตถเพยงอยางเดยวไมสามารถจะดงจตใจของเยาวชนได หากแตตองปฏบตควบคไปกบการใหธรรมะเปนทาน จงจะประสบผลสาเรจและเปนประโยชนสงสดแกผรบ อกทงปองกนโทษในอนาคตแกเยาวชนใหมความร ความเขาใจในชวต แลวปฏบตตนตามครรลองของชาวพทธทด สบไป ๔.๒ การใหคาแนะนาทด (ปยวาจา) การพดเปนเรองจาเปนและมความสาคญมากในการตดตอ ประสานงาน ประชาสมพนธ การทต การเจรจา จะสาเรจลงไดกดวยอาศยคนพดเปนเทานน การงานนนจงจะประสบความสาเรจ แมในทางพระพทธพระศาสนาเองกเชนเดยวกน จาตองมหลกการพดใหคนเขาใจงาย คอ การสอสารกนเขาใจงายขน เพอการเผยแผพทธธรรมอยางมประสทธภาพ ไดแก นกเผยแผพงกลาวถอยคาไปตามลาดบเหตการณกอนเปนเบองแรก จากนน จงยกเหตผลมาแสดงอางอง ขณะแสดงหรอพด บรรยายอยนน กพงทาดวยเมตตาจตปรารถนาดตอผฟง โดยไมแสดงหรอพดออกไปเพอหวงผลกาไรตอบแทน หรอหวงวาจะไดรางวล วตถสงของแลกเปลยนกน และประการสดทายเมอพดเรองใดกควรหลกเวนการพดเสยดส คอ ไมยกตนเองไปขมคนอน ตองพดใหเกยรตผฟงเสมอ จงจะถอวาเปนนกพดทดได๑๓

นอกจากนน ผพดหรอผกลาวสอนคนอน พงดารงตนในการพดใหถกกาล (กาลวาท) พดจาไพเราะนาฟง (สณหวาท) พดดวยจตเมตตา (เมตตวาท) พดคาเปนประโยชนตอผฟง (อตถวาท) และพดแตคาทเปนจรงเทานน (สจจวาท) จงจะถอ เปนนกพดดวยปยวาจา คอ มคาพดไพเราะนาเชอถอ มเหตผลนาฟง พดไปแลวถกตองและถกใจ เปนทชอบใจผฟง๑๔

๑๓ อง.ปจก. (บาล) ๒๒/๑๕๙/๒๐๕ ๑๔ สมภาษณ พระมหาจลศกด จรวฑฒโน, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๐๕

พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เปนองคธรรมกถกทสามารถแสดงธรรมแกผฟง โดยเฉพาะเยาวชนไดเปนอยางดอกรปหนงในจงหวดขอนแกน จะเหนไดจากการททานเปนวทยาอบรมสงสอนเยาวชนในโอกาสตางๆ เชน อบรมเยาวชนฝายบรรพชต (สามเณรภาคฤดรอน) ซงทางวดจดขนหรอหนวยงานสวนราชการจดเปนประจาทกๆ ป (ภาพภาคผนวก ข. ภาพท

๑๑) อบรมเยาวชนฝายคฤหสถดวยการเขาคายอบรมคณธรรมจรยธรรมในแตละปการศกษาเปนประจาตลอดมา (ภาพภาคผนวก ข ภาพท ๑๒) ในภาพรวมแลวสรปประเดนเกยวกบปยวาจาของทานดงตอไปน ๑. การพดอบรมเพอฝกใหเยาวชนมสตสมปชญญะ โดยทานยดปฏบตตามหลกสตปฏฐาน ๔ เชน ยน เดน นง นอน อยางมสต กาวไปดานหนา ถอยหลง หยบหนงสอ เขยนการบาน ชวยถบาน เปนตน พงมสตระมดระวงจะไดทางานหรอปฏบตไมผดพลาด๑๕ และการทาการบาน เรยนหนงสอ กเปนเรองจาเปนทจะตองใชสตเชนเดยวกน๑๖ (ภาพภาคผนวก ข.

ภาพท๑๓, ๑๔ และ ๑๕)

๒. การพดอบรมในดานการพฒนาพฤตกรรมทสจรต การพดแนะนาใหเยาวชนมาเขาวดเพอรกษาศล ใหทาน คอ แบงปน รจกนาสงของมาแจกจายแกสงคมใหไดรบความสข เปนการสะสมบญ ดวยหลกธรรมทางพระพทธศาสนา การเขารวมกจกรรมทางศาสนา เชน กจกรรมในวนมาฆบชา เปนตน ทาใหไดรบความสขใจ และเขาใจพธกรรมทางศาสนามากยงขน๑๗ เนองจากกระบวนการพฒนาจตใจมครบถวน คอมการถวายทาน การฟงเทศน และการเจรญจตภาวนา จงเปนการไดทงบญ คอความสขใจและเปนการไดทงกศล คอ ความฉลาดเนองมาจากฟงเทศนแลว จตใจกผองใส รจกบาปบญคณโทษ ประโยชนมใชประโยชน๑๘

๑๕ สมภาษณ เดกหญงสถาพร นาคคง, นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ชน ม.๒, ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๖ สมภาษณ เดกชาย อดเทพ คาเสยง, นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ชน ม.๒, ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๗ สมภาษณ เดกหญงนฐจาร อนหนองกง, นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ชน ม.๒, ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๘ สมภาษณ นางสายใจ จนทรขนทด, ผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๒๒ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๐๖

ในทศนะผวจยเหนวา การพดหรออบรมดวยการแนะนาในสงทเปนประโยชนตอตวเยาวชนเปนสงทจาเปนมาก เพราะในปจจบน มสอหลายประเภท ซงคอยจองฉดเยาวชนออกไปจากผปกครอง และหางไกลพระพทธศาสนามากยงขน หากพระสงฆละเลยในเรองเชนนแลว เยาวชนบางคนกตองประสบปญหาในดานสงคมทจะตามมาหลายประการ เมอเตบโตเปนผใหญ บางคนกจะขาดความรบผดชอบตอหนาท บางคนกไมขยนทางานของตนเอง และไมชวยผปกครองทางานบานเลย เพราะมวแตเลนเกมส หรอ ไปเทยวตามหางราน ในเมองเสยเปนสวนใหญ จงนาเปนหวงยงนก ๔.๓ การบาเพญประโยชน (อตถจรยา) การสงเคราะหเยาวชนดวยการบาเพญประโยชน ซงตามหลกพระพทธศาสนาไดแบงประโยชนออกเปน ๓ ประการ (๑) อตตตถะ คอบาเพญประโยชนของตนเอง (๒) ปรตถะ คอ บาเพญประโยชนเพอคนอน และอยางท (๓) อภยตถะ คอ บาเพญประโยชนทงสองฝาย๑๙ ผลจากการศกษา พบวา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดตงปณธาน คอ ความตงใจอนแนวแนในการบาเพญตนใหเปนประโยชนในปจจบนตอเยาวชน ม ๓ ขอ ดงน (๑) เพอการจรรโลง พระพทธศาสนา โดยการเปดโอกาสแกเยาวชนผมความปรารถนาทเขามาศกษาในสถานศกษาแหงน (๒). เพอพฒนาคณภาพชวตเยาวชน โดยการใหความรทงฝายพระพทธศาสนา และความรฝายสามญ (คอ สอนความรทงคดโลกและคดธรรม) เพอใหเยาวชนไดมความสามารถในการใชชวตอยในสงคมอยางปกตสข ในยคสมยปจจบน (๓) เพอปลกฝงศลธรรม และจรยธรรมแกเยาวชน โดยเนนเยาวชนผเรยนทเขามาศกษาไดทงความรควบคคณธรรมและจรยธรรม พรอมทงความประพฤตอนดงาม เปน

๑๙ ข.จ. (บาล) ๓๐/๖๗๓/๓๒๓.

๑๐๗

สภาพชน รจกระเบยบวนยในการอยรวมกนอยางสนต ตามหลกอธศลสกขา (การฝกปรอตนเองใหมระเบยบวนย มกตการวมกน)๒๐

นอกจากนนแลว ผลการศกษายงพบอกวา ทานไดจดกจกรรมตางๆ เพอเปนประโยชนเกอกลแกเยาวชนตามโครงการ ดงตอไปน

(๑) โครงการเขาคายอบรมคณธรรมจรยธรรมสาหรบเยาวชนฝายคฤหสถ โดยจดใหเยาวชนนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวงในระดบอนบาล ระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษาไดเขาอบรมฝกปฏบตในกจกรรมตาง ๆ ของโครงการ โดยมวตถประสงค คอ ๑) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดรและเขาใจวธปฏบตตนตามหลกศล ๕ ในฐานะเปนพทธศาสนกชน ๒) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดฝกฝนปฏบตสมาธ มจตใจทหนกแนน สงบเยอกเยน มอารมณทแจมใส เขาใจตนเองและสามารถปรบตวเขากบเพอนได ๓) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดรจกคณคาของสถาบนทง ๓ คอสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยรกและหวงแหนในแผนดนเกด รจกคณของมารดาบดา ครบาอาจารย ใหรจกมความออนนอมถอมตนและเหนประโยชนของพระพทธศาสนา กจกรรมภาคปฏบต ฝกปฏบตวธการกราบ-ไหว การเคารพผใหญ เคารพพระสงฆสามเณร การอาราธนาศล อาราธนาธรรม อาราธนาพระปรตต ฝกสวดมนตบทพทธคณ ธรรมคณ สงฆคณ ฝกสวดสรภญญะ ฝกการประเคนของพระ นาทาบญตกบาตร ฝกการนงสมาธ เดนจงกรม (ภาพภาคผนวก ข ภาพท ๑๖) กจกรรมภาควชาการ ฟงบรรยาย ทองบทสวดมนต บทอาขยาน บทอาราธนาตาง ๆ และแขงขนตอบปญหาธรรมะ แขงขนกนสวดมนตหมสวดสรภญญะ แขงขนมารยาทไทย โดยมการแยกเปนรายบคคล แยกชนเรยนและรวมกลมกน๒๑

(๒) โครงการเขาคายปฏบตธรรมสาหรบเยาวชนฝายบรรพชต

๒๐ สมภาษณ พระพฒนา สวฑฒโน, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๒๑ สมภาษณ พระสนธยา ญาณตตโม, ครสอนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง, ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๐๘

โดยจดใหเยาวชนนกเรยนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ในระดบระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย ไดเขาคายอบรมฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานปฏบตกจกรรมตาง ๆ ของโครงการ โดยมวตถประสงค คอ ๑) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดรและเขาใจวธการประพฤตปฏบตตนในฐานะทเปนศาสนทายาทและเปนพระภกษสามเณร ซงอยในอดมเพศ ทพทธศาสนกชนเคารพ กราบไหว บชาและถวายถวามอปถมภบารง ๒) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดฝกฝนปฏบตสมาธ มจตใจทหนกแนน สงบเยอกเยน มอารมณทแจมใส เขาใจตนเองและสามารถปรบตวเขากบเพอน สงคมตามสมณวสย ๓) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดรจกคณคาของสถาบนทง ๓ คอสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยรกและหวงแหนในแผนดนเกด รจกคณของมารดาบดา ครบาอาจารย ใหรจกมความออนนอมถอมตนและเหนประโยชนของพระพทธศาสนา ๔) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดนาเอาความรจากทไดศกษาในภาคปรยตธรรมมาสภาคปฏบตแลวเกดปฏเวธคอผลของประสบการณจรง เกดความสาเหนยกในตวเอง สอนตนเอง เกดความคด มสตปญญาอนเปนสมมาทฏฐ รคณโทษ ประโยชนสวนตนและสวนรวมดวย ๕) เพอใหเยาวชนนกเรยนไดมความรทงดานปรยตและประสบการณทางดานปฏบตซงเขาจะไดเปนผนาชมชนในอนาคตแลว เปนกาลงนาหนกธรรมทางพระพทธศาสนาไปเผยแผใหกวางขวาง ตอไป กจกรรมภาคปฏบต ฝกปฏบตวธการกราบ -ไหว ฝกการอาราธนาศลวธใหศล ฝกอาราธนาธรรมวธการแสดงธรรม ฝกอาราธนาพระปรตต ฝกวธสวดมนตบทตาง ๆ ในมนตพธ ฝกสวดเปนทานองสรภญญะ ฝกการประเคนของพระ ฝกเปนพธกรในงานพธกรรมตาง ๆ แนะแนวการปฏสณฐาณ ฝกวธการคารวะพระเถระ ฝกการนงสมาธ เดนจงกรม (ภาพภาคผนวก ข ภาพท ๑๗, ๑๘, ๑๙ และ ๒๐) กจกรรมภาควชาการ ฟงบรรยาย ทองบทสวดมนต บทอาราธนาตาง ๆ และแขงขนตอบปญหาธรรมะ แขงขนสวดมนตหม สวดมนตทานองสรภญญะ แขงขนการนงหมจวรทเรยบรอยเปนปรมณฑล ประกวดกรยามารยาทในการปฏบตพระสงฆเถรานเถระ ประกวดปฏปทาการปฏบต ประกวดการแนวแนในการทาสมาธอรยาบถทงหลาย ดวยวธการ

๑๐๙

ทดสอบ สงเกตของคณะกรรมการ คร อาจารยผดแลโครงการ โดยคดเปนรายบคคล แยกกลม และระดบชนเรยน สดทายมการมอบเกยรตบตรและรางวลดวย๒๒ ในทศนะผวจย เหนวา การบาเพญประโยชนของทานนน สามารถสงเคราะหลงในประโยชนทง ๓ อยางดงกลาวแลวขางตน ตามลาดบดงน (๑) ประโยชนตน ไดแก ทานไดพยายามปลกฝงอปนสยเดกเยาวชนใหมคณธรรม จรยธรรม อตสาหพากเพยรบาเพญประโยชนใหการอบรม ฝกฝนแกเยาวชนโดยไมเหนแกความเหนดเหนอยลาบาก ทงนกเพอความเจรญของเยาวชนเปนทตง (๒) ประโยชนผอน ไดแก ทานนาเยาวชนใหเขามาประพฤตปฏบตตนตามหลก ธรรมทางพระพทธศาสนา เพอใหเขาเปนผมความสามารถในการดารงชวตทดงาม เพอใหเขาเปนพลเมองทมคณภาพของประเทศชาตบานเมองในอนาคต แสวงหาวธการปลกฝงอปนสยทดงามและใหเกดประโยชนในปจจบนและประโยชนสงสดในอนาคต (๓) ประโยชนทงสองฝาย ไดแก เมอพทธศาสนกชนไดเกดศรทธาในตวของทานแลว กไดใหการทานบารงพระพทธศาสนา ใหการดแลเยาวชนในสถานศกษา รวมกนแกปญหาตาง ๆ ตามหลกพทธวธ และทานเองกสงเสรมการทาความดไปตลอดแกคนทกฝายผเกยวของใหมความตระหนกและรบผดชอบตอสวนรวม ดงจะเหนไดจากการททานไดทาการสรางพระมหาธาตเจดยซงมมลคากอสรางกวา ๔๐ ลานบาท กลวนไดมาจากนาใจและแรงสนบสนนของทานผทมองเหนความดและเสยสละของทานนนเอง ๔.๔ การวางตนเปนแบบอยางทด (สมานตตตา) การตงตนใหเหมาะสม เสมอตนเสมอปลาย จดเปนคณสมบตของความเปนสตบรษหรอความเปนคนดของสงคมตามหลกพระพทธศาสนา พงพจารณาจากหลกการ ๗ ขอ คอ (๑) ความรจกเหต (๒) ความรจกผล (๓) ความรจกตน (๔) ความรจกประมาณ คอ

๒๒ สมภาษณ พระมหาจลศกด จรวฑฒโน, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๑๐

พอด (๕) ความรจกกาลอนเหมาะสม (๖) ความรจกชมชนหรอกลมคน และ (๗) ความรจกบคคลวายอมมความแตกตางกนดวยคณวฒบาง คณธรรมบาง๒๓

พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดสงเคราะหเยาวชนดวยการเปนแบบอยางทเหมาะสมกบสถานภาพ จากการสมภาษณบคคลทเกยวของ พบวา ทานไดปฏบตตนเปนแบบอยางทดกอน โดยถอคตทวา “ตวอยางทดดกวาคาสอน” ดงจะเหนไดจากปฏปทาของทานทใหการบารงพระเถระผมอายพรรษากาลมากๆ หรอเปนพระมหาเถระซงอยตามชนบทหางไกล (ภาพภาคผนวก ข ภาพท ๒๑, ๒๒ และ ๒๓) โดยการบารงดวยปจจย ๔ อนควรแกสมณบรโภค หากไมพจารณาใหถวนถแลว กจะเขาใจกนวาเปนเรองเลกนอย แตเมอพจารณาใหลกๆ กจะไดความเขาใจวา การแสดงออกเชนนน เปนวสยของสตบรษ คอ คนดพงปฏบต โดยการยกยองคนด ใหการสนบสนน สงเสรม เพอเปนแบบอยางแกเยาวชนรนหลงวา หากบคคลใดทาดแลว กจะไดรบผล คอ การสนบสนนจากบคคลอน การสรรเสรญในความดใหปรากฏในสงคม จงจะขอนาเสนอแบบอยางของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ทเยาวชนไดรบประโยชน ดงน (๑) แบบอยางในฐานะครของเยาวชน การพฒนาสถานศกษานน เรองใหญอนดบแรก กคอ คร หรอ ผประสทธประสาท ความรใหแกเยาวชน ซงทานไดปฏบตหนาท ในฐานะความเปนครสอนเยาวชน ตงแต พ.ศ. ๒๔๙๘ โดยเรมจากครสอนพระปรยตธรรม แผนกธรรม และพ.ศ.๒๕๐๑ กไดเปนครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล เพอฝกปรอเยาวชนฝายบรรพชต ใหมความเขาใจในหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ ภาษาบาล ซงเปนพนฐานภาษาในพระไตรปฎกอกดวย๒๔

(๒) แบบอยางในฐานะผบรหารสถานศกษาของเยาวชน ทานไดดารงตาแหนง เปนเจาสานกศาสนศกษาประจาวดหนองแวงพระอารามหลวง โดยทาหนาทในการบรหารและจดการ ดานการเรยนการสอนตามหลกสตรนกธรรมและธรรมศกษาแกเยาวชนประจาสานก โดยเปดสอนตงแตระดบนกธรรมชน ตร – โท – เอก

๒๓ ท.ปา. (บาล) ๑๑/๓๓๑/๒๕๔. ๒๔ สมภาษณ พระครสมหวฒพน โสภโณ, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๑๑

และธรรมศกษาประจาสานกสาหรบเยาวชนทเปนคฤหสถ ไดรบอนญาตในการจดการศกษา ตงแต พ.ศ. ๒๕๐๓ เปนตนมาจนถงปจจบน๒๕

นอกจากนนแลว ทานยงเปนผไดรบอนญาตและเปนผจดการของโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา (ม.๑ – ม.๖) คอ โรงเรยนวดหนองแวงวทยา เรมทาการสอนหลงอนญาต เมอ พ.ศ. ๒๕๓๖ เปนตนมา สถานศกษาแหงน เปดรบเฉพาะเยาวชนฝายบรรพชตเทานน เพอเขามาทาการศกษาเลาเรยนทงภาคพระปรยตธรรมและสามญควบคกนไป พ.ศ. ๒๕๔๒ เปนผบรหารศนยอบรมเดกกอนเกณฑภายในวด คอ เดกอายระหวาง ๓ - ๕ ป ( เดกระดบอนบาล) และทานไดปฏบตหนาทมาจนถงปจจบน พ.ศ. ๒๕๔๓ เปนผไดรบใบอนญาตจดตงและดารงตาแหนงผจดการโรงเรยนการกศลวดหนองแวง เปดทาการเรยนการสอนใหแกเดกและเยาวชนฝายคฤหสถทวไป และทานกไดปฏบตหนาทนมาจนถงปจจบน โดยจะเปดรบเฉพาะเดกและเยาวชนฝายคฤหสถเทานน และทาการเรยนการสอนตงแตระดบอนบาล ไปจนถง ระดบมธยมศกษาปท ๑ – ๖ มเดกเยาชนชาย-หญง จานวนมากกวา ๕๐๐ คนในแตละปการศกษา๒๖ (ภาพภาคผนวก ข ภาพท

๒๔, ๒๕, ๒๖, ๒๗, ๒๘, ๒๙ และ ๓๐)

ในทศนะของผวจย เหนวา ในภาพรวมแลว ทานเปนทงนกบรหารสถานศกษา และนกวชาการ (ครสอน) นอกจากนน ทานกยงสามารถถายทอดความรแกเยาวชนโดยผานสถานศกษา ไดคดเลอกครหรออาจารยสอน ซงเปนผนาทางศลธรรม และจรยธรรม ปฏบตตนใหเปนแบบอยางทดตอเยาวชน เชน มความเมตตา หวงใย ดแล เอาใจใส และ ชวยเหลอแกปญหาทเกดขนใหศษยโดยสมาเสมอ ทงน เพอใหเปนขวญและกาลงใจแกคร อาจารย บคลากร เจาหนาทผประพฤตดปฏบตชอบในหนาทการงานดวย อยางไรกตาม ทานไดตระหนกและใหความสาคญในดานวชาการ และใหความสาคญในดานความประพฤต คอ รและสอนคนอนไดดวย (วชชาจรณสมปนโน) ทานไดประพฤตตนอยางเหมาะสมกบสถานภาพของตน และมความเสมอภาคตอเยาวชนทงฝาย

๒๕ กรมอาชวศกษา, พระกฐนพระราชทาน กรมอาชวศกษา วดหนองแวงพระอารามหลวง, (ขอนแกน : ม.ป.พ, ๒๕๓๕) หนา ๑ – ๑๒. ๒๖ สมภาษณ นายวรช เหลาสะอาด, ครสอนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา, ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๑๒

บรรพชต และฝายคฤหสถ ไมเลอกวา เปนชายหรอหญง สมกบหลกทวา “สมานตตตา” การวางตนใหเหมาะแกฐานะของตนตามหลกพระพทธศาสนาอยางแทจรง ๔.๕ บทสรปวเคราะห พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดพากเพยรเพอสงสอน ฝกปรอ พฒนา และประยกตหลกการวธการตางๆ เพอใหเยาวชนทเขาไปศกษาในวดหนองแวงพระอารามหลวง และเยาวชนในตางถนบางพนท ซงทานไดใหความอนเคราะห เกอกลทงสงทเปนวตถปจจยภายนอก และหลกพทธธรรม กลาวโดยสรป พอสงเขป ไดดงน จากการศกษา พบวา การสงเคราะหเยาวชนตามหลกอามสทาน หมายถง ทานไดบรจาคทรพยสนทงสวนตวและทมผใหความอปถมภ เพอสนบสนนในโครงการตางๆ ทเปนประโยชนตอเยาวชน ตวอยางเชน การใหทนการศกษาแกเยาวชนฝายบรรพชตในแตละปนบแสนบาท การสรางอาคารเรยนเพอรองรบเยาวชน นอกจากนน การพฒนาและสงเสรมเยาวชนในดานวชาความรทางวชาการสงเสรมเยาวชน ใหมคานยมในดานศลปะโดยใชสอทางศาสนสถาน เชน ปราสาทหนเปอยนอย กประภาชย พระธาตขามแกน เปนตน การใหความรทเปนธรรมทาน เชน ความรทปรากฏในสอการสอนเกยวกบประเพณเกาแกของเมองขอนแกน สอในศาสนสถานพระมหาธาตเจดยเพอใหเยาวชนไดเขาไปสมผสกบประเพณทองถนอสาน โดยทานใหชางผมฝมอด เขยนและอธบาย ทงภาคภาษาไทยและภาษาองกฤษทกภาพ เชน ประเพณผกเสยว ซงเยาวชนควรจะอนรกษใหอยคเมองขอนแกนตอไป เพราะเปนประเพณทด นอกจากนน กยงมฮตสบสอง ทเปนขอปฏบตบรหารตน บรหารคนในทองถนใหเกดความสามคค โดยอาศยบญพธ ศาสนพธทางพระพทธศาสนาเปนศนยกลางเชอมโยงระหวางวดและชมชน เขากนไดโดยไมเกอเขน เชน บญพระเวส (บญมหาชาต) ฮตในเดอน ๔ เปนตน สวนคองสบส เปนแนวทาง หรอ กตกา การปฏบตทางสงคมไทยอสานโบราณ เชน การสรางกาแพงรวบาน เปนตน นอกจากนน ทานยงไดใหการสนบสนน ทงโครงการสรางอาคารเรยน และอปกรณการศกษา เชน เครองกฬา หองสมด ใหทนแกนกเรยนเรยนด แตขาดทนการศกษา สรางสวนพฤกษศาสตร โรงเรยนมงเมองขอนแกน เปนตน การประสานคาพดเพอขดเกลา

๑๑๓

จตใจ (ปยวาจา) และจดเปนธรรมทาน คอ การใหธรรมะ คาพด คาแนะนาเปนทาน เพอพฒนาเยาวชนใหมพฤตกรรมทดขนทงทางกาย วาจา จตใจ อารมณ เชาวไหวพรบ การมองโลกในวสยทศนทเกอกลตอคนอน การสงเคราะหดวยการบาเพญประโยชน คอ การบาเพญประโยชน ๓ ฝาย คอ ประโยชนตน ประโยชนผอน และประโยชนรวมกนสองฝาย ซงหมายถง ความตระหนกตอเยาวชนดานการศกษาจนไดตงปณธานไวเปนแนวทางปฏบตของทานเอง ขณะเดยวกนกนาเยาวชนเขาคายปฏบตกจกรรมการฝกอบรมในโครงการทจดขนโอกาสตางๆ เพอหลอหลอมกลอมเกลาใหเปนคนด มศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม ดงนน จงนบไดวาทานไดทาบทบาทหนาทไดเหมาะสม (สมานตตตา) หมายถง ทานไดเปนแบบอยาง มบทบาททชดเจนในการทาหนาทของครสอนศลธรรม จรยธรรมตอเยาวชน ขณะเดยวกนทานกยงไดมบทบาทและทาหนาทในฐานะผบรหารสถานศกษาทงของเยาวชนฝายบรรพชต และทสาหรบเยาวชนฝายคฤหสถ ใหสามารถดาเนนไปไดดวยด เชน เปนครสอนตงแต พ.ศ.๒๔๙๘ เปนตนมา สรปในภาพรวมแลว พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ถอไดวา ทานไดบาเพญประโยชนเปนเอนกประการดงกลาวมาแลวนน ทงในดานอามสทาน ธรรมทาน การสงเสรมสนบสนนเยาวชนในดานตางๆ ตลอดจนการวางตน ใหเหมาะสมกบความเปน พระสงฆในพระพทธศาสนา เปนผประกอบดวยเมตตาจตเปนทตง และอนเคราะหเหลา เยาวชนเตมกาลงความสามารถของทาน เพอความเจรญของเยาวชนในปจจบนและอนาคตสบตอไป

บทท ๕ สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

๕.๑ สรปผลการวจย การศกษาวจย เรองการประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชน ศกษากรณ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) เนองจากสภาพปญหาและสงแวดลอมของเยาวชนไทยในปจจบน มความหนกใจแกบคคลทเกยวของทงหมด คอ ปญหาทกระทบตอตวเยาวชนเอง ตอผปกครองของเยาวชน ตอสถานศกษาทพวกเขาศกษาเลาเรยนอยนน และตอเพอนๆ ของ เยาวชนทกาลงคบหากน ดงพฤตกรรมทเปนปญหาตอสงคมและบรบททางสงคม เชน ปญหาเยาชนตดพนนฟตบอล การเลนเกมสทางอนเตอรเนต การหาคทางอนเตอรเนต การเทยวกลางคน เปนตน พฤตกรรมเหลาน เปนไปในทางลบหรอทางเสอมทงโดยตรงและโดยออมแกเยาวชน ซงจะเปนพละกาลงทสาคญของชาตในอนาคตตอไป โดยปญหาสวนหนงมาจากการรบเอาวฒนธรรมของทางตะวนตกมาโดยไมไดกลนกรอง วาสงใดเหมาะกบเยาวชนหรอไม จงทาใหเยาวชนตกเปนเปาหมายของการตลาด คอ การโฆษณาชวนเชอโดยใชเยาวชนเปนสอเพอจะไดขายสนคาใหมากทสด ขณะเดยวกน เยาวชนกหางวด หางหลกพทธธรรมทสามารถจะพฒนาตนใหเปนบณฑต เปนคนด แตสวนใหญมกจะแสวงหาเฉพาะความรเทานน คณธรรมจรยธรรมของเยาวชน จงเปนไปในทางทไมเหมาะสมดงกลาวมาแลวนน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดเหนความสาคญของเยาวชนไทยเปนอยางยง ทานจงไดตงปณธานวา จะสงเสรมและใหการสนบสนนทงดานการศกษาและดานความประพฤตแกเยาวชนในทองถน เพอเปนการแกปญหาตางๆ ทกาลงเกดขนและจะเกดขนแกเยาวชนในอนาคต เพอเปนการพฒนาใหรจกการคดเปน พดเปน ทาเปน และแกปญหาเปน แมวาการพฒนาเยาวชนจะเปนหลกการและวธการประยกตเฉพาะกรณของทาน แตเมอนาไปใชกบเยาวชนตามสถานทแหงอน กยอมสาเรจประโยชนเชนเดยวกน ดงจะเหนผลสรปในภาพรวมเปนประเดนโดยสงเขป ซงเปนไปตามวตถประสงคหลกของงานวจยอนวาดวยการประยกตหลกพทธธรรมเพอพฒนาเยาวชนฉบบน ดงตอไปน

๑๑๕

๑. หลกพทธธรรมเพอการพฒนาเยาวชน พระพทธศาสนามหลกการพฒนาศกยภาพของเยาวชนใน ๓ มต หรอ ๓ แนวทาง ไดแก ๑.๑ การพฒนาดานกายภาพ (หรอดานพฤตกรรม) โดยใชการฝกฝนอบรม ดวยหลกเบญจศล เปนเบองตน อนหมายถง สอนใหเยาวชนรจกคณคาของศลและรจกโทษของการไมรกษาศล ๕ ขอ และถอเปนหลกศลธรรมสาหรบคนทวไปใหปฏบตเพอความสงบสขรมเยนของคนหมมากอกดวย ประกอบดวย เวนจากการทารายชวตของบคคลและสตวมปราณทกอยาง เวนการถอเอาสงของทเจาของไมไดให เวนจากการประพฤตผดในกาม เวนจากการพดเทจ โกหก หลอกลวงผดจากความเปนจรง และเวนจากสงมนเมา ยาเสพตดทกชนดซงเปนทตงแหงการขาดสตและนามาซงความประมาทตอชวต สขภาพและทรพยสน ทงของตนและของคนอน ๑.๒ การพฒนาดานจตใจ (หรอดานอารมณ) โดยใชการฝกทงสมถะกรรมฐาน คอ กศโลบายทฝกใหขมใจได ทาใจใหระงบจากนวรณธรรม ๕ มกามฉนทะ ความพอใจในกาม เปนตน นอกจากนน กฝกฝนตนเองใหมความรทเปนจรงตามสภาวะทเกดขน เรยกวา ฝกโดยหลกวปสสนากรรมฐาน คอ การรแจง รชดในรปและนาม หรอในปรากฏการณตางๆ ทงภายในตนเองและภายนอกตนเอง ทเขามากระทบทางอนทรย ๖ แลวรจกปฏบตตอสงทเกดขนนนอยางเหมาะสม คอ ใชหลกอรยสจ ๔ คอยกากบ เพอใหมความปรอดโปรง วาง จากอารมณทมาพนธนาการนนๆ และอยในสงคมอยางปกตสข ไมถกรอยรดใหทกขใจหรอเรารอนใจ ๑.๓ การพฒนาดานปญญา (หรอพฒนาดานเชาวไหวพรบ) เพอใหเยาวชนมความรเทาทนและวธการแกปญหาอยางครบวงจร และเปนปจจบนทนตอเหตการณทเกดขน โดยใชหลกการของโยนโสมนสการธรรม ๑๐ ประการ เชน การคดแบบอรยสจ ๔ คอ รจกปญหา รสาเหตของปญหา รผลดของการหมดปญหา และรหนทางหรอแนวทางการแกปญหาทเกดขน เปนตน ทงน การพฒนาปญญาสามารถทาใหเยาวชนไมตกเปนเหยอของคนอนและเปนผมความคดทถกตอง ตงอยในสมมาทฏฐ ไมเหนวปรต ไมเหนคลาดเคลอนจากความจรง

๑๑๖

นอกจากนน พระพทธศาสนายงใหความสาคญตอเยาวชน เนองจากถอวาเยาวชนเปนทยนดหรอเปนทรกของครอบครว และจะเปนผสบเผาพนธวงศตระกลตอไป เปนผรบภารกจตอจากมารดาบดา คอยรบใชดแลเอาใจใส ทาใหบรรลถงประโยชนสขรวมกน สวนพฒนาการของเยาวชน มความเหนเปน ๒ ทศนะ คอ กลมแรกเชอวาเยาวชนจะเปนคนดหรอไมนน ขนอยกบสงแวดลอมภายนอกเปนปจจย แตกลมทสองเชอวา เกดจากการอบรมใหเปนคนดตงแตเยาววยดวยคณธรรม จรยธรรม ดงนน การพฒนาเยาวชน จะตองรความตองการของเขากอน วาตองการสงใดและจะตอบสนองดวยวธใด ไมใชใหแตวตถสงของ แตเยาวชนขาดปญญากจะเปนเหมอนดาบสองคมทกระทาตอเขาใหไดรบผลรายอยางหาประมาณมได เนองจากผดแลเยาวชนไมเขาใจธรรมชาตของความตองการในวยน ๒. การประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของพระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) บคคลผจะสงสอนคนอน พงตงตนอยในหลกคณธรรมหรอคณสมบตทดหลายประการ จงจะเปนทเคารพนบถอและเปนตวอยางทด เพอใหถอปฏบตตามได ฉะนน ในกรณน พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) จงมการประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนใหเปนคนด เปนคนเกง และดารงตนอยดวยความสขในสงคมทกาลงเปนไปดวยวตถนยมในขณะน สรปเปนหลกสาคญ เปนแบบอยางทดแกเยาวชน ทงในฐานะครสอน โดยเปนผดแลเยาวชนในสถานศกษาในฐานะพระสงฆในพระพทธศาสนา ความเปนกลยาณมตรตอเยาวชนทเขาไปศกษาในสถานศกษาของวดหนองแวงพระอารามหลวงทง ๒ แหง ดงนน เมอประมวลโดยองครวมแลว พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดมองเหนปญหาและสาเหตแหงปญหาของเยาวชนอยางชดเจนวา เปนปญหาอนสบเนองมาจากสงแวดลอมหรอทเรยกวาปจจยภายนอกและปจจยภายในหรอแรงจงใจในตวเยาวชนเอง ยอมมสวนทงโดยตรงและโดยออม จงหาวธแกปญหาโดยใชหลกการแกปญหาดวยอรยสจจ ๔ ไดแก ๑) ทกข รบเอาปญหามาพจารณา ๒) สมทย คนหาสาเหตของปญหา ๓) นโรธ แกปญหาหรอดบตนตอของปญหา และ ๔) มรรคมองค ๘ คอ เดนไปตามทางทถกตองหรอมชฌมาปฏปทาทางสายกลาง โดยทานไดนาหลกพทธธธรรมไปปรบประยกตสอนแบบบรณาการเพอใหเขากบเยาวชนดวยหลกไตรสกขา อนไดแก หลกแหงศล หลกแหงสมาธ และ

๑๑๗

หลกแหงปญญา คอ ฝกใหเยาวชนมระเบยบวนยทดงาม (ศล) ฝกใหเยาวชนมจตใจมเมตตา มคณธรรม จรยธรรมทถกตองแตเยาววย (สมาธ) และฝกใหเยาวชนคดเปน ทาเปน แกปญหาเปน (ปญญา) โดยอนโลม (ใชเกณฑคดแบบอรยสจ ๔ ขอวาดวย มรรค (หลกการและวธการตดปญหาหรอดบทกข) และนโรธการพนจากปญหาหรอดบทกข ตวอยางททานกลาวสอนไวนนมมากหลายแหง ซงตวอยางนเปนเพยงบางสวนทเกยวของกบเยาวชนจรงๆ เทานน สวนวธการสอนของทานนน มดงตอไปน คอ (๑) สอนโดยยกวตถขนแสดง (๒) สอนโดยวธการถามตอบ (๓) สอนโดยบรรยายใหฟง (๔) สอนโดยการโตตอบดวยปญหา (๕) สอนโดยการวางขอบงคบหรอกตกา (๖) สอนโดยการยกขอเปรยบเทยบดวยอปมา (๗) สอนโดยการใชอปกรณชวย (๘) สอนโดยสาธตใหดเปนตวอยาง (๙) สอนโดยการใหรางวลและชมเชยยกยองใหปรากฏแกหมคน (๑๐) สอนโดยการใชหลกบารม ๑๐ ขอ (๑๑) สอนโดยการใชสอภาพผาผนงในพระมหาธาตเจดย สวนวธการปลกฝงคณธรรมแกเยาวชน นน ม ๓ อยาง คอ (๑) การปลกฝงคานยมในการทางาน (๒) การสงเสรมการงานอาชพและเทคโนโยล (๓) การสงเสรมงานอดเรกและกจวตร ดานผลสมฤทธทเกดขนแกเยาวชน ม ๓ อยาง คอ (๑) ทาใหเยาวชนมพฤตกรรมเปนทพงประสงคตามวย หรอทเรยกวาเปนคนด (๒) ทาใหเยาวชนเปนคนทศนคตทดตอตนเอง ครอบครว สงคม เพอนหรอผทอยรอบขาง ทเรยกไดวา มความสข และ (๓) ทาใหเยาวชนมความเกง มความสามารถ คอ คดเปน ทาเปน แกปญหาได ทเรยกวา มปญญา ๓. การสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถ การสงเคราะหเยาวชนเพอสนบสนนกจกรรมการพฒนาเยาวชนใหพฒนาไปตามแนวทางแหงพทธธรรมหรอตามหลกการทางพระพทธศาสนา พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดมปฏปทาบาเพญในสงคหวตถธรรม ๔ ประการ คอ ๑. สนบสนนดานปจจย ๔ และสงของทจาเปนตอการศกษาเลาเรยน ทงดานอปกรณ อาคารสถานทอยอาศย อาคารสถานทศกษาเลาเรยน ๒. ใหคาปรกษาและคาแนะนาทดตอเยาวชน ตลอดจนถงการสนบสนนเรองสอตางๆ ทจาเปนตอการเรยนรของเยาวชน ทงสอทางอนเตอรเนต สอธรรมชาต และสอทประดษฐขนมา ดงปรากฏในพระมหาธาตเจดยแลวนน

๑๑๘

๓. บาเพญประโยชนเพอเกอกลตอเยาวชน เชน โครงการเขาคายคณธรรมสาหรบเยาวชนฝายคฤหสถ โครงการเขาคายปฏบตธรรมสาหรบเยาวชนฝายบรรพชต โดยจดขนเพอเปนประโยชนแกเยาวชนทงสองฝาย ๔. การประพฤตตนใหเหมาะสม ถอวาเปนบคคลตวอยางอกรปหนง เชน เปนผมความใฝในการศกษาหาความร หาประสบการณอยเสมอ เปนครสอนศลธรรมมาตงแตอดตจนถงปจจบนเปนผบรหารจดการงานการศกษา และเปนแบบอยางทดดวยการประพฤตตนออนนอมตอทานผมอาย เรยกไดวา วชชาจรณสมปนโน. คอเปนผถงพรอมดวยวชาความรและความประพฤตดวยการทาใหด อยใหเหนเปนภาวะผนาซงเยาวชนควรศกษาถอปฏบตตามโดยอนโลมแกสภาวะและฐานะของตนดวย ๕.๒ อภปรายผล จากการศกษา ผวจยสรปไดวา การพฒนาเยาวชนในทางพระพทธศาสนามหลกการสาคญ ไดแก ควรพฒนาทงดานรางกายและจตใจ หมายถง เยาวชนควรไดรบการพฒนาอยางตอเนอง ทงทางกายดวยการพฒนาอนทรยของตนเอง โดยใหมความสารวมในอนทรย ๖ ประการ คอ สารวมตา ห จมก ลน กายและใจ เพอไมใหเปนเหยอของอกศลธรรม มนวรณธรรม เปนตน นอกจากนนแลว ยงตองพฒนาในดานบคลกภาพใหมความประพฤตทเหมาะสม ไมตกไปในกระแสของความอยาก (ตณหา) แลวจงพฒนาในดานระเบยบทดงามตอสงคมสวนรวม คอ ความเปนคนมศลสมาเสมอ ปราศจากการเบยดเบยนทารายกน การพฒนาในดานจตใจใหมนคงมความเขมแขงมสขภาพจตทด ไมหลงไหลไปตามอารมณรก อารมณโกรธและอารมณทลมหลงมวเมาขาดสต ประการสดทาย คอ การพฒนาในดานความคดหรอความฉลาดทางปญญา ไหวพรบในการแกไขปญหาดวยปญญา ดวยหลกโยนโสมนสการ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดใชหลกการและวธการ โดยการประยกตหลกพทธธรรมซงพระพทธองคตรสไวดแลวนน นาไปประยกตใชกบเยาวชนในสถานศกษาของวดหนองแวงพระอารามหลวง และใหมความเหมาะสมเปนกรณๆ ไป เพอใหการสอนเยาวชนเปนไปตามหลกพระพทธศาสนา คอ สอนใหเปนคนด เปนคนฉลาด และสามารถดาเนนชวตของตนอยางมความสขในชวตประจาวน ตลอดจนการรจกการแกปญหาทเกดขน

๑๑๙

แกตนเอง และบคคลทเกยวของ ทาใหเปนคนคดเปน ทาเปน ใชสอยปจจยอยางเหมาะสมไมเกนฐานะทางเศรษฐกจในครอบครว การสงเคราะหเยาวชนดวยหลกสงคหวตถนน พระเทพวงศาจรย (คณ ขนตโก) ไดบาเพญมาอยางตอเนองเปนเวลาหลายป ทานไดทาการสงเคราะหดวยการใหทานวตถสงของ ทนการศกษา สรางสถานศกษา สรางศาสนสถานเพอเปนสอในการสอนหรอเปนแหลงการเรยนรของเยาวชน การแนะนาใหการสงสอนในทางทถกตองดงาม การบาเพญประโยชนตอเยาวชน และการทาหนาทตามฐานะหรอตามบทบาททตนปฏบตอยนนใหดาเนนไปโดยความเรยบรอยดวยด ในงานวจยน ทานไมไดใชหลกพทธธรรมทกขอในการแกปญหาเยาวชน แตจะเลอกใชเทาทจาเปน และเหนวาเหมาะสมแกวย โดยเฉพาะการสอนเยาวชนใหรจกออนนอมถอมตน เคารพผปกครอง มารดาบดา ตอพระสงฆผปฏบตดปฏบตชอบ และรจกรกเพอนมนษย รจกเหนใจเมตตาตอคนอน และรรกสามคคตอประเทศชาตโดยสวนรวมดวย ดงนน จงสรปไดวา การนาหลกพทธธรรมของทานมาประยกตใชนน เปนผลดทงตอตวของเยาวชนเอง และตอผปกครอง ตอคณะครอาจารยผใหการอบรมสงสอนทงฝายวชาการ และฝายปฏบตฝกปรอ เพอใหหลกพทธธรรมเปนอกวธหนง ในการลดปญหาของเยาวชนทมพฤตกรรมอนไมเหมาะสม ขณะเดยวกนเพอเปนการพฒนาบคลกภาพของเยาวชนใหเปนผมความประพฤตด เปนทพงประสงคของสงคมประเทศชาตสบไป ๕.๓ ขอเสนอแนะ ๕.๓.๑ ขอเสนอเชงวชาการ การจะพฒนาเยาวชนใหไดผลด หนวยงานภาครฐ ควรใหการสนบสนนเยาวชนทเรยนดแตยากจนใหสามารถเรยนฟร ไมคดคาเทอม ตลอดจนจบระดบอดมศกษา ปรญญาตร เพอจะไดเปนขวญและกาลงใจใหกบเยาวชนผประพฤตปฏบตด และจะเปนตวอยางแกเพอนๆ ของเขาอกดวย โดยใชเกณฑวดตามหลกพทธธรรม คอ เยาวชนนน ตองเปนคนขยน เปนคนซอสตย เปนคนอดทนตอการศกษาเลาเรยน เปนคนอดออม ใชจายพอเหมาะตอฐานะทางครอบครว เปนคนมความกตญรคณผปกครองและสถานศกษา ความมกรยามารยาทด

๑๒๐

งาม ออนนอม เคารพผใหญ เพอสงเสรมใหเกดคานยมในทางคณธรรมและจรยธรรมตอการดาเนนชวต ๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต การพฒนาเยาวชนตามหลกพทธธรรม ไมควรจะใหพระสงฆเพยงฝายเดยวเทานนรบผดชอบหรอมหนาทในการเปนผใหการอบรมสงสอนเยาวชน แมหนวยงานของรฐ เชน กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ ควรมสวนในการพฒนาและแกไขปญหาเกยวกบเดกและเยาวชนทกระดบ ไมควรจะยกใหเปนเรองขององคกรใดองคกรหนง เชน เมอพวกเขา กระทาผดซาซาก ควรทนกจตวทยาจะเขามาขดเกลาทางสงคมอกทางหนง สวนของพระสงฆเอง กควรเขามามสวนในการปองกนและแกไขปญหาดวยเชนกน โดยการนาเยาวชนทากจกรรมทเปนประโยชน และมวธการประยกตใหเหมาะสมแกวย กาลเทศะ โอกาสทจะสงสอน และใชอปกรณใหเหมาะสม เพราะเยาวชนในโลกยคโลกาภวฒน ใชอนเตอรเนตได สงอเมลได มกใชโทรศพทมอถอเปนงานอดเรกไปแลว ฉะนน พระสงฆในฐานะผสงสาร พงใหความสาคญตอเทคโนโลยเหลาน แลวประยกตเขากบหลกพทธธรรมใหพอเหมาะ เพอจะไดทนตอความคดเยาวชนในยคไอท (I.T. หรอ Information Technology ) แมผปกครองเยาวชนเอง กควรเอาใจใสตอพฤตกรรมทลอแหลม หรอ นาจะเปนอนตรายตอพวกเขา ควรตกเตอนและใหความสาคญ ควรตระหนกตอวยนใหมาก สถานศกษาเองกมสวนชวยพฒนาและแกไขพฤตกรรมเยาวชนไดดเชนกน โดยใชกตกา กฎระเบยบของสถานศกษา เพอควบคมและปลกจตสานกของเยาวชนใหรกสถาบนและเปนคนมวนยในตน เอง และเยาวชนเองจะตองเลอกคบเพอนทดเปนกลยาณมตร หลกเวนคนพาลทตดอบายมขทงปวงเสย แลวตงใจอตสาหะ พากเพยรในการศกษา เพออนาคตของตน สวนสอมวลชนเอง กควรทาหนาทเสนอแตสวนทดและเปนประโยชนตอเยาวชน ไมใชเสนอแตเรองทโหดราย ฆาตกรรม ปลนฆากน ไมควรเสนอละครหรอภาพยนตในแงความบนเทงทเราใจใหเยาวชนเลยนแบบตาม แตควรเสนอละครหรอภาพยนตทสอดแทรกหลกพทธธรรมใหมากกวาเปนอยในปจจบน เชน เรองพทธานภาพ องคลมาล อโศกมหาราช เปนตน

๑๒๑

๕.๓.๓ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ในการเสนอแนะในการวจยครงตอไปนน ผวจย ไดแบงเปน ๓ ประการ ดงน ๑. ศกษาการประยกตหลกพทธธรรมทมอทธพลตอเชาวปญญาของเยาวชน ๒. ศกษาพฤตกรรมของเยาวชนทมผลตอการเผยแผพระพทธศาสนา ๓. ศกษาการประยกตหลกพทธธรรมของพระเถระรปอนในจงหวดขอนแกน

บรรณานกรม ก. ขอมลปฐมภม : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฎก, ๒๕๐๐.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. ---------------. พระไตรปฎกภาษาไทย. ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙. ---------------.อรรถกถาภาษาบาล ฉบบมหาจฬาอฎฐกถา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหา จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๒. ---------------.ฏกาภาษาบาล ฉบบมหาจฬาฎกา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลง กรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙. ---------------.ปกรณวเสสภาษาบาล ฉบบมหาจฬาปกรณวเสโส. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

วญญาณ, ๒๕๓๙. มหามกฎราชวทยาลย. พระไตรปฏกพรอมอรรถกถา แปล ชด ๙๑ เลม. มหาวทยาลย มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๒๕. ข. ขอมลทตยภม : (๑) หนงสอ : กรมการศาสนา.กจกรรมของวดซงจะเปนทเลอมใสศรทธาของพทธศาสนกชน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๒๙. --------------. คมอการพฒนาวด อทยานการศกษาในวด ลานวด ลานใจ ลานกฬา. กรงเทพมหานคร :โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๑. ---------------. พระพทธศาสนาสาหรบประชาชน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๒๗.

๑๒๓

กรมวชาการ. การจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : ครสภาลาดพราว, ๒๕๔๔. กรมอาชวศกษา. พระกฐนพระราชทาน กรมอาชวศกษา วดหนองแวงพระอารามหลวง. ขอนแกน : ม.ป.พ, ๒๕๓๕. กรต ศรวเชยร. การจดจรยศกษาในโรงเรยน. กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา, ๒๕๒๔. กลมวทยาลยครภาคใต. สงคมวทยา. กรงเทพมหานคร : กรงสยาม, ๒๕๒๖. จานงค ทองประเสรฐ. ศาสนาปรชญาประยกต. กรงเทพมหานคร : สานกพมพบรษท คอมแพคทพรนจากด, ๒๕๓๙. ชาเรอง วฒจนทร. การพฒนากจการคณะสงฆและพระศาสนาเพอความมนคงแหงชาต. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๒๔. ทศนย ทองสวาง. สงคมไทย. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, ๒๕๓๗. ป.มหาขนธ. สอนเดกใหทางาน. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, ๒๕๔๒. ประภาศร สหอาไพ. วฒนธรรมทางภาษา. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๔. ประเวศ วะส. พระสงฆและศาสนกชนจะกชาตไดอยางไร. กรงเทพมหานคร : มลนธโกมล คมทอง, ๒๕๓๐. ปรญญาณ ภกข. ประเพณโบราณไทยอสาน. พมพครงท ๖. อบลราชธาน : โรงพมพศร

ธรรม, ๒๕๓๐. ผศ.ปกรณ คณารกษ. ปญหาสงคม. ขอนแกน : คลงนานาวทยา, ๒๕๔๖. พทร มลวลย และคณะ. ประวตศาสตรพระพทธศาสนา. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร :

โรง พมพการศาสนา, ๒๕๓๓. พทธทาสภกข. การสงคมสงเคราะหสวนทยงขาดอย. นนทบร : พมพด, ๒๕๓๗. ---------------. กตญญกตเวท เปนรมโพธรวมไทรของโลก. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๓๖. พทธสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ. แผนปฏบตการเกยวกบการสงเสรม พระพทธศาสนาและการพฒนาจตใจ. กรงเทพมหานคร : สมชายการพมพ, ๒๕๔๐.

๑๒๔

พระพศาล วสาโล. พทธธรรมกบการพฒนาสงคม. กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๓. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). พทธศาสตรกบการแนะนา. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : สมาคมแนะแนวแหงประเทศไทย, ๒๕๓๔. พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), พระพทธศาสนาในยคโลกาภวตน เลมท ๑๑.

พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมลนธพทธธรรม, ๒๕๓๙. พระธรรมโกษาจารย (พทธทาสภกข). วญญาณของความเปนคร. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, มมป. พระธรรมธรราชมหามน (โชดก ญาณสทธ). วปสสนาญาณโสภณ. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : ศรอนนตการพมพ, ๒๕๔๖. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). การพฒนาทยงยน. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสหธรรมกจากด, ๒๕๓๙. ---------------. ความสาคญของพระพทธศาสนาในฐานะศาสนาประจาชาต. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, ๒๕๔๐. ---------------. ชวตทสมบรณ. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร :โรงพมพสหธรรมกจากด, ๒๕๓๗. ---------------. ถงเวลามารอปรบระบบพฒนาคนกนใหม. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพมลนธพทธธรรม, ๒๕๔๓. --------------. ปฏบตธรรมใหถกตอง. พมพครงท ๓๐. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมลนธ พทธธรรม, ๒๕๓๙. --------------. ภาวะผนา. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๐. ---------------. ทศวรรษธรรมทศนพระธรรมปฎก หมวดสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

กรงเทพมหานคร : สานกพมพธรรมสภา, ๒๕๔๓. ---------------. พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร :โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘. ---------------. พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท ๘. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘. ----------------. พฒนาปญญา. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๓.

๑๒๕

---------------. พทธธรรม ฉบบปรบปรงและขยายความ. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. ---------------. พทธวธในการสอน. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : สหธรรมมก, ๒๕๔๔. ---------------. ศาสนาและเยาวชน. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, ๒๕๓๙. พระธรรมวโรดม (บญมา คณสมปนโน). คมอพระอปชฌาย. กรงเทพมหานคร : สหายการพมพ, ๒๕๓๘. พระราชปรยตเมธ (คณ ขนตโก). แผนพฒนาการศกษาวดหนองแวง พระอารามหลวง ขอนแกน. ขอนแกน : คลงนานาวทยา, ๒๕๔๐. ----------------. ประวตเมองขอนแกน ของดเมองขอนแกน วถชาวบาน ฮตสบสอง คองสบส. พมพครงท ๓. ขอนแกน : คลงนานาธรรมวทยา, ๒๕๔๖. พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต), การคณะสงฆกบ พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต, ๕ ธนวาคม ๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒. ------------------. สถาบนสงฆกบสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๗. พระศรญาณโสภณ (สวทย ปยวช โช). แทนคณศาสนา. กรงเทพมหานคร : รมธรรม, ๒๕๔๓. ภทรพร สรกาญจน. เอกสารวชาการเรองสามทศวรรษของการพฒนามนษย สงคม และ เศรษฐกจไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๑. ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สงคมและ วฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๕. มหามกฏราชวทยาลย, พระไตรปฎกฉบบประชาชน, พมพครงท ๑๕. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๗. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ความเชอและศาสนาในสงคมไทย. พมพครงท ๓. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๒๗. มนเกยรต โกศลนรตวงษ. พทธธรรม : ทฤษฎและเทคนคการใหคาปรกษา. กรงเทพมหานคร : สวรยาสาสน, ๒๕๔๑.

๑๒๖

รศ.สพฒนา สภาพ. สงคมและวฒนธรรมไทย คานยม : ครอบครว : ศาสนา : ประเพณ, พมพครงท ๑๑. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๔๓. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๙. รง แกวแดง. ธรรมสาหรบคร : พทธทาสภกข. กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา, ม.ป.ป. วศน อนทสระ. หลกคาสอนในพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร :โรงพมพเจรญกจ,

๒๕๒๙. สมบรณ สขสาราญ. พทธศาสนา พระสงฆกบวถชวตสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพประชาชน, ๒๕๒๗. สมบรณ อปถมภ. หลกการมธยมศกษาของสหรฐอเมรกา : การศกษาของไทย. กรงเทพมหานคร : คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๓๓. สมเดจพระสงฆราช ญาณสงวร. หลกพระพทธศาสนา. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส. บาลไวยากรณ วจวภาค ภาคท ๒. พมพครงท ๔๘. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๗. สานตย บญช. คมอฝกอบรมการวางแผนพฒนาชนบท. ปตตาน :มหาวทยาลยสงขลา นครนทรปตตาน, ๒๕๓๐. สรวฒน คาวนสา. ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๓๔. สภาพรรณ ณ บางชาง และคณะ. ประยกตหลกพทธธรรมมาใชในการพฒนาชนบท.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๒๗. สลกษณ ศวลกษณ. ศาสนากบสงคมไทย. กรงเทพมหานคร :โรงพมพพาสโก, ๒๕๓๒. สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ. ขอปฏบตของพระสงฆ. ในคมอการถวายความรแดพระสงฆาธ การระดบเจาอาวาสใหม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๒. สทสสา ออนคอม. สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม. พมพครงท ๑๐, กรงเทพมหานคร : โรงพมพหอรตนชยการพมพ, ๒๕๔๑. สานกงานเลขานการกองงานพระธรรมทต. ระเบยบงานพระธรรมทต วาดวยระเบยบการจด

๑๒๗

ระเบยบงานพระธรรมทต พ.ศ.๒๕๓๔. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ การศาสนา, ๒๕๓๕.

เสาวลกษณ สงหโกวนท และกมล อดลพนธ. การพฒนาบคคล. กรงเทพมหานคร : ออฟเซทโปรดกชน, ๒๕๒๕. เสฐยรพงษ วรรณปก. การปลกฝงจรยธรรมในแนวทางการพฒนาคานยมและคณธรรม ของเยาวชนในปจจบน. กรงเทพมหานคร : พ.เอ.ลฟวง, ๒๕๓๓. ศาสตราจารย แสง จนทรงาม และคณะ. พระไตรปฎกสาหรบเยาวชน. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนานช, ๒๕๓๖. ศาสตราจารย ดร. สมบรณ สขสาราญ. การพฒนาตามแนวพทธศาสนา : กรณศกษา พระสงฆนกพฒนา. กรงเทพมหานคร : บรษทพมพสวยจากด, ๒๕๓๐. ศ.ดร. ทนพนธ นาคะตะ. พระพทธศาสนากบสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๙. อมรา มลลา. พงตน. กรงเทพมหานคร : ม.ป.พ., ๒๕๓๐. อานนท อาภาภรม. สงคม วฒนธรรม และประเพณไทย. พมพครงท ๒, กรงเทพมหานคร : โรงพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๒๕. ---------------. สงคมวทยา. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, ๒๕๒๕. (๒) บทความ หนงสอพมพ วารสาร : หนงสอพมพเดลนวส. ( ๖ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑, ๑๕. หนงสอพมพเดลนวส. ( ๖ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑๘. หนงสอพมพเดลนวส. (๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑๑. หนงสอพมพเดลนวส. (๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑๙. หนงสอพมพเดลนวส. ( ๑๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๑, ๒๐. หนงสอพมพเดลนวส. ( ๑๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๒๐. ทมการศกษา. หนงสอพมพเดลนวส. (๑๘ มถนายน ๒๕๔๘) : ๓๘.

๑๒๘

แพทยหญงเพญนภา ทรพยเจรญ. “ปญหาเยาวชน มใครสนใจจะแก”. ไทยโพสต. (๒๐ มถนายน ) : ๓ . พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต). การศกษา : เครองมอพฒนาทยงตองพฒนา. วรสารศกษาศาสตรปรทศน. ปท ๓ ฉบบท ๓ (พฤษภาคม ๒๕๓๐) : ๒๕ - ๒๘. ภมเรยง สายะวารานนท. เยาวชนกบการคบเพอน. วารสารสขภาพ. (มกราคม ๒๕๓๐) : ๑, ๓. สชาต ศรสวรรณ. “เหตของปญหาวยรน”. มตชน. (๑๑ มถนายน ๒๕๔๖) : ๑๕. สรพศ ทวศกด. “เซก-ยา-ฆา อาการปวยทางจรยธรรมขนวกฤตของเยาวชนไทย”. มตชน. (๓ ตลาคม ๒๕๔๗) : ๑๘. ยวด กงสดาล. วฒนธรรมสถานศกษากบการพฒนาผเรยน. วารสารกรมวชาการ. ปท ๕ ฉบบท ๖ ( มถนายน ๒๕๔๕) : ๖๘. (๓) วทยานพนธ : คนงนตย จนทรบตร. “สถานะและบทบาทของพระพทธศาสนาในประเทศไทย.” งานวจยภาควชาประวตศาสตร. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร วทยาลย ครอบลราชธาน, ๒๕๓๐. จรนทร ยงสงข. “บทบาทพระสงฆในกระแสการเปลยนแปลงทางสงคม”. วทยานพนธ ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : สาขาวชาการศกษานอก ระบบ มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๑. ทว สนทรารมณลกษณ. “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาชมชนในโครงการอบรม ประชาชนประจาตาบล จงหวดเชยงใหม”. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต. สาขาวชาการศกษานอกระบบ : มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๓๖. ปนดดา เพชรสงห. “อบายมขทมความสมพนธกบการหนโรงเรยนของนกเรยนวยรนใน กรงเทพมหานคร”. วทยานพนธปรญญาสงคมศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชา อาชญาวทยาและงานยตธรรม. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๐. พนจ ลาภธนานนท. “พระสงฆในชนบทภาคอสานกบการพฒนาหลกพงตนเอง”. วทยา

๑๒๙

นพนธปรญญาสงคมวทยาศาสตรมหาบณฑต. สาขาสงคมวทยาและมนษยวทยา จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๒๗. พระอบล กตปโญ (แกววงศลอม). “การศกษาคณคาของศลทมตอสงคมไทย”. วทยานพนธ ปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต .สาขาวชาพระพทธศาสนา. มหาวทยาลยมหา จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๗. พระมหาจตตภทร อจลธมโม. “การศกษาบทบาทของพระอานนทในการเผยแผพระพทธ ศาสนา”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาพระพทธ ศาสนา. มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๗. พระธรณศ มนคงทรพย. “การศกษาความสมพนธเชงจรยธรรมระหวางครกบศษยตามหลก คาสอนทางพระพทธศาสนาในสถาบนการศกษาระดบมธยมศกษาปท ๖ ศกษา เปรยบเทยบกรณ : โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยกบโรงเรยนสตรวทยา เขต พระนคร กรงเทพมหานคร”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชา อกษรศาสตร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๙. พระมหาเดชศกด ธรปโญ (โพธชย). “จรยศกษาเพอพฒนาจรยธรรมแกนกเรยนตาม

หลกคาสอนทางพระพทธศาสนา”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓.

พระมหาทวป กตปโญ (หนดวง).ศกษาวเคราะหงานปลกฝงจรยธรรมของปญญานนท เกยวกบเยาวชนและผอยในมชฌมวย. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตร มหาบณฑต. มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๘.

พระมหาบญเพยร ปญวรโย ( แกววงศนอย). “แนวคดและวธการขดเกลาทางสงคมใน สถานบนครอบครวตามแนวทางพระพทธศาสนา”. วทยานพนธปรญญา พทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย :มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, ๒๕๔๔. พระมหาสมควร ธมมธโร (สายงาม). “บทบาทผปกครองในการอบรมศลธรรมและจรยธรรม แกเดกเลกกอนเกณฑของศนยพฒนาเดกกอนเกณฑ วดพรหมสวรรณสามคค เขตบางแค กรงเทพมหานคร”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. พระมหาสมชาย สรจนโท (หานนท). “พทธธรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตตามแนว

๑๓๐

ทาง ของพระเทพวรคณ (สมาน สเมโธ)”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตร มหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗. พระมหาสชญา โรจนญาโณ (ยาสกแสง). “การศกษาบทบาทของพระมหาโมคคลลานะเถระ ในการเผยแผพระพทธศาสนา”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, ๒๕๔๐. พระมหาสพฒน กลยาณธมโม (ศรชมชน). “พระพทธเจา : บทบาทและหนาทในฐานะ พระบรมคร”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๕. พระมหาสชน สชโว (สมบรณสข). “การศกษาวเคราะหเรองหลกการสงเคราะหญาตใน

พทธศาสนาเถรวาท”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชา พระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖.

พระมหาวชาญ สวชาโน (บวบาน). “ศกษากระบวนการฝกบคลากรทางพระพทธศาสนา ของพระโพธญาณเถระ (ชา สภทโท)”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตร มหาบณฑต. สาขาวชาพระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลยลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, ๒๕๔๖. แมชดวงพร คาหอมกล. “การศกษาวเคราะหพทธจรยศาสตรในธมมปฏฐกถา”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาพระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔. สขข ดสงคราม. “สภาพปจจบน ปญหาและความตองการเทคโนโลยและนวตกรรมทาง

การศกษาในโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา สงกดสานกงานการ ประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา ๑๐”. วทยานพนธปรชญามหาบณฑต ภาควชาหลกสตรและการสอนคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๓๖.

ศาสตราจารยสมน อมรววฒน. “หลกบรณาการทางการศกษาตามนยแหงพทธธรรม”. โครงการกตตเมธสาขาวชาศกษาศาสตร. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

๑๓๑

นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๔. (๔) บทสมภาษณ : พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก). เจาอาวาสวดหนองแวงพระอาราหลวง. สมภาษณ. ๕, ๖, ๑๐,๒๐ มกราคม ๒๕๔๘. และไดสมภาษณประชากรในกลมเปาหมายตอไปน

ก.. กลมครสอนโรงเรยนการกศลของวดหนองแวง ๕ คน ๑. พระสนธยา ญาณตตโม. สมภาษณ. ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒. นายสนทร ทอดทอง. สมภาษณ. ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๓. นายมาโนช กองทรพย. สมภาษณ. ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๔. นายสรตน ทองโคตร. สมภาษณ. ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๕. นางศรชยา ทะสา. สมภาษณ. ๒ ธนวาคม ๒๕๔๗.

ข. กลมครโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ๑๐ รป/คน ๑. พระครสมหวฒพน โสภโณ. สมภาษณ. ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒. พระมหาอดลย กตตญาณเมธ. สมภาษณ. ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๓. พระมหาจลศกด จรวฑฒโน. สมภาษณ. ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๔. พระมหาเจษฎา นรนโท. สมภาษณ. ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๕. พระพฒนา สวฑฒโน. สมภาษณ. ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๖. นายวรช เหลาสะอาด สมภาษณ. ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๗. นายณรงคศกด ตสจนทร. สมภาษณ. ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๘. นางจารณ สระเสยง. สมภาษณ. ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๙. นางอทมพร กบกระโทก. สมภาษณ. ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๐. นางรงสรรค สทธ. สมภาษณ. ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๓๒

ค. กลมนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๒๐ คน ๑. ด.ญ สถาพร นาคคง. สมภาษณ. ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒. ด.ช เพทาย เครออนทร. สมภาษณ. ๑๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๓. ด.ญ ภาวด จนทะพมพ. สมภาษณ. ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๔. ด.ญ ลลตา สลาเฮยง. สมภาษณ. ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๕. ด.ช ชาญวทย นชชยสงฆ. สมภาษณ. ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๖. ด.ญ ประวตรา วงศศรชชวาล. สมภาษณ. ๑๙ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๗. ด.ญ จนทรา สมทาว. สมภาษณ. ๑๙ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๘. ด.ญ กรยา นางกาล. สมภาษณ. ๑๙ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๙. ด.ญ พนดา พนนา. สมภาษณ. ๒๑ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๐. ด.ญ ศนากรณ เสร. สมภาษณ. ๒๑ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๑. ด.ญ พรรณภา บญจนทร. สมภาษณ. ๒๑ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๒. ด.ญ สชาร หารออนตา. สมภาษณ. ๒๑ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๓. ด.ญ อมรพนธ หลวงบญศลป. สมภาษณ. ๒๒ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๔. ด.ญ สดารตน บญศร. สมภาษณ. ๒๒ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๕. ด.ช พเชษฐ กยาสทธ. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๖. ด.ช ณรงค นามวนทา. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๗. ด.ช อดเทพ คาเสยง. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๘. ด.ญ สาวจตร เหลาแหลม. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๙. ด.ช ศตวรรษ วงศกอง. สมภาษณ ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒๐. ด.ญ นฐจาร อนหนองกง. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ง. กลมเยาวชนฝายบรรพชตโรงเรยนวดหนองแวงวทยา ๑๖ รป ๑. สามเณรสรนนท หงษโยธ. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒. สามเณรเจษฎา จอมศร. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๓. สามเณรโกศล พรมาบญ. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๔. สามเณรวรจน ขจรชย. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๓๓

๕. สามเณรปฎทศน ทองด. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๖. สามเณรภรชย แววนล. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๗. สามเณรอภชาต โพธสะอาด. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๘. สามเณร อานวย พรมดา. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๙. สามเณรวนทชย ประวนไหว. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๐. สามเณรสวรเน นวลเกษา. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๑. สามเณรจกรพนธ ชะเมย. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๒. สามเณรวทยา ปดามา. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๓. สามเณรเกรยงศกด ทว. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๔. สามเณรสทธชย สพโส. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๕. สามเณรอภวชญ เหลาอน. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๖. สามเณรณรงคชย รงจตรสน. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

จ. กลมผปกครองนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๒๐ คน ๑.นาง สายใจ จนทรขนทด. สมภาษณ. ๒๒ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒.นาง วาจ ศรลาเชยง. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๓.นาย สวาท ทอดทาน. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๔.นาย อดม แฟมไธสง. สมภาษณ. ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๕.นาง อภวน แกวสมมา. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๖.นาง ทง แสงโสด. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๗.นาย จรส โคกมณ. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๘.นาง สภาพร กรงแกว. สมภาษณ. ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๙.นาย สาโรง หนนา. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๐.นางรตนา สงคราม. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๑.นาง บวผน จนทรส. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๒.นาง สรตน ปละนตย. สมภาษณ. ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๓.นาง บานเยน เศษวสย. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๔.นาย สวรรณ อนอนโชต. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

๑๓๔

๑๕.นาง ศศลกษณ คมทวพร. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๖.นาง ดวงจนทร ไชยภา. สมภาษณ. ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๗.นาย สมพงค ผาบตรา. สมภาษณ. ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๘.นาย สรตน แกวบญเรอง. สมภาษณ. ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๑๙.นาย อดล มาศนอก. สมภาษณ. ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗. ๒๐.นาย ปยะดา เพงโฉม. สมภาษณ. ๒๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗.

ฉ. ศษยเกาโรงเรยนการกศลวดหนองแวง จานวน ๑๐ คน ๑. ด.ช. กตตศกด อปชา. สมภาษณ. ๓ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๒. ด.ญ.เกวลน หนเหลก. สมภาษณ. ๓ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๓. ด.ญ.ภาวณ นามปน. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๔. ด.ช. จราวฒ ชยรมณ. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๕. ด.ช. พระพงษ โมงคา. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๖. ด.ญ.สมศร นาคคม. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๗. ด.ญ.ละอองดาว แสงมคณ. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๘. ด.ช.ธรรมนญ แสงตะวน. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๙. ด.ญ.ศรพร ไกรรตน. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๑๐. ด.ญ. เนตรดาว มงปนกลาง. สมภาษณ. ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗. ช. ศษยเกาโรงเรยนวดหนองแวงวทยา จานวน ๑๐ รป/คน ๑. พระมหาอภย ปภงกโร. สมภาษณ. ๖ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๒. พระมหาประเสรฐ จวบบญ. สมภาษณ. ๖ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๓. พระสวรรณ เรอง. สมภาษณ. ๖ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๔. นายธงชย พลศร. สมภาษณ. ๗ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๕. นายภาณวตร วจน. สมภาษณ. ๗ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๖. นายกลา วนสแกว. สมภาษณ. ๗ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๗. นายววารตน ยงสชาต. สมภาษณ. ๗ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๘. นายภญโญ วรตนจนทร. สมภาษณ. ๗ ธนวาคม ๒๕๔๗.

๑๓๕

๙. นายฐปกร ทศจนดา. สมภาษณ. ๘ ธนวาคม ๒๕๔๗. ๑๐. นายเดชา ไถวศลป. สมภาษณ. ๘ ธนวาคม ๒๕๔๗.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก. แนวทางการสมภาษณ

ใชสมภาษณกลมประชากรตวอยาง คอ ครสอน ผปกครอง เยาวชน ศษยเกา ในพนทเปาหมายจงหวดขอนแกน ไดแก ชมชนวดหนองแวง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง, บานหนองแวง ตาบลทาพระ อาเภอเมอง, บานหนองโพธ ตาบลทาพระ อาเภอเมอง และบาน ดอนบม ตาบลเมองเกา อาเภอเมอง คาชแจง แบบสมภาษณกลมประชากรตวอยาง จาแนกออกเปน ๓ สวน ดงน - ขอมลทวไปเกยวกบผใหสมภาษณ - การประยกตใชหลกพทธธรรมเพอสอนเยาวชนของพระเทพวงศาจารย - การสงเคราะหเยาวชนตามหลกสงคหวตถ ตอนท ๑ ขอมลทวไปเกยวกบผใหสมภาษณ ๑.๑ ชอ ......................………….. นามสกล ....................... อาย ........ ป ๑.๒ เพศ .............………………………………. ๑.๓ สถานภาพ .................... …………………. ๑.๔ อาชพ .................…………………………. ๑.๕ วฒการศกษา ................................................ ๑.๖ อน (ระบ)…………………………………… ตอนท ๒ ขอมลเกยวกบการประยกตหลกพทธธรรมเพอสอนเยาชนของพระเทพวงศาจารย ๑. บทบาทของพระสงฆกบเยาวชน ๒. พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) กบเยาวชน ๓. การพฒนาตนตามหลกไตรสกขา ๔. การประยกตหลกพทธธรรมดวยหลกการและวธการ ๕. การนาหลกพทธธรรมไปปรบใชในการดาเนนชวตประจาวนของเยาวชน ๕.๑ การศกษา (อทธบาท ๔) ๕.๒ ความกตญตอผปกครอง / โรงเรยน ๕.๓ ความรบผดชอบตอหนาทการศกษา

ตอนท ๓ ขอมลเกยวกบการสงเคราะหเยาวชนดวยหลกสงคหวตถ ๓.๑ การสงเคราะหดวยวตถทาน ๓.๒ การสงเคราะหดวย ๓.๓ การสงเคราะหดวยการบาเพญประโยชน ๓.๔ การสงเคราะหดวยการทาหนาทใหเหมาะสม พระครสขมสงฆการ (วรเมธ โพธสาโร / ศรโพธวง) ผสมภาษณ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน สถานทสมภาษณ ……………………………ตาบล………………… อาเภอ……………………….จงหวด………………………………… วนท………..เดอน………………….พ.ศ………………..เวลา………. ภาคผนวก ข. ภาพกจกรรมพฒนาเยาวชน ภาพกจกรรมท พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) ไดปฏบตหนาทในการพฒนาเยาวชนตามวาระและโอกาสตาง ๆ ภาพกจกรรมเหลานไดนามาประกอบเพยงตวอยางบางสวนเทานน

ภาพท ๑ พระเทพวงศาจารย ทาบญใหทานดวยการถวายบณฑบาต ภาพท ๒ พระเทพวงศาจารย สงเสรมใหเยาวชน (นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง) ทาบญตกบาตรทกวนพธของสปดาห เปนวธการสอนใหทาดดวยการเสยสละ

ภาพท ๓ พระเทพวงศาจารย ไดบาเพญทานดวยการบรจาคพาหนะ (รถยนต) ใหกบโรงเรยนการกศล เพอใชเปนประโยชนตอการพฒนาการศกษาเยาวชน ภาพท ๔ พระเทพวงศาจารย มอบทนการศกษาแกภกษสามเณร ผสอบเปรยญธรรมได เปนประจาวนอาสาฬหบชาของทกป ภาพท ๕

พระเทพวงศาจารย ไดสรางพระมหาธาตแกนนครอนสรณสาธชน (พระเจดย ๙ ชน) เพอเปนปชนยสถานและเปนแหลงศกษาตนควาศลปวฒนธรรม ภาพท ๖ อาคารเรยนโรงเรยนวดหนองแวงวทยา (อาคาร ๒) ใชเปนทศกษาเลาเรยนของเยาวชนฝายบรรพชต ภาพท ๗ อาคารเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง (อาคาร ๓) ใชเปนทศกษาเลาเรยนของเยาวชนฝายคฤหสถ

ภาพท ๘ หมกฎสงฆ จานวน ๑๖ หลง ซงอยภายในเขตสงฆาวาส วดหนองแวง พระอารามหลวง ภาพท ๙ ภาพบนฝาผนง ชนท ๑ ภายในพระมหาธาตแกนนครอนสรณสาธชน เปนภาพเขยนประวตศาสตรเมองขอนแกน และภาพประเพณอสานโบราณ (ฮต ๑๒ คอง ๑๔ Local customs and way of life) ภาพท ๑๐

ภาพบนฝาผนง ชนท ๑ ภายในพระมหาธาตแกนนครอนสรณสาธชน เปนภาพเขยนประวตศาสตรเมองขอนแกน และภาพประเพณอสานโบราณ (ฮต ๑๒ คอง ๑๔ Local customs and way of life) ภาพท ๑๑ พระเทพวงศาจาย จดโครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน ภาพท ๑๒ เยาวชนฝายบรรพชต ผเขามาบวชเรยนในพระพทธศาสนา กาลงฟงเทศนอบรมจากพระเทพวงศาจารย

ภาพท ๑๓ พระเทพวงศาจาย เทศนอบรมเยาวชนฝายฆราวาส นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ภาพท ๑๔ เยาวชนฝายบรรพชตกาลงทาสมาธ ตามวธการสอน ของ พระเทพวงศาจารย ภาพท ๑๕ เยาวชนฝายคฤหสถกกาลงทาสมาธ ตามวธการอบรม

ของ พระเทพวงศาจารย ภาพท ๑๖ เดกเยาวชนฝายคฤหสถกกาลงทาสมาธ ตามวธการอบรม ของ พระเทพวงศาจารย ภาพท ๑๗ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) กาลงสาธตวธการนงหมจวร ในโครงการอบรมสามเณร (เยาวชนฝายบรรพชต)

ภาพท ๑๘ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) กาลงนง-หมจวรใหแกสามเณรนอย ในโครงการอบรมสามเณร (เยาวชนฝายบรรพชต) ภาพท ๑๙ เยาวชนฝายคฤหสถ กาลงทากจกรรม นงสมาธ ในโครงการอบรบ เขาคายอบรมคณธรรมจรยธรรม ภาพท ๒๐ สามเณร (เยาวชนฝายบรรพชต) กาลงฟงโอวาท จากพระเทพวงศาจารย ในโอกาสจะเดนทางไปเขาคายปฏบตธรรม

ภาพท ๒๑ พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) กาลงถวายสกการะ แดพระมหาเถระ ผมอายพรรษามาก จานวนหลายรป ทไดอาราธนามางานบรพาจารยราลก ฃ ภาพท ๒๒ พระเทพวงศาจารย กาลงทาพธผกแขนใหแกสามเณร (เยาวชนฝายบรรพชต) เพอใหกาลงใจเนองในโอกาสสอบบาลได และในฐานะทานเปนผนาแบบอยาง

ภาพท ๒๓ พระเทพวงศาจารย กาลงเดนตรวจและสมผสจบศรษะสามเณร เพอแสดงความเมตตาและเปนการใหกาลงใจในฐานะทานเปนผนาแบบอยาง ภาพท ๒๔ นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง (เยาชนฝายตฤหสถ) กาลงทากจกรรมเขาแถว ไหวพระสวดมนต ฟงโอวาทพระเทพวงศาจารยตอนเชา ภาพท ๒๕ นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง (เยาวชนฝายคฤหสถ) กาลงฝกฝนวาดภาพ เพอใหเกดทกษะและความรทางสตปญญารอบรในทกดาน

ภาพท ๒๖ นกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง (เยาวชนฝายคฤหสถ) กกาลงพากนฝกปรอวชาการตางๆ เพอเพมความรอบรทางสตปญญาทกดาน ภาพท ๒๗ พระเทพวงศาจารย ไดสงเสรมใหเยาวชนนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง สอบธรรมสนามหลวง ประจาทกป

ภาพท ๒๘ และ ๒๙ เยาวชนนกเรยนโรงเรยนการกศลวดหนองแวง สอบธรรมสนามหลวง ตามนโยบายสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ของ พระเทพวงศาขาย ภาพท ๓๐ และ ๓๑ พระเทพวงศาจารย มอบเหรยญรางวลใหแกเยาวชนนกเรยนโรงเรยนการกศล ผทาการแขงขนทกษะดานกฬาประสบผลสาเรจระดบเขตการศกษา

ภาพท ๓๒ และ ๓๓ พระเทพวงศาจารย กาลงรบเครองสกการะจากสามเณร (เยาวชนฝายคฤหสถ) เนองในโอกาสพธปดโครงการอบรมการปฏบตธรรม

ภาคผนวก ค. ชวประวต พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) พระเทพวงศาจารย (คณ ขนตโก) อาย ๗๖ พรรษา ๕๖ วทยฐานะ น.ธ. เอก, ป.ธ. ๔ วดหนองแวง อาเภอ เมองขอนแกน จงหวด ขอนแกน รหสไปรษณย ๔๐๐๐๐ โทรศพท (๐๔๓) ๒๒๑๖๖๔,๐๑ - ๒๖๑๕๖๗๓ แฟลกซ (๐๔๓) ๒๒๒๔๔๘ ปจจบนดารงตาแหนง ๑. เปนเจาอาวาสวดหนองแวง พระอารามหลวง ๒. เปนพระอปชฌาย ๓. เปนเจาสานกเรยนวดหนองแวง (แผนกธรรม-บาล) ๔. เปนผจดการโรงเรยนวดหนองแวงวทยา (แผนกสามญศกษา) ๕. เปนผรบใบอนญาตและผจดการโรงเรยนการกศลวดหนองแวง ๖. เปนผประสานงานคณะสงฆภาค ๙ ๗. เปนทปรกษาเจาคณะภาค ๙ เดม ชอ คณ นามสกล สมนเมธ (สยอย) เกดวน ๒ ฯ๑๓ ๒ คา ป มะเสง วนท ๒๗ เดอน มกราคม พทธศกราช ๒๔๗๒ บดาชอ นายล มารดาชอ นางตา นามสกล สยอย บานเลขท ๖๗ หมท ๑ ตาบล ทาสองคอน อาเภอ เมองมหาสารคาม จงหวด มหาสารคาม รหสไปรษณย ๔๔๐๐๐ อปสมบท เมอวน ๖ ฯ๙ ๖ คา ปฉล วนท ๒๐ เดอน พฤษภาคม พทธศกราช ๒๔๙๒ ณ พทธสมา วดใหญโพธไชยาราม ตาบล ทาสองคอน อาเภอ เมองมหาสารคาม จงหวด มหาสารคาม พระครสารกจประยต (สงห โสภโณ) วดกญชรวนาราม เปนพระอปชฌาย พระครพทธสนทร (ตา พทธสโร) วดเมนใหญ เปนพระกรรมวาจาจารย พระอธการคาพนธ ธมมโก วดใหญโพธไชยาราม เปนพระอนสาวนาจารย วทยฐานะ ๑. สายสามญ ๑.๑ พ.ศ.๒๔๘๖ สาเรจวชาสามญชนประถมศกษาปท ๔ จากโรงเรยนประชาบาลทาสองคอน บานทาสองคอน ตาบลทาสองคอน อาเภอ เมองมหาสารคาม จงหวด มหาสารคาม

๑.๒ พ.ศ.๒๕๐๔ สอบไลไดตามหลกสตรประโยคครพเศษมล ๒. สายปรยตธรรม ๒.๑ พ.ศ.๒๔๙๗ สอบไดนกธรรมชนเอก จากสานกศาสนศกษา วดสวางวจารณ อาเภอ เชยงยน จงหวด มหาสารคาม ๒.๒ พ.ศ.๒๔๙๙ สอบไดเปรยญธรรม ๔ ประโยค จากสานกศาสนศกษาวดธาต ตาบล ในเมอง อาเภอ เมองขอนแกน จงหวดขอนแกน ๓. การศกษาพเศษ ๓.๑ พ.ศ. ๒๕๑๖ จบการศกษาอบรมจากโรงเรยนพระสงฆาธการสวนกลาง แผนกศกษาอบรม รนท ๕ ๓.๒ พ.ศ. ๒๕๒๕ จบการศกษาอบรมจากโรงเรยนพระสงฆาธการสวนภมภาค แผนกศกษาอบรม รนท ๑ ๓.๓ พ.ศ. ๒๕๓๗ เขารบการฝกอบรมตามโครงการเสรมความรถวายพระสงฆ เพอการพฒนาสงคมไทย จดโดยสานกเสรมศกษาและบรการสงคม มหาวทยาลยธรรมศาสตร รวมกบจงหวดขอนแกน และคณะสงฆจงหวดขอนแกน ๔. ความชานาญการพเศษ ๔.๑ ชานาญในดานการพฒนาวด วธการวางแผนการกอสรางการออกแบบเขยนแปลน แผนผงถาวรวตถตาง ๆ จนไดรบพด ยาม ผาไตร วดพฒนาตวอยางดเดน จากสมเดจพระสงฆราช เมอวนท ๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๖ ๔.๒ ไดรบ พด โลห ยามและผาไตร วดพฒนาตวอยางดเดนเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในวโรกาสพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๔๒ จากสมเดจพระสงฆราชฯ วนท ๙ ตลาคม ๒๕๔๓ ๔.๓ เปนทปรกษาในดานศาสนพธ และมหามงคลพธตาง ๆ โดยทวไปตลอดมา งานการปกครอง ๑. พ.ศ. ๒๔๙๘ - ๒๕๑๐ เปนผชวยเจาอาวาสวดหนองแวง จงหวด ขอนแกน ๒. พ.ศ. ๒๕๑๐ เปนรองเจาคณะอาเภอเมองขอนแกน ๓. พ.ศ. ๒๕๑๑ - ๒๕๒๖ เปนเจาอาวาสวดหนองแวง จงหวดขอนแกน ๔. พ.ศ. ๒๕๑๒ เปนพระอปชฌาย ประเภท สามญ

๕. พ.ศ. ๒๕๒๗ เปนผรกษาการในตาแหนงเจาอาวาสพระอารามหลวง และเปน เจาอาวาสพระอารามหลวงวดหนองแวง ๖. พ.ศ. ๒๕๒๙ เปนผชวยอธการบด ฝายกจการนสต มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน ๗. พ.ศ. ๒๕๓๐ เปนหวหนาจงหวด ฝายพระวปสสนาจารยจงหวด ขอนแกน ๘. พ.ศ. ๒๕๔๔ เปนผประสานงานคณะสงฆภาค ๙ ๙. พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนทปรกษาเจาคณะภาค ๙ การศกษาสงเคราะห ๑. พ.ศ. ๒๕๒๘ เปนประธานแบงทดนวดปามงเมอง เปนทสรางโรงเรยนมงเมอง ๔๕ ไร และเปนประธานสรางอาคารชวคราว กวาง ๘ เมตร ยาว ๔๐ เมตร ดวยไมหลงคามงหญาแฝก สนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ๒. พ.ศ. ๒๕๒๘ เปนประธานจดหาทดนหนาวดปาสนตวนเปนสถานทสรางโรงเรยนมหาชยวทยาคาร ตาบลทาสองคอน อาเภอเมองมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม ๑ แปลง เนอทประมาณ ๕๐ ไร ๓. พ.ศ. ๒๕๒๙ เปนประธานหาทนซออปกรณการกฬาโรงเรยนประชาบาล ตาบลทาสองคอน อาเภอเมองมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม รวมเปนเงน ๑๕,๐๐๐ บาท ๔. พ.ศ. ๒๕๓๔ เปนกรรมการหาทนสรางอาคารเรยน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน ทวดธาต อาเภอเมองขอนแกน จงหวดขอนแกน กวาง ๑๔ เมตร ยาว ๔๐ เมตร สง ๔ ชน ๑๐ หองเรยน ๑ หองประชม รวมเปนเงน ๙,๐๐๐,๐๐๐ บาท ๕. พ.ศ. ๒๕๓๗ เปนประธานหาทนซออปกรณการศกษา การเรยนการสอน โรงเรยนมงเมองขอนแกน รวมเปนเงน ๒๖๐,๓๓๑ บาท ๖. พ.ศ. ๒๕๓๘ เปนประธานหาทนปรบปรงหองสมด และซอหนงสอ อปกรณการเรยนการสอน โรงเรยนมงเมองขอนแกน รวมเปนเงน ๑๙๙,๐๖๔ บาท ๗. พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนประธานดาเนนการหาทนสรางหองเรยนเพมเตมอาคารเรยนชนลาง โรงเรยนประชาบาลบานหวยเตย หมท ๑๖ ตาบลทาพระ อาเภอเมองขอนแกน จงหวดขอนแกน กวาง ๖ เมตร ยาว ๓๖ เมตร ๔ หองเรยน รวมเปนเงน ๒๐๐,๐๐๐ บาท ๘. พ.ศ. ๒๕๔๐ บรจาคทนการศกษา ใหนกเรยนทเรยนด แตขาดทนทรพย แกนกเรยนโรงเรยนมหาชยวทยาคาร ตาบลทาสองคอน อาเภอเมองมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม จานวน ๔ ทน ๆ ละ ๑,๐๐๐ บาท รวมเปนเงน ๔,๐๐๐ บาท

๙. พ.ศ. ๒๕๔๐ เปนประธานหาทนซอหนงสอประจาหองสมด และสรางสวนพฤกษศาสตร โรงเรยนมงเมองขอนแกน รวมเปนเงน ๑๓๐,๐๐๐ บาท การศกษาของวด ๑. โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกธรรม เปดสอนเมอ พ.ศ. ๒๔๙๘ ๒. โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาล เปดสอนเมอ พ.ศ. ๒๕๓๐ ๓. โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญ เปดสอนเมอ พ.ศ. ๒๕๓๖ ๔. โรงเรยนการกศลของวด เปดสอนเมอ พ.ศ. ๒๕๔๓ การศาสนสงเคราะหของวด ๑. ตงศนยแพทยวดหนองแวง พ.ศ. ๒๕๔๔ ๒. ตงสมาคมสงเสรมวฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๔๕ ๓. ตงศนยพฒนาคณธรรมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พ.ศ. ๒๕๔๕ ๔. ตงศนยศาสนสงเคราะหท ๑ พ.ศ. ๒๕๔๕ งานในหนาทการปกครองวด ๑. ไดแตงตงรองเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส หวหนากฏ และคณะครอาจารยใหเปนผรบผดชอบการงานทกหนาท โดยไดมอบหมายหนาทใหแกทกฝาย นาไปปฏบตรบผดชอบเอง โดยการตรวจตราตดตามผลงานอยางใกลชด ๒. ไดอบรมพระภกษสามเณรและศษยวด ใหอยในระเบยบวนยใกลชด ตลอดมา ๓. ไดแนะนาชกชวนประชาชนในทองถนรวมแรงพฒนาวด และหมบาน ถนน ตรอก ซอย ใหสะอาดเรยบรอย ดวยแรงศรทธาสามคคดวยด ๔. ไดอบรมหนมสาวเยาวชน ใหรจกหนาทของตน คอ เคารพพระรตนตรย บดามารดา ครอปชฌายอาจารย บพการชน และรกษาประเพณดงเดมของทองถนตนเองเอาไว ใหมอยในวถชวตประจาวนทงในปจจบน และอนาคตสบไป ๕. ไดสนบสนนการฝกอาชพของประชาชนในทองถนใหเจรญรงเรองโดยลาดบ และไดแนะนาทกคนใหรจกรกษาสาธารณสมบตททางราชการนามาพฒนาแลวไดมอบหมายใหประจาไวแกทองถนใหคงทนสบตอไป เชน โทรศพทสาธารณะ นาประปา บาดาล ๖. ไดนาสาธชนพทธบรษทปฏบตธรรม เจรญจตภาวนา ใหมใจตงมนในพระบวรพระพทธศาสนาตลอดไป ๗. ไดเจรญศรทธาปสาทะแกประชาชนจนเกดความเชอ ความเลอมใส เคารพ นบถอในพระพทธศาสนาสบตอกนมาโดยลาดบอยางมนคง

๘. เปนผดาเนนการในการรบเสดจสมเดจพระสงฆราชทก ๆ พระองค ทเสดจมาทรงปฏบตศาสนกจ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ๙. เปนผดาเนนการในการตอนรบสมเดจพระราชาคณะ ทมาปฏบตศาสนกจ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ๑๐. เปนผประสานงานและใหความสะดวกแกเจาอาวาสทกวด ในการรบเสดจสมเดจพระสงฆราช การตอนรบสมเดจพระราชาคณะทมาปฏบตศาสนกจ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สมณศกด พ.ศ. ๒๕๑๓ เปนพระครสญญาบตรชนโท รองเจาคณะอาเภอเมองขอนแกน (รจอ. ชท.) ท พระครธรรมสารสมณฑ พ.ศ. ๒๕๒๐ เปนพระครสญญาบตรชนเอก (รจอ. ชอ.) ในนามเดม พ.ศ. ๒๕๒๙ เปนพระครสญญาบตรชนเอก เจาอาวาสพระอารามหลวง (จล.ชอ.) ในนามเดม พ.ศ. ๒๕๓๕ เปนพระราชาคณะชนสามญ ท พระวสทธกตตสาร พ.ศ. ๒๕๔๓ เปนพระราชาคณะชนราช ท พระราชปรยตเมธ พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนพระราชาคณะชนเทพ ท พระเทพวงศาจารย

๑๖๒

ประวตผวจย ชอ : พระครสขมสงฆการ (วรเมธ โพธสาโร/ศรโพธวง) เกด : วนท ๘ มถนายน พ.ศ. ๒๔๙๐ สถานทเกด : บานเลขท ๑๘๘ บานทพมา ตาบลนาทอง อาเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม ๔๔๑๖๐ อปสมบท : วนท ๓ มนาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ การศกษา : นกธรรมชนเอก, เปรยญธรรม ๖ ประโยค, ศาสนศาสตรบณฑต คณะศกษาศาสตร วชาเอกการบรหาร การศกษา มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย วทยาเขตอสาน เขาศกษา : ๑๘ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๕ ทอยปจจบน : วดหนองแวง พระอารามหลวง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน ๔๐๐๐๐ ประสบการณ : - พ.ศ.๒๕๒๑ เปนครสอนพระปรยตธรรม แผนกธรรม - บาล สานกศาสนศกษาวดหนองแวง พระอารามหลวง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน

-พ.ศ.๒๕๒๗ - ปจจบน เปนผชวยเจาอาวาสวดหนองแวง พระอารามหลวง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน

- พ.ศ.๒๕๓๒ - ๒๕๔๖ เปนครสอนพระปรยตธรรมอาสาประจา เขตพนทอาเภอเมองขอนแกน จงหวดขอนแกน - พ.ศ.๒๕๓๖ - ๒๕๔๖ เปนผอานวยการโรงเรยนพระปรยตธรรม วดหนองแวงวทยา วดหนองแวง พระอารามหลวง ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน

-พ.ศ.๒๕๔๖ เปนครพระสอนศลธรรมในโรงเรยนประจาอาเภอ เมองขอนแกน จงหวดขอนแกน - พ.ศ.๒๕๔๙ เปนประธานคณะกรรมการบรหารกลม โรงเรยน พระปรยตธรรมจงหวดขอนแกน